Skip to main content

Full text of "Patrologiæ cursus completus [Series Græca] : ... omnium ss. patrum, doctorum, scriptorumque ecclasiasticorum sive Latinorum sive Græcorum ..."

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 


Ἔ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


* Maintain attribution The Google watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. com/] 























PATROLOGLE 


CURSUS COMPLETUS 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORDMQUE ECCLESIASTICORUM, 


SIVE LATINORUM, 8IVE GRJECORUM, 


QUI AB νυ APOSTOLICO AD /ETATEM INNOCENTII Ill (ANNO 1916) PRO LATINIS 
ET AD BESSAHIONIS TEMPORA (ANNO 863) PRO GR. ECIS FLORUEBRUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QUE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA 
ECCLESLE S/ECULA ET AMPLIUS, 


JUXTA EDITIONES ACGCURATISSIMAS, INTER 3E. CUMQUE NUNNULLIS CODICIBUS. MANUSCRIPTIS. COLLATAS, PERQUAM 
DILIGENTER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS. CONTINENTER ILLUSTRATA ; 
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONER QU4E TRIDUS NOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS 
DETECTIS AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOR SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS 
MOMENTI SUBSEQUENTIDUX, DONATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET 
TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJEGTAMQUE MATE- 
RIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPIIS, ALIQUA VERO 
AUCTORITATE IN ORDINE: AD. TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

DUCENTI& ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS; AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHRONOLUGICIA, 
BTATINTICIN, SYNTIETICIS, ANALYTICIS, ANALUGICIS, IN QUODQUE. RELIGIONIS. PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, 
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE ; SED PIüE- 
SBERTIM DUOBU8 INDICIBU8 IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO sCILICET RERUM, Quo. coxsuLTO, 
QUIDQUIDNON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM 
0MISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTUHZE 
MACR.E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT UBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM 
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTURJE VERSUS, A PRIMO 
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIR, COMMENTATI SINT. 

EDITIO ACCURATISSIMA, CATERISQUE UMNIBUS FACILE. ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM MITIDITAS 
CHARTJE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM  RECURORUM TUM VARIETAS, TUM 
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIA DECURSU CONSTANTER 
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PHhRJESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET «€HRONOLOGICA 
&EXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUB ΠΙᾺ ILLIC RPAHRSORUM, PRIMUM AUTEM 
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPLRIBUS ET MSS. AD OMNER ATATE3, LOCUS, LINGUAS FURMANQUE 
PERTINENTIBUS COADUNATORUM. 


SERIES GRJECA 
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES, SCRIPTORESQUE ECCLESLE ΘΚ ΕΟ 
A S. BARNABA AD BESSAIIONEM 


ACQCURANTE J.-P. MIGNE, 
Biibliothecee Cleri universse 


SIVE 
CURSUUM .COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICAE . RAMOS EDITORE. 





PATROLOGLE GRAECE TOMUS XXX. 





S. BASILIUS C/ESARIENSIS EPISCOPUS, 


— ii ὁ... - 


PARISIIS 


APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES, 
ΙΝ VIA DICTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 121. 


1888 


αἰ ἢν. — Ex ἰγρὶ8 PAUL DUPONT,, 12, vià dictà Bac-d'Asnióres. 70.5.88. 





uius 
0« 
v. 50 


SAECULUM 1V. 
TOY EN ATIOIX ΠΑΤΡῸΣ HMON 


BAXIAEIOY, 


APXIETIIZKOIIOY KAIZAPEIAZ KAIIIIAAOEIAZ, 


TA EYPIZKOMENA IIANTA. 


S. P. N. BASILII, 


CAXSAREJE CAPPADOCLE ARCHIEPISCOPI, - 


OPERA OMNIA QUAE EXSTANT, 


VEL QUE SUB EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR, 





AD MSS. CODICES GALLICANOS, VATICANOS, FLORENTINOS ET ANGLICOS, NECNON AD ANTIQUIORES 
EDITIONES CASTIGATA, MULTIS AUCTA : NOVA INTERPRETATIONE, 
CRITICIS PRAIEFATIONIBUS, NOTIS, VARIIS LECTIONIBUS ILLUSTRATA, NOYA SANCTI 
DOCTORIS VITA ET COPIOSISSIMIS INDICIBUS LOCUPLETATA, 


OPERA ET STUDIO 


Monachorum ordinis sancti Benedicti e congregatione S. Xauri. 


ACCURANTE ET RECOGNOSCENTE 4J.-P. MIGNE, 
BIBLIOTHEC/E CLERI UNIVERS/E , 


BIVE 


CURSUUM COMPLETORUM ΙΝ SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICE RAMOS EDITORE 


CHMEEDGENEEEEA 





GENER, 


TOMUS SECUNDUS 


—  Áuiuugub»00 09 4i ———— 


PARISIIS 


APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES, 
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSÉE DU MAINE, 191 


1888 


ELENCHUS 


AUTORUM ET OPERUM QUJE IN HOC TOMO XXX CONTINENTUR. 


Quz stellula pranotauntur munc primum comparent ínter opera Basilii. 


S. BASILIUS MAGNUS CJESARIENSIS ARCHIEPISCOPUS. 


Appendix tomi I operum $. Basilii. 
Oratio I. — De hominis structura. 
Oratio II. — — — 
Oratio III. — De paradiso. 


Homilia in partem I psalmi xiv (Memoratur tantum utpote inter genuina tomo I 


reposita). 
Homilia in psalmum xxvi. 

— in psalmum xxxvit. 

— . in psalmum cxv. 

— in psalmum cxxxm. 
Commentarius in Isaiam prophetam. 
Liber de virginitate. 
* Sermo de contubernalibus. 
* Argumenta contra Arianos. 
* Expositio de sancta et orthodoxa fide. 
Liber Eunomii apologeticus. 
Eustathii Metaphrasis in Hexaemeron Basilii. 
Note Frontonis Duci. 
Note et animadversiones Federici Morelli. 
Varie lectiones. 


25693993 





103 
115 
118 
610 
819 
821 
831 
835 
810 
910 
1115 
1131 


* 








APPENDIX TOMI-PRIMI 


[4 

e 

. 
e 9 eo 
Lol ^^ 


e*t? 


- 
Φ.ω 
- 


OPERUM S. BASILII MÁGNI 


9. 
e "^, 
. 

- e e* c? 
e . 
"- 


COMPLECTENS Io 
OPERA QU/EDAM EI FALSO ASCRIPTA, QUIBUS OPUS EUNOMII ADJUNGITUR. (o 


MONITUM. 


323 Has tres homilias, que jam olim edite fuerant, videlicet due priores in editione Basileonsi,tertia in 
editione Parisiensi, rursus edendas curavit vir doctissimus Combeflsius in suo Basilio recensito : unde 
tam Greca quam Latina mutueti sumus (a). Cur autem id ceperit consilii, ipse docet tomo primo pag. 553. 
Ut, inquit, has homilías ex integro darem, fecerunt unus el alter Reg. cod. jam ascripti, tum ut ex illorum 
fide Basilio appendices has lucubrationes assererem, tum quod. przcipue dux priores pessime edilis habite 
sunt, plurimis desideratis, ac prorsus alia compositione, quam mss. codd. habeant ; prasertim vero ille Henr. 
Il insignibus notatus n. 1472 (nunc 503), ex quo etiam Gregorii Nysseni illustre excerptum ad defensionem 
Basilii produco. Tenet ejus antiquarius sententiam, ut nec Basilio asserat, nec abjudicct, sed rem in dubio, 
diversorum sententiis pugnantibus, relinquat. Mirum sane sic explicata Basilio connexione horum tracta- 
iuum, ad nonam | illam εἰς τὴν Ἑξαήμερον, sic. alte de illis. dubium insedisse, quod veteres novem illarum 
duntaxal meminerint : cum. proclivis ratio sit. ita. meminisse, quod ille sic quasi conatu. dictz, magno- 
que plausu accepta, mox in publicum vulgatz sint; Basilio interim per aegram vületudinem quiescente, ac 
per olium, et ut licebat ista supplente. Nec aliter Bel'ar. Dudceus quoque hinc passim locos Basilii nomine 
exponil. Quod Gregorius Nyssenus Basilii fratris. lucubrationem τῆς Ἑξαημξρου, in Homine suppleverit, 
egregio praslitit, in opere pene illi aemulo, in quo ejus plurimum opera desudavit, magisque in luculentissimo 
libro De opificio hominis, quem Petri fralris in eam ipsam rem hortatu conscripsit, omnemque physiologiam 
hominis mirabili arte ac conalu eximie expressit ; ipsaque hic Basilii ejusdem vola feliciter implevit, Pauca 
adnoto ; que przstiterim magis docebunt, quae represento cum editis, ut lubeat, collata. Hactenus 18, quem 
dixi, vir de Dasilio Magno optime meritus. 

Ubi primum has tres homilias legi in vulgatis, eas Basilii non esse judicavi quidem ? sed postquam 
easdem reperi auctiores in Basilio recensito Combeflsii, in hac mea sententia longe magis confirmatus 
sum. Et vero que adjecta sunt, et ques Combeflsius putabat in vulgatis desiderati, ea harum orationum 
falsitatem magis ac magis ostendunt. Nec aliter existimaturum puto, qui utraque inter se comparaverit. 
Lege Prefationem,ubi de unaquaque re suo loco et ordine disputatur. Hoo est, que primo loco in Appen- 
dice posita sunt, de iis primo loco disceplatur im Prefatione: itidem, qua. secundo loco in Appendice 
occurrunt, ea secundo loco excutiuntur in Praefatione ; qui ordo ad finem usque servabitur. 


TOY EN ATIOIZ HATPOX HMQN À SANCTI PATRIS NOSTRI 
᾿Αρχιεπισχόπου Καισαρείας Καππαδοχίας Cesaree Cappadocie archiepiscopi, 
AOTOZ A' ORATIO I 
Περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου κατασχευῆς. De hominis sructura. 
4. Παλαιοῦ χρέους ἕκτισιν ἀποπληρώσων Txo: ob 82.4 1. Vetus debitum persoluturus advenio; 


τὴν ἀπόδοσιν ἀνεδαλόμην, οὐκ ἀγνωμοσύνῃ προαιρέ- — cujus utique solutionem, non improbi animi vitio 
σεως, ἀλλ᾽ ἀσθενείᾳ σώματος" χρέος ἀναγκαιότατον, — differebam, sed inflrma corporis valetudine : in iis, 
καὶ ὀφειλόμενον ὑμῶν τῇ ἀκροάσει. Καὶ γὰρ ἂν εἴη — qum summe necessaria sunt, habendum debitum, 


(a) Priores duc leguntur etiam inter Opera Gregorii Nysseni. Vide Garnerii Preefat., n. 13, p. cxxxr. Ex editi 
Combefisiani collatione nonnulla restituimus. Varias lectiones codicis Regii olim 1472, postea 2286, nunc 503, ἃ nobis 
denuo collati, ad calcein libri edendas curavimus. Eprr. 


PATROL. GR. XXX. 4 


41 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


nec vestre quidquam audiontie denegandtm. Ini- A ἄδιχον, τὰ περὶ θηρίων καὶ νηκτῶν xai χτηνῶν καὶ 


quum quippe fuerit, qui de bestiis, deque pajatili- 
bus et jumentis ac volucribug »ἀδ céje, item, et iis 
que ad ipsum spectant ;- qeok σα "de terra, iisque 
stirpibus, qua in Aerta- Snáit, didicerimus, ut non 
etiam nosjrufn ortum X divina Scriptura lucisque 
ejus raijo* .dojeamur. Quemadmodum enim oculi 
npatri; cutn ea que extra se sunt videant, seipsos 


- h*uad intuentur, nisi forte lave aliquod solidumque 


attingant, unde refractus obtutus velut reflexu hoo 
prestet ut que se retro sunt conspiciant: sic et 
animus noster, qui alia videat, haud aliter seipsum 
videt, quam si divinis Scripturis incumbat. Dum 
enim quod in eis est lumen refrangitur, id facit ut 
quisque nostrum seipsum pervideat. Ipsi namque 
nos ipsos non intelligimus : inconspicua nobis no- 
8lra constitutio et fabrica est: quod sumus,quidve 
gimus, nescimus. Nostri in rebus summa socordia 
versamur, ut neo eorum que in promptu sunt ut 
soiantur, et que in nobis minima sunt, notitiam 
habeamus. Multe artes et scientie circa corpus no- 
strum humanum versato sunt; neo pauci nobis su- 
periorum omnem suam operam ao studium in eo 
rimando impenderunt. Artem medicam si percurre- 
ris, quam multa de usu eorum que in nobis sunt 
disserat, facile inveneris: quam multas de interiori 
nostra structura, dissectionum molitione, abditas 
occultasque vias deprehendit; obscuros meatus ac 
foramina, unum corporis ratione concentum ac con- 
cordiam, spiritus rivos, sanguinis ductus, anime 
attraotionem, foci caloris in corde sedem, perpe- 


πτηνῶν, οὐρανοῦ τε xal τῶν κατ᾽ οὐρανὸν, περί τε 
γῆς καὶ τῶν ἐν τῇ γῇ φυτῶν διδαχθέντας ἡμᾶς, μὴ 
καὶ τὰ περὶ τῆς ἡμετέρας γενέσεως ix τῆς θεοπνεῦ- 
στοῦ Γραφῆς φωτισθῆναι. Ὥσπερ γὰρ οἱ ὀφθαλμοὶ 
ἡμῶν, τὰ ἔξω βλέποντες, ἑαυτοὺς οὐχ ὁρῶσιν, tàv μὲ 
που λείου τινὸς ἄψωνται στερεοῦ, κἀκεῖθεν ἀναχλα- 
σθεῖσα ἡ ὄψις, ὥσπερ ἀπὸ παλιῤῥοίας, ὁρᾷν αὐτοὺς 
ποιήσῃ τὰ ἑχυτῶν χατόπιν' οὕτω καὶ ὁ νοῦς ὁ ἐμέ- 
τερος, ἄλλα ὁρῶν, ἄλλως ἑαυτὸν οὐ βλέπει, ἐὰν μὴ 
ταῖς Γραφαῖς ἐγκύψῃ" τὸ γὰρ ἐνταῦθα φῶς, ἀναχλώ- 
μενον, τοῦ χαθορᾶσθαι ἕχαστον αἵτιον ἡμῶν γίνεται. 
Ἐπεὶ ἀσύνετοί ἐσμεν ἑαυτῶν, ἀπερίοπτοι τῆς ἕαυ- 
τῶν χατασχευῆς᾽ ὅπερ ἐσμὲν, xal τί ἐσμεν ἀγνοοῦ- 
μεν ἀμελέστατα γὰρ ἑχυτῶν διακείμεθα, τῶν προ - 
χείρων τῆς γνώσεως xal τῶν μιχροτάτων τῶν ἐν ἡμῖν 
γνῶσιν οὐχ ἔχοντες. Πολλαὶ πραγματεῖαι περὶ τὸ 
σῶμα τὸ ἡμέτερον τὸ ἀνθρώπινον, καὶ οὐχ ὀλίγοι 
τῶν πρό ἡμῶν τὴν πᾶσαν ἑαυτῶν σπουδὴν xaxav- 
ἄλωσαν. Κἂν ἰατρικὴν ἐπέλθῃς, εὐρήσεις πόσα περὶ 
τῆς χρείας τῶν ἡμετέρων ἡμῖν διηγεῖται" πόσας περὶ 
τῆς ἔνδοθεν ἡμῖν κατασχευῆς, ἐν ταῖς ἀνατομιχαῖς 
ἐγχειρήσεσιν, ἐξεῦρε κεχρυμμένας ὁδούς" συντρήσεις 
ἐν τῷ ἀφανεῖ, μίαν σύμπνοιαν ἀπὸ τοῦ σώματος, 
ὀχετοὺς πνεύματος, ὑδραγωγίαξ αἵματος, ἀναπνοῆς 
ὁλχὴν, οἴχησιν ἑστίας τοῦ θερμοῦ ἐπὶ τῆς χαρδίας, 
κίνησιν διαρχῆ τοῦ περιχαρδίου πνεύματος. Νυρία 
παρ᾽ ἐχείνοις πεφιλοσύφηται, καὶ οὐδεὶς ἡ μῶν ἐστιν 
ἔμπειρος, τῷ μηδεμίαν σχολὴν ἀπονεῖμαι τῷ μέρει 
τούτῳ τῆς ἐξετάσεως, μηδὲ γνῶναι ἑχυτὸν ἕχαστος 
ὅστις ἐστίν. Εὐχολοί ἐσμεν γνῶναι οὐρανὸν μᾶλλον ἢ 


tuam spiritus in precordiis agitationem. Que nu- C ἑαυτούς. Ὥστε μὴ καταφρόνει τοῦ ἐν σοὶ θαύματος" 


merum excedant ab illis disputata sunt; et tamen 
nos omnium ignari sumus, quippe qui in ejusmodi 
studium nihil incüumbamus ; neo est qui curet scire 
quis sit ipse. Proclive nobis est, ut coelum potius, 
quam nos ipsos cognoscamus. Quamobrem quod in 
te miraculi est ne contempseris.Etenim pusillus es, 
ut arbitraris ; at magnum te oratio excurrens oom- 
periet. Propterea sapiens David, qui seipsum consi- 
derare noverat, Mirabilis, inquit, facta est scientia 


μιχρὸς γὰρ εἴ, ὡς νομίζεις, μέγαν δὲ ἐπερχόμενος ὁ 
λόγος εὐρήσει. Διὰ τοῦτο ὁ σοφὸς Δαὶδ, εἰδὼς ἀχρι- 
δῶς ἑαυτὸν ἐξετάσαι, ᾿Εθαυμαστώθη, φησὶν, ἣ 
γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ: τουτέστι, τὴν γνῶσιν τὴν περὶ 
σοῦ θαυμαστῶς ἐξεῦρον' πόθεν ; Ἐξ ἐμοῦ. ᾿Εθαυ- 
μαστώθη dj γνῶσις σου ἐξ ἐμοῦ" καὶ τὴν τέχνην 


Uv ἐν ἐμοὶ, ὅσῃ σοφίᾳ κατεσχευάσθη μου τὸ σῶμα, 


κατανοήσας, ἐκ τοῦ μιχροῦ μὲν, θαυμαστοῦ δὲ τούτου 
κατασχευάσματυς, τὸν μέγαν δημιουργὸν ἐνενούσα. 


iua ex me !. Hoc est, qua de te est scientiam mirabili ratione deprehendi. Undenam porro ἢ Ex me. Mira- 
bilis facta est scientia tua ex me; eamque, que in me est, artem, quanta sapientia meum sit constru- 
ctum corpus, considerans, ex parva quidem, sed mirabili hac fabrica, in r:agni sensum opiflcis veni. 


2. Faciamus hominem ad imaginem mosiram el [) 2. ἸΙοιήσώμεν ἄνθρωπον 


similitudinem *. Ostensum est pridem, ac, quantum 
sat erat, ostensum quisnam sit qui loquatur, ad et 
quem sermo dirigatur. Habet Ecclesia de hisce re- 
bus demonstrationes ; quinimo 8225 fidem habet 
omni demonstratione firmiorem. Factamus homi- 
nem. Disce teipsum, hinc auspicatus. Nondum in 
ullo creationis opere vox illa conscripta est. Lux 
oreata est; simplexque jussio: Dixit Deus, Fiat 
lux?; celum, nullaque celum consultatione ; lu- 
minaria, nullumque illis preivit consilium ; mare, 
et que numerum excedunt equora ; jussuque pro- 
ducta sunt, ut essent in rerum nalura; piscium 


! Psal. cxxxvir, 6. 3 Gen. 1, 26. * ibid. 3. 


xxv εἰκόνα ἠμετέραν 
καὶ καθ΄ ὁμοίωσιν. ᾿Εδείχθη πρώην ἐν παραδρομῇ, 
καὶ ἀρχούντως ἐδείχθη, τίς ὁ λέγων, καὶ πρὸς τίνα ὁ 
λόγος. Ἔχει dj ᾿Εκχλησία τὰς περὶ τούτων ἀποδεί- 
ξεις μᾶλλον δὲ ἔχει πίστιν, ἀποδείξεως βεύὔαιοτέ- 
pzv. Ποιάσωμεν ἀνθρωπον. Κατάμαθε σεαυτὸν, 
ἐντεῦθεν ἀρξάμενος. Οὕὔπω περὶ ἄλλου τῶν κατα- 
σχευασμάτων αὕτη dj φωνὴ ἀνάγραπτος. Φῶς ἐγένετο, 
καὶ ἀπλοῦν πρόσταγμα. Εἶπεν ὁ θεός" Γενηθήτω 
φῶς" οὐρανὸς, xal ἄνευ βουλῆς ὁ οὐρανός" φωστῆ- 
psc, xal οὐδὲν προεδουλεύσατο περὶ τῶν φωστήρων᾽ 
θάλασσα χαὶ πελάγη ἄπειρα, καὶ προσταγῇ παρήχθη 
εἰς τὸ εἶναι, Ἰχθύων γένη παντοδαπὰ, χελευθέντα 


43 DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO I. 14 


ἐγένετο θηρία xai χτήνη νηχτὰ, xai πτηνά. Eins, A omnigena copia ; bestie et pecora, natatilia et vola- 


xai ἐγένετο. Ἐνταῦθα οὕπω ὁ ἄνθρωπος, καὶ βουλὴ 
περὶ ἀνθρώπου" οὐχ εἶπεν, ὡς περὶ τῶν ἀλλων πάν- 
τῶν * Γενηθήτω ἄνθρωπος’ Κατάμαθε ἑαυτοῦ τὸ 
tlutov* οὐ προσἐῤΛιψέ σου τὴν γένεσιν προστάγματι" 
ἀλλὰ βουλευτήριον συνέστη τῷ Θεῷ περὶ σοῦ, πῶς 
μέλλει τὸ τίμιον ζῶον εἰς τὸν βίον παράγεσθαι" 
ἸΙοιήσωμεν γὰρ, φησίν ὁ σοφὸς βουλεύεται, ὁ τεχνί- 
της ἐνθυμεῖται’ "Apa λείηεε αὐτοῦ τῇ τεχνῃ, καὶ ix 
τῆς μερίμνης βόύλεται ἀπηρτισμένον xal τέλειον καὶ 
ἠχριδωμένον αὐτοῦ ποιῆσαι τὸ φιλοτέχνήμα, fj ἵνα 
σοι δὲίξῃ ὅτι τέλειος εἶ παρὰ Θεῷ ; Ἔμαθες μὲν οὖν, 
ὅτι δύο πρόσωπα ἐπὶ Θεοῦ, ὁ λέγων, 4al πρὸς ὃν ὁ 
λόγος. Διὲ τί οὐκ sime, Ποίησον, ἀλλὰ Ποιήσωμεν 
ἄνθρωπον ; "Iva νοήσῃς τὴν δεσποτείαν' ἵνα μὴ, τὸν 
Πατέρα ἐπιγινώσχων, τὸν Υἱὸν &novvolnc: ἵνα εἴδῇς, 
ὅτι Πατὴρ ἐποίησε διὰ Υἱοῦ, καὶ Υἱὸς ἐκτίσατο (a) 
πατρῴῳ θελήματι" καὶ δοξάσῃς Πατέρα ἐν Υἱῷ, καὶ 
Υἱὸν ἐν Πνεύματι ἀγίῳ. Οὕτω κοινὸν γέγονας ἔργον, 
ἵνα xal κοινὸς προσχυνητὴς ἀμφοτέρων ἧς, μὴ 
σχίζων τὴν προσχύνησιν, ἀλλ’ δνῶν τὴν θεότητα. 
"Opa ἱστορίαν ἀπλῆν μὲν τῷ σχήματι, θεολογίαν δὲ 
ἀχραιφνῆ τῷ νοήματι. Καὶ ἐποίησει ὁ θεὸς τὸν 
ἄνθρωπον. Ποιήσωμεν" καὶ οὐκ εἶπε. Καὶ ἐποίησαν, 
ἵνα μὴ πολυθεΐας λάδῃς ἀφορμάς" εἰ γὰρ πληθυντι- 
κῶς παρεισήχθη (b) καὶ ἡ ποίησις, ἀφειδεῖς ἂν ἐγέ- 
νοντο οἱ ἄνθρωποι, πολλὰ πλήθη θεῶν ἑαυτοῖς ἔπισω- 
ρεύοντες. Νῦν μέντοι, Ποιήσωμεν, ἵνα γνωρίσῃς Πα- 
τέρα, καὶ Υἱὸν xai Πνεῦμα ἅγιον. 


tilia. Dixit, et facta sunt *. Hic, nondum est homo, 
et de homine habetur consilium. Non dixit, quem- 
admodum in omnibus reliquis, Fiat homo. Disce 
tuum pretium ao dignitatem. Non projecit ortum 
tuum nudo precepto atque mandato : sed in Deo de 
te consilium cogitur, qua ratione prestans animal 
atque nobile in vitam sit producendum : Faciamus 
enim inquit. Sapiens consilium init: artifex eecum 
cogitat. Ergo laborat artis defectu,curaque sollicita 
hoc agit, ut artificiosum solersque opus suum ab- 
solutum atque perfectum exacteque excultum edat, 
an uttibi ostendat, esse te perfectum apud Deum? 
Nosti itaque duas esse personas in Deo, alteram 
qu& loquatur, alteram ad quam est sermo.Cur non 
dixit, Facito, sed, Faciamus hominem? Nimirum 
ut intelligas dominatum ; ne, qui Patrem agnosce- 
res, Filii ignorantia tenereris ; ut scires Putrem 
fecisse per Filium, et Filium paterna creasse vo- 
luntate; laudaresque Patrem in Filio, et Filium in 
Spiritu sancto. In hunc modum commune exsistis 
opus, ut et communis trium cultor sis et adorator; 
non adorationem scindens, sed copulans deitatem. 
Vide simplici quidem specie expositum gesta rei 
narrationem ; sensu vero ac intelligentia, sinoeram 
deitatis personarum doctrinam. Et fecit Deus homi- 
nem 5. Faciamus. Et non dixit, Et fecerunt, ne plu- 
rium deorumerroris ansam inde arriperes. Si enim 
plurali numero ipsa quoque inducta fuisset creatio, 


omni licentia homines deorum sibi turbam acervassent. Nuno enimvero, Faciamus, ut Patrem no. 


veris, et Filium, et Spiritum sanctum. 


3. Ἔπειτα bb Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν &v0po- (1. 3. Tum vero, Et fecit Deus hominem; ut unum 


vov ἵνα Θεὸν fva, xà «pla νοήσης πρόσωπα᾽ ob τὰς 
ὑποστάσεις ἑνοποιῶν, ἀλλὰ τὴν μίαν οὐσίαν καὶ 
δύναμιν λογιζόμενος" χαὶ μίαν δόξαν ἔχῃς, μὴ με- 
ριζόμενος περὶ τὴν προσχύνησιν, μηδὲ εἷς πολυθείαν 
ἐμπίπτων. Οὐ γὰρ εἶπεν ᾿Εποίησαν οἱ θεοὶ τὸν 


ἄνθρωπον" ἀλλ᾽, ᾿Εποίησεν ὁ Θεός. Εἰ γὰρ καὶ ἰδία, 


μὲν ὑπόστασις Πατρὸς, ἰδία δὲ Υἱοῦ, καὶ ἰδίᾳ, ἢνεύ- 
ματος ἁγίου, ἀλλ᾽ οὐχὶ καὶ τρεῖς θεοί" -ὅτι μία καὶ 1) 
αὐτὴ ἐν τοῖς τρισὶ νοουμένη οὐσεώδης θεότης. "Hv 
γὰρ βλέκω ἐν Metpl θεότητα, ταύτην xai ἐν Υἱῷ" 
καὶ ἣν ἐν Υἱῷ, ταύτην καὶ ἐν Πνεύματι dl: διότι 
καὶ μία ἡ ἐν τούτοις θεωρουμένη μορφὴ, xal ἀρχὴ 
3| αὐτή. Διὰ τοῦτο xal παρ᾽ ἡμῖν μία προσχύνησις 
καὶ δοξολογία τοῖς τρισὶν ὡς ἑνὶ Θεῷ. Τὸ γοῦν 
προοίμιον τῆς ἡμετέρας γενέσεως, θεολογία xatave- 
γόηται ἀληθινή. 


4. ἸΙοιήσωμεν ἄνθρωπον xav! εἰκόνα xal καθ᾽ 
ὁμοίωσιν. Κατ’ εἰκόνα μὲν Θεοῦ γεγενῆσθαι ἡμᾶς, 
εὔδηλον ἀπὸ τῆς Γραφῆς. foc δὲ τὸ, Κατ᾽ elxóva 
θεοῦ, νοητέον. Οὐδέν τι σωματιχὸν xal γήινον ἐν- 
γοήσασθαι χρή ἀποχαθάρωμεν ἑαυτῶν χαρδίαν 
ἰδιωτικὴν, πρόληψιν ἀπαίδευτον, ἀμαθεῖς περὶ Θεοῦ 
ὑπολήψεις, ὁποῖά τινές φασιν. El χατ’ εἰχόνα γὰρ 


5 Psal. ΟΣ, 5. δ Gen. 1,27. 


(a) Ἑκτίασο. H., ἔκτισε, 


Deum ac tres personas intelligas ; non qui subsi- 
stentias unitate componas, sed qui unam essentiam 
reputes ac potentiam : unamque habeas majesta- 
tem, haud scissus atque divisus adorationis cultu, 
nihilque impingensin errorem plurium deorum. 
Non enim dixit, Fecerunt dii hominem ; sed Fe- 


wit Deus. Tametsi enim propria est persona Patris, 


propriaque Filii, ao propria Spiritus sanoti, haud 
tamen propterea etiam tres dii ; idcirco quia in tri- 
bus eadem substantialis intelligitur deitas. Quam 
enim in Patre cerno deitatem, hanc et in Filio, et 
quam in Filio, eam et in Spiritu sancto. Quod ni- 
mirum in his quoque una intelligatur forma, idem- 
que principium : idque in causa est, ut et ἃ nobis 
una tribus adoratio ac laudatio quasi uni Deo ad- 
hibeatur. Ortus itaque nostri exordium, vera trinee 
deitatis professio intelligitur. 

4. Faciamus hominem ad imaginem δὲ similitudi- 
nem. Fuisse noscoaditos ad Dei imaginem, per- 
spicuum ex Scriptura est. At quonam modo intelli- 
gendum, quod ita dictum est: Ad imaginem? Nihil 
tibi corporeum ao terrenum in mentem 836 veniat. 
Rude cornostrum atque inscitum depurgemus ;in- 
eruditam occupatam existimationem ; indoctas de 


(b) αρεισήχθη. ΜΒ., παρεδόθη. 


15 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 16 


Deo ao illiberales opiniones; cujusmodi quidam di- A Θεοῦ γεγόναμεν, σόμμορφος πάντως ἡμῖν ἔστιν ὁ 


ount. Etenim si ad Dei imaginem conditi sumus, 
Deus nobis prorsus conformis exsistit? nec forte 
desunt Deo oculi et aures ; caput, manusque et 
coxas, quibus fulciatur, habet ? Etenim in Scriptu- 
ra dicitur Deus sedere ; pedibus preditus esse,qui- 
busambulet. Haud enim vero Deus talis est. Absur- 
das animo a&blega cogitationes. Sensum abjice a Dei 
abborrentem magnitudine.Deus omni vacat figura ; 
simplex est, mole caret et quantitate. Noli tuo ipse 
animo formam in Deo cogitare. Noli Judaice eum 
qui magnus est, in angustum cogere. Noli corpo- 
reis Deum cogitatibus complecti: ne tue mentis 
angustiis eum ciroumsoeribas. Incomprehensus est 
magnitudine. Cogita magnum,addeque magno am- 


Θεός; xal ὀφθαλμοὶ τάχα περὶ Θεὸν, καὶ ὦτα, χεφα- 
λὴ, χεῖρες, ἰσχίον ἐφ᾽ οὔ ἴδρυται; Λέγεται γὰρ ὁ 
Θεὸς ἐν τῇ Γραφῇ καθέζεσθαι" καὶ πόδες αὐτῷ, δι’ 
ὧν περιπατεῖ, Οὐχοῦν τοιοῦτος ὁ Θεός ; ᾿Αποσχεύα - 
σον (a) τῆς καρδίας φαντάσματα ἀπρεπῆ" ἔχδαλε ἀπὸ 
σοῦ διάνοιχν ἀφαρμόζουσαν τῷ μεγέθει τοῦ Θεοῦ. 
᾿Ασχημάτιστος ὁ Θεὸς, ἁπλοῦς, ἀμεγέθης, ἄποσος. 
Μὴ φαντασθῇς μορφὴν ἐπὶ Θεηῦ μὴ κατασμιχρύνῃς 
Ἰουδαϊκῶς τὸν μέγαν: μὴ περιλάδῃς τὸν Θεὸν σωμα - 
τικαῖς ἐννοίαις: μὴ περιγράψῃς αὐτὸν τῷ σῷ νῷ. 
᾿Απερίληπτός ἔστι τῷ μεγέθει. Κατανόησον τὸν μέγαν, 
χαὶ τῷ μεγάλῳ πρόσθες πλεῖον τοῦ νενοημένον, χαὶ 
τῷ πλείονι τὸ πλεῖον" xal τὸν σεαυτοῦ λογισμὸυ πεῖ- 
σον, ὅτι τῶν ἀπεράντων οὐχ ἐφίξεται. 


plius quam cogitaveris ; &mptiusque adhuc superaddas,certusque animo sis, non posse fleri, ut que suut 


infinita, unquam asgsequaris. 


5. Noli itaque cogitare figuram; ἃ potentia in- B 5. M? ov σχῆμα νοήσῃς᾽ ἀπὸ δυναμεως Θεὸς 


telligitur Deus. Non quantitatem ; etenim ubique 
est, et supra rerum omnem univeraitatem modis 
majoribus excedit: qui neo attrectari queat, nec 
videri, aut mente intelligi, qui nec figura coercea- 
tur, nec magnitudine circeumscribatur,nec potentia 
mensuram habeat, non temporis concludatur an- 
gustiis, non tribus terminis fnistur. Nihil enim 
prorsus in Deo, cujusmodi in nobis, aut etiam in 


νοεῖται. Μὴ μέγεθος πανταχοῦ γάρ ἐστι, xal ὑπὲρ 
τὸ πᾶν περισσεύει, ἀνέπαφον, ἀόρατον, ἀχατανόητον᾽ 
μήτε σχήματι περιλαμθανόμενον, μήτε μεγέθει πε- 
ριγραφομενον' μὴ δυνάμει ἐχμετρούμενον μὴ χρόνῳ 
περιχλειόμενον, μὴ πέρασι τρισὶν ὁριζόμενον. Οὐδὲν 
γάρ ἐστιν ὅλως περὶ Θεὸν, ὁποῖον περὶ ἡμᾶς, fj val 
τὰ μόνως νοητά. Πῶς οὖν dj Γράφὴ εἶπεν ἡμᾶς κατ’ 
εἰκόνα Θεοῦ γεγενῆσθαι ; 


iis que sola mente possunt intelligi. Quonem igitur modo Soriptura ad Dei nos imaginem factos esse 


dixit ? 


6. Agnoscamus quid Dei proprium habeamus, 
atque id quod est ad imaginem haud prorsus in 
forma corporea accipi posse. Hac quippe in cor- 
pore est oculis conspicuo : nusquam vero flat, ut 
quod inaspectum est, in reoculis conspicua figure- 
tur; at neque, ut quod corruptioni obnoxium est, 
ejus imago sit, quod ab omni est corruptione im- 
mune. Etenim corpus augmentum facit, diminutio- 
nem patitur, consenescit, alia ex alia qualitate de- 
terente mutatur ; aliud injuventute est, atque alind 
in senectute ; aliud cum prospera utitur valetudine, 
atque aliud cum morbig jactatur; aliud cum le- 
tatur, aliud oum in doloribus versatur ; aliud pre- 
fidens, aliud cum metuit ; aliud in penuria, aique 
aliud in redundantia ao saturitate; aliud,in paoe, 
atque aliud in bello. Alius vigilantis est color, at- 
que alius dormientis. Vigilane magis effloret, quo 
rubore perfunditur, idcirco quia calor extra pro- 
greditur ; dormientis autem confrigescit calor etin 


6. Ἐπιγνῶμεν τί οἰκεῖον Θεοῦ ἔχομεν, xnl ὅτι τὸ 
xav εἰχόνα πάντως οὐχ ἐν τῇ σωμχτιχῇ μορφῇ 
ἐχληρθῆναι δυνατόν. 'H μὲν γὰρ ἐπὶ ὁρωμένου σώ - 
μᾶτος᾽ ἐν ὁρατῷ δὲ τὸ ἀόρατον οὐ σχηματίζεται" 
ἀλλ᾽’ οὐδὲ μὲν (δ) τὸ φθαρτὸν εἴη ἂν τοῦ ἀφθάρτου 
ἡ εἰκών. Τὸ σώμα μὲν γὰρ αὔξεται, μειοῦται, γηρᾷ, 
ἀλλοιοῦται. “Αλλο ἐστὶν ἐν τῇ νεότητι, χαὶ ἄλλο ἐν 
γήρᾳ. ἄλλο ὅταν εὐεχτῇ, καὶ ἅλλο ὅταν ἐν πάθεσιν 
jy ἄλλο εὐφραινόμενον, καὶ ἄλλο λυπούμενον' ἄλλο 
θαῤῥοῦν, καὶ ἄλλο φοδούμενον' ἄλλο ἐν ἐνδείᾳ, καὶ 
ἄλλη ἐν πλησμονῇ᾽ ἄλλα ἐν εἰρήνῃ, «al ἄλλο ἐν μάχῃ, 
ἄλλο γρῶμα ἐγρηγορότος, καὶ ἄλλο χαθεύδοντος" τοῦ 
μὲν ἐξανθεῖ πρὸς τὸ ἐρυθρότερον, τοῦ θερμοῦ ἐπὶ τὸ 
ἔξω χωροῦντος" τοῦ δὲ κατέψυχται καὶ συνέσταλται, - 
διὰ τὸ ἐπὶ τὸ βάθος τὴν θερμότητα εἰσδύεσθαι" διὸ 
καὶ ὕπωχρα τῶν χοιλωμένων τὰ σώματα. Πῶς οὖν 
δύναται τὸ ἀλλοιούμενον τῷ ἀναλλοιώτῳ ἐοικέναι ; τὸ 
μηδέποτε ἑστηχὸς μηδὲ ἐπὶ ταυτοῦ μένον, τῷ ἀεὶ 
ὡσαύτως καὶ κατὰ τὰ αὐτὰ ἔχοντι ; ᾿Εχφεύγει ἡμᾶς 


profundum contruditur; atque id cause est cur ἢ ὡς τὰ ῥευστὰ, πρὶν θεαθῆναι ὑπέδραμεν, ἄλλο ἐξ 


Bubpallescant, qui somno sopiti sunt. Quonam igi- 
tur modo, quod sic ex alio aliud mutat, eum refe- 
rat qui abomni immunis mutatione est? id quod 
nunquam consistit, necin eodem statu manet, eum 
qui eodem semper modo pereque se habet ? Dilabi- 
tur nobis, velut res fluxa : priusquam conspezxeri- 
mus, 80 velocius subducit : allud ex alio apparet 
humanum corpus. Ád imaginem nostram. Quinam 


(a) ᾿Αποσχεύασοτ. Editi, ἀποσκεύαζον. EpiT. 


ἄλλου φαίνεται τὸ ἀνθρώπινον σῶμα. Kat' εἰκόνα 
ἡμετέραν. Πῶς σῶσαι δύναται τῆς ἀκινήτου φύσεως 
ἣ ῥευστὴ καὶ ἀλλοιουμένη εἰχών ; τῆς ἀμύρφου, i 
μεμορφωμένη ; Πῶς οὖν ζητήσωμεν τὸ κατ᾽ εἰχόνα ; 
Ἐν οἷς αὐτὸς εἶπεν ἐξ ὁπογύου ἢ Θεός. ᾿Εὰλν ἐμόν τι 
εἴπω, μὴ προσδέξησθε' ἐὰν δὲ δεσποτιχὸν, χαταδέ- 
ξασθε. Ποιήσωμεν ἄνθρωπον xav' εἰκόνα ἡμετέραν 
καὶ xa0' ὁμοίωσιν’ xai ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων 


(b) Μέν. Forte μήν. Epit. 


41 DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO 1. 18 


"Tiv ἄρχεις τῶν ἰχθύων ; εἶπέ uo σώματι, ἢ λογι- A flat, ut immutabilis nature fluxa sit imago, aliam- 


σμῷ ; ἐν ψυχῇ τὸ ἄρχον, f; ἐν σαρχί ; 


que ex alia qualitatem mutans ? ejus qui omnis for- 


me exspers exsistit,que forma imbuta est ? Übinam igitur queremus,quod est ad imaginem? In iis nimi- 
rum, in quibus ipse Deus proxime 823 dixit. Si quid meum dixero, ne recipiatis ; si autem quod Domini 
est,id vero recipite. Faciamus hominem ad imaginem nostram el similitudinem ; el prasind piscibus. Quonam, 
queso te, piscibus priees, iisque imperas ? corpore, an ratione ? in animo posita imperii vis, an in carne? 


7. Τὸ μὲν γὰρ ἀνθρώπινον σῶμα, πολλῶν ζώων 
ἀλόγων καθέστηχεν ἀσθενέστερον. καὶ οὐχ ἄν ποτε 
συγκριθείη πρὸς δύναμιν σὰρξ ἡμετέρα τῇ τοῦ χα- 
μήλου, fj ἐλέφαντος, ἢ τοῦ ἵππου, ἢ τοῦ βοὸς, fj 
ἱχάστου, ὧν ἂν εἴποις μεγίστων θηρίων. Εὐάλωτος 
ἡ σὰρξ d ἀνθρωπίνη, oupxi θηρίου παραλαμόύανο- 
μένη (a). 'AAX ἐν τίνι τὸ ἀρχικόν ; ᾽Εν τῇ τοῦ λο- 
γισμοῦ περιουσίᾳ ὅσον λείπει τῇ δυνάμει τοῦ σώ- 
ματος, τοσοῦτον περίεστι τῇ τοῦ λογισμοῦ κατασχευῇ. 
Καὶ γὰρ ἣ ψυχὴ ἡμῶν, καὶ ὁ ἐν αὐτῇ νοῦς, ἅπαντα 
ταῦτα ῥᾳδίως ὑποτάττειν δεδύνηται, 1όθεν τὰ μεγάλα 
βάρη μετατίθησιν ἄνθρωπος ; 'Iintvolg, ἢ τόνοις σω- 
ματιχοῖς; Ὥστε τὸ ἀρχιχὸν ἡμῖν, xal xav! εἰχόνα 
καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ, ἐν τῇ τοῦ λογισμοῦ xa- 
τασχευῇ θεωρητέον, οὐχ ἐν τῇ τοῦ σώματος μορφῇ. 
Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰχόνα ἡμετέραν. Τὸν 
ἔσω ἀνθρωπον λέγει, Ποιήσωμεν ἄνθρωπον. ᾿Αλλ᾽ 
ἐρεῖς σύ. Διὰ τί οὐ λέγει ἡμῖν περὶ λογισμοῦ ; Τὸν 
ἄνθρωπον εἶπε κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ὁ δὲ λογισμὸς, 
ἄνθρωπος ; ΓΑκουε τοῦ ᾿Αποστόλου λέγοντος" El καὶ 
ὁ ἔξω ἡμῶν ἄνθρωπος φθείρεται, ἀλλ᾽ ὁ ἔσω ἀνα- 
χαινοῦται ἡμέρᾳ zai ἡμέρᾳ. Πῶς οὖν δύω γνω- 
᾿ρίσω τὸν αὐτὸν ἄνθρωπον ; Ναὶ, φησὶν, ἕνα τὸν φαι- 
νόμενον, xai ἕνα τὸν ὑπὸ τῷ φαινομένῳ κεχκρυμμέ- 
γον, ἀόρατον, νὸν ἔσω ἄνθρωπον, τὸν xal κυριώτερον 
χαὶ ἀληθέστερον ἄνθρωπον. "Ecc τοίνυν ἔχομεν ἄν- 
θρωπον, καὶ διπλοῖ τινές ἐσμεν ^ xal τό γε ἀληθὲς 
λεγόμενον, ὅτι ἔνδον ἐσμέν. ᾿Εγὼ γὰρ χατὰ τὸν ἔσω 
ἄνθρωπον" τὰ ἔξω οὐκ ἐγὼ, ἀλλὰ ἐμά ἐγὼ δὲ τὸ 
λογικὸν τῆς ψυχῆς. Ὥστε τὸ τέλειον ἐν τῷ λογιχῷ 
τῆς ψυχῆς ἔχομεν. Τὸ οὖν σῶμα, ἐμά * τὸ οὖν σῶμα, 
ὄργανον τοῦ ἀνθρώπου, ψυχῆς ὄργανον - ἀνθρωπος 
δὲ χυρίως, τὸ κατ᾿ αὐτὴν τὴν ψυχήν. Ἠοίήσωμεν 
ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκύνα ἡμετέραν * τουτέστι, δώσω- 
μὲν αὐτῷ λόγου περιουσίαν, καὶ οὕτως ᾿Αρχέτωσαν 
τῶν ἴχθύων χαὶ τῶν θηρίων καὶ πάντων. Oóx 
εἶκέ δὲ, ὅτι Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰχόνα ἧμε- 
«ἔραν, καὶ θυμούσθωσαν, καὶ ἐπιθυμείτωσαν, καὶ 
λυπείσθωσαν. Οὐ γὰρ τὰ πάθη εἰς τὴν τοῦ Θεοῦ εἰ- 
κόνα παρελήφθη᾽ ἀλλ᾽ ὁ λογισμὸς τῶν παθῶν δεσπό- 


7. Nam quod attinet ad corpus humanum, mul- 
tarum brutarum animantium imbeoillius est : nec 
flat unquam, ut nostra caro, quantum δὰ vires, 
conferatur cum cameli carne aut elephantis, vel 
equi aut bovis seu cujuscunque malueris majorum 
bestiarum. Fragilis est humana caro, si cum bestis 
carne contuleris. Enimvero, in quonam posita vis 
illa imperii ? [n rationis copia ao prestantia.Quan- 
tum deficit corporis viribus, tanto rationis appa- 
ratu superior exsistit. Anima quippe nobis, et qua 
mente praedita est, isthec omnia facile potuit subi- 
gere. Undenam homo ingentis molis transfert pon- 
dera ? mentis acumine, an corporis robore? Itaque 
via ilia in nobis imperii, et quod ad Dei imaginem 
ac similitudinem sumus, in rationis animique 
Structura considerari debet, non in forma corporis. 
Faciamus hominem αὐ imaginem nostram. De in- 
teriori homine lequitur, cum ait, Facianus homi- 
nem. Atenim dices, Ut quid nobis de ratione non 
loquitur? Hominem dixit ad Dei esse imaginem : 
nunquid ratio homo est ? Audi Apostolum dicen- 
tem : Licet is qui foris est, inquit, noster homo cor- 
rumptur, tamen is qui intus est renovatur de die ín 
diem*.Ergo duplicem agnoscam unum eumdemque 
hominem ? Ita plane ; unum conspicuum, et unum 


C sub illo conspicuo occultum, interiorem hominem 


oculis non conspicuum ; qui et proprie magis ve- 
riusque homo est. Intus itaque habemus hominem, 
atque duplices quodammodo aeumus ; verumque est 
quod dicitur, esse nos interius ; ego namque homo 
ille interior sum. Que foris sunt, non ego, sed mea 
sunt; ego autem anima compos rationis. Quapro- 


. pter, quod perfectum est, in animo residet rationis 


compote. Corpus igitur in iis que mea sunt. Ergo 
corpus hominis instrumentum est, anime instru- 
mentum; homo autem proprie, ipse animus. Fa- 
mus hominem αὐ imaginem nostram ; hoo est, Fa- 
ciamus illi rationis copiam ; inque eum modum 
Prasint piscibus et bestis atque omnibus. Non dixit, 
Faciamus hominem ad imaginem nostram, et ira. 


της, ὁ ἄρχων πάντων τῶν σωματικῶν, καὶ ὑπεραν- p) cundia feratur, cupiditate, et moestitia agatur. Non 


ἐστηχὼς τῶν φαινομένων xal ψευδομένων. Σὺ δέ μοι 
θαύμασον τὴν περὶ σὲ τοῦ Θεοῦ ἐξ ἀρχῆς αὐτῆς χη- 
δεμόνιαν καὶ πρόνοιαν, ὅτι εὐθὺς ἐχτίσθης, καὶ ἄρ- 
χων ἐχτίσθης, καὶ διηνεκῆ ἔχεις xal ἀδιάδοχον τὴν 
ἀρχήν. "Λνυθρωπος γὰρ παρὰ ἀνθρώπου ἐξουσίαν 
τινὰ λαμδάνων, ὡς θνητὸς παρὰ θνητοῦ, καὶ ὡς μὴ 
ἔχων παρὰ μὴ ἔχοντος, (ποίαν γὰρ ἐξουσίαν ψυχῆς 
ἔχει ἄνθρωπος ;) εἰχότως ταχὺ μάλα αὐτὴν ἀποῦύέ- 
ὅληκε: σὺ δὲ παρ’ αὐτοῦ ταύτην ἔλαδες τοῦ Θεοῦ, 


* [I Cor. rv, 16. 


(a) Παραλαμδανομένη. Forte, καραδαλλομένη. Epit. 


enim perturbationes assumpte sunt in Dei imagi- 
nem; Bed ratio que perturbationibus herili po- 
testate dominatur; ratio nimirum in corporea 
omnia principatu pollens, et que oculis subjecta 
sunt luduntque specie excedens. Tu vero, queso, 
mirare Dei in te ex ipso exordio curam ao provi - 
dentiam, quod statim atque conditus es, princeps 
cum imperio conditus es, jugeque imperium, 80 
quod nullo successore abolendum sit, nactus es, 


19 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


20 


liomo namque ab homine potestatem aliquam, A x2! ἀνεξάλειπτον ἔχεις" οὐχ ἐν ξύλοις γεγραμμένην, 


quasi mortalis a mortali, et quasi non habens a 
non habente accipiens (quam enim homo in ani- 
mam potestatem habet?), merilo quam cito eam 
amittit ; tu autem ab ipso Deo eam accepisti, et que 
obliterari non possit habes, non in tabulis ligneis 
scriptam, aut in codicillis perituris, que ἃ tineis 
exedantur, sed in ipsa nalura divina vocis munere 
insculptam ac celatam ; nempe. Prasint. 328 
Ex tunc namque et in finem usque cuncta hec 
humano serva facta sunt ao mancipata imperio. 
Ait namque : Prasinl piscibus, bestiis terra, volati- 
libus celi, pecoribus ac jumentis, reptilibus que 
replant super terram ?. Non dixit : Faciamus homi- 
nem ad imaginem οἱ similitudinem nost-am, et ve- 


οὐδὲ ἐν πλαξὶ φθαρταῖς xal σητῶν δαπανήμασιν, 
ἀλλ᾽ ἐν αὐτῇ τῇ φύσει ἐγχεχολαμμένην ἀπὸ τῆς 
πρώτης θείας φωνῆς, τῆς, ᾿Αρχέτωσαν. Δοῦλα γὰρ 
ἔχτοτε χαὶ ἄχρι τέλους τὰ σύμπαντα ταῦτα τῆς ἀν- 
θρωπίνης ἀρχῆς. ᾿Αρχέτωσαν γὰρ, φησὶ, τῶν 
ἰχθύων, τῶν θηρίων τῆς γῆς, τῶν πετεινῶν τοῦ 
οὐρανοῦ, τῶν χτηνῶν, τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόν- 
των ἐπὶ τῆς γῆς. Οὐχ sime Ποιήσωμεν ἄνθρωπον 
χατ᾽ εἰχόνα xal xa0' ὁμοίωσιν ἡμετέραν, καὶ 
ἐσθιέτωσαν πᾶν ξύλον χάρπιμον, ὃ ἔχει καρπὸν 
ἐν ἑαυτῷ - ὕστερον γὰρ ταῦτα, μετὰ τὴν τοῦ πα- 
ραδείσου φυτείαν, ἵνα σὺ διδαχθῇς, δεύτερα ἔχειν 
τὰ τῆς σαρχὸς ἀναγχαϊχλ παρὰ τὰ τῆς ψυχῆς προ- 
ἡγούμενα. 


scatur de omni ligno pomifero, quod habet fructum in semeptiso. Haec enim postea, post paradisi scili- 
cet plantationem ; quo tu discas, in secundis habere que sunt necessaria carnis, pre iis qua ad ani- 
mum spectant, suntque principaliora ac primo destinata. 

8. Prima namque nobis unaque comes consti- B 8. 'Ere(ó7, καὶ πρῶτον ἧμῖν συνεχειροτονήθη ἣ 


tuta est imperandi potestas : tum et paradisi libe- 
ralitatis cumulo adjecte delicie. Animal es, homo; 
imperio destinatum : ut quid perturbationibus at- 
que vitiis servis? ut quid tuam dignitatem dejicis; 
ac peccati servus efficeris ? ut quid te diabolo capti- 
vum addicie? Creature princeps creatus es, tuz- 
que gravitatem projecisti nature. In gradu quodam 
86 magistratu seculi hujus constitutus es : magis 
teneris ac debitor es, ut et animum aoc rationem 
pariter imperio pollentem habeas, atque vitiis ac 
affectibus dominantem ; ne risus ac ludibrium 
subditis exsistas, qui pro eo ac presis atque pre- 
cellas, te subditum, et qui agaris perinde ac ser- 
vus vinctus et inutilis, reputent ac intelligant. 
Servus vocatus es *? Quid libi molestie fucit servi- 
tus corporis ? Quidni magis altum sapis ac gloriaris 
dominatu tibi a Deo concesso, quod ratione pertur- 
bationum domina preditus es? Cum herum, cui 
gervis, voluptatis servum videris ac libinie, te 


vero temperatis esse castisque moribus, intelligs- 


esse te servum solum nomine tenus ; illum contra 
nomine quidem heri potestate pollere, ipsa autem 
re obfirmatum sibi ascivisse servitutis jugum.Quan- 
doquidem enim illum quidem fornicationis puta 
vitium mancipatum trahit, tu vero rationis domi- 
natu illo superior evasisti,quiflatut non ipso proprie 
vereque dominus si8, qui voluptate ac libidine su- 
perior sis, illeque potius servus, qui vitio a te pro- 


culeato subjaceat ? Übi itaque imperii vis 86 principatus, ibi Dei imago : 


et homo qui ab illo formatus est. 


τοῦ ἄρχειν δύναμις, ἔπειτα καὶ dj παραδείσου συν - 
ἐπεδαψιλεύθη ἀπόλαυσις. ᾿Αρχιχὸν εἴ ζῶον, ἄνθρωπε, 
καὶ τί δουλεύεις τοῖς πάθεσι; τί σεαυτοῦ τὸ ἀξίωμα 
χαταδάλλεις, καὶ δοῦλος γίνῃ τῆς ἁμαρτίας ; διὰ τί 
σεαυτὸν ποιεῖς αἰχμάλωτον τοῦ διαδόλου ; "Αρχων 
χτίσεως ἐχειροτονήέθης, καὶ ἀπέῤῥιψας σεμνότητα 
τῆς σεαυτοῦ φύσεως. Ἐν ἀρχῇ τινι τέταξαι χο- 
σμιχῇ ; ἔστι σοι πλέον δι᾽ ὀφειλῆς, τὸ xal τὸν λογι- 
σμὸν ὁμοίως ἔχειν συνάρχοντα, καὶ χρατυῦντα τῶν 
παθῶν' ἵνα μὴ γέλως εἴης τοῖς ἀρχομένοις, καὶ ἐμ- 
παιγμὸς, ἀντὶ ἄρχοντος xal ὑπερέχοντος, ὑποχείμε- 
νον χαὶ ἀγόμενον ἴσα καὶ δούλῳ δεσμίῳ καὶ ἀχρήστῳ 
χατανοοῦσί σε. Δοῦλος ἐχλήθης ; τί σε λυπεῖ ἡ 
δουλεία τοῦ σώματος; διὰ τί οὐ μέγα φρονεῖς τῇ 
δεσποτείᾳ τῇ παρὰ Θεοῦ σοι διδομένῃ, ὅτι λογισμὸν 
ἔχεις παθῶν δεσπότην ; Ὅταν ἴδῃς τὸν δεσπότην σου 
δοῦλον ὄνια τῆς ἡδονῆς, σεχυτὺν δὲ σώφρονα, yl 
νωσχε ὅτι σὺ μὲν εἴ δοῦλος ὀνόματι μόνον" ἐκεῖ- 
νος δὲ ὀνόματι μόνον (α) ἔχει τὴν δεσποτείαν, ἔργῳ 
δὲ βεύχιουμένην ἐπεσπάσατο τὴν δουλείαν. Ὁπότε 
Υὰρ ἐκεῖνον μὲν τὸ τῆς πορνείας πάθος τυχὸν ἕλχει 
καταδουλῶσαν, cb δὲ τούτου διὰ τὴν τοῦ λογισμοῦ 
κυριότητα ὑπερανέστηχας, πῶς οὐχὶ δεσπότης μὲν 
χυρίως εἴης αὐτὸς, ὁ τῆς ἠδονῇς ὑπερχείμενος 

ἐχεῖνος δὲ μᾶλλον δοῦλος, ὁ ὑποχείμενος τῷ ὑπὸ 
σοῦ πατουμένῳ πάθει ; Ὅπου γοῦν ἡ τοῦ ἄρχειν δύ- 
νᾶμις, ἐκεῖ ἡ τοῦ Θεοῦ εἰχών᾽ ὅπου δὲ fj τοῦ Θεοῦ 
εἰκὼν, ἐκεῖ ὁ ὑπ᾽ αὐτοῦ πεπλασμένος ἄνθρωπος. 

ubi autem Dei imago, illic 


9. Przsini piscibus. Primum datum est nobis D 9. ᾿Αρχέτωσαν τῶν ἰχθύων. Πρῶτον ἡμῖν τῶν 


imperium eorum que procul semota sunt. Non 
dixit, Et presint animalibus que simul educantur, 
ged, Piscibus, qui vitam in aquis degunt. Primo 
igitur nobis in pisces traditum est imperium, ut 
per ea, qui longius dissita sunt ao aquatilia, po- 
liori longe ratione postmodum etiam que sunt 
viciniora complectatur, id est terrestria, ot que 


7 Gen. 1, 26. I Cor. vir, 24. 
(a) Μόνον. M8., μόνῳ. 


ἀπῳχισμένων ἡ ἀρχὴ 65004. Οὐχ εἶπεν, Καὶ ἀρχέ- 
ttgav τῶν συντρόφων ζώων, ἀλλὰ, Τῶν ἰχθύων " 
ἔνυδρος γὰρ αὐτῶν d δίαιτα. Τῶν οὖν ἰχθύων ἐδόθη 
ἡμῖν ἡ ἀρχὴ πρῶτον, ἵνα, διὰ τῶν ποῤῥοτέρω καὶ 
ἐνύδρων, πολλῷ μᾶλλον καὶ τὰ πλησιαίστερα ὕστε- 
pov συμπεριλάδῃ, ἤγουν τὰ χερσαῖα xal σύντροφα. 
Πῶς οὖν τῶν ἰχθύων δοκοῦμεν ἄρχειν, οἱ μὴ διά- 


41 DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO I. 23 


γοντες σὺν αὐτοῖς ; Εἴ mou ἔγνως σεαυτὸν ἐν λίμνῃ A una nobiscum vitam agunt et educantur. Qua ita" 


ποτὲ καταφανέντα, ἔδλεψάς τε πῶς dj σχιά σου μόνη 
πάντα τὰ ἐνδιαιτώμενα ταύτῃ ἰχθύδια διεπτόησεν, 
ἐπέγνως ἂν πάντως ταχὺ τὸ τῆς ἀρχῆς. Τίς γὰρ 
οὕτω δεσπότης οἰκίας, θορυδουμένου τοῦ οἴχου, 
ἀθρόως ἐπιστὰς, ἡσυχίαν ἐποίησε, καὶ πάντα μετ- 
ἐδαλεν εἷς εὐκοσμίαν τῇ παρουσίδ τοῦ χρατοῦντος, 
ὡς πᾶσα dj ἔνυδρος κτίσις, ἐπιφάνεντος ἑνὸς ἀνθρώ- 
που, μεταδάλλει τὸ σχῆμα; Οὐκέτι τὴν ἐλευθέραν 
ἔχει διαγωγήν" οὐ τολμᾷ ἐπινήξασθαι τοῖς νώτοις 
τῆς θαλάσσης ἣ τῆς λίμνης. 


que ratione videmur piscibus imperio preesse, 
qui vitam cum eis non agamus ?Si quando teipsum 
in palude animadvertisti conspicuum,atque vidisti, 
quemadmodum sola tua umbra pisciculis cunctis 
in ea Cegentibus terrorem injecit, cito prorsus im- 
perii vim agnovisti. Quis enim ita paterfamilias, 
turbata domo,derepente estans,sedata turba silen- 
tium fecit, cunctaque dominantis potentia in ordi- 
nem redegit, quomodo natatilium genus omne ad 
unius hominis aspectum, gestum mutat atque ge- 


nium ? Non amplius degit libere ; neo per maris lacusve summas undas audet natare. 


10. Ὀ δελφὶς, ὅταν πλησίον ἄνθρωπον ὄντα θεάση- 


$829 10. Delphinus, ubi hominem se prope 


«at, καίτοι αὐτὸς ὧν ὁ βασιλικώτατος τῶν ἰχθύων, p conspexerit, tametsi inter natatilia ac pisces regali 


αἰδεῖται οἱονεὶ, xai οὐκέτι κινεῖται, οὐδ’ ὡς ἔθος ἀλ- 
λεται, Δελφὶς τῶν νηχτῶν ὁ βασιλικώτατος αἰδεῖται" 
οὕτως ἐδόθη τῷ ἀνθρώπῳ ἣ κατὰ τῶν νηχτῶν ἀρχή. 
Ὅταν δὲ ἴδῃς σεαυτοῦ τὸν λογισμὸν διὰ πάντων δι- 
ἥκοντα xal πάντων ταῖς τέχναις χρατοῦντα, πῶς οὐχὶ 
τῶν κητῶν τῶν μεγάλων ἄρχεις; 


11. Εἴδον ἐπίνοιαν ἀνθρωπίνην, ὅτι ποιοῦσιν ἀγ- 
κίστρων τινῶν κατασχευὴν, καὶ τούτοις ἐπιδάλλον- 
τες δελεάσματα σύμμετρα τῷ μεγέθει τῶν xatami- 
νόντων κητῶν᾽ εἶτα τῶν ἄχρων ἐχείνων τῶν σχοι- 
vlov, ὧν ἀπήρτηται τὰ ἄγκχιστρα κατὰ τὸ ἕτερον 
πέρας, ἀσκοὺς πνεύματι διατείνοντες, xal ἐχδηήσαν- 
τες τῶν ἄχρων ἐκείνων, μετεώρους ἀφιᾶσιν ἐπὶ τοῦ 
πελάγους. Ἐνεχθέντα τοίνυν τὰ ἀγρια κήτη τοῖς 
δελεάσμασι, καὶ τὰ ἄγκιστρα ἔνδον ἑαυτῶν δεξάμενα, 
σύρει μὲν τοὺς ἀσκοὺς εἰς τὸ βάθος" ἡ δὲ τῶν ἀσχῶν 
φύσις ἀνωφερὴς οὖσα, πάλιν ἀνθέλχει εἰς τὴν ἐπι- 
φάνειαν, xal ἐμπεπαρμένα τῇ ἰδίᾳ τροφῇ ἄνω καὶ 
κάτω μαιμάσσεται, χαὶ ἀλύοντα τοὺς βυθοὺς διερευ- 
νᾶται, πελάγη πελαγῶν ἀμείδει" xal τὸν πολὺν πό- 
νον ἄπραχτον ἔχον, τελευταῖον βραχεῖ τῷ ἀγχίστρῳ, 
τὸ μέγα καὶ ἄτρυτον θηρίον ἁλώσιμον γίνεται, τῷ 


πόνῳ δαμασθὲν, τῳ λιμῷ καταπονηθὲν, καὶ vexpós- 


μετὰ τῶν ἀσκῶν συρόμενον, θήραμα γίνεται τῷ 
θηρατῇ τῷ μικρῷ, τὸ μέγα “ τῷ doOsvei, τὸ ἅμα- 
γον τὴν ἴσχόν" διὰ τί; ὅτι τῇ τοῦ λογισμοῦ περιου- 
elg δύναμιν τοῦ ἄρχειν λαδὼν ὁ ἄνθρωπος, ὡς κα- 
κοὺς δραπέτας πρὸς εὐπείθειαν ἄγει τοὺς ἀπειθεστά- 
τους * xal τοὺς μὴ δυναμένους δι᾽ ἡμερότητος προσ- 
αχθῆναι, τούτους διὰ τῆς ἀνάγκης κχαταδουλοῦται. 
Οὕτως πανταχοῦ dj τοῦ ἄρχειν δύναμις παρὰ τοῦ 
κτίσαντός ἐγγινομένη τῷ ἀνθρώπῳ ὑπάρχει. 'Ev- 
τεῦθεν ξιφίαι, καὶ ζύγεναι, xal φάλαιναι, καὶ πρίο- 


maxime pollet genio atque indole, velut veretur ac 
timet; neo ultra movetur, neque ut assolet, salit 
ac tripudiat. Sic datus homini in ea que in aquig 
degunt, principatus est.Cum itaque rationem tuam 
animumque omnia pervadentem,cunctisque artium 
vi dominantem videris ; quomodo non etiam ma- 
gnorum cetorum imperio potiris ? 

11. Vidi ergo subtile hominum inventum, qui 
hamis ad cetos capiendos confectis, atque esca pro 
ratione magnitudinis eorum qui deglutiant,adjecta 
gummis funibus quibus hami suspensi sunt, utres 
ex altera parte vento plenos alligant, eosque pen- 
siles super mare jactant. Invecti itaque in escam 
feri ceti, exque ea hausti hamis, utres quidem in 
profundum trahunt: verum cum ea utres indole 
sint ut sursum tendant,ad summam rursus super- 
ficiem retrahunt: confixique cum sua esea ceti, 
sus deque peroiti motu concitantur, doloreque ac 
&stu profunda scrutantur ; alia ex aliis mutantes 
equora : frustraque conatu ac labore impenso, ad 
extremum brevi hamo grandis aec indomabilis bestia 
capta in manus venit ; labore edomita, fame con- 
fecta, et que una oum utribus trahatur mortua,ve- 


. nautis preda effecta; ejus qui pusillus sit, pre- 
magna ; ejus qui imbecillissimmenso robore vique 


predita.Quid ita? Quod nimirum rationis prestan- 
tia atque copia, imperio regendi facultate accepta, 
tanquam mancipia quedam procacissimos ad obe- 
dientiam per vim revocat ; ut qui lenitate adduci 
nequiverant, ii necessitate servitute premantur.Sic 
imperii vis ἃ Creatore homini indita, ubique$*i com- 
petit. Hincque adeo fit, ut et xiphie seu gladii, et 
zygene,et balene, et serre, et vituli marini, et re- 
iiquaterribiliacetorum generahomini subjectasint. 


vec, xal βόες, xal πάντα ἐκεῖνα τὰ φοδερὰ τῶν κητῶν ὀνόματα ὑποχείρια γέγονε τῷ ἀνθρώπῳ. 


12. ᾿λρχέτωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης, καὶ 
τῶν θηρίων τῆς γῆς. Οὐχ ὁρᾷς τὸν λέοντα τὸν βα- 
pov, τὸν βρυχητικὸν, οὗ xai τὸ ὄνομα ἀφόρητον τῇ 
ἀχοΐ, καὶ ὁ βρυγμὸς ὑπότρομον ποιεῖ τὴν γῆν ; ᾧ (a) 
tÜw ἐστὶν οὕτως φορητὸν, ὥστε ὁρμὴν αὐτοῦ ὅὁπο- 
μεῖναι; Οὐδὲν τῶν ἀλόγων xal μεγίστων ζώων το- 
σαύτῃ πέποιθε δυνάμεως περιουσίᾳ, ὥστε ἀντιστῆ- 
ναι ὁρμωμένῳ λέοντι. ᾿Αλλ᾽ ὅμως ἐχεῖνον ὁρᾷς ἐν 
μικρῷ ζώγρῳ κατακεχλεισμένον. Τίς ὁ καθείρξας 


(a) *Q. Forte, ὅ, scilicet θηρίον vel ὄνομα. Eorr. 


12. Et. przsint. piscibus maris, εἰ bestiis terrz. 
Nunquid non gravem leonem, rugientem feram 
conspicis, cujus et nomen auditu importabile, ru- 
gitusque pavore terram succutit? ecquod tandem 
est robur, ut ejus sustinere impetum possit ? Nulla 
enim brutarum animantium,et que pregrandi mole 
corporis sint, tanta virium copia confidit, ut leonis 
obsistere impetui possit. Attamen illum in parvo 
vivario inclusum vides. Quisnam  careere con- 


98 APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 24 
Btrinxit? quis exiguum carcerem grandi bestim α αὐτόν ; τίς ὁ τὸ μιχρὸν δεσμωτήριον τῷ μεγάλῳ 


excogitavit? quis raros cavesm lignes cancellos 
incluse fers exstruxit, quo respiraret, ne suo ipsa 
anhelitu suffocaretur, sed libere animam duceret, 
secureque ageret ἢ quis ἢ Nunquid non homo, qui 
bestiarum sevissimas sibi ludum facit ? 


13. Nunquid non pantheras deludil,cum charta, 
in hominis effigiem efflcta e superiori loco objecta, 
chartam panthera discerpit, atque homo infra po- 
gitus, bestie dementiam prono risu excipit ἢ Nun- 
quid non homo rationis copia cunotis superior exsi- 
gtit? Quonam id modo ? Dicam tibi de volucribus 
haud quidem in aera corpore conscendere homi- 
nem : nam neque alis preditus est : mentis tamen 
potentia, una cum eis volatum contendit. Nihil est 
. quod hominis rationem animumque detineat. Quee 
in profundo sunt, rimatur ; que super terram, ve- 

netu 880 capit ; que in aere, pernicitate majori 
antevertit, detractaque solo devehit. 
14.Vidisti aliquando in summo arboris ramo in- 
sidentem volucrem,subtus in terra versantes homi- 
nes deridentem ; ut que alarum freta pernicitate 
sit? Videas nihilominus hic quoque hanc a puero 
ludo oapi. Calamos enim calumis subjicit,summos- 
que eo visco illinit: ac tum per ramos ac folia ita 
furtim disponit ac locat, ut viscum non appareat, 
vagumqueacsublimem volucris fallat obtutum. Levi 
. attactu per aera volantem aviculam tenuit: que 
per ethera feratur, volucrem visco dovinxit. Nam 
humi quidem jacethomo; humi vero ejus et manus 
et pedes ; ejus enimvero mens atque animus una 
cum volucribus in sublime ascendit, ac qua pollet 
artis industria, pervia illi flunt coelestia et que sub 
manu veniant ac capiantur, que sunt alis predita. 
Tum enim retia tenduntur volucribus,tum sagitta- 
rii volantes assequuntur, ao que sunt gulosiores, 
escarum illecebra prede cedunt. 


15. Num et aquilam nunquam vidisti vehementi 


impetu predeillapsam plagis humi confestim irre- 
tiri ? Ao qua volatu alta petebat, hominis astu ob- 
jecta esca, in terram detruditur ac tenetus. Omnia 
quippe sub hominismanu a Deo posita sunt.Et im- 
plevit orbem,et hominem principatus expertem non 
fecit. Ne dixeris : Que in aere feruntur, quomodo 
mea sunt? Nam et illa rationis ope tibi subjecta ao 
obnoxia flunt. 

16. Et reptilibus, quz reptant super terram. Vides 
ubi situm sit, quod ad Dei imaginem conditus es ὃ 
In eo nimirum quod principatu polles, inque animi 
parte intelligente ac utente ratione,Et fecit Deus ho- 
minem.Quid igitur est homo ? Ex iis que legimus,et 
ex iis que audivimus, hominem deflniemus. Nihil 
enim jam opus est ut alienas deflnitiones mutuemur, 
neque ut abextierna vanitate petita in veritatis cogi- 
tatum sensumque inducamus. Home est opus Dei, 
ratione preditum,ad creantis imaginem conditum. 


ζώῳ ἐπινοήσας ; τίς ὁ τῇ ἀραιότητι τῶν στημόνων 
ἐχείνων τῶν ξυλίνων τὴν ἀναπνοὴν τῷ ἐγχεκλεισμέ- 
νῳ (a) θηρίῳ παρασχευάσας, ὡς μὴ ἀποπνῖξαι αὐτὸ τῷ 
ἰδίῳ ἄσθματι, ἀλλὰ καὶ ἀναπνοὴν ἐλευθέριον αὐτῷ 
δοὺς, xal τὴν ἀσφάλειαν διοιχησάμενος ; Τίς ; οὐχὶ 
ἄνθρωπος παίγνια ποιεῖται τῶν θηρίων τὰ χαλεπώτατα ; 

13. Οὐκ ἀποπαίζει τῶν παρδάλεων, ὅταν ὑπερ- 
τείνῃ χάρτην εἴς ἄνθρωπον ἐσχηματισμένον᾽ xal dj μὲν 
τὸν χάρτην ἐσπάραξεν, ὁ δὲ ἄνθρωπος κάτω χείμε- 
voc τῆς ἀνοίας. τοῦ θηρίου κατεγέλασεν; Οὐ περιου- 
σιᾳ τοῦ λογισμοῦ πάντων κρατεῖ ὁ ἄνθρωπος ; πώς; 
Εἴπω σοι περὶ τῶν πετομένων, ὅτι οὐχ ἀναδαίνει 
μὲν ὁ ἄνθρωπος εἴς τὸν ἀέρα σώματι’ οὐ γὰρ ἔχει 
πτερά συμπαρίπταται δὲ τοῖς πτηνοῖς τῇ τοῦ νοῦ 
δυνάμει. Οὐδὲν κατέχει τὸν τοῦ ἀνθρώπου λογισμόν " 
τὰ ἐν βυθῷ διερευνᾶται, τὰ ὑπὲρ γῆς θηρᾶται, τὰ 
ἐν τῷ ἀέρι προχαταλαμύάνει, καὶ εἰς γῆν κατασπάσας, 
ἀποχομίζει, 


14. Εἴδές ποτε ἐπ᾽ ἄχρου κλάδου καθεζόμενον 
ὄρνεον καταγελῶν τῶν κάτω περὶ τὴν γῆν στρεφομέ- 
νων ἀνθρώπων, ἐν τῷ πεποιθέναι τῇ χουφότητι τοῦ 
πτεροῦ ; ᾿Αλλ’ ὅμως ἔστιν πάλιν κἀνταῦθα ἰδεῖν 
παῖδα ἀδολεσχοῦντα, καλάμους καλάμοις ὑποδάλλον- 
τα, καὶ χατὰ τῶν ἄχρων τῶν χαλάμων ἱξὸν προσαρ- 
τήσαντα' εἶτα λανθανόντως διὰ τῶν κλάδων xal τῶν 
φύλλων χλέψανσα τοῦ ἱξοῦ τὴν παρουσίαν, καὶ ἀπο- 
μετεωριζόμενον τὸ ὄμμα τοῦ ὀρνέου. Μιχρᾷ προσ- 
ψαύσει ἐκράτησε τὸ ἀεροποροῦν᾽ τὸ διὰ τοῦ αἰθέρος 
φερόμενον πτηνὸν, δέσμιον ἰξῷ ἤγαγε. Κάτω μὲν γὰρ 
κεῖται ὁ ἄνθρωπος, κάτω δὲ xal τὼ χεῖρε αὐτοῦ καὶ 
τὼ πόδε’ ἀλλ᾽ ἡ διάνοια τούτου συναναῦύαίνει εἷς 
ὕψος τοῖς πτηνοῖς, καὶ διὰ τῆς τέχνης ἐφιχτὰ τούτῳ 
γίνεται τὰ οὐράνια, καὶ τὰ πτερωτὰ, ἁλωτά, Δίκτυά 
τε γὰρ ἵσταται τοῖς πτηνοῖς, καὶ τοξόται τῶν πετο- 
μένων καταστοχάζονται, χαὶ δελεάσμασι βρωμάτων 
θηρῶνται τὰ λαιμαργότερα. 

45. Οὐκ εἰδές ποτε καὶ ἁετὸν λάδρως μὲν ἐμπε- 
σὄντα τῷ θηράματι, τάχος δὲ περιπαρέντα ταῖς κάτω 
πάγαις ; Οὕτως τὸ ὄψηλὸν κάτω γίνεται τοῖς ἀνθρω- 
mlvot; δελεάσμασιν χαθελχυσθέν. Hdvta γὰρ ὁπὸ τὴν 
χεῖρα ἤγαγε τοῦ ἀνθρώπου * x«l τὴν κτίσιν ἐκλή- 
puce, xai τὸν ἄνθρωπον ἄμοιρον τῆς δεσποτείας οὐκ 
ἐποίησε. Μὴ εἴποις" Τὰ ἐν τῷ ἀέρι φερόμενα, πῶς 
ἐμοὶ διαφέρει ; ἐπεὶ xdxsiva. διὰ τοῦ λογισμοῦ σοι 


D ὑποχείρια γίνεται. 


16. Καὶ τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ τῆς 
γῆς. Ὁρᾷς ποῦ ἔχεις τὸ xav εἰχόνα γεγενῆσθαι 
Θεοῦ ; κατὰ τὸ ἀρχικὸν δηλαδὴ, καὶ τὸ τῆς ψυχῆς 
νοερόν τε χαὶ λογιχόν, Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν 
ἄνθρωπον. Τί οὖν ἐστιν ἄνθρωπος, ἐξ ὧν ἀνέγνω- 
μεν, καὶ ἐξ ὧν ἠκούσαμεν, ὁρισόμεθα. Οὐκέτι γὰρ 
χρεία δανείζεσθαι ὅρους ἀλλοτρίους, οὐδὲ τὰ ἐκ τῆς 
ματαιότητος ἐπεισάγειν τῷ λογισμῷ τῆς ἀληθείας. 


“Ανθρωπός ἐστιν ποίημα Θεοῦ λογικὸν, κατ᾽ εἰκόνα 


γενόμενον τοῦ χτίσαντος αὐτόν. Εἴ τι λείπει τῷ 


(a) Verba, τῷ ἐγκεχλεισμένῳ usque δὰ καὶ ἀναπνοήν in editione Garnerii ob homooteleuton omissa, ex 


Combeflsii Basilío recensito restituimus. Ebr. 


45 DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO I. 20 


λόγῳ τούτῳ, ol πολλὰ προσανχλώσαντες τῇ ἀναλήψει A Si quid in hac deflnitione desit, considerent il, qui 


τῆς φθειρομένης σοφίας ἐπισχεψάτωσαν. Ἡμεῖς δὲ 
τοῦ πρόσω ἐχώμεθα. Kar! εἰχόνα Θεοῦ γέγονεν ἄν- 
θρωπος. 

17. Καὶ εὐλόγησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, καὶ 
εἶπεν: Αὐξάνεσθβε xal πληθύνεσθε, xal πληρώ- 
cats τὴν γῆν. Αὕτη καὶ ἡ ἰχθύων εὐλογία, Καὶ sl- 
πεν ὁ Θεός. ᾿Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα ἑρπετὰ ψυχῶν 
ζωσῶν, καὶ ἐγένετο οὕτως. Εἴτα " Καὶ εἶπεν ὁ 
Θεός: Αὐξάνεσθε χαὶ πληθύνεσθε, καὶ πληρώ- 
σατε τὰ ὕδατα. Τί οὖν περισσόν ; ᾿Αναγκαίως καὶ 
τὰ κοινά σοι ταῦτα ἐχαρίσατο, καὶ τὰ ἴδιά σε ἀναμέ- 
νει. Αὐξάνῃ γὰρ ὡς xai τὰ λοιπὰ ζῶα. ἀπὸ μινροῦ 
τοῦ πρώτου ταῖς χατ᾽ ὀλίγον προσθήχαις ἐπὶ τελείω- 
σιν ἔρχῃ. Οὕτω xal ἵπποι καὶ κύνες, οὕτω xai ἀε- 
τοὶ xal χύχνοι, xal πάντα ἅπεο (a) ἂν εἴποις, διὰ 
μικρᾶς τῆς πρώτης χυήσεως τῇ κατ᾽ λίγον προσθήχῃ 
τὸ τέλειον τῆς αὐξήσεως ἀπολαθόντα, πάλιν διὰ τῆς 
μειώσεως πρὸ τὸ ἔλαττον ὑποστρέφει. "A τοίνυν 
κοινὰ τῆς φύσεως ἦν, καὶ ἡμῖν ἐδωρήσατο. Λὐξά- 
νεσθε᾿ τουτέστι, τρέφεσθε᾽ μιχροὶ γεννώμενοι μεγά- 
λοι γίνεσθε, καὶ πέρας ἔστω τῆς αὐξήσεως. Οὐ γὰρ 
ἐπειδὴ ἐν τῇ πρώτῃ ἑπταετίᾳ τρεφόμεθα, καὶ λαμ- 
δένει ἡμᾶς μεθηλικίωσις ἐπὶ τὴν δευτέραν ἐδδομάδα 
τῶν ἐτῶν, ἄδη ὀφείλομεν ὁμοίως ἐν παντὶ μέρει τῆς 
ζωῆς τῆς ἡμετέρας καθ᾽ ἐύδομάδας μεθηλικιοῦσθαι. 

18. Ἧ πρώτη ἑδδομὰς τὴν παιδικὴν ἠλιχίαν ἔχει. 
Ὅρους τῆς παιδικῆς ἡλικίας φανεροῖ dj τῶν ὀδόντων 
ἐκδολή" οἱ μὲν ἕπεσον, οἱ δὲ ἀνεφύησαν. Δευτέραν 
ἔλαθε ἀρχὴν αὔξησις ἔως τέλους τῆς τεσσαρεσχα:- 
δεκάτης, Ἡ δευτέρα λοιπὸν, ἣ τῶν παίδων: πρῶτον 
μὲν γὰρ παιδίον, εἶτα παῖς, εἶτα ἔφηδος ἀπὸ τεσσα- 
ρεσχαιδεκαετοῦς (δ) ἐνταῦθα οἱ ὅροι τῆς τοίτης αὐξή- 
σεως. Εἶτα ἀνήρ. Αὐξάνεσθε οὖν. Οὐκ ἐὰν γένῃ 
ἱχατὸν ἐνῶν ἀπὸ πρώτου μέχρι τοῦ ἑχατοστοῦ αὔξη- 
σιν ἐπιδέχη" ἀλλὰ τοῦτο τὸ, Αὐξάνεσθε, ἕν ῥῆμα 
σοφῶς λεχθὲν, προνοητιχῶς οἰχονομεῖται" αὐξάνεσθε 
μέχρι τινός. Κατὰ τὴν πρώτην σύστασιν τὴν χκατα- 
θληθεῖσαν ἐν τῇ μήτρᾳ, κατεδλήθησαν καὶ οἱ λόγοι 
τῆς αὐξήσεως" ἀλλ᾽ οὐ τὸ μετὰ ταῦτα νεώτερον τὸ 
τῆς ἡλικίας χάρισμα ξπιγίνεται, ἀλλ᾽ αἱ μητρῷαι 
χαταθδολαὶ συγκαταδεδλημένας ἔχουσι τὰς πρὸς τὸ 
αὐξάνεσθαι ἐπιτηδειότητας, "Ἔπεσον οἱ ὁδόντες - 
ἔγνωμεν ὅτι ηὐξήθη τόσον μέτρον" τριετὲς τὸ παιδίον 
ἐμέτρησεν ὁ πατήρ' οἶδεν ὅτι τὸ διπλάσιον τούτου 
μέγεθος ἀπολήψεται ἐν τῇ τελειώσει. "Ococ γὰρ ἐν 


multum in studiis sapientie caduce opere posuc- 
runi: nos vero ulterius progrediamur. Ad imagi- 
nem Dei factus est homo. 

17. Et benedixit Deus hominem; et aii : Crescite et 
multiplicamini, et replete terram ?. Hec et piscium 
benedietio est. Et dixit Deus : Producant aqua repti- 
lia animarum vivenlium : et factum est. ita. Et. aít 
Deus : Crescite et multiplicamini, et replete aquas 19, 
Quid igitur homini amplius ἢ Necessario hec quo- 
que communia tibi tribuit; teque manent que sunt 
propria. Crescis enim ut et reliqua animalia, et 
paulatim per incrementa ex parva ad justam per- 
fectamque magnitudinem pervenis. Sic et equi et 
canes; sic et aquil& et cyeni, et quecunque dixe- 
ris reliqua animalia, a primo exiguo partu paulatim 
per assiduas accessiones ad absolutum perveniunt 
augmentum; rursumque paulatim minori mole con- 
trahuntur. Qua igitur nature communia sunt, hec 
et nobis elargitus est. Crescite : id est, enutrimini; 
et cum parvi nascamini, justa statura magnique 
evadite; atque augmenti sit terminus. Neque enim 
quoniam primo septennio $31 ita nutrimur, atque 
vertimur, ut altero septennio in aliam etatem im- 
mutamur : sic in omni vita per septennia de setate 
in etatem commutari debemus. 

18. Primum septennium infantilem etatem conti- 
net. Infantilis (ines elatis manifestat dentium eje- 
ctio; cum in locum eorum qui ceciderunt, alii fue- 
rint enati. Alterum rursus augmentum sumit prin- 
cipium, ad finem usque anni quartidecimi. Heo 
altera jam etae, qua est puerorum. Primum enim 
infans est ; tum puer, exinde pubes, ub anno quarto- 
decimo. Hic tertii augmenti finis : ac deinde vir. 
Crescite ergo. Non si centum annorum vixeris, a 
primo ad centesimum usque annum, augmentum 
suaceperis : sed una flla vox, Crescite, sapienti dicta 
oonsilio, res providentia disponit. Ad certum usque 
terminum ecrescite. Pro ratione prime illius in utero 
constitutionis, jacte fundamento sunt etiam au- 
gmenti rationes. Non enim quod postea accedit 
recentius est. stature munus; sed materna fetus 
ab alvo, una quoque ad augmentum idonea, rata 
semina tulit. Dentes ceciderunt : scimus tantum 
augmenti accessisse. Triennem infantem admen- 
sus est parens; novit foro ut duplo majorem hao 


τῇ τριετίᾳ τῷ μήχει ὁ ἄνθρωπος φαίνεται, δὶς τοσοῦ- ἢ quantitatem recipiat, cum fuerit etatis perfecte. 


tov ἔσται ἐν τῇ συμπληρώσει τῆς αὐξήσεως. Τοῦτο 
τὸ μέτρον τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, μέχρι πέρατος, 
μέχρι ὅρου. ᾿Απὸ τῆς ἑδδομάδος τῆς πρώτης ἐπὶ τὴν 
δευτέραν μεταδαίνει" ἐχεῖ λοιπὸν ἡ θερμότης πλείων, 
3$, διάπλασις τοῦ σώματος ἀραιοτέρα, ἡ ὑγρότης ἐπι- 
λείπει, κραταιοῦται τὰ μέλη" ἰσχυροτέρων ἐφάπτε- 
ται ἔργων, οἷον οἱ τῶν ἐφηλίκων εἰσὶ, οὕπω μὲν τὸ 
τέλειον ἔχοντες" νεοπαγὴς γὰρ αὐτῶν d σὰρξ ἔτ', 
καὶ πρὸς πόνους χαρτεριχοὺς ἀνεπιτηδεία, Τὸ μὲν 
κοῦφον καὶ εὐχίνητον ἀπέλαδε λοιπὸν τὸ ζῶον" ἐν δὲ 


8 Gen. 1, 28. 10 Ibid. 20, 22. ] 


Quanta enim triennis etatis statura hominis vi- 
situr, duplo auctior erit cum jam augmentum ex- 
pleverit. Hic humanas modus nature est, in finem 
usque. À primo eeptennio ad secundnm transit. Ibi 
jam exuberat calor: rarior corporis constitutio est, 
deficit humiditas, roborantur membra, fortiora ag. 
grediuntur opera, cujusmodi puberum,qui nondum 
perfecti sunt. Est enim illis recens compacta caro, 
et ad robustos labores minus idonea. Levitatem 
duntaxat et agilitatem animal jam recepit. In tertio 


(a) "Avsp Ma., ὅσα. (ὁ) Τεσσαρεσκαιδεκαετοῦς. Editi, Τεσσαρεσκαίδεκα Üvouc. Eprr. 


21 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI 28 


deinceps septennio, una quoque perfectum augmen- Α τρίτῃ λοιπὸν ἑδδομάδι xal τὸ τέλειον τῆς αὐξήσεως 


tum nanciscitur: nec jam amplius, tertio expleto se- 
ptennio corpus altiore statura surrigitur. Postquam 
vero natura a laboribus augendi in altum respirave- 
rit : jam in latum incipit augmentum traducere, 
edificiiquesui fastigium,tanquam fundamentis sub- 
stratis fulcire, crassaque in orbem adjicere pergit, 
atque in eum modum membra corporis roborare 
atque formare, el in robustiorem statum perducere. 
Agit hec quotidie natura impretermisse suo ipsa 
ordine, sed cujus, ex precepto Dominico erigo est; 
80 tunc prolatum, per omnem in finem usque per- 
petuo creaturam grassatur : Grescite, ei multiplica- 
mini. Crescite, inquit, ne in uno natura definiatur. 
Multiplicamini, ne ad ugum duntaxat, sed et ad 
plures genus excurrat. Unde et adjecit : Et replete 
terram. Replete vero, non habitatione; sic enim fal- 
gus esset sermo,quaadoquidem etiamnum magnam 
terre parlem, que non habitetur, videmus : verum 
Reyplete. Potestatem, inquit, dominandi terre nobis 
tribuit. Quod enim dictum est, fieplete terram, in 
habitatione locum non habet; nam neque solis ar- 
doribus exustam, atque incultam, sive gelu rigidam 
inviamque ac inaccessam. Nunquid hane quoque 
homines habitant, et implent terram ? Sed ea ratio- 
ne terre replende arbitros fecit, et replemus per 
rationem, quod sciamus quanta sit ejus pars inhabi- 
tabilis solisque ardoribus exusta: quod noverimus 
quanta ejus borealis plaga, ex 889 frigoris exeupe- 
rantia inculta est nulliusque frugis. Nunquid non 
terram replevimus? nunquid non delecto quod usui 
esset, quidquid parum commodum ad humanam 
vitam transigendam rejecimus? Quamobrem quod 
it& diotum est, Replete, rei nos arbitros fecit. Non 
quia universe usum noh habemus, non ejus quanta 
est, domini constituti sumus, Neque enim tu, co- 
empto tritico, idcirco non ejus omnis dominus es 
quod in tritico aliud edule, aliud quod in escam 
cedere nequeat offendis, et abjicis; ao scrupulos 
quidem 80 lapides projicis ut inutiles, ac si quid 
aliud commistum est quod ad usum minime ido- 
neum sit, glumaque exsufflata atque palea, ac ae- 
creto lolio, quidquid ad vite sustentationem pu- 
rum est, id deligis. 

19. Sic itaque etiam terra, partim ad habitan- 
dum nobis concessa idonea est; partim ad colen- 
dos agros necessaria; partim ad quadrupedum at- 
que pecorum pascua dimissa; aliaque secundum 
alium quemdam usum, tibi vite rationibus tuen- 
dis opportunum, deque illa que libet, et ut libet, 
disponis; idcirco nimirum, quod Dominus sue te 
creature dominum constituit, Licetitaque mihi que 
velim disponere, quippe qui dominus creatus sim, 
ipsius qui me creavit Domini munere. Et implete 
terram. Εἰ presidete piscibus marts, εἰ volatilibus 
cali, et bestiis terre !!. Heo jam ejus, quod est, Re- 
plete terram, benedictio; heo sancita lex : hec no- 


!! Gen. 1, 28. 


συναπολαμδάνει" ἔτι δὲ καὶ εἰς μῆχος ἣ διανάστασις 
τοῦ σώματος οὐχ ἐπιγίνεται μετὰ τὴν τρίτην ἐδδο- 
μάδα. ᾿Επειδὰν δὲ ἀναπνεύσῃ dj φύσις τῶν χαμάτων 
τῆς ἐπὶ τὸ ἄνω αὐξήσεως, ἄρχεται λοιπὸν εἴς τὰ 
πλάτη διαδιδάζειν τὴν αὔξησιν, καὶ olovel περιθεμε- 
λιοῦν τὰ ὀψωθέντα, καὶ πάχη αὐτοῖς περιτιθέναι, καὶ 
οὕτω στερεοῦν χαὶ χρατύνειν τοῦ σώματος τὰ μέλη, 
xal εἴς τὸ ῥωμαλεώτερον ἀποχκαθιστᾷν. Ταῦτα ποιεῖ 
μὲν ἑχάστοτε ἡ φύσις ἀπαραλείπτως χατὰ τὴν ἕαυ- 
τῆς dxolou8lav: ἐγένετο δὲ ἐξ ἀρχῆς προστάγματι 
δεσποτιχῳ, xal τότε λαληθὲν, διὰ πάσης ἀεὶ τῆς 
χτίσεως μέχρι τέλους χωρεῖ. Αὐξάνεσθε xal πλη- 
θύνεσθε. Αὐξάνεσθε γὰρ, φησὶ, ἵνα μὴ ἀτελὲς δια- 
μείνῃ τὸ ποίημα' πληθύνεσθε, ἵνα μὴ εἷς ἕνα, ἀλλὰ 
xai εἰς πολλοὺς διαδράμῃ τὸ γένος. Διὸ καὶ ἐπήγαγε" 
Καὶ πληρώσατε τὴν γῆν. Πληρώσατε δὲ, οὐ τῇ 
κατοιχήσει: οὕτω γὰρ ἔσται ὁ λόγος διεψευσμένος 
ἐπειδὴ ἄχρι τοῦ νῦν ὁρῶμεν πολλὴν γῆν ἀοίχητον, 
ἀλλὰ, Πληρώσατε * τὴν ἐξουσίαν, φησὶ, τοῦ χυ- 
ριεύειν τὴν γῆν δέδωκεν ἡμῖν. Τὸ γὰρ, Πληρώσατε 
τὴν γῆν, ἐπὶ τῆς κατοικήσεως χώραν οὐχ ἕχει" 
ἐπειδὴ οὐδὲ τὴν διαχεχαυμένην καὶ ἀγεώργητον, ἣ 
τὴν χατεψυγμένην καὶ ἄδατον " καὶ οὐχὶ ταύτην οἱ 
ἄνθρωποι χατοικοῦσι xal πληροῦσι τὴν γῆν. ᾿Αλλὰ 
κυρίους ἡμᾶς ἐποίηςε πληροῦν, xal πληροῦμεν ἑχεί- 
νην τῷ λογισμῷ, τῷ εἰδέναι ἡμᾶς πόσον μέτρον τῆς 
ἀοικήτου καὶ διακεχαυμένης γῆς. Ὅταν ἴδωμεν (α) πό- 
σον τὸ κλίμα τὸ βόρειον, ὃ διὰ τὴν ὑπερδάλλουσαν ψύ- 
Ev. ἀγεώργητόν ἐστι καὶ ἄχρηστον, οὐχὶ ἐπληρώσσμεν 
τὴν γῆν ; οὐ τὸ χρήσιμον ἐχλεξάμενοι͵ τὸ ὅσον ἄχρηστον 
εἰς διαγωγὴν ἀνθρώποις ἀπεπεμψάμεθα ; Ὥστε τὸ, 
Ἡληρώσατε τὴν γῆν, κυρίους ἡμᾶς ἐποίησεν. Οὐκ 
ἐπειδὴ πάσης οὐκ ἔχομεν τὴν χρῆσιν, οὐκ ἔχομεν 
πάσης τοῦ κυριεύειν. Οὐδὲ γὰρ σὺ τὸν σῖτον ἀγορά- 
σας (b), οὐκ εἴ διὰ τοῦτο τοῦ παντὸς κύριος, ἐπειδὴ 
ἐν τῷ σίτῳ τὸ μὲν ἐδώδιμον, τὸ δὲ ἀδρωτον εὐρίσκεις 
καὶ ἀποδάλλῃ" xal τὰ λιθίδια γὲν ὡς ἄχρηστα ἀποῤ- 
ῥίπτεις, καὶ εἴ τι ἄλλο ἐπιμέμικται πρὸς βρώσιν 
ἀνεπιτήδειον' τὸ δὲ ἄχυρον ἀκοφυσήσας καὶ τὸ ζιζά- 
γιον ἀποχρίνας, τὸ ὅσον χαθαρὸν πρὸς τὴν τοῦ βίου 


σύστασιν τοῦτο ἐκλεξάμενος. 


19. Οὕτω τοίνυν καὶ ἡ γῆ, ἣ μὲν πρὸς οἴχησιν 
ἐχαρίσθη ἐπιτηδεία, ἡ δὲ ὡς πρὸς γεωργίαν ἀναγ- 


ἢ xax ἄλλη ὡς πρὸς βοσχημάτων καὶ τετραπόδων 
. ἀνείθη νομὴν, καὶ ἄλλη κατ᾽’ ἄλλην χρείαν τινὰ τῶν 


σοι κατὰ τὸν βίον ἁρμοζουσῶν' καὶ διατάττῃ ἃ βού- 
λει, xal ὡς βούλει περὶ αὐτῆς, ἐπειδή σε xóptov ὁ 
Δεσπότης τῆς ἑαυτοῦ χατέστησε χτίσεως. ᾿Ἐξεστιν 
οὖν διαιάξασθαι ἃ βούλομαι, ἐπειδὴ γέγονα xóptoc, 
παρὰ τὴν τοῦ κτίσαντός με Δεσπότου δωρεάν. Καὶ 
πληρώσατε τὴν γῆν. Καὶ ἄρχετε τῶν ἰχθύων τῆς 
θαλάσσης, καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ, xal 
τῶν θηρίων τῆς γῆς. Αὕτη λοιπὸν dj τοῦ Πληρώ- 
σατε τὴν γῆν, εὐλογία, αὕτη ἡ νομοθεσία, τοῦτο τό 


(a) Ἴδωμεν. Forte εἰδῶμεν, αἱ et interpres legisse videtur. Eprr. (ὁ) ᾿Αγοράσας. L., ὠνησάμενος, 


29 DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO I. 30 
ἀξίωμα τὸ δεδομένον ἡμῖν παρὰ Θεοῦ. Καὶ ἐποίησεν A bis a Dco collata dignitas. Kt fecit Deus hominem. 


ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον. Κατ᾽ εἰχόνα Θεοῦ ἐποίησεν 
αὐτόν. "Apa οὐχ ἐπεσημήνῳ, ὅτι ἐλλιπὴς ἦν ἡ ἀπό- 
δειξις (a); Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἴκόνα dius- 
τέραν καὶ χαθ΄ ὁμοίωσιν. Ἢ βουλὴ δύο εἶχε, κατ᾽ 
εἰκόνα, καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν" ἧ δημιουργία τὸ ἕν ἔχει 
μόνον, τὸ κατ᾽ εἰκόνα. Μὴ ἄλλως ἐδουλήθη, καὶ ἄλ- 
λως μετεδουλεύσατο ; μὴ μεταμέλειά τις ἐν τῇ χτί- 
σει παρηχολούθησε ; μὴ ἀτονία τυχὸν χτίσαντος, 
μεγάλα μὲν προελομένου, μικρὰ δὲ ἀποτελέσαντος ; 
ἢ, μή που ἀδολεσχία ἐν τοῖς προτέροις λόγοις ὑὁπολη- 
φθείη, καὶ περιττὴ ἡ τοῦ δευτέρου προσθήχη, ὡς τῶν 
δύο λέξεων τὴν αὐτὴν ἔννοιαν ἐχουσῶν, καὶ τὸ αὐτὸ 
ἀπαραλλάχτως σημαινουσῶν ; ᾿Αλλ᾽ ὅπερ ἂν ix τού- 
των ἁπάντων ὑπονοήσωμεν xal προφασισώμεβθα, εἰς 
κατηγορίαν τοῦτο τῆς Γραφῆς οὐ μετρίαν ἀποτελευ- 
τήσει. Εἴτε γὰρ ὡς παρέλχον τι τὸ, Ka0' ὁμοίωσιν, 
εἴποι τις, ὡς δὶς τὸ αὐτὸ λέγειν, ἀργὸν ἐλέγχει τὸ 
ῥῆμα" καὶ βλασφημία δεινὴ τοῦτο κατὰ τῆς Γραφῆς, 
ἥτις οὐχ οἷδε ποτὲ ἀργολογεῖν. Οὐχοῦν ἀναγκαῖα xo? 
ἄμφω καὶ ἰδιοσήμαντρα, τό τε Kat! εἰκόνα, xal τὸ» 
Ka0' ὁμοίωσιν. Πῶς οὖν οὐχὶ xal μετὰ τὸ γενέσθαι 
τὸν ἄνθρωπον ὁμοίως ἐῤῥήθη τὸ, Κατ᾽ εἰχόνα xai 
χαθ᾽ ὁμοίωσιν ἐποίησεν αὐτὸν ὁ Θεὸς, ἀλλὰ μόνον, 
xav' εἰχόνα, El μὲν ὅτι ἠτόνησεν ὁ ποιῶν, ἀσεδὴς 
ὁ λόγος xal ἄτοπος" εἰ δὲ ὅτι μετεμελήθη ὁ προσ- 
τάτσων, ἀσεδέστερον τὸ ἐνθύμημα : εἰ δὲ xal ὅτι 
τὴν προτέραν βουλὴν. οὐ πάνυ ὀρθῶς ἔχουσαν, ὕστε- 
ρον τάχα ἐν τῇ ποιήσει ἐπιδιωρθώσατο, καὶ τοῦτο 
ὁμοίως ἀθεΐας τὸ ἐννόημα. ᾿Αλλ᾽ οὔτε ὁ Δημιουργὸς 
ἀτονεῖ, οὔτε ὁ ἀγαθὸς, τὰ πάντα εἰδὼς, μεταμέλεται, 
xal περὶ τὰς ὑποσχέσεις ἀναδάλλεται, οὔτε ὁ σοφὸς 
μεταδουλεύεται, οὔτε ἡ Γραφὴ τοιοῦτόν τι λέγει. Τίς 
03» ὃ λόγος τοῦ τὸ, Κατ' εἴχόνα, μόνον, ἐν τῇ ποιήσει 
τοῦ ἀνθρώπου, εἰπεῖν τὸν θεσπέσιον Μωῦύσῆν, τὸ, 
Ka' ὁμοίωσιν, ἀποσιωπήσαντα, καίτοι ἐν τῇ προτέρᾳ 
βουλῇ ἀμφοτέρων ὁμοίως συμπαραληφθέντων αὐτῷ ; 


Ad imaginem Dei fecit eum. Νιιη ααϊὰ non observasti, 
mancuin esse ac diminutum id quod redditur ? Fa- 
ciamus hominem ad imaginemnostram et adsimilitu- 
dinem. Consilium duo habuit, ad imaginem, et ad 
similitudinem : procreatio unam duntaxat habet, 
nempe quod est ad imaginem.Nunquid aliterdeore- 
vit, atque aliter mutato consilio fecit ? num poni- 
tudo aliqua in creatione subsecuta est ? Num forte 
fracte creantis vires ac minute,ut cum magna de- 
stinaverit, minora opere exsecutus sit ἢ Àut, nun- 
quid in prioribus verbis nugacitas estimanda sit 
superfluaque ejus, quod secundo loco positum est, 
adjectio ; quippe quod ambe dictiones eumdemha- 
beantsensum,nulloque discrimineidem significent? 
Enimvero quidquid horum suspicati ac causificati 
fuerimus,in Scripture haud leve erimen cedet.Sive 
enim ceu quid redundans dicat quis,quod ita scri- 
ptum est, Ad similitudinem, quasi bis idem dicatur, 
otiosum verbum arguit:gravisquehecinScripturam 
blasphemia,cujus nunquam moris est otiosa loqui. 
Itaque necessaria ambo sunt,ac cujusqueproprium 
significatum,tum ejus quod Ad iímaginem,tum quod 
Ad similitudinem scriptum est. Quid igitur cause 
est, cur et post conditum hominem, non pariter 
dictum est, Ad imaginem et similitudinem fecit eum 
Deus, sed duntaxat, Ad imaginem ? Ac quia si ideo 
quod creans minutus potentia est,impius sermoest 
et absurdus.Bin vero,idcirco quia prius consilium; 
quod haud valde recte haberet, postmodum forte 
in crestione denuo emendarit, et hec perinde 
impietati hierens existimatio est. At neque Creator 
viribus deficitur ; neque qui bonus est, cunctaque 
explorata habet,penitudine dücitur,ac morasnectit 
ut promissa impleat: nec qui sapiensest,consilium 
mutat, nec Scriptura ejusmodi 883 quidpiam lo- 
quitur. Quenam igitur ratio est,cur divinus Moses 


hoc, quod est ad imaginem, in hominis creatione solummodo dixerit, quodque ad similitudinem est, si- 
lentio presserit : tametsi in priori oónsillo utramque simul perinde assumpserat ? 


20. 'Pqóla τῷ zooclyovrt xal &uvilvat βουλομένῳ 
à ἐπίλυσις, Τὸ piv γὰρ, Kav' εἰκόνα, φύσει δέδοται 
ἡμῖν, xal ἀμετάδλητον ἔξ ἀρχῆς καὶ εἰς τὸ τέλος 
συμπάρεστι" τὸ δὲ, Καθ᾿ ὁμοίωσιν, ἐκ προαιρέσεως, 
xal οἴχοθεν κατορθοῦμεν ὕστερον. Ἔν μὲν οὖν τῇ 
πρώτῃ βουλῇ λέγων ὁ θεὸς, Ποιήσωμεν ἄνθρωπον 
κατ᾽ εἰχόνα ἡμετέραν, καὶ τὸ, Καθ’ ὁμοίωσιν προσ- 
ἔθηκεν" δεικνὺς, ὅτι xal προαίρεσιν ἡμῖν αὐτεξουσίαν 
ἐμδαλεῖ, τὴν δυναμένην ποιῆσαι ἡμᾶς ὁμοιωθῆναι 
Θεῷ. Καὶ γοῦν καὶ τοιοῦτοι ἀπετελέσθημεν, κατὰ 
τὴν πρόῤῥησιν τοῦ θεοῦ, Πολλοὶ γὰρ οἱ ὁμοιωθέντες 
αὐτῷ, πάντως δὲ xal ὁμοιωθησόμενοι; χἂν μὴ καὶ 
πάντες εἰς τοῦτο ἐπισπεύδοιμεν, ἀλλὰ τὴν ἐναντίαν 
μᾶλλον ὑπὸ ἐθελοχαχίας βαδίζοιμεν. Ἐν δὲ τῇ κατα- 
σχευῦῇ ὕστερον μόνον εἶπε τὸ, Kav' εἰκόνα, ὡς xal 
μόνον τοῦτο ἐντελὲς χαὶ ἀναλλοίωτον τῇ ἀνθρωπίνῃ 
φύσει ἐγκατασχευάσας * τὸ δέ γε, Καθ’ ὁμοίωσιν, 
ἐπειδὴ δυνάμει τέως μόνον ἐγχατέσπειρε τῷ ἀνθρώ- 


(a) ᾿Απὅδειξις. Leg., ἀπόδοσις. 


20. Facilis est, si quis animum attendat ac in- 
telligere velit, solutio. Etenim quod est ad imagi- 
nem, natura nobis concessum est, atque ἃ princi- 
pio immulabile et in finem usque comes est. Quod 
vero ad similitudinem, libera voluntate et ἃ nobis 
postmodum prestatur.Cum itaque in primoconei- 


D lio ait Deus. Faciamus hominem ad imaginem no- 


stram, adjicit et, Ad similitudinem ; αἱ ostenderet 
liberam quoque nobis voluntatem indere, per quam 
nancisci liceat, ut Deo similes efficiamur. Ao sane 
tales etiam effecti sumus, pro eo ac divino pre- 
dictum oraculo est. Multi enim similes ei evasere, 
prorsusqueetiam futurum ut multi evadant,tametsi 
nonomnesad hoc properemus,sed contrariam pror- 
sus viam nostra sponte socordia incedamus. In ho- 
minis vero postmodum structura solum dixit quod 
est ad imaginem, quippe qui eliam unum hoc per- 
fectum et immutabile in humana natura fabricatus 


91 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


33 


esset.Quod vero ad similitudinem est,quod poten- A πῳ, οὔπω δὲ xai εἰς τὸ ἀποτέλεσμα ἐμπεφάνιστο, 


tia solum hactenus homini inseruerat, ac necdum 
in effectu eluxerat, sed ad actus effectum accipien- 
tis adhuc animum volentem exigebat, merito silen- 
tio pressit. Siquidem igitur nullo preeunte ei con- 
gilio dixisset Deus,quod est ad similitudinem, pri- 
mique illius effati tenore virtutem statim elargitus 
esset, ut Deo similes efficeremur,haudquaquam ex 
sola nosiru potestate postmodum magnum istud 
donum ascisere potuissemus, ac propterea neces- 
sario tunc adepti essemus. Ubi jam vero eo deve- 
nimus ut conderemur, atque ex nihilo ut essemus 
in rerum natura adipsceremur, id quidem quod & 
creanie naturx nostre ut ei velut substantia indi- 
tum,atque jam tum perfectum lribuebatur, statim 
naoti sumus,atque ex eo nuncupati,nempe adima- 
ginem. Quod vero non statim una nobiscum abso- 
lutum est, neo natura comes formationi fuit, sed 
ex adventura libera voluntate,nostra quippeopera- 
tione, postmodum nobis congruere debebat, que 
nobis,inquam,cum Deo initur similitudo, id nimi- 
rum nec adhuc eramus,nec dici poteramus.Dimisit 
enim hoo de industria Creator imperfectum, ut ἃ 
nobis boni usura perficeretur, nostrumque bonum 
videretur, ut et debitum inde mercedem conaeque- 
roemur : ne velut simulaora inanima essemus, pi- 
ctorum quidem arte efficla temereque jacentia, et 
quie ἃ 8e nihil conferant ad decorem  ᾳυ8 quicon- 
tueatur, exacteque depicta consideret, pictorem 
quidem merito et ad miretur et laudet ; ipsorum vero 
sui causa colorum,autin quibus depicti sint tabel- 
larum nullam rationem habeat. Ut itaque admira- 
tio etiam mea foret, ac cum Deo optime laudem 
creationis una partirer,mihi reliquit ut ad Dei effi. 
cerer similitudinem. Refitaque in me potentia qui- 
dem rationis vis ac intelligentie,quod utique ad Dei 
me factum imaginem ostendit : actu vero,ut et vir- 
tutem amplectar,sedulaque actione id quod hones- 
tum ao officii est, prestem, atque ita vita optimis 
rationibus instituta, ad Dei similitudinem 884 
deveniam.Quare id quidem,quod est ud imaginem, 
boni origo radixque esl, quam ipsa statim condi- 
tione cum natura fundamento jactam habui ; quod 
vero ad Dei similitudinem,ex meis postremum ope- 
ribus, iisque que honesta ao officii sunl impensis 
laboribus, tota denique vita virtutis cultu exacta, 
mihi accedit. Congrue itaque haud una cum crea- 
tione, ut mihi statim quod ad Dei similitudinem 
est, proveniret, Creator sanxit. Audi enim quid di- 
cat in Evangelio : Esfofe perfect: sicut. et Pater ve- 


B 


ἀλλ᾽ ἐδεῖτο ἔτι πρὸς ἀποτέλεσμα τῆς ποάξεως τοῦ 
λαδόντος τὴν προαίρεσιν, εἰκότως ἀπεσιώπησεν. El 
μὲν οὖν, μηδὲ προλαδὼν ἐν τῇ βουλῇ ὁ θεὸς εἶπε τὸ, 
Καθ᾿ ὁμοίωσιν, xal διὰ τοῦ πρώτου λόγου ἐχείνου 
τὴν δύναμιν εὐθὺς ἐχαρίσατο τοῦ γενήσεσθαι ὅμοιοι 
Θεῷ, οὐκ ἂν ἀπὸ μόνης τῆς ἑαυτῶν ἐξουσίας ἡμεῖς 
ὕστερον τὸ μέγα τοῦτο χάρισμα προσδέξασθαι ἧδυνά- 
μεθα’ χαὶ διὰ τοῦτο ἀναγχαίως τότε προσείληπται. 
Ἐπεὶ δὲ xal εἷς τὸ χτίζεσθαι ἤδη κατέστημεν, καὶ 
τὸ εἶναι ἀπὸ τοῦ μὴ ὄντος προσελαμθάνομεν, ὃ μὲν 
παρὰ τοῦ χτίζοντος ἐδίδοτο τῇ φύσει ἡμῶν οἱονεὶ συν- 
ουσιωμένον, καὶ ἀπεντεῦθεν ἀπηρτισμένον, τοῦτο 
εὐρὺς ἔχομεν, καὶ ἐξ αὐτοῦ ἐχαλούμεθα, κατ᾽ εἰκόνα 
δηλαδὴ Θεοῦ * ὃ δὲ οὐχ εὐθὺς συναπετελέσθη ἡμῖν, 
οὐδὲ συμπαρωμάρτησε φυσικῶς ix τῆς πλάσεως, 
ἀλλ᾽ ix τῆς ἐπιγενησομένης προαιρέσεως, ἅτε ἐνερ- 
γείας ἡμετέρας, ἔμελλε ἐσύστερον προσαρμόσαι ἡμῖν, 
τὸ τῆς ὁμοιώσεώς φημι τοῦ θεοῦ, τοῦτο οὕπω οὔτε 
Vuiv, οὔτε λέγεσθαι ἡδυνάμεθα. ᾿Αφῆχε γὰρ τοῦτο 
ἀτελὲς ὁ χτίσας ἐπίτηδες, ἵνα παρ᾽ ἡμῶν ἡ ἐργασία 
τοῦ καλοῦ ἀποτελεσθῇ, xal ἡμέτερον δόξῃ τὸ ἀγα- 
θὸν, ὥστε καὶ μισθὸν ἡμᾶς ἐντεῦθεν ὀφειλόμενον 
σχεῖν ἵνα μὴ ὥσπερ εἴχόνες ἄψυχοι (α), παρὰ ζω- 
γράφοις μὲν ἀποτελεσθεῖσαι, εἰκῆ δὲ κείμεναι, καὶ 
μηδὲν πρὸς τὸ χάλλος ἑχυταῖς συμδάλλόμεναι" ἃς ὁ 
θεώμενος, καὶ πρὸς ἀχρίδειαν γεγραμμένας χατα- 


᾿νοῶν, τὸν μὲν ζωγράφον εἱχότως xai θαυμάζει xal 


ἐπαινεῖ, αὐτὰ δὲ δι' ἑαυτὰ χρώματα, fj τοὺς ἐφ᾽ ὧν 
γεγράφαται πίναχας, οὐδενὸς ἀξιοῖ λόγου. Ἵνα τοί- 
vuv τὸ θαῦμα xat ἐμὸν γένηται, xai συμμερίσωμαι 
τῷ Θεῷ τὸν ἐκ τῆς καλῆς δημιουργίας ἔπαινον, ἐμοὶ 
κατέλιπε τὸ καθ᾽ ὁμοίωσιν γεγενῆσθαι Θεοῦ. Ἔστιν 
οὖν δυνάμει μὲν τὸ ἐν ἐμοὶ λογικὸν καὶ νοερὸν, ὃ δὴ 
καὶ χατ᾽ εἰχόνα Θεοῦ πεποιῆσθαί με δείκνυσιν " ἐν- 
ἐργείᾳ δὲ, τὸ καὶ ἀντιποιηθῆναι τῆς ἀρετῆς, καὶ 
πράξει κατορθῶσαι τὸ χαλὸν, καὶ οὕτως ἐλθεῖν διὰ 
τῦς ἀρίστης πολιτείας εἰς τὸ καθ᾽ ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ. 


Ὥστε τὸ μὲν xav! εἰχόνα Θεοῦ, ἀρχή ἔστι xal ῥίζα 


τοῦ ἀγαθοῦ, ἣν εὐθὺς ἐν τῷ κχτίζεσθαι σνγκαταδεδλη- 
μένην τῇ φύσει μου ἔσχηχα᾽ τὸ δὲ καθ᾽ ὁμοίωσιν 
Θεοῦ, ἔσχατον ἐκ τῶν ἔργων μου, καὶ τῶν περὶ τὰ 
χαλὰ πόνων, καὶ τῆς πρὸς ὅλην ζωὴν ἐναρέτου δια- 
γωγῆς, περιγίνεταί μοι, Εὐλόγως τοίνυν, οὐχ ἅμα 
τῷ χτισθῆναι, καὶ τὸ καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ εὐθὺς γενέ- 
σθαι μοι ὁ χτίσας ἀπεφήνατο. ἤλχουε γὰρ καὶ τί 


D φησιν ἕν Εὐαγγελίῳ * Γίνεσθε τέλειοι, καθὼς καὶ 


sler colestis μον[δοίι est ; quia solem suum oviri 


iniquos 13. 

21. Vidisti ubinam et quando Dominus id quod 
est ad similitudinem nobis reddiderit? (Quoniam 
solem suum oríri facit super malos et bonos, et pluit 
super justos el iniquos. Si oderis scelera, si iujuria- 


!3 Matth. v, 48, 45. 


(a) Hic deesse videtur ὦμεν, vel tale quid. Epi. 


ὁ Πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τέλειός ἐστιν’ ὅτι τὸν ἥλιον 
αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς, καὶ βρέχει 
ἐπὶ διχαίους xai ἀδίχους. 

facit. super malos δέ bonos, et pluit super justos. el 


21. Εἶδες ποῦ xal πότε ἀποδίδωσιν ἡμῖν ὁ Κύριος 
τὸ χαθ᾽ ὁμοίωσιν ; Ὅτι τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλ- 
λει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς, καὶ βρέχει ἐπὶ δι- 
καίους καὶ ἀδίκους. ᾿Εὰν γένῃ μισοπόνηρος, ἀμνῆ- 


DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO I. 


94 


σίκαχος, μὴ ἀμυνόμενος τὸν ἐχθρὸν, μὴ μεμνημένος A rum memoriam deleveris, hostem haud ulciscare, 


τῆς χθιζῆς ἔχθρας" ἐὰν γίνῃ φιλάδελφος, συμπαθὴς, 
ὠμοιώθης θεῷ. ᾿Εὰν οἷός ἐστιν ἐπὶ σὲ τὸν ἀμαρτω- 
λὸν ὁ Θεὸς, τὸν ἐναντιούμενον αὐτῷ χαθ᾽ ἑχάστην, 
τοιοῦτος γένῃ ἐπὶ τὸν εἰς σὲ πεπλημμεληκότα ἀδελ- 
φὸν, τῇ τελείᾳ ἀγαπῃ καὶ τῇ πρὸς τὸν πλησίον εὐ- 
σπλαγχνίᾳ, ὡμοιώθης Θεῷ. Ὥστε τὸ xav! εἰκόνα μὲν 
ἔχεις ἐκ τοῦ λογικὸς εἶναι" x60 ὁμοίωσιν δὲ γένῃ, 
ix τοῦ χρηστότητα ἀναλαθεῖν. "AváAaÓe τοιγαροῦν 
σπλάγχνα οἰκτιρμοῦ, χρηστότητα, ἴτα ἐνδύσῃ 
Χριστόν" δι’ ὧν γὰρ ἀναλάμθάντις τὴν χρηστότητα, 
διὰ τούτων ἐνδύῃ Χριστὸν, καὶ τῇ πρὸς αὐτὸν οἴχειώ- 
cst οἰχειούμενος θεῷ. Οὕτως ἡ ἱστορία τῆς ἀνθρω- 
πίνης πλάσεως παίδευσίς ἐστι τοῦ βίου τοῦ ἡμετέρου. 
Ποιήσωμεν ἄνθρωπον χατ᾽ sixóva ἡμετέραν χαὶ 
καθ’ ὁμοίωσιν. ᾿Εχέτω ic αὑτῇ τῇ χτίσει τὸ χατ’ 


εἰχόνα’ γενέσθω δὲ καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν διὰ τῆς οἰχείας B 


σπουδῆς. ἐπειδὴ τὴν δύναμιν τούτου ἔχει ἐν τῇ ol- 
κείᾳ φύσει λαδών. Εἰ ἐποίηοε καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ ἐξ 
ἀρχῆς, ποῦ cou dj χάρις ; πόθεν ἄν σὺ ἐστεφανοῦ ; 
Εἰ γὰρ ὁ Δημιουργὸς τὸ ὅλον τῇ φύσει ἀπέδωχε, πῶς 
ἂν cot ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἡνοίγετο ; Νῦν δὲ, τὸ 
μὲν ἐδόθη τὸ δὲ ἀτελὲς κατελείφθη ἵνα σεαυτὸν τε- 
λειώσας, ἄξιος γένῃ τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ μισθαποδο- 
σίας. Πῶς οὖν γινόμεθα καθ᾽ ὁμοίωσιν ; Διὰ τοῦ Εὐαγ- 
γελίου. Τί γάρ ἐστι Χριστιανισμός ; Θεοῦ ὁμοίωσις 
χατὰ τὸ ἐνδεχόμενον ἀνθρώπου φύσει. El ἀνεδέξω τὸ 
εἶναι Χριστιανὸς, ἐπείχθητι γενέσθαι ὅμοιος θεῷ" 
ἔνδυσαι Χριστόν. Πῶς δὲ ἐνδύσῃ, ὁ μὴ σφραγισάμε- 
νος ; πῶς ἐνδύσῃ, ὁ μήπω τὸ βάπτισμα εἰληφώς ; Ὁ 
γὰρ τὸ ἔνδυμᾳ τῆς ἀφθαρσίας μὴ δεξάμενος, πόῤδω 
πάνυ καθίσταται τῆς πρὸς Θεὸν ὁμοιώσεως Εἰ ἔλεγόν 
σοι, δεῦρο γενοῦ ὅμοιος βασιλεῖ, οὐκ ἂν εὐεργέτην με 
ἔκοινας, καὶ πολλῷ τῷ τάχει ἔσπευδες πρὸς τὸ καλού- 
μενον; 'Emst δὲ βούλομαί σε ὅμοιον Θεῷ ποιῆσαι, 
φεύγεις τὸν λόγον τὸν θεοποιοῦντά σε, ἐπιφραξάμενος 
τὰ ὦτα, ἵνα μηδὲ ἀχούειν ἔχῃς τῶν σωτηρίων λόγων. 


C 


si hesterne simultatis atque odii recordatus non 
fueris : si fratrem amore ac miseratione fueris pro- 
secutus, Deo similis evasisti. Si ex animo dimisisti 
inimico, Deo similis existis. Si qualis erga te pec- 
catis obnoxium Deus est, qui quotidie illi adverse- 
ris, talis etipse erga fratrem in te delinquentem 
efficiare, affectu illo miserantis animi erga proxi- 
mum, Deo similis effectus es. Quamobrem quod est 
ad imaginem inde habes, quod ratione preditus es : 
efficeris vero ad similitudinem, ex eo quod benigni- 
tatem assumis. Assume itaque viscera misericordiz, 
benignitatem '*, ut Christum induas. Quibus enim 
benignitatem assumis, iis Christum induis ; et qua 
illi necessitudine conjungeris, cum Deo necessitudi- 
nem contrahis. In hunc modum hominis formati 
historia, vite nostre formatio est ac disciplina. 
Faciamus hominem ad. imaginem nostram οἱ ad si- 
militudinem. Habeat homo in ipsa creatione,ut quod 
est ad imaginem, fiat et ad similitudinem proprio 
studio atque opera ; quippe qui rei hujus facultatem 
in propria nactus natura est.Si Deus a principio ad 
similitudinem fecisset, ubinam tpa foret gratia? 
Quid esset nnde corona donareris ? 8i enim Creator 
rem omnem nature tribuisset, qua tandem ratione 
regnum colorum tibi pateret? Nunc vero alterum 
dedit, alterum imperfectum reliquit, ut tu te ipse 
perficiens dignus efflciaris, qui mercedem ἃ Deo ᾿ 
consequaris. Qua igitur ratione ad similitudinem 
efficimur? Per Evangelium. Quid enim est Chri- 
stiana professio ? [nita cum Deo similitudo, quoad 
ejus capit humana natura. 8i in animum induxiati 
ut esses Christianus, operam nava ut Deo similis 
efficiaris: indue Christum. At quanam indues ra- 
tione, qui non es sigillo consignatus ? Quomodo in- 
dues, qui nondum baptismo es initiatus ἢ Qui enim 
ineerruptionis indümentum non suscepit, valde 


procu] a Dei similitudine consistit. Si dicerem .Jibi, agedum. esto similis imperatori ; nonne amicum 
me ac beneflcum existimares, ac quam celerrime'quo Invitaris properares ? Quia vero Deo te similem 
preestare satago, obstructis aur$bus sermonem fugis te deitate donantem, ut nec auditu salutis verba 


possis peroipore. 

22. Kai ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον’ xaz' εἷ- 
κόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν, Εἴποι ἂν τάχα ἐνταῦθα 4 
γυνή" Τί πρὸς ἐμὲ ὁ λόγος ; ὁ ἀνὴρ τηνικαῦτα ἐγένετο. 
Οὐ γὰρ εἶπε τὴν ἄνθρωπον, φησὶν, ἢ ἅπλως ἄνθρωπον. 
ἀλλὰ τῇ τοῦ ἄρθρου προσθήχῃ τὸ ἀῤῥενικὸν ἐνέφηνεν. 
᾽Αλλ' ἵνα μὴ ἀμαθῶς τις τῇ τοῦ ἀνθρώπου προσηγο- 
ρίᾳ ἐπὶ τοῦ ἀνδρὸς ἦ μόνον χεχρημένος, προσέθηκεν. 
"Apstv καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς * ἵνα γνῷς, ὅτι 
xal ἢ γυνὴ ἔχει τὸ x&v! εἰχόνα Θεοῦ γεγενῆσθαι, 
xal ὁ ἀνήρ. Ὅμοιαι γὰρ αἱ φύσεις ἀμφοτέρων ἐπλά- 
σθησαν, καὶ ἴσαι τούτων αἱ πράξεις, ἴσα τὰ ἔπαθλα, 
ἴση ἣ τούτων χαταδίχη. Μὴ γὰρ προφασιζέσθω τὸ 
ἀσθενέστερον ἧ γυνή dv γὰρ τῇ σαρχὶ τοῦτο᾽ ἢ 
μέντοι ψυχὴ ἐπίσης τῇ ἀνδρείᾳ τὴν οἰκείαν ἔσχηκε δύ- 
ναμιν. Ἐπειδὴ οὔχ ὁμότιμον τὸ xav! εἰκόνα Θεοῦ 
εἰλήφασιν, ὁμότιμον ἔχουσι xal τὴν ἀρετὴν, καὶ τὴν 


33 (0]088. i1, 2. !* Gen. 1, 27. 


22. Εἰ fecit. Deus hominem: ad. imaginem Dei 
fecit eum 15. Dicat hic forsitan mulier: Quid ad me 
sermo spectat? Vir tunc conditus est. Non enim, 
835 inquit, dixit hominem genere feminino, aut 
simpliciter hominem, sed articuli sdjectione mascu- 


D linum sexum indicavit. At ne quis inscite hominis 


appellationein viro duntaxat usum ezistimet,adjecit: 
Masculum etl feminam fecit eos ; ut intelligas habere 
et mulierem, quod ad Dei imagrinem condita sit, 
et quod ad Dei similitudinem esse nanciscatur, uti 
et vir. Paris dignitatis amborum formati sexus, 
paresque sunt horum actiones, paria premia, par 
eorum damnatio. Ne enim mulier imbecilliorem 
sexum oausificetur. Istud namque in carne est ; ad 
animam vero quod attinet, nihil viro imparem na- 
cta est potentiam. Quandoquidem igitur femine 


25 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 36 
pari viris dignitate accepere ut ad Dei sint imagi- À τῶν ἀγαθῶν ἔργων ἐπίδειξιν" καί οὐδεμία παραίτη- 


nem, pari dignitate virtute pollent, bonorumque 
operum edunt specimen: nullaque excusatio est, 
Bi qua forts corporis imbecilles vires ostendat. 
Quanquam enim absolute mollius delicatiusque na- 
tum est, at pronum paratumque ad miserationem, 
ad tolerantiam vividum ac firmum, in vigiliis acre 
ac contentum. Longeenim etiam femineus sexus ho- 
nesti studio, laboris instantia ac tolerantia virilem 
excedit. Ac nunquam flat ut vir paribus modis fe- 
mins equetur, sive in jejunii virtutisque relique 
cultu, sive in lacrymarum exuberantia, sive in 
rationis labore, sive in beneflcentie copia. Vidi ego 
mulierem, clam viro, que usus familie essent pio 
80 &alutari furto subducentem, ac pauperibus oc- 
culte distribuentem, invitumque virum ac nescien- 
tem, necnon domesticos demerentem. Pro illo nam- 
que et familie augmento, natorumque incolumi- 
tate beneflcentie opera prestabat. 


23. Habet itaque et femina, nihil viro minus, 
tum quod ad imaginem, tum quod ad similitudinem 
est : quando non in homine qui foris paret, id est 
in corpore, sed in interno ac principaliori hec tum 
intelliguntur, tum constituta sunt ao resident. Id- 
que adeo in causa est, ut et nos ad utrosque,quasi 
δὰ unum, sermonem intendamus. Ejus vero pror- 
gus compos efficiere benignitatis stipendiis, malo- 
rum sustinentie, communionis, impartitionis, mu- 
tuse fraterneque amicitie, odii scelerum ac vitio- 
rum ; atque hoc demum,si peocati libldinum victor 
exstiteris. Hinc enim in ea que ratione carent bru- 
tasque animantes imperium provenit. 


24. Et praesint, inquit, besiíis. Forte vero an di- 
cas, quibusnam futürum ut presim bestiis, ac ubi 
he mihi adsunt? Utique vero nescis, bestias que 
numerum excedant circum 1e esse, multamque 
ejusmodi turbam in te circumferre, ac in te versari 


continue ? Parvane bestia ira et furor, cum ín. 


corde oblatrat, omnique pejus cane exacerbatur ac 
exestuat? Dolus atque fraus, cum in animo deli- 
tescit, atque insidias instruit, nonne bestia vulpe 
gevior ursaque incicurabilior? Qui autem injuria- 
rum procacilate preceps est, nonne palam scor- 
pius ? At qui clanculum ex insidiis ulciscitur,nonne 
vipera trucior ? Quamnam bestiam intus animo, et 
in nobis ipsi non alimus, quando etiam qui et fe- 


minarum libidine estuant, equi sunt insanientes ? D 


Equi enim, inquit, furentes in feminas facli sunt : 
unusquisque ad uxorem proximi sui hinniebant '*. In 
brutarum namque animantium indolem sensumque 
3386 sese quis transtulit, qua se libidini atque vitio 
necessitudine devinxit. Multa itaque sunt in nobis 
bestie, quibus enitere ut imperio praesis. Si quidem 
iis que] foris sunt presis, que vero intus sunt im- 
perio liberas, id est, non mancipatas, subditasque 
reliqueris, pensa animo quid cernentibus videberis, 
qui leonis quidem mute animantis victor exeietas, 


15 Jerem. v, 8. 


σίς ἐστι τῇ προδαλλομένῃ τυχὸν τὴν τοῦ σώματος 
ἀσθένειαν. El γὰρ καὶ ἅπλως ἁπαλὸν ἐπεφύχει, ἀλλὰ 
ἕτοιμον εἷς συμπάθειαν εὔτονον εἰς καρτερίαν, σύν - 
τονον ἐν ἀγρυπνίαις. Ὑπεραίρει γὰρ πολὺ xal τὴν 
ἀνδρείαν φύσιν dj τοῦ θήλεος περὶ τὸ ἐνστατιχὸν τοῦ 
καλοῦ xal καρτερικόν' xal οὐχ ἄν ποτε ἐξισωθείη 
ἀνὴρ γυναιχὶ, ἢ περὶ τὴν τῆς νηστείας xai τῆς ἀλ- 
λης ἀρετῆς ἄσκησιν, 1| τὸ ἐν δάχρυσι δαψιλὲς, ἢ τὸ 
ἐν προσευχαῖς φιλόπονον, ἢ τὸ ἐν εὐποίαις ἄφθονον. 
Εἴδον ἐγὼ γυναῖκα λάθρα τοῦ ἀνδρὸς ὑφαιρουμένην τὰ 
τῆς οἰκίας χρειώδη, χλοπὴν ἐπαινετὴν xal σωτη- 
ρίαν, χαὶ πένησιν αὐτὰ ἐν τῷ λεληθότι διανέμουσαν, 
καὶ ἄκοντα xal ἀγνοοῦντα τὸν ἄνδρα xal τοὺς οἷ- 
χείους εὐεργετοῦσαν’ ὑπὲρ γὰρ ἐκείνου, xal τῆς τοῦ 
οἴχου αὐξήσεως, xxi τῆς τῶν τέχνων διαμονῆς ἔδρα 
τὴν εὐποιίαν, 


23. "Ἔχει τοίνυν καὶ τὸ θῆλυ, οὐχ ἧττον τοῦ ἄῤῥε- 
νος, καὶ τὸ x»t' εἰκόνα, vai τὸ καθ᾽ ὁμοίωσιν᾽ ἐπειδὴ 
μὴ ἐν τῷ ἔξωθεν φαινομένῳ ἀνθρώπῳ, ἤτοι τῷ σώ- 
ματι, ἀλλ᾽ ἐν τῷ ἔσωθεν καὶ χυριωτέρῳ ταῦτα xal 
ἐπιθεωρεῖται καὶ ἐπισυνίσταται ^ xai διὰ τοῦτο καὶ 
ἡμεῖς, ὡς πρὸς ἕνα, πρὸς ἀμφοτέρους ποιούμεθα 
τὴν διάλεξιν, Τοῦνο δὲ περιέσται σοι πάντως, διὰ 
τῆς χρηστότητος, τῆς ἀνεξιχαχίας, τῆς κοινωνίας, 
τῆς μισοπονηρίας, καὶ τοῦ χρατεῖν τῶν παθῶν τῆς 
ἁμαρτίας: ἐντεῦθεν γὰρ ἄχολουθεϊ xai τὸ ἄρχειν τῶν 


ἀλόγων. 


24, Καὶ ἀρχέτωσαν, φησὶν, τῶν θηρίων. Τάχα 
οὖν ἐρεῖς’ Kal ποίων μέλλω θηρίων ἄρχειν ; καὶ 
ποῦ μοι ταῦτα πάρεισιν ; ᾿Αγνοεῖς δὲ ἄρα, ὅτι μυρία 
θηρία περὶ σὲ, καὶ πολὺν τοιοῦτον ὄχλον ἐν σεαυτῷ 
περιφέρεις, xái ἐντός σου διατρίδει διηνεχῶς ; Μι- 
χρὸν θηρίον ἐστίν ὁ θυμὸς, ὁπότε ὑλαχτεῖ τῇ καρδίᾳ 
xal χεῖρον παντὸς χυνὸς ἀγραίνεται; ὁ δόλος δὲ, 
ὅταν τῇ ψυχὴ ἐμφωλεύει, καὶ τὰς ἐπιδουλὺς καταρ- 
τύῃ, οὐ θηριον ἀλώπεχος ἀγριώτερον καὶ ἄρχτου δυσ- 
ἡμερέστερον ; ὁ δὲ ὀξὺς εἷς ὕδριν, οὗ σκορπίος &v- 
τιχρυς ; ὁ δὲ λάθρα ἀμυνόμενος, οὐχ ἐχίδνης χαλε- 
πώτερος ; Ποῖον θηρίον οὐκ ἔνδον καὶ ἐν ἑαυτοῖς ὑπο- 
τρέφομεν, ἐπεὶ καὶ ὁ θηλυμανὴς, ἵππος ἐστιν ἐπι- 
μαινόμενος ; Ἵππνι γὰρ, φησὶ, θηλυμανεῖς ἐγενήθη- 
σαν * ἕχαστος ἐπὶ τὴν γυναῖχα τοῦ πλησίον αὐτοῦ 
ἐχρεμέτιζε. Μειέθηχε γὰρ ἑαυτὸν ἐπὶ τὴν τών ἀλόγων 
φύσιν, διὰ τὸ πάθος ὦ προσωχειώθη. Πολλὰ τοίνυν 
θηρία ἐν ἡμῖν, ὧν ἀγωνίζου ἄρχειν. Et γὰρ τῶν ἔξω 
μὲν ἄρχεις θηρίων, τὰ δὲ ἕνδον ἀδασίλευτα, εἴτουν 
ἀνυπόταχτα καταλείψεις, σχόπει, τί τοῖς ὁρῶσί σε 
δόξεις λέοντος μὲν ἀλόγου ζώου χρατῶν xal χατα- 
φρονῶν αὐτοῦ τοῦ βρυχήματος, τοῦ δὲ περὶ τὴν 
καρδίαν θυμοῦ ἡττώμενος" xai πρίων μὲν τοὺς ὀδόν- 
τας, φωνὴν δὲ ἄναρθρον πολλάχις, ὑπὸ τῆς χατα- 
σχούσης μανίας, ἀφιείς" τυχὸν δὲ καὶ χεῖρας ἐκτεί- 


37 DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO 1]. 38 


νων εἷς τὴν τοῦ παρεστῶτος ἄμυναν. "Apa οὗ παντὸς À ira vero sucoumbas; ao quidem strideas dentibus, 
ἀρχομένου piv, εὐεκτοῦντος δὲ, ἀθλιώτερος ἐντεῦθεν neo raro impeditam vocem et indistinctam furore 
xal καταγελαστότερος, ὅτι ἄρχει μᾶλλον σοῦ ὁ θυ- — correptus emittas ; fors autem etiam manus ad ul- 
μὸς, τὸν λογισμὸν παρωσάμενος, xal τὴν δυνα- — tionem ejus qui stat e vicino extendas. Nunquid 
στείαν τῆς ψυχῆς παραλαδὼν, ἄγει σε ὅπου τύχοι — non quovis sudito, cui sane rite habeant mentis 
ἴσα καὶ δέσμιον, ὃν ἄρχοντα πάντων κχατέστησεν ὁ — rationes, inde miserabilior es ac deridiculosior, 
Θεός: quod ira magis imperio premit, submota rationc, 
arreptoque animi dominatu, ao quasi vinotum quo libuerit trahit, cui Deus universorum concessit im- 
erium ? 

. 25. ᾿Αλλὰ cb μὲν φύλαττε τὸ δοθὲν ἀξίωμα : 25. Enimvero,tu quidem serva concessam digni- 
ἄρχων ἐκτίσθης, ἄρχων παθῶν. "Apye θηρίων, ἄρχε — tatem.Princeps creatus es : qui vitiis imperio prue- 
lomexov, ἄρχε πετεινῶν. Μὴ μετεωρίζου τοῖς λογι- — sis ac affoctibus. Esto bestiis,esto Berpentibus,esto 
σμοῖς, μὴ κοῦφος ἔσο τῇ διανοίᾳ καὶ ἄστατος" ἄρχειν volatilibus preeses. Noli animo extolli. Noli esse 
τὰρ ἐκρίθης πτηνῶν, οὐχ ὁμοιοῦσθαι πτηνοῖς. Μὴ mente levis ac instabilis. Constitutum tibi est ut 
οὖν τυφωθῇς, μὴ ὑπεραθῇς, μὴ μείζω φρονήσῃς D presis volucribus, non ut volueribus similis sis. 
τῆς ἀνθρωπίνης xal γηίνης φύσεως" μὴ ἄπερφυσῶ — Noli itaque superbia inflari, noli altius efferri, ne 
ἐπαινούμενος, μὴ δόξαζε σεαυτὸν, μηδὲ μεγάλυνς — quam pro humana terrenaque indole majus sapias. 
τὰ cà, ἵνα μὴ μετᾶ τῶν πτηνῶν λογισθῇς, ἐπίσης ΝΘ extra modum fastu tumeas laudibus acceptis. 
ἑχείνοις ἑπαιρόμενος, καὶ τῇδε κἀχεῖσε τῇ πτήσει — Noli teipsum laudare, nec magnifice tua efferre,ne 
περιφερόμενος. "Apys τῶν ἕν σοὶ λογισμῶν, ἵνα γένῃ — cum volucribus computeris, qui pari illis ratione 
ἄρχων τῶν ὄντων πάντων’ οὕτως ἡ κατὰ τῶν ζώων δε- — attollaris, atque huc ac illuc volatu circumferaris. 
δομένη ἀρχὴ ῥυθμίζει ἡμᾶς πρὸς τὸ ἡμῶν αὐτῶν &o- — Tuis ipse presis rationibus, ut rerum omnium 
ys. "Ατοπον γὰρ ἔστι βασιλευόμενον οἴχοι, ἐθνῶν presses effioiaris. Eum in modum conoessa nobis 
&oyetv καὶ ἄπο ἑτέρας κρατούμενον εἴσω ἐξουσίας, — adversus mutas animantes imperii vis,ut nos ipsos 
δημοσίᾳ πόλεως εἶνα: προστέτην. Χρὴ δὲ τὰ οἰκεῖα — imperio regamus componit. Absurdum namque est, 
πρῶτον καλῶς διαθέμενον, καὶ τὰ ἔνδον εὐταξίᾳ αἱ qui penes seipsum imperio prematur, gentibus 
κοσμήσαντα, οὔτω τῶν ἐχτὸς καὶ ὀθνείων προσλαμ- — imperio presit; quique tutus animo alteri sit man- 
6&veiw τὴν ἐπιστασίαν * ἐπεὶ περιστραφήσεται παρὰ — cipatus potentie, publice urbi patronum agére. : 
τῶν ἀρχομένων ὁ λόγος, ὅτι ᾿Ιατρὲ, Otpámsucov — Porro opere pretium est ut de suis primum optime 
σεαυτόν. Λοιπὸν ἑαυτοὺς θεραπεῦσαι πρῶτον cmoo- (7 statuat, qui eorum que foris sunt et extraneorum 
δάσωμεν. Οὐδεὶς γὰρ ὅτι μὴ ἐθήρασε λέοντα xar- — assumpturus'est prelationis munus.Alioquiintuum 
ἐμέμφθη ποτέ' εἰ δὲ μὴ ἐχράτησε τοῦ θυμοῦ, ἐν- — vertetur caput a subditis quod Ita dictum est : Me- 
ἐπαίχθη παρὰ movtóc ὡς ὁ μὲν μὴ δυνηθεὶς ἀγρίων — dice, cara teipsum 15, Reliquum est, ut ipsi nos pri- 
περιγενέσθαι θηρίων, οὔπω μέμψεως ἄξιος" ὁ δὲ τοῦ mum curare studeamus. Nemo enim quod leonem 
ἐνοχλοῦντος πάθους χρατῆσαι ἡτονηχὼς, ὑπὸ xatá- venatu non ceperit unquam reprehendatur; nisi 
νωσιν πάντως" διότι ἐχεῖνο μὲν οὐ συμδάλλεται τῷ — vero quis ira compos ἰδοίαϑ fuerit, ob omnibus 
τῆς λογικῆς ἀξιωθέντι ἀρχῆς, τοῦτο δὲ ἀναγκαῖον — ludibrio habetur.Quare is quidem qui feras bestias 
xal ὀφειλόμενον. Ὁ δὲ οἰκονομήσας ταῦτα γραφῆναι — domare nequiverit,haud dum dignus vituperio est; 
Κύριος, ὁ xa) τὴν μικρὰν ἡμῶν xal ἀσθενῆ γλῶσφαν “ qui autem viribus fractior fuerit, quam ut moleste 
παρασχευάσας μέχρι τοσούτου ὑμῖν “δμιλῆσαι, ὃ διὰ — ingruentes affectus vitiaque domuerit, damnationi 
τῆς ἀσθενοῦς ἡ μῶν διανοίας μοίδλους ὑμῖν θησαυ- prorsus obnoxius fuerit. ldcirco nimirum quod 
ροὺς ἐν τοῖς βραχέσι ἀποσχιάσμασι τῆς ἀληθείας — illud nihil condueit ei, qui rationis principatu do- 
ἐγκατασπείρας, δῴη ὑμῖν διὰ τῶν μικρῶν τὰ μεγάλα, — natus sit, istud vero necessarium ac debitum sit. 
διὰ τῶν ὀλίγων σπερμάτων τὸ τέλειον τῆς γνώσεως: — Dominus porro,cujus hec providentia soripta sunt 
xal ἡμῖν μὲν τῆς προαιρέσεως τὸν μισθὸν ἐντελῆ, η), ac consilio; qui et concessit ut modica atque debi- 
ὁμῖν δὲ τῆς ἀπολαύσεως τῶν θείων λόγων καρπὸν 18 lingua ncstra heo vobis loqueretur,quique adeo 
πεπληρωμένον' ὅτι αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς ἰηῇγηηδ mentis nostre opera ingentes vobis the- 
τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Λμήν. ΒΔΌΓΟΒ, tenui veritatis adumbratione, quovis modo 
inspersit, ipse vobis ex parvis magna, ex paucis seminibus perfectam scientiam tribuat: ac tum nobis 
ejus voluntatis cumulatum prestet premium, tum vobis fruendorum divinorum sermonum plenum fru- 
ctum. Ipsi gloria et imperium in secula seculorum. Amen. 








Τοῦ αὐτοῦ περὶ τῆς ἀνθρώπου ἱκατασχευῆς, 881 Ejusdem, de hominis structura 
AOTOZ Β΄. . ORATIO II. 
'O μὲν σοφὸς Σολομὼν, οὐχ ἐν πειθοῖς σοφίας Sapiens ille Salomon,non human» sapientie ver- 


ἀνθρωπίνης λόγοις, ἀλλ᾽ ἐν διδαχτοῖς llvsópatoc — bis ad suadendum compositis, sed doctrina san- 

ἁγίου σοφισθεὶς, ἐν τοῖς ἀρτίως ἡμῖν ἀνεγνωσμένοις — cti Spiritus eruditus, in his que paulo antea nobis 

ἀποσεμνύνων τὸν ἄνθρωπον, ἐδόα λέγων * Μέγα — lecta sunt hominea delaudens ac elogio celebrans; 

ἄνθρωπος, καὶ τίμιον &v)p ἐλεήμων. ᾿Εγὼ δὲ — exolamabat, Magna,inquiens, res est homo, et pretio- 
!** Luc. rv, 43. 


89 APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 40 


sum vir misericors !'.Ego autem stulte mecum ipse À ματαίως x«v' ἐμαυτὸν λογισάμενος, & 


reputans, tum que mihi animus suggerebat, tum 
qua ex Scriptura de homine didiceram ; plane du- 
bitabam, qui fiat in homo res magna sit, mortale 
scilicet animal,innumerabilibusque obnoaium per. 
turbationibus, atque ab ortu nativitatis ad senium 
usque malorum que numerum excedant examen 
exantlans; de quo scriptum est : Domine, quid. est 
homo, quia innotuisti e !*? Ac quidem Psalmista 
hominem despicit, ut vile animal. Parcemiastes vero 
ut magnum quid hominem prezedicat et effert. Verum 
quidquid istud dubii est mihi solvit qus lecta est 
hominis ortus procreationisqne historia.Audivimus 
enim modo quod Deus pulverem de terra sumpse- 
rit, atque hominem formarit.Quo ex verbo ac sen- 
tentia, utrumque scilicet inveni,tum nihil esse ho- 
minem,tum magnum quid esse.Ad solam naturam 
Bi respexeris,nihil est homo, nulliusque pretii : sin 
autem ad honorem quem adeptus est,magnum quid 
homo est. 

1.Quem illum?Compone hominis ortum,omnium- 
que aliarum rerum. Dixit Deus, Fiat lux, ct facla 
est. lux !*.Fiat firmamentum ; magnaque coeli fabri- 
ca desuper nobis extenta est, solo verbo effeota : 
gtelle, sol, luna ; cunctaque alia,|tum que oculo 
cernimus,tum que mente complectimur,verbo na- 
cta sunt ut essent. Mare, et terra, et quantus in eis 
ornatus est:animalium omnimoda genera,stirpium 
diverse variaque species ; cuncta praecepto condita 
sunt.Homo autem non item.Haud cnim dictum est, 
Fiat hoino, veluti Fiat firmamentum; verum amplius 
aliquid in homine vides, quam in luce, quam in 
colo,quam in luminaribus.Prestat omnibus homi- 
nis procreatio. Accepit enim, inquit, Deus pulverem 
de terra, et formavit hominem 30, Manu propria di- 
gnatur corpus nostrum formare. Non angelus for- 
mando ministravit. Non velut cicadas, sponte hu- 
mus hominem protulit.Non administris potestatibus 
hoc ut illudve facerent precepit;sed manu sua opus 
elaborat, sumpto e terra pulvere. Ubi oculos ad id 
quod acceptum est adverteris, merito dicturus es, 
Quid est homo? Ubi autem ad formaniem, ejusque 
ipsius fabricam mentis considerationem adjeceris, 
mutata rursus sententia, Magnum est homo,pronun- 
tiaveris;allerum propter materiam ex qua fabre- 
factus est,ut qux» 88 ipsa natura nihili reputetur; 
alterum honoris causa quodonatus est; 888 quippe 
revera magnum quid exsistat,eo quod ad imaginem et 
ad similitudinem. Et sumpsit Deus pulverem. Quo- 
modo ibi in superioribus, Et fecit Deus hominem ad 
imaginem suam ?!. Hominis procreatio jam in supe- 
rioribus tradita; hic aulem rursus a principio, ao 
si nibilum de hominis formatione didicissemus, 
narrationem institutit. Εἰ sumpsit. Deus pulverem de 
terra, et formavit hominem.Quod si quidam dixere, 


5! Prov. xx, 6. !? Psal. cxru, 3. 


(a) “Σλέχθμ. Mg., sint. 


19 (ones. 1, 3, 6. 


e 


τε εἶχον ἐν 
τῇ ἐμαυτοῦ διανοίᾳ, xai ἃ παρὰ τῆς Γραφῆς δεδι- 
δαγμένος ἥμην περὶ τοῦ ἀνθρώπου, αὐτὸς μὲν 
διηπόρουν, ὅτι πῶς μέγα ἄνθρωπος, τὸ ἐπίχηρον 
ζῶον, τὸ μυρίοις πάθεσιν ὑποχείμενον, τὸ ἐκ γενε- 
τῆς εἰς γῆρας μυρίων κακῶν ἐσμὸν ἐξαντλοῦν, περὶ 
οὗ εἴρηται“ Κύριε, τί ἔστιν ἄνθρωπος, ὅτι ἐγνώ- 
σθης αὐτῷ; xal ὁ μὲν Ψαλμῳδὸς καταφρονεῖ ὡς 
εὐτελοῦς τοῦ ζώου, xai 1j [Ιαροιμία ἀποσεμνύνει ὡς 
μέγα τι τὸν ἄνθρωπον. ᾿Αλλά μοι τὴν τοιαύτην δια- 
πόρησιν ἔλυσεν dj ἱστορία τῆς γενέσεως τοῦ ἀνθρώ- 
που ἀναγνωσθεῖσα, ᾿Ηχούομεν γὰρ νῦν ὅτι θεὸς ἔλαδε 
χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, xal ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον. 
Eópov τοίνυν ἐγὼ ἐκ τοῦ ῥήματος τούτου ἀμφότερα, 
ὅτι οὐδὲν ἄνθρωπος, xal μέγα ἄνθρωπος. 'Eàv 
πρὸς τὴν φύσιν μόνον ἀπούλέψῃς, τὸ μηδὲν, xal τοῦ 
μηδενὸς ἄξιος" ἐὰν δὲ πρὸς τὴν τιμὴν ἣν ἐτιμήθη, 
μέγα ὁ ἄνθρωπος. 


1. Ποίαν ταύτην ; Σύγχρινον ἀνθρώπου γένεσιν, 
xai τῶν ἄλλων ἀπάντων. Εἶπεν ὁ Θεός ’ Γενηθήτω 
φῶς͵, καὶ ἐγένετο φῶς ᾿ γενηθήτω στερέωμα, καὶ ὁ 
μέγας οὐρανὸς ἄνωθεν ἡμῖν ὑπερτέταται, ῥήματι 
Θεοῦ γενόμενος " ἀστέρες xal ἥλιος xal σελήνη, καὶ 
τ᾽ ἄλλα ὅσα θεωροῦμεν ὀφθαλμῷ, καὶ ὅσα νῷ κατα- 
λαμδάνομεν, ῥήματι ἔσχε τὸ εἶναι, θάλασσα καὶ γῆ, 
καὶ ἡ ἐν αὐνοῖς διαχόσμησις, ζώων γένη παντοδαπὰ, 
φυτῶν διάφοροι ποικιλίαι, πάντα προστάγματι γέ- 
γονεν. "᾿άνθρωπος δὲ οὐχ οὕτως, Οὐ γὰρ ἐλέχθη (a), 
Γενηθήτω ἄνθρωπος, ὡς Γενηθήτω στερέωμα" 


( ἀλλὰ πλεῖόν τι δρᾷς ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ὑπὲρ φῶς, 


ὑπὲρ οὐρανὸν, ὑπὲρ φωστῆρας " ὑπὲρ πάντα dj ἀν- 
θρώπου γένεσις Ἔλαθδε γὰρ, φησὶν, ὁ θεὸς χοῦν 
ἀπὸ τῆς γῆς, -αἱ ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον. Κατ- 
αξιοῖ ἰδίᾳ χειρὶ διαπλάσαι τὸ ἡμέτερον σῶμα. Οὐχ 
ἄγγελος ὑπηρετήσατο εἷς τὴν πλάσιν" οὐχ d γῆ 
αὐτομάτως ὥσπρο τοὺς τέττιγας ἡμὰς ἐξέδρασεν * 
οὐκ εἶπε τόδε xxi τόδε ποιῆσαι λειτουργικαΐς δυνά- 
μεσιν" ἀλλ᾽ ἰδίᾳ χειρὶ φιλοτεχνεῖ, χοῦν λαδὼν ἀπὸ 
τῆς γῆς. Ὅταν μὲν πρὸς τὸ ληφθὲν ἀπίδῃς, εἰκότως 
ἐρεῖς * TU ἐστιν ἄνθρωπος" ὅταν δὲ τὸν. πλάσαντα, 
χαὶ τὴν τούτου αὐτουργίαν κατανοήσῃς, πάλιν μετα- 
ὀαλὼν ἀποφήνῃ ἐνδιαθέτως, ὅτι Μέγα ἄνθρωπος * 
τὸ μὲν, διὰ τὴν ὕλην ἐξ ἧς κατεσχεύασται, ὡς οὐδέν 
τι χατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν λογιζομένην " τὸ δὲ, διὰ 


ἢ τὴν τιμὴν ἣν τετίμηται, ὡς μέγα ἐν ἀληθείᾳ, διὰ 


τὸ κατ᾿ εἴχόνα χαὶ xa0' ὁμοίωσιν, χρινομένην. 
Ka! ἕλαδεν ὁ Θεὸς χοῦν. Πῶς ἐχεῖ μὲν ἐν τοῖς 
κατόπιν. Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον xax' 
εἰχόνα αὐτοῦ, ἐνταῦθα δὲ ἄνωθεν πᾶλιν ἀνθρώπου 
γένεσις ἱστορεῖται, ὡς μήπω μηδὲν περὶ τῆς τοῦ 
ἀνθρώπου διαπλάσεως δεδιδαγμένων ἡμῶν ; Λέγει 
γάρ’ Καὶ ἔλαθεν ὁ Θεὸς χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, xal 
ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον. Εἰ δέ τινες ἔφασαν, τὸ 


30 Genes. rj, 6. ?! Genes. r, 27. 


4A 


DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO II. 


43 


μὲν ἔπλασεν, ἐπὶ τοῦ σώματος εἰρῆσθαι. τὸ δὲ A illud quidem formavit,de corpore dictum esse : quod 


ἐποίησεν, ἐπὶ τῆς ψυχῆς" καὶ ἴσως οὐχ ἔξω τῆς 
ἀληθείας ὁ λόγος, Ὅπου μὲν γὰρ εἴρηται, Καὶ 
ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον, λέγει, κατ᾿ clxóva 
Θιοῦ ἐποίησεν αὐτόν: ὅπου δὲ λοιπὸν πεοὶ τῆς 
σωματικῆς ἡμῶν ὑποστάσξως χαὶ τῆς πλάσεως 
διηγεῖται, τὸ ἔπλασεν λέγει. Διαφορὰν δὲ ποιήσεως 
χαὶ πλάσεως xal ὁ Ψαλμῳδὸς ἐδίδαξεν, εἰπών" Αἱ 
χεῖρές σου ἐποίησάν με mal ἔπλασάν με’ ἐποίη- 
σαν τὸν ἔσω ἄνθρωπον, ἔπλασαν τὸν ἔξω" καὶ 
γὰρ πρέπει ἡ μὲν πλάσις πηλῷ, ἡ δὲ ποίησις τῷ 
xav' εἰχόνχ' ὥστε ἐπλάσθη μὲν ἡ σὰρξ, ἐποιήθη 
& ὁ ψυχή. "Avo vous ἐπὶ ψυχῆς ὑποστάσεως, νῦν 
περὶ τῆς τοῦ σώματος διαπλάσεως ἡμῖν διαλέγεται. 
"Eys καὶ τοῦτον τὸν λόγον. Τίς δὲ οὗἶτος; Ὅτι τὰ 
μὲν ἐν χεφαλαίῳ λέγεται" τὰ δὲ κατὰ τὸν τρόπον, 
καθ᾽ ὅν ἕχαστον γέγονεν, ἡμῖν παραδίδοται. "Avtoev 
μὲν οὖν ὅτι καὶ ἐποίησεν, οὐχ ἐνδιέτριψε δὲ τῷ 
τρόπῳ τῆς ποιήσεως. ὧδε καὶ πῶς “ἐποίησεν. Εἰ 
γὰρ ἁπλῶς εἶπεν, ὅτι ἐποίησεν, ἐλογίξετο ἂν, ὅτι 
ἐποίησεν ὡς τὰ χτήνη, ὡς τὰ θηρία, ὡς τὰ φυτὰ, 
ὡς τὸν χόρτον. Ἵνα οὖν φύγῃς τὴν πρὸς τὰ ἀγριώτε- 
ρα καὶ ἀναισθη τότερα χοινωνίαν, τὴν ἰδιάξουσαν 
περὶ σὲ τοῦ Θεοῦ φιλοτέχνησιν ὁ λόγος παρέδωχεν. 
Ἔλχδεν ὁ θεὸς χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς. Ἐχεῖ εἶπεν, 
ὅτι ἐποίησεν, ἐνταῦθα δὲ πῶς ἐποίησε χοῦν ἔλαδε 
ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἔπλασε ταῖς ἰδίαις χερσίν. 'Ev- 
θυμήέθητι, πῶς ἐπλάσθης" τὸ ἐργαστήριον τῆς φύ- 
σεως λόγισαι’ χείρ ἐστι Θεοῦ ἡ κχατασχευάσασα. 
Τὸ οὖν παρὰ θεοῦ πλασθὲν, διά πονηρίας μὴ μιανθῇ, 
δι’ ἁμαρτίας μὴ ἀλλοιωθῇ, μὴ ἐχπέσῃς βία τῆς 
συνεχούσης σε χειρὸς τοῦ Θεοῦ. Σχεῦος εἶ θεόπλα- 
στον, παρὰ Θεοῦ γενόμενον' δόξαζε τὸν ποιήσαντα. 
Οὐδὲ γὰρ ἄλλου τινὸς ἕνεχεν ἐγένου, ἤ ἵνα ὄργανον 
ἧς ἐπιτήδειον τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Καὶ γὰρ ὁ κόσμος 
οὗτός σοι ὅλος ὥσπερ τι βιδλίον ἔγγραφόν ἐστιν, 
ὑπαγορευόμενον τὴν τοῦ Θεοῦ δόξαν' τὴν ἀπόχρυ- 
eov xal ἀόρατον του Θεοῦ μεγαλωσύνην δι᾽ ἕαυ- 
τοῦ διαγγέλλον σοι τῷ νοῦν ἔχοντι, εἰς κατανόησιν 
Θεοῦ ofc ἀληθείας. Βάντως οὖν μέμνησαι (a) τῶν 
εἰρημένων. 


vero fecit, de anima ; haud forte ἃ vero sententia 
hec abierit. Nam ubi dictum est, Et fecit Deus ho- 
minem, subditur, ad Dei imaginem fecit illum : at 
ubi nobis corporis fabricam narrat ac substantiam, 
formavit dicit. Porro discrimen ejua quod est face- 
re, et quod formare, docuit nos et Pralmista di- 
cens ;: Manus tuz fecerunt me, et formaverunt me 18. 
Fecit interiorem hcminem ; formavit eum qui foris 
est. Ac sane luto quidem formari convenit; fieri 
vero, ei quod est ad iinaginem. Quamobrem caro 
quidera formata est ; factus vero animus. Cum ita- 
que superius de animi substantia dixisset, de cor- 
poris nunc formatione nobis disserit. Quin hano 
quoque habe sententiam. Quenam vero est illa ? 
Nempe partim summatim dicere Scripturam; par- 
tim modum quo singula queque facta sint, nobis 
tradere. Superius igitur etiam fecisse hominem di- 
xit, in modo tamen quo sit factus non hesit; hic 
modum quoque tradit quo fecit.Si enim simpliciter 
eum fecisse dixisset,existimaretur sio fecisse quem- 
admodum jumenta, quemadmodum bestias, quem- 
admodum stirpes, quemad modum fenum. Ut igitur 
hoo caveas ; ne eadem forte atque agrestiora ani- 
mantia, atque a sensu remotiora corpora habeare, 
peculiare in te Dei artificis operam Scriptura tradi- 
dit: Sumpsit Deus pulverem de terra. llic dixit 
quod fecerit, hic vero modum quo fecit. Sumpsit 
de terra pulverem, et formavit propriis manibus, 
Alta monte cogita quomodo formatus sis : que na- 
ture officina, animo reputa, Dei scilicet manus est, 
qua te est fabricata. Quod itaque Deo auctore for- 
matum est,cave ne per malitiam polluatur ; ne pec- 
ceti contagio in diversum mutetur, ne excussus vj 
ἃ Dei manu te conservante prolabaris. Vag est divi- 
nitus formatum, ἃ Deo conditum ; lauda eum qui 

fecit. Neque enim ulla alia ex causa conditus 68, 

quam ut divine laudis idoneum organum esseg.Et- 

enim mundus hio universus velut liber quidam scri- 

ptus tibi est,qui Dei laudem atque gloriam in me- 

moriam revocet ; occultam atque oculis inaspeetam 


Dei majestatem, a se tibi, qui ratione preditus sis, &d Dei, qui veritas est, intelligentiam annuntians, 


Prorsus igitur que dicta sunt memoria teneto. 

2. Kal ηὐλόγησεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς, xal 
Αὐξάνεσθε xal πληθύνεσθε, xal πληρώσατε τὴν 
γῆν. Διπλῆ γὰρ ἡ αὔξησις" d μὲν σώματος, ἣ δὲ 
ψυχῆς. ᾿Αλλὰ ἢ ψυχῆς αὔξησις, d$ διὰ τῶτ μαθη μά- 
τῶν εἰς τελείωσιν προσθήχη" σώματος δὲ αὔξησις, 
ἣ ἀπὸ μικροῦ εἰς τὸ χαθῆκον μέτρον ἀποκατάστασις. 
Τὸ οὖν Λὐξάνεσθε ἐπὶ πάντων λεγόμενον, τοῖς μὲν 
ἀλόγοις ζώοις, κατὰ τὴν τοῦ σώματος τελείωσιν 
κατὰ τὸν ἀπαρτισμὸν τῆς φύσεως, εἴρηται. ἡμὶν 
καὶ τοῖς λογικοῖς, τὸ Λὐξάνεσθε, κατὰ τὸν ἔσω ἄν- 
θρωπον, χατὰ τὴν προκοπὴν τὴν εἰς Θεὸν ἀνάγου- 
cav: οἷος ἦν ὁ Βαῦλος, τοῖς μὲν ἔμπροσθεν ἐπεχτει- 
νόμενος, τῶνδ᾽ ὄπισθεν ἐπιλανθανόμενος, Λὕτη ἐστὶν 
ἡαὔξησις, ἡ τῶν θεωρημάτων τῆς εὐσεδείας ἀνάληψις, 


1* Psal. cxxim, 73. 


εἶπεν. D. 2. Bl benedixit eis Deus, et ait : Cruscite et multi- 


plícamini, et replete terram !*. Duplex namque est 
incrementum : unum corporis, alterum anime. Ve- 
rum augetur animus, oum disciplinis excolitur 80 
perficitur : corpus autem crescit, dum ex parva 
mole ad justum ao congruentem magnitudinis mo- 
dum provenit. Crescere igitur quod de omnibus di- 
catur ; brutis quidem animantibus dictum est,ut ad 
corporis perfectionem instituta natura pervenirent: 
nobis autem in interiori homine posita crescendi 
lex, profectu illo qui provehit ad Deum ; qualis erit 
Paulus, ad ea qua a fronte extendens semetipsum, 
et que retro essent obliviscens 39, oc nimirum 
augmentum, piarum contemplationum sensorum- 


9 Gen. 1,28. 39 Philipp. τ᾿, 13. 


(6) Μέμνησαι. At interpres ita vertit, quasi legisset μέμνησο. Eprr. 


PATROL. GR. XXX. 


A3 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


414 


que animi susceptio ; ad id quod frugis amplioris A ἡ τοῦ πλείονος ἐπέχτασις, τὸ ἀεὶ ὀρέγεσθαι ἡμᾶς τῶν 


sit superextensio ; eorum quse supra nos sunt 
jugis continuaque &appetitio : id quod accessit, 
reiro semper dimittere ; quod vero reliquum 
est, ut quod desideretur, pro virili nostra 839 
requirere. Talis erat I888c, de quo testimonium 
illud sacris Litteris consignatum est : Et procedens 
exaltatus est, donec magnus factus est *!. Non enim 
abscessit, nec cum parum auctus esset, substitit ; 
sed magnis semper gressibus processit, gradum 
ad virtutem tolleus. Temperantie stadia ac conti- 
nentie celeri pede transivit; justitiam inscendit, 
exin fortitudinem conscendit ; atque ita gradiens, 
δὰ summum boni apicem virjustus fastigio assurgit. 
Crescite igitur eo cremento, ea perfectione qu: est 


gecundum Deum, quse in interiori homine versatur. B 


Multiplicamini. Ecclesie hec benedictio est. Ne in 
uno &c duobus circumscribatur deitatis notitia, sed 
in omnem terram Evangelii salutis predicatio pro- 
feratur. Multiplicamini, quinam ? Vos qui ex Evan- 
gelii rationibus nascimini. Replete terram. Carnem 
vobis datam in obsequium replete bonis operibus. 
Repleatur oculus visu eorum que officii sunt : ma- 
nus plene sint bonorum operum : incedanl pedes 
ad invisendos infirmos, agili gressu ad ea que ho- 
nesta exque munere sunt. Omnis membrorum no- 
strorum constitutio plena sit obssrvatione manda- 
torum Dei. Hoc sibi vult quod ait ad hominem, 
Replete terram. Communes quidem sunt et mutis 
animantibus voces ; proprie tamen fiunt,cum in eo 
quod est ad imuginem, et quo honore provecti 


ὑπὲρὴμᾶς" τὸ προσγενόμενον μὲν ἀεὶ χατόπιν ἑαυτοῦ 
ἀφιέναι" τὸ δὲ λοιπὸν τῆς εὐσεδείας͵ τοῦτο ὡς ἐνδέον ὅση ᾿ 
δύναμις ἐπιζητεῖν. Οἵος ἥν ᾿Ισαὰκ, περὶ οὗ ἡ μαρ- 
τυρία ἐχείνη ἀναγραπται, ὅτι Προδαίνων ὑψοῦτο, 
μέχρις οὐ μέγας ἐγένετο. Οὐ γὰρ ἀπέστη, οὐδὲ 
μιχρὸν αὐξηθεὶς ἀπέμεινεν’ ἀλλὰ προἐσόδαινεν ἀεὶ 
διαόήμασι μεγάλοις, ἀναδαίνων ἐπὶ τὴν ἀρετήν. 
Διέδη μεγάλῳ βήματι τὴν σωσροσύνην' ἐπέδη τὴν 
δικαιοσύνην" ἐχεῖθεν ἐπὶ τὴν ἀνδρείαν ἀνέδη. Οὕτω 
διαδαίνων, ἐπὶ τὸ ἄχρον τοῦ ὕψους τοῦ ἀγαθοῦ xo- 
ρυφοῦται ὁ δίχαιος. Αὐξάνεσθε οὖν αὔξησιν τὴν κατὰ 
Θεὸν, τελείωσιν τὴν κατὰ τὸν ἔνδον ἄνθρωπον. Πλη- 
θύνεσθε. ᾿Ἐχχλησίας ἡ εὐλογία. Μὴ ἐν ἑνὶ, φησὶ, καὶ 
δυσὶ περιγραφείτω ἡ θεολογία’ ἀλλ’ εἰς πᾶσαν τὴν 
γἣν κηρυχθήτω τὸ Εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας. Π1λη- 
θύνεσθε, τίνες ; Οἱ κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον γεννώμενοι. 
Πληρώσατε τὴν γῆν. Τὴν σάρχα τὴν δεδομένην 
ὑμῖν εἰς ὑπηρεσίαν, πληρώσατε ἀγαθῶν ἔργων' 
ὀφθάλμὸς πλήρης ἔστω τοῦ ὁρᾷν τὰ δέοντα’ χεὶρ πλή- 
ρης ἔστω τῶν ἀγαθῶν ἔργων: πόδες βαδιζέτωσαν 
εἰς ἐπίσκεψιν ἀσθενούντων, πορεντιχοὶ ὄντες ἐφ᾽ ἃ 
ποοσῆκε' πᾶσα ἣ τῶν μελῶν ἡμῶν κατάστασις πλή- 
ρης ἔστω τῶν κατὰ τὰς ἐντολὰς ἐργασιῶν’ τοῦτο γάρ 
ἐστι τὸ, Πληρώσατε τὴν γῆν. Κοιναὶ μὲν γὰρ αἱ 
φωναὶ χαὶ τοῖς ἀλόγοις" ἰδιάζουσαι δὲ πρὸς τὸν ἄν- 
θρωποὸν γίνονται, ὅταν ἡμεῖς τῷ κατ᾽ cixóva xal d 
ἐτιμήθημεν, τούτῳ ἀδιαλείπτως χρησώμεθα. Τὰ μὲν 
γὰρ σωματικῶς αὔξει" ἡμεῖς δὲ, πνευματιχῶς" xal 
τὰ μὲν, τῷ πλήθει πληροῖ τὴν 45v ἡμεῖς δὲ πλη- 
ροῦμεν ταῖς ἀγαθαῖς ἐργασίαις τὴν τυνεζευγμένην 


sumus impretermisse illis usi fuerimus. Nam illa C ἡμῖν γῆν,, τουτέστι τὴν σωματιχὴν διάπλασιν. "I90b 


quidem corporali augmento crescunt ; nos autem 
spiritali : atque illa quidem terram replent multi- 
plici sobole; nos vero conjunctam nobis terram, 
corpus scilicet e terra efformatum, bonis replemus 
operibus. Ecce dedi vobis, inquit : Omne lignum 
quod fructum habet in. semelipso, erit. vobis in ci- 
bum *?, Nihil Ecclesia praterea$: omnia legitima 
gunt. Non dixit : Dedi vobis pisces maris in cibum; 
dedi vobis pecora ; dedi reptilia, volatilia, quadru- 
peda. Non enim in hunc usum fuere creata,inquit ; 
sed prima lex ut fruetibus vesceremur concesserat, 
Adhuc enim paradiso digni existimabatur, ejusque 
que in ea est victus ratione, Qualenam vero quod 
in abdito adjacet mysterium ? Quod nimirum non 


solum nobis, sed et mutis animantibus universis D 


eadem tunc ex frugibus terre et seminibus alimo- 
nia constituta fuerit. Ecce enim, inquit, dedi vobis 
omne pabulum seminate seminans semen, quod est 
super lerram ; et omne lignum quod habet in semet- 


ἰδωχα ὑμῖν Πᾶν ξύλον ὅπερ καρπὸν ἔχει, φη- 
τὶν, ἐ, ἑαυτῷ, ὑμῖν ἔσται εἰς βρῶσιν, Μηεὲν 
παρατρεχέτω ἡ '"ExxAnclx πάντα νόμιμα ἐστιν. 
Οὐχ exe: Δέδωχα ὑμίν τοὺς ἰχθύας τῆς θαλάσσης εἰς 
βρῶσιν (a): δέδωχα ὑμῖν τὰ χτήνη, τὰ ἑρπετὰ, τὰ πε- 
τεινὰ, τὰ τετράποδα᾽ οὐ γὰρ τούτων ἕνεχεν ἐχτίσθη- 
cuv, φησίν" ἀλλ᾽ ἢ πρώτη νομοθεσία καρπῶν ἀπό- 
λαυσῖν συνεχώρησεν. "ἔτι γὰρ ἐνομιζόμεθα ἄξιοι εἶναι 
τοῦ παραδείσου xmi τῆς ἐν αὐτῷ διαίτπς. Otov δὲ τί 
ἐστι καὶ τὸ ἐν τῷ λανθάνοντι παρακείμενον μυστή- 
ριον" ὅτι οὐ μόνον ἡμῖν, ἀλλὰ xal τοῖς ἀλόγοις ζώοις 
πᾶσιν, ἣ αὐτὴ ἐκ τῶν καρπῶν τῆς γῆς καὶ τῶν σπερ- 
μάτων ὡρίσθη τῷ τότε τροφή. ᾿Ιδοὺ γὰρ, φησὶ, δέ- 
δωχα ὑμῖν κἀντα χόρτον σπόριμον, σπεῖρον 
σπέρμα, ὃ ἐστιν ἐπάνω τῆς γῆς xal πᾶν ξύλον 6 
ἔχει ἐν ἑχυτῷ χαρπὸν σπέρματος σπορίμου, ὑμῖν 
ἔσται εἷς βρῶσιν, καὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τῆς γῆς, 
καὶ πᾶσι τοῖς πετεινοῖς μοῦ οὐρανοῦ, χαὶ παντί 
ἑρπετῷ ἕρποντι ἐπὶ τῆς γῆς. 


ipso fruclum seminis seminalis, vobis erit ἐπ cibum, cunctisque besliis terre, et. cunctis volucribus celi 


omnique reptili, quod reptat super terram 3). 

3. Atqui nunc dicat aliquis : Videmus plerasque 
bestias non vesci fructibus. Quo enim fructu pan- 
there vitam sustinet tolerare? quis vero fructus 


*! Gen. xxvi, 13. Gen. 1, 29. ibid. 29, 30. 


(o) Verba δέδωχα... βρῶσιν. supplevimus ex Com- 
belisio ; ut mox ex editione Basileensi "Ez... παρα- 


3. Kal μὴν εἔποι tic. Νῦν ὁρῶμεν τὰ πλείονα τῶν 
θηρίων καρποῖς μὴ τρεφόμενα. Ποίῳ γὰρ καρπῷ 
ἀνέχετκι πάρδαλις τραφῆναι; τίς δὲ καρπὸς δύναται 


δείσου, in utraque Combefisii et Garnerii editione 
omissa, que tamen Combefisius vertorat. Epi. 


ἀπ DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO II. 46 
λέοντα θρέψαι ; ᾿Αλλ’ ἴστω, ὅτι καὶ ταῦτα, τῷ νόμῳ A leonem potest alere? Scite nihilominus tamen quod 


τῆς φύσεως ὑπυτεταγμένα, καρποῖς τὸ πρὶν διετρέ- 
sto: ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος ἐξεδιῃτήθη, καὶ ἐξέδη 
τοὺς ὄρους τοὺς δοθέντας αὐτῷ, μετὰ τὸν χαταχλυ- 
σμὸν εἰδὼς (a) ὁ Κύριος ἀφειδεῖς τοὺς ἀνθρώπους, 
πάντων τὴν ἀπόλαυσιν συνεχώρησε. Πάντα ταῦτα 
φάγεσθε ὡς λάχανα χόρτου: Ταύτῃ id συγχωρήσει 
καὶ τὰ λοιπὰ ζῶα εὐθὺς ἕλαδε τὴν τοῦ σαρχοφαγεῖν 
ἄδειαν. 

A. Ἐξ ἐχείνου λοιπὸν ὡμοδόρος ὁ λέων " ἐξ ἐκεί- 
νου χαὶ γῦπες ἀναμένουσι θνησιμαῖα. Οὐ δήπου γὰρ 
χαὶ γῦπες ὁμοῦ τῷ γεννηθῆάαι ζῶα, περιεσχόπουν 
τὴν qv οὕπω γάρ τι ἀπέθανεν τῶν παρὰ Θεῷ (b) 
γενομένων, ἵνα γῦπες τραφῶσιν. Οὔτε γὰρ ἡ φύσις 
διεχείριζεν: ἀχμαΐα γάρ " οὔτε θηραταὶ ἀνάλωσαν᾽ 
οὔπω γὰρ ἐπιτήδευσις ἦν θήρας" οὐ θηρία διέσπα᾽ 
οὔτε γὰρ ἦν ὡμούόρα’ γυψὶ δὲ σύνηθες ἀπὸ νεχρῶν 
διαιτᾶσθαι. Ὥστε οὕπω ἦν νεχρὰ, οὕπω δυσωδία, 
οὕπω τοιαύτη τροφὴ γυπῶν" ἀλλὰ πάντες τὰ χύχνων 
διῃτῶντο, xal πάντα τοὺς λειμῶνας ἐπενέμετο. Καὶ 
ola ὁρῶμεν κύνας θεραπείας ἕνεκεν πολλάχις ἄγρω- 
στιν ἐπινεμομένους, οὐκ ἐπειδὴ συμφυὴς αὐτυῖς ἐστιν 
à τροφὴ, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀδιδάκτῳ τινὶ φύσεως διδασχα- 
λίᾳ ἐπὶ τὸ συμφέρον ἕρχεται τὰ ἄλογα" τοιαῦτα καὶ 
τότε λόγισαι καθεστάναι τὰ νῦν ὡμοδόρα τῶν ζώων, 
καὶ (c) χόρτον ἑαυτοῖς τροφὴν ἐπινοεῖν, οὐχ ἀλλήλοις 
ἐπιδουλεύοντα᾽ ἀλλ᾽ οἵα μέλλει εἶνοι μετὰ ταῦτα 3) 
ἀποχατάστασις, τοιαύτη ἦν 7| πρώτη γένεσις. ἜἘπαν- 
ἐρχεται δὲ ὁ ἄνθρωπος ἐπὶ τὴν πάλαι αὐτοῦ κατά- 
στασιν, τῆς πονηρίας ἀφέμενος, xxi τῆς περὶ τὴν 
γεηρὰν ταύτην xai ὀδυνηρὰν ζωὴν μοχθηρίας, τῶν 
περὶ τὰ βιωτιχὰ ταῦτα, τὰ τὴν ψυχὴν συνθολοῦντα, 
φροντίδων καὶ μεριμνῶν. Ταῦτα οὖν πάντα ἀποθέ- 
μενος, ἐπὶ τὸν ἐν παραδείσῳ ὑποστρέφει βίον ἐχεῖνον 
τὸν ἀδούλωτον τοῖς πάθεσι τῆς σαρκὸς, τὸν ἐλεύθε- 
ρον, τὸν Θεῷ συνόμιλον, τὸν ἀγγέλοις ὁμοδίαιτον. 
Ταῦτα τοίνυν εἴρηται ἡμῖν, οὐκ ἐπειδὴ ἀποκλείειν 
θέλομε. τῆς δεδομένης ἡμῖν παρὰ Θεοῦ χρήσεως τῶν 
βρωμάτων, ἀλλ᾽’ ἵνα τὸν πρώην μακαρίσωμεν χρός 
vov' οἵα ἦν ἡ τότε ζωὴ, ὅπως ἀπροσδεὴς, ὅπως ὀλιγ- 
αρχκής " πῶς βραχέα πάνυ καὶ αὐπόριστα τὰ πρὸς 
τὴν τοῦ βίου. διαγωγὴν τοῖς ἀνθρώποις συντείνοντα, 
καὶ πῶς τὸ ποιχίλον τῆς διαίτης ἡμῖν ἡ τῆς ἁμαρ- 
τίας σννεισήνεγχεν αἰτία. Ἑπειδὴ γὰρ τῆς ἀληθι- 
νῆς τρυφῆς τῆς ἐν τῷ παραδείσῳ ἐξεπέσαμεν, νενο- 
θευμένας τρυφὰς (d) ἑαυτοῖς ἐπενοησάμεθα᾽ καὶ 
ἐπειδὴ οὐχέτι βλέπομεν τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, οὐδὲ τῷ 
κάλλει ἐκείνῳ (e) ἐναδρυνόμεθρα. ἐδόθησαν ἡμῖν εἰς 
ἀπόλαυσιν μάγειροι λοιπὸν, xal ἀρτοποιοὶ, xal πεμ- 
μάτων ποιχιλίαι xal θυμιαμάτων, καὶ τοιαῦτά τινα 
παραμυθούμενα ἡμῶν τὴν ἐχεῖθεν ἔχπτωσιν. 


hecipsalegi nature obsecuta pridem fructibus 
vescebantur: postquam autem homo pristinam mu- 
tavit vite rationem, flinesque sibi constitutos exces- 
sit, videns Dominus post diluvium homines profu- 
sos deliciis,nullaqueobstrictos paroimonia,vescendi 
omnibus facultatem fecit. Cuncta hzc, inquit, come- 
detis, quasi olera virenlia **. Quo concesso, reliqua 
quoque animantia edendi statim licentiam accepere. 

4. Ex illo jam et leo crudivorus: ex illo vultures 
avida gulositate exspectant cadavera. Neque 840 
enim vultures simul acanimalia genita sunt,circum- 
lustrabantterram.Quid enim eorum quea Deo creata 
essent, statim interieret, ut vultures alerentur? 
Neque enim natura neci dabat ; quippe que vigens 
florensque erat; neque venatores disperdebant ; 
nondum enim ars venandi erat: nec bestiae erant 
que discerperent ; nam nequeerant crudivora : vul- 
turibus vero ex indole est ut cadaveribus vescantur. 
Quare nondum erant cadavera ; nondum fetor; non- 
dum talis vulturum esca: sed omnia cycnorum mo- 
re victitabant, cunctaque ip pratis pascebantur. Ac 
sicut videmus canes curationis causa haud raro gra- 
men depascere; non quod sit illis genuinus ex na- 
tura conveniens cibus, sed quod naturali quodam 
instinctu brute animantes in id feruntur quod in 
rem earum conducibile est. Ejusmodi cogita tunc 
fuisse que nuno crudivora sunt animalia, que sibi 
ipsis herbam virentem escam prospioerent, nec sibi 
mutuo insidias struerent : sed qualis post heo.f«-- 
tura est in pristinum restitutio, talis erat prima 


C. procreatio. Revertitur autem homo ad pristinum il- 


lum statum, pravitate solutus, circaque terrenam 
hanc ac erumnosam vitam gravi molestia, nec non 
curis ac sollicitudinibus ergá secularia hec exque 
vite usu, animi serenum -(urbantia. Heo igitur 
omnia qui abdicaverit, ad vitam illam in paradiso 


.. olim constitutam postliminio redit; vitam utique 


carnalibus vitiis nihil obnoxiam, liberam illam,Deo 
contubernalem, angelis sociam. Hec porro dicta ἃ 
nobis sunt, non quod a concesso nobis ἃ Deo cibo- 
rum usu arcere velimus; sed ut prisci temporis 
felicitatem predicemus ; qualis vita hec erat, ut 
curis libera, ut frugalis, ut. pauca valde ipsaque 
expedita δὰ vitem transigendam humano generi 
conducentia, et ut variis dapibus differtas monsas 


una nobis invexit peccati causa. Postquam enim & 


veris illis paradisi deliciis excidimus, adulterinas 
falsasque nobis delicias adinvenimus: quodque jam 
amplius lignum vite non conspicimus, nec illa no- 
bis pulchritudine placemus et gloriamur, in rem 


nostram íruendaque vite lenia cessere coqui ac pistores, variaque bellariorum 80 suffimentorum 
genera, ejusque generis alia quedam nostri inde lapsus solatia. 


5. Ὥσπερ οἱ νοσοῦντες, ὅταν χαταδληθῶσιν ὑπὸ 
σφοδρᾶς ἀῤῥωστίας, οὐ δυνάμενοι μετέχειν τῆς συν- 
3* Gen. rx, 3. 
ἡ Εἰδώς. Forte ἰδών. Eprr. 


b) Θεῷ Forte Θεοῦ. EprT. 
€ Kal. 


Hic collocavimus illud «al, quod statim 


5. Ut eegrotis, qui gravi aliquo morbo conflictan- 
tur, cum solitis voluptatibus frui non possint, quas- 


post καθεστάναι positum erat. Eprr. 


d) Tpugác. Ma. τροφάς. 
( Ἐκείνῳ. Forte ἐκείνου, EpiT. 


4" APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI, 48 


dam odorum suavitates medici subministrant. Cum À ἤθους ἀπολαύσεως, ὄσφραντιχάς τινας παρὰ 


enim robustioribus oblectari non liceat, que iufir- 
mis consentanea sit, exque eorum modo sensibus 
oblandientes, delinitionem prospiciunt. Quin et 
nuno quoque, quibus constitutum sit, ut ad ejus, 
qua in paradiso erat, vite normam rationes nostras 
instituamus, pinguem hano lantis dapibus ac co- 
piosis voluptatem caventes, ad eam vitam, quod 
licet per facultatem, nos ipsos eurrigamus, fructi- 
busque et seminibus et pomis ac nucibus vite aus- 
tentande utentes, quod his amplius est ut. minus 
necessarium respuamus. Non quia abominabilia 
Sint, quippe cum Deo auctore cuncta creata sint, 
sed quod ob carnis bonam habitudinem nocumen- 
to non careant. 

6. Et requievit Deus αὖ omnibus operibus suis 
die septimo **. Dicant igitur arithmetici, et qui ta- 
libus studiis incumbunt, ac ceu magnum quid rei 
hujus ac numerorum jactant scientiam, senarium 
841 numerum mundiecreationi esseaffipem,eo quod 
longe fecundissimus sit, multas ex se psriens nu- 
merorum species, suisque ipse partibus perfectus 
exsistat, ac quaecunque de senario suis in scholicis 
disputationibus arithmetici garriunt: ac si forte 
vacat, per sese esse dicatur. Dicant vero et de se- 
ptenario, esse in eo quamdam sterilitatis labem, ut 
qui neo alium ex se numerum gignat, nec ab alio 
ipse gignatur. Ac ne multiplici rerum tractatione 
sermonem protrabam, missa que ad vos instituta 
oratio est, ad ea que equa magis ingenuique animi 
80 necessaria procedamus. Quod si quis etiam iis 
iu rebus versatus est, is noverit harum quoque re- 
rum thesaurum apud nos reconditum esse. Quare 
si magni facienda est arithmetica, hic sita sunt 
arithmetice semina, Nos vero non in istis animos 
sumimus, quod e mundi profecta sapientia sint, 
aut in ejus que ex seculi usu est sapientie gra- 
tiam , quz: magis spernere ut exigua, nec ad virtu- 
tem conducentia, quam ostentare jussi sumus.Nam 
qui istis studium operampue navant, parvis hino 
(ex nostra scilicet doctrina) furtim sublatis, suis- 
que ipsorum lucubrationibus admistir,ita se magni- 
fice jactant. Nos itaque, ut hinc illis liqueat, ea 
nos despectui habere qus sic apud ipsos plurimi 
flant, silentio transcurramus, qui de illis sermo 
est. Simul vero, quod ejusmodi rerum consideratio 


τῶν 
ἰατρῶν λαμθάνουσι δεξιώσεις. "Exeió)) γὰρ τῶν στε- 
ρεωτέρων εἰς ἀπόλαυσιν ἐχπεπτώκασι, εἰς ἀπόλαυ- 
σιν σύμμετρον τῇ ἀσθενείᾳ τούτων, οἱ χολαχεύοντες 
αὐτῶν τὰς αἰσθήσεις περινοοῦσι θεραπείαν. Πλὴν 
ἀλλὰ καὶ νῦν κατὰ μίμησιν τῆς ἐν τῷ παραδείσῳ 
ζωῆς ἑαυτοὺς ἄγειν βουλόμενοι, φεύγοντες ταύτην 
τὴν πολύθλον τῶν βρωμάτων ἀπόλαυσιν, ἐπ᾽ ἐκεῖνον 
τὸν βίον, καθώς ἐστι δυνατὸν, ἑαυτοὺς ἀναγώμεθα, 
καρποῖς καὶ σπέρμασι, καὶ τοῖς ἐκ τῶν ἀχροδρόων 
εἰς διαγωγὴν χρώμενοι᾽ τὸ δὲ περισσὸν τούτων, ὡς 
οὐχ ἀναγχαΐον ἀποπεμπώμεθα. Οὐχ ὅτι βδελυκτά" ἐκ 
Θεοῦ γὰρ πάντα γεγένηται" ἀλλ᾽ ὅτι βλαδερὰ, διὰ τὴν 


τῆς σαρχὸς εὐπάθειαν. 


. Καὶ κατέπαυσεν ὁ Θεὸς ἀπὸ πάντων τῶν 
ἔργων αὐτοῦ τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐδδόμῃ. Δεγέτωσαν οὖν 
ἀηιθμητικοῖ, καὶ οἱ περὶ ταῦτα ἐσχολακότες, xal τὴν 
τοιαύτην σοφίαν ἀντὶ μεγάλου κατορθώματος προ- 
θαλλόμενοι, οἱ μὲν ὅτι συγγενὴς τῇ τοῦ κόσμου 
κτίσεέ ὁ ἕξ ἀριθμὸς, οἱ δ᾽ ὅτι πολύγονός ἐστι, πολλὰ 
σχήματα ἀριθμῶν ἀφ᾽ ἑχυτοῦ τίχτων' καὶ τέλειος 
τοῖς ἑαυτοῦ μέρεσι, xal ὅσα περὶ τῆς ἐξάδος ἐν 
axi σχολικαΐς διαλέξεσιν ἀριθμητικοὶ διηγοῦνται " 
εἴ πως σχολὴ, καθ᾽ ἑαυτὸν λεγέσθω. Λεγέτωσαν δὲ 
xai περὶ τῆς ἐύδδομάδος, ὅτι στείρωσίς τίς ἐστιν ἐν 
τῷ ἐδδόμῳ: οὔτε μὲν γὰρ γεννῇ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, οὔτε 
παρ᾽ ἑτέρου τίχτεται ὁ τῶν ἑπτὰ ἀοιθμός. Καὶ ἵνα 
μὴ εἰς πολύδλον χατάγω τὸν λόγον, τὴν διάλεξιν τὴν 
πρὸς ὑμᾶς διαδρχμὼν, ἐπὶ τὰ εὐγνωμονέστερα 
χωρήσωμεν καὶ ἀναγκαιότερα. El δέ τις xal περὶ 
ταῦτα ἔχει τινὰ ἐμπειρίαν, ἴστω, ὅτι καὶ παρ’ fuiv 
ἐναπόχειται." ὥστε εἰ μέγα ἀριθμητικὴ, ἐνταῦθά 
ἐστι τῆς ἀριθμητικῆς τὰ σπέρματα, Ἡμεῖς δὲ οὐ 
φρονοῦμεν ἐν τούτοις μέγα, διὰ τὸ ἐκ τῆς τοῦ κόσμου 
εἶναι σοφίας, ἢ διὰ τὴν Ex τοῦ χόσμου σοφίαν, ἃ πε- 
ρ'φρονεῖν μᾶλλον ἡμεῖς, ὡς μικρὰ καὶ ἀσυντελῇ πρὸς 
ἀρττὴν, ἀλλ)’ οὐκ ἐπιδείχνυεθοι ἐντετάλμεθα. Oi γὰρ 
ταῦτα περιέποντες, μιχρὰ ἐνταῦθα κλέψαντες, ix 
τῶν ἡμετέρων “λέγω, ταῖς πραγματείαις αὐτῶν κα- 
ταμίξαντες, οὕτως ἀποσεμνύνονται. “ἵνα τοῖνυν 
δείξωμεν αὐτοῖς, ὅτι τὰ παρ᾽ ἐχέινοις περισπού- 
δαστα, ἡμῖν ἐστιν εὐχαταφρόνητα, σιωπῇ | 
δράμωμεν τὸν περὶ τούτων λόγον’ ὁμοῦ δὲ, καὶ ὅτι 
οὐχ εὔληπτος τῷ κοινῷ καὶ ἰδιώτῃ λαῷ, 4 τεχνικῶν 
ἐχείνων λόγων καὶ σοφιστιχῶν θεωοία’' πάρεστι δὲ ἣ 


haud ita facilis sit ac pervia publico ac rudi plebi, ἢ bxxAnsía , οὐ παραδόξων λόγον ἀκρόασιν ἐνδεχομὲ- 


collectaque concio sit, non que artificiosos illos ac 
sophisticos sermones audire paret, sed que ad 
edifloationeim facientia quaesita sibi resolvi atque 
exponi querat. 

7. Septimus itaque dies honore prelatus est, id 
est, Sabbatum ; indeque septenarius numerus apud 
Hebreos venerabilis: in quo Tabernaculorum fe- 
stum Tube ac dies Propitiationis: sed et annus 
geptimus apud eos venerabilis, quem Remissionis 
dicebant. Licebat quippe &nnis sex excolere ter- 


35 Gen. 11, 22. 
(a) ᾿Ενδεχομένη. Forte ἐχδεχομένη. EpiT. 


vn (a), ἀλλὰ τῶν ἐπ᾽ οἰκοδομῇ οἴχείᾳ θεωρημάτων 
ἐπιζητοῦσα τὰς λύσεις. 


7. Τετίμηται τοίνυν ἡ ἐδδόμη ἡμέρα, τὸ Σάθδδα- 
τον, χἀντεῦθεν ὁ ἔόδομος ἀριθμὸς παρὰ ᾿Ιουδαίοις 
αἰμιος: ἐν ᾧ αἱ Σχηνοπηγίαι, αἱ Σάλπιγγες, ἡ 
ἡμέρα τοῦ ἹἸλασμοῦ' καὶ ὁ ἐνιαυτὸς ἔδδομος δὲ παρ᾽ 
ἐχείνοις τίμιος, ὁ τῆς ᾿Αφέσεως λεγόμενος. 'Etzv 
μὲν γὰρ αὐτοῖς ἕξ ἔτη ἐργάσασθαι τὴν γῆν. τῷ δὲ 


49 


DE HOMINIS STRUGTURA ORATIO 1l. 


50 


ἑόδόμῳ ἐνιαυτῷ τοῖς αὐτομάτοις ἀρκεῖσθαι, ὅτε Α ram ; septimo autem anno,iis contentos egse opore 


εἶχον τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας. Ἔξ ἔτη ἐδούλευεν ὁ 
᾿Εύραϊος, καὶ τῷ ἑύδόμῳ ἔτει ἀφεῖτο τῆς δουλείας, 
᾿Εδδομηκοστῷ ἕτει ἐλύθη map ' αὐτοῖς ἣ αἰχμαλωσία. 
Λοιπὸν ἐρῶ καὶ τὰ ἡμέτερα. ᾿Επτάχις, φησὶ, πε- 
σεῖτι ὁ δδίχαιος xal ἀναστήσεται. Οὕτως 
οἰχειούμεθα ἡμεῖς τὴν ἑδδομάδα. “Ἑδδομος ἀπὸ 
᾿Αδὰμ Ἐνὼχ οὐχ οἷδε θάνατον: μυστήριον τοῦτο 
᾿Ἐκχκχλησίας. Ἕδδομος ἀπὸ ᾿Αὐμαὰμ Μωῦσῆς νόμον 
ἔλαθε’ τοῦτο μεταδολὴ βίου, ἀνομίας χατάλυσις, 
δικαιοσύνης εἴσοδος, Θεοῦ ἐπιδημία, εὐταξία κόσμου, 
νομοθέτησις τῶν πραχτέων. ᾿Εὐδομηχοστῇ καὶ ἑδδό- 
pn γενεᾷ ἀπὸ ᾿Αδὰμ ὁ Χριστὸς ἐφάνη. Οἵδε τὸ 
μυστήριον τῆς ἑύδομάδος llixpoc. Ποσάκις ἀμαρ- 
τήσει εἰς ἐμὲ ὁ ἀδελφός μον, καὶ ἀφήσω αὐτῶ ; 
ἕως ἑπτάχις; Ὀλίγχ ἔδει τὸ μυστήριον: οὔπω 
ἔμαθε τὸ τέλειον: μαθητὴς γὰρ ἔτι ἦν. Ἕως ἑπτά- 
κις; ἀπεχρίθη ὁ διδάσσχαλος, καὶ οὐδ αὐτὸς ἀπέστη 
τοῦ ἑπτά’ ἀλλ᾽ εἶπε μὲν, οὐχ ὅσον ἤδει ὁ μαθητὴς, 
ἀλλ’ ὅσον ὁπερέδαλλε τῷ tocoótp ὁ Δεσπότης. Ilo- 
σάχκις ἁμαρτήσει, xal ἀφήσω; Διὰ τί οὐχ εἶπεν, 
ἕως ἑξάχις, | ἕως ὀχτάχις, ἀλλ᾽ ἕως ἑπτάκις ; Διὰ δὲ 
τί ὁ Κύριος οὐκ εἶπεν, “ἕως ἑχατοντάχις ἑχατὸν, 
ἀλλὰ τὸν ἑπτὰ ἀσιθμὸν ἐπολυπλασίασεν ; Οὔτε ὁ 
Πέτρος ἄλλον ἠρώτησεν ἀριθμὸν, οὔτε ὁ Κύριος 
ἐξέδη τοῦ χανόνος τοῦ ἑδδοματικοῦ. Π]χρετήρησεν ὁ 
Πέτρος, ὅτι χανὼν παραδόσεως ἀρχαΐος, καὶ τὴν 
ἑόδομάδα ἔμφασιν ἔχειν τινὰ ἀφέσεως ἀμαρτημάτων, 
ἀναπαύσεως τελείας, οὗ σημεῖον τὸ EZd66atóv ἐστιν, 
ἡ ἑδδόμη ἡμέρα ἀπὸ γενέσεως. 'O Πέτρος ἑπτάχις. 
6 Κύριος ἕως ἑύδομηχοντάχις ἑπτά. Αλλὰ xal αἱ 


ἁμαρτίαι τὸ παλαιὸν κατὰ τοῦτον ἐχδιχοῦνται τὸν C 


ἀριθμόν. Οὐχ οὕτω, φησὶν ὁ Θεός: πᾶς ὁ ἀποκτεί- 
νας Κάϊν, ἑπτὰ ἐχδιχούμενά χαταλύσει, Οὐδὲ 
ἐχεῖ ὀχτὼ, ἀλλὰ ἑπτά, Καὶ ὁ Λαμὲχ δὲ ἑαυτοῦ χατα- 
χρίνας, τοῦ ἔδδόμού οὐχ ἀπέστη, Φησὶ γὰρ ὅτι, Ἐκ 
Κάϊν ἐκδεδίκηται ἑπτάχις, ix δὲ Λαμὲχ ἑύδομη- 
κοντάχις ἑπτά, Διὰ τί; Μιχρὸν ἀνάμεινον, καὶ sÓ-/ 
ρήσεις τὸ μυστήριον,. Ἢ πρώτη ἁμαρτία ἑπτάχις 
ἐχδικεῖται, ἰδδομηκοντάκις δὲ ἑπτὰ ὁ δεύτερος φόνος 
«οὔ Λαμέχ΄“ Occ ἐχ τοῦ Κάϊν ἐχδεδίχηται ἑπτάκις, ἐκ 
δὲ Λαμὲχ ἱόδομηκοντάχις ἑπτά, Λογιζόμεθα οὖν, 
ὅτι ἡ αἰτηθεῖσα ἄφεσις παρὰ Πέτρου, ἐνάγει (a) τῇ 
ἐχδιχήσει τὴν τοῦ Κάϊν συγχώρησιν. ἣ δὲ παρὰ τοῦ 
Κυρίου ἑδδομηκοντάχις ἑπτὰ, συγχωρεῖ τῷ Λαμὲχ 
ἑόδομηχοντάχκις ἑπτά. Ὅσον γὰρ τὸ παράπτωμα, 


tebat, quee terra sponte produceret **,tum scilicet, 
cum terre promisse compotes faoti essent. Ánnos 
sex Hebreus serviebat ; anno septimo a servitute 
liberabatur. Anno septuagesimo soluta apud eos 
captivitas est. Sed nastra quoque videamus. $e- 
pties, innuit, cadet justus, δὲ resurget 38. Sic nos 
hebdomadem nobis vindicamus.Septimus ab Adamo 
Enoch mortem non vidit : Ecclesie hoc mysterium. 
Septimua ab Abrahamo Moses legem accepit : mu- 
totio id vite, iniquitatis evergio,justitie ingressus, 
Dei adventus, ordo mundi compositus, ejusque 
tranquillitatis, eorum quee agenda sint legislatio. 
Septuagesima 80 septimapost Adamum etate Chri- 
stus apparuit. Novit Petrus septenarii mysterium. 
Quoties peccabit in me frater meus, δὲ dimitlam ei? 
usque septies ** ἢ Parum noverat mysterium : non- 
dum quod perfectum est didicerat ; adhuc namque 
discipulus erat. Αἱ nec rursus doctor a septenario 
abscessit ; dixitque,non quantum discipulus nove- 
rat, sed quantum Dominus opulentia majore supe- 
rabat. Quoties peccabil, et dimittam? Cur non dixit, 
usque sexies, aut usque ooties, sed usque septies? 
Quidni vero dixit Dominus, Usque centum centies, 
sed numerum septenarium multiplicavit ? Neque 
Petrus alium queesivit,noque Dominus a septenarii 
regula exorbitavit. Observarat Petrus,veterem 848 
traditionis regulam egse, atque septenario numero 
vim quamdam expressionis remissionis peccatorum 
inesse ; signum quietis perfecte ; Sabbatum dies 
seplima est a oreatiune. Petrus septies ; Dominus 
usque sepluagies seplies **. Sed et peecata, vetusto 
ritu,ex numeri hujus ratione vindice poena pleotun- 
tur. Non ita, ait Deus ; sed omnis qui oociderit Cain 
septem ultiones dissolvet ὅν, Ne illico quidem octo, 
sed septera. Sed et Lamech ipse in seipsum dicens 
sententiam, ἃ septeBario numero non recessit. Ait 
enim : Ex Caíno vindicatum est seplies, ez. Lamech 
aulem septuagies septies *!. Quid ita? Paeululum 
gustine, et invenies mysterium. Primum peccatum 
septies vindicatur; septuagies vero septies altera 
ἃ Lamecho patrata cedes. Quoniam ex Catno vindi- 
cabitur seplies, ex Lamecho autem sepluagies septies. 
Existimamus itaque, quod Petrus septies dimitti 
petiit, Caini condonationem inducit : quod vero 
Dominus septuagies septies, Lamecho septuagies 


τοσοῦτον xal tà χάρισμα" ὅπου ὀλίγη ἣ ἁμαρτία, D septies ignoscit. Quantum est delictum, tanta est 


ὀλίγη xai ἡ ἄφεσις. "Q γὰρ ἀφῆχεν ὀλίγον, ὀλίγον καί 
ἀγαπᾷ. Ὅπου ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία, ὁπερεπερίσ- 
σευσεν ἧ χάρις. 


8. Τί οὖν ἐστι τὸ μυστήριον ; ᾿Εὐδόμῃ ἡμέρᾳ λέγε- 
ται ὁ αἰὼν οὗτος πληροῦσθαι, καὶ μετὰ τοῦτο ἐφίστα- 
σθαι τὴν ἡμέραν τῆς κρίσεως, τὴν ὀγδόην" iv ἢ ὁ 
ἁμαρτωλὸς ἑπτάχις, ὁ καθ᾽ ὑπερδολὴν ἁμαρτωλὸς 


et gratia. Ubi parvum delictum est, parva est di- 
missgie, seu venia. Cui enim parum dimisit, perum 
et diligit **- Ub: abundavit. peccatum, superabunda- 
vit gratia **, 

8. Quid ergo sibi vult mysterium ? Die septimo 
dicitur evum hoc complendum ; et post hoo ventu- 
rum judicii diem, ootavum ; in quo peccator se- 
plies, 80 qui exsuperanter peccator, septuagies se- 


9 Levit. xxv, 3. Τ᾿ Prov. xiz, 16. *! Matth. xviu, 21. ** ibid. 22. 9" Gen.iv, 15. *'ibid.24. 35 Luc. 


vit, 42. ὃ: Rom. v, 90. 
(4) ᾿Βνάγει. Editi ἀνάγει. 


δι ' 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. $2 


pties plectetur. Vioissimque justus septies, ac qui À ἑύδομηχοντάχις ἑπτὰ ἐχδικι θήσεται" xal ἔμπαλιν, ὃ 


excellenter justus, septuagies septies premio affi- 
cietur. Dei namque benignitas, nuno quidem per 
enigmata, que sunt futura obscure significat : 
tuno autem in secundo adventu perspicuam ao 
manifestam exhibiturus est veritatem : tuno enim 
quibus quisque dignus premiis sit, ostendet. 
Septeraplicia igitur, que nobis peccantibus ultrice 
pona debeantur, vita hac Dominus condonabit, 
dummodo per ponitentiam ac confessionem a no- 
bis fuerit placatus. Qui itaque tremendum illum 
diem noverimus, in quo reservata hoo evo pec- 
cantibus justa scelerum retributio s:quaquo lance 
repensio,penitentie stipendiis quoad vivimus occu- 
pantes, peccata diluamus,proillic multiplicem srum- 


namatque dolorem 80 cruciatum evadere possimus. B 


9. Hunc itaque diem septimum existimemus 
eptimo illi diei, consummationis hujus seculi 
figura respondere. Dicamus igitur, et requivit Deus 
die septimo ab omnibus operibus suis ; sed et in illo 
pariter, nulla amplius mundi hujus futura sunt 
opera. Non erunt ultra nuptise, non amplius con- 
tractus, non mercature : agriculturam vero, si 
quid reliquorum studiorum est ac negotiorum, ne 
vel animo illic cogitare licet : sed stabit creatura 
attonita ao tremens; sudorque ex omnibus, quem 
vis nulla coerceat, metuque perplexi omnes : 
justi quoque apud nos ipsi anxii tunc formidine 
erunt, utra de illis sententia ferenda sit. Erit et 
Abrahamus tuno anzius ac sollicitus, non velut 
qui in gehennam detrusum se iri exspectet, sed in 


qua justorum classe; prima, sesnnda, aut tertia C 


locandus sit. Domigus de ccelo advenit : revelan- 
tur oclestes potestates, colis diruptis; omnis 
creatura tremebunda mietuque contrahetur ; quia 
et ipsi forsitan angeli astabunt metu perculsi 
ac pavidi, non ea ratione quod de suis metuant 
8.48 delictis,sed quod gloriosus prepotensque ju- 
dicis conspeotus, cunctis perinde creatis sui ipsius 
metum immissurus esit.Non audis Isaiam dicentem 
Si aperueris celum, tremor apprehendet ex te monles 
δὲ ? quibus diem illum subindicat. Ab ejusconspec- 
tumare conglaciat, resomnes obstupescunt,natura 
emoritur, ars omnis rhetorica vacat verborumque 
facultas,ob Dei e oclis adventum. Tunc enim justi 
rapientur, eorumque currus nubes erunt,ao dedu- 


δίκαιος ἑπτὰ τιμηθήσεται" ὁ καθ᾽ ὑπερδολὴν δίκαιος, 
ἑδδομηκοντάχις ἑπτά. Ἢ γὰρ τοῦ θεοῦ φιλανθρωπία, 
vov μὲν δι᾽ αἰνιγμάτων ἡμῖν τὰ μέλλοντα ὑποφαίνει" 
τότε δὲ, ἐπὶ τῆς δευτέρας αὐτοῦ παρουσίας, ἐναργῆ 
xai τεσρανωμένην παριστᾷ τὴν ἀλήθειαν᾽ δείξει γὰρ 
τηνικαῦτα, τίς τίνων ἐστὶν ἄξιος. ᾿Επταπλασίονα 
τοίνυν τὴν ἀντίδοσιν ἡμῖν χρεωστουμένην τοῖς ἁμαρ- 
τωλοῖς συγχωρήσει ὁ Κύριος ἐνταῦθα, εἰ διὰ μετα- 
νοίας καὶ ἐξομολογήσεως ἐξιλεωθείη παρ’ ἡμῶν. 
Ὥστε, εἰδότες τὴν φούδερὰν ἐχείνην ἡμέραν, ἐν f 
τεταμίευται τοῖς ἐνταῦθα ἡμαρτηχόσι ἡ πρὸς ἀξίαν 
τῶν ἁμαρτημάτων ἀντιμέτρησις xal ἀντισήχωσις, διὰ 
μετανοίας ἐν ζωῇ προλαῤόντες ἀναλύσωμεν τὰ ἁμαρτή- 
ματα, ἵνα ἐκεῖ σὸν πολυπλασιασμὸν τῆς ἐπιπόνου καὶ 
ὀδυνηρᾶς ἀντιδόσεως ἐχφυγεῖν δυνηθείημεν. 

9. Ἑύδδόμην τοίνυν ταύτην ἡμέραν λογισώμεθα 
ἐχείνης τῆς ἑδδόμης τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος τού- 
του ἀντίτυπον. Εἴπωμεν τοίνυν: Καὶ χατέπαυσεν ὁ 
Θεὸς τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑδδόμῃ ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων 
αὐτοῦ. Καὶ ἐν ἐχείνῃ δὲ ὁμοίως, οὐχέτι τὰ ἔργα τοῦ 
χόσμου τούτου" οὐχέτι γάμοι, οὐχέτι συναλλάγματα, 
οὐχέτι ἐμπορεῖαι. γεωργίας δὲ, ἢ τι τῶν λοιπῶν 
ἐπιτηδευμάτων, οὐχ ἔστιν ἐκεῖ κἂν ἐννοῆσαι" ἀλλὰ 
πᾶσα ἣ χτίσις ἐπτοημένη xal ἔντρομος ἕστηκε, καὶ 
ἱδρὼς ἀπὸ πάντων ἀκατάσχετος, καὶ πάντες ἐναγώ- 
vtot* καὶ αὐτοὶ οἱ παρ᾽ ἡμῖν δίχαιοι, τίς ποτε ἄρα 
ψῆφος περὶ αὐτῶε ἐξενεχθήσεται. Καὶ ᾿Αὐραὰμ 
ἀγωνιάσει τότε, οὐχ ὡς καταδίχην εἰς γέεννχν προσ- 
δοχῶν, ἀλλ᾽ ἐν ποίᾳ τάξει τῶν δικαίων ταχθέσεται" 
πρώτῃ, fj δευτέρᾳ, 7] τρίτῃ. Κύριος ἐξ οὐρανοῦ πα- 
paylveca αἵ οὐράνιαι δυνάμεις ἀποχαλύπτονται, 
οὐρανῶν ῥηγνυμένων᾽ πᾶσα ἡἣ κτίσις ἐν τρόμῳ 
xal συστολῇ᾽ xal αὐτοὶ οἱ ἄγγελοι περιδεεῖς τάχα 
παρίστανται, οὐχ ὅτι περὶ ἁμαρτημάτων οἴχείων 
δεδίασιν, ὅλλ᾽ ὅτι ἡ ἔνδοξος καὶ μεγαλοδύναμος τοῦ 
χριτοῦ ἐπιφάνεια, πᾶσιν ὁμοίως τοῖς γεννητοῖς τὸ 
ἑαυτῆς ἐμδάλλει φόδον. Οὐχ ἀχούεις τοῦ Ἡσαΐου 
λέγοντος, Ἐὰν ἀνοίξῃς τὸν οὐρανὸν, τρόμος λή- 
ψεται ἀπὸ σοῦ ὄρη; περὶ τῆς ἡμόρας ἐχαίνης αἷ- 
νιττομένου, ἐν 7j θάλασσα πέπηγεν, ἐν ἢ κτίσὶς 
σχολάσει, dj φύσις νενέχρωται, πᾶσα μέθοδος διὰ 
λόγων ἀργὴ, πρὸς τὴν ἐξ οὐρανῶν τοῦ Θεοῦ ἐπιδη- 
μίαν. Τότε ἁρπάζονται οἱ δίχαιοι, xal. ὀχήματα αὐ- 
τῶν αἵ νεφέλαι, xal προπομποὶ αὐτῶν ἄγγελοι. 
Τότε δίκαιοι μὲν, ὡς ἀστέρες, ἀπὸ γῆς εἷς οὐρανὸν 


cent angeli. Tunc justi quasi stelle, e terra in oc- ἢ ἀναλαμὄάνονται" οἱ δὲ ἁμαρτωλοὶ, δέσμιοι, τῷ ἰδίῳ 


lum recipientur; peocatores vero vincti, peocato- 
rum proprio pondere prepediti ad inferna cadentes 
jacebunt, ipso conscientie prejudicio confusi. 

10. Octavus igitur 1116 dies hocce septimo figura- 
tur. Et requievit Deus die septimo ab omnibus ope- 
ribus suis. Non jam amplius,que sunt hujus seculi 
vitque munera, nec que hic carnalia desideria 
comitantur vota. Illo die consopita erunt juvenilia 
desideria ac libidines.Nulla jam feederis nuptiarum 
attonila vesanaque libido,prolisve suscipiende cu- 
pido.Nulla jam auri corrogandi cura ao sollicitudo 


δὲ Isa, Lxiv, 1. 


βάρει τῶν ἁμαρτημάτων πεπεδημένοι, κάτω πεσόν- 
τες χεῖνται δυσσυνείδητοι. 


10. Ἐκείνην οὖν τὴν ὀγδόην ἡμέραν αὕτη f ἐδδό- 
μη διασχηματίζεται. Καὶ κατέπαυσεν ὁ Θεὸς τῇ 
ἡμέρᾳ τῇ ἐδδόμῃη ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ. 
Οὐχέτι τὰ τοῦ βίου τούτου, οὐδὲ τὰ παρακολουθοῦντα 
ἐνταῦθα ταῖς σαρχιχαῖς ὀρέξεσιν. Ἐν ἐχείνῃ τῇ 
ἡμέρᾳ ἐχοιμήθησαν ἐπιθυμίαι νεωτεριχκαί: οὐχέτι 
περὶ γάμου πτόησις, ἣ ἐπιθυμία παιδοποιίας" χρυ- 
σοῦ φροντὶς οὐδεφμία' ἐχελάθετο ὁ φιλάργυρος τοῦ 


53 


DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO Il. 


94 


βαλαντίου, τοῦ ἀρπάζειν xal βιάζεσθαι ὁ πλεονέκτης, A Sacculi et το avarusobliviscetur ; iniquus raptor, 


τῆς γῆς ὁ πολυχτήμων, τῆς δόξης ὁ δοξομανής. 
Πάντα τὰ τοῦ βίου ἐξέπτη τῆς διανοίας. ᾿Απεσδέσθη 
τοῖς ἐπηρτημένοις ὁθενδήποτε τῶν χοσμιχῶν τούτων 
προτερημάτων τὴν διάνοιαν, ἡ χενὴ xal χατάπτυ- 
στος δόξα’ οὐχ ἐνοχλεῖ θυμὸς πρὸς ἄμυναν τοῦ λυ- 
πήσαντος. Πάντα ἐχεῖνα ἐχλέλοιπε τηνικαῦτα τοῦ 
λογισμοῦ: ἡ ψυχὴ δὲ πρὸς τῷ φοῦοῦντί ἐστι, πρὸς 
τῇ προσδοχίᾳ τῶν ἐπηρτημένων δεινῶν" ὅντινα δὴ 
φόδον Θεοῦ, εἰ καὶ ἐνταῦθα δυνηθείη τις ἐσοιχίσαι 
τῇ ἰδίᾳ ψυχῇ ἀνέχλειπτον, ἢ οὐδὲν, ἢ βραχέα τυχὸν 
ἁμαρτήσεται. Καὶ ἔπλασεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον, 
χοῦν λαδὼν ἀπὸ τῆς γῆς. Οὐχ ἐπανάληψιν τοῦτον 
τὸν περὶ τῆς χατασχευῆς τοῦ ἀνθρώπου λόγον ἦγη- 
τέον, εἰ xal τισι φαίνεται, ἀλλ᾽ ἀκολουθίαν μᾶλλον 
ἀδιάκοπον τῆς προτέρας περὶ τούτου ἐπιχειρήσεως, 
χαὶ συνημμένην οἱονεὶ τῇ προχατάρξει συμπλήρω- 
σιν τῆς διηγήσεως. Εἰπὼν γὰρ, ὅτι ἐποίησεν ὁ θεὸς 
τὸν ἄνθρωπον, xai τὰ ἐξῆς περὶ τοῦ αὐτοῦ, xai δη- 
λώσας, ὅτι ἐν τῇ ποιήσει τοῦ ἀνθρώπου συνετέλεσεν 
6 θεὸς πάντα τὰ τοῦ χόσμου ἔργα, τῆς αὐτῆς xal 
πάλιν ἔχεται περὶ τοῦ ἀνθρώπου διηγήσεως, συνημ- 
μένως xai ἁμεσολαθήτως, ἐπεργαζόμενος οἱονεὶ xal 
λεπτολογῶν τὸν τρόπον τῆς τούτοτ ποιήσεως, Πρῶ- 
τον μὲν γὰρ εἶπεν ἁπλῶς ᾿ ᾿Εποίησεν ὁ Θεὸς τὸν 
ἄνθρωπον * νυνὶ δὲ προστίθησι χαὶ πῶς ἐποίησε, 
χοῦν λαδὼν ἀπὸ τῆς γῆς. Ὅταν οὖν ἀχούσῃς χοῦν, 
παιδεύοα μετριοφρονεῖν᾽ μὴ οἵου μεγάλα περὶ σεαυ- 
τοῦ. Ὅταν προσδάλλωσί σοι λογισμοὶ, ἐπαίροντες 
τὴν σὴν χαρδίαν, καὶ δίχην φλεγμονῆς ἐξοιδοῦντες 
εἷς κενοδοξίαν, ἢ x τύχης ἁπλῶς, fj καὶ ἀπὸ προτε- 


ρημάτων xai χατορθωμάτων τινῶν, ἀντεισαχθήτω C. 


σοι παρευθὺ 4 τῆς πλάσεώς σου ὑπόμνησις, xal σύν- 
ες, ὅπως ἐχτίσθης, καὶ ὡς χοῦς εἶ τὸ ὅλον, xal τῆς 
ὑπὸ σοῦ πατουμένης γῆς ἀπογέννημα. Εἴ τι γοῦν ἐν 
αὐτῇ διάγων ἐχτελεῖς, χἂν μέγα, χἂν μιχρὸν, ἐξ 
ὁπογυίου ἔχεις τὸ ὑπόμνημα τῆς σεαυτοῦ ταπεινώ- 
σεως. Et θυμὸς ἐνοχλεῖ σοι, τυχὸν διὰ τὸ ὑδρισθῶναι, 
δυσγενῆ σε εἰπόντος τιγὸς, καὶ διεχείρει σε πρὸς τὸ 
ἀνθυόρίσαι, xal τραχύτερα ὧν ἤχουσας χατειπεῖν τοῦ 
ὑδρίσαντος, κατάγαγέ σου τὸ βλέμμα πρὸς τὴν γῆν, 
καὶ ἐνθυμήθητι, ὅθεν προῆλθες, καὶ ἀπέσδεσται αὐὖ- 
τίκα ὁ θυμός " συνιέντος ταχέως τοῦ λογισμοῦ, ὅτι ὁ 
δυσγενῆ σε εἰπὼν, οὐχ ὅπως ὕόδρισε τῷ λόγῳ, ἀλλὰ 
μᾶλλον καὶ ἐτίμησεν. Ανθρωπος γὰρ ἔμλψυχος ὁ 
δυσγενὴς ἐκεῖνος, χἂν δοῦλος εἴη τυγχάνων' σὺ δὲ 


rapiendi vis ac injurie ; prreedtorum,locuples ; glo- 
rie et claritatis,ambitiosus insane deperiens. Quid- 
quid rerum seculi est,animo excidit. Exstincta est, 
quovis tandem modo elatis animo seculi hisce ma- 
gnificis dotibus, vana, despicabilis ac conspuenda 
gloria. Nihil jam molesta ira ad ejus ultionem qui 
molestia affecit.Cuncta illa tunc animo abscessere: 
uno anima suspensa terrentis metu, una malorum 
imminentium exspectatione : quem utique Dei ti- 
morem, quisquis indeficientem suo animo vita hac 
inducere potuerit, aut nihil aut quam minimum 
plane peccabit. Et fecit. Deus hominem, sumpto de 
terra pulvere 35. Cave hunc. de hominis structura 
sermonem resumptam narrationem existimes, ta- 
metsi nonnullis ita videtur,sed magis inintercisam 
ἃ priore, hac de re argumento seriem, ac velut 
conjunctum jam tum prejactis iisque herensgeste 
rei supplementum.Dicto enim fecisse Deum homi- 
nem, et qua de illo sequuntur, ostensoque absol- 
visse Deum hominis creatione,quidquid est mundi 
operum, eidem quoque rursus de homine narra- 
tioni, juncta opera immediateque incumbit, veluti 
enucleatius edisserens tradensque subtilius ejus 
modum creationis. Nam primum quidem dixerat, 
Fecit Deus hominem ; nunc vero adjungit,quo etiam 
modo fecerit, sumpto e terra pulvere. Cum itaque 
pulverem audieris, disce modesti Sensum animi ; 
noli de te magna presumere. 8i incesserint cogi 
tationes que animum efferant, ac velut inflammato 
putrique ulcere inanis glorie tumorem, vel ex for- 
tuna absolute, vel ex aliis paclaris dotibus 80 
virtutibus inducant, confestim contra tibi recurrat 
tue formationis memoria. Intellige qua ratione 
creatus sis : ac quidquid demum es, pulverem esse, 
terraque feturam, quàm tuis subjectam pedibus 


-oonéulces. Sí quid igitur in ea degens prewstas 


operis, vel :nagnum, vel exiguum, in procinctu 
est vilitatis tue abjectionisque monumentum. Ira 
si molesta ingruit, forte quod violatus injuria sis, 
quod quidam ignobilem dixerit : atque ut vicissim 
injuriam reponas concitat,asperioraque obloquaris, 
quam ille injuriarum procacitate effuderit, oculos 
vultumque 344 in terram dejice, atque animo re- 
puta unde processeris, moxque ira furorque exs- 
tinctum ibit ; cum tecum ipse confestim intelligas, 


απὸ τῆς ἀψύχου xal ἀναισθήτου γῆς χυρίως xal γε- ἢ eum qui ignobilem dixit, non ueque adeo sermone 


γέννησαι xal ὑπάρχεις. Ὥστε οὐχ ὕόδρις τὸ λεχθὲν 
κατὰ σοῦ, ἀλλὰ πλέον τιμή. 


injuriam fecisse, quin potiusetiam honore alfecisse. 
Etenim ignobilisilleeque populi fece,homo est, vel si 


servus exstiterit ; tu vero ex inanimi omnique destituta sensu vere terra tum procreatus es,tum es.Qua- 
propter quod in te dictum est, non injuria, sed magis honor est. 


41. Ηάλιν ὅταν ἐπιθυμία τις σαρχικὴ χρατήσῃ σου 
τῆς διανοίας. xal πείθῃ μελετᾷν τὸ τῆς ὀρέξεως ἀπο- 
τέλεσμα, ὅρα ταχέως ἐπὶ τὴν γῆν. Μνήσθητι ὅτι 
ὥσπερ ἐκ ταύτης προῆλθες, οὕτω xal εἰς ταύτην 
μετ᾽ οὐ πολὺ ἀναλυθήσῃ" καὶ τὰ νῦν σφύζοντα μέλη, 
καὶ ἡ ἄλογος ἐπιθυμία, καὶ ὁ γαργαλισμὸς τῆς σαρ- 


*! Gen. ri, 7. 


11. Rursus ubi carnalis ulla cupiditas tui com- 
pos facta fuerit animi, suadeatque, ut cujus desi- 
derio teneris,reipsa efficias,in terram stalim verte 
oculos. Memineris qua ratione ex illa processisti, 
eadem ipsa ineam haud multo post te resolvendum 
esse; ac qua nunc pruriunt membra, brutamque 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


conoupiscentiam, ac carnis titillationem, neo fore Α κὸς αὔριον οὐκ ἔσται, τῶν με,.ὧν ἀπονεχρωθέντων, 


in crastinum,membris emortuis ac appetitione ce- 
leri voletu elapsa. Atque ita quod jugiter in terram 
parentem nostram proni aspectemus &c agnosca- 
mus; in causa est,ut a molestis quotidie omnibus, 
et que segre curationem admittant, obtundentibus 
vitiis ac pertubationibus nos ipsi abstineamus ac 
liberemur. Sumpto, inquit, e terra pulvere. Si e 
collo formati fuissemus, quod illud haud semper 
Buspicere possumus, non continue nature nostre 
memores fuissemus ; nunc vero in parato proclive 
adest inintermissumque vilitatis nostre et imbecil- 
litatis monumentum, unde incedimus, unde tangi- 
mus, unde cernimus, unde ulimur, unde jugiter 
conspurcamur. Quid humo lutoque, unde tu for- 
matus es, abominabilius ac spernendum magis ? 
Que major ratio modeste sapiendi, et ut nullo nos 
dignos existimemus ? 

12. Cum igitur quempiam videris de se altum 
Bapientem, amono pictoque amictu, splendenti 
annulo, pallam gestantem ingentis pretii, super- 
fluam trahentem servitii turbam, promissa coma 
atque soluta, eaque flava ac torta, artisque lenoci- 
nioin auras sparsa, aureos circumferentem tor- 
ques, aurea sella curuli, vultu, sermone majesta- 
tis pleno, tollentum animos,pre multitudine dedu- 
centium, [comitantium, adulatorum, famulorum, 
quos trahit, turbam submoventem ; parasitorum 
lautis mensis ac splendidis inhiantium : ad faustas 
&cclamationes salutatiunesque in foro, quas omnes 
deferunt, alii e subselliis surgentes, alii obviam 


procedentes,alii deducentes,atque alius aliud quid, C 


ejus honoris laudisque causa exhibentes. Cum 
hosce magistratus presidesque videris, preeunte 
alta voce precone procedentes,atque alium submo- 
ventes, alium oedentes, alium publicantes, alium 
neci addicentes ; ne ea qua videntur magna puta- 


veris, ne animo concideris, ne pompa fastuque- 


offendaris. Tecum reputa, fecisse Deum hominem 
sumpto e terra pulvere.Ao si quidem aliud quid- 
piam est, quod in homine cernitur, time, 86 que 
geruntur miraculo habe : sin autem pulvis e terra 
est, qui se his jactabundus effert, contemnme. Εἰ 
formavit Deus hominem. Vox ipsa, formavit, artifi- 
ciosam quamdam Dei circa Lominem operationem 
continuo innuit. Numquid vero sic et ipse nostram 
arteeffinxitformationem, veluti qui figlina effingunt, 
quivegypsea fabricantur,aut qui ere statuas cudunt, 
seu aliud quid artis opus efficiuut,quibus ad superfi- 
ciem 845 usque simulacrum, circumscribitur ; ei- 
out haud raro videmus,in eum modum efformatum 
virum, ut externa specie atque indole iram puta 
ac forlitudinem, seu metum ac formidinem pre- 
ferat, rursusque mulierem, que vel amore insa- 
niat,vel pudibunda exsistat,aut si quid aliud sexui 
comes 80 opportunum in affectibus animi solers 
plastes effecit? Haud enim vero ejusmodi Dei for- 


(a) Αὐτοῦ. Forte αὐτά, Eprr. 


καὶ τῆς ὀρέξεως ἀποπτάσης. Οὕτως ἣ πρὸς τὴν γῆν 
τὴν μητέρα ἡμῶν διηνεχὴς σύννευσις χαὶ ἐπίγνωσις, 
αἰτία καθίσταται ἀποχῆς καὶ ἐλευθερίας πάντων τῶν 
ἐνοχλούντων ἑχάστοτε χαλεπῶν χαὶ δυσιάτων παθῶν. 
Χοῦν, εἶπε, λφδὼν ἀπὸ τῆς γῆς. El ἀπ’ οὐρανοῦ 
ἐπλάσθημεν, ὧς μὴ δυνάμενοι ἀεὶ βλέπειν ἐκεῖνον, 
οὐχ ἂν συνεχῶς τῆς οἰχείας ὑπεμιμνησχόμερα φύ- 
σεως" νῦν δὲ ix τοῦ προχείρου πάρεστιν ἡμῖν, καὶ 
ἀδιάλειπτον τὸ τῆς ἡμετέρας xal εὐτελείας καὶ ἀσθε- 
vtlac ὑπόμνημα ἐξ ὧν πατοῦμεν, ἐξ ὧν ἁπτόμεθα, 
ἐξ ὧν θεώμεθα, ἐξ ὧν τρεφόμεθα, ἐξ ὧν διηνεχῶς 
συμφυρόμεθα. Τί τῆς γῆς καὶ τοῦ πηλοῦ βδελυχτός- 
τερον xai ἀποδλητότερον, ὅθεν σὺ ἐχμεμόρφωσαι ; Τί 
μεῖζον αἴτιον τοῦ μετριοφρονεῖν ἡμᾶς, καὶ τὸ μηδενὸς 


Β ἀξίους νομίζειν ἑαυτούς ; 


12. Ὅπόταν οὖν ἴδῃς τινὰ μέγχ φρονοῦντα ἐφ' 
ἑαυτῷ, ἐσθῆτα ἀνθηρὰν περιδεθλημένον, δαχτυλίῳ 
τὴν χεῖρα περιλαμπόμενον, σφενδόνην τὴν τῶν πολυ- 
τίμων φέροντα, οἰχέτας ἐφελχόμενον περισσοὺς, 
κόμην περιδεδλημένον μεγάλην, καὶ ἀνειμένην, καὶ 
ταύτην ξανθήν τε χαὶ ἐλιχτὴν, xal σοδοῦντα τοῖς 
ἐπιτηδεύμασι, μανιάχας χρυσοῦς περιφέξοντα, ἐπὶ 
χρυσῆς καθέδρας ἐνιδρυόμενον, σεμνοπροσωποῦντα, 
σεμγολογούμενον, ὑψηλοφρονοῦντα,, σοδαρευόμενον 
ἐπὶ τῷ πλήθει τῶν προπομπῶν, τῶν ἀχολούθων, τῶν 
χολάχων, τῶν οἰχετῶν, οὖς ἐπισύρονται, τῶν περὶ 
τὰις πολυτελεῖς τραπέζας παρασίτων, ἐπὶ ταῖς εὐφη- 
μίας καὶ ἀσπασμοῖς οὖς πάντες αὐτῷ προσάγουσι 
περὶ τὴν ἀγορὰν, οἱ μὲν ἐξανιστάμενοι τῶν βάθρων, 
οἱ δὲ προὐπαντῶντες, οἱ δὲ προπομπεύοντες, ἄλλος 
ἄλλο τι εἰς τιμὴν καὶ δόξαν ἐκείνου ἐνδειχνύμενοι. 
Ὅταν ἴδῃς τοὺς ἄρχοντας τούτους, τοὺς ὑπὸ χκήρυχι 
προχγομένους, ὑψηλῇ τε φωνῇ τὸν δεῖνα μὲν σοδοῦν- 
τας, τὸν δεῖνα δὲ ξέοντας, ἄλλον δημεύοντας, xdxsi- 
νον θανάτῳ παραδιδόντας, μὴ μεγάλα ἡγήσῃ τὰ 
ὁρώμενα, μὴ καταπέσῃς τὴν διάνοιαν, μηδὲ ξενίση σε 
à φαντασία - ἐνθυμήθητι ὅτι ἔπλασεν ὁ Θεὸν τὸν 
ἄνθρωπον, χοῦν λαδὼν ἀπὸ τῆς γῆς, Κἂν μὲν ἄλλο 
τί ἐστι τὸ ὁρώμενον περὶ τὸν ἄνθρωπον, φοβήθητι, 
xai θαύμασον τὰ πραττόμενα * εἰ δὲ χοῦς ἀπὸ 
τῆς γῆς, ὁ ταῦτα ἐπιδειχνύμενος, καταφρόνησον. Kal 
ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον. 'H μὲν φωνὴ τοῦ 
ἔπλασε τεχνικήν τινα ὑποφαίψει εὐθὺς ἐνέργειαν τοῦ 


[ θεοῦ περὶ τὸν ἄνθρωπον. "Apa δὲ οὕτω καὶ αὐτὸς τὴν 


ἡμετέραν ἐτεχυήσατο πλάσιν, ὡς οἱ τὰ πήλινα πλάσ- 
σοντες, ἢ τὰ γύψινα διασχευάζοντες, ἢ τοὺς ἀνδριάν- 
τας χαλχεύοντες, ἢ ἄλλοτι τῶν τεχνιτῶν ἀποτελοῦντες, 
οἷς ἄχρι τῆς ἐπιφανείας τὰ τῆς μιμήσεως περιΐστα- 
ται, ὥσπερ ὁρῶμεν πολλάχις ἄνδρα μὲν πεπλασμέ- 
νον, καὶ ἦθος ἔξω ἐμφαίνοντα, ἢ θυμοῦ τυχὸν καὶ 
ἀνδρείας, ἢ φόδου xal δειλίας, vovaixa δὲ πάλιν ἣ 
ἐρωτιῶσαν ἢ αἰδουμένην, ἢ ἄλλο τι παρεπόμενον «fi 
ταύτης φύσει πάθος ὁ πλάστης γνωρίζων ἐξειργά- 
σατο; Θεοῦ δὲ πλάσις οὐ τοιαύτη. ἀλλ᾽ αὐτοῦ (a) 


51 DE HOMINIS STRUCTURA ORATIO Il. 58 


ἐχεῖνα τὰ πρωτοτυπα ἤθη τοῦ ἀνθρώπου, ἡ δημιουρ- À matio: sed ipsam primam ac exemplarem hominis 


γικὴ ἐνέργεια ἐπὶ τὸ βάθος γωρήσασα, ἔνδον Exacta 
διωργάνωσε, πολλῶν καὶ παντοδαπῶν xal διαφόρων 
παθῶν χαὶ γνωμῶν εἷς ταὐτὸν μίξιν χαὶ σύγχρασιν 
ἀχαρῆῇ ἐχτελέσαντα. Εἴθε μοι τοσοῦτον σχολῆς (a), 
ὥστε κατὰ λεπτὸν xal ἀχριδολογουμένως, ὑποδεῖξαί 
σοι τὴν τοῦ ἀνθρώπου xatxoxsuYv: ἔμαθες γὰρ ἂν 
ἀπὸ σεαυτοῦ τὴν περὶ σὲ σοφίαν τοῦ Θεοῦ χαὶ οἶχο- 
νομίαν. Τῷ ὄντι γὰρ μιχρὸς διάχοσμός ἐστιν ὁ ἄν- 
θρωπος, xai ὀρθῶς ἐστοχάσαντο, οἱ τούτῳ τῷ ὀνό- 
ματι αὐτὸν ἀποσεμνύναντες. Πόσαι γοῦν, xai παρὰ 
πόσων ix παλαιοῦ περὶ τὸ θαυμαστὸν τοῦτο πλάσμα 
πραγματεῖαι χαταναλώθησαν ! al φυσιολογίαι τῶν 
φιλοσόφων, αἱ τεχνολογίαι τῶν ἰατρῶν, τῶν γυμνα- 
στῶν αἱ παρατηρήσεις, al περὶ ἀναλογίας, αἱ περὶ 
τῆς τῶν μελῶν ποὸς ἄλληλα συμμετρίας, αἱ περὶ 
σώματος πολυσαρχίας * ταῦτα πάντα πεοὶ τὴν τοῦ 
ἀνθρώπου διάπλασιν συνεισέρχεται. Καὶ πόθεν ἐμοὶ 
λόγος τοσοῦτος, ὥστε δυνηθῆναι εἰπεῖν μετὰ ἀχρι- 
6clac, ὅσα ἐν μιᾷ φωνῇ τοῦ ἔπλασεν ἐμπεριέχεται; 
Τὰ μέντοι πρόχειαα, χἂν ἐγὼ μὴ λέγω, σὺ οἷδας. 
Ἔπλασέ σε γὰρ ὁ Θεὸς, ὡς ὁρᾷς, ὄρθιον, καὶ ταύτην 
σοι τὴν διάπλασιν ἐξαίρετον δέδωχε παρὰ τὰ λοιπὰ 
πάντα ζῶα. Διὰ τί; ἐπειδὴ ἐξαίρετόν σοι xal 
τὴν ὀφειλομένην χαὶ ἀναγκαίαν ἐνέργειαν προσεπι- 
δοῦναι ἔμελλε. 


indolem creandi vis ad ima ipsa pervadens,singula 
intus articulis organisque distinxit, quibus multo- 
rum omnisque generis ac diversorum affectuum 
sensuumque in idem mistio temperatioque momento 
emersit. Atqueutinam tantum mihi suppeteret otii, 
ut subtili ac accurata disputatione hominis liceret 
fabricam submonstrare.Dei certe crgate sapientiam 
rarumque consilium ex te ipse condisceres. Plane 
enim homo minor mundus ac ornatus est, recta- 
que ducti conjectura sunt, qui hoo ipsum nomine 
honestarunt. Quam multe itaque, eta quam mul- 
lis, olim jam boc in negotio mirandoque opiflcio 
artes tot: operam impendere! naturales philoso- 
phorum considerationes, medicorum artis disqui- 
sitiones, gymnastarum observationes; que ad 
analogiam spectant ; ad rflembrorum inter 2e certa 
ratione modum ac compositionem, ad corporis 
obesitatem. Cuncta heo, in formati hominis uno 
agmine veniunt considerationem. Et unde mihi 
tanta dicendi vis, ut accurate satis omnia eloqui 
valeam, que hac una voce, formavit, sacer com- 
plectitur textus ? Porro, quc in promptu sunt aoc 
facilia, vel si ego non dixero, tu per te ipse nosti. 
Formavit namque te Deus, ut vides, statura recta, 
hancquetibi singularem pra reliquis omnibus ani- 


mantibus prebuit formam. Quidita? quod nimirum singularem etiam debitam necessariamque abunde 


erat vim agendi concessurus. 

13. Τὰ piv ἄλογα πάντα ζῶχ βοσχήματά ἐστι μό- 
yov, καὶ πρὸς ὃ πέφυχε, πρὸς τοῦτο ἔχει xai τὴν xa- 
τασχευήν᾽ ὁποῖόν ἐστι καὶ τὸ πρόδατον. ᾿Επειδὴ γὰρ 
ἐγεννήθη νέμεσθαι, κάτω ἔχει συννεύουσαν xal τὴν 
κεφαλὴν, ὥστε τῇ γαστρὶ ἐνορᾷν καὶ τοῖς ὑπὸ γα- 
στέρα" τέλος γὰρ αὐτοῖς εὐεξίας, πλήρωσις γαστρὸς 
καὶ ἀπόλαυσις ἡδονῆς, ᾿Ανθρώπῳ δὲ dj κεφαλὴ ἐπὶ 
τὰ ἄνω ἐξ αὐτῆς τῆς πλάσεως ἀναδεδράμηχεν, ἵνα 
τὴν ἄνω βλέπῃ συγγένειαν͵ καὶ ὀψηλοτέρα τῶν ἄλλων 


ἀπάντων τοῦ σώματος μερῶν χαθέστηχε. Μὴ τοίνυν ^ 


μεταποίει σεαυτὸν εἰς τὰ παρὰ φύσιν, μηδὲ τὰ γήϊνα 
κύψας περισχόπει * ἀλλὰ υράψια διηνεκῶς χατ- 
όπτευε, καὶ ἐνοπτρίζου, ἕνθα σου καὶ τὸ πολίτευμα 
προηυτρέπισται. ()ὕτω σοι τὸ σῶμα διαπέπλασθαι, 
καὶ τὸ διάπλασμα διδασχαλεῖόν ἐστι τοῦ τέλους πρὸς 
ὃ γέγονας. Οὐ γὰρ ἵνα ἐπὶ γὴς σύρηταί cou ἧ ζωὴ, 
ὡς τῶν ἑρπετῶν, χατεσχεδάσθης ὄρθιος, ἀλλ’ ἵνα 
οὐρανὸν βλέπῃς, xal τὸν ἐν αὐτῷ Θεόν' οὐδὲ ἵνα 
τὴν χτηνώδη μεταδιώχῃς ἀπόλαυσιν͵ ἀλλ᾽ ἵνα τὴν οὐρ- 
ἀνιον, ἐνδιδομέλῃ (b) σοι διανοίᾳ, ἐπιτελῇς πολιτείαν. 


13. Nam brute quidem omnes animantes, dun« 
taxat pecuarie sunt, et ad quod nate» sunt, ad hoo 
quoque corporis structuram acceperunt ;cujusmodi 
etiam ovis ac pecus. Quia enim in hoe condita est 
ul pastu vivat, etiam capite humi vergit, ut ad 
ventrem ac venerea versos o6ulos habeat. Finis 
enim illis bone habitudinis, ventris expletio est ac 
fruitio voluptatis. Homini vero caput ex ipsa for- 
matione eursum excurrit,ut quam ad superna affi- 
nitatem habet, conspiciat ; superiorique loco reli- 
quis omnibus partibus corporis consistit. Noli ita- 
que tetransmutare in id,quod est preter naturam, 
nec ore prono terrena cirumspicias; sed coelestia 
jugiter contuere, 86 velut in speculo objecta habe. 
ubi et tuus tibi municipatus olim paratus est. In 
hunc modum tibi quoque corpus efformatum est, 
ac quapreditus forma es, finem te docet in quem 
conditus es. Non enim ut humi vitam trahas ser- 
pentum more, recta statura conditus es, sed ut 
colum conspicias; Deumque cujus in eo sedes est ? 


Διὰ τοῦτο, Τοῦ σοφοῦ ol ὀφθαλμοὶ ἐν τῇ κεφαλῇ D neque ut pecuariam persequaris voluptatem,sed ut 


αὐτοῦ, ὁ σοφός φῃσιν ᾿Εχχλησιασιής. Τίνος δὲ ἕνε- 
κεν, οὐ περὶ τὰ χάτω τοῦ σώματος οἱ ὀφθαλμοὶ, 
ἀλλ’ ἐν τῇ κεφαλῇ ; Ἵνα τὰ ἐν ὕψει περισχοπῶσιν᾽ ὃ 
δὲ εἷς τὰ ὑψηλὰ μὴ βλέπων, ἀλλ᾽ εἰς τὰ γήϊνα ἐπι- 
κύπτων, κατήγαγε εἷς ἑρπετοῦ φύσιν τοὺς ὀφθαλμοὺς, 
ἐπὶ τῆς γῆς ὡς ἐκεῖνα συρόμενος. 


coelestem, indulta tibi mente, vite rationem ineas. 
Eam ob rem. Oculi sapientis in capite ejus, ait sa- 
piens Ecclesiastes **. Quorsum vero non in infe- 
riore ulla corporis parte, sed in capite sunt oculi ? 
Nimirum ut ea lustrent queia sublimi posita sunt. 
Qui autem non ad excelsa respicit, sed ad terrena 


procumbit, ad 846 serpentum indolem oculos dejicit, qui eorum instar ventrem trahat humi. 


9 Eoole. n, 14. 


(a) Desideratur εἴη vel περιείη. prr. 


(b) Ἐνδιδομένῃ. Editi ἐνδεχομένῃ. Ere. 


59 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 60 


14. Caput itaque toti corpori eminens, bumeris A 


incumbit ; non illis immersum, ne obtegatur, sed 
convenienti fulcimento ac velut sede quadam gra- 
duque in exsetante cervice locatum. In illo infixa 
oculorum gemina luminaradiique.Non enim unum 
gatis erat; ut si forte casu alterum concideret,ejus 
quod immuue a labe esset, solatium non deesset. 
Preterea vero etiam, ab uno horum profectus ob- 
tutus, prorsus imbecilliorest ; ex duplici vero fonte 
confluens rivus, valentior exit. Procedens namque 
utrinque ex altera alteraque nare obtuendi vis,tum 
ibi conquiescit, tumque una ad anteriora tendens 
iisque incumbens, unus alteri copulatur visorius 
radius, velut ex rivo duplici, ex utraque visoria 
facultate, quasi ex duplici prodeunte fonte, tum- 
que brevi aquas commisoente, unus quispiam vali- 
dior efficitur fluvius; cujus scilicet major vis ac 
efficacior sit. Remque certo probant viri senes. Ii 
namque, que sunt valde prope,haudquaquam cer- 
nunt; que vero paulo ab oculis remotiora sunt, 
clarius contueutur. Idcirco nimirum quod visorio 
radio dissectis partibus & principio progresso, im- 
becillior ab utroque obtutus sit: ubi autem ambo 
confluxerint ac coaluerint, velut multiplici quadam 
exundantia atque copia, valentiur eflicaciorque ad 
perspicienda, qua in aspectum cadunt, consurgit. 
Non pauca vero sunt, quibus oculi incolumitati 
prospicitur. Tunica interior, qua nec ipsa sufficit. 
NOn enim res ferebat ut erassior strueretur ; alio- 
qui visui incommodasset ; necesse autem erat, ut 
perspicuum Jeveque esset, quod obtegebat. Altera 
itaque pellucida, altera tenuior rariorque; illa 
quidem crystallina, hec oornea. Obtegendi causa 
obtenta tunica 80 exterior, firmior est atque ἀυ- 
rior; interior, rarior et tenuior, ne immeantia 
prohibeat : tertía rursus crystallum referens, ut in 


14.'H piv οὖν χεφαλὴ τοῦ ὅλου σώματος ὅπερ- 
ἀνέχουσα, τοῖς ὥμοις ἐπίχειται" οὐχ ἐνδεδυχυΐῖα τού- 
τοις, ἵνα μὴ κρύπτηταί, ἀλλ᾽ ἐρείσματι ἀξιολόγῳ, καὶ 
olov ὑποδάθρᾳ τινὶ τῷ τοῦ αὐχένος ἀνεστηχότι, ἐπ- 
αναπαυομένη. Ἐν ταύτῃ δὲ τῶν ὀφθαλμῶν ἐμπεπή- 
γασι δίδυμοι βολαί. Οὐκ ἤρχει γὰρ ὁ εἷς, ἀλλὰ δύο 
ἐγενέσθην, ἀλλήλοις βοηθώ’ ἵνα ἡ τοῦ ἑνὸς κατὰ 
τύχην διάλυσις, τὴν τοῦ ἀδλαδοῦς ἑτέρου παραμυ- 
θίαν ἔχῃ. Καὶ ἄλλως δὲ ἀπὸ ἑνὸς τούτων προερχόμε- 
νον τὸ ὁρατιχὸν, ἀσθενέστερον πάντως " ἐχ δὲ δύο 
πηγῶν συμδαλλόμενος ὁ ὁλκχκὸς εὐτονώτερος γίνεται. 
Προϊοῦσα γὰρ ἑκατέρωθεν τῆς ῥινὸς ἡ ὄψις, ὁμοῦ 
μὲν προσαναπαύεται; ὁμοῦ δὲ προχύπτουσα ἐπὶ τὸ 
ἔμπροσθεν, ἑνοῦται ἣ μία τῇ ἑτέρᾳ, olov. ἐκ δύο τι- 
νῶν ὀχετῶν ἀφ᾽ ἑκατέρας ὄψεως ὥσπερ πηγῆς ἐξιόν- 
των, καὶ μετὰ βραχὺ μιγνυμένων, εἴς ἀποτελούμενος 
ποταμὸς, ὁπότε δὴ xai ἰσχυρότερος γίνεται, εἴτουν 
ἱνεργέστερος. Καὶ τούτοτ ἀπόδειξις, οἱ γέροντες τῶν 
ἀνθρώπων: οἱ τὰ μὲν ἐγγὺς πάνυ, ἥκιστα βλέπουσι, 
τὰ δὲ ποῤῥώτερον ἀποδιϊστάμεια τῶν ὀφθαλμῶν 
ἐναργέστερον χαθορῶσιν - ἐπειδὴ διηρημένως μὲν 
τοῦ ὁρατιχοῦ προϊόντος ἐξ ἐρχῆς, ἀσθενὴς d) ἐχατέ- 
ρου ὄψις. μετὰ δὲ τὴν συμδολὴὲν ἀμφοτέρων xai 
ἕνωσιν, οἷον ἐπὶ πλημμύρας τινὸς πολυπλασιαζομέ- 
νη, εὐτονωτέρα γίνεται xal δραστικωτέρα περὶ τὴν 
τῶν ὁρατῶν ἀνάληψιν. Φυλαχαὶ δὲ περὶ τὸν ὀφθαλμὸν 
οὐχ ὀλίγαι, χιτὼν ἐντεῦθεν, xai οὐκ ἀρκεῖ οὗτος" 
οὐ γὰρ ἐνεδέχετο παχὺς χατασχευασθῆναι" Tj γὰρ 
ἐμπόδισμα χκαθειστήχει τῆς ὄψεως" ἔδει δὲ διαφανὲς 
εἶναι xai ἐλαφρὸν τὸ προχάλυμμα. Οὐκοῦν εἷς μὲν 
διαυγὴς, εἴς δὲ ἀραιός" ὁ μὲν χρυσταλλοειδὴς, ὁ δὲ 
χερατοειδής * ὁ προχεχαλυμμένος, στερεώτερος * ὁ 
ἔνδοθεν, ἀραιότερος, ἵνα μὴ κωλύῃ τὴν πάροδον" ὃ 
τρίτος πάλιν κρυσταλλοειδὴς, ἵνα ἐν αὐτῷ τὴν ἔμφασιν 
καὶ τὴν διαύγειαν ἑκάτερα ἔχῃ. 


ea ambe reliquae representandi vim ao perspicuitatem obtineant. 


15. Palpebre projectura sunt, oculi nimirum 
operimentum ac umbraculum,velutque domicilium. 
Poterat quidem et ' manus obtegere; sed interim 
dum e& admoveretur, haud raro prius oculum 
obledi contingeret. Nunc vero prope adjacet quod 
tueatur. Mox enim a6 nocumentum presentiunt, 
operimentum obtendunt. Id namque in causa est, 


15. ἱροδολὴ τὸ βλέφαρον" τοῦτο γὰρ προχάλυμμα 
τοῦ ὀφθαλμοῦ xal σχέπασμα, χαὶ oiov οἴκητήριόν 
ἐστιν, δύνατο μὲν γὰρ σχοπεῖν (4) χαὶ χείρ᾽ ἀλλ᾽ 
ἕως ἐκείνη ἀνήρχετο, ἔφθανε πολλάκις ἀμαυρωθῆναι 
ὁ ὀφθαλμός. Νῦν δὲ ἐχεῖθεν παράχειται προφυλακή" 
ὁμοῦ τε γὰρ ἤσθετο τῆς βλάδης, καὶ προεθάλετο τὸ 
προχάλυμμα. Διὰ γὰρ τοῦτο xal ἡ χόρη τοῦ ὀφθαλ- 


ut plerumque pupula oculi, iis, qua exterius nocu- ἢ μοῦ ἀνεπιχείρνητος ὡς τὰ πολλὰ ταῖς ἔξωθεν ἐπερχο- 


mentum afferant, inviolabilis sit, ut que sub pal- 
pebrarum tegumento desideat. Unaque fere ex om- 
nibus corporis membris ita servatur, ut contactum 
omnem respuat. Prominent palpebris et pilorum 
cuspides. Quid ita ? ut nimirum accuratior harum 
complicatio sit, dum superior palpebra, inferiori 
per ejusmodi pilos coaptatur ac committitur. Sunt 
enim pili velut vincula, inter se conserti ac com- 
plieati. Accedit quod et minuscula animalia ar- 
ceant, nec lanugines pupille propinquare sinant, 
que facile injurie obnoxia sit, ac cui quodvis ob- 
vium labem afferre queat. 


(a) Exontiv. Lege σχέπειν. Eprr. 


μέναις βλάθαις, ἅτε ὑπὸ παραπετάσμασι χαθεζομένη 
τῷ βλεφάρῳ, καὶ μόνη σχεδὸν τῶν ἐν ἡμῖν πάντων 
μελῶν διατηρουμένη ἀνέπαφος. Προδέδληνται δὲ τοῖς 
βλεφάροις xal ἀχίδες τριχῶν. Διὰ τί; ἵνα ἀχριὄε- 
στέρα γένηται dj τούτων περιπλοχὴ, τοῦ ἄνω πρὸς 
τὸ κάτω διὰ τῶν τοιούτων προσαρμοζομένου τριχῶν. 
Οἷον γὰρ σύνδεσμοι καθεστᾶσιν αἱ τρίχες ἀλλήλαις 
περιπλεχόμεναι" εἶτα, xal τὰ λεπτὰ τῶν ζώων πόῤ- 
ῥωθεν ἀπείργουσι, καὶ τὰ χνοώδη οὐκ ἐῶσι πλησιάσαι 
τῇ χόρῃ, ἐμπαθεῖ οὔσῃ, καὶ τῷ παρατυχόντι ἀμαυ- 
ροῦσθαι δυνομένῃ. 


6 DE ῬΑΠΙΑΌΙΘΟ, ORATIO IIT. 62 


16. “Ἑτέρα δὲ πάλιν ἐστί τις φυλαχὴ ἄνωθεν À 


ἐπικειμένη ἑχατέρῳ τῶν ὀφθαλμῶν διὰ τῶν τρι- 
χῶν, ὁμοῦ μὲν tf περιγραφῇ εὐπρέπειαν χαρι- 
ζομένη, ὁμοῦ δὲ xal τὴν ἀσφάλειαν παραχομένη" 
ἥτις ἐστιν dj ὀφρὺς, ἄνωθεν προδεδλημένη, ἵνα 
χατευθύνῃ τὸ ὁρατιχόν. Καὶ τούτου ἀπόδειξις, ὅταν 
βουληθῇς πόῤῥωθέν τι χατασχοπεῦσαι, χαὶ χοιλάνας 
τὴν χεῖρα, ὑπερτείνῃς τῶν ὀφρύων. Εἷς τί γὰρ τοῦτο 
ποιεῖς ; ἵνα τὸ ἐπὶ τὸ ἄνω διαφορούμενον τῆς ὄψεως 
μὴ εἰκῆ σκεδάννυται, τῷ πλάτει τοῦ ἀέρος ἐγχαταχεὄ- 
μενον ἀλλ᾽ ἔχ τε τῆς ἄνωθεν ἀνοχῆς τῆς χειρὸς, x 
τε τῆς ἄνωθεν προθδολῆς τῶν ὀφρύων χατευθυνόμε- 
νον, ἀχριδέστερον σχοίη τοῦ ὁρατοῦ τὴν μετάληψιν. 
Διὰ τοῦτο ὀφρύες, ὁμοῦ μὲν τὸ ὁπτιχὸν τῶν ὀφθαλ- 
μῶν κατευθύνουσαι, ὁμοῦ δὲ καὶ τὸν ἄνωθεν χαταῤ- 
ῥέοντα ἱδρῶτα ἐπέχουσαι, xal οὐχ ἐξῶσαι καταχεῖσθαι 
τῶν αἰσθητηρίων xai ἐμποδίζειν ταῖς ὄψεσιν, οἷόν τι 
διατείχισμα ἱκανὸν πρὸς τὴν τῆς ἔξωθεν ἐπιούσης 
βλάδης ἀποτροπήν. 

17. ἸΙοῖος ἀμπελουργὸς οὕτω δύναται ἀσφαλῶς τὴν 
οἰχείαν ἄμπελον περικλεῖσαι, xai θριγκὸν αὐτῇ τοιοῦ- 
τον περιδαλεῖν, ὡς ἀνεπίδατον πάντως καθεστάναι 
τὸν χῶρον, ὡς ὃ Θεὸς ἐξειργάσατο τὴν τῶν ὀφθαλμῶν 
περιδολὴν, τὴν τῶν ὀφρύων περιδολὴν εἰς τὴν τῶν 
ὀφθαλμῶν φυλαχὴν, μηνοειδῶς ἡμῖν αὐτὰς περιγρά- 
ψας͵ ἀπὸ μιᾶς συμδολῆς τῆς κατὰ τὴν ῥῖνα, ἐφ’ 
ἐχάτερα τὰ μέρῃ διατεινομένας: ἵνα ὁ ἱδρὼς τῇδε 
xàxsist περιῤῥέων, μηδεμίαν ἀσχολίαν παρέχῃ τῷ 
πονοῦντι ἀνθρώπῳ περὶ τὸ προχείμενον ἔργον, καὶ 
τῇ τούτου χειρὶ ἀνιούσῃ συνεχῶς ἐπὶ τοὺς ὀφθαλ- 
μοὺς, καὶ τὰς χαταφερομένας νοτίδας ἀπομασσο- 
μέντ᾽ ἀλλ’ ὁμοῦ μὲν διαῤῥέῃ αὐτομάτως ἐπὶ τὰ 
ἑχατέρωθεν πλάγια, μεταφερόμενος διὰ τῶν ἰδίων 
ὀχετῶν ἄνωθεν τῶν ὀφρύων, ὁμοῦ τε (α) οἱ ὀφθαλμοὶ 
ἀνενογλήτως τὴν ἰδίαν ἐπιτελοῖεν ἐνέργειαν ; Εἰ μὲν 
οὖν κατὰ μέρος χαὶ περὶ τῶν λοιπῶν μελῶν τοῦ go- 
ματος βουληθείημεν λογίτασθαι, xai τὴν io' ἑχάστῳ 
σοφίαν τοῦ Θεοῦ διατρανῶσαι xal ἐξυμνῆσαι, ἐπιλεί- 
ψει πάντως ἡμᾶς ἣ ἡμέρα. ἵμεῖς δὲ καὶ ἐξ ἑνὸς 
μόνου noploo χατανοήσατε πάντως τὸ τῆς θείας προ- 
νοίας περὶ τὸν ἄνθρωπον xal τεχνιχῆς οἴχονομίας 
ἀπειροδύναμον᾽ ἡμᾶς δ᾽ ἐπειγομένους ἐπί τινα ὁδὸν 
ἀναγχαία., μετ᾽ εὐχῶν προπέμψατε, ἵνα ἐν τάχει 
ἀποσωθέντες, xal τῶν λειπομένων ἀποδώσωμεν τὸ 
χρέος" χάριτι τοῦ πάντα οἴχονομήσαντος περὶ ἡμᾶς 


16. Altera vero rursus superiua imminens utri- 
que oculo, pilorum exsistit tuitio; que tum de- 
corem ambitu conciliet, tum vero etiam secu- 
ritatem praestet ; supercilium scilicet superne pro- 
ductum ut oculorum aciem dirigat. Huicque 
341 rei argumento est, quod cum animo consti- 
tutum sit, ut rem longe distantem speculeris, cur- 
vatam manum superciliis obtendis.Quid enim causes 
ut id facias ? Ut nimirum quod videndi vis sursum 
versus disjicitur, haud frustra dissipetur, vastoque 
aere diffundatur ; sed tanta superius manu, desu- 
perque protensis superciliis directa, rem in aspe- 
ctum cadentem accuratius percipiat. Hec super- 
ciliorum ratio, que tum oculorum obtuendi vim 
dirigant, tumque etiam desuper defluentem sudo- 
rem retineant, nec oculis offundi sinant visuique 
officere, velut quoddam intersepimentum, a se ido- 
neum sufficiensque ad arcendam, que ab exteriori 
est, injuriam. 

17. Quis rogo vinitor sio tuto vineam suam queat 
oécludere, circumjectaque communire maceria, ut 
locus prorsus inaccessus exsistat, quemadmodum 
Deus oculorum nobis ambitum effecit, quibus ut 
caveatur superciliorum orbem semicirculari ductu 
uno ad nasum confluxu utrinque prolensa linea, 
effünxit, quo sudor, hinc inde defluens, nihil labo- 
ranti homini negotii faciat, in quodvis opus impen: : 
ditur, manusque libera sit, nec ad oculos continue 
levari, atque inde defluentem humorem abstergere 
debeat. Sed simul quidem ad utrumque sponte 
latus per suos canales super supercilia defluat, 
simulque oculi nulla molestia suam operationem 
perficiant. Sane igitur, si quidem sigillatim corpo- 
ris membra reliqua rationis libra velimus expen- 
dere, Deique in singulis sapientiam enucleatius 
tradere ec. dilaudare, omnino deficiet nos tempus. 
Vos itaque vel ex uno membro, et quidem exiguo, 
prorsus pensate divine erga hominem providentie 
artiaque dispositionis vim infinitam ; nosque adeo, 
qui ad necessarium quoddam iter properemus, pre- 
cibus deducite, ut ex illo quam cito incolumes,que 
sunt reliqua debiti exsolvamus; Domini gratia, 
qui erga nos prudenti consilio disponit umnia, qui 
nos creavit sua gratia ; cui gloria et potestas in 89- 
cula seculorum. Amen. 


Κυρίου, τοῦ κτίσαντος ἡμᾶς τῇ αὐτοῦ χάριτι" ὅτι αὐτῷ ἡ δόξα xal τὸ κράτος εἷς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 


᾿Αμήν. 


Τοῦ αὐτοῦ περὶ παραδείσου 
AOTOZ TI". 

1. Kal ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ 
χατὰ ἀνχτολὰς, xai ἔθετο ἐχεῖ τὸν ἄνθρωπον, ὃν 
ἔπλασε. Νούήσωμεν, &xpoatal ἀξίαν Θεοῦ φυτείαν, 
καὶ παράδεισον πρέποντα τῇ φιλοκαλίά τοῦ τοιούτου 
χαὶ τηλικούτου δημιουργοῦ. Ἐν μὲν τοῖς κατόπιν 


35 Gen. 11, 8. 
(a) Tk. Forte δέ. Eprr. 


Ejusdem de paradiso. 
ORATIO IIl. 


1. Bt plantavit Deus paradisum in. Edem αὐ 
orientales plagas, ei posuit ibi hominem quem forma- 
verat *. Ad mentem revocemus, auditores, ejus- 
modi plantationem que Deo digna sit, ac paradi- 
sum, qui talis tantique opiflcis artis solertiam elo- 


63 APPENDIX OPERUM 8. BASILI! MAGNI. 64 


gantiamque nihil dedeceat. In superioribus quidem À εἴρηται: Βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην χόρτου, xal 


dictum est : Germinet terra herbam virentem, et li- 
gnum fructiferum seminans semen, [(aciens fructum : 
et factum est ila 5. Hio vero rursus ail: Et planta- 
cit Deus paradisum in. Edem. 5i quidem paradisus 
communibus lignis atque stirpibus confertus erat, 
& prima arborum editione statum suum ao consti- 
tulionemrn habebat, nec singulari Dei plantatione 
qua postea in eo enate sunt, arbores, opus habe- 
bant. Nunc vero, quod alie longe prestantiores 
genere pariter gustuque, iis, quae superius gponte 
e terra emerserant, in paradiso postmodum enate 
sunt omnis generis arbores, vel ex ipsa Scriptura 
manifestum est. 

348 2. Εἰ produxit, inquit, Deus adhuc de terra 
omne lignum pulchrum visu et suave ad vescendusn **. 
Quemadmodum enim hominem eximia ac singulari 
formatione pre reliquis animantibus dignatus est, 
sic et hominis domicilium su& opus dextere voluit; 
delecto loco idoneo, omni creatorum prestante na- 
tura, cui ob celsitatem nulle umbra obtunderent, 
decore mirabili, tuto situ, quod cunctis emineret, 
splendido, 80 quod omni siderum ortu collustrare- 


tur limpidiseimo circumfuso aere; partium anni - 


temperatione jucundissirca simul optimaque. Ibi 
igitur Deus paradisum plantaverat, ibi non vento- 
rum vis, non enni tempestatum intemperies, non 
grando, non ignei turbines, non procelle, non con- 
torte ac violenta fulmina, non glacies hiemalis, non 
veris humiditas, non sestatis ardor 80 «stus, non 
autumni siccitas; sed temperata pacataque anni 


temporum mutua concordia, singulo quoque pro- C 


prio convestito decore, et quod ἃ vicino nihil sibi 
insidiarum timeret. Nam neque vernos flores estas, 
forsitan suum premature t&mpus occupans, labe- 
factaret ; non mstivi ac autumnales fructus aerig 


haud raro inordinatione adusti diffluereotee interi 


rent ; cunctee vero ordinatetempestates locum illum 
velut choro circuirent, inter se placide, nulla cu- 
jusque labe ac. molestia implexe ac copulate ; ac 
quo singulae suo tempore, quod a se singulare exi- 
miumque esset, nihil cujusque injuria oblesum, 
dono contribuerent. Terra illa opima mollisque, ac 
que prosus melle manaret 80 lacte, atque ad omne 
fructuum genus edendum esset idonea, fertilissi- 
misque aquis circumflua. Aque ipse perpulchre ac 


ξύλον κάρπιμον σπεῖρον σπέρμα, ποιοῦν wápmóv: 
καὶ ἐγένετο οὕτως, ᾿Ενταῦθχ δὲ πάλιν λέγει" Καὶ 
ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδέμ. El ἀπὸ 
τῶν κοινῶν ξύλων ἐτεπέπληστο ὁ παράδεισος, εἴχεν 
ἂν τὴν ἰδίαν σύστασιν ἀπὸ τῆς πρώτης γενέσεως τὼν 
φυτῶν, χαὶ οὐχ ἐδεῖτο ἐξαιρέτου φυτείας τοῦ Θεοῦ 
τὰ ἐν αὐτῷ ὕστερον ἀναφυέντα δένδρα. Νῦν δὲ, ὅτι 
ἕτερα πολὺ διαφορώτερα, καὶ τῷ εἴδει καὶ τῇ γεύσει, 
τῶν προαναδοθέντων αὐτομάτως ἐχ τῆς γῆς, τα ἐν τῷ 
παραδείσῳ ὕστερον ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ φιλοτεχνη- 
θέντα παντοῖα γένη τῶν φυτῶν χαθειστήχει, καὶ ἀπ᾽ 
αὐτῆς δηλοποιεῖται τῆς Γραφῆς. 


2. Καὶ ἐξανέτειλε γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς ἔτι ix τῆς 
γῆς πᾶν ξύλον εἰς ὅρασιν ὡραϊον, καὶ καλὸν εἰς 
βρῶσιν. Ὥσπερ γὰρ τὸν ἄνθρωπον ἐξαιρέτου τῆς 
πλάσεως παρὰ τὰ λοιπὰ ζῶα ἠξίωσεν, οὕτω καὶ τὸ 
ἐνδιαίτημα τοῦ ἀνθρώπου τῆς ἰδίας αὐτοῦ χειρὸς 
ἔργον ἐποίησε, τόπον ἐπιλεξάμενος ἐπιτήδειον ὑπερ- 
φέροντα τῆς ὅλης χτίσεως xai διὰ τὸ ὕψος ἀνεπισχό- 
vntow, θαυμαστὸν τῷ χάλλει, ἀσφαλῆ τῇ θέσει, λαμ- 
πρὸν τῇ χατὰ πάντων ὑπεροχῇ καὶ τῷ καταλάμπεσθαι 
πάσαις ταῖς τῶν ἄστρων ἀνατολαῖς, ἀέρι διαυγεστάτῳ 
περιεχόμενον καὶ τῶν ὡρῶν εὐχρασίαν ἡδίστην τε 
ἅμα καὶ βελτίστην ἔχοντα. 'Exei οὖν ἐφύτευσεν ὁ 
Θεὸς τὸν παραδεισον, ὅπου οὐχ ἀνέμων βία, οὐκ 
ἀμετρία ὡρῶν, οὐ χάλαζα, οὐ πρφηστῆρες, οὐ λαίλα- 
πῆς, οὐ σχηπτοὶ, οὐ χειμερινὴ πῆξις, οὐχ ὑγρότης 
ἠρινὴ, οὐ θερινὴ πύρωσις, οὐ φθινοπωρινὴ ξηρότης" 
ἀλλ᾽ εὕκρατος xai εἰρηνικὴ συμφωνία τῶν ὡρῶν, 
ἑχάστης τῷ ἰδίῳ χάλλει κεχοσμημένης, xal μὴ ἐπι- 
δουλευομένης παρὰ τῆς γείτονος. Οὔτε γὰρ τοῖς ἠρι- 
voi, ἄνθεσι τὸ θέρος, προτρέχον τυχὸν τοῦ ἰδίου xat- 
ροῦ, ἐλυμαίνετο, οὔτε πάλιν θερινοὶ καὶ μετοπωρι- 
vol χαρποὶ, τῇ τοῦ ἀέρος ἀταξίᾳ πολλάκις καταφλε- 
χϑέ"τες ἐῤῥυΐσκοντο καὶ ἀπώλοντο (a) πᾶσαι δὲ τὸν 
τόπον ἐκεῖνον εὐτάχτως αἱ ὦραι περίεχόρευον, ἀλλή- 
λαις ὁμαλῶς xal LN συμπεριπλεκόμεναι καὶ guv- 
δούμεναι, καὶ τὰ παρ᾽ ἑαυτῆς ἑκάστη,᾿ κατὰ τὸν ἴδιον 


καιρὸν, δωροφοροῦσα ἐξαίρετα xai ἀνεπιδούλέυα.". - 


Καὶ 1 γῆ δὲ ἐχείνη πίων καὶ μαλαχὴ, καὶ ὅλως ῥέουσα 
μέλι καὶ γάλα, καὶ πρὸς πᾶσαν χαρπογονίαν ἐπιτη- 

δεία' ὕδασι γοειμωτάτοις κατάῤῥυτος" περικαλλῆ xal 
ἡδέα τὰ ὕδατα, καὶ σφόδρα λεπτὰ καὶ διαφανῆ, πολὺ 
μὲν ἐξ ὄψεως ἔχοντα τὸ τερπνὸν, πλέον δὲ τοῦ τερπνοῦ 


dulces, valdeque tenues ac limpidie que etaspectu ἢ τὸ ὠφέλιμον παρεχόμενα. 


plurimum recrearent, ac quam oblectarent majo- 
rem quoque utilitatem preberent. 

3. Prius itaque ipsum condidit locum, ejusmodi 
scilicet ut divine aptui salioni esset, nec ab ea 
quidquam abhorreret. Exinde in eo plantavit genus 
omne pulcherrimarum stirpium, qui et aspectu 
summam gratiam haberent, et suinmam gustu ho- 
mini dulcedinem preberent. Qua tibi ratione ob 
oculos clare patrie, ex qua excidisti, decora repre- 


8] Gen. 1, 11. ** Gen. r1, 9. 


(a) ᾿Απώλοντο. Forte ἀπώλλυντο. Ebrr. 


3. Πρότερον μὲν οὖν αὐτὸν ἐδημιούργησε τὸν τό- 
vov ἄξιον τῆς ὑποδοχῆς τῶν τοῦ Θεοῦ φυτευμάτων᾽ 
ἔπειτα δὲ ἐνεφύτευσεν αὐτῷ παντοδαπὰ κάλλη ὃὲν- 
ὅρων, ὄψιν τε χαριεστάτην καὶ ἀπόλαυσιν ἤδίστην τῷ 
ἀνθρώπῳ χαριζόμενα. Πῶς σοι δυνηθῶ ἐπ᾽ ὄψιν ἐναρ- 
γῶς ἁγαγεῖν τὰ χάλλη τῆς πατρίδος, ὅθεν ἐχκπέπτω- 
κας, ἵνα περιαλγήσας ἀξίως ἐπὶ τῇ τούτων στερήσει, 


85 DE PARADISO, ORATIO IIl. 


δυνηθῇς ὀψὲ ποτε τῆς ἐξορίας ἀναχαλέσασθαι σεχυ- À sentare sufflciam, ut eorum merito carentis mc- 


τὸν, xal πρὸς ἐχεῖνχ παλινδρομῆσαι τὰ βέδαια χαλὰ 
xal τερπνὰ, καὶ ἀμιγῆ τῶν φαύλων xal λυπηρῶν ; 


rens, tandem aliquando ab exsilio tete revocare 
valeas, atque ad illa firma bona ao delectabilia, 


nullisque malis ac tristibus commista, postlimidio redire? 


4. Εἰσὶ μὲν γὰρ χἀνταῦθτ λειμῶνες εὐανθεῖς, xai 
τὶν θέχν περιχαλλεῖς " ἀλλὰ τοσοῦτον χαριέστατον 
τῇ διανοίᾳ φαντάσθητι᾽ πῶς τὸ ῥόδον μὲν μετὰ τῆς 
ἀχάνθης ὧδε κεχρυμμένον, ἔχον τὴν ἁηδίαν τῇ χάριτι 
σύνδρομον, καὶ μονονουχὶ διαμαρτυρόμενον ἡμῖν, ὅτι 
τὰ τερπνὰ πάντα τοῦ τῇδε βίου τοῖς λυπηροῖς ἀναμέ- 
μιχται. Τῷ ὄντι γὰρ οὐδὲν τῶν ἀνθρωπίνων ἀγαθῶν 
ἀκραιφνές * ἀλλὰ πάσῃ χοσμιχῇ εὐφροσύνῃ εὐθὺς jj 
λύπη συμπαραπέπηγε' τῷ γάμῳ ἡ χηρεία, τῇ παι- 
δοτροφίᾳ 4 μέριμνα, τῇ εὐτεχνίᾳ ἢ ἀποδολὴ, ταῖς 
περιφανείαις αἱ ἀτιμίαι, ταῖς τρυφαῖς αἱ παρέσεις, 
ταῖς ὑγιείαις αἱ ἀῤῥωστῖίαι" ἀνθηρὸν τὸ ῥόδον, ἀλλ’ 
ἐμοὶ κατήφειαν ἐμποιεῖ' ὁσάχις γὰρ ἂν ἴδω τὸ ἄνθος, 
τῆς ἁμαρτίας ἀναμιμνήσχομαι τῆς ἐμῆς, Ov ἧς 
ἀχάνθας td γῆ καὶ τριθόλους ἀνατέλλειν χατεδικάσθη 
pot, Καὶ ἐνταῦθα μὲν οὖν ὀλιγοχρόνιος τῶν ἡρινῶν 
ἀνθέων ἡ χάρις, ἔτι ποθοῦντας ἡμᾶς ἐπιλιποῦσα " οὐ 
γὰρ ἔφθημεν δρεψάμενοι, καὶ ἐν ταῖς χεοσὶν ἡμῶν 
ἀπεμαράνθη. "Exei δὲ τὸ ἄνθος οὐ πρὸς βραχὺ δια- 
λάμπον, εἶτα ἐκλεῖπον, ἀλλὰ διαρχὲς τὸ τερπνὸν ἔχον 
xai ἀΐδιον, ἀσυντέλεστον τὴν ἀπόλαυσιν. dj εὐωδία 
ἀχόρεστος, dj εὔχροία διηνεχῶς ἐξαττράπτουσα. Οὐ 
βίαι ἀνέμων παραλυποῦσιν, οὐ νηνεμίαι ἀπομαοαί- 
νουσιν, οὐ παγετοὶ ἀποπνίγουσιν, οὐχ ἡλίου φλόγω- 
σις κατχφρύσσει" ἀλλὰ πνεῦμα μέτριον, λεπτήν τινα 


καὶ ἡδεῖαν παρεχόμενον αὔραν, xal χούφως αὐτοὶς (j 


xx! προσηνῶς ἐπιπνέον, ἀδάπαστον yo0vq χαὶ ἀμέά- 
pavtov τὴν χάριν αὐτῶν διασώζει. 


4. Sane quidem nec hic desunt prata florida, 
aspectuque perpulchra ac grata: quod enimvero 
illa maxime gratiarum habent, animo reputa ; quo- 
nam modo rosa cum apina hic deliteat, cujus gratis 
insuavitas assecla exsistat, propeque nobis contes- 
tetur, quidquid vite hujus delectabilium est, tris!i- 
bus ao molestis esse commistum. Revera enim 
nulla in bonis humanis sincera sunt ac pura, sed 
seculi omniletitie confestim mostitia dolorque co- 
haeret; nuptiis, viduitas; liberorum educationi, sol- 
licitudo 80 cura ; copiose probeque prolis amissio ; 
conspicuis honoribus, infamia; dedecora ; volupta- 
tibus, membrorum solutio ; sanitati, egritudo. Flo- 
rida rosa est, st maesto me animo facit. Quoties- 
cunque enim florem conspicio, in mei memoriam 
peccati redeo, cujus reatu indictum terre, ut mihi 
epinas ac tribulos germinet *?. Et hio sane brevis- 
simi temporis $49 florum gratia est, qui adhuo 
cupientes deserant. Necdum enim legimus, cum in 
manibus nostris emarcuere. Illic vero flos, non ad 
breve effulgens tempus, tumque deficiens, sed per- 
ennem, jucunditatem ac sempiternam habens ; ag- 
pectum gratum ac immortalem, fruitionem inde- 
lebilem. Fragrantia, omnis (δὰ expers; colorig 
suavitas jugiter effulgens. Nihil ventorum impejus 
ac turbines nocent, non sudum tempus nullieáuris 
emarcescere facit ; non glacies horrida congelat ; 
non solis ardor estu torret ; sed moderatus quidam 


ventus, tenuem quamdam dulcemque prebens auram, tempore indomabilem ac immareescibilem illorum 


gervat gratiam. 

5. Τὰ δὲ τῶν φυτῶν χάλλη, ἄξια καὶ αὐτῆς (a) 
τῆς δημιουργίας καὶ φυτείας τοῦ χτίσαντος" ὅτα φρυ- 
γανικὰ καὶ ὅσα ἔνθαμνα, τὰ μονοστέλεχα, τὰ πολύ- 
κλαδα, τὰ ὑψίχομα, τὰ ἀμφιθαλῆ, τὰ φυλλοθόλα, τὰ 
ἀείφυλλα, τὰ γυμνούμενα, τὰ ἀειθαλῆ, τὰ κάρπιμα, 
τὰ ἄχαρπα᾽ τὰ μὲν τῇ χρείᾳ ὁπηρετούμενα, τὰ δὲ 
πρὸς ἀπόλαυσιν συμδαλλόμενα' πάντα μτγέθει καὶ 
χάλλει διαφέροντα, κατάσχια τοῖς κλάδοις, ἀμφιθαλῇ 
ταῖς χόμαις, βρύοντα τοῖς χαρποῖς, ἄλλοις ἄλλην 
χρείαν ὁμοῦ καὶ τέοψιν ἀφθόνως ἀποπληροῦσιν “ 
ἑκάστου γὰρ τῶν χαρπῶν τούτων πολὺ μὲν τὸ χέριεν, 
πλέον δὲ πάλιν τοῦ τερπνοῦ τὸ χρειῶδες, 

6. Ποῖος λόγος παραστήσει τῆς ἡδονῆς ἐκείνης τὸ 
ὁπερδάλλον ; 'Edv γὰρ συγχρίνῃ τις τοῖς ὧδε τὰ ἐκεῖ, 
καθυύδρίζει μᾶλλυν τῇ παραθέσει, ἤ τινά σοι ἐνάο- 
γεῖαν ἐχ τῆς εἰχόνος παρίστησιν, ἀποπιπτούσης 
πολὺ τῆς εἴχόνος πρὸς τὴν τοῦ πρωτοτύπου ἀλήθειαν. 
Πάντα τέλεια, πάντα ὥριμα, οὐ κατὰ μιχρὸν ἀῤὐξη- 
θέντα (οὐ γὰρ ἀπὸ ἄνθους ἐπὶ τὴν ἀχμὴν τῷ χρόνῳ 
προέρχεται), ἀλλ᾽ αὐτόθεν μετὰ τῆς οἰχείας ἀχμῆς 
ἐχφυέντα, xal ἀποτελέσματα φύσεως οὐχ ἀνθρωπί- 
νης ἐπιχειρήσεως. 


89 Gen. i1, 48. 


5. Ipsa quoque stirpium venustas, que et ipsa 
conditoris opificium ac plantationem deceat ; qua&- 
cunque earmenjitie sun! οἱ que fruticosm, que 
unistirpes, muttirame, alticome, opaca viridate, 
foliis decidum, semper foliatee, que folia exuant, 
semper virentes atque floride, frugifere, infrugi- 
fere ; quarum alie nsui destinate sint, alie confe- 
rant ad jucunditatcm fruendam ; prestantes omnes 
proceritate et venustate, opaos ramis, comis vi- 
rentes ac floride, fructibus scatentes, que aliam 
atque aliam cum utilitatem tum oblectationem 
ubertim prebeant. 

6. Quenam dicendi vis 'voluptatis illius repre- 
Bentet prestantiam ? Si quis namque cum iis quas 
sunt vite hujus comparaverit,injuriam potius faciet 
comparando, quam ex simulacro ullam tibi rei evi- 
dentiam praestabit, quod longe procul a prima ve- 
ritate ac exemplari similitudo excidat. Perfecta 
omnia,cuncta matura, non paulatim facto oremento 
adaucta (non enim a flore ad summum incremen- 
tum provehunt ac maturitatem), sed ab ipso statim 
ortu cum sua enata summa perfectione.ac vigore 
atque nature effectus, non industrie humane. 


(a) Altf; c. Forte αὐτά, ut et interpres legisse videtur. Eprr. 


61 APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 68 


7. Ibi et avicularum omnigenum genera, tum À 7. ᾿Εχεῖ xai ὀρνίθων παντοδαπῶν γένη, τῷ τε 


pennarum flore, tum nativo concentu atque garritu, 
miram quamdam a se jucunditatem spectantibus 
offerentia ; ut nullo non sensu homo liberalissime 
acceptus, qua visu, qua auditu, qua tactu, qua ol- 
factu ac gestu, affatim deliciaretur. Cum volucribus 
erant et terrestrium animalium omnigena specta- 
cula, cicura omnia et mansueta ; paricunctis secum 
indole ac ingenio,sic audientia ac loquentia, utnul- 
lo negotio intelligerentur. Nihil tum gerpens horro- 
ris faciebat, sed mitis ac mansuetus eral; non 
agresti sevoque modo undose in terre faciem rep- 
tans ventremque trahens, sed erectus celsusque in 
pedes incedens. Sie et cetere bestie quecunque 
nunc indomit:e et fere sunt, tunc mansuete erant. 
Illic itaque Deus hominem posuit,quem formaverat. 
Alibiformatum,illuc induxit. Quemadmodum enim 
Deus luminaria primum condidit,et in firmamento 
posuit *^; ita ethominem formavit quidem limum e 
terra, tumque posuit in paradiso *!. Observa autem, 
haud dictum esse, Quem fecerat, sed, Quem forma- 
verat. Fecerat namque, id est, quod est ad imagi- 
nem, illud vero incorporeum est; quod vero vacat 
corpere, neo loco cireumscriptum est. Est quidem 
quod factum est,figmento necessario comes ;anima 
scilicet corpori. Necesse enim est esse simul quod 
compositum est. Enimvero primaria ratione locus 
corporis est, anima vero ex consequenti 850 loco 
eoncluditur, qua habitudine se ad corpus habet,illi- 
qtte commiscetur: haud tamen ex sua ipsa indole, 
id est,qua parte substantia mente predita est.Num, 
queso, te exhilaravi, narrando paradisi amoenita- 
tem, vel majorís quidpiam doloris, eorum que cor- 
ruptione intereunt comparatione conscivi ? Omnino 
autem mens tua et animus, que excelsa sapiat 
mundoque superiora, ut dujus in colis conversatio 
git 42, atque ea quae sursum lumina erecta habeat, 
qua promissionis sunt cogitabat, eorumque bono- 
rum que sunt nobis promissa,quidpiam audire ob- 
gervabat : Quce videlicet nec oculus vidit, nec auris 
audivit, nec in. cor hominis ascendere *, Quisnam 
igitur est qui enarret, si oculus non vidit? Si auris 
non audivit, qui flat ut tua suscipiat? Si in cor 
hominis non ascenderunt, quomodo noster capiet 
animus ἢ Neque igitur corporalia respuimus,et api- 
ritalia requirimus. Nam quemadmodum in lege erat 


τῶν πτερῶν ἔνθει xal τῷ τῆς φωνῆς λιγυρῷ ἀπό- 
λαυσίν τινα θαυμαστὴν προτιθέντα τοῖς ὁρωμένοις “ 
ὥστε διὰ πασῶν τῶν αἰσθήσεων εὐωχεῖθαι τὸν ἄν- 
θρωπον, τὰ μὲν ὁρῶντα, τὰ δὲ ἀχούοντα " ἄλλων 
ἁπτόμενον, ἄλλων ὀσφραινόμενον, ἑτέρων ἀπογευ- 
όμενον. Σὺν τοῖς ὄρνισε δὲ xai χερσαίων ζώων παν- 
τοδαπῶν θεάματα, πάντων ἡμέρων, πάντων συνήθως 
ἀλλήλοις καὶ ἀκουόντων xal φθεγγομένων εὐσύνοπτα. 
Οὐ φρικτὸς ὄφις τότε, ἀλλὰ προσηνὴς καὶ ἥμερος" 
οὐχ ἄγριον ἐπιχυμαίνων xal ἕρπων xarà προσώπου 
τῆς γῆς, ἀλλ’ ὑψηλὸς ἐπὶ ποδῶν βεδηκώς. Τοιαῦτα 
μειλίχια καὶ τὰ λοιπὰ πάντα ἄλογα ζῶα, ὅσα νῦν 
ἀτίθασσα παντελῶς xal ἀμείλιχτα. Ἐχεῖ οὖν ἔθετο ὁ 
Θεὸς τὸν ἄνθρωπον ὃν ἔπλασεν " ἀλλαχου ἔπλασε, 
κἀκεῖ εἰσήγαγεν. Ὥσπερ γὰρ τοὺς φωστῆρας πρῶ- 
tov μὲν ἰποίησεν ὁ Θεὸς, καὶ ἔθετο ἐν τῷ στερεύ- 
ματι" οὕτω χαὶ τὸν ἄνθρωπον ἔπλασε μὲν χοῦν ἀπὸ 
γῆς, ἔπειτα δὲ ἔθετο ἐν τῷ παραδείσῳ. Σημείωσαι 
δὲ, ὅτι οὐχ εἴρηται, Ὃν ἐποίησεν, ἀλλ᾽, Ὃν ἔπλασεν. 
Ὃ γὰρ ἐποίησε, τὸ xaz' εἰχόνα ἐστί' τοῦτο δὲ ἀσώ- 
βάτον" τὸ δὲ ἀσώματον, τόπῳ ἀπερίγραπτον. Ὅμως 
μέντοι ἐξακολουθεῖ ἐξ ἀνάγχης τῷ πλάσματι τὸ ποί- 
npa, τουτέστι νῷ σώματι ἡ ψυχή" ὁμοῦ γὰρ εἶναι 
δεῖ τὸ σύνθετον. ᾿Αλλὰ προηγουμένως μὲν τοῦ σώ- 
ματος ὁ τόπος, dj ψυχὴ δὲ κατ’ ἐπακολούθησιν περι- 
κλείεται τόπῳ διὰ τῆς πρὸς τὸ σώμα σχέσεως ἢ ἀνα- 
χράσεως, ἀλλ᾽ οὐχ ix τῆς οἴκχείας φύσεως, εἴτουν 
τῆς νοερᾶς οὐσίας. "Apd σε εὔφρανα τῇ διηγήσει 
τῶν τοῦ παραδείσου τερπνῶν, ἢ πλέον ἐλύπησα τῇ 
τῶν φθαρτῶν παραθέσει ; Πάντως γάρ σου 1j διάνοια, 


C ὑψηλὰ xal ὑπερκόσμια φρονοῦσα, οἷα δὴ τὸ πολί- 


τευμα ἔχουσα ἐν οὐρανοῖς καὶ πρὸς τὴν ἄνω ἀξίαν 
ἀφορῶσα, τὰ τῆς ἐπαγγελίας ἐνενόει, χαὶ περιεσχό- 
πει ἀχούσασθαί τι τῶν ἐπηγγελμένων ἡμῖν ἀγαθῶν, 
Ἃ οὔτε ὀφθαλμὸς εἶδεν, οὔτε οὖς ἤκουσεν, οὔτε 
ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου ἀνέθη, Τίς οὖν ὁ διηγού- 
μενος, εἰ ὁ ὀφθαλμὸς οὐχ εἶδεν ; Et οὖς οὐχ ἤχουσεν, 
πῶς τὸ σὸν ὑποδέξεται ; Εἰ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου 
οὐκ ἁνίδη, πῶς. ἡ ἡμετέρα χωρήσει διάνοια ; Οὔτε 
οὖν τὰ σωματικὰ ἐχδάλλομεν, xal τὰ πνευματιχὰ 
ἐπιζητοῦμεν. Ὡς γὰρ ἐπὶ τοῦ νόμου ἦν μὲν xai τὸ 
αἰσθητὸν, ἁλλὰ καὶ τύπον ἐποίει τοῦ νοητοῦ “ οὕτω 
καὶ τὸν παράδεισον νοοῦμεν μὲν χαὶ σωματιχῶς, 
ἁλληγοροῦμεν δὲ xol πνευματιχῶς, Ἐφύτευσεν 
οὖν ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ χατὰ ἀνατολάς. 


quod et in sensum caderet, cum et ejus quod mente ἢ Τὰ μὲν ὀνόματα τῶν φυτῶν σεσιώπηται" ὁ δὲ τόπος, 


intelligitur nihilominus figuram prestaret; sic et 
paradisum, tum corporali ratione iptelligitnus,tum 


ἐν ᾧ ἐφύτευσε, δεδήλωται * τουτέστιν, ἐν τῇ τρυφῇ᾽ 
Ἐδὲμ γὰρ τρυφὴ ἑρμηνεύεται. 


et spiritali quoque per allegoriam exponimus. Plantavit igitur Deus paradisum in Edem ad orientales 
plagas. Plantarum quidem sltirpiumque nomina pressa silentio sunt; locus vero, in quo plantavit, de- 
claratus est ; hoc est, in voluptate. Edem enim nominis etymo voluptas delicisque exponitur. 


8. Num igitur eas vocat delicias, que per os in 
ventrem immigrant,ac quarum finis secessus? ejus- 
moditradidit delicias, que intereunt? in eoque Dei 
erga hominem beneficium positum est, ut venter 
gUffarciatur, bonaque sit corporis habitudo, ao cu- 


8. "Apa οὖν τρυφὴν τὴν διὰ στόματος ὀνομάζει, 
τὴν τῇ χοιλίᾳ παραδιδομένην, καὶ ἧς τέλος ὁ ἀφε- 
δρών ; καὶ τρυφὴν παρέδωκε τὴν ἀπολλυμένην ; καὶ 
τοῦτό ἐστιν ἡ παρὰ Θεοῦ χάρις περὶ τὸν ἄνθρωπον, 
γαστρὸς πλήρωσις, καὶ σαρχὸς εὐπάθεια, καὶ διάχυ- 


40 Gen. 1, 16. " Gen. 1r, 15. ὁ5 Philipp. rr, 20. 451 Cor. r1, 9. 


69 DE PARADISO, ORATIO III. 10 


σις ἡδονὴν ἐμποιοῦσα ; "II τοῦτο μὲν εἰπεῖν οὐδὲ s)- A ticula curetur, eaque diffusio sit, qua voluptas ac 


esÓlc. 'AxoAaclac ydo που καὶ ὕδρεως, xxi πάντων 
ὁμοῦ τῶν ἀπηγορευμένων ἐφόδιον, ὑπερπιαίνειν τὸ 
σῶμα, καὶ καταδαπτίζειν τῷ πλήθει τῶν βρωμάτων 
τὴν ἐνοιχοῦσαν ψυχὴν, εὐκατάφορον ποιοῦντα πρὸς 
πᾶσαν ἁμαρτίαν. 


9. Οὐκοῦν ἄλλην χρὴ νοῆσαι τρυφὴν, ἀξίαν Θεοῦ, 
ἵνα xal ἡ qutéla πρέπουσα τῇ γεωργίᾳ τοῦ Θεοῦ 
λογισθρῇ. Τίς οὖν δύναται γενέσθαι τρυφὴ ἁγίοις 
ἁρμόττουσα ; ὕλκουσον τοῦ λέγοντος" Κατατρύφησον 
τοῦ Κυρίου, xal δώσει σοι τὰ αἰτήματα τῆς καρδίας 
σου. 

40. Ἐπεὶ οὖν ἄπειρον τὸ ποικίλον τῆς ἀρετῆς, καὶ 
τὸ κάλλος ἀμήχανον, ἀπὸ τῆς πολυτρόπου σοφίας τοῦ 


Θεοῦ τὴν ἀρχὴν εἰληφότα, διὰ τοῦτο γέγραπται, ὅτι Β 


᾿Εφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον, οὐχὶ κατὰ ἀνα- 
τολὴν, ἀλλὰ Κατὰ ἀνατολάς. ^Exaotov γὰρ τῶν 
πεφυτευμένων παρὰ Κυρίου φυτῶν, ἐν ἰδίῳ φωτὶ 
ἀρετῆς χεχαλλωπισμένον ἐξήστραπτεν. ᾿Εχεῖ Τοῦ πο- 
ταμοῦ τὰ ὁρμήματα, τοῦ εὐφραίνοντος τὴν πό- 
λιν τοῦ θεοῦ. ᾿Αλλαχοῦ δὲ Χειμάδῥους τῆς τρυ- 
φῆς ὀνομάζεται, τρέφων xai αὔξων τῶν νοητῶν 
ἐκείνων φυτῶν τὰ xXÀÀn* ὅστις xal ἐν τοῖς ἑξῆς 
τῆς προχειμένης Γραφῆς λέγεται ποταμὸς ὁ πορευ- 
ὀμενος ἐξ Ἐδὲμ ποτίζειν τὸν παράδεισον. Ἐν μὲν 
οὖν τοῖς χατόπιν ἐγέγραπτο, ὅτι πρότερον τὴν χτίσιν 
πληρώσας, οὕτως ἐπεισήγαγεν εἰς ἀρχὴν οἱονεὶ καὶ 
χυριότητα ταύτην (a) τὸν ἄνθρωπον’ νῦν δὲ, τὸ ἀνάπα- 
λιν, πρότερον ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον, xal τότε ἐφύ- 
τευσε τὸν παράδεισον. Ἡ δὲ αἰτία, ὅτι ἐχεῖ μὲν, 
ἵνα πληρώσῃ τὸν ofxov , τὸν οἰχοδεσπότην εὐθὺς 
ἐπεισήγαγε καὶ ἵνα μὴ πένητα χτίσας, ὕστερον τὴν 
εὐπορίαν αὐτῷ χαρίσηται. ᾿Ενταῦθα δὲ͵ τὴν ix προ- 
χοπῆς τελείωσιν χαρισάμενος, ἀλλαχοῦ ἔχτισε, καὶ 
ὕστερον ἐγκατοιχίζει τῷ παραδείσψ᾽ ἵνα τὸ διάφορον 
χαταμαθὼν τῆς τε ἔξω ζωῆς χαὶ τῆς ἐν παραδείσῳ 
διαγωγῆς, ἐχ τῆς συγχρίσεως ἑκατέρων, καὶ αὐτῆς 
τῆς πείρας, γνωρίσῃ μὲν τὴν ὑπεροχὴν τοῦ àv αὐτῷ 
κάλλους, φοδηθῇ δὲ καὶ τῆς ἐκπτώσεως τὴν ζη- 
μίαν. 


11. Ἵνα δὲ νοήσῃς φυτείαν ἀξίαν θείας χειρὸς καὶ 
ἐργασίας, μνήσθητι τῶν ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ παρὰ τοῦ 
Κυρίου πρὸς τοὺς μαθητὰς εἰρημένων, ὅτι, Ὑμεῖς 
ἐστε τὰ χλήματα, xai ὁ Πατήρ μου ὃ γεωργός 
ἐστι’ δηλονότι, ὡς παρ᾽ αὐτοῦ φυτευθέντες. Ταύτης 
εἰσὶ τῆς φυτείας καὶ οἱ ἐν τῷ οἴχῳ Κυρίου πεφυτευ- 
μένοι, ὡς γέγραπται, καὶ ἐν ταῖς αὐλαῖς τοῦ Θεοῦ 
ἡμῶν ἔξανθουντες. Τὸ δ᾽ αὐτὸ xal ἐν τῷ προφήτῃ" 
᾿Εγὼ ἐφύτευσα ἄμπελον καρποφόρον, πᾶσαν 
ἀληθινήν, Ὁ δὲ μιμητὴς τοῦ Χριστοῦ Παῦλος ἀπο- 
τολμᾷ xai λέγει ὅτι, Θεοῦ συνεργοὶ ἐσμεν Θεοῦ 
γεώργιόν ἐστε. Ἐγὼ ἐφύτευσα, ᾿Απολλὼς ἐπότι- 


libido creatur? At hoc ne dictu quidem pium est. 
Corpus enim abunde saginare, inque eo degentem 
animum ciborum copia obruere, viaticum quoddam 
est ad lasciviam stuprumque ac procacitatem, et 
si quid aliud in vetitis est, atque in omne pecca- 
tum pronum reddit ac precipitem. 

9. Ali& igitur intelligende delicie sunt, ut et 
plantatio, quie Dei culturam deceat, mente perci- 
piatur. Quenam igitur voluptas, quz delicie esse 
possint, qua sanctis congruant? Delectare in Do- 
mino, et dabil tibi petitiones cordis tui ^. 


10. Quoniam igitur infinita est virtutis varietas, 
ac quam nemo satis sapiat, pulchritudo, a multiplici 
Dei sapientia horum ducta origine, propterea scri- 
ptum est, Planiavit Deus paradisum, non ad orien- 
tem, sed ad orientis plagas. Queque enim a Domino 
salarum stirpium, in propria luce eximio cultu 
atque ornatu persplendebat. Illic Fluminis impetus, 
ejus quod lztificat civitatem Dei **, Alio autem loco 
Voluptatis torrens ^ nuncupatur, alens, et ad ju- 
stum crementum trahens spiritualium illarum stir- 
pium venustatem atque decorem. Is, in sequenti 
Scripture textu, fluvius dicitur ex E-lem egrediens, 
ad irrigandum paradisum. Sane quidem in eupe- 
rioribus dictum est, quod absoluta prius creatione 
mundoque constituto, sic induxerit hominem, qui 
preesset imperio ac dominio polleret. Hic autem 9 
converso, prius formavit hominem, deinde para. 
disum plantavit. Hujus porro ratio est, quod illic 
quidem istud consilii fuerit, ut in plenam domum 
patreinfamilias stati:rn. induceret; nec 8511 quem 
pauperem creasset, postmodum rerum copia locu- 
pletaret. Hic vero, qui eam perfectionem, que ex 
profectu est, tribueret, alibi creatum, in paradiso 
postmodum cologum collocavit ; ut explorato quid 
interesset inter vitam quam foris gesserat, et pa- 
radisi institutionem ac disciplinam, ex utriusque 
collatione, tum pulchritudinis excellentiam condi- 
sceret, tum quam facturus esset jacturam, si inde 
excideret, metueret. 

11. Ut vero plantationem Dei manu dignam intel- 
ligas, in memoriam veniat eorum que a Domino 
dicta sunt ad discipulos : Vos estis palmites, et Pa- 
ter meus agricola est, ut qui nimirum sati ab eo 


D essent. Ex illa sunt plantatione, et qui in domo 


Domini plantati sunt *, Et rursus in propheta ; 
Ego plantavi vineam [ructiferam, omnem veram **. 
Audetque et ait Christi emulus Paulus, Dei adjutores 
sumus; Dei agricultura estis. Ego plantavi, Apollo 
rigavit, Deus autem. incrementum dedit V. Justus 
quoque in Davide similis dictus est arbori consitm 
secus decursus aquarum, Que fructum suum dabit 


4 Psal. xxxvi, ἃ. ^" Psal. xiv, 5. 5 Pgal. xxxv, 9. 47 Joan. xv, 1. ** Psal. xci, 14. 49 Jerem. m, 21. 


8* [ Gor. τ, 9, 6. 


(a) Ταύτην. Forte legendum «autc, nempe χτίσεως. Eprr. 


11 APPENDIX OPERUM S. BASILI] MAGNI. 13 
in tempore suo, σὲ folium ejus non defluel *!; ac rur- A σεν, ὁ δὲ Θεὸς ηὔξησε. Καὶ ὁ δίχαιος δὲ, ὁ παρὰ τῷ 


rus : Justus ut palma florebit  ; et : Vineam ez 
4Egypto transtulisti ; ejecisti gentes ,et plantasti eam 9», 
Da igitur operai, ut per istiusmodi docutinenta pa- 
radisum illum mente assequaris, perveniasque et 
ipse ad divine lucis fulgores; ubi lumen scientie 
oritur; ubi consitus est paradisus deliciarum.Quan- 
quam vero etiam locum corporeum animo informa- 
veris, qui sanctorum sedes sit, in quo omnes qui 
super terram bonis operibus claruerunt, Dei gratie 
compotes effecti, vereque ac spiritalis jucundita- 
tis, vitam agant, nihil ab ea, que doceat, paradisi 
conjectura ac simulacro forsitan erraveris. 


Aa6iÓ, ὡμοίωται τῷ ξύλῳ τῷ πεφυτευμένῳ παρὰ 
τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων, ^O τὸν χαρπὸν αὐτοῦ 
δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ, xai τὸ φύλλον αὐτοῦ οὐχ 
ἀποῤῥυήσεται - xal πάλιν' Δίκαιος ὡς φοίνιξ ἂν - 
θήσει. xal , "Αμπελον ἐξ Αἰγύπτου μετῆρας " 
ἐξέδαλες ἔθνη͵, καὶ κατεφύτευσας αὐτήν. littpá- 
θητι τοίνυν διὰ τῶν τοιούτων διδαγμάτων ἐν περι- 
volg γενέσθαι τοῦ παραδείσου ἐχείνου, χαὶ φθάσαι 
καὶ αὐτὸς εἰς τὰς αὐγὰς τοῦ θείου φωτός" ἔνθα τὸ 
φῶς τῆς γνώσεως ἀνατέλλει, ἔνθα ὁ παράδεισος τῆς 
τρυφῆς πεφύτευται. Κἂν χωρίον δέ τι vof; σωματι- 
xóv, δεχτικὸν τῶν ἁγίων, ἐν ᾧ πάντες οἱ ἐπὶ γῆς 


διαλάμψαντες ἐν ἔργοις ἀγαθοῖς διαιτῶνται, τῆς τοῦ Θεοῦ ἀπολαύοντες χάριτος, κατ᾽ ἀξίαν ἁμοιδὴν, xal 
τῆς ἀληθινῆς x«l μαχαρίας τερπνότητος, οὐχ ἀποπίπτεις τάχα οὐδ᾽ οὕτω τῆς πρεπούσης περὶ αὐτοῦ 


εἰχασίας. 


12. [llic itaque bone quedam virtutes missis ra- B 


dicibus firmiter stabilite sunt sanctorum admini- 
Bire, quarum fidei ac cure homo recens ortus, 
multaque ad perfectionem indigens exercitatione 
virtutis palestra traditus est. Ubi sanctorum coetus 
est; ubi lucis exortus; ubi delicie anime : illic 
Deus posuit hominem. Si carnalis es, babes corpo- 
ralis paradisi delineationem, delicatissimamque ex- 
pletionem. Ad hec propera, velut indeficientem sub- 
ministrandum illic voluptatem nacturus.Seu spiri- 
talis es, et sublimiora sapis quam pro rerum in sen- 
sum cadentium oblectatione, ascende animo ad de- 
cora angelorurn, condisce qui in eis sunt justitie 
fructue. Contuere Dei flumen aquis repletum, Cujus 
impetus (xtificant. civitatem Dei δ Cujus artifex ac 
conditor Deus ** Per hanc fluit ille fluvius, qui du- 
ota ab Edem origine, irrigat paradisum. Cuncta hzeo 
mente reputans, horum lauda conditorem, qui tot 
tantaque bona tui causa fücerit,et ut tu eis fruereris, 
tantaque te claritate dignatus ait, si modo ad eum 
semper animo convertaris, intellexerisque ἃ quo 
et quem in finem in rerum naturam fuerimus pro- 
ducti. Ipsi gloria in secula seculorum. Amen. 


12. 'Exet οὖν ἐῤῥιζωμέναι εἰσὶ καὶ παγίως ipn. 
ρεισμέναι αἱ ἀγαθαὶ δυνάμεις, λειτουργοὶ τῶν ἁγίων, 
αἷς ὁ ἄνθρωπος παρεδόθη ἀρτιγενὴς ὧν καὶ πολλῆς 
δεόμενος συγγομνασίας πρὸς τὴν τελείωσιν. Ἐν d 
τὸ σύστημα τῶν ἁγίων, ἐν ᾧ αἱ ἀνατολαὶ τοῦ φωτὸς, 
ἐν ᾧ d) τρυφὴ τῆς ψυχῆς" ἐκεῖ ἔθε-ο τὸν ἄνθρωπον 
ὁ Θεός. “ἂν μὲν οὖν σάρχινος εἶ, χαὶ μεγάλην ἡγῇ 
τὴν τῶν αἰσθητῶν ἀπόλαυσιν, ἔχεις τὴν ὑπογραφὴν 
ἐχείνην τοῦ σωματιχοῦ παραδείσου, xal τὴν ἡδίστην 
ἐμφόρησιν’ καὶ πρὸς ταῦτα ἐπείγου, ὡς ἐχεῖ εὐρή- 
σων χορηγίας τρυφὴν ἀδιάλειπτον. El δὲ πνευμα- 
τικὸς εἴ, χαὶ ἀνώτερα φρονεῖς τῶν σαρχιχῶν ἀπο- 
λαύσεων, ἀνάδα τῇ διανοίᾳ πρὸς τὰ χάλλη τῶν ἀγ- 
γέλων, κατάμαθε τοὺς ἐν αὐτοῖς τῆς διχαιοσύνης 
χαρπούς" ἐνοπτρίσθητι τὸν ποταμὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν 
πεπληρωμένον ὑδάτων, Ou τὰ ὁρμήματα εὐφραί- 
νει τὴν πόλιν τοῦ Θεοῦ, Ἧς τεχνίτης καὶ δημι- 
ουργὸς ὁ Θεός. κείνην τὴν πόλιν διαῤῥέει ὁ ποτα- 
μὸς οὗτος, ὁ ἀρχόμενος ἐξ ᾿Εδὲμ, ὁ ποτίζων τὸν παρά- 
δεισον. Πάντα ταῦτα τῇ διανοίᾳ καταμαθὼν, δόξαζε 
τὸν τούτων δημιουργὸν, τὸν τὰ τοσαῦτα xal τηλι- 
καῦτα ἀγαθὰ διὰ σὲ xai τὴν σὴν ἀπόλαυσιν πεποιη- 
κότα, καὶ τοιαύτης δόξης σε ἀξιώσαντα, εἰ πρὸς αὐτὸν 


ἀεὶ ἐπιστρέφοις τῇ διανοίᾳ, xal συνίῃς παρ᾽ οὗ xai ἐφ᾽ p εἰς τὸ εἴναι παρήχθυ, μεν. ὅτι αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς 
olovac τῶν αἴώνων. ᾿Αμήν. 


352-3517 HOMILIA IN PARTEM I PSALMI XIV. 


Hanc ul geuutnam pra misimus ejusdem psalmi partis 11, expositioni. Vide tomum precedentem, 
col. 252. EprT. 


858 ΙΝ PSALMUM XXVIII. D ΕΙΣ KH' VAAMON (1). 


Adorate Dominum tn aula sancta ejus. 


1. Non oportet quemquam extra sanctam aulam 
Dominum adorare : sed intra eam constitutum ; 
8 Psal. 1, 3. ** Psal. xci, 13. * Psal. Lxxix, 6. 
'(1) Hic est titulus Colb. sexti. Editio Paris: εἷς 
τὰ λειπόμενα τοῦ χη ψαλμοῦ, pessime. Que enim 
in hac secunda oratione explicantur, ea jam in 
priore longe clarius dilucidiusque exposita vide- 
mus. Nullus titulus est in Reg. quarto; sed re- 


Upoexuvijcaxe τῷ Κυρίῳ ἐν αὐλῇ ἀγίᾳ αὐτοῦ. 
1. Ἔξω τῆς ἁγίας αὐλῆς οὐ χρὴ προσκυνεῖν τῷ 
Κυρίῳ, ἀλλ᾽ ἔνδον γενόμενον’ τουτέστι. μὴ ἐχδαίνειν 


δὲ Psal. xtv, ὅ. 5 IIebr. xr, 10. 


lictum est vacuum spatium tituli, quasi librarium 
puduerit orationem tam ineptam Basiiio Magno 
tribuere. Opusculum illud non reperitur neque 
in Coisl. ncque in Oliv. neque in Reg. secundo. 


TB HOMILIA IN PSALMUM XXVTII. 74 


τοῦ συστήματος τῆς Ἐγχλησίας, xal καθ᾽ ἑαυτὸν Α hoo est, qui vere Deum colere debet, eum non 


χατάρχειν παρασυναγωγῆς xai σχισμάτων, τὸν ὀφεί- 
λοντα ἀληθινῶς τῷ θεῷ λατρεύειν. Οὐ γὰρ (4-5) mpos- 
ἧχεν. Ὥσπερ δὲ οἶχόν τις ἑαυτὸν χατασχευάζει τοῦ 
Κυρίου, τοῦ γενέσθαι ναὸς Θεοῦ * οὕτω χαὶ αὐλὴν 
περιδαλέσθαι δύναται, περιτειχίζων ἑαυτὸν τῷ βίῳ, 
χαὶ τῷ λόγῳ, xal τοῖς θείοις νοήμασιν, ἐν ἑαυτῷ 
προσχυνῶν τὸν Θεὸν (6), ἀρχοῦσαν ἀφορμὴν εἰς προσ- 
κύνησιν τὴν ἐνυπάρχουσαν αὐτῷ, ἔχ τε τῆς σωματι- 
κῆς χατασχευῆς, χαὶ ἐχ τῆς περὶ ψυχὴν οἰχονομίας 
συνέντος τοῦ χτίσαντος αὐτόν. Ἤδη δὲ χαὶ ὁ Κύριος 
αὐλὴν εἶπεν τὴν Ἰουδαίων, εἰπών" Καὶ ἅλλα πρό- 
6x:a ἔχω ἃ οὐχ ἔστιν ἐκ τῆς αὐλῆς ταύτης, ἐν- 
δεικνύμενος δηλονότι xal ἄλλη εἶναι αὐλὴν τὴν ὄν- 
τως ἁγίαν, τὴν μέλλουσαν σύνάγειν τὰ Χριστοῦ πρό - 
θατα, τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν προωρισμένους εἷς σωτη- 
ρίαν" τουτέστι, τὴν ᾿Εχχλησίαν ταύτην, ἐν ἧ οἱ ἀλη- 
θινοὺ προσχυνηταὶ προσχυνοῦσιν (7) ἐν πνεύματι 
καὶ ἀληθείφ. Οὐδεὶς δὲ θεοποιῶν τι ἄλλο παρὰ τὸν 
Θεὸν δύναται προσχυνῆςαι τῷ Θεῷ ἐν αὐλῷ ἀγίᾳ αὐ- 
τοῦ. Θεοποιοῦσι δὲ, οἱ μὲν, χοιλίαν: ὧν ὁ Θεὸς ἡ 
κοιλία" οἱ δὲ, ἀργύριον' οἱ τῇ πλεονεξίᾳ, ἥτις ἐστὶν 
εἰδωλολατρεία, προσχείμενοι, καὶ ἕκαστός γε ὃ πάντων 
μᾶλλον τετίμηχε, τούτῳ τὴν τοῦ Θεοῦ περιτίθησι 
δόξαν. 'O δὲ τοιοῦτος οὐχ ἔστιν ἐν τῇ ἀγίᾳ αὐλῇ, 
οὔτε προσχυνιΐ τῷ Θεῷ, χἂν ἀχώριστος των αἰσθητῶν 
συνάξεων εἶναι δοχῇ. 

2. Φωνὴ Κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων. “Αξιον ὑπὲρ 
τοῦ νοῆσαι τί ἐστιν ἡ φωνὴ τοῦ Κυρίου, συναγαγεῖν 
ἡμᾶς κατὰ τὸ δυνατὸν ix τῆς θείας Γραφῆς τὰ γε- 
γραμμένα περὶ φωνῆς. Εὕραμεν (8) τοίνυν ἐν τῇ 


oportet e cetu Ecclesie egredi, neque synagoge 
false aut schismatum auctorem esse. Nec enim 
convenit.Quemadmodum autem quispiam se ipsum 
domum Domini constituit, ut Dei sit templum : ita 
et induere potest aule proprietatem, si modo vita, 
sermoneque, et divinis cogitationibus, ceu muro se 
ipsum precingat, Deum adorans in semetipso : 
quippe sufficientem ad adorandum occasionem in 
ipso exsistentem, tum ex corporis structura, tum 
ex anime constitutione conditor ipsius cognoscit. 
Jam vero etiam Dominus aulam dixit Judeorum, 
ubi ait : Et altas oves habeo quse non sunt ez hec 
ovili *. Ostendit autem et aliam aulam esse vere 
sanctam qum oves Christi congregatura sit, eos 
videlicet qui ex gentibus ad salutem predestinati 
sunt : hoc est, Eoolesiam hano, in qua veri cultores 
ín spíritu el veritate adorant ". Nemo autem Deum 
in aula sancta ejus adorare potest, qui aliud quid 
preter Deum, Deum faciat. Deum autem faciunt 
alii ventrem, quorum Deus venter 681 : alii ar- 
gentum, qui avaritie, que idololatria est "9, addicti 
sunt. Atque quod, quisque pluris omnibus «esti- 
mat, ei Dei tribuit gloriam. Talis autem non est 
in aula sancta, neque adorat Deum, etiamsi a sen- 
Bibilibus conventibus nequaquam separatus esse 
videatur. E 
2. Vgns. 3. Vor Domini super aquas. Ut intelli- ,.- 
gamus quid sit vox Domini, ea quie de voce scripta 
sunt, ex divina Scriptura pro viribus colligere ope- 


" re pretium est. Illud igitur Domini ad. Abraham 


Γενέσει γεγραμμένον ῥῆμα Κυρίου πρὸς ᾿Αδραὰμ, C dictum in Genesi gcriptum invenimá$s, dicentis in 


ἐν ὑράματι λέγοντος" Μὴ qo6o0 , ᾿Αὐραάμ- ἐγὼ 
ὑπερασπίζω σου, ὁ μισθός σου πολύς " χαὶ ἀπ - 
ἐχρίνατο ᾽᾿Δύραάμ' Δέσποτα, τί μοι δώσεις ; ᾿Εγὼ 
δὲ ἀπολύομαι ἄτεχνος. Καὶ μετ᾽ ὀλίγα. Καὶ εὐθὺς 


visione : Noli timere, Abrahar: 9 ego protego te, 
merces tua multa. Εἰ respondit Abraham : Domine, 
quid mihi dabis? Ego auierh dimittor sine liberis 590. 
Et paulo pest: Εἰ sfátíim vox facta est ad eum t, 


φωνὴ ἐγένετο πρὸς αὐτόν. Kal πάλιν ἐν τῇ Ἐξν ΛΕ rursus in E£odo ait: Sint parati in diem ter- 


óÓq φησίν. "Ἔστωσαν ἕτοιμοι εἷς τὴν ἡμέρᾶν τὴν 
τρίτην. Καὶ, Ὅταν αἱ (9) φωναὶ καί αἱ σάλπιγ- 
γες xal ἡ νεφέλη ἀπέλθῃ ἀπὸ τοῦ ὄρους, ἐχεῖνο' 
ἀναδήσονται ἐπὶ τὸ ὄρος. Καὶ μετὰ τὴν Δεχάλο- 
yo» " Καὶ πᾶς ὁ λαὸς ἑώρα τὴν φωνὴν χαὶ τάς 
λαμπάδας, χαὶ τὴν φωνὴν τῆς σάλπιγγος. Καὶ 
ἐν τῷ Ἡσαΐᾳ γέγρχπτσι' Φωνὴν λέγοντος" Βόησον. 
“Ἔστιν οὖν φωνὴ, πληγὴ ἀέρος, ἤ τι τὸ γινόμενον εἴ- 
δος περὶ τὸν ἀέρα, πρὸς ὃ βούλεται ({0) τυποῦν τὸ 


tiam *3. Et : Cum voces, δὲ tuba, et nubes. discesse- 
rint a monte, illi ascendent. in. montem *. Et. post 
Decalogum : Et. omnis populus videbat vocem et 
lampades et vocem ἐμ **. Scriptum quoque est ia 
Isaia : Vox dicentis : Clama : Vox itaque aeris est 
percussio, aut species quedam in aere impressa, 
&d quam formandam aerem percutere vuit qui lo- 
quitur. Qui itaque carnis subsidio inter se oonfa- 
bulantur, percutientes aerem, et velut formam 


φωνοῦν. Οἱ piv διὰ σαρχὸς ὁμιλοῦντες ἀλλήλοις, ἢ quamdam ac speciem ei imprimentes, spiritu 


πλήττοντες τὸν ἀέρα, καὶ οἱονεὶ τύπον τινὰ καὶ εἶδος 


9 Joann. x, 16. Ηἰ Joan. τν, 23. 
63 Exod. xix, 11. 


(4-5) Deest γάρ in nostris mss. Mox illa ὥσπερ 
&p, eto., sic reddiderat interpres vetus : lta et au- 
m ejus sive airium undique polest cingere. Sed ne 

accessit quidem ad mentem auctoris. Ad verbum, 

sic et aulam potest. induere : hoc. est, potest. αἰ 
formam exhibere, seu, vice aula polest fungi, potest 
esse loco aulz. 

(6) Reg. quartus, τῷ Θεῷ. Mox Regii quartus et 
quintus συνιέντος. 

(7) Reg. quartus προσχυνήσουσιν. Editi vero et 
alii tres m88. προσχυνοῦσιν. 

(8)8ic tres mss. At editi cum Reg. quarto εὕρομεν. 


PATROL. Ga. XXX. 


9 Philipp. 1r, 19. 
** ]bid. 13. ** Exod. xx, 18. δῆ Isa. xr, 6. 


hunc aerem impellunt, ut ad aures ejus ad quem 
* Coloss. Π|, 5. *9 Gen. xv, 1-2. *! Ibid. 4. 


(9) Illa, xa! ὅταν αἱ, etc., restituta fuisse ex 
Scripture verbis monet Duceus. Nec aliter fleri 
potuit, cum hoc loco mendosi sint veteres tum 
manu exarati, tum typis impressi libri. Sic enim 
legitur in Regiis quarto et quinto, σάλπιγγες xal 
αἱ νεφέλαι ἀναδήσονται ἀπὸ τρῦ opouc ἐκεῖνοι, καὶ 

etd. 

(10) Sic quatuor nostri mss. cum editione Basil. 
Editio Paris., πρὸς ὅν βούλεται. Infra editio Paria., 
γινομένην ToÀAdxic. Deest. πολλάχις in nostris mss. 
et in editione Basil. 


δ APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 16 
859 dirigitur, perveniat. Vox vero Domini alterius A ἐπιδάλλοντες αὐτῷ, ὠθοῦσι διὰ τοῦ πνεύματος πρὸς 


eat generis, Deo imaginationem eorum quos suam 
vocem audire vult commovente, atque excitante; 
adeo ut imaginatio isthec cum ea que in somnis fit 
habeat cognationem. Non enim illic, externo aere 
percusso, perceptio eorum qus dicuntur, per aures 
illabitur : sed ea, ipsa nente cogitationes exci- 
piente, in memoria eorum qui viderunt, permanere 
golet. Facta est itaque vox ad Abraham, quod aures 
que Dei mandata audire possent, haberet, divina 
ipsa voluntate ei latenter iosonante. Vox vero illa 
qus ad populum flebat, eraut visibilis **, hoc est, 
cognitu facilis, ao omnibus comprehensibilis. Non 
enim profecto colore aliquo colorata erat ac cir- 
cumsoeripta, sic ut. prolata ore vox percipi oculis 
posset: sed videbat populus vocem, propterea 
quod lucidum est Domini preceptum, illuminans 
oculos *, exclusa ἃ dictis obscuritate omni. Quin 
et ad Isaiam flebat vox, precipiens, Clama; id est, 
mens prophete ab indita sibi a Deo potentia infor- 
mabatur. Vox Domini super aquas. Que vox ? Su- 
per quas aquas? Diotum, ut prophetiam aocipia- 
mus. Memineris Joannis, qui cum interrogaretur a 
Judeeis : Quis es tu? quod responsum dabimus iis 
qui miserunt nos? respondit ; Ego vox clamantis in 
deserto 5. Joannes ergo vox est Domini, angelus 
ante faciem Domini a Deo missus, qui Domino po- 

ulum expeditum pararet *?. Hec igitur vox super 
Sinus erat, in Jordane, in quo baptizabat, bapti- 
smum:. predicans penitentie : nec in Jordane solo, 
sed et in Enon prope Salem, quod illic multum erat 


aquarum ἴοι Voz. igitur Domini super aquas, Joannes C 


est, qui confert baptismum. Illic et Deus majestatis 
intonuit. Venit eninm-wex e colo, dicens : Hic est 
Filius meus dilectus, in quo mihi complacui *. ΤΌΠΟ 
etiam Dominus super aquas "multas erat, cum, ut 


τὸ φθάνειν μέγρι τῆς ἀχοῆς τοῦ πρὸς ὃν γίνεται" d 
δὲ τοῦ Κυρίου φωνὴ, ἑἕτερογενής τίς ἐστι, φαντα-- 
σιοῦντος τοῦ Θεοῦ οἷς ἀχούειν βούλεται τῆς φωνῇς αὖ- 
τοῦ, ὥστε ἀναλογίαν ἔχει τὴν φαντασίαν ταύτην πρὸς 
τὴν ἐν τοῖς ὀνείροις γινομένην. Καὶ γὰρ ἐχεῖ, οὐχὶ 
τοῦ ἔξωθεν ἀέρος πληγέντος, εἰσέπεσε διὰ τῆς ἀγοῆς 
τῶν λεγομένων ἡ αἴσθησις, ἀλλ᾽ αὐτοῦ τοῦ ἡγεμονι- 
χοῦ παραδεξαμένου τὰ νοήματα, τῇ μνήμῃ τῶν 
θεασαμένων πέφυχε παραμένειν. Ἐγένετο οὖν πρὸς 
τὸν ᾿Αὐραὰμ φωνὴ, διόνι εἶχεν ὦτα ἀχούειν δυνά- 
μενα τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, xatà τὸ ἀφανὲς ἐν- 
χοῦντος αὐτῷ τοῦ θείου βουλήματος. Πρὸς δὲ τὸν 
λαὸν d φωνὴ γινομένη ὁρατὴ Tjv* τουτέστιν εὔγνω- 
στος, συνετὴ πᾶσιν. Οὐ γὰρ δὴ ὁπὸ χρώματός τινος 
ἐχρώννυτο xai περιεγράφετο, ὥστε αἰσθητὴ ὀφθαλ - 


μοῖς γενέσθαι ἣ λαλουμένη φωνὴ, ἀλλ᾽ ἑώρα ὁ λαὸς 


"thv quy διότι ἡ ἐντολὴ τοῦ Κυρίου τηλαυγὴς 


φωτίζουσα ὀφθαλμοὺς, οὐδεμιᾶς ἀσαφείας περιχει-- 
μένης τοῖς λαλουμένοις. Kal τῷ Ἡσαΐᾳ δὲ φωνὴ ἐγί- 
νετὸ ({1) προστάσσουσα᾽ Βόησον" ἀντὶ τοῦ, τὸ ἦγε- 
μονικχὸν τοῦ προφήτου ἀπὸ τῆς ἐγγινομένης αὐτῷ 
παρὰ Θεοῦ δυνάμεως ἐτυποῦτο. Φωνὴ Κυρίου ἐκὶ 
τῶν ὑδάτων. Ποία φωνή ; ἐπὶ ποίων ὑδάτων : Ὡς 
προφητείαν λάδωμεν τὸ ῥητόν. Μνήσθητι τοῦ Ἰωάν- 
νου, ὃς, ἐρωτηθεὶς παρὰ τῶν Ἰουδαίων, Τίς sl σύ 
τίνα ἀπόχρισιν δῶμεν τοῖς ἀποστείλασιν (42); 
ἡμᾶς ; ἀπεχρίνατο᾽ ᾿Εγὼ φωνὴ Κυρίου βοῶντος ἐν 
τῇ ἐρήμῳ. Οὐκοῦν φωνὴ Κυρίου ὁ Ἰωάννης, ἄγγελος 
ἀπὸ Θεοῦ ἀπεσταλμένος πρὸ προσώπου Κυρίου, τοῦ 
ἐτοιμάσαι Κυρίῳ λαὸν χατεσχευασμένον. Αὕτη οὖν ἡ 
φωνὴ ἐπὶ τῶν ὑδάτων ἦν, ἐπὶ τῷ Ἰορδάνῃ, ἐν d 
ἐύόαπτισε χηρύσσων τὸ τῆς μετανοίας βάπτισμα" καὶ 
οὐκ ἐν τῷ ᾿Ιορδάνῃ μύνῳ (43), ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ ᾿Ενὼν 
ἐγγὺς τοῦ Σαλὴμ, ὄνι ὕδατα πολλὰ d» ixtt. Οὐχοῦν 
φωνὴ Κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων, ὁ ᾿Ιωάννης ἐστὶν ἐπὶ 


omnem legis justitiam adimpleret, δὰ Joanhis - «oo βαπτίσματος, 'Exsi καὶ ὁ θεὸς τῆς δόξης &6póv- 


baptismum descendere dignatus est. 


τησεν, Ἧλθε γὰρ φωνὴ ἐξ οὐρανοῦ λέγουσα“ Οὗτός 


ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητὸς, ἐν ᾧ εὐδόχησα. Τότε xal 6 Κύριος ἐπὶ τῶν ὁδάτων πολλῶν, καταξιώσας καταδῆναι 
ἐπὶ τὸ ᾿Ιωάννου βάπτισμα, ἵνα πληρώσῃ πᾶσαν δικαιοσύνην τὴν ἐν τῷ νόμῳ. 


3. ΥΕΚΒ. 4. Vor Domini in virtute. Aufert enim 
infirmitates populi per penitentie baptisma, per 
ipsum baptizans in aqua ad pesnitentiam. Illud, 
]n virtuie, vox est dicens : Panitentiam agite, ap- 
propinquavil enim regnum caelorum 13; item : Facite 
[ructus dignos penitentiz 13. Aut forte vox in virtute, 
quia Domino vere forti Joannes dat testimonium, 
dicens : Ego baptizo in aqua : qui autem post me 
venturus est, [ortior me est ?*. Hec igitur vox virtuti 
testimonium dabat. Vox Domini ín magnificentia. 
Nimirum cum mysteria magna de Jesu narraret 


€ Kxod. xx, 18. *' Psal. xvir, 9. ** Joan. 1, 22, 23. ** Luo. 1,17. 


*1 Matth. ri, 5. " Luc. mt 8. ?* Matth. ri, 11. 


(11) Ita tres mss. At editio Paris. cum Reg. quin- 
to ἐγένετο. Mox editio Paris. cum Reg. quarto ἀντὶ 
τοῦ τό. Deest τύ in aliis ms. 

(12) Reg. tertius πέμψασιν, Illud quod mox se- 
quitur, λαὸν κατεσχευασμένον, sio. interpretati su- 
mus, populum expeditum, id est, ita elfectum, ut 


9. Φωνὴ Κυρίου ἐν ἰσχύϊ, 'Agdipst γὰρ τὰς ἀσθε- 
νείας τοῦ λαοῦ διὰ τοῦ βαπτίσματος τῆς μετανοίας, 
δι’ αὐτοῦ βαπτίζων ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν. Τὸ, Ἐν 
ἰσχύϊ, ἡ φωνὴ ἡ λέγουσα Μετανοεῖτε, ἤγγιχε γὰρ 
3, βασιλεία τῶν οὐρανῶν: xai, Ποιήσατε χαρποὺς 
ἀξίους τῆς μετανοίας. Ἢ μήποτε ἐν σχύϊ ἡ φωνὴ, 
διότι μαρτυρεῖ τῷ ὄντι τῷ ἴσχυρῷ Κυρίῳ ὁ Ἰωάννης, 
λέγων: Ἐγὼ βαπτίζω ἐν ὕδατι: ὁ δὲ ὀπίσω μου 
ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μού ἐστιν. 'H φωνὴ οὖν 
αὕτη ἐμαρτύρει τῇ ἰσχύϊ. Φωνὴ Κυρίου ἐν μεγα- 
λοπρεπείφ' τὰ μεγάλα περὶ τοῦ ᾿[ησοῦ διαλεγομένου 


Ἴ0 Joan. m, 238. 11 Matth. πὶ, 17, 


venientem Dominum prompto animo et alacri su- 
scipiat. Nec enim alius ejus loci videtur esse sen- 
sus. Vulgata, plebem perfeclam. 

(13) Duo mss. μόνον. Alii duo cum editis μόνῳ. 
Paulo post Reg. quartus ἢ φωνή. 


ΤΊ HOMILIA IN PSALMUM ΧΧΥ. 78 
μυστήρια τοῦ Ἰωάννου, λέγοντος" Εἶδον τὸ Πνεῦμα À Joannes, dicens: Vidi Spiritum. sanctum sicut. co- 


τὸ ἅγιον ὡς (14) περιστερὰν χαταδαῖνον xm) μέ- 
νον ἐπ᾽ αὐτόν xal πάλιν: Ὄτι ix τοῦ πληρώμα- 
τος αὐτοῦ ἡμεῖς πάντες ἐλάδομεν, xol χάριν ἀντὶ 
χάριτος. Ὑψηλὰ γαρ τὰ ὕδατα καὶ τοῦ μεγέθους τῆς 
δόξης τῆς περὶ τὸν Μονογενῆ παραστατιχά, Διὸ Φωνὴ 
Κυρίου ἐν μεγαλοπρεπείᾳ. Μεγαλοπρεπὲς δὲ xai 
τὸ λέγειν" Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε’ ὁ μονο- 
γενὴς Υἱὸς, ὁ ὧν ἐν τοῖς χόλποις τοῦ Πατρὸς, 
ἐχεῖνος ἐξηγήσατο. Καὶ πολλὰ μεγαλοπρεπῶς τὰ 
περὶ τοῦ Κυρίου φαίνεται διηγούμενος ἐν τῷ λέγειν" 
Οὐ δύναται ἄνθρωπος λαμὄάνειν οὐδὲν, ἐὰν μὴ ἧ 
δεδομένον αὐτῷ ἐχ τοῦ οὐρανοῦ. Μεγαλοπρεπὲς δὲ 
καὶ τὸ, Ὁ ἄνωθεν ἐρχόμενος ἐπάνω πάντων ἐστί. 
Καὶ τὸ, Ὁ λαδὼν αὐτοῦ τὴν μαρτυρίαν, ἐσφράγι- 
σεγ, ὅτι ὁ Θεὸς ἀληθινός ἐστιν. Ὃν γὰρ ἀπ- 
ἐστειλεν ὁ Θεὸς, τὰ ῥήματα τοῦ Θεοῦ λαλεῖ. Καὶ 
τὸ, 'O πιστεύων εἷς τὸν Υἱὸν, ἔχει ζωὴν αἰώνιον“ 
καὶ ὅσα τοιαῦτα: Οὐδὲν οὖν ταπεινὸν, οὐδὲ μικρο- 


πρεπὲς, ἀλλὰ πάντα μεγαλοφυῶς μετὰ τοῦ ἐπιδάλ- 


ἐμηιδαηι descendenlem ac manentem super eum 18. οἱ 
iterum : De plenitudine ejus nos omnes accepimus, 
εἰ gratiam pro gratia 18, Sublimes namquesunt aque 
iste, et glorie Unigeniti magnitudinem declarant. 
Ideo Voz Domini in magnificentia. Quin etiam erat 
rragnifloum dicere : Deum nemo vidit unquam ; uni- 
genitus Filius, qui est in. sinu. Patris, ille enarra- 
vit ". Atque plura magnifice de Dominoloqui depre- 
henditur, 860 ubi ait: Non potest homo accipere 
quidquam, nisi fuerit ei datum de celo*. Magnifi- 
cum quoque et illud: Qui desursum venit, super 
omnes est"?. Et istud : Qui accepit ejus testimonium, 
signavil quia Deus veraz est. Quem enim misil Deus, 
verba Dei loquitur *. Tllud quoque : Qui credit in 
Filium, habet vitam zternam '! ; et reliqua ejusdem 
generis. Nihil igitur humile, abjectum nihil : sed 
omnia magniflce cum convenienti magnitudine de 
Domino dicta sunt, utpote & Joanne decenter enun- 
tiata. Idcirco Vox Domini in magnificentia. 


λοντος μεγέθους πρεπόντως ἀποδιδόμενα παρὰ τοῦ Ἰωάννου (15), περὶ τοῦ Κυρίου λελάληται. Διὰ τοῦτο" Φωνὴ 


Κυρίου ἐν μεγαλοπρεπείᾳ. 

À. Φωνὴ Κυρίου συντρίδοντος χέδρους, Avuva- 
τὸν εἰπεῖν, ὅτι ἑτοιμάζων Κυρίῳ λαὸν χατεσχευασμέ- 
νον, τὰς ἐπαιρομένας ἀσεδείας xai ὑψουμένας κατὰ 
τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ συντρίδων xal καθαιρῶν, 
ἐποίει τὰ σχολια εἷς εὐθεῖαν. Ὁ γὰρ παντὰ βουνὸν 
καὶ πᾶν ὅρος ταπεινῶν, οὗτος ἦν ὁ συντρίδων τὰς 
χέδρους, xal ἑξομαλίζων τὴν ἐπιδημίαν τῷ Κυρίῳ, 


μένην καὶ ἀταπείνωτον χαρδίαν τοῦ λαοῦ. Ὅθεν δια- 
δεχόμενος αὐτοῦ τὴν ἑτοιμασίαν, σοντρίδει ὁ Κύριος, 
διὰ τῆς ἑαυτοῦ ἐπιδημίας, τὰς ἀντιχειμένας δυνά- 
μεις, χέοδους τοῦ Λιδάνου τρρπικχῶς ὀνομαζομένας. 
Δεῖ γὰρ τὸν Κύριον βασιλεύειν, ἄχρις οὗ θῇ τοὺς ἐχ- 


4. Vgns. 5. Vor Domini confringentis cedros. Po- 
test dici, quod parans Domino populum expeditum, 
impietates adversus Dei cognitionem clatas ac eve- 
ctas conterens, evertensque obliqua in rectam 


viam transmutaret. Qui namque collem omnem, et. 


montem omnem deprimit, is erat, qui confris-- 


C gebat cedros, ao Domino adventum complanaffat ; 
διὰ τοῦ ἐνάγειν εἷς μετάνοιαν τὴν ὑψηλὴν xal ἐπηρ- 


cum altum, elatumque, et humilitatis 3mpations 
cor populi deduceret ad ponitentiam:"Ünde Domi- 
nus preparationi ipsius succedens, potestates ad- 
vereas, cedros Libani per metaphoram vocatas ad- 
ventu suo confringit. Oporfet namque regnare Do- 
minum, donec sub-süos pedes ponat inimicos, 


0pobc ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ. Kal ταύτας τὰς xi- —. Vas. 6. Et hus.oedtos comminuet, tanquam vitulum 


δρους λεπτυνεῖ (10), ὡς τὸν μύσχον τὸν AlGavowd 
Τί οὖν ἐστιν ὁ μόσχος Αἰδανος ; Φααὶν, ὅτι (17) κατὰ 
πολλὴν περιεργίαν el τοῖς εἰδώλφις λατρεύοντες, διὰ 
τοῦ Λιδάνου μορφοῦντες μόσχων ἀπειχονίσματα, oU- 
τως ταῦτα κατήγγιζον ἐπὶ τοῦ πυρός. Οὕτως οὖν 
φησι τὰς ἀντικειμένας δυνάμεις εἰς ἀφανισμὸν ἀξίως 
ἐξαφανίσεσθαι. Ἤ μόσχος ὁ διὰ τοῦ Λιδάνου ὁπὸ τοῦ 
πυρὸς συντηχόμενοζ᾽ χατὰ τὸ εἴρημέννν' Ὥς τήχε- 
ται χηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρὸς, οὕτως ἀπολοῦν- 


7 Joan. 1, 32 ?* ibid. 16. ΤΊ ibid. 18. 
9? [sa. xc, 4. 5 Psal. rxvir, 3 


15) Reg. quartus ὡσεί. 

15) Illud, παρὰ τοῦ ᾿Ιωάννου, deest in Reg. quar- 
to. Paulo post idem codex ἑτοιμάζων θεῷ. Subinde 
editio Paris. cum duobus mss. χαθαίρων, male. 
Editio Basil. et Reg. quartus καθαιρῶν, bene. 

(10)Ita Reg. quartus. Editio vero Paris. λεπτύ- 
v&tv. Colb. septimus λεπτύνει. 

(17) 8io editi : Τί οὖν ἐστιν ὁ μόσχος ; Λίδανος, φα- 
σὶν, ὃν etc., quibue in verbis cum insit vitium, eum 
locum viri doctissimi Combeflsius et Ducseus emen- 
dare voluerunt, docte quidem uterque, sed diver- 
se. Ait igitur Duorus, fortasse legendum esse, Tt 
οὖν ἐστιν ὁ μόσχος τί ὁ Λίύανος : Quid ergo est vi- 
£ulus ? quid Libanus ? vel certe, Τί οὖν ἐστιν ὁ μό- 


18 Joan. 11, 27. 19 101ὰ., 31. 80 ibid. 33, 84. 


Libanum.Quid igiturest vitulus Libanus? Ferun'ido- 
lorum cultores multa solertia simulacra vitulorum 
ex thure effingere, eaque tum demum igni admo- 
vere. Itaque eumdem δὰ modum propheta dicit 
&dversarias potestates e medio esse jure tollendas. 
Aut vitulus ille, qui ex thure effectus, igne lique- 
scit, juxta id quod dictum est : Sicut liquefil cera a 
facie ignis, sic peribunt peccatores *. Similiterque 
intelligi potest, cedros et ipsum Libanum elationis 


*! ibid. 86, 


σχος τοῦ Λιδάνου ; Quid ergo est vitulus Libani Ὁ Com- 
befisius vero aliter emendare aggreditur ; putatque 
legendum, Τί οὖν ἐστιν ὁ μόσχος Λίδανος ; Φασὶν 
ὅτι, etc. Quid igitur vitulus Libanus? Aiunt idolorum 
cullores, etc. Neo. dubium quin hoc suo invento 
multum delectatus sit, cum confidenter addat : Sic 
legit, scripsitque Basilius. Quo quidem modo auctor 
ejus opusculi scripserit, non dicam (nec vero tanti 
nobis videtur scire) : quiatamen conjectura Combe- 
fisii nihil melius occurrit, eam am plectendam duxi- 
mus. Nec illud omittendum, legi in Reg. tertio et 
Colb. sexto Φασὶν ὁ κατά etc.. quod quin mendo- 
gum git dubitari non potest. 


"70 . 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


cedrorum auctorem comminui. Comminutus ali- À vat (18) οἱ ἀμαρτωλοι. Kal οὕτως δὲ δυνατὸν νοῆσαι 


quando est vitulus ille in Exodo, qui factus fuerat 
per Aaronem ; cum videlicet populus a Deo defl- 
ciens, et in idololatriam delapsus, eum effinxit : 
quem correptum Moyses minutatim contrivit, et in 
aquam conjecit **. Itaque ad hunc modum Dominus 
totum Libanum, id est, primam malitie originem 
comminuet, sicut vitulus ille à Moyse comminutus 
est. Et comminuet eas tanquam vilulum Libanum. 


5. Et dilectus quemadmodum filius untcornium. 
Post sublatas adversarias potestates tuno amor er- 
ga Dominum elucescet, ac ipsius fortitudo, nemine 
adversariorum eam obscurante, manifesta flet. 
Propterea post illam imminutionem ait: Dilectus 
erit sicut filius unicornium. Unicornis autem ani- 
mal est imperiosum, homini non subditum, quod 
vim habet indomitam, quod in solitudinibus sem- 
per commorans, in uno cornu fiduciam reponit. 
Quapropter insuperabilis 8611 Domini natura uni- 
corni comparata est, tum quod omnibus dominatur, 
tum quod unum habet sui ipsius principium, Pa- 
trem. Etenim Caput Christi, Deus ὅδ. Vgns. 7. Vox 
Domini intercidentis flammas ignis. Peocatum, quod 
instar ignis Israel depascebat, Joannes intercide- 
. bat, dicens : Panitentiam agite, appropinquavit enim 
wegnum caelorum *. Flammam igitur cupiditatum, 
ex peccato animabus accedentem, annuntiatis Ju- 
deis ignis eterni ponis, intercidebat, cum judicii 
referret vehementiam, dicens : Ventilabrum in ma- 


λεπτύνεσθαι τὰς χέδρους xal αὐτὸν τὸν Λίδανον τὸν 
ἀρχηγὸν τῆς τῶν χέδρων ἐπάρσεως. ᾿ξ λεπτύνθη ποτὲ ὁ 
μόσχος ἐπὶ τῆς ἐξόδου διὰ τοῦ ᾿Ααρὼν, ὅτε (19) ἀπο- 
στατήσας τοῦ Θεοῦ xai εἷς εἰδωλολατρείαν ἔχτρα- 
πεὶς ἀνέπλασεν ὁ λαός" ὃν λαθὼν Μωὐσῆς, κατήλε- 
σεν (20) εἰς λεπτὰ, καὶ ἔδαλεν εἰς τὸ ὑδωρ." Οὕτως 
οὖν λεπτννεῖ ὅλον τὸν Λίδανον, τουτέστι τὴν πρώτην 
τῆς xaxlac ἀρχὴν, ὁ Κύριος, ὡς ἐλεπτύνθη ὁ μόσχος 
ἐκεῖνος ὑπὸ τοῦ Μωύσέως. Καὶ λεπτυνεῖ αὐτὰς ὡς τὸν 
μόχον τὸν Al6zvov. 

5. Καὶ δὴ γαπημένος ὡς υἱὸς μονοχερώτων. Μετὰ 
τὸ τὰς ἀντιχειμένας δυνάμεις ἀναιρεθῆναι, τότε ἀνα- 
φανήσεται ἡ πρὸς Κύριον ἀγάπη, xal ἣ tay oc αὐτοῦ 
φανερὰ γενήσεται, οὐδενὸς ἐπισχοτοῦντος τῶν ἕναν- 
τίων. Διό φησι μετὰ τὸ λεπτυνθῆναι. Ὁ ἠγαπημέ- 
νος ἔσται ὡς υἱὸς μονοχερώτων. Μενόχερως δὲ 
ζωον ἀοχικὸν, ἀνυπότακτον ἀνθρώπῳ, τὴν ἰσχὺν dxa- 
ταμάχητον, ἐρημίαις ἀεὶ διαιτώμενον, ἑνὶ χερατίῳ 
πεποιθός, Διὰ τοῦτο dj ἀκαταγώνιστος τοῦ Κυρίου 
φύσις μονοχέρῳ (21) παρειχάσθη͵, διά τε τὴν κατὰ 
πάντων ἀρχὴν, καὶ διὰ τὸ μίαν ἔχειν ἑαυτοῦ ἀρχὴν 
τὸν Πατέρα’ Κεφαλὴ γὰρ Χριστοῦ ὁ Θεός. Φωνὴ 
Κυρίου διαχόπτοντος φλόγα πυρός. Τὴν ἁμαρτίαν, 
ὡς πῦρ ἐπινεμομένην τὸν Ἰσραὴλ, ὁ Ἰωάννης δι- 
ἔχοπτε, λέγων: Μετανοεῖτε’ ἤγγιχε γὰρ ἣ βασι- 
λεία τῶν οὐρανῶν. Τὴν οὖν φλόγα τῶν παθῶν, τὴν 
ἐξ ἁμαρτίας ἐγγινομένην ταῖς ψυχαῖς, διέχοπτε, δι- 
ἡγούμενος τὰ περὶ τοῦ αἰωνίου πυρὸς τοῖς ᾿Ιουδαίοις, 
ἐν τῷ λέγειν τὰ τῆς κρίσεως σφοδρὰ, ὅτι Τὸ πτύον 
ἐν τῇ χειρὶ τοῦ Κυρίου, καὶ διακάθαριεξ τὴν 


nu Domini, δὲ aream mundabit : et triticum quidem (ἃ ἅλωνα" καὶ τὸν μὲν σῖτον ἀποθήσεται (22) εἷς τὰς ἀπο- 


in horreis deponet, paleas vero igni qui exstingui 
non potest, comburet 51, llam ergo flammam inter- 
cidebat, quod horrenda populo ob ocnlos posuerit. 
6. Vxns. 8 Et commovebit. Dominus desertum Ca- , 
des. Baptizabat enim Joannes in deserto. Desertum 
igitur illud commovit per populorum undique ac- 
currentium adventum. Quod desertum,propter eo- 
rum qui veniebant poenitentiam, sanctum appella- 
tum est. Cades enim, si interpreteris, sanctum di- 
citur. Hec vox preparat cervos (VEns. 9), animas 
videlicet sanctas, que exquirunt sublimia, absu- 
muntque serpentes, etin altis montibus commo- 
rantur. He autem fuerint anime magniflce, que 
ad ccelestis conversationis fastigium ab imis ascen- 


θήκας, tà δὲ ἄχυρον καταχαύσει πυρὶ ἁσθέστῳ.᾿ Εκείνην 
οὖν τὴν φλόγα διέχοπῃ τῷ ὑπ᾽ ὄψιν ἄγειν τὰ φοδερὰ 
τῷ λαῷ. 

6. Kai συσσείσει Κύριος τὴν ἔρημον Κάδης. 
'Hv γὰρ Ἰωάννης βαπτίζων ἐν τῇ ἐρήμῳ. Τὴν 
ἔρημον οὖν᾽ ἐκέίγην συνέσεισε τῇ ἐπιδημίᾳ τῶν παν- 
ταχόθεν λαῶν’ ἥτις, διὰ νὸ μετανοεῖν τοὺς ἐρχομὲ- 
νους, ἔρημος ἁγία προσηγόρευτο. Κάδης γὰρ ἕρμη- 
νεύεται ἡ día. Αὕτη ἡ φωνὴ καταρτίζει καὶ ἐλά- 
φους, τὰς ἁγίας ψυχὰς, τὰς τὰ ὑψηλὰ ζητούσας, τὰς 
τῶν ὄφεων δαπανητιχὰς, τὰς ἐπὶ τῶν ὀφψηλῶν ὀρέων 
τὴν διατριδὴν ποιουμέμας. Αὗται δ᾽ ἂν εἶεν ψυχαὶ 
μεγαλοφυεῖς, ἐπὶ τὰ ὑψηλὰ τῆς xav' Οὐρανὸν πολι- 
τείας ἐκ τῶν ταπεινῶν ἀνατρέχουσχι, χοῦφαι καὶ 


dunt, utpote leves et elate: quibus cum adversa- ἢ διηρμέναι' πόλεμον ἔχουσαι πρὸς τὰς ἀντικειμένας 


riis potestatibus, quemadmodum cervis cum ser- 
pentibus, bellum est. Sed Et revelat condensa ut 


δυνάμεις, ὡς πρὸς τοὺς ὄφεις al. ἔλαφοι. ᾿Αλλὰ Καὶ 
ἀποκαλύπτει (23) δρυμοὺς, ἵνα οἱ ὄφεις φανεροὶ 


δὲ Exod. xxxi, 4 seqq. 36] (ΟΥ χι, 3. δ Matth. um, 2. "' ibid. τι, 12, 


18) Reg. quartus ἀπώλλυντο. No ita multo post 
editio Paris. 6v ἀποστήσαντας. Editio vero Basil. et 
nostri quatuor mss. ὅτε ἀποστήσαντας. 

19) “Ὅτε. Forte ὅν. Epi. 

20) Mas. tres χατείλησεν, male. Editi κατήλεσεν, 
& verbo κατηλεῖν (imo χαταλεῖν. EpiT.), moto, mo- 
lu contero. 

(21) Reg. quartus μονοχέρωτι, sed ita, ut τι super- 
additum si secundis curis, eadem tamen manu. 


Haud longe nostri quatuor mss. τῷ Ἰσραήλ. Editi 
τὸν Ἰσραήλ. . E 

(22) Sio Reg. tertius. Alii tres mss. cumeditis ἀπο- 
τίθετάι Aliquando post editio Paris. τὸ ὁπ’ ὄψίν. 
Editio Basili. et nostri quatuor mss. τὸ ὑπ᾽ ὄψιν. 

(23) Editi et tres mss. ἀποχαλύπτει. Reg. quartus 
una cum LXX ἀποχαλύψει. Mox editio Paris. δπὸ 
συσχιασμοῦ, Editio Basil. eque ac nostri mss. ὑπὸ 
τοῦ συσ. 


81 HOMILIA IN PSALMUM XXXVII. 83 


γένωνται, οἱ ὑπὸ τοῦ συσχιασμοῦ τῶν δρυμῶν κα- À serpentes suo condensarum silvarum umbraculo 


λυπτόμενοι, πρὸς τὸ ἀπονώτερον αὐτοὺς ὑπὸ τῶν 
ἐλάφων χαταναλίσχεσθαι. Τάχα οὖν ὁ ἐλέγχων τὰς ἐν 
τῷ χρυπτῷ xaxlac, ἀποχαλύπτει δρυμούς" τουτέστιν, 
εἰς ἐμφανὲς ἄγει τὰς ἐμφωλευούσας τῇ ὁλικῇ φύσει 
ἁμαρτίας ὄφεις λεγομένας διὰ τὸ ποικίλον τῆς ἧδο- 
νῆς. ᾿Αποχαλύψει δὲ ἐν ἡμέρᾳ, ὅτε ἁποχαλύψει τὰ 
χρυπτὰ τοῦ σκότους, xul τὰς βουλὰς τῶν καρδιῶν 
αὐτῶν. Τάχα δὲ καὶ ὁ ᾿Ιωάννης, φωνὴ ὧν τοῦ Ko- 
ρίου, ἐν αἰνίγματι (24) τῷ ᾿Ισραὴλ διελέγετο, ὅτι 
Ἴδη ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων χεῖται. 
Πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν χαρπὸν χαλὸν, ἐχ- 
κόπτεται, xal εἰς πῦρ βάλλεται, ᾿Απεχάλυπτε 
τοὺς δρυμοὺς, τουτέστι τῶν xapmüv τὸ ἄχρηστον 
ioavipoo: ἄκαρπος γὰρ ὕλη ὁ δρυμός Οὗ τὸ βλαόε- 
ρὸν ἐπιδεικνύων αὐτοῖς, εἷς τὴν ἐπιδάλλουσαν χαρ- 
πογονίαν προσεχαλεῖτο, λέγων * Ποιήσατε τοὺς χαρ- 
ποὺς ἀξίους τῆς μετανοίας. Ἔξ ὧν πάντων ἕν ἐστιν 
ἀποτέλεσμα, τὸ οἰχοδομηθῆναι τὸν ναὸν Κυρίοτ, ἔνθα 
πᾶς ὁ γενόμενος δύναται ἁληθῶς ἑνεγχεῖν τῷ Κυρίῳ 
δόξαν. 

7. ᾿Αλλὰ καὶ ὁ Κύριος τὸν χαταχλυσμὸν κατοι- 
χιεῖ, Διὰ γὰρ τοῦ βαπτίσματος ἣ εἰς τὰς ψυχὰς τῶν 
ἡγιασμένων τοῦ Κυρίου χατοίχησις. Τὴν οὖν ἁπο- 
λουομένην τὴν ἁμαρτίαν ψυχὴν, ταύτην κατοιχεῖ ὁ 
Θεός. Διὰ τοῦτο λέγεται τὸν χαταχλυσμὸν χατοιχεῖν 
(25). Ὅτι γὰρ τὴν ix τοῦ βαπτίσματος ἄφεσιν χα- 
ταχλυσμὸν προσηγόρευσε, καὶ ἐκ τοῦ τριαχοστοῦ 
πρώτου ψαλμοῦ μεμαθήχαμεν, ἐν τῷ εἴπεϊν * Πλὴν 
ἐν κχκαταχλυσμῷ ὑδάτων πολλῶν πρὸς αὐτὸν οὐχ 
ἐγγιοῦσιν. ΑἹ γὰρ ἁμαρτίαι τῶν ἁμαρτωλῶν, ἐν 
τῇ διὰ τοῦ βαπτίσματος ἀπολυτρώσει, ὡς προσεγ- 
(Uv οὐχέτι συγχωρηθέσονται. Καὶ καθιεῖται Κύ- 
proc βασιλεὺς εἰς τὸν αἰῶνα. ᾿Επὶ πᾶσι τούτοις 
ὑπάρξει ἡμῖν γνωρίσαι τὴν ἐπὶ πάντων ἀρχὴν τοῦ 
Δεσπότου, τοῦ διδόντος ἰσχὺν τῷ λαῷ αὐτοῦ, ἵνα νι- 


delitescentes delegantur, ut minore negotio ἃ cer 
vis absumantur. Fortasse igitur, qui abscondita vi- 
ti& arguit, is revelat condensa : hoc est, latitautia 
in materiali natura peccata in apertum profert : 
quae ob voluptatis varietatem serpentes dicuntur. 
Revelabitautem in illadie, cum revelabitabscondita 
tenebrarum et consilia cordium ipsorum ** F'ortas- 
sis autem et Joannes, cum Domini esset vox, in eni- 
gmate Israel sic alloquebatur : Jam securis ad radi- 
cem arborum posita est. Ümnis ergo arbor qu non 
facit fructum bonum, exciditur, el in ignem conjici- 
tur**. Revelabat condensa, id est, fructuum inutili- 
tatem palam faciebat. Nam condensa silva, materia 
infructuosa est. Cujus eis detrimentum cum osten- 
deret, ad congruarn fecunditatem illos provocabat, 
dicens : Facite fructus dignos pomilentisg 39. Quz 
omnia unum efficiunt, nempe,ut templum Domini 
edificetur : in quo quisquis constitutus fuerit, glo- 
riam Domino vere afferre potest. 


7. Sed οἱ Domínus diluvium | inhabitaret faciet i 
Nam per haptismum in animabus sanctificatorum 
habitatio fit Domini.Animam igitur a peocato ablu- 
tam habitat Deus. Quapropter dicitur inhabitare 
diluvium. Quod enim veniam per baptismum ob- 
tentam diluvium vocaverit, etiam ex tricesimo pri- 
mo psalmo didicimus, dum dicit : Veruntamen in - 
diluvio aquarum multarum ad eum 8692 non gp- 
propinquabunt. Nam in ea redemptione qu» per 
baptismum fit, peccatorum peccata appropinquare 
non amplius poterunt. Εἰ sedebit Dominus rez in 
&ternum. Preter heo omnia id concedetur nobis, 
ut Domini in omnes principatum agnoscamus : qui 
dat populo suo robur; ut devicto maligno, benedi- 
ctionem accipiamug, que datur a Domino in pace, 


κήσαντες τὸν πονηρὸν, τὴν εὐλογίαν γωρήσωμεν τὴν —his qui ipso digni Bunt. Ipsi gloria in secula secu- 


διδομενὴν (26) ὑπὸ Κυρίου ἐν εἰρήνῃ τοῖς ἀξίοιφ. αὖ» 


τοῦ’ ὅτι αὐτῷ ἡ δόϑα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. 


ΕΙΣ AZ' ΨΑΛΜΟΝ, 
Διδασκαλία ἐξομολογήτεως. 
Ψαλμὸς τῷ Δαδὶδ εἰς ἀνάμνησιν (27). 

1. Οἱ τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς λόγοι στήσονται ἐπὶ 
τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ. ᾿Ελέγξω γὰρ, φησὶ, καὶ 
παραστήσω  xatà πρόσωπόν σου τὰς ἁυαρτίας 
σου (28). Οὕτω καὶ πρόσχωμεν νηφόντως τοῖς λεγομέ- 
νοις χατὰ τὴν Γραφὴν, καὶ elc ἔργον προάγειν τὰς ἐν- 


lorum. Amen. 


IN PSALMUM XXXVII. 
Doctrina confessionis. . 
Psalmus Davidé in recordationem 

1. Verba Scripture divinitus inspirate protribu- 
nali Christi sistentur.Arguam enim, inquit, et sta- 
luam conira faciem tuam peccata tua 31, Itaque iis 
que a Scriptura dicuntur, diligenter attendamus, 
conemurque ac studeamus Domini precepta perli- 


ΒΘ [ Cor. 1v, 5. ** Matth. i1, 10. 9 ibid. 8. *! Psal. xrix. 24. 


(24) Editi cum Reg. quarto ἐν ἑνὶ αἰνίγματι. Alii 
tres mss. iv tvi. πράγματι. Infra Reg. quartus &v- 


|n τῳ. 
(25) Legit Gombefisius, κατοιχιεῖ, ubi οἱ in editis 
et in nostris quatuor mss.legitur χατοιχεῖν. Melius 
quidem Combeflsius : sed si scriptor ita loqui vo- 
luit, ejus verba mutare aut emendare, nostrum 
2006) R teriius διδ U Haud lt 
eg. 1u8 διδομένην ἡμῖν. Haud procul tres 
mss. oum editione Basil ut in textu Edilio Paris.7 
δόξα xai τὸ κράτος νῦν xal ἀεὶ xai εἴς, eto. 


(27) Editio Paris. post inscriptionem psalmi 
prefert illa, Κύριε, μὴ τῷ θυμῷ σου" sed heo verba 
non reperiuntur neque in nostris septem mss. ne- 
que in editione Basil. 

(28) 1118, τὰς ἁμαρτίας σου, desunt in LXX et in 
Vulgata. Sed ea in aliquot exemplaribus Grecis et 
apud Theodoretum inveniri monet Nobilius. Nec 
ita multo post Reg. tertius ἐντολὰς τοῦ Κυρίου 
σπουδάσωμεν. Reotius quidem : sed refragantur et 
editi et alii mss. 


83 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


84 


cere, quia qua hora aut die Dominus noster ventu- À τολὰς τοῦ Κυρίου σπουδάσαι ἐπειχθῶμεν, ὅτι οὐκ οἴδα- 


rus sit, ignoramus *?. Vrns. 2. Damine, ne in furore 
£uos arguas me, neque in ira. tua corripias me. His 
verbis ae syllabis etiam sextus psalmus perinde ao 
illo inochoatur ; quin et reliqua sexti psalmi, iis quee 
in hoo presenti psalmo continentur, affinia sunt : 
siquidem in sexta dicebat sua ipsius ossa esse hu- 
miliata, atque in suo gemitu animam laborasse ; 
adjiciebat insuper, dicens : Lavabo per singulas πο- 
etes lectum meum, lacrymis meis stratum meam ri- 
gabo,et que his conjuncta sunt. Qua autem et in 
presenti psalmo habentur, illis consimilia sunt; 
quippe dixit : Non est sanítas in. carne mea, et non 
est pax ossibus meís a. facie peccatorum meorum : 
quoniam íniquitales mx —supergresse sunt capul 


meum,et αὰ his subjunguntur pertotum psalmum, B 


in quibus suam deflet miseriam. Hac enim locu- 
tione ipse etiam usus est dicens : Miser factus sum, 
el curvatus sam. usque in. finem valde, tota die con- 
tristatus ingrediebar. Ceterum in-sexto inscriptio 
habet. In finem, in hymnis pro octava psalmus Da- 
vidi : in presenti vero nihil horum, sed solum di- 
ctum est : Psalmus Davidi ín recordationem. Id 
porro &ddimentati. In recordationem, ad sexti psal- 
mi inscriptionem remittere nos videtur : adeo ut 
que jam in manibus sunt, /n finem, in hymnis pro 
octava dicta sint presentia. Illud enim. In recorda- 
tionem, isthec omnia indicat. Verum quia cum sex- 
tui psalmum explanaremus, que inscriptionem 
spect&bant explicavimus, nos etiam in presenti ad 
illorum réeocdationem revertamur. Videtur autem 
mihi David,cunt in diversis $63 multisque psalmis 
abs se perpetratum facinus confessus esset, hunc 
psalmum propriein recordationem seposuisse: ita ut 
eum semper in ore ferret, eo usus loco delinimenti 
ad medelam anime sut. Supplic&tionem, itaque Deo 


emittit, qua iram peccantihus omnibusimpenden- ' 


tem avertit, et vocibus eximia confessionis bonum 
Dominum propitium sibi facit. Cum vero ait : Do- 
mine,ne in furore tuo arguas me : non reprehensio- 
nem detrectat,sed eam, que cum furore conjuncta 
git. Εἰ dum dicit : Neque in ira tua corripias me, 
correptionem nequaquam fugit, sed rogat ut citra 
iram ecorripiatur:ac si quis medico per adustionem, 
per ferrum, per acerba remedia levamen ad quem- 


9? Matth. xxiv, 42. 


29) Ἡροστίθει, Forte προσετίθει. Eprr. 
30) Colb. sextus addit, ἀπὸ προσώπου τῆς ὀργῆς 


gou. . 

(31) Sic editio Paris. et Reg. sextus et Colb. iti- 
dem sextus. lllud, σφόδρα, deest in aliis quatuor 
ms8. et in editione Basil. 

S2 Ita quinque mss. At editi εἰς ἀνάμνησιν dva- 
πέμπει, 

(33) Ita quinque mss. cum editione Basil. Editio 
vero Paris. εἶναι xal. Mox octo mss cum editione 
Basil. παραστατιχὸν τὸ, εἰς τέλος. Editio vero Paris, 
παραστατιχὸν τὸ, εἰς ἀνάμνησιν. Mox Heg. quintus 
παραγραφὴν εἰρήχαμεν. 

34) Editi, ὀνέλθωμεν. Octo vero mss., εἰς ἀνά- 
μβνησιν δοχεῖ᾽ in quibus aliquid deesse nemo non 
videt. Apud Eusebium vero, e cujus commentariis 


Mtv, ποίᾳ ὥρᾳ ἢ ἡμέρᾳ ὁ Κύριος ἡμῶν ἔρχεται- 
Κύριε, μὴ τῷ θυμῷ σου ἐλέγξῃς με, μηδὲ τῇ ὀργῇ 
σου παιδεύσῃς με. Τούτοις τοῖς ῥήμασι καὶ ταῖς 
συλλαθαὶς καὶ ὁ ἕχτος ψαλμὸς τούτῳ παραπλησίως 
ἄρχεται, καὶ τὰ λοιπὰ δὲ τοῦ ἔχτου τοῖς ἐν τῷ προ- 
χειμένῳ φερομένοις συγγενῆ τυγχάνει " τεταπεινῶ- 
σθαι γὰρ αὐτοῦ τὰ ὀστᾶ καὶ τὴν ψυχὴν κεχοπιαχέ- 
ναι ἐν τῷ στεναγμῷ αὐτοῦ, ἔφασκεν ἐν τῷ ἕχτῳ, καὶ 
προστίθει (20) λέγων  Λούσω καθ᾽ ἑχάστην νύχτα 
τὴν χλίνην μου, ἐν δάχρυσί μου τὴν στρωμνήν 
μου βρέξω, καὶ τὰ τούτοις συνημμένα. Παραπλήσια 
δ᾽ ἂν εἴη ἐκείνοις καὶ τὰ ἐν τῷ προχειμένῳ, δι᾽ ὧν 
εἴρηται *. Οὐχ ἔστιν ἴασις ἐν τῇ σαρκί μου (30), 
καὶ οὐχ ἔστιν εἰρήνη ἐν τοῖς ὀστέοις μου ἀπὸ 
προσώπου τῶν ἁμαρτιῶν μου’ ὅτι αἱ ἀνομίαι μου 
ὑπερῆράν τὴν χεφαλήν μου, καὶ τὰ τούτοις δι’ 
ὅλου τοῦ ψαλμοῦ ἐπαγόμενα. ἐν οἷς ἀποχλαίεται τὴν 
ἑαυτοῦ ταλαιπωρίαν. Ταύτῃ γὰρ καὶ αὐτὸς τῇ λέξει 
χέχρηται, εἰπών - ᾿Βταλαιπώρησα xal χατεχάμφθην 
ἕως τέλους σφόδρα (31): ὅλην τὴν ἡμέραν σχυ- 
θρωπάζων ἐπορεψόμην. ᾿Αλλ’ ἐν τῷ ἕχτῳ ἧ προ- 
γραφὴ εἶχεν * Εἰς τὸ τέλος ἐν ὕμνοις ὑπὲρ τῆς 
ὀγδόης ψαλμὸς τῷ Aa6L0- ἐν δὲ τῷ παρόντι τούτων μὲν 
οὐδὲν, μόνον δέ’ Ὁ ψαλμὸς τῷ Δαδὶδ clc ἀνάμνησιν 
λέλεχται. Ἥ γε μὴν προσθήχη, εἷς ἀνάμνησιν, ἔοικεν 
ἀναπέμπειν (32) ἡμᾶς τῆς ἐν τῷ ἕχτῳ προγραφῆς" ὥστε 
εἶναι (33) τὰ παρόντα’ "Elc τέλος, καὶ ἐν ὕμνοις ὑπὲρ 
τῆς ὀγδόης. Πάντων γὰρ ἂν εἴη τούτων παραστατικὸν 
«0, Εἰς ἀνάμνησιν. ᾿Αλλ’ ἐπεὶ διεξιόντες τὰ ἐν τῷ 
ἕχτῳ ὑποπεσόντα, εἷς τὴν προγραφὴν εἰρήκαμεν͵ εἷς 
τὴν ἐχείνων ἀνάμνησιν χαὶ ἡμεῖς ἐπὶ τοῦ παρόντος 
ἀπέλθωμεν (34). Δοκεῖ δέ μοι (35) ὁ Δαδὶδ ἐν διαφό- 
ροις καὶ πολλοῖς περὶ τοῦ πραχθέντος αὐτῷ πλημμε- 
λήματος ἐξομολογησάμενος, ἰδίως τὸν παρόντα ψαλ- 
pv ἀφωριχέναι εἰς ἀνάμνησιν, ὡς ἀεὶ καὶ διαπαντὸς 
φέρειν αὐτὸν ἀνὰ στόμα " κεχρῆσθαι δὲ αὐτῷ ἀντ᾽ 
ἐπιυδῆς, bmi θεραπείᾳ τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς. 'burnplav 
γοῦν ἀναπέμπει τῷ Ge, δι’ ἧς ἀποστρέφει μὲν τὴν 
ὀργὴν τὴν πᾶσι τοῖς ἁμαρτάνουδιν ἐπηρτημένην,, 
ἱλάσχεται δὲ τὸν ἀγαθὸν Κύριον ταῖς μεθ᾽ ὑπερδαλ- 
λούσης ἐξομολογήσεως φωναῖς. Λέγων δὲ (30), Κύριε, 
μὴ τῷ θυμῷ σου ἐλέγξῃς με, οὐ τὸν ἔλεγχον παραι- 
τεῖται, ἀλλὰ τὸν μετὰ θυμοῦ’ καὶ τὸ, Μηδὲ τῇ ὀργῇ 
σου παιδεύσῃς με, οὐ φεύγε: τὸ παιδευθῆναι, δίχα 


D hec sumpta sunt, integre οἱ incorrupte ita legitur 


εἷς τὴν ἐχείνων ἀνάμνησιν καὶ ἡμεῖς ἀναπέμψομεν τὸν 
ἐντυγχάνοντα, Nos quoque in recordationem eorum 
lectorem remitlemus. 

(35) Ita mss. At editio nostra Paris. ex operarum 
intelligentia, μή. Ibidem septem mss., ἐν διαφόροις, 
ἐν πολλοῖς. Editi, διαφόροις xal πολλοῖς. Apud Euse- 
bium vero, διαφόρως ἐν πολλοῖς, optime. Rursus hoo 
ipsoloco Colb. septimus cum Eusebio, πολλοῖς περὶ 
τοῦ πραχθέντος, recte. Editi et alii mss., πολλοῖς 
περιπραχθέντος, maie. Quem errorem hinc ortum 
esse patet, quod librarii, omisso semel articulo, 
vocem περί cum voce πραχθέντος conjungere coacti 
sint. 

(36) Sic quatuor mss. cum editione Basil. et cum 
Eusebio. Deest δέ in editióne Paris. 


85 HOMILIA IN PSALMUM XXXVII, 86 
δὲ ὀργῆς τῆς παιδείας τυχεῖν ἀξιοῖ’ ὡς εἰ xal ἰατρῷ A piam morbum curandum offerenti diost: Ne mihi 


τις, τὰ διὰ χκαυτῆρος xal σιδήρου xal πιχρῶν ἀντι- 
δότων προσφέροντι βοηθήματα ἐπὶ θεραπείᾳ πάθους 
ὑποχειμένου, λέγοι: Μὴ διὰ πυρός με θεραπεύσῃς, 
μηδὲ διὰ σιδήρου xal τομῶν, διὰ δὲ ἠπίων xal πραο- 
τέρων φαρμάχων᾽ ὃ γὰρ τοιοῦτος οὐ τὴν θεραπείαν 
ἀρνεῖται, ἀλλὰ τὸ ἐπίπονον τῶν βοηθημάτων. Πολ- 
λάχις δὲ εἴρηται, ὃς ὀργὴ καὶ θυμὸς τοῦ θεοῦ λεγό- 
μενα (37) ἐν ταῖς θεοπνεύστοις Γραφαῖς, οὐ πάθη 
σημαίνει" παντὸς γὰρ πάθους ἀλλότριον τὸ θεῖον" 
κατὰ μεταφορὰν δὲ τὰ τοιαῦτα εἴωθεν ὀνομάζειν ὁ 
τῆς Γραφῆς λόγος, ὡς καὶ ὀφθαλμοὺς θεοῦ, xal ὦτα, 
καὶ χεῖρας, καὶ δαχτύλους, καὶ πόδας, xal τὰ λοιπὰ 
μέλη" ἅπερ ὡς πρὸς ἀνθρώπους χρησίμως olxovo- 
μεῖται, συγκατιὼν τῇ τῶν ἀχροωμένων ποιότητι (38). 
Οἴπως οὖν καὶ τὰς ἐπαγομένας τιμωρίας τοῖς ἅμαρ- 
τάνουσι χατὰ Θεοῦ χρίσιν, σχυθρωπὰς οὖσας xal 
ἀλγεινὰς τοῖς πάσχουσιν, ὡσανεὶ ἐξ ὀργῆς καὶ θυμοῦ 
ἐπαγομένας ὑποτυποῦται, Τοῦτο δὲ διδάσχει xal ὁ 
ἱερὸς ᾿Απόστολος, λέγων * Κατὰ δὲ τὴν σχληρὅότητά 
σου χαὶ ἀμετανόητον χαρδίαν θησαυρίζεις σεαυτῷ 
ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς, xal ἀποχαλύψεως καὶ 
δικαιοχρισίας τοῦ Θεοῦ, ὃς ἀποδώσει ἑχάστῳ 
κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ. Ὡς εἴ τις xal τὰς ix τοῦ νόμου 
τῷ ἀνδροφόνῳ ἐπηρτημένας κυλάσεις, ὀργὴν xal θυ- 
μὸν ὀνομάζοι, οὐκ ἀληθῶς τοῦ νόμου θυμουμένου καὶ 
ὀργιζομένου, τοῦ δὲ χολαζομένου ἀργὴν τοῦ νόμου 
τὴν τιμωρίαν ὑπειληφότος. Ἤδη δὲ καὶ οἱ τὰς κολά- 
σεις διαχονοῦντες χατὰ τῶν ἀσεδῶν πονηροὶ δαίμο- 
νες, αἵ τε (39) ὑπηρετικαὶ δυνάμεις τοῦ Θεοῦ, al τοι- 
αὖται xal ὀργὴ xai θυμὸς ὠνομάσθησαν. Οὕτω γοῦν 


εἴρηται ἐν τῷ περὶ τῆς δεχαπλήγου [40) τῆς xat C 


Αἰγυπτίων ἐπαχθείσης λόγῳ τὸ, ᾿Απέστειλεν ἐπ’ 
αὐτοὺς ὀργὴν χαὶ θυμὸν, ἀποστολὴν δι’ ἀγγέλων 
πονηρῶν, Οὕτως δεξιὰ λέλεχται τοῦ Θεοῦ, τὰ διὰ 


τῶν δεξιῶν xal ἀγαθῶν δυνάμεων τοῖς ἀξίοις χορη- 


γούμενα. Ἰἰκετεύει τοίνυν ὁ Δαδὶδ μὴ διὰ πονηρῷν 
δυνάμεων ἐλεγχθῆναι, μηδὲ δι’ ἀποστολῆς ἀγγέλων 
πονηρῶν παιδευθῆναι, διὰ λόγων δὲ σωτηρίων καὶ 
μαθημάτων ὠφελίμων. Καὶ ἄλλως δὲ ἀντιδολεὶ μὴ 


ignem, ue ferrum, ne sectiones ad medelam admo- 
veas, sed dulcia mitioraque remedia. Talis enim 
non medelam abnuit, sed curationis acerbitatem. 
Sepe autem diximus, iram et furorem Dei in divi- 
nitug traditis Scripturis non animi motus signifi- 
care ; nam ab omni perturbatione alienum numen 
est ; sed per translationem h:»o solent in Scriptura 
nominari, quemadmodum oculi Dei, aures, manus, 
digiti, pedeset reliqua membra: queipsehominibus 
utiliter dispensat, auditorum qualitati se attem- 
perans. Sic igitur etiam inflictas ex Dei judicio 
peccantibus poenas, que sane moleste acerbeque 
patientibus sunt, quasi ex ira οἱ furore inveotas 
adumbrat. Hoc autem et sacer Apostolus docet, di- 
cens : Secundum autem duritiam tuam et impamni- 
Lens cor thesaurixas Libi iram in die ἐγώ, et revela- 
tionis jusli judicii Dei, qui reddet unicuique secundum 
opera ejus **. Ao si quis poenas que ex lege impen- 
dent homicide, iram ac furorem appellet, non quod 
revera lex ira et furore corripiatur, sed quod qui pu- 
nitur, legis supplicium iram esse putet. Jam vero 
maligni quoque demones qui suppliciorum impiis 
illatorum ministri sunt, ac virtutes Dei ad ministre, 
ira et furor vocantur. Ubi itidem sermo habetur de 
decem plagis contra /Egyptios immissis, dictum est 
similiter : Misit in eos irum el [urorem, immissio- 
nem per angelos malos **. Sic dextera Dei dictt 
gunt ea, que per dexteras et bonas potestates di- 
gnis subministrantur. Supplicat igitur David ne a 
malignis potestatibus coarguatur, neyeíitnmissione 
angelorum malorum corripiatur: sed salutaribus 
verbis utilibusque disciplinis. Atque rursus rogat ne 
servetur ad diem ire, revelàtionisque, et justi judi- 
cii Dei, sed jam hio in presenti vita et ante mortem 
peccata eIat. Eteáne voti fuit compos. Nam penas 
dedisse palam est; per ea que passus est, ante 
obitum. Quin et ipse de se $864 ponas sumpsit, 
dum se per confessionis modos suppliciis variis 
subjecit. 


τηρηθῆναι εἰς ἡμέραν ὀργῆς, xal ἀποχαλύψεως, xal δικαιοχρισίας τοῦ Θεοῦ" ἤδη δὲ ἐντεῦθεν xal χατὰ 
τὸν παρόντα βίον, πρὸ τῆς τελευτῆς, ἀπολήψεσθαι τὰ ἁμαρτήματα. Καὶ ἔτυχέ γε τοῦ σκοποῦ " φαίνεται γοῦν 
δίκην δεδωχὼς, δι᾿ ὧν ἔπαθε, πρὸ τῆς τελευτῆς. Καὶ ἄλλως δὲ αὐτὸς ἑαυτὸν ἐτιμωρεῖτο παντοίαις ὑποδάλλων 


κολάσεσιν ἐν τοῖς τῆς ἐξομολογήσεως τρόποις. 


2. Ὅτι τὰ βέλη σου ἐνεπάγησάν μοι, xal ἐπ- [) 2. Vgns. 3, ἅ. Quoniam sagitte tux infizz sunt 


ἐστήριξας ἐπ᾽ ἐμὲ τὴν χεῖρά σου. Οὐχ ἔστιν ἴασις 
ἐν τῇ σαρχί μου ἀπὸ προσώπου τῆς ὀργῆς σου. 
Οὐκ ἔστιν εἰρήνη iv τοῖς ὀστέοις μου ἀπὸ προσ- 
ὦπου τῶν ἀμαρτιῶν μου. Ὁ μὲν μέγας ἀθλητὴς Ἰὼ, 
παντοίους ὑπομείνας πειρασμοὺς, οὐχ ἠγνόει πόθεν 


αὐτῷ τοῦτο ἐγένετο" διὸ ἔλεγε" Βέλη γὰρ Κυρίου 
€ Rom. n, 5. 6. ** Psal. ὕσσχγσι:, 49. 


(37) Bex mss., λεγόμενον. Editi cum Eusebio ut 
in textu. 

(38) Sic editi. Apud Eusebium vero νηπιότητι, 
i: ali, et ita legendum esse arbitramur. 

(39) Legi 


In88., τοιαῦται δέ, 


itur in quatuor mss. αἱ δέ. Ibidem duo. 


sihi, et confirmasli super me manum tuam. Non est 
sanilas in carne mea a facie irze tuse. Non est pax 
ossibus meis a facie peccalorum meorum. Sane mag- 
gnus ille athleta Job tentationes omnis generis per- 
pessus, non ignorabat undenam hoo sibi eveniret. 
Quapropter dicebat: Sagiltze enim Domini ín cor- 


(40) Editio Paris., τοῦ δεχαλόγου, mele. Editio 
Basil. et quatuor ms8., τῆς δεχαλόγου, non melius, 
nisi quod ld ad veram Scripturam magis accedat. 
Eusebius denique, τῆς δεκαπλήγου, bene et emen- 
date: quam lectionem ut certam in textum inse- 
rere non dubitavimus. | 


81 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


pore meo sunt, quarum ira meum ebibit sanguinem **, Α Ev τῷ σώμμτί μού ἐστιν, ὧν ὁ θυμὸς αὐτῶν ἐχπί- 


David autem non in corpore velut Job percussus, 
ged in ipsa anima vulnere letali confossus, non ait 
quemadmodum Job, Sagitiz enim Domini in cor- 
pore meo sunt; sed, Quoniam sagtile tu» infixe 
sunt mihi, et confirmasti super me manum tuam. Job 
vero manum Domini memorat, his verbis : Manus 
enim Domini esl quz. tetigit me **. Dicit etiam Do- 
mino diabolus : Mitie manum tuam, et tange omnia 
qua habet *'. Et rursum: Mítte manum tuam, et 
tange carnes ejus eL ossa ejus **. Verum alia quedam 
manus erat, et alie sagitt» que ipsius carnem ac 
bona corporea attingebant: hic autem, quia David 
anima egrotabat, se telis aliis confossum, et manu 
alia attactum significat. Porro sagitte hic memora- 
te mihi videntur esse spirituales, imo vero ipsa Dei 
verba, que pungebant, al vulnerabant ipsius ani- 
mam, et de conscientia ipsa sumebant supplicium, 
eamque castigabant. Vir enim hic tantus cum esset, 
totque a Deo bona consecutus, tamen turpe factum 
patravit. Fortasse autem etiam ipsum diabolum, et 
ignita illius maligni tela, affectum excitantia et 
amatoria, que ipsum ad concupiscentiam uxoris 
Urie incenderunt, signiflcat: de quibus hec monita 
dat Apostolus : Accipite armaturam Dei, ul possitis 
ignea omnia maligni tela exstinguere 9. Quoniam 
enim inermis inventus David, ignitis maligni telis 
Jon resistebat, jure in anima sauciatus, concupi- 
sóentia correptus est. Quemadmodum autem Job 
di&boli sagittas, immissa videlicet corpori suo ul- 
cera, quía permissu Dei acciderant, sagittas Domini 
vocavit, dicens; Nam sagitiz Domini in corpore 
meo sunt, quarum furor ebibil meum sanguinem ! ; 
ita verisimile est ideo Davidem hic sagittas Domini 
nominasse, quia ex Domini concessu inimicus eum 
oppugnabat, ut edisceret non dicere: Noa movebor 
in eternum. Quia enim Dei gratia futtas, magna ali- 
quando de se eenserat, ita ut arroganter diceret : 
Ego autem dixi in abundantia mea : Non movebor in 
&ternum *; ideo jure tentatori traditus est, qui 
&nimam ejus adortus, majus ei quam Jabo damnum 
intulit. Sermones autem quibus ad memoriam re- 
vocatur justum Dei judicium, et quibus ira peccan- 
tibusimpendens edocetur, sagittis sunt auctiores : 
quippepungunt conscientiam,sauciantqueipsam, et 
stimulant. 8685 Sane sic dixeris Davidem sacris his- 


νει μου τὸ αἷμα. 'O δὲ Δαδὶδ, οὐ «à σῶμα πληγεὶς 
ὁμοίως τῷ 'I6, αὐτὴν δὲ τὴν ψυχὴν καιρίαν τρω- 
θεὶς, οὐχ ὁμοίως τῷ ᾿Ιὼδ φάσχει: Βέλη γὰρ Κυρίου 
ἐν τῷ σώματί μού εἶσιν (Al): ἀλλ᾽, Ὅτι τὰ βέλη 
σου ἐνεπάγησαν μοι, xal ἐπεστήριξας ἐπ’ ἐμὲ τὴν 
χεῖρά σου. Ὁ δὲ Ἰὼ μνημονεύει τῆς χειρὸς Ku- 
ρίου, λέγων * Χεὶρ Κυρίου ἐστὶν ἡ ἀψαμένη μου. 
Καὶ ὁ διάδολος τῷ Κυρίῳ λέγων, ᾿Απόστειλον τὴν 
χεῖρά σου, καὶ ἅψαι πάντων ὧν ἔχει, ἔφασκε (42). 
Καὶ πάλιν’ ᾿Απόστειλον τὴν χεῖρά σου, xal ἅψαι 
τῶν σαρχῶν αὐτοῦ καὶ τῶν ὀστέων αὐτοῦ. ᾿Αλλ’ 
ἑτέρα τις ἦν χεὶρ, καὶ ἕτερα βέλη τῶν σχρχῶν αὐτοῦ 
χαθιχνούμενα xal τῶν σωματιχῶν (43) ὑπαρχόντων. 
Ἐνταῦθα δὲ, ἐπειδήπερ τὴν ψυχὴν αὐτὴν νενοσήχει 
ὁ Δαδὶδ, ἕτερα βέλη καθικέσθαι αὐτοῦ σημαίνει, καὶ 
ἑτέραν χεῖρα ἦφθαι αἰτοῦ. Καί μοι δοχεῖ τὰ ἐνταῦθ 
λεγόμενα βέλη, λογικὰ εἶναι, μᾶλλον δὲ αὐτοὺς τοὺς 
τοῦ Θεοῦ λόγους, νύττοντας καὶ τιτρώσχοντας αὐτοῦ 
τὴν ψυχὴν, xai τὴν συνείδησιν αὐτὴν (44) τιμωρου- 
μένους καὶ χκολάζοντας" ἐπεὶ τοσοῦτος ὧν ὁ ἀνὴρ, xal 
τοσούτων τετυχηχὼς ἀγαθῶν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, αἰσχρᾷ 
πράξει ἑχυτὸν ἐξέδωχε. Μήποτε δὲ xal αὐτὸν τὸν 
διάδολον, καὶ τὰ τοῦ πονηροῦ πεπυρωμένα βέλη, τὰ 
παθητιχὰ xal ἐρωτιχὰ, εἰς ἐπιθυμίαν ἐξάψαντα τῆς 
τοῦ Οὐρίου γυναιχὸς, σημαίνει" περὶ ὧν xai ὁ ᾿Από- 
στολος διδάσχει, λέγων * ᾿Αναλάδετε τὴν πανοπλίαν 
τοῦ Θεοῦ, πρὸς τὸ δύνασθαι πάντα τὰ βέλη τοῦ 
πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σὔθέσαι . ἐπειδὴ γὰρ 
ἄφρακτος εὐρεθεὶς, οὐχ ἀντέσχε πρὸς τὰ τοῦ πονη- 
ροῦ πεπυρωμένα βέλη, εἰκότως τὴν ψυχὴν τρωθεὶς, 


C ἥλω τῇ ἐπιθυμίᾳ. Ὥσπερ δὲ ὁ Ἰὼδ (45) τὰ τοῦ διαδόλου 


βέλη, τὴ ἕλκη τὰ ἐπιτεθέντα αὐτῷ κατὰ τοῦ σώματος, 
ἐπειδὴ χατὰ συγχώρησιν ἐγίγνετο τοῦ Θεοῦ, βέλη 
Κυρίου ὠνόμασεν, εἴπών. Βέλη γάρ (40) Κυρίου ἐν 
τῷ σώματί μού ἔσνιν, ὧν ὁ θυμὸς αὑτῶν ἐκχπίνει 


^ geo τὸ αἷμα’ οὕτως εἰκὸς xal τὸν Δαδὶδ ἐνταῦθα βέλη 


Κυρίοο εἰρηκέναι, ἐπεὶ xavp συγχώρησιν τοῦ Κυρίου 
χκατεστρατεύσατο αὐτοῦ ὃ ἁντίπαλος, ἵνα μάθῃ μὴ 
λέγειν. Οὐ μὴ σαλέυθῶ εἰς τὸν ἀΐῶνα. 'Exei γὰρ 
τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ δυναμούμενος, μέγα ᾿ἐφ᾽ tavtip 
ἐφρόνησέ ποτε, ὡς ἀπαυθαδιάσασθαι xal εἰπεῖν " 
Ἐγὼ δὲ εἶπον ἐν τῇ εὐθηνίᾳ μου’ Οὐ μὴ σαλευθῶ 
εἰς τὸν αἰῶνα" τούτου χάριν εἰκότως παρεδόθη τῷ 
πειράζοντι, ὃς τῆς ψυχῆς αὐτοῦ καθαψάμενος, μει- 
ζόνως αὐτὸν ἢ τὸν ᾿Ιὼδ ἐζημίωσεν. ΟἹ δὲ λόγοι, τῆς 


ce ac divinis sagittis confessum, reprehensionem ex ἢ δικαιοχρισίας αὐτοῦ ὑπομνηστιχοὶ, καὶ τῆς ὀργῆς τῆς 


furore adhibitam, et castigationem ex ira Dei illa- 


δ Job vi, 4. 9 Job xix, 21. * Job 1, 41. ** Job rm, 5. 


* Psal. xxix, 7. 


41) Elew. Forte ἐστιν, ut paulo superius. Epim, 
. (42) Sic editi. Verbum ἔφασκε deest in Reg. ter- 


io. 

(43) Ita quatuor mss. cum editione Basil. et cum 
Eusebio. At editi, βιωτικῶν. 

(44) Duo mss., αὐτῶν, Statim tres mss., τοσοῦ- 
τος ἦν. Subinde editi, τετυχηκὼς ἀγαθῶν: sed vox 
ἀγαθῶν deest in nostris quatuor mss. 

(45) Ita editi. Illud, ὁ '156, in nostris 
Iss. non legitur. Ibidem Fteg. secundus, 
ἐπιτεθέντα τῷ 'I06 xavd, eto. 


uatuor 
ἐλη τὰ 


τοῖς ἁμαρτάνουσιν ἐπηρτημένης διδασχαλιχοὶ (47), 
* Ephes. vi, 13, 16. 1200 νι, 4. 


(46) Sic Colb. primus et Reg. tertius. Deest γάρ 
in editis. Nec ita multo post quatuor mss. συγχώ- 
ρησιν τοῦ Κυρίου, Editi vero συγχώρησιν Θεοῦ. 

(47) Editi et nonnulli mss., διδασχαλία, ot. Haud 
emendate. Reg. tertius cum Colb. sexto, pro διδα- 
σχαλία, habet διδασκαλίας sed nihil inde opis affer- 
tur. Horum genuinum parentem Eusebium secuti 
sumus apud quem legitur ita, uti edidimus. [n de- 
tegendis autem errorum causis qui delectantur, in 
eo hio erratum esse videbunt, quod ex διδασκαλι» 
κοί 8 libreriis effeotum sit διδασκαλία, οἵ. 


89 


HOMILIA IN PSALMUM XVXVII. 


90 


βελῶν εἶσιν ὀξύτεροι, τὴν συνείδησιν νύττουτες, τι- À tam jure recusasse. Ne enim, inquit, in furore tuo 


τρώσκοντές τε xal χεντοῦντες αὐτήν. Καὶ οὕτως 
εἴποις ἂν τὸν Δαδὶδ τοῖς ἱεροῖς τούτοις καὶ θείοις 
χεντούμενον, εὐλόγως παραιτεῖσθαι τὸν διὰ θυμοῦ 
ἔλεγχον, καὶ τὴν δι ὀργῆς τοῦ Θεοῦ παιδείαν. Μὴ γὰρ 
τῷ θυμῷ σου φησιν, ἐλέγξῃς με, Κύριε,μη δὲ τῇ ὀργᾷ 
σου παιδεύσῃς με. Διὰ τί; Ὅτι τὰ βέλη σου ἐνεπάγ- 
ncáv μοι. Ηροσλαδόντα (48) γὰρ τὴν ὀργὴν καὶ τὸν 
θυμὸν τὰ παρὰ σοῦ καθιχόμενα βέλη ἱκανῶς με τιμω- 


arguas me, Domine, neque in ira tua corripias me. 
Quamobrem? Quoniam sagillo Lux infixa sunt mihi. 
Nam tela abs te immissa, que iram et furorem 
preverterunt, sufficienter de me supplicium su- 
munt, ac satis me castigant. Quare supplex petit, 
ne aliam iram aut furorem experiatur, Quoniam 
sagitiz tug infixx sunt mihi; aut secundum Sym- 
machum, Atténgunt me. 


ρεῖται, xal αὐτάρχως με χολάζει. Διὸ ἱκανῶς με τιμωρεῖται, καὶ αὐτάρχως με κολάζει, Διὸ ἱκετεόει, μὴ 
ὀργῆς ἑτέρας μηδὲ θυμοῦ πειραθῆναι, “Ὅτι τὰ βέλη σου ἐνεπάγησάν μοι, ἢ, xaglmexal μου, κατὰ τὸν Σύμμαχον. 


3. Καὶ ἐπεστήριξας ἐπ᾿ ἐμὲ τὴν χεῖρά σου. 
Χεῖρα δὲ Κυρίου καθαψαμένην αὐτοῦ νόησον (49), 
καὶ τὴν ἐπὶ τοῦ Ἰὼδ δεδηλωμένην. Αὕτη δὲ à χεὶρ 
τοῦ Κυριον πάντα τὸν οἶχον τοῦ Δαδὶδ ἐχ βάθρων 
ἔσεισε, τὸν μὲν πρωτότοχον αὐτοῦ τῶν παίδων τὸν 
᾿Αμνὼν ἕρωτι τῆς ἀδελφῆς ἐχμήνασα, πυρώσασα δὲ 
. *üv ᾿Αδεσσαλὼμ τῇ κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ ὀργῇ, ὡς ἀν- 
ελεῖν τὸν ᾿Αμνὼν, ἔπειτα xal. αὐτῷ (50) ἐπαναστῆναι 
τῷ πατρί’ xai τὰ λοιπὰ δὲ πάντα διὰ τῆι ἱστορίας 
wapigtáusvz, ἣ δηλωθεῖσα χείρ. Χείρ σου καθήψατό 
μου διὰ τῶν ἐπαλλήλων συμφορῶν. ἱκετεύω, φησὶ, 
μὴ ἄλλῳ θυμῷ ἐλεγχθῆναι, μηδὲ χείρονι ὀργῇ παι- 
δευθῆναι. Καὶ οὐ μόνον ταῦτα, ἀλλὰ xal (51) τὰ ἐπι- 
λεγόμενα, & διδάσκει ἑξῆς λέγων: Οὐχ ἔστιν ἴασις 
ἐν τῇ σαρχι μου ἀπὸ προσώπου τῆς ὀργῆς σου" 
οὐχ ἔστιν εἰρήνπ ἐν τοῖς ὀστέοις pou ἀπὸ προσ- 
doo τῶν ἁμαρτιῶν μου. Ἐγὼ, φησὶ, προλαδὼν, 
οὐδὲ περιμείνας "va. μού τις ἔξωθεν τὸ σῶμα χολά- 
σῃ, ἕλκει πονηρῷ ἐμαυτὸν ἐτιμωρησάμην, καὶ τὴν- 
cdpxa μου, δι’ ἧς πέπραχταί μοι τὸ ἀμάρτημα, xo- 
λάσεσι (52) παρέδωχα, τιμωρούμενος ἐμαυτὸν xal 
χολάζων παντοίαις χολάσεσι. Τοῦτο γὰρ ἐδήλου καὶ 
δι᾿ ἑτέρων, λέγων: Ἐταπείνουν ἐν νηστείᾳ viv 
ψοχήν μου, xal à σάρξ μου ἠλλοιωθη δι’ ἔλαιον, 
xai ἐοελαθόμην τοῦ φαγεῖν τὸν ἄρτον μου’ ἀπὸ 
φωνῆς τοῦ στεναγμοῦ μου 
μου τῇ σαρχί μου. Kal, Λσύσω xaty ἑκάσψην 
τύκτα τὴν κλίνην μον, ἐν. δάχρυσί μου τὴν 
στρωμνήν μον “βρέξω. Οὕτως οὖν καὶ νῦν φησιν’ 
Οὐχ ἔστιν ἴασις ἐν τῇ σαρκι μου ἀπὸ πμοσώου 
τῆς ὀργῆς σου. ᾿Αντὶ δὲ, τῆς ὀργῆς, συμφώνως 6 
τε ᾿Αχύλας καὶ ὁ Σύμμαχος, ἀπὸ προσώπου ἐμ- 
ὀριμήσεώς σου, ἡρμήνενσαν, ᾿Απήρχει γάρ μοι, 


Β 


C 


ἐχολλήθη τὰ ὀασκᾷ — 


φησὶν, ἡ ἀπὸ τῶν σῶν θείων Γραφῶν ἐμύρίμησις, D 


xai ἣ διὰ τοῦ σοῦ προφήτου Νάθαν ἀπειλή. Διὸ ἀπὸ 
προσώπου τῆς ἐμόριμήσεώς σου ἐμαυτὸν οὕτως ἐτι- 
μωρησάμην, ὡς κολάσαι τὴν ἐμαντοῦ σάρχα, xal τὰ 
ὀστᾶ μου μὴ ἔχειν εἰρήνην ᾿Απὸ προσώπου τῶν 
ἀμαρτιῶν μου. ᾿Ανθ᾽’ οὗ ὁ Σύμμαχος, Διὰ τὰς ἀμαρ- 


3 Psal. xxxiv, (3. * Psal. cvir, 24. 


(48) Editi οἱ mss. παραλαδόντα. Sed cum illud, 
παγαλαθόντα, huic loco convenire vix possit, emen- 
dat Combefisius, legitque προλαδόντα" cujus conje- 
cturam, si vel unus ms. faveret, amplecteremur 
haud inviti. lta edidimus, uti editum invenimus in 
Commentariis Eusebii. 

(50) Colb. primus cum Reg. secundo, νόει. 


50) Ita editi cum feg. quarto. Alii tres mss. 


3. Et confirmasti super me manum tuam. Manum 
autem Domini ipsum ferientem, eam que in Jobo 
declarata est intellige. Hac autem Domini manus 
e fundamentis excussit omnem Davidis domum, 
cum Ammonem quidem, filiorum natu maximum, 
sororig amore insanientem reddidit, Absalonem 
vero in fratrem ira aecendit, adeo ut Ammonem 
neci traderet, et posthac in patrem ipsum rebella- 
ret. Sed et reliqua omnia in historia prodita, ma- 
nus sunt que hic indicata est. Manus tua tetigit 
me per calamitates alias aliis succedentes. Sup- 
plico, inquit, ut ne alio furore arguar, neve ira pe- 
jori corripiar. Nec hec solum, sed ea etiam que 
subjunguntur, et qua docet, exinde dicens : Nos 
est sanitas in carne mea a facic ire tug : non. est 
pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. Ego, 
inquit, preverti, nec exspectavi ut quis externus. 
meum corpus castiget, ulcere malo excruciavi me 
ipse, meamque carnem per quam a me admissum 
peccatum est, suppliciis tradidi, ultionem de me 
sumens, ac me omnie generis cruciatibus puniens. 
Hoc enim aliis quoque verbis indicabat, dicens : 
Humiliabam in jejunio anétiam meam? , et : Caro 
mea immulata est propter oleum *; et : Oblitus sum 
comedere.panem metum ; a. voce gemitus mei adhz- 
serunt 055a fea cürni mex; et : Lavabo per singulas 
noctes lectum meum, lacrymis meis stralum meum 
rigabo*. Sic itaque et nunc ait : Non est sanitas ín 
carne mea a facie irz tu. Porro pro, Ira, Aquila 
et Symmachus, À facie fremitus tui, similiter inter- 
pretati sunt. Satis enim, inquit, mihi erat fremitus 
ille qui divinis tuis Scripturis enuntiatur, et com- 
minatio per prophetam tuum Nathan facta. Quare 
& facie fremitus tui ita multavi me ipsum, ut car- 
nem meam castigaverim, et ossa mea non habeant 
pacem, A facie peccatorum, meorum : pro quo Sym- 
machus, Propter peccata mea, interpretatus est. 
Vzgns. 5-7. Quoniam iniquitates mea  supergressa 
sunt caput meum, elt sicut. onus grave gravate sunt 


5 Pgal. αἱ, 5, 6. * Paal. v1, 7. 


αὐτόν. Statim Reg. terlius cum Colb. sexto, πα- 
ρεσταμένα. 

($1) Ita Reg. secundus. Editi cum aliquot mss. 
addunt διά. 

(52) Reg. tertius, χολάσει. Mox Reg. secundus, 
δι’ ἑτέρων λόγων ἐταπείνουν. Ibidem Colb. Bextus, 
ἐν νηστείαις. 


91 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


super me. Pulruerunt. et. corrupte sunt. cicatrices À «lac μου. Ὅτι αἱ ἀνομίαι μου ὀπερῆραν τῆν κε- 


mec, a facie insipientie meg. Miser factus sum, οἱ 
curvatus sum usque in. finem valde. Quandoquidem 
ait, hec a me perpetrata sunt, ob id Miser factus 
sum, et curvatus sum usque tn finem, et tota die con- 
trislatus ingrediebar. Jam vero per hec declarat quae 
passus sit, et quomodo de seipso ponas sumpserit, 
non de uno peccato accusans se, sed de multis 
acervatim, iisque tantis, ut neque 866 intus ab- 
scondantur in anima sua, neque intra corpus la- 
teant, sed ipsum supergressa siat, adeo ut omnibus 
jam nota sint ao perspecta. Igitur in principio ser- 
monis, ipse gui ipsius erat accusator; idque coram 
omnibus, ut in ipso illud impleri posset : Justus 
accusator est sui ipsius ", preveniene quemcunque 
hominem accusatorem. Ipse quidem sese condemna- 
vit, sed omne inimicorum os oppilavit, cum nihil 
aliud edversus eum dicere possent. Docet autem nos 
hic sermo, ut ne nostra ipsorum mala obtegamus : 
neque peccata tanquam nigredinem quamdam ao 
putredinem in imo anime recessu contineamus, 
cauterio notam conscientie inurentes. Quemadmo- 
dum ia febribus. Et vero febris, dum intro et in 
penitissimis partibus serpit, morbum graviorem 
efficit : si vero in aperium prodit, spem declinatio- 
nis ostendit : sio et anime contingit. Quin etiam 
aliud quid expertum se fuisse docet David, dicens: 
"Sicut onus grave gravat sunt. super me. Nam ejus 

finora gravabant ipsius conscientiam, ita ut ob 
&nimi -generositatem ac candorem, illa ferre non 
posset. Qui enim prefractus est, et induratus, se- 
cundum duritiato suam,et imponitens cor, congerit 
sibi ipse iram in' die ἰγῷ ὃ, quippe qui peccatum 
pecoato adjungat, suaque adaugeat mala. Cum enim 
venerit peccator in profundum. malorum, contemnit ? : 


contra, vir probus etiamsi serrel aliquande lapsus 


fuerit per quamdam diaboli subreptlónem, maxi- 
mopere gravatur ejus conscientia, ut nec (acere, 
nec suum malum occultare valeat. Er abundantia 
enim cordis os loquitur 10, Hino cum silentium ei 
intolerandum esset, e& que ipsum premebant, pa- 
tefecit, dicens : Sicut onus grave gravalz sunt super 
me, videlicet iniquitates mee. Et rursus : Paírue- 
runi cicalrices mex a facie insipientise mea. Insi- 
pientiam autem, insipientem actionem ab insi- 
pientia ortam nominat. Omne enim peccatum per 


insipientiam admittitur; virtus autem cum sit ipsa ἢ ἀφροσύνης γενομένην. 


prudentia, quecunque secundum ipsam fiunt, hec 
laude ac virtute digna declarat.Sed et e& quo ex 
prudentia fiunt, pariunt anime sanitatem: insi- 
pientia vero vulnera ao vibices infert. Qui igitur in 
peccatis perseverant, gaudentque in ipsis et dele- 


᾿ " Prov. xvi, 17. * Rom. 11, 5. ? Prov. xvir, 3. 


(53) Ita Colbertini primus et sextus et Reg. quin- 
tus eum editione Basil. At deest σφόδρα in editis et 
in uno aut altero ms. et apud LXX. 

(94) Reg. secundus, αὐτάς. Mox quatuor mss., 
καρὰ τοῖς πᾶσιν ἑαυτόν. Vox ἑαυτόν deesse quidem 


φαλήν μου, ὡσεὶ φορτίον βαρὺ ἑἐδαρύνθησαν ἐπ’ 
ἐμέ. Ἡροσώζεσαν xai ἐσάπησαν οἱ μώλωπές μου, 
ἀπὸ προσώπου τῆς ἀφροσύνης μου. Ἐταλαιπώ- 
ρησα, καὶ χατεχάμφθην ἕως τέλους σφόδρα (53). 
᾿Επειδὴ τάδε μοι, φησὶ, πέπρακται, (id τοῦτο 'Exa- 
λαιπώρπσα, καὶ κατεκάμφθην ἕως τέλους, καὶ 
ὅλην τὴν ἡμέραν σχυθρωπάζων ἐπορευόμην. Διὰ 
τούτων δὲ παρίστησιν ἃ πέπονθε, καὶ ὅπως ἑαυτὸν 
ἐτιμωρεῖτο, οὐ μίαν ἑαττῷ κατηγορῶν ἁμαρτίαν, 
ἀλλ᾽ ἀθρόως πολλὰς, καὶ τοσαύτας, ὡς μηδὲ ἔνδον 
χρύπτεσθαι ἐν τῇ ἑχυτοῦ ψυχῆ, μηδὲ, εἴσω τοῦ σώ- 
ματος λανθάνειν, ἀλλ’ ὑπερθεδηχέναι αὐτοῦ (54), 
ὥστε χαὶ πᾶσιν αὐτὰς γνωρίζεσθαι. Αὐτὸς γοῦν ἦν 
κατήγορος ἑαυτοῦ ἐν πρωτολογίᾳ, καὶ παρὰ τοῖς πᾶ- 
σιν, ὧς ἄν πληρωθείη ἐπ’ αὐτῷ" Δίχαιος ἑαυτοῦ κατ- 
ἤγορος, φθάνων πάντα ἄνθρωπον χασήγορον. Αὐτὸς 
μὲν ξαυτὸν κατέχρινε, πᾶν δὲ ἐχθρῶν ἀπέφραττε 
στόμα, μὴ ἐχόντων ἕτερόν τι κατ᾽ αὐτοῦ λέγειν. 
Διδάσχει δὲ ἡμᾶς ὁ λόγος μὴ κρύπτειν τὰ ἑαυτῶν 
χαχὰ, μηδὲ, ὥσπερ τινὰ μελανίαν καὶ. σῆψιν, κατὰ 
βάθους τῆς ψυχῆς συνέχειν τὰ ἁμαρτήματα, τὴν 
συνείδησιν καυτηριαζομένους, Ὥσπερ ἐπὶ τῶν πυ- 
ρετῶν, εἴσω μὲν καὶ κατὰ βάθους χωρῶν 6 πυρετὸς, 
μείζονα τὴν νόσον ἐργάζεται, προκόψας δὲ τοὺὐμ- 
φανὲς, ἐλπίδα παραχμῆς ὑποφαίνει’" οὕτω καὶ ἐπὶ 
τῆς ψυχῆς &v γένοιτο. Καὶ ἄλλο δέ τι διδάσκει περὶ 
ἑαυτὸν γεγονὸς ὁ Δαὶδ, λέγων’ Ὡσεὶ φορτίον 
βαρὺ ἐδαρύνθησαν ἐπ’ ἐμέ. ᾿Εὔάρει γὰρ αὐτοῦ τὴν 
συνείδησιν τὰ τετολμημένα αὐτῷ, ὡς μὴ δύνασθαι 
βαστάζειν αὐτὰ δι’ εὐγένειαν xal εὐγνωμοσύνην φυ- 
χῆς. Ὁ μὲν γὰρ ἀτεράμνων xal ἀπόσχληρος, κατὰ 
τὴν σχληρότητα ἑαυτοῦ (55) καὶ ἀμετανόητον χαρ- 
δίαν, θησαυρίζει ἑαυτῷ ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς, ἐπι- 
σπώμενος ἁμαρτίαν ἐφ᾽ ἁμαρτίας, αὔξων τὰ ἑαυτοῦ 
χαχά Ὅταν γὰρ ἔλθῃ ἁμαρτωλὸς εὶς βάθος 


^ χαχῶν, xaraopovei* ὁ -b εὐγνώμων, εἰ καὶ ἅπαξ 


mos ὀλισθύσφιε κατά τιν τοῦ διαδόλου cuvapriyiv, 
δεινῶς βαρεῖται τὴν. δυνεΐδησιν, ὡς μὴ δύνασθας 
σιγᾷν, μηδὲ χρύπτειν τὸ ἑαυτοῦ κακόν. Ἐχ περισ- 
σεύματος γοῦν καρδίας τὸ στόμα λαλεῖ, Ὅϑεν μὴ 
φέρων σιωπᾷν, ἐξέφηνε τὰ συνέχοντα αὐτὸν, λέγων" 
Ὡσεὶ φορτίον βαρὺ ἐδαρύνθησαν ἐπ’ ἐμέ: δῆλον 
δὲ, ὅτε αἱ ἀνομίαι μου. Καὶ πάλιν" Βροσώζεσαν οἱ 
μώλωπές μου ἀπὸ προσώπου τῆς ἀφροσύνης μου. 
᾿Αφροσύνην δὲ ὀνομάζει τὴν ἄφρονα πρᾶξιν ἐξ 
Hav γὰρ ἁμάρτημα κατὰ 
ἀφροσύνην γίνεται" ἀρετὴ δὲ οὖσα ἡ φρόνησις. máv- 
τα τὰ xa0' ἑαυτὴν πραττόμενα ἐπαίνου xal ἀρετῆς 
ἄξια ἀποφαίνει. ᾿Αλλὰ καὶ ὑγείας ἐστὶ τῇ ψυχῇ ποιη- 
τικὰ τὰ κατὰ φρόνησιν γινόμενα’ ἡἣ δὲ ἀφροσύνη 
τραύματα xal μώλωπας ἀπεργάζεται, Οἱ μὲν οὖν 


19 Matth. xti, 34. 


hio aliquid certo indicat : sed quid desit, cum ex 
mss. nihil adjuvemur, dicere non possumus. 
(55) Reg. tertius, αὐτοῦ, Statim idem coder, ἐφ' 
ἁμαρτίαις, Subinde tres mss. εἷς βάθη. Editi βά- 
0€e εν 


. 


93 


HOMILIA IN PSALMUM XXXVII. 


94 


ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν ἐπιμένοντες, χαίροντες ἐπ᾽ A ctantur,porcissese in luto provolventibus sunt con-- 


αὐτοῖς καὶ ἐνηδόμενοι, χοίροις ἐοίκασιν ἐγχυλιομέ- 
νοις βορδόρῳ᾿ ὁ δὲ εἰς ἅπαξ ὀλισθήσας, ἔπειτα 
ἀναλαθὼν ἕαυτὸν, καὶ (56) τὴν μιαοὰν ἐχείνην πρᾶ- 
Ev ὡς δυσώδη καὶ ἀχάθαρτον βδελύσσεται. Τοιοῦτόν 
τι πεπονθὼς ὁ Δαδὶδ, ὁπὸ συνχισθήσεως ὑγιοῦς ὃμο- 
λογεῖ, λέγων * Προσώζεσαν xai ἐσάπησαν οἱ μώ- 
λωπές μου ἀπὸ προσώπου τῆς ἀφροσύνης μου. 
Ἐπεὶ τοίνυν ὑπερήρθησαν αἱ ἀνομίαι μου πληθυν- 
θεῖσαι, xal τῆς χεφαλῆς ἀνώτερα γενόμενα (57) 
ἐδχρύνθησαν ἐπ᾽ ἐμὲ, xal προσώζεσαν καὶ ἐσάπησαν" 
τούτου χάριν ἰατρεύων ἐμαυτὸν, ἹἙνταλαιπώρησα, 
καὶ χατεχάμφθην ἕως τέλους" xal οὐδὲ πρὸς μίαν 
ἡμέραν, οὐδὲ πρὸς βραχεῖαν ὥραν, ἀλλὰ Πᾶσαν 
ἡμέραν σχυθρωπάζων ἐπορευόμην, ἢ, κατὰ τὸν 
Συμμαχον, σχυθρωπὸς περιεπάτουν᾽ οὐχ ἀδιαφορῶν 
ἐπὶ τῶν πεπραγμένων μοι, οὐδ᾽ οἷα βασιλεὺς ἐπαιρό- 
μενος, διὰ xà μηδιλεὶ χριτῇ ὑποκεῖσθαι" διὰ δὲ τὸν σὸν 
φόδον xal τὴν σὴν ἐμδρίμησιν, ὅλην τὴν ἡμέραν σχυ- 
θρωπάζων ἐπορευόμην. 

4. Ὃτι αἱ ψόαι μου ἔπλήσθησαν ἐμπαιγμάτων, 
καὶ οὐχ ἔστιν ἴασις ἐν τῇ σαρχί μου. 'Exaxonv 
xai ἐταπεινώθην ἕως σφόδρα, ὠρυόμην ἀπὸ στε- 
ναγμοῦ τῆς χαρδίας μου, Kópu, ἐναντίον σου 
πᾶσα ἣ ἐπιθυμία μου, xz! ὁ στεναγμός μου ἀπὸ 
σοῦ οὐχ ἀπεχρύδη. ᾿Αντὶ τοῦ, αἱ ψόαι μου ἐν- 
ἐπλήσθησαν ἐμπαιγμάτων, ὁ ᾿Αχύλας, ὅτι ἐπλη- 
ρώθησαν al λαγόνες ἀτιμίας (58), ὁ δὲ Σόμματος, 
ὅτι αἱ ψύαι μου ἐπλήσθησαν ἀτιμίας, ἐχδεδώχα- 
σιν. Καὶ διὰ τοῦτο εἷς ὑπόμνησιν ἐλθὼν τῆς αἰσχρᾶς 
xai ἀτίμου πράξεως, τῷ ἐῤῥῶσθαι αὐτῷ τὸ τῆς ψυχῆς 


αἴσθητήριον, ταῦτα ἔλεγε. Προσώζεαν xai ἐσά- C 


πησὰν ol μώλωπές μου ἀπὸ προσώπου τῆς ἀφρο- 
σύνης μου. Διὰ τί δὲ προσώζεσαν, ἐπάγει, λέγων" 
Ὅτι αἱ ψόχι μου ἐπλήσθησαν ἐμπαιγμάτων, ἣ, 


al λαγόνες μου ἀτιμίας: ἠνίξατο δὲ διὰ τούτων τὸ. 


εἶδος τῆς αἰσχρᾶς πράξεως. Εἶτα ἑαυτὸν ἀναχτώμε- 
νος ἔλεγεν" Οὐχ ἔστιν ἴασις ἐν “τῇ “δαρχί μου, 
᾿Επειδὴ γὰρ αἱ 4éat μου ἐπλήσθησαν ἐμπαιγμάτων, 
διὰ τοῦτο, 'φησὶν, εἰς μετάνοιαν τῶν πεπραγμένων 
ἐλθὼν, τὴν ἐμαυτοῦ σάρκα χολάζω xal τιμωροῦμαι" 
διό φημι" Οὐχ ἔστιν ἴασις ἐν τῇ σαρχί μου’ ὡς ἂν 
δυνηθείη ποτὲ κατορθώσας εἰπεῖν " Εἰ xal ὁ ἔξω 
ἡμῶν ἄνθρωπος φθείρεται (50), ἀλλ᾽ ὁ ἔσω ἀνα- 
καινοῦται, Καὶ ἀνωτέρω δὲ ἕλεγεν: Οὐχ ἔστιν 
ἴασις ἐν τῇ σαρχί μου, xal οὐχ ἔστιν εἰρήνη ἐν 


B 
- 


similes: qui vero semel lapsus, postea ad se re- 
versus est,jam improbam illam actionem utfetidam 
et impuram abominatur. Tale quid passus David, 
ex sana coascientia confitetur, diccus : Putruerunt 
et corrupta sunt cicatrices mez a facie. insipientiz 
mea. Cum igitur mese iniquitates multiplicate, su- 
pergresse sint, ac capite superiores facte, gravate 
Sint super me, et putruerintet corruptesint: pro- 
pterca medens mihi ipsi, Miser factus sum, οἰ cur- 
valus sum usque in finem. Atque neque δὰ unum 
diem, neque ad brevem horam, sed Omni die con- 
tristatus ingrediebar. Aut juxta Symmachum, Tri- 
stis abambulubam quippe qui circa ea que a me 
patrata sunt, non essem indifferens, neo elatus 
essem ut rex,propterea quoq judici nullisubessem ; 
at vero ob tuum timorem et tuam indignationem, 
tota die constristatus ingrediebar. 


467 4. Vrns. 8-10. Quoniam lumbi mei impleti 
sunt illusionibus, et non est. sanilas in. carne mea. 
Affficlus sum et humilialus sum nimis, rugiebam a 
gemita cordis mei, Domine, ante le omne desiderium 
meum, et gemilus meus a le non est absconditus. Pro 
hoc. Lumbi mei impleli sunt illusionibus, Aquila 
quidem, Quoniam impleta sunt illa mea ignominia, 
Symmachus vero, Quoniam lambi mei impleti sumf 
ignominia, interpretati sunt. Et eam ob caus&m;, 
turpisac ignominiosi facinoris recordatus, obfir- 
mato anime sus sensu, hec dicebas: Putruerunt 
et corruplz sunt cicatrices mex a [acie insipientiz 
mex. Gur autem putruerunt, addit, dicens: (juo- 
niam lumbi mei impleti sunt illusionibus, vel, Jlla 
mea ignominia. Per hec autem innuit turpis facti 
spectem. Beinde fesarciens sese, aiebat; Non esi 
sanilas in carne mea. Quoniam enim lumbi mei im- 
pleti sunt illusionibus, idcirco, inquit, ponitens 
facti, castigo plectoque carnem meam. Quapropter 
dico : Non est sanitas in. carne mea. Ut aliquando 
queat emendatus di^ere : Lícet is, qui foris est,noster 
homo corrumpatur ; lamen is qui intus est, renova- 
iur !!, Sed et superius aiebat: Non esL sanitas in 
cerne mea, et non est paz ossibus meis. Deinde sub- 
dit: Affictus sum el humiliatus sum valde. Hoe au- 
tem paulo ante aliter expressit, his verbis : Miser 


τοῖς ὀστέοις μου. Ela ἐπάγει. Ἐχόχώθην xal [) factus sum, et curvatus sum usque in finem. Virorum 


ἐταπεινώθην ἕως σφόδρα. Τοῦτο δὲ ἑτέρως ἐν τοῖς 
ἔμπροσθεν ἐδήλου, φήσας: ᾿Ἐταλαιπώρησα, καὶ 
κατεχάμφθην ἕως τέλους. Ἴδιον ἀνδρῶν συνετῶν, 
τὸ μὴ ἐπαίρεσθαι ἐπὶ τοῖς χατὰ πρόληψιν καὶ συν- 
αρπαγὴν ἀμαρτανομένοις, ἀλλ᾽ αἰδεῖσθαι καὶ ἐρυ- 
θριᾷν, καὶ τὴν συνείδησιν πλήττεσθαι, καὶ ταπει- 


νοῦσθαι. Ὁ μὲν γὰρ Δαδὶδ πρὸς τούτοις ἐπιλέγει 
41 II Cor. iv, 16. 


(56) Reg. secundus. ἑαυτόν, οὗτος. 
(97) Editi, γινόμεναι. At. quatuor mss. γενόμε- 


vat. 
(58) Ita quatuor mss.At editi, αἱ λαγόνες μου ἀτι- 


prudentium proprium est, de peccatis per preoc- 
cupationem et subreptionem admissis non efferri, 
sed pudore affici,eterubescere,et conscientia pungi, 
ac humiliari. His igitur David subjungit: Rugtebam 
ὦ gemitu cordis mei. Aut secundum Aquilam: Fre- 
mebam a fremitu cordis mei. Non enim ut multis 
notus flam, labiis confiteor: verum intus in ipso 


μίας ἐκδίδωχε. Kal διά, Reg. secundus cum edi- 

tione Basil., διὰ τούτων. 

(59) Golbertini primuset 
τα ἐπιλόγε 


sextus, διαφθείρεται. Mox 
quataor mse., 


95 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 96 


corde, oculis clausis, tibi soli abscondita conspi- À ᾿ωρυόμην ἀπὸ “ στεναγμοῦ τῆς καρδίας μου, 1, 


cienti ostendo meos gemitus,atque in meipso rugio. 
Neque enim longis sermonibus mihi opus erat ad 
confessionem : siquidem cordis mei gemitus, et 
iransmissi ex intimo animi sensu ad te Deum que- 
stus ad confessionem sufflciebant.Quin etiam desi- 
derium coram te,Domine,bonum erat, ethoc ipsum 
meam salutem (spectabat. Etenim, cum cupidus 
essem malorum, tum coram te meum desiderium 
non erat ; sed hoc tempore, quo omnia facio humi- 
liatua, et rugiens a gemitu cordis mei, tequeDeum 
servatorem ac medicum assequi desiderans, coram 
te est desiderium meum, nec suspiriorum meorum 
causam ignoras. Compertum enim ac perspectum 
est tibi, me suspiria humanitatem tuam decentia 


χατὰ τὸν ᾿Αχύλαν, "E6puyópmv ἀπὸ βρυγμοῦ τῆς 
καρδίας μου. Οὐ γὰρ ἵνα τοῖς πολλοῖς φανερὸς γέ- 
νωμαι, τοῖς χείλεσιν ἐξομολογοῦμαι' ἕνδον δὲ ἐν 
αὐτῇ τῇ καρδίᾳ, τὸ ὅμμα μύων, σοὶ μόνῳ τῷ βλέ- 
ποντι τὰ ἐν κρυπτῷ τοὺς ἐμαυτοῦ (60) στεναγμοὺς 
ἐπιδεικνύω, ἐν ἐμαυτῷ ὡρυόμενος. Οὐδὲ γὰρ μαχρῶν 
μοι λόγων χρεία ἦν πρὸς τὴν ἐξομολόγησιν: ἀπήρ- 
χουν γὰρ οἱ στεναγμοὶ τῆς χαρδίας μου πρὸς ἐξομο- 
λόγησιν, καὶ οἱ ἀπὸ βάθους ψυχῆς πρὸς σὲ τὸν Θεὸν 
ἀναπεμπόμενοι ὀδυρμοι. ᾿Αλλὰ xal dj ἐπιθυμία καλὴ 
οὖσα ἐναττίον σου ἦν, Κύριε, xal αὕτη δὲ ἦν dj περὶ 
τῆς ἐμαυτοῦ σωτηρίας. Ὅτε μὲν γὰρ καχῶν γέγονα 
ἐπιθυμητὴς, οὐχ ἐναντίον σου ἦν $j ἐπιθυμία μου" 
νυνὶ δὲ, ὅτε πάντα πράττω ταπεινούμενος καὶ ὡρυό- 


emittere; quandoquidem peccatoris mortem non B utes ἀπὸ στεναγμοῦ τῆς καρδίας μου, xal σοῦ τοῦ 


vis, sed penitentiam ipsius. 


Θεοῦ σωτῆρος xai ἰατροῦ τυχεῖν ἐπιθυμῶν, ἐναντίον 


σου ἐστιν dj ἐπιθυμία μου, καὶ τὴν αἰτίαν τῶν ἐμῶν στεναγμῶν οὐχ ἀγνοεὶς. Οἴσθα γὰρ, ὅτι πρέποντα τῇ σου 
(61) φιλανθρωπίᾳ στεναγμὸν ἀναπέμπω᾽ ἐπεὶ μὴ βούλῃ τὸς θανατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ὡς τὴν μετάνοιαν αὐτοῦ. 


ὅ. Quapropter dico: Et gemitus meus a te non 
est absconditus. VkeRs. 11 13. Cor meum conturba- 
tum est,| dereliquit me virlus mea, el lumen oculo- 
rum meorum, et ipsum non est mecum. Amici mei 
et proximi mei adversum me appropinquaverunt, et 
stelerunt. Εἰ qui juxta me erant, de longe stete- 
runi; etvim faciebant qui quxgrebant animam meam. 
EL qui inquirebat mala mihi, locuti sunt. vanita- 
ies, et dolos tota die meditabantur. $68 Cum in 
tithlo significaverit,psalmum n recordationem esse, 
jure preterita reputat,et que sibi jam olim conti- 
gerant, in memoriam revocat. Docet autem qualem 
iu conditionem per peccati lapsum devenerit, cu- 
jus gratia totam hano confessionem dit. Miser 
figitur factus sum, el curbpatus sum, el. contristatus 
ingrediebar, et humiliatus sum, el rugiebam a gemitu 
cordis mei.In hec omnia incidi: quippe per aliquod 


tempus. Cor meum conturbatum est, δέ dereliquit me 


virtus mea, et lumeu oculorum meorum, εἰ ipsum 
mon est mecum. Nam peccati tempore, intelligendi 
vis qua preditus erat, non parvam perpessa est 
perturbationem, confusa et obscurata ab eo qui ei 
peccati auctor fuerat, adeo'ut etiam in insipien- 
tiam delaberetur. Quapropter superius dixit: Pu- 
Iruerunt el corrupte sunt cicatrices mez a facie íin- 
sipientiz mez. Conturbatum est itaque cor ejus, 
quando in insipientia fuit, eta virtute prudentie 
excidit, atque insipientie opera patravit. Tunc au- 
tem et dereliquit eum virtus ipsius. Non enim am- 
plius dicere poterat : Omnia possunt in. eo qui me 
confortat Christo 13, victus scilicet ἃ cupiditate, ao 


12 Phinp. rv, 13. 


(60) Sic quatuor mss. At editi, iv ἐμαυτῷ. Sta- 
tim iidem mss., ἐπιδειχνύω. Paulo post Reg.secun- 
dus, ἐν ἐμοὶ ὥρυόμενος. 

(61) Codices tres σῇ. Mox duo mss., βούλει. 

621Colb. sextus. ἐξεδιάσαντο. 

1631 Editi et nostri mss., ἀναπέμπεται, dlluc re- 
mittitur. Sed cum non videamus remitti hic lecto- 
rem ad inscriptionem psalmi, vix, meo quidem ju- 
dicio, dubium 6986 potest, quin ea Jeotio in is 


5. Διό φημι’ Καὶ ὁ στεναγμός μου ἀπὸ σοῦ 
οὐχ ἀπεχρύδη. Ἑ καρδία μου ἐταράχθη, ἐγκατέλιπέ 
με ἡ ἰσχύς μου, καὶ τὸ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν μου, 
καὶ αὐτὸ οὐκ ἔστι μετ᾽ ἐμοῦ. Οἱ φίλοι μου καὶ ol 
πλησίον μου ἐξ ἐναντίας μου ἤγγισαν καὶ ἔστη- 
σαν. Καὶ οἱ ἔγγιστά μου ἀπὸ μαχρόθεν ἔστησαν" 
xoi ἐξεδιάζοντο (02) οἱ ζητοῦντες τὴν ψυχήν pov 
xal οἱ ζητοῦντες τὰ xavxà μοι ἐλάλησαν ματαιότη- 
τας, καὶ δολιότητας ὅλην τὴν ἡμέραν ἐμελέτη- 
σαν. Προεπισηνάμενος ἐν τῇ προγραφῇ, ὡς ἄρα 
εἴη εἰς ἀνάμνησιν, εἰχότως ἀναπεμπάζεται (63), 
xxi τῇ μνήμῃ τὰ πάλαι αὐτῷ συμδεδηχότα ἐπανα- 
λαμθάνει. Διδάσκει δὲ ἐν οἷς γέγονεν, ἐν τῷ τῆς 
ἁμαρτίας ὀλισθήματι περιπεσών’ οὗ χάριν xai τὴν 
πᾶσαν ποιεῖται ἐξομολόγησιν. ᾿Εταλαιπώρησα οὖν, 
xal κατεκάμφθην, xal σχυθρωπάζων ἑπορευόμην, 
xai ἐταπεινώθην (04), χαὶ ὠρυόμην ἀπὸ στενα- 


μοῦ τῆς καρδίας μου. Εἷς πάντα ταῦτα ἐλήλυθα" 


ἐπειδὴ γὰρ καιρῷ τινι Ἢ καρδία μου ἐταράχθη, 
καὶ ἐγκατέλιπέ μὲ di ἰαχὺς μου, καὶ τὸ φῶς τῶν 
ὀφθαλμῶν μου, καὶ αὐτὸ οὐχ ἔσειν μετ᾽ ἐμοῦ. 
Κατὰ γὰρ τὸν τῆς ἁμαρτίας καιρὸν, οὐ μιχρὰν ὅπ-. 
ἔμεινεν αὐτοῦ ταραχὴν τὸ διανοητιχὸν, συγχυθὲν καὶ 
σχοτωθὲν ὑπὸ τοῦ τὴν ἁμαροίαν ἐνεργοῦντος, ὡς καὶ 
εἰς ἀφροσύνην πεσεῖν’ Διὸ καὶ ἀνωτέρω ἔλεγε" ΠῸροσ- 


D ὦζεσαν καὶ ἐσάπησαν ol μώλωπές, μοῦ ἀπὸ προσ- 


cou τῆς ἀφροσύνης μου. Ἐταράχθη τοίνυν 1 
καρδία αὐτοῦ, ὅτε ἐν φφροσύνῃ ἐγεγόνει, καὶ τῆς μὲν 
χατὰ τὴν φρόνησιν ἀρετῆς ἐξέπιπτεν ἔργα δὲ ἀφρο- 
σύνης ἔπραττε. Τότε δὲ xai ἐγχατέλιπεν αὐτὸν ἡ 


ἰσχὺς αὐτοῦ’ οὐχέτι γὰρ οἷός τε ἦν λέγειν Πάντα 


onenda sit, Restituendum igitur censuimus huno 
ocum ex Eusebio, apud quem ἀναπεμπάζεται edi- 
tum invenimus. Hoo est, praeterita reputat. Certe 
nominis similitudo ut fefellerat librarios, itaipsum 
interpretem Eusebii fefellit, qui sic vertit, illuc 
remittitur. Ibidem duo mss., τὰ παλαιά. Rursus hoo 
ipso in loco Reg. secundus, ἐπαναλαμδάνων. 

( 4) Reg. secundus, ἑἐτοπεινώθην ἕως σφόδρα. 


91 


HOMILIA IN PSALMUM XXXVII. 


ἰσχύω iv τῷ ἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ, νικηθεὶς A viribus destitutus. Etenim in iis, qui ex virtutis 


ὑπὸ τοῦ πάθους καὶ ἐξατονήσας. ᾿Επὶ μὲν γὰρ τῶν 
- κατορθούντων * Τὸ πνεῦμα πρόθυμον, d δὲ σὰρξ 
ἀσθενής" ἐπὶ δὲ τῶν νιχωμένων dj σὰρξ χατεπαίρε- 
ται καὶ κατισχύει, ἀτονεῖ δὲ xal ἐξασθενεῖ dj ψυχή, 
Τότε οὖν, φησὶν, ὅτε ἡμάρτανον, 3j χαρδία μου ἐτα- 
ράχθη, καὶ ἐγκατέλιπέ με ἡ ἴσχύς μου, καὶ ἄλλο τι 
χαλεπὸν περὶ ἐμὲ γέγονε (65). Τὸ γὰρ φῶς τῶν 
ὀφθαλμῶν μου (τοῦτο δὲ ἦν τὸ προφητιχὸν Πνεῦμα, 
τὸ φωτίζον αὐτοῦ τῆς ψυχῆς τὴν ὅρασιν), καὶ αὐτὸ 
οὐκ ἦν μετ᾽ ἐμοῦ, καταλεῖψάν με καὶ ἀναχωρῆσαν, 
Ἐπεὶ εἰς καχότεχνον ψυχὴν οὐχ εἰσελεύσεται 
σοφία, οὐδὲ κατοιχήσι ἐν σώματι χατάχρεῳ 
ἁμαρτίας. Δγιον γὸρ Hiveopa παιδείας φεύξεται 
δόλον, καὶ ἀπαναστήσεται (66) ἀπὸ λογισμῶν 
ἀσυνέτων. ᾿Αναχωρῆσαν τοίνυν ἀπ᾽ αὐτοῦ τὸ Πνεῦμα 
τὸ ἅγιον, ἔρημον αὐτὸν κατέλιπεν μετὰ τὸ ταραχθῆ- 
ναι αὐτοῦ τὴν χαρδίαν, καὶ ἐξατονῆσαι αὐτοῦ τὴν 
ἰσχύν». Τότε γὰρ καὶ τὸ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ 
ἔρημον αὐτὸν εἴασεν. ᾿Αλλὰ καὶ οἱ πρότερον αὐτοῦ 
φίλοι, καὶ οἱ πλησίον αὐτοῦ, οἱ τὸν πάντα χρόνον 
αὐτῷ συνόντες, ἐάσαντες αὐτὸν, Μαχρόθεν ἔστησαν, 
οὐχέτι αὐτῷ συνεῖναι βουλόμενοι, πόῤῥωθεν ἀπο- 
χλαιόμενοι, ὡς Éous, φίλου συμφοράν. Τίνες δὲ 
ἦσαν, ἀλλ᾽ fj οἱ ἐπὶ τοῖς προτέροις αὐτοῦ ἀγαθοῖς 
χείροντες, ἄγγελοι δηλαδὴ ἀγαθοὶ xai λειτουργοὶ 
Θεοῦ, τῇ τῶν ἀνθρώπων συγχαίρειν εἰωθότες σωτη- 
plg ; εἴ γε, ἐπὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντ!, ἐν τόϊς οὐρα- 
νοῖς χαρὰ γίνεται * Καὶ περεμδαλεῖ ἄγγελος Κυρίου 
κύχλῳ τῶν φοδουμένων αὐτόν. Καὶ οὗτοι οὖν πάν- 
τες οἱ τοῦ Δαδὶδ φίλοι, κατὰ τὸν τῆς ἁμαρτίας αὐτοῦ 


χαιρὸν ἀνεχώρουν ἀποστρεφόμενοι * οὐ μὴν πάντη G 


αὐτὸν χατελίμπανον, μαχρὰν δὲ ἑστῶτες ἐπέστενον * 
ὃ δὴ καὶ αὐτὸ (67) διδάσκει, λέγων" Οἱ φίλοι μου xal 
οἱ πλησίον μου ἐξ ἐναντίας μου ἤγγισαν, καὶ 
ἔστησαν. Καὶ οἱ ἔγγιστά μου, ἀπὸ μαχρόθεν ἔστη- 
σαν. Ὧν μαχράν μου γενομένων, ἄλλοι τινὲς οἱ πὖἦν᾽ 
ἁμαρτίαν ἐνεργοῦντες πλησίον μου. γεγόμεναι͵ ' ἐξ- 
εἐδιάζοντο, καὶ τῆς ἐμῆς ψυχῆς κἄτέπαιζον. Διὸ ἐπ- 
ἀγει, λέγων ^ Ἐξεδιάζοντο οἱ ζητοῦντες τὴν ψυχήν 
. μου" καὶ οἱ ζητοῦντες τὰ χαχά μοι (68) ἐλάλησαν 
ματαιότητας, καὶ δολιότητας ὅλην τὴν ἡμέραν 
ἐμελέτησαν. Πάλαι γὰρ οὗτοι διψῶντες τοῦ ἐμοῦ 
αἵματος, καὶ ἐχ μαχρῶν χρόνων εὐχόμενοι θεάσασθαί 
μου τὴν πτῶσιν, ὡσανεὶ καιροῦ λαδόμενοι, ὅτε εἶδον 
καταλείψασάν με (00) τὴν ἰσχύν μου, καὶ τὸ φῶς τῶν 
ὀφθαλμῶν μου ἀναχωρῆσάν μου, τούς τε φίλους μου 
xal τοὺς πλησίον μου μαχράν μου γενομένους " πα- 
ραχρῆμα ἐπιπηδήσαντες ἐξεδιάζοντο τὴν ψοχήν μου, 
xai ὡς ἂν ἐθελόχαχοι, Ἑλάλησαν ματαιότητας, 
ἔνδον ὁποδάλλοντές μου τῇ ψυχῇ ματαίους λόγους. 


prescripto agunt, Spiritus quidem promptus est, 
caro tamen infirma !* ; in 118 vero, qui vincuntur, 
effertur caro, et invalescit, anima vero languet ac 
debilitatur. Tunc igitur,ait,cum peccavi,cor meum 
conturbatum est, dereliquitque me virius mea, et 
aliud quidpiam grave mihi accidit. Lumen enim 
oculorum meorum (hoc autem erat propheticus Spi 
ritus, qui visum anime ipsius illustrabat), et ipsum 
non eral mecum : me quippe dereliquerat ac reces- 
gerat, Quia tn malevolam animam non tntroibit sa- 
pientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis. 
Spiritus enim sanctus discipline effugiet dolum, et 
auferet se a cogitationibus,qua sunt sine intellectu 15. 
Itaque simul ut Spiritus sanctus ab illo recessit, 
reliquit eum desolatum, posteaquam conturbatum 
fuerat cor ejus, ao fractae fuerant illius vires. Tunc 
enim et lumen oculorum ejus ipsum dereliquit de- 
solatum.Imo etiam qui antea &mici et proximi ejus 
erant, qui cum ipso omni tempore vixerant, eo 
relicto, De longe steterunt, cum nollent ultra cum 
ipso degere, sed procul, ut videtur, amici calami- 
tatem deplorabant. Quinam autem illi, nisi qui de 
prioribus ejus boois letabantur, videlicet angeli 
boni ac ministri Dei, qui de hominum salute una 
gaudere solent? Quippe ob peocatorem penitentem 


gaudium in colis exoritur !* : Et castra melabitur Ὁ 


angelus Domini in circuitu timentium eum 16. Et bi 
igitur omnes Davidis amici,peccati ipsius tempore 
recesserunt aversantes ; non tamen penitus illum 
deseruerunt, at longe stantes lugebant. Docet sane 
idipsum, dicens : Amici mei et. pra£imi mei adver- 
sum me approoinquaverunt, et steterunt. Et qui juxta 
me erant, de longe steterunt. Quibus procul me po- 
sitis, alii quidam peccatí auctores juxta me stan- 
tes, vira faciebant, et animse 869 illudebant mes. 
Ideo subdit: Vím faciebant qui. quzrebant. animam 
meam : et qui inquirebant mala. mihi, loculi sunt 
vanitates, et. dolos tota die mediabantur. Hi nam- 
que olim aitientes sanguinem meumy,atque a longis 
retro temporibus peroptantes ruinam videre meam, 
quasi opportunitatem nacii, cum viderentvirtutem 
meam me dereliquisse,et lumen oculorum meorum 
& me recéssisse,amicos quoque meos et meos pro- 
ximos procul a me remotos, confestim irruentes 
vim faciebant animes mes ; atque,utpote malevoli, 
Locuti sunt vanitates, intus sermones vanos anime 
mes suggerentes,imo etiam dolose demulcentes, 
80 decipientes, quasi me ad bona inescabant, dum 
in peccatum me traherent. Idcirco subjicit : Et do- 
los tota die meditabantur. 


ἀλλὰ xai σὺν δόλῳ θέλγοντες xal ἀπατῶντες, ὡς ἐπὶ ἀγαθοῖς ἐδελέαζον, καθέλχοντές με εἰς τὴν ἁμαρτίαν. 
Διὸ ἐπάγει (70) Καὶ δολιύτητας ὅλην τὴν ἡμέραν ἐμελέτησαν. 


15 Matth. xxvi, M. 16 Sap. 1, 4, 5. 16 Luc. xv, 7. 16 Pgal. xxxui, 8. 


(o. Colb. primus, ἐγένετο. 
66) Codices tres, ἐπαναστήσεται. Μοχ editi, τοί- 
vuv αὐτοῦ, Reg. secundus, τοίνυν ἀπ’ αὐτοῦ, bene. 
Haud longe tres ms8., καταλέλοιπε. Subinde Reg. 
tertius, ἐξατονῆσαι αὐτοῦ τὴν ψυχήν. 

(67) Unus ms., αὐτός. 


(68) Ita multi mss. At editi, διὸ ἐπιλέγει, d6ui- 
ζοντο ol ζητοῦντες τὰ xax& μοι, haud integre. 

(69) Sic Colb. primus cum Reg. secundo. Deerat 
μὲ in editis. 

(70) lta mss. Editi νογο, διὸ xai ἐπ. Reg.secundus 
διὸ ἐπιλέγει. 


99 APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


6. Vzns. 14, 15. Ego autem tanquam surdus non A — 6. Ἐγὼ δὲ ὡσεὶ κωφὸς οὐκ ἤχουρν, καὶ dar 


audiebam, et sieul mulus non. operiens os suum. 
Et faclus sum sicut homo non audiens, et non ha- 
bens in ore suo redarguliones. Postquam qui quas- 
rebant animam meam, invenerunt ipsam, tum de- 
mum inventa illuserunt,ac meis malis insultantes 
irruerunt; postea vanitates et dolos tota die lo- 
quebantur. Ad heo mihi, meis amicis desolato, 
nihil suppetebat quod dicerem, quippe qui essem 
pudore repletus ; quapropter lanquam surdus non 
audiebam.Imo ille ego qui quondam eram eloquen- 
tissimus, et presente sapientia instructus, factus 
sum tanquam surdus nequaquam audiens, et sicut 
mutus non aperiens os Suum. 8i quidem nullus 
mihi sermo ad defensionem succurrebat, nec ullo 
pacto inimicos, semel ab ipsis victus, alloqui vale- 
bam ; sed eram Ul homo non audiens, et. non ha- 
bens ín ore suo redarguliones. Arguebar enim ipse, 
non autem arguebam, neo mihi verecundia co- 
operto inerat loquendi libertas. Vgns. 16, 17. (!uo- 
niam in te, Domine, speravi, iu. exaudies, Domine 
Deus meus. Quia dixi: Ne quando supergaudeant 
mihi inimici mei : et dum commoventur pedes mei, 
super me magna locuti sunt. Hec utique mihi acci- 
derunt. Quapropter factus sum tanquam surdus 
non audiens, et sicut mutus non aperiens ossuum: 
et sicut homo non habens redargutiones ; quod ad 
inimicos, tanquam ab his victus, nihil dicebam. 
Verum non propterea de meipso desperavi, αἱ ite- 
rum collegi meipse: qui & peccato quidem velut 
ἃ morte reésiluerim, ac confessionis remediis ulcus 


ἄλαλος οὐχ ἀνοίγων τὸ στόμα αὐτοῦ" xal ἐγενό- 
μὴν ὡσεὶ ἄνθρωπος οὐχ ἀχούων, καὶ οὐχ ἔχων (71) . 
ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ ἐλεγμούς. Ἐπειδὴ οἱ ζητοῦν- 
τες τὴν ψυχήν μου, εὖρον αὐτὴν, εἶθ᾽ εὑρόντες κατ- 
ἐπαιζον͵ ἐπέδησαν δὲ ἐπιτωθάζοντες τοῖς ἐμοῖς κακοῖς" 
εἶτα ἐλάλουν ματαιότητας χαὶ δολιότητας ὅλην τὴν 
ἡμέραν. "Eni τούτοις Evo ἔρημος γεγονὼς τῶν ἕἐμαυ- 
τοῦ φίλων, οὐδὲν εἴχον λέγειν, αἰσχύνης πεπληρω- 
μένος" διὸ ὡσεὶ κωφὸς οὐχ ἤχουον * ἀλλ᾽ ὁ πάλαι 
λογιώτατος, χαὶ τῇ παρούσῃ σοφίᾳ σεσοφισμένος 
γέγονα ὡσεὶ κωφὸς (72) οὐχ ἀχούων, καὶ ὡς ἄλαλος 
οὐχ ἀνοίγων τὸ στόμα αὐτοῦ. Οὐδεὶς γάρ μοι λόγος 
ἦν πρὸς ἀπολογίαν ’ οὐδ᾽ εἶχόν τινα τοῖς ἐχθροῖς 
προσφθέγγεσθαι, ἅπαξ ὑπ᾽ αὐτῶν νενιχημένος * ἀλλ 
ἥμην Ὡς ἄνθρωπος οὐχ ἀχούων, καὶ οὐκ ἔχων ἐν 
τῷ στόματι αὐτοῦ ἐλεγμούς. ᾿Βλεγχόμην γὰρ aó- 
τὸς, ἀλλ᾽ οὐχ ἤλεγχον, οὐδὲ εἶχον παῤῥησίαν, αἰσχύνῃ 
κεχαλυμμένος. Ὅτι ἐπὶ σοὶ, Κύριε, ἤλπισα, cb 
εἰσαχούσῃ, Κύριε ὁ Θεός μου. Ὅτι εἶπον, μήποτε 
ἐπιχαρῶσί μοι (73) οἱ ἐγθροί μου" καὶ ἐν τῷ σα- 
λευθῆναι πόδας μου, ἐπ’ ἐμὲ ἐμεγαλοῤῥημόνησαν. 
Τὰ δὴ (74) συμδεδηκότα μοι ταῦτα. Διὸ γέγυνα ὡσεὶ 
κωφὸς οὐχ ἀχούων, καὶ ὡς ἄλαλος οὐχ ἀνοίγων τὸ 
στόμα αὐτοῦ, καὶ ὡσεὶ ἄνθρωπος οὐχ ἔχων ἐλεγμούς" 
διὸ οὐδὲν πρὸς τυὺς ἐχθροὺς ἔλεγον, ὡς ἂν ὑπ᾽ aà- 
τῶν νενιχημένοσ, Οὐ μὴν διὰ τοῦτο ἀπέγνων ἐμαυ- 
τοῦ" συνῆγον δὲ πάλιν ἐμαυτὸν, τῆς μὲν ἁμαρτίας 
ὡς θανάτου ἀποπηδήσας, τοῖς δὲ τῆς ἐξομολογήσεως 
φαρμάχοις τὸ ἐμαυτοῦ (75) ἕλχος topsvoc. Καὶ τοὺς 
προσοζέσαντάς μοι μώλωπας ἀπὸ τῆς ἀφρόσύνης 


meum sanaverfm. Quin et meas cicatrices ab insi- (; μου, θεραπείας τυχεῖν ἀξιῶ. Διὸ "Eni σοὶ, Κύριε, 


pientia mea putrefactas postulo curari. Ideo [n te, 
Domine, speravi : mihi qujppe non fidens, neque 
ullam aliam preter te spent. pre oculis habens,hunc 
curationis modum mihi prescrlpsi.Cum igitur spe- 
raverim, Domine, spes autem nom cenfundat 11 
ideo exaudi, quia vis tu. misericordiam, neque vis 
mortem peccatoris, sed poenitentiam ipsius !*.Quia 
speravi in te, obsecro obtineam tuum auxilium : 
Nequando supergaudeant mihi inimici mei. Non- 
dum enim omnino gavisi sunt ; supergaudebunt 
autem, nisi tuam consequar misericordiaro : sed 
ne supergaudeant mihi inimici mei, 8760 qui jam 
antea cum commoverentur pedes mei,magna locuti 
sunt : ad te confugi,ac dico: Non confundar tn zter- 
num 19. neque irrideant me inimici met 99. Et rursus 
dico : Ad te, Domine, clamabo, ne sileas a. me, ne- 
quando taceas a me, el assimilabor descendentibus in 
locum ?!, Et reliqua que in aliis psalmis a me va- 


1" Rom. v, 5. !* Ezech. xvii, 23, 32, !* Peal.xxx, 


(7 )1ta Colb. sextus cum editione Basil. At no- 
stra editio Paris ., ἔχω. Statim idem coder, xa:- 
ἐπαιξαν. 

(12) Editi et mss. nonnulli, ὡσεὶ κωφὸς καὶ ὡς, 
non integre. At Heg. tertius ut in contextu, bene. 

73) Sio mss. tres. Editi, με, 

Un Cod. 476, τάδε. 


1. *? Psal. xxiv, 3. 


ἤλπισα" οὐ γὰρ ἐμαυτῷ θαῤῥῶν, οὐδὲ ἄλλην τινὰ 
ἐλπίδα θέμενος (76) πρὸ ὀφθαλμῶν ἣ σὲ, τὰ τῆς 
ἰάσεως ὑπέγραφον ἐμαυτῷ. ᾿Επειδὴ οὖν ἤλπισα, 
Κύριε, ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει, διὰ τοῦτο οἱσάχου- 


“δον, ὅτι θελητὴς ἐλέους εἰ σὺ, καὶ οὐ βούλει τὸν θά- 


vatov νοῦ ἁμαρτωλοῦ, ὡς τὴν μετάνοιαν αὐτοῦ. Διότι 
ἤλπισα ἐπὶ σὲ, ἵκετεύῳ τῆς παρὰ σοῦ βοηθείας 
ἐπιτυχεῖν, Μή ποτε ἐπιχαρῶσί μοι οἱ ἐχθροί μου. 
Οὔπω μὲν γὰρ παντελῶς ἐχάρησαν " ἐπιχάροῦνται 
δὲ, εἰ μὴ τύχοιμι τοῦ σοῦ ἐλέους" ἀλλ᾽ ἵνα μὴ ἐπιχα- 
ρείησάν μοι οἱ ἐχθροί μου, οἱ ἤδη καὶ πρότερον ἐν τῷ 
σαλευθῆναι πόδας μου μεγαλοῤῥημονήσαντες, ἐπὶ σὲ 
γατέφυγον, καί φημι" Μὴ καταισχυνθείην εἰς τὸν 
αἰῶνα, μηδέ χαταγελασάτωσάν μου (77) οἱ ἐχθροί 
μου. Καὶ πάλιν φημί' Πρὸς σὲ, Κύριε, xexpdto- 
μαι, μὴ παρασιωπήσῃς ἀπ’ ἐμοῦ, μή ποτε παρα- 
σιωπήσῃς ἄπ᾽ ἐμοῦ, xal ὁμοιωθήσομαι τοῖς xata- 
6alvouctw εἷς λάχκον. Καὶ τὰ λοιπὰ ἐν τοῖς ἑτέροις 


31 Pea]. xxvii 1. 


ΟΝ Duo mss., ἑαυτοῦ. 

76) Reg. secundus, θεώμενος. Statim Colbertini 

primus et sextus cum Reg. tertio, καταισχύνεται. 
(77) Sic Reg. secundus. Editi et mss.nonnulli,p«. 

Illud quod mox seqüitur, μήποτε παρασιωπήσῃς 

ἀπ' ἐμοῦ, deest quidem in editis, sed in mss. repe- 

ritur. 


HOMILIA IN PSALMUM XXXVII. 


108 


ψαλμοῖς διαφόρος μοι λελεγμένα (78), ἐν τῇ πρὸς σὲ Α riis modis relata sunt, in hac supplicatione ad te 


ἱκετηρίᾳ συνάγων, τῆς παρούσης βοηθείας τυχεῖν 
ἀξιῶ. Εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα σαλευθῆναί μου συνέδη 
τοὺς πόδας, xa0' ὃν χαιρὸν ἡ χαρδία μου ἐταράχθη, 
καὶ ἐγκατέλιπέ μὲ dj ἰσχύς μου, xal τὸ φῶς τῶν 
ὀφθαλμῶν μου οὐχ ἣν μετ᾽ ἐμοῦ, ἀλλ᾽ οὐ πάντη πε- 
ριετράπην, οὐδὲ πτῶμα ἔπεσον τοιοῦτοο, otov ol 
ἀποστάται (79) γενόμονοι. ᾿ΕΒπειδὴ ἐν αὐτῷ ἐκχείνῳ 
τῷ χαιρῷ, ἐν τῷ σαλευθῆναι τοὺς πόδας μου, ἐπ’ 
ἐμὲ ἐμεγαλοῤύη μόνησαν οἱ ἐχθροί μου, tva μὴ μει- 
ζόνως ἐπιχροτήσωσι χατ᾽ ἐμοῦ, ἐπὶ σὲ χατέφυγον ὡς 
eri λιμένα σωτηρίας, τὸν καὶ τὰ ἀνίατα παρὰ ἀνθρώ- 
ποις τῆς ψυγῆς πάθη ἰάσασθαι δυνάμενον. 

7. Ὅτι ἐγὼ εἰς μάστιγας ἕτοιμος, καὶ dj ἁλγη- 
δών μοο ἐνώπιόν μού ἔστι διαπαντός. Ὅτι τὴν 
ἀνομίαν μου ἐγὼ ἀναγγελῶ καὶ μεριμνήσω ὑπὲρ 
τῆς ἁμαρτίας μου. Καταρχὰς εἰπὼν (80), Μὴ τῷ 
θυμῷ σου ἐλέγξῃς με, ἑπὶ τοῦ παρόντος φησίν. Ὅτι 
ἐγὼ εἰς μάστιγας ἕτοιμος. Οὐχοῦν τὴν μὴν ὀργὴν 
παραιτεῖται χαὶ τὸν θυμὸν, ἕτοιμος δὲ μαστίζεσθαι 
εἶναι λέγει" οἷδε γὰρ, ὅτι Ὃν ἀγαπᾷ Κύριος παι- 
δεύει, μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱὸν ὃν παραδέχεται, 
Διὸ χαὶ (81) ἔφερε γενναίως τὰς μάστιγας τὰς διὰ 
τῶν ἐπαλλήλωτ συμφορῶν μετὰ τὸ ἁμάρτημα cou. 
δεδηχυίας αὐτῷ͵ ἃς 4j ἱστορία τῶν Βασιλειῶν περιέχει. 
Καὶ à ἁλγηδών μου ἑνώπιόν μού ἕστι διαπαντός. 
Οἱ μὲν γὰρ πολλοὶ λήθην ποιοῦνται τῶν προτέρων 
ἁμαρτημάτων, ἀδιαφοροῦντες ἐπ᾽ αὐτοῖς, καὶ χκατα- 
φρονοῦντες, ὡς μηδεμιᾶς ἐχδιχήσεως γενησομένης" 
ὁ δὲ τὸ διχαστήριον τοῦ θεοῦ πρὸ ἀφθαλμῶν διαπαν- 
τὸς ἔχων, καὶ πεπεισμένος, ὅτι πάντες παραστη- 
σόμεθλ τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται 
ἕχαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ὃ (82) ἔπραξεν, 
εἴτε ἀγαθὸν, εἴτε φαῦλον" ἕν ἀγωνίᾳ καθέστηχε 
πάντοτε, xal τὴν ἀλγηδόνα τὴν ἕν τῇ ἑαυτοῦ ψυχῇ, 
τἀύτην ἰάσασθαι φροντίζων, αὐτὸς ἑχυτοῦ χατ- 


ηγορεῖ διὰ τῶν πρὸς τὸν Θεὸν ἑξνμολογήσεων. Διὸ φης --ῆϑιιε ín 


σιν Ἡ ἀλγηδών μου ἐνώπιόν μού ἔστε διχπαν- 
τὸς, ὅτι τὴν ἀνομίαν poo ἐγώ ᾿ἀνάγγεχῶ, xal με- 
ριμνήσω ὑπὲρ τῆς ἁμαρτίας μου. Πιστῆς δὲ ψυχῆς 
χαὶ ἀκριβῶς πεπεισμένης περὶ τῆς χρίσεως τοῦ θεοῦ 
τυγχάνουσιν αἱ τοιαῦται φωναί. Οἱ δὲ ἐχθροί μου 
ζῶσι, xal κχεχραταίωνται ὑπὲρ iub xal ἑπλη- 
θύνθησαν οἱ μισοῦντές με ἁδίχως. Oi ἀνταποδι- 
δόντες μοι κατὰ (83) ἁντὶ ἀγαθῶν, ἑνδιέδαλλόν 
με ἐπεὶ χατεδίωχον ἀγαθωσύνην. Μὴ ἑγκαταλί- 


directa colligens, auxilium presens assequi cupio. 
Nam tarnetsi contigit ut maxime commoti fuerint 
pedes mei eo tempore quo cor meum conturbatum 
est, et dereliquit me virtus mea, et lumen oculo- 
rum meorum non eral mecum ; non tamen peni- 
tus eversus sum, neque in talem ruinam delapsus 
sum, in qualem ii, qui abs te prorsus defecerunt. 
Quia eo ipso tempore, eum commoverentur pedes 
mei, adversus me magna locuti Sunt inimici mei 
ne majurem in modum contra me streperent, ad te 
tanquam ad salutis portum confugi, qui in homi- 
nibus vel insanabiles animi morbos curare vales. 

7. Vzns. 18, 19. Quoniam ego in flagella paratus 
sum, et dolor meus iw conspectu meo semper. Quo- 
niam iniquitalem meam ego annuntiabo, e£ cogitabo 
pro peccato meo. Postquam initio dixit: Ne in fu- 
rore tuo arguas me, nuno ait : Quoniam ego in fla- 
gella paratus sum. Itaque iram quidem ac furorem 
depreoatur, paratum vero se esse ad flagella dicit. 
Novit enim quod Quem diligit Dominus, corripit, 
flagellat autem omnem filium quem recipit **. Quam- 
obrem etiam strenue pertulit flagella, qua per ca- 
lamitates alias aliis succedentes post peocatum ipsi 
acciderunt, queque complectitur Regnorum histo- 
ria. Et dolor meus in conspectu meo est semper. Multi 


quidem priorum peceatorum obliviscuntur, nullam  " 


eorum habentes rationem, ao ea contemnentes, 
quasi nulla futura sit ultio; qui vero judicurm 
Dei jugiter habet ob oculos, credique certe fore, 
ut omnes coram Christi tribunali sijstumur, ut 
reportet unusquisque ea, quae flufif per corpus, 
juxta id quod fecit, sive bonum, sive malum 33. is 
in anxietate continuo vepéatür, et huno anime 
sue dolorem sanare stuflens, per suas ad Deum 
confessiones se ipsé accusat. Ideo ait: Dolor 
! meo est semper quoniam ini- 
quilatem meam | ego annuntiabo et cogilabo pro pec- 
cato meo. 1ales porro sunt voces anime fide, et 
qua sibi certissime persuaserit judicium Dei futu- 
rum. Vgns. 20-23. Inimici autem mei vivunt, et con- 
firmati sunt. super me : el multiplicati sunt qui ode- 
runt me inique. Qui retribuunt mihi mala pro bonis. 
detrahebant mihi, quoniam sequebar bonitatem. Ne 
derelinquas me, Domine Deus meus ne : discesseris a 
me. Intende in adjutloriuwu meum, Domine salutis 


πῇς με, Κύριε ὁ Θεός μου, μὴ ἀποστῇς ἀπ᾽ ἑμοῦ. ἢ mez. Omnium inimicorum suorum reminiscitur, 


Hipósysc εἰς τὴν βοήθειάν μου, Κύριε τῆς σωτὴ- 
ρίας μου, Πάντων τῶν ἐχθρῶν αὐτοῦ μέμνηται, τῶν 
ἐπὶ τὴν ἁμαρτίαν αὐτὸν κατασυράντων, ἱχετεύει τε 
καὶ παραχαλεῖ μὴ ἁποστῆναι αὐτοῦ τὸν Κύριον. Ἑώρα 
γὰρ τοὺς ἐχθροὺς καὶ νῦν περὶ αὐτὸν ἑστῶτας 


?! Prov. im, 12; Hebr. χιι, 6, 38 II Cor. v, 10, 


(78) Codices duo, λεγόμενα, Statim unus mss. μοι 
συνέθῃ. 

(79) Reg. secundus addit, μου. Aliquanto post 
editio Parig., πόδας μου, καὶ ἐπ’ ἐμέ. Deest καί in 
tribus mss., neo dubium quin abesse debeat. 

(80) Reg. tertius, eto v, Κύριε, 


qui eum ad peccatum pertraxerunt : et supplicibus 
verbis orat ao precatur Dominum, ut ne ab ipso 
discedat. Videbat enim inimicos etiam nuno circa 
80 stantes, imminentesque sibi ; neo priore 871 in 
ipsum audacia contentos. Quapropter sollioitus ne 


(81) Sic in duobus mss. Deerat καί in editis. Ibi- 
dem Reg. tertius, ἔφερε γενναίως τὴν ἄμυναν xal 
τὰς μάστιγας" — Strenue. ferebat vindictam et flagella. 

"E Ita Reg. secundus cum Coisl. Editi, 3. 

83) Codices tres, πονηρά, 


403 


APPENDIX OPERUM 8. ΒΑΒΠΙῚ MAGNI. 


iterum 1n eosdem ínocidat, vigilanter sdmodum ait: A xxi. ἐπιχειμένονς, μηδὲ (84) τῇ potepg κατ’ αὐτοῦ 


Inimini autem mei vivunt. Non enim mortui sunt, 
neque ubi semel in me quidvis moliti sunt, ab- 
ierunt. Quapropterscriptum est: Ne beatum dixeris 
virum anle mortem ipsius ?*. Vivunt ; imo vero nu- 
mero aucti, confirmati sunt super me. Multiplicati 
sunt enim quioderunt me, et qui retribuebant mi- 
bi malo pro bonis: qui necdum desinunt me ca- 
lumniari, quod bonam salutaremque viam perse- 
quar, mes invidentes saluti. Quamobrem supplico 
&c rogo ne derelinquas me, Domine. Neque enim 
solus possim adversus tot 80 tantos resistere. Tu 
igitur, Deus meus, ne discedss ἃ me, sed adsis mi- 
hi adjutor mesque salutis custos. 


τόλμῃ ἀρχουμένους. Διὸ ἀγωνιῶν μὴ xal δεύτερον 
τοῖς αὐτοῖς περιπέσῃ, σφόδρα ἐγρηγερότως φησίν" 
Οἱ δὲ ἐχθροί μου ζῶσιν. Οὐ γὰρ τεθνήχασιν, οὐδὲ 
ἅπαξ ἐνεργήσαντες παρῆλθον * διὸ γέγραπται" Μὴ 
μακαρίσῃς ἄνδρα πρὸ τελευτῆς αὐτοῦ͵ Ζῶσιν " 
ἀλλὰ καὶ χεχραταίωνται πλείους ὄντες ὑπὲρ ἐμέ. 
᾿Ἐπληθύνθησαν γὰρ οἱ μισοῦντές με, xal οἱ ἀνταπο- 
διδόντες μοι χιτὰ ἀντὶ ἀγαθῶν’ οἴτινες οὕπω καὶ 
νῦν παύονται ἐνδιαδάλλοντές με, ἐπεὶ τὴν ἀγαθὴν 
xai σωτήριον ὁδὸν μεταδιώχω, διαφθονούμενοί μου (85) 
τῇ σωτηοίᾳ. Τούτου χάριν ἱκετεύω χαὶ δέομαι, μὴ 
ἐγκαταλίπῃς με, Κύριε. μόνος γὰρ πρὸς τοσούτους 
οὐχ οἷός τ᾽ ἂν εἴην ἀντέχειν. Σὺ οὖν, ὁ Θεός μου, μὴ 


ἀποστῇς ἀπ᾽ ἐμοῦ, παρεσο δέ μοι βοηθὸς xai φύλαξ τῆς ἐμῆς σωτηρίας. 


IN PSALMUM CXV. 

1. Vgns. 1, 2. Credidi propter quod. locutus sum ; 
ego aulem humiliatus sum nimis. Ego autem dixi 
in excessu meo : Omnis homo mendax. Fides sermo- 
nibus qui de Deo fiunt, preeat: fides, non demon- 
gtratio. Fides, que animum ad assensionem trahit 
magis, quam methodi, ratione innixa : fides, quee 
non necessariis geometrie illationibus, sed Spiritus 
sancti opera gignilur. In nomine Jesus Christi Na- 
zareni, surge δὲ ambula 35, Hanc vocem conseque- 
batur opus per Spiritum. Ex hoo miraculo a spe- 
otatoribus necessario admissa est Unigeniti divi- 
nitas. Utra res, dic mibi, magis ad assensum cogit, 
propositionumne nexus congruam conclusionem 
secum attrahentes, an potius tantum miraculum 
evidenter conspectum, omnem humanam virtutem 
exsuperane? Attamen etiamnum isthaec non pro- 
bantur, neque Spiritus opera sermoni qui de Deo 
est fldem faciunt, sed artificioga demonstrationes, 
spem in mundane sapientie persuasionibus collo- 
cantes, non in forti et clara Spiritus revelatione, 
quam, per eos qui in simplicitate cordis citra cu- 
riositatem credunt Deo, ob multorem salutem oston- 
dit. Sed utinam et mihi contingat digne credere, ut 
nuno magne huic Dei Ecclesie verba quinque in 
mente mea dicam. Atque nemo huno irrideat ser- 
monem, quasi nos sine ulla probatione ad assentien- 
dumiisque dicimus, audientes inducamus. Necesse 
est enim discipline oujusvis principia citra ullam 
probationem tradi discentibus; cum fieri non possit, 

** Eccli. xi, 30. 35 Act. π|, 6. 


ΕΙΣ TON PIE' YAAMON. 

1. Ἐπίστευσα, διὸ ἐλάλησα' ἐγὼ δὲ ἐταπει- 
νώθην σφόδρα" ἐγὼ δὲ εἶπα ἐν τῇ ἐχστάσει pov: 
Πᾶς ἄνθρωπος ψεύστης, Πίστις ἡγείσθω τῶν περὶ 
Θεοῦ λόγων * πίστις, val μὴ ἀπόδειξις. Πίστις, d 
ὑπὲρ τὰς λογιχὰς μεθόδους (86) τὴν ψυχὴν εἷς συγ- 
χατάθεσιν ἕλχουσα' πίστις, οὐχ d γεωμετρικαῖς 
ἀνάγχαις, ἀλλ᾽ d ταῖς τοῦ Πνεύματος ἐνεργείαις ἐγ- 
γινομένη. Ἐν τῷ ὀνόμχτι Ἰησοῦ -Χριστοῦ τοῦ 
Ναζωραίου, ἔγειραι (87) καὶ περιπάτει. Ταύτῃ τῇ 
φωνῇ ἐπηχολούθει τὸ ἔργον διὰ τοῦ Πνεύματος. 'Ex 
τοῦ θαύματος ἀναγκαία d) παραδοχὴ τῆς θεότητος τοῦ 
Μονογενοῦς τοῖς ὁρῶσιν ἐγίνετο. Τί ἀναγχαστιχώτε- 
ρον εἰς (88) συγκατάθεσιν (εἶπέ μοι); προτάσεων 
πλοχαὶ τὸ συμπέρασμα ἀκόλουθον ἑαυταῖς ἐφελχό- 
μεναι, ἢ θαῦμα τοσοῦτον ἑναργῶς ὁρώμενον, πᾶσαν 
ἀνθρώπου δύναμιν ὑπερθαῖνον ; ᾿Αλλ᾽ οὐχὶ καὶ νῦν 
ταῦτα (89) εὐδοχιμεῖ, οὐδὲ τὰ τοῦ Πνεύματος ἔργα 
τὸν περὶ Θεοῦ λόγον πιστοῦται' ἀλλ᾽ ἔντεχνοι ἀπο- 
δείξεις, ἕν τῷ πιθανῷ τῆς τοῦ χόσμου σοφίας ἔχου- 
σαι τὴν ἑλπίδα, οὐκ ἐν τῷ ἰσχυρῷ καὶ ἑνάργεϊ τῆς 
τοῦ Πνεύματος ἀποχαλύψεως, ἣν, διὰ τῶν iv ἀπλό- 
τητι χαρδίας ἀπεριεργάστως πεποιθότων Θεῷ (Q0), 
τῆς σωτηρίας ἕνεχεν τῶν πολλῶν ἑπιδείχνυται, ᾿Αλλ᾽ 
εἴθε χἀμοὶ γένοιτο πιστεῦσαι ἀξίως, ἵνα λαλήσω νῦν 
τῇ Ἐχχλησίᾳ τοῦ Θεοῦ τῇ μεγάλῃ ταύτῃ πέντε λό- 
γους ἕν τῷ νοΐ μου. Καὶ μηδεὶς καταχλευαζέτω τὸε 
λόγον, ὡς ἁδασανίστως ἡμῶν εἰς τὴν ὑπὲρ ὧν λέ- 
γομεν συγχατάθεσιν τοὺς ἀχούοντας ἐναγόντων (91). 
᾿λνάγχὴ γὰρ ἑχάστης μαθήσεως ἀἁνεξετάστους εἶναι 


(84) Ediit, καὶ μηδέ. Vocula καί in tribus mss. ἢ interpretem videmus : Per eos qui suam omnem fidu- 


non invenitur. 

(85) Editi, μοι. At quator mss8., μου. Reg. se- 
cundius, μου τὴν σωτηρίαν. | 

(86) Reg. secundus, δυνάμεις. Sed ad marginem 
apposita est et lectio alia, μεθόδους. 

(87) Sio editio Ban:l. cum tribus mss. et cum sa- 
cro textu. Editio vero Paris. cum mss. nonnullis, 
ἔγειρε. Mox editio Paris, ἐκ τοῦ θαύματος γάρ. Sed 
deest γάρ in editione Basil. etin multis mss. 

(88) Colb. quartus, πρός. 

(89) Reg. secundus, τὰ αὐτά. 

(90) Illud, διὰ τῶν ἐν ἁπλότητι καρδίας ἀπεριεργά- 
σεως πεποιθότων θεῶ. sio conversum apud veterem 


ciam in simplicitate cordis in Deum projecerunt, etc. 
Sed, nisi me fallit animus, melius ad mentem seri- 
ptoris interpretabere: Per eos qui in simplicitate 
cordis citra curiositatem credunt Deo. Etenim πεποι- 
θέναι scriptori idem esse quod πιστεῦσαι, ex iis 
qua sequuntur obscurum non est. Subjungit enim : 
᾿Αλλ᾽ εἴθε χἀμοὶ γένοιτο πιστεῦσαι, ἀξίως" Sed uti- 
nam εἰ miht contingat digne credere. Scriptor igitur, 
quiequis est, hoc dicit: Quemadmodum usu venit, 
ut non pauci in simplicitate cordis citra curiosita- 
tem credant Deo: utinam et mihi quoque hoc idem 
contingat. 
(91) Colb. quartus. ἀνανόντων. 


406 


HOMILIA IN PSALMUM CXV. 


106 


τὰς ἀρχὰς τοῖς pav8ávouciw* ἐπεὶ ἀμήχανον τοὺς A ut ii,qui circa prima principia litigant,via et ordine 


περὶ τὰ πρῶτα ζυγομαχοῦντας δυνηθῆναι ὁδῷ καὶ 
τάξει προελθεῖν εἰς τὸ τέλος. Καὶ τοῦτο ἂν μάθοις 
παρ᾽ αὐτῶν τῶν ἔξωθεν. Εἰ γὰρ μὴ συγχώρήσειας 
τὰς πρώτας ἀρχὰς τῷ γεωμέτρῃ, ἀμήχανον αὐτὸν 
τὰ ἐφεξῆς (91*) συμπεράνασθαι. Καὶ τῆς ἀριθμητι- 
κῆς ὁ τοῖς πρώτοις καὶ στοιχειώδεσιν ἐνιστάμενος, 
τὴν εἰς τὸ πρόσω ὁδὸν δικκόπτει. Ὁμοίως δὲ καὶ ἰα- 
τρικαὶ ἀρχαὶ ἰατροῖς ἀναπόδειχτοι. Καὶ ὅλως, ἐν 
ὁποιῳδήποτε ἐπιτηδεύματι τῶν ὁδῷ καὶ τάξει προ- 
ἴόντων ἐπὶ τὸ τέλος, ἀδύνατον τῶν πρώτων ὑπο- 
θέσεων ἀπδείξεις ἐπιζητεῖν. ἀλλ᾽ ἀνάγκη τὰς τῶν 
λογικῶν τεχνῶν üpyàc ἀνεξετάστως παραδεξάμενον, 
τὸ ἐχ τῶν ὑποτεθέντων (02) ἀχόλουθον ἐν τοῖς ἐφεξῆς 
ἐπιόλέπειν. Οὕτω δὴ οὖν xal τὸ τῆς θεολογίας μυ- 
στήοιον, τὴν ἐκ τῆς ἀδασανίστου πίστεως ἐπιζητεῖ 
συγκατάθεσιν. Πιστεῦσα; γὰρ δεῖ, φησὶν, ὅτι ἔστι 
Θεὸς, οὐχὶ ζητῆσαι, οὐδὲ ζυγομαχῆσαι τὸ τί ἐστι, 
Καὶ ὅλως, εἰ ἡ πίστις ἐλπιζομένων ἐστὶν ὑπόστασις 
πραγμάτων, καὶ ἔλεγχος οὐ βλεπομένων, μὴ φιλονεί- 
κει ἰδεῖν ἤδη τὰ μαχρὰν ἀποκείμενα, μηδὲ τὰ ἐλπς- 
ζόμενα ἀμφίδολα καταστήσῃς, διὰ τὸ μήπω αὐτῶν 
δύνασθαι κατὰ τὴν γνῶσιν ἐφάπτεσθαι. 


2. Ταῦτα μὲν οὖν καθόλου περὶ πίστεως διὰ τοὺς 
λογομαχοῦντας καὶ ἐν ῥήμασι κενοῖς ἔχοντας τὴν 
ἐλπίδα. Δοκεῖ δὲ μοι ὁ ἐν χερσὶ ψαλμὸς ὡς πρὸς τὴν 
προάγουσαν ἐν τῷ κατόπιν ψαλμῷ διάνοιαν ἀχολου- 
θίἀν ἔχειν. Εἶπε γὰρ ἐκεῖ Εὐαρεστήσω τῷ Κυρίῳ 
ἐν χώρᾳ ζώντων. Ἐπεὶ οὖν περὶ μὴ βλεπομένης 
χώρας διαλέγεται, ὡς σαφῶς ἐπιστάμενος, τὴν αἱτίαν 
ἀποδίδωσι τοῦ περὶ τῶν ἀδήλων διορισμοῦ, λέγων" 
Ἐπίστευσα, ὅτι ἔστι τις χώρα ζώντων᾽ διὸ ἐλά- 
λησα, ὅτι Εὐαρεστήσω ἐν αὐτῇ τῷ Κυρίῳ. Ὅλως 
δὲ, ἡ ἄνευ πίστεως ἐπὶ τὸ λαλεῖν ἐρχομένη ψυχὴ δια- 
χενῆς ληρήσει, κατ᾽ οὐδενὸς ὑποκειμένου τὸν λόγον 
προάγουσα. ᾿Αρχὴ τοίνυν λόγου ἔμφρονος, πίστις 
ἰσχυρῶς τῇ καρδίᾳ τοῦ λαλοῦντος ἐνιδρυμέυη. Ἔπει»- 
τα, πόθεν ἡμῖν δυνατὸν τὸ περὶ τὴν πίστιν τέλειον 
κατορθοῦν, ἐφεξῆς, ἐπάγει, λέγων. Ἐγὼ δὲ ἐταπει- 
νώθην σφόδρα. Ὁ γὰρ μὴ ταπεινώσας ἑαυτοῦ τὴν 
διάνοιαν, μηδὲ χατὰ μίμησιν τοῦ ᾿Αποστόλου λέγων 
τὸ, ᾿Αδελφοὶ, ἐγὼ ἐμαυτὸν οὕπω λογίζομαι κατει- 
ληφέναι, ἀλλὰ περινοῶν οὖσίας Θεοῦ κατάληψιν, καὶ 
τῷ ἰδίῳ λογισμῷ ἐκμετρῶν τὰ ἀνέφικτα, καὶ τοσοῦτον 
λογιζόμενος εἶναι τὸν Θεὸν ὅσον αὐτὸς τῷ λογισμῷ 


procedere valeant ad finem. Idque vel ex ipsis ex- 
lernis disciplinis tibi licet discere. Etenim 8i geo- 
metre prima non concesseris principia, ea quem 
sequuntur concludere nequit. Et qui arithme- 
tice principiis 87 2 ac elementis se opponit, viam 
ad ulteriora intercipit. Similiter autem neque ἃ 
medicis medicine principia possunt demonstrari. 
Et in summa, in quacumque professione quee via et 
ordine ad finem procedat, primarum propositionum 
demonstrationes non queunt inquiri ; sed necesse 
est, ut is qui artium ratione innixarum principia, 
sine probatione admisit, id quod ex jam positis 
consequens est, in his que deinde sequuntur in- 
spiciat. Sic sane etiam theologie mysterium assen- 
sum ex fide probationis experte requirit. Credere 
enim oportet, inquit, quia esi Deus 36: non querere, 
neque cum contentione expendere quid sit. Aoc 
tandem, si fides rerum que sperantur substantia 
est, et earum que non videntur argumentum 37 ; 
ne contenge jam videre que procul sunt reposita : 
neque ea quesperantur, ambigua statuas, propter- 
ea quod nondum eorum cognitionem attingere 
potuisti. 

2. Et quidem istec de fide propter eos qui ver- 
bosa et contentiosa disceptatione argutantur,atque 
in verbis inanibus spem collocant, dicta generatim 
sint. Ceterum psalmus qui in manibus est, cogna- 
tionem cum precedenti sententia psalmi superioris 
habere mihi videtur. Dixit enim illic : Placebo Do- 
mino tn regione vivorum ?*. Cum igitur. d& regione 
que non videtur, disserat, tanquam "clare sciens, 
sus deobscuris assertionis rationem reddit, di- 
cens : Credidi quamdam 6986 viventium regionem: 
propler quod dixi : Plagebo in ipsa Domino. [n uni- 


versum aütem,anitIía qua citra fidem loqui aggre- 


ditur, inaniter garriet, quandoquidem ad nullum 
fundamentum refert sermonem.Itaque initium ser- 
monis prudentis est fidesin corde loquontis firmiter 
insidens.Deinde continenter subjungit, qua ratione 
perfectionem fidei assequi possimus, dum ait: Ego 
autem humiliatus sum nimis. Qui enim mentem 
suam non humiliat, neque ad imitationem Apostoli 
dicit : Fratres, ego me nondum arbitror comprehen- 
disse 39. imovero qui de essentia Dei comprehen- 
denda cogitat, ac propria ratiooinatione incompre- 


wtpilAaÓev* καὶ ὅλως, ὁ τὺν οἰκεῖον νοῦν μέτρον D hensibilia raetitur, et Deum arbitratur esse tan- 


τῶν ὄντων ποιούμενος, οὐ λογιζόμενος, ὅτι ῥᾷόν ἐστι 
χοτύλῃ μιχρᾷ τὴν πᾶσαν θάλασσαν ἐχμετρῆσαι, idi 
τῷ ἀνθρωπίνῳ νῷ τῆς ἀφάτου μεγαλειότητος τοῦ 
Θεοῦ περιδράξασθαι, εἰκῆ φυσιούμενος χαὶ ἐπαιρό- 
μενος τῇ ματαιότητι τοῦ νοὸς αὐτοῦ, οὐ δύναται λέ- 
γεῖν τὸ. ᾿Επίστευσα, διὸ ἐλάλησα’ ἐπειδὴ οὐδὲ τὸ 
ἐφεξῆς ἐπάγειν αὐτῷ δυνατὸν, τὸ, ᾿Εγὼ δὲ ἐταπει- 
νώθην σφόδρα- τύφῳ γὰρ καὶ ἀλαζονείᾳ συζῇ, xal 


tum, quantum ipse ratione assecutus est : et. uno 
verbo, qui propriam mentem, universorum mensu- 
ram statuit, non intelligens facilius esse ut parva 
cotula totum admetistur mare, quam ut mente hu- 
mana inenarrabilem Dei majestatem compleetatur, 
frustra inflatus et ob mentis sue vanitatem elatus, 
non potest dicere illud : Credídi propter quod. locu- 
tus sum ; cum neid quidem quod sequitur, possit 


3 Hebr. xi, 6. !' ibid. 1. ** Psal. cxiv, 9. 39 Philip. ur, 13. 
CN Bic mss. quatuor. Colb .quartus, ἑξῆς, Edit, τὸ ἐφεξῆς. 


92) Colb. quartus, ὑποθέσεων. 
PATROL. GR. XXX. 


107 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


sabjungere, Ego autem humiliatus sum nimis. In A διαχένοις ῥήμασιν ἐπαγάλλεται, τὸ ἐκ τῆς πίστεως 


fastu enim et in superbia vitam degit; verbisque 
inenibus exsultat, intereadum fidei robur nequa- 
quam poesidet. Deinde non deprimit solum semet- 
ipsum, sed etiam omne simul hominum genus sibi 
agnatum ac nature socium. Vrns. 2. Ego enim, 
inquit, dizi in excessu meo ; Omnis homo mendaz. 
Quare qui fide non adjutus, sed ex se sermonem 
aggressus est, utpote industria humana ad verita. 
tem comprehendendam confidens, mendax est; 
quippe qui multum 8 veritate aberret. 

8*4 8 3. Ceterum ait dixisse se hunc sermonemin 
excessu. Quis autem est hic excessus? Sive quia 
undecunque humanam naturam consideraram, et 
nunoubi inter homines aliqua esset veritas per- 
Bcrutatus eram, cum tamen citra Dei auxilium 
nusquam eaminvenire possem, attonitus factus ob 
rem inopinatam, exclamavi : Omnis homo mendaz. 
Sive in excessu illo quem coram Anchus confinxi, 
comitialem morbum insaniamque simulans : post- 
quam intellexi me eo devenisse angustie, ut decli- 
nandi periculi ab hostibusimpendentis causa contra 
meam ipsius conscientiam mentirer, et. que non 
essent fingerem : tunc dixi: Omnis homo mendaz, 
etsi tamen non ex proposito,neque in detrimentum 
proximorum, sed omnino ob calamitosas quasdam 
causas ad mendacium confugi. Atqui pugnantia non 
Joquitur Propheta, uti nonnulli sophiste ipsum co- 
arguere conantur, dum dicunt in circuitionis pro- 
brum Prophetam incidisse. Si enim omnis homo 
mendax,David autem sit quoque homo ; eratutique 
etipse mendax; si vero mendax, et in his qus 
affirmat fides adhibenda non est.Quod si hicsermo 
verus non est, atque homo omnis non est mendax, 
Davidem etiam mendacii crimine absolvemus. Ve- 
rum si non mentitur, credamus ipsi in illis que 
enuntiat : credentes vero rursus cogemur non ore- 
dere. Quare si verum dicat David,solvit sermonem 
sguum,ut qui et homo sit,et non mentiatur : contra, 
si mentitur, ex se habet unde fldem nullam inve- 
niat. Quis enim attendet mentienti ? Quare cum 
semel pronuntiarit omnem hominem esse menda- 
cem,mentiatnr David ut suum conflrmet sermonem: 
aut si verum ipse dicit, dissolvit assertionem. At 
heo quidem ludificantium sunt, et eorum,qui ver- 
borum strophis ac vereutiis oblectantur coram im- 


ἴσχυον, μὴ κεχτημένος. Elta οὐχ ἑαυτὸν ταπεινοῖ 
μόνον, ἀλλὰ καὶ πᾶσαν ὁμοῦ τὴν συγγενῆ ἑαυτῷ καὶ 
κοινωνὸν τὴς φύσεως ἀνθρωπότητα. ᾿Εγὼ γὰρ εἶπα, 
φησὶν. ἐν τῇ ἐχστάσει μου. Ηᾶς ἄνθρωπος ψεύστης- 
Ὥστε ὁ μὴ ix πίστεως βοηθούμενος, ἀλλ᾽ οἴκοθεν 
ἐπὶ τὸν λόγον ἐρχόμενος (025), ταῖς ἀνθρωπίναις πα- 
ρασχευαῖς πρὸς τὴν κατάληψιν τῆς ἀληθείας θαῤῥῶν, 
ψεύστης ἐστὶ, παραπολὺ τῆς ἀληθείας ἐχπίπιων. 


8. Τοῦτον δέ φησιν εἰρηκέναι τὸν λόγον ἐν τῇ ἐκστά- 
σει. Τίς δέ ἐστιν ἡ ἔχστασις; Ἤτοι ὅτι περιδλεψά- 
μενος τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν, καὶ διερευνησάμενος, 
εἴ πού τίς ἐστιν ἐν ἀνθρώποις ἀλήθεια, μηδαμοῦ 
ταύτην εὐφεῖν δυνηθεὶς ἄνευ τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ 
βοηθείας, ἔχθαμδος γενόμενος ἐπὶ τῷ παραδόξῳ τοῦ 
πράγματος, ἐξεθόησα (03), ὅτι Πᾶς ἄνθρωπος ψεύ- 
σνης᾽ ἢ ἐν τῇ ἐχστάσει ἐχείνῃ, ἣν κατεσχηματισά- 
μὴν ἐπὶ τοῦ ᾿Αγχοὺς, ἐπιληψίαν καὶ παραφορὰν 
ὑποκρινάμενος (93*), ἐπειδὴ εἶδον εἷς ἀνάγκην ἐλθόντα 
ἐμαυτὺν τοῦ χαταψεύσαοθαι ἐμαυτοῦ, xal ἀναπλά- 
σασθαι τὰ μὴ ὄντα, ὁπέρ τοῦ τὸν ἀπὸ τῶν πολε- 
μίων κίνδυνον ἐχφυγεῖν, τότε εἴπον, ὅτι Πᾶς ἄνθρω- 
voc ψεύστης" κἂν μὴ xatà προαίρεσιν, μηδ᾽ ἐπὶ 
χαχῷ τῶν πλησίον, ἀλλὰ πάντως διά τινας περιστα- 
τικὰς αἰτίας χαταφεύγων ἐπὶ τὸ ψεύδεσθαι (04). Οὐ 
μὴν ἑαυτῷ περιπίπτει χατὰ τὸν λόγουν ὁ Προφήτης, 
ὥσπερ τινὲς τῶν σοφιστιχῶν ἐπιχειροῦσιν αὐτὸν δι- 
ἐλέγχειν, τῷ xavà περιτροπὴν ἐλέγχῳ ἐμπεπτωχίέ- 
vat (94*) λέγοντες τὸν Προφήτην. El γὰρ πᾶς ἄνθρω- 
πος ψεύστης, ἄνθρωπος δὲ καὶ ὁ Δαδίδ' ψεύστης ἦν 
καὶ αὐτὸς δηλονότι" εἰ δὲ ψεύστης, οὐ πιστευτέον αὐ- 
τῷ περὶ ὧν ἀποφαίνεται. Μὴ ὄντος δὲ ἀληθοῦς τοῦ 
λόγου τούτου, μηδὲ ὄντος παντὸς ἀνθρώπου ψεύστου, 
ἀφήσομεν καὶ τὸν Δαδὶδ τῆς τοῦ ψεύδους αἰτίας (95). 
Et δὲ οὐ ψεύδεται, πιστεύσωμεν αὐτῷ περὶ ὧν ἀπο- 
φαίνεται’ πιστεύοντες δὲ, πάλιν εἷς τὴν τοῦ ἀπιστεῖν 
ἀνάγκην περιαχθησόμεθβα. Ὥστε εἰ μὲν ἀληθεύει 
Δαδὶδ, λύει τὸν ἑαυτοῦ λόγον, καὶ ἄνθρωπος ὧν, καὶ 
μὴ ψευδόμενος" εἰ δὲ ψεύδεται, αὐτόθεν "ἔχει τὸ μὴ 
πιστεύεσθαι" τίς γὰρ προσέξει ψευδολογοῦντι; Ὥστε 
ἐπειδὴ ἅπαξ ἀπεφήνατο πάντα ἄνθρωπον εἶναι ψεύ- 
στην, ψευδέσθω Δαδὶδ, ἵνα τὸν λόγον πιστώσηται" $ 
ἀληθεύων αὐτὸς, παρέλυσε τὴν ἀπόφασιν. ᾿Αλλὰ ταῦτε 
μὲν παιζόντων ἐστὶ, xal ταῖς τῶν λόγων στροφαῖς 


peritis : veritas vero ipsa nequaquam sio se habel. ἢ ἐπαγαλλομένων πρὸς τοὺς ἀπείρους. τὸ δὲ ἀληθὲς 


Dicuntur siquidem bomines, qui humanis adhuo 
affectibus distinentur : sed qui carneis affectionibus 
jamsublimioreffectus est,et per mentis perfectionem 
δὰ statum transiit angelorum, hic cum de rebus 
humanis loquitur, ἃ ceteris utique se ipse secernit. 


(92) Nostra editio Paris. ex typographorum osci- 


tantia pro ἐρχόμενος habet ἀρχόμενος. — 
(93) fta sepiem mss. At editi, ἐξεθόησε, clama- 


vil. 
(93 ) Sio editio Basil. cum quinque mss. At edi- . 


tio Paris. et unus aut alter ms., ὑποχρινομενος. 
Huno locum prolixis notis illustravere Duoreus et 


οὐ οὕτως ἔχει. "Ανθθωποι γὰρ λέγονται ol τοῖς dv- 
θρωπίνοις ἔτι παθήμασι κατεχόμενοι" ὁ δὲ ὑψηλότε- 
ρος ἤδη τῶν σαρχιχῶν παθημάτων γενόμενος, xal 
διὰ τὴν τοῦ νοῦ τελείωσιν ποὸς τὴν των ἀγγέλων 
κατάστασιν μετελθὼν (00*), οὗτος ὅταν περὶ τῶν ἀν- 


Combeflsius: quas qul curiosi sunt, legere pote- 
runt. 
94) Reg. seoundus, ψεύσασθαι. 
94*) Codices duo, ἐκπεπτωκέναι 
| 5) Regii secundus et sextus, τὴν τοῦ ψεύδους 
αἰτίαν. 


(95*) Ita mas. ooto. Editi, ἀνελθών. 


409 


HOMILIA IN PSALMUM CXV. 


110 


θρωπίνων διαλέγηται, ἑαυτὸν ὑπεξαιρεῖται τῶν λοι- À Mendacii enim expers est, qui dixit : Ego dizi ; Dit 


πῶν δηλονότι. ᾿Αψευδὴς γὰρ ὁ εἰπών: ᾿γὼ «ina 
Θεοί ἐστε, καὶ υἱοὶ Ὑψίστου πάντες: ὑμεῖς δὲ 
ὡς ἄνθρωποι ἀποθνήσκετε. Θεοί ἐστε. Πάντως δὲ εἴ 
τινι ἄλλῳ (96), καὶ τῷ Δαδὶδ ἡ τοιαύτη προσηγορία 
πρέπουσα. Καὶ γὰρ καὶ υἱὸς Ὑψίστου, ὁ διὰ τῆς ἀρε- 
τῆς φκειωμένος θεῷ, καὶ οὐχ ἀποθνήσκων ὡς ἄνθρω- 
πος, ἀλλὰ ζῶντα ἔχων ἐν ἑαυτῷ τὸν Θεόν (96*). 

À. Ἐγὼ οὖν εἶπον, φησὶν, ἐν τῇ ἐχστάσει μου" 
Πᾶς ἄνθρωπος ψεύστης. ᾿Ακουέτωσαν οἱ τῇ μὲν 
σαρχὶ διὰ τῶν παθημάτων συμπεφυρμένοι, τὸν δὲ 
νοῦν ἑαυτῶν ὑπεραίροντες τῶν ὑπερχοσμίων " ὧν 
τοὺς λογισμοὺς καθαιρεῖν, xal. τὸ ὕψωμα τῆς καρδίας 
αὐτῶν τῆς κατεπαιρομένης τοῦ Θεοῦ, κοινὸς ἔστω 
σκοπὸς πᾶσι τοῖς ἀντιποιουμένοις τῆς εὐσεύείας. Τί 
ἀνταποδώσω τῷ Κυρίῳ περὶ πάντων ὧν ἀνταπὲ- 
δωχέν quor; Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι. Etc at- 
σθησιν ἐλθὼν τῶν μυρίων παρὰ τοῦ θεοῦ δωρεῶν, 
ὅτι dix τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθη" ὄνι ἀπὸ 
τῆς γῆς διαπλασθεὶς, λόγῳ τετίμηται, ἐν ᾧ xai τὴν 
εἰκόνα φορεῖν δύναται τοῦ ἐπουρανίου" ἔπειτα xal 
πρὸς τὴν ὑπὲρ τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων οἰκονομίαν 


ἀπιδὼν, ὅτι ἑαυτὸν ὁ Κύριος ἔδωκ: λύτρον ἀντὶ ᾿ 


πάντων (97) ἡμῶν, ἐπαπορεῖ, καὶ ζητεῖ ἐν πᾶσι τοῖς 
ὑπάρχουσιν αὐτῷ, τί ἄξιον ἐξεύρῃ δῶρον τῷ Δεσπότῃ. 
Τί οὖν φησίν, ἀνταποδώσω τῷ Κυρίῳ ; Οὐ θυσίας, 
οὐδὲ ὁλοκαυτώσεις, οὐδὲ τὴν ix τῆς νομικῆς λατρείας 
θεραπείαν, ἀλλ’ αὐτὴν πᾶσαν (07*) τὴν ἐμαυτοῦ ζωήν" 
καὶ διὰ τοῦτο, φησὶ, Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι, 
τὸ ἐν τοῖς ἀγῶσι τοῖς ὑπὲρ τῆς εὐσεδείας πάθος, 
τὸ μέχρι θανάτου πρὸς τὴν ἀμαρτίαν ἀντιχατα- 


ὁδίδαξεν ὁ Σωτὴρ ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις. Πάτερ, εἰ 
δυυατὸν, παρελθέτω τὸ ποτήριον τοῦτο καὶ πάλιν 
τοῖς μαθηταῖς: Δύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον, ὃ ἐγὼ 
μέλλω πίνειν (08) ; ἐδήλου δὲ τὸν θάνατον, ὃν χατεδέ- 
χετο πὲ; τῆς τοῦ κόσμου σωτηρίας. Διὰ τοῦτο φησὶ, 


Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι" τουτέστι, διψῶν ἐπὶ. 


τὴν διὰ τοῦ μαρτυρίου τελείωσιν ἔρχομᾷι, ἀνάπαυσιν 
ψυχῆς xal σώματος, οὖχ ἀλγηδόνας (08*) τιθέμενος τὰ 
ἐν τοῖς ὁπὲρ τῆς εὐσεύδείας ἀγῶσι προσαγόμενα xo- 
λαστήρια. Ἐμαυτὸν οὖν, φησὶ, θυσίαν προσοίσω καὶ 
προσφορὰν τῷ Ευρίῳ, ἐπειδὴ πάντα μιχρότερα τί- 
θευαι τῆς ἀξίας τοῦ εὐεργετήσαντος. Καὶ ταύτας τὰς 
ἐπαγγελίας ἑτοίμως ἔχω ὑπὸ μάρτυρι παντὶ τῷ λαῷ 
ἀποτῖσαι. Τὰς γὰρ εὐχάς μου ἀποδώσω ἐναντίον 
καντὸς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, Εἶτα προτροπὴ πρὸς τυὺς 
ἀχροατὰς ὑπὲρ τοῦ μὴ κχαταπλαγῆναι τὸν θάνατον͵ 
Τίμος, φησὶν, ἐναντίον Κυρίου, ὁ θάνατος τῶν 
ὁσίων αὐτοῦ. Μὴ ὀχνήσητε, φησὶ, πρὸς ἀγῶνα τὸν 
καλὸν, οἱ ἄνθρωποι, μηδὲ ἀποδειλιάσητε πρὸς (09) 


estis, οἱ filii Altissimi omnes vos aulem sicut ho- 
mines moriemini *. Dii estis. Omnino autem si οπὶ 
alteri, etiam ipsi Davidi appellatio hujusmodi com- 
petit. Nam et fllius Altissimi est, qui per virtutem 
conjungitur Deo, nec moritur ut homo, eed viven- 
tem in semetipso habet Deum. 


4. Ego igitur, inquit, dizi in excessu meo : Omnis 
homo mendax. Audiant ii, qui etiamsi carni qui- 
dem per libidines &o vitia commisti sint atque af- 
fixi, tamen mentem suam ad coelestia extollunt : 
quorum cogitationes, ao cordis contra Deum se 
efferentis altitudinem demoliri ac subvertere, com- 
munis scopus sit eorum orunium,qui virtutem am- 
pleotuntur. Vxns. 3, 4. Quid retribuam Domino pro 
omnibus qua retribuit mihi ? Galicem salutaris acci- 
piam. Innumerorum Dei $874 donorum conscius 
factus, quod ex nihilo esset in lucem produotus : 
quod e terra formatus, ratione exoultus, qua etiam 
ejus qui colestis est imaginem ferre posset : deinde 
ad Dei quoque dispensationem pro humano genere 
factam respiciens, quod Dominus semetipsum de- 
derit redemptionis pretium pro omnibus nobis,inops 
est consilii, et in his omnibus que ipsi suppetebant 
querit quodnam donum Domino dignum reperiret. 
Quid igitur, inquit, retribuam Domino ? Non sacri- 
ficia, non holocausta, non legalis cultus observa- 
tionem, sed ipsam meam vitam omnem. Et eain 
ob oausam, Calicem, inquit, salutaris accipiam, 


.. laborem quem in pietatis certaminibus pertulit, et 
στῆναι, ποτήριον λέγων. Τοῦτο δ᾽ dv εἴη ὅπερ αὐτὸς C 


constantiam qua ad mortem usque »eécato restitit, 
calicem appellans. Hoc ipsum a&tem fuerit, quod 
Salvator ipse in Evangeliis docuit : Pater, si possi- 
bile est, transeat calix iste?!. Et rursus ad discipu- 
los: PotesH$" bibere calicem, quem ego bibiturus 
( sum?! ? Significabat autem mortem quam pro mundi 


/ galute passus est. Ideo, inquit, Calicem salutaris 


accipiam ; hoc est, sitiens ad martyrii contendo 
consummationem, quandoquidem supplicia in pie- 
tatis certaminibus illata, anima et corporis re- 
quiem, non dolorem duco. Me ipse igitur, inquit, 
victimam et oblationem offeram Domino: quoniam 
omnia benefacientis dignitate puto esse inferiora. 
Atque hasce promissiones teste omni populo per- 
golvere paratus sum. Vens. 5. Vota enim mea red- 


D dam in conspectu omnis populi ejus. Deinde adhor- 


tatur auditores, ut ne formident mortem. Vzns. 6. 
Pretíosa, inquit, ín conspectu Domini mors sancto- 
rum ejus. Nolite, ait, segnes esse ad hunopreclarum 
agonem, vos homines, neque timeatis mortem, non 


80 Psal. Lxxx1, 6, 7. 31: Matth. xxvi, 39. ** Matth. xx, 22. 


(96) Sio editi et mss. nonnulli. Alii quidam mss., 
τῶν ἄλλων. 

(96*) Βοχ᾽ ἱ secundus et sextus, Χριστόν. Ibidem 
duo mss., εἶτα. 

(97) 1196 in Catena Corder. Origeni tribuuntur: 
in qua tamen pro πάντων legitur πολλῶν, pro mul- 
tis. Quomodo scripserit auctor, nun dicam quidem : 
sed affirmare possum in nostris mss. πάντων con- 


stanter legi. 

97*) Sio quinque mss. Αἱ editi, ἀλλὰ τὴν πᾶσαν. 
(i Codioes quatuor, ὃ ἐγὼ πίνω. Reg. quartus, 
ἔλλω πιεῖν. 

E) Ita editio Basil. etrass. septem. Editio Paris., 

να. 

(99) Regii secundus et βοχίῃβ omittunt πρός. 


411 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


119 


enim interitus est, sed vite occasio; non est inte- À τὸν θάνατον" οὗ γὰρ φθορά ἔστιν, ἀλλὰ Cof. c ἀφορ- 


gra deletio, sed transitus ad honorem. Ceterum 
apud homines avaros quidam lapilli, floridis colori- 
bus fulgentes, vocari solent pretiosi : at vere Pre- 
tiosa res est mors sanctorum ejus. Cum aniina vitam 
puram agens, a carnis sordibus libera, mascule aut 
rage expers, ex laboribus pro pietate exantlatis 
gloriam adepta, justitie corona redimita, ac per 
hec omnia virtutis pulchritudine preíulgens, stite- 
rit sese Domino atque universorum judici, gratie 
splendorem pretioso omni lapide lucidiorem posei- 
dens, quomodo hujus hominis mors coram Domino 
non fuerit pretiosa ? Ne igitur sanctorum virorum 
ex hac vita exitum lugeamus, sed potius ortum, et 
eorum in hanc vitam ingressum. Nam introitus in 
huno mundum adjunctam habet ignominiam sor- 
dium fetorisque et earum rerum, quarum ne aspe- 
ctum quidem facile ferre posset ullus eorum, qui 
vite nobis auctures sunt. Per talia enim necessitate 
naturte constitutus egt carnem nativitatis ingressus. 
Contra, exitus et is qui hinc fit abscessus pretiosus 
est et illustris ; non omnium hominum, sed eorum, 
qui sancte et juste hano vitam transegerunt. Pre- 
tiosa igitur est mors, non pretiosus hominum ortus. 
Seminatur enim, inquit, ἐπ ignobilitate, surgit in 
8175 gloria: seminalur in corruptione, surgit ín 
incorruptione **. Compara itaque mortem nativitati ; 
ad eum quiliberatus est ignominia,lugere desinas. 
Cum Judaice interirent, abominanda erant cada- 
vera : ubi contigit mors pro Christo, reliquie san- 
ctorum ejus sunt pretiose. Antea dicebatur sacer- 
dotibus et Nazareis ?* : Non contaminabimini super 
ullo mortuo ; et: Si quis tetigerit cadaver, immun- 
dus erit. usque ad vesperam ; item, Lavabit vesti- 
menta sua. Nunc autem qui martyris ossa tetigerit, 
ex insidente in corpore gratia quamdam sauctitatis 
participationem accipit. Pretiosa est igitur in con- 
spectu Domini mors sanclorum ejus. Ne pretiosissi- 
mis vilissima preferte, neque male commultetis, 
vitam caducam statui corruptionis experti ac felici 
preponentes, Siquidem preter ignominis affectio- 
neg, quibue voluptarii plerique subjeoti sunt, adhuc 
etiam vitse necessitates, magnanimitatem anime 
frangentes, ipsam veluti redigunt in servitutem, 
dum ad carnis famulatum illam detrahunt. Ubi au- 
tem servitus, illic esse et ignominiam liquet. Fu- 


μή" ob^ ἀφανισμός ἔστι παντελὴς, ἀλλὰ μετάδασις 
πρὸς τιμήν. Παρὰ μὲν οὖν τοῖς ἀνθρώποις τοῖς φιλο- 
πλούτοις λιθίδιά τινα, ἀνθηροῖς χρώμασιν ὁπολάμ- 
ποντα, τίμια πέφυχεν ὀνομάζεσθαι! Τίμιον (00*). δὲ 
ἀληθῶς ὁ θάνατος τῶν ὁσίων αὐτοῦ. Ὅταν ψυχὴ 
καχαθαρμένη τῷ βίῳ, ἐλευθέρα τῶν τῆς σαρχὸς μο- 
λυσμάτων' μὴ ἔχουσα σπῖλον fj ῥυτίδα, ἐκ τῶν ὁπὲρ 
τῆς εὐσεδείας ἀγώνων δεδοξασμένη, xal τὸν τῆς 
δικαιοσύνης ἀναδησαμένη στέφανον, ix πάντων τού- 
των ὑπερλάμπουσα τῷ χάλλει τῆς ἀρετῆς, παραστῇ 
τῷ Δεσπότῃ xai χριτῇ τῶν ὅλων, παντὸς λίθου πο- 
λυτελοὺῦς διαυγεστέραν τὴν ix τῆς χάριτος φαιδρό- 
τητα χεχτημένη, πῶς οὐχὶ τίμιος τοῦ τοιούτου ἀνθρώ- 
πον ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος ; Μὴ τοίνυν ὀδυρώμεθα 
τὰς ἐντεῦθεν ἐξόδους τῶν ὁσίων ἀνδρῶν, ἀλλὰ μᾶλλον 
τὰς γενέσεις xal τὰς εἰς τὴν ζωὴν ταύτην παρόδους. 
Ἡ μὲν γὰρ εἰς τὸν κόσμον τοῦτον εἴσοδος, δι’ ἀτι- 
μίας ἐστὶ δυπου καὶ δυσωδίας, xal ὧν οὐδ᾽ ἂν τὴν 
θέαν εὐχόλως ἀνάσχοιτό τις (100) τῆς ζωῆς ἧμων 
καθηγουμένων' διὰ γὰρ τῶν τοιούτων ἣ πάροδος τῆς 
σαρχίνης γενέσεως τῷ τῆς φύσεως ἀναγκαίῳ (4) νε- 
νομοθέτηται. Ἡ δὲ ἔξοδος xal 4 ἀπαλλαγὴ ἣ ἐντεῦθεν, 
τιμία καὶ περιφανής" οὐ πάντων ἀνθρώπων, ἀλλὰ 
τῶν ὁσίως καὶ δικαίως τὸν ἐνταῦθα βίον διενεγκόντων. 
Τίμιος οὖν ὁ θάνατος, οὐχὶ τιμία τῶν ἀνθρώπων 1 
γένεσις. Σπείρεται γὰρ, φησὶν, ἐν ἀτιμίᾳ, ἐγείρε- 
ται ἐν δὄξῃ σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν 
ἀφθαρσίᾳ. Σύγχρινον τοίνυν τῇ γενέσει τὸν θάνατον, 
καὶ παῦσαι ὀδυρόμενος τὸν τῆς ἀτιμίας ἀπαλλασ- 
σόμενον. Ὅτε Ἰουδαϊκῶς ἀπέθνησχον, βδελυκτὰ ἦν 


C τὰ θνησιμαῖα’ ὅτε ὑπὲρ Χρισταῦ ὁ θάνατος, τίμια 


τά (2) λείψανα τῶν ὁσίων αὐτοῦ. Πρὸ τούτου ἐλέγετο 
τοῖς ἱερεῦσι xal τοῖς Ναζωραίοις τὸ, Οὐ μιανρή- 
σεσθε (3) ἐπ’ οὐδενὶ τεθνηχότι' xal τὸ, Ἐάν τις 
ἄψηται νεχροῦ, ἀχάθαρτος ἔσται ἕως ἑσπέρας’ 
xai τὸ, Πλυνεῖ ἑαυτοῦ τὰ ἱμάτια. Νυνὶ δὲ ὁ ἀψά- 
μενος ὀστέων μάρτυρος, λαμάνει τινὰ μετουσίαν 
ἁγιασμοῦ ἐν τῆς τῷ σώματι παρεδρευούσης χάριτος. 
Τίμιος οὖν ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος τῶν δαίων 
αὑτοῦ. Μὴ προτιμᾶτε τῶν πολυτιμήτων. τὰ ἀτιμό- 
τατα, μηδὲ χαχοὶ συναλλάχται γίνεσθε, τὴν φθει- 
ρομένην ζωὴν τῆς ἀφθάρτου καὶ μακαρίας χατα- 
στάσεως προτιμῶντες. "Aveo γὰρ τῶν παθημάτων 
τῆς ἀτιμίας, οἷς οἱ πλεῖστοι τῶν φιλη δόνων ὑπό- 
χεινται, ἔτι καὶ αἱ κατὰ τὸν βίον χρεῖαι, τῆς ψυχῆς 


gienda igitur est vita, cui ignominia conjuncta ἢ τὸ μεγαλοφυὲς χαταχάμπτουσαι, οἱονεὶ δουλοῦνται 


eat. 


αὐτὴν, πρὸς τὴν ὑπηρεσίαν τῆς σαρχὸς xataz- 


σύρουσαι. Ὅπου δὲ δουλεία, ἐκεῖ δῆλον ὅτι καὶ ἀτιμία. Φευχτέον οὖν τὴν ζωήν, ἦ τὸ ἄτιμον παρα- 


πέφυχεν. 
5. Nihil, inquit, perago magni, dum tibi Domino 
retribuo me ipsum. Nam servus tuus cum sim, 


33 [ Cor. xv, 43, 42. ** Levit. xi, 39, 40. 


(99*) Reg. sextus, τίμιος. Editio nostra etalii mss., 


εἰμιον. 

100) Desideratur τῶν. Eprr. 

IT olb. quartus, γενέσεως ἀναγκαίως. 

2) Ex illis, τίμια τὰ, etc., occasionem coepit li- 


brarius ita scribendi in margine f[teg. sexti : Ὅτι 
δεῖ τιμᾷν τὰ λείψανα τῶν dylov: Reliquias sancto- 


5. Οὐδὲν (4), φησὶ, μέγα ποιῶ, ἐμαυτόν cot ἀποδι- 
δοὺς τῷ Δεσπότῃ. Δοῦλος γὰρ ὧν σὸς, οἱ προσάγω 


rum honorare oportet. 

(3) Sic codices sex. Editi vero cum Colb. septi- 
mo μιανθήσεται, Illud quod statim sequitur, ἕως 
ἑσπέρας, ex quatuor mss. addidimus. Ibidem mss. 
non pauci, αὐτοῦ τά. 

(4) Ita mss. sex cum editione Basil. At editio Pa- 
rig., οὐδὲν οὖν. 


148 


HOMILIA IN PSALMUM CXV. 


114 


τὸ σὸν κτῆμα. ΠὨάντως yàp xou κτισαντος δοῦλον Α tuam tibi possessionem oifero. Omnino enim res 


ὁπάρχει τὸ ἐχτισμένον (5). Ὥστε οὐ προαιρέσει δοῦ- 
λος μόνον, ἀλλὰ καὶ φύσει. Υἱὸς γάρ εἶμι τῆς παι- 
δίσκης σου, ἣν νηπιάζουσαν (6) καὶ χομιδῇ παῖδα 
παραγαγὼν ó ἐχθρὸς, καὶ ἀποστήσας τῆς σῆς δου- 
λείας, δούλην τῆς ἁμαρτίας ἐποίησεν. 'AX)' ἐπι- 
στρέφω καὶ ἐπανατρέχω πρὸς τὸν ἐξ ἀρχῆς Δεσπότην, 
καὶ ἐπιγινώσχω τὴν ἀρχαίαν δουλείαν. Διέῤῥηξας 
τοὺς δεσμούς μου. Ἐπειδή με τῶν δεσμῶν τῆς 
ἁμαρτίας ἠλευθέρωσας, κατελθὼν εἰς δου, καὶ λύσας 
τὴν ἀνθρωπότητα (7) δεσμῶτιν οὖσαν τοῦ θανάτου, 
καὶ ἐν ταῖς ἀφύχτοις εἰρχταῖς τοῦ ᾧδου χατεχομένην, 
διὰ τοῦτό σοι θύσω, οὐχὶ τετράποδα διχηλοῦντα xol 
μηρυκχίζοντα, οὐδὲ πτηνὰ καθαρὰ, fj σεμίδαλιν ἀνα- 
πεποιημένην ἐλαίῳ, ἢ λίδανον διαφανῆ, ἢ τὸ τῆς 


συνθέσεως ἐκεῖνο θυμίαμα (ταῦτα γάρ σοι παρὰ τῆς Β 


γῆς προσφέρεται τῷ Δεσπότῃ) " ἀλλ᾽ ὅ ἐστιν ἐμὸν 
ἴδιον κτῆμα; καὶ καρδίας γέννημα τῆς ἐμῆς, τὴν σὴν 
δοξολογίαν ἐξ αὐτῆς ἀνοίσω, ὥσπερ ἀπὸ θυσιαστη- 
ρίου τινὸς τῆς ἐμαυτοῦ διανοίας. Καὶ ἱερουργήσω 
σοι τὴν τῆς αἰνέσεως θυσίαν, μυρίων ὁλοχαυτω- 
μάτων προτιμοτέραν σοὶ τῷ ἀπροσδεεῖ χαὶ τελείῳ 
Θεῷ, ὃς οὐχ ἀπαιτεῖς σωματιχὰς θυσίας, ἐν αἷς 
πλεονεχτοῦσιν οἱ εὐπορώτεροι, ἀλλὰ τὴν ἀπὸ (8) δια- 
θέσεως, xai καρδίας ἀληθινῆς ἐξομολόγησιν, ἧς μέτ- 
ἐστι πᾶσιν ἐξ ἴσου τοῖς βουλομένοις. Τὰς εὐχάς μου 
τῷ Κυρίῳ ἀποδώσω ἐναντίον παντὸς τοῦ λαοῦ 
αὐτοῦ. θύων δέ σοι νὴν αἴνεσιν, οὐχ ὡς ἐπαισχυνό- 
μενος (9), λάθρα που xai ἐν παραδύστῳ θύσω, φεύ- 
γῶν τὰς μέμψεις τῶν ἀσεδῶν" ἀλλὰ πάνδημόν τινα 
θυσίαν ἐπιτελέσω, τὸν λαὸν ὅλον χοινωνὸν τῆς λα- 


τρείας παραλαδών (40). Τόπος δὲ ἡμῖν τῆς θυσίας C 


ἀποδειχθήσεται τὰ μέσα xai περιφανέστατα τῆς 
Ἱερουσαλήμ. ᾿Αχούσατε, οἱ τὴν ᾿Εχχλησίαν χατα- 
λιμπάνοντες, xat ἐκ οἴκοις χοινοῖς συστρεφόμενοι (11), 


create Creatoris servae sunt. Quare non voluntate 
solum, sed natura etiam sum servus. Filius enim 
sum ancille tue, quam parvulam ac prorsus infan- 
tem seduxit inimicus ; et postquam eam a tua ser- 
vitute removit, ipsam efficit peccati servam. Ve- 
rum revertor et recurro ad primum Dominum, 
veleremque agnosco servitutem. Vgns. 7 Dirupisti 
vincula mea. Quandoquidem tuo in infernum de- 
scensu ἃ peccati vinculis me liberasti, atque huma- 
nam naturam mortis astrictam vinculis, et in in- 
ferni carceribus, unde evadere non datur, deten- 
tam, exsolvisti, idcirco tibi sacrificabo non qua- 
drupeda divisam ungulam habentia et ruminantia, 
neque volatilia munda, aut similaginem oleo sub- 
actam, aut thus lucidum, aut compositum illud 
thymiama (hecenimtibi Dominoa terra offeruntur). 
sed que est mea pebuliaris possessio, et qui est mer 
cordis fetus, glorificationem tuam ex ipso tanquam 
ex aliqua mes mentis ara offeram. Vzns. 8. Et 
sacrificabo libi hostim laudis, innumeris holocaustis 
pretiosiorem, tibi, inquam, nullius rei indigo, et 
perfecto Deo, qui corporalia sacrificia quibus di- 
tiores abundant, minime requiris, sed confessio- 
nem ex affectu et ex corde vero proflciscentem, 
cujus omnes qui volunt, participe; ex equo fiunt. 
Vota mea Domino reddam ín conspectu omnis populi 
ejus. Cum enim tibi sacrificabo laudcm : non velut 
erubescens, clanculum et in abscondito loco sari- 
ficabo, impiorum objurgationes fugiens : sed publi- 
cum quoddam sacrificium faciam, adhibito ad cultus 
consortium 876 populo omni. Ceterum sacrificii 
locum constituemus mediam δὲ perquam conspi- 
cuam Jerosolymam. Vos qui derelinquitis Eccle- 
siam, et in profanis dofnibus conventus agitis, vos 


τὰ ἄθλια τοῦ τιμίου σώματος ἀποῤῥήγματα, ὅτι χρὴ —qui misera pretioel corporis fragmenta estis, audite 


τάς εὐχὰς ἀποδιδόναι ἐν μέσῳ τῆς Ἱερουσαλήμ ^ 
τουτέστι, τῆς ᾿Εχχλησίας τοῦ. Θεοῦ, θόδὲ γὰρ χατὰ 
τὴν παλαιὰν λατρείαν ἴδιον ἑχάστῳ πήγνυσθαι 
θυσιαστήριον, ἀλλ’ ὃν ἀποδέδειχτο τοῖς θυσιάζειν 
προαιρουμένοις (12). Σὺ δὲ ἀντεγείρεις τῷ τῶν πα- 
τέρων θυσιαστηρίῳ βωμὸν, χαὶ πῦρ ἀνάπτεις ἀλ- 
λότριον ἐπ’ αὐτοῦ, μηδὲ τῷ παλαιῷ (13) παραδείγματι 
σωφρονιζόμενος, ἀνθρώπους χατεφθαρμένους τὸν 
νοῦν ἐπισπώμενος, xal συμμιαίνων αὐτοῖς ἑαυτόν. 


quod preces ao vota persolvi opertat in medio Je- 
rusalem ; hoo est, Ecclesie Dei. Neque enim juxta 
veterem cultum cuilibet licebat propriam construere 
aram: sed unica iis qui sacrificare velunt designa- 
ta est. Tu tamen aram contra patrum aram ex- 
sStruis, et super ipsam alienum incendis ignem. Ne- 
que veteri exemplo sapiens factus, alliois homines 
mente coruptos, teque una cum ipsis coinquinas. 
Quorum exemplum fugite, vos Domini populus: 


"Qv φύγοιτε τὴν μίμησιν, ὑμεῖς ὁ λαὸς τοῦ Κυρίου (14), D neo a parte eorum qui salvi fiunt, separemini, per- 


(5) Colbertini primus et quintus cum Reg. quarto, 
ἐχτισμένον, xal υἱὸς τῆς παιδίσλης σου. Sed cum 
verba illa, xai... υἱός, etc., statim legantur, ipsa 
huie loco male annera fuisse a librariis credere par 
es 

(6) Codices quatuor pro νηπιάζονσιν habent νηπίαν 
οὖσαν. Monere hunc locum de Eva accipiendum esse 
oum resipsa loquatur, non multum necesse puta- 
mus. 

(7) Recte, αἱ solet, notavit Ducsus, voce ἀνθρω- 
πότητα non omne genus hominum comprehendi, sed 
quosdam duntaxat. Ejus notam legas suadeo. 

(8) Ita sex mss. At vocula ἀπό deest in editione 


(9)1t& mss. septem. Editi vero, αἰσχυνόμενος. 


(10) Illa, ἐν αὐλαῖς otxoo Κυρίου ἐν μέσῳ σου Ἰε- 
ρουσαλήμ, post vocem παραλαθδών, in editione Pa- 
ris, et in Colb. quinto leguntur: sed cum in 
editione Basil. et in aliis septem mess. desint, ip- 
88 pro additamentis librariorum habuimus, delevi- 
musque. 

(11) Sic Regii secundus, tertius, quartus et sextus 
cum duobus Colbertinis et oum Coisl. Editi vero, 
ἀναστεφόμενοι, versantes. 

(12) Heg. secundus, βουλομένοις. 

(13) Auctorem, dum scriberet illa, μὴδὲ τῷ πα- 
λαιῷ, etc., ad caput decimum  Levitici respexisse 
vident qui non omnino rudes sunt S8eripturarum. 

(14) Golb. quartus, Θεοῦ. 


115 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


severantes in flde, perfecti in preceptis Domini, A xai μὴ χωρισθείητε τῆς μερίδος τῶν σωζομένων, 


oui gloria et imperium in secula seculorum. 
Amen. 


IN PSALMUM CXXXII. 

Audi beatum Davidem, qui dicit per psslmum 
(vans. 1): kcce nunc quid bonum, vel quid jucun- 
dum, nisi habitare fratres in. unum? Etenim non 
guis solum recte factis gaudebat ; sei etiam alio- 
rum equitate oblectabatur. Quare ipse quodam 
in loco, alacritatem eorum qui ad cultum red- 
dendum festinant, circumspiciens, per Psalmi- 
stam dioebat: Lz»tatus sum in iis qui dixerunt mihi : 
[n domum Domini ibimus. Stantes erant pedes nostri 
fn altriis tuis Jerusalem ὅδ, Omnino igitur eam que 
in unum 8it presentiam oum viderit, fraternoque 
affectu delectaretur, clamsbat, diceng: Ecce nunc 
quid bonum, vel quid jucundum, nisi habitare (ratres 
in unum? Causa que ex divino precepto fratres ad 
consensum atque concordiam adduoit, incredibilem 
habet bonitatem: ab hao autem bonitate ne jucun- 
ditas quidem divisa est. Singuli enim qui udsumus, 
amore proximi fruentes, in multa voluptate consti- 
tuti sumus. Quare et convenienter dicebat : (uid bo- 
num, vel quid jucundum, nisi habitare fratres in 
unum ? VEns. 2. Sicul. unguentum in capite quod de- 
scendit ín barbam, barbum Aaron. Quippe cum gratia 
superne ecoelo a Salvatore in Ecclesiam diffunditur, 
anims sanctorum choragi munus, idque incorpo- 
reum et spiritale, jure sortiuntur. VERs. 3. Sicut 
ros /Ermon qui descendit super montes Sion. Quem- 
admodum enim ros qui descenditin montem /Ermon, 
multum efficit splendoris ; ita et spiritualis ros in- 
visibili modo super montes Sion descendens, hoo 
dem facit. Hio undelibet fiebat congressus fratrum, 
utilitatemque animabus earum accommodatam 
afferebat. De 87 7 hoc, opinor, divino rore, qui san- 
cti Spiritus operationibus comparatur, disserens 
Isaias, ait: Ros eniém (uus medela est ipsis *. Ros 
igitur /Ermon, qui descendit super montes. Sion : 
quoniam ibi mandavit Dominus benedictionem, vi- 
tam. Multis in locis promisit Deus, sicut dixit Moy- 
ges : Atque custodiet Dominus testamentum οἱ mise- 


διαμένοντες ἐν τῷ πίστει, τελειούμενοι ἐν ταῖς évco- 
λαῖς τοῦ Κυρίου, dp ἡ δόξα καὶ τὸ χράτος, εἷς τοὺς 


αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. 


ΕΙΣ ΤΟΝ PAB' VAAMON (15). 

"Axout τοῦ μακαρίου Δαδὶδ λέγοντες διὰ τοῦ ψαλ- 
μοῦ  ᾿Ιδοὺ δὴ, τί χαλὸν, ἢ τί τερπνὸν, (46) κατοι- 
κεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ τὸ αὐτό; Οὐ μόνον γὰρ ἐπὶ τοῖς 
οἰκείοις χατορθώμασιν ἔχαιρεν, ἀλλὰ καὶ τῇ τῶν ἄλ- 
λων ἐπευφραίνετο εὐνομίᾳ' ὥς που αὐτὸς, τὴν σπουδὴν 
τῶν ἐπὶ τὴν λατρείαν σπευδόντων θεασάμενος, διὰ τοῦ 
Ψαλμῳδοῦ (17) ἔλεγεν *. Εὐφράνθην ἐπὶ τοῖς slpn- 
xóct μοι" Εἰς οἶκον Κυρίου πορευσόμεθα. Ἑστῶ- 
τες ἦσαν οἱ πόδες ἡμῶν ἐν ταῖς αὐλαῖς σου, 
Ἱερουσαλήμ. Πάντως οὖν ἐπὶ τὸ αὐτὸ τὴν παρουσίαν 
ἰδὼν, xal τῇ ἀδελφιχῇ διαθέσει τερφθεὶς, ἐδόα, λέγων' 
Ἰδοὺ 23, τί καλὸν, fj τί τερπνὸν, GÀ ἢ τὸ κατ- 
οἰκεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ τὸ αὐτό; Ἢ μὲν ὁπόθεσις 
τῶν ἀδελφῶν συγχροτήσεως ix θείου προστάγματος 
ἀνυπέρύλητον εἶχε τὸ καλόν " τούτου δὲ τοῦ καλοῦ 
οὐδὲ τὸ τερπνὸν χεχώρισται. Ἕχαστοι γὰρ τῶν παρ- 
ὄντων ἀπολαύοντες τῆς ἐχ τοῦ πλησίον ἀγάπης ἐν 
πολλῇ καθεστήχειμεν τῇ θυμηδίᾳ. Ὥστε καὶ ἀχολού- 
θως ἕλεγεν’ Τί καλὸν, fj τί τερπνὸν, ἀλλ᾽ ἢ τὸ 
κατοιχεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ τὸ αὐτό; Ὡς μύρον ἐπὶ 
κεφαλῆς τὸ χαταδαῖνον ἐπὶ πώγωνα, τὸν πώγωνα 
τὸν ᾿Ααρών. Τῆς χάριτος ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ παρὰ 
τοῦ Σωτῆρος ἐπὶ τὴν ᾿Εχχλησίαν ἐχχεομένης, εἰκό- 
τως μεταλαμθάνουσι τῆς ἀσωμάτου καὶ πνευματικῆς 
χωρηγίας (18) αἱ τῶν ἁγίων ψυχαί. Ὡς δρόσος ἡ 
᾿Αερμὼν, ἡ καταδαίνουσα ἐπὶ τὰ ὄρη Σιών. Ὥσπερ 
γὰρ ἡ δρόσος ἣ ἐπὶ τὸν 'Λερμὼν χατιοῦσα ὄρος, 
πολλὴν αὐτὸ (10) ποιεῖται τὴν λαμπρότητα * οὕτως 
xal νοητὴ δρόσος, ἀοράτως κατιοῦσα ἐπὶ τὰ ὄρη 
Σιὼν, ἔνθα ἡ συνέλευσις τῶν πανταχόθεν ἀδελφὼν 
ἐγίγνετο, τὴν ἀνάλογον ταῖς ψυχαῖς αὐτῶν περιεποίει 
ὠφέλειαν. Περὶ ταύτης. οἶμαι τῆς θείας δρόσου, τῆς 
ἀπειχασμένης ταῖς ἐνεργείαις τοῦ ἁγίου Ἀϊνεύματος, 
ὁ Ἡσαΐας διαλεγόμενος φάσχει’ Ἢ γὰρ δρόσος ἣ 
παρὰ σοῦ, ἴαμα αὐτοῖς ἐστιν. Ἢ δρόσος οὖν 
᾿Αερμὼν, dj καταδαίνουσα ἐπὶ τὰ ὄρη Σιών " ὅτι 
ἐκεῖ ἐνετείλατο Κύριος τὴν εὐλογίαν, ζωήν. Πολ- 
λαχοῦ ἐπηγγείλατο ὁ θεὸς, ὡς εἶπε Μωῦσῆς " Καὶ 


ricordiam, sicut juravit patribus tuis, et diliget, et [) διαφυλάξει Κύριος τὴν διαθήκην xai τὸ ἔλεος, ὡς 


benedicet te, et mulliplicabit progeniem ventris tui, 
et fructum terrg tus. Et subjunxit, dicens: Vilam 
usque in szculum ?!. Ecce nunc quid bonum, vel quid 
jucundum, nisi habitare fratres in. unum? quem- 
admodum et vocati estis. Unus Dominus, una fides, 


δὲ Psal. cxx; 1, 2. ** 88 xxvi, 10. 


(45) Πῶς interpretatio psalmicentisimi tricesimi 
secundi in codiceantiquissimo RR. Patrum S. Ba- 
silii tribuitur Basilio. Sed quantum fas est judicare 
de opusculo ita brevi, videtur potius fetua esse ho- 
minis, qui eruditione et facundia Basilio Magno 
longe inferior erat. Alii melius judicabunt. 

(16) Illud, ἀλλ᾽ fj τό, hoc loco supplendum est, ut 
patet ex consequentibus. | 

(17)Dubium non est quin pro Ψαλμῳδοῦ legi de- 


ὦὥμωσε τοῖς πατράσι σου, xal ἀγαπήσει cs, καὶ 
εὐλογήσει σε, χαὶ πληθυνεῖ τὰ ἔχγονα τῆς χοιλίας 
σου, καὶ τὸν χαρπὸν τῆς γῆς σου. Καὶ ἐπήνεγκε 
λέγων" Ζωὴν ἕως τοῦ αἰῶνος. Ἰδοὺ δὴ, τί καλὸν, 
ἢ τί τερπνὸν, ἀλλ᾽ ἢ τὸ κατοικεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ 


*! Deut. vir, 12, 13. 


beat ψαλμοῦ per psalmum : οἱ ita superius emen- 
date legitur. 

(18) Pro χωρηγίας suspicatus sum legi debere χο- 
ρηγίας per simplex o,quanquam, ut verum fatear, 
ea ipsa vox χορηγία non parum mihi suspecta sit. 
Malim simpliciter χαρᾶς, anima sanclorum incorpo- 
reo atque spiritualis gaudio jure per(ruuntur. 

(19) Αὐτό, Forte αδτῷ, nempe τῷ ὄρει 'Asppav. 


δ᾿ 


441 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. PROOEMIUM. 


118 


τὸ αὐτό ; καθὼς xai ἐκλήθητε. Εἷς Κύριος, ula πίστις, A unum baptisma : unus Deus el. Paler, qui est. super 


ἕν βάπτισμα’ εἷς Θεὸς xai Πατὴρ, ὁ ἐπὶ πάντων 
καὶ διὰ πάντων καὶ ἐν πᾶσιν. ᾿Ιδοὺ δὴ, τί χαλὸν, 
ἢ τί τερπνὸν, ἀλλ᾽ ἢ τὸ κχατοιχεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ 
τὸ αὐτό; οὐχ ἐν οἴκῳ μόνον σωματιχῷ, ἀλλὰ xal ἐν 
τούτῳ τῷ ἁγίῳ καὶ πνευματιχῷ. Ὁ γὰρ οἶκός μου, 
φησὶν, οἶκος προσευχῆς χληθήσεται, ᾿Αλλὰ καὶ ἡμεῖς 
τοῦ αὐτοῦ μύρου κχατηξιώθημεν οἱ φωτισθέντες. 
᾿Ἐμύρισε γὰρ πάντας ἡμᾶς τῷ δικαιοσύνῃ αὐτοῦ 
Χριστὸς ὁ Σωτὴρ ἡμῶν' BV οὗ καὶ μεθ᾽ οὔ τῷ Πατρὶ 
χαὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι δόξα καὶ μεγαλοπρέπεια εἷς 


omnes, et per omnia, el in omnibus 9. Ecce nunc quid 
bonum, vel quid jucundum, nisi habitare fratres in 
unum ? non in corporea solum, sed etiam in hac 
sanota atque spirituali domo. Domus enim mea, 
inquit, domus orutionis vocabitur *9. Quin et nos qui 
fuimus illustrati, eodem unguento donati sumus 
Nam Salvator noster Christus omnes nos justitia 
sua unxit: per quem et cum quo Patri et sancto 
Spiritui gloria et majestas in secula seculorum. 
Amen. 


τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. 


86 Ephes. 1v, 5, 6. ** Matth. xxi, 13. 





MONITUM. 


Commentarius ille, de quo nobis nuno proloquendum, si non aliunde, at merito tamen antiquitate com- 
mendatur. Nam inter doctos satis convenit id opus &ut ad quartum seculum pertinere, aut ad id etatis 
proxime accedere. Hec autem interpretatio ut in vulgatis, ita in mss, quoque imperfecta est, neque in 
his, neque in illis ultra caput decimum sextum Isaie extenditur. Fuit tamen aliquando tempus, cum ex- 
Staret integra, si fides est Possevino : qui, cum veteres libros Messanensis bibliothece reoenset, ita scri- 
bit App. pag. 37, ad calcem operis ; Copiosissima in Isaxam prophetam D. Basilii interpretatio. Opus inte- 
grum et rarum in fol. Quod si explanatio in reliqua Isaie capita ita erat copiosa in hoo Messamensi 
libro, ut est pars ea, quam in priora sexdecim capita habemus ; non video qui fieri potuerit, ut volumine 
uno tanta commentariorum moles comprehenderetur. Utut hzo sunt, ea de re ad nostrum procuratorem 
generalem in curia Romana scripsimus: sed nihil certi didicimus. Nunc igitur rumoris nescio quid su- 
perest dantaxat Messane, famosissimos tres codices manu exaratos olim e bibliotheca Reverendorum 
Patrum ordinis Sancti Basilii a quodam Sicilie prorege alio exportatos fuisse, ob idque fleri potuisse, ut 
Basilianus ille codex cum aliis duobus ablatus sit. Sed eum neque Possevimus neque quisquam alius 
dicat hunc se librum aut vidisse aut legisse, non est quod de eo que&rendo multum laboremus: eo ma- 
gis, quod verisimillimum sit talem librum nunquam exstitisse. 

Imperfectum illum in Isaiam Commentarium jam 8 longo tempore Basilio Magno tributum fuisse con- 
stat. Inter alios numerabimus Maximum martyrem, Joannem Damascenum, Symeonem Logothetam, 
Antonium Melissam, Tarasium patriarcham Constantinopolitanum, et auctorem Soholiorum Grecorum in 
Epistolas apostolicas. Quod si recentiores quoque, qui ejus operis Basilium Magnum auctorem faciunt, 
recensere aggrederemur, dies nos deflceret et charta. Celebres sunt Tilmannus, Duceus, Combefisius, 
Natalis Alezander,Dupinus, Tillemontius, Leqdienus et alii prope innumeri. Contra, pauci sunt qui aliter 
sentiant, iique in litteris non ita magne auctoritatis, excepto Petavio viro longe doctissimo : qui nullum 
quidem argumentum ad euam opinionem probandam protulit, sed asseveranter tamen pronuntiavit id 
opns Basilii non esse. Ejus autem verba heoc sunt tom. 1}1 Theol. dog., lib. 1, c. 2, n. À: Rursus auctor 
Commentariorum ad Isaiam, qui Basilio solent inscribi, nec sunt tamen illius, videtur etiam corporatos an- 
gelos (acere. Quam quidem sententiam amplexus sim, satis intelligitur vel ex eo loco, ubi hunc Com- 
mentarium edendum curavi (a) : sed argumenta ipsa, que ad eam comprobandam adduxi, legas velim 
in Preefatione suo ordine loco. 


(a) Id est inter dubia. Ex argumentis tamen ἃ D. Prud. Marano allatis in Vita Basilii, inter genuina annumeran- 
dus est ; sed ut ordinem a L. Jul. Garnerio institutum servemus, quem inversum moleste ferrent eruditi, nihil 


mutamus. Eprr. Para. 
EPMHNEIA 338 ENARRATIO 
IN PROPHETAM ISAIAM 


ΕΙΣ TON ΠΡΟΦΗΤῊΝ HZAIAN. 
IIPOOIMION (20-21). PROOEMIUM. 


1. Εὔξασθε μὴ γενέσθαι τὴν φυγὴν ὑμῶν χει - 1. Orate ne fiat fuga vestra hieme vel Sabbato 0, 


40 Matth. xxiv, 20. 


(29:24) Antiquae codex ipe a Βασιλείου τοῦ 
μεγάλου σις εἰς τὸν προπήτην Ἡσαΐαν, προοί- 
pov. Reg. sooundus : Τοῦ Βασιλείου ἑρμηνεία, ἰρίοι, 


προοίμιον. Editi: Λόγος α΄ inepte. Non enim hio 
primus est sermo eorum quos auctor, quisquis est, 
1n prophetam Isaiam conscripsit : sed quoddam est 


119 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


190 


Advertendum est Deum non fecisse hiemem aut Sub- A μῶνος ἢ Xa66axoo (22). Σημειωτέον οὖν, ὅτι χει- 


batum reprehensibile ; scriptum est enim : /Etelem 
et ver tu finzisti ea *!. Verum in hieme sumus, cum 
carnis cupiditates imperium obtinent in nobis. [{8- 
que sicintelligendum est dictum illud evangelicum, 
nimirum ut non fiat fuga nostra, cum vitia in nobis 
dominantur, aut cum per inertiam vitam nostram 
traducimus. Nam id nobis significat per Sabbatum ; 
ut benedictionem illam consequamur: Beatus servus 
ille, quem cum venerit Dominus, invenerit. vigilan- 
tem **. Eslote'prudentes sicut. serpentes δ. forsitan 
ob id, quod prudenter ac sapienter detrahat sene- 
ctutem. Etenim ubi jam exuenda est pellis, in lo- 
cum angustum, quique undique corpus prorsus ob- 
Btringat, immittit se ipsum, atque ad eum modum 
iransmittens sese, senectam exuit. Forsan igitur et 
nos velut hic sermo per aretam et strictam viam in- 
gredientes exuere veterem hominem, ac novum in- 
duere, ut nostra quoque, velut aquile, juventa reno- 
vetur. Magna quidem atque adeo prima dos, queque 
animam summe purgatam requirat, divini afflatus 
esse capacem ad prophetandum mysteria Dei. Pro- 
xima vero secundum illam, et ipsa quidem non me- 
diocrem aut vulgarem diligentiam desiderans, au- 
dire quid sibi velint ea qua dicuntur a Spiritu, nec 
aberrare ἃ dictorum sententia, sed recta ad illam 
deduci vía ἃ Spiritu, quo auctore scripta est prophe- 
tia, gubernaturque intellectus eorum, qui cognitio- 
nis donum acceperunt. Unde et Dominus addidit, 
dicen&: Qui habet aures ad audiendum, audíat^. 
Preterea propheta quoque Joel [0866]: Quis sapiens 
et intelliget haec ? intelligens, el. cognoscet ea *5 ? Et 
Apostolus eo loco quo de charismatibus loquitur, 
quoddam esse donum ait prophetiam, quoddam 
discretionem spirituum **. Nam qui sese dignum ex- 
hibet instrumentum, per quod Spiritus operetur, is 
propheta est. Porro qui vim eorum que denuntian- 
tur prudenter percipit, is donum habet discernen- 
dorum spirituum. Quapropter et Corinthiis pres- 
cribens: Prophelg autem, inquit, duo aul tres di- 
cant, et ceteri dijudicent “1. 


2. Est autem donum hoc adeo magnum, ut Domi- 
nuscommineturseseablatarum e Judea prophetam, 


*! Psal. xxii, 17. Matth. xxiv, 46. 848 Metth 
xi 10. " [ Cor. xiv, 29. 


proomii genus non ita scite consarcinatum. Sunt ἢ 


qui existiment partem procmii illius ad Basilium 
Magnum non pertinere. Sed tantum abest ut ego de 
eo cum illis contendere velim, ut proemium totum 
ejus non esse facile concedam. De ipso opere, an 
Basilii sit, in Prefatione satis copiose disputavimus. 
ipso initio uterque Combef.. μὴ γενέσθαι. Reg. 86- 
Pundns δὴ μὴ γενέσθαι, Editi denique, εὔξασθαι μὲν 
εἴ μή, etc. 

(22) Reg. secundus, Σαχδάτῳ. Statim post illa, 
ἐποίησεν ὁ Θεός, additur in editis et in Reg. se- 
cundo, οὐδὲ ἔχτισε" sed quin hec expungi debeant, 
non valde admodum dubitamus, cum prorsus παρέ- 
λχεῖν videantur. Accedit etiam, quod in utroque 
Combef. deesse constet. 


μῶνα fj Σάδδατον ψεκτὸν οὐχ ἐποίησεν ὁ Θεός" γέ- 
Ἴραπται γάρ θέρος xal ἕαρ σὺ ἔπλασας αὐτά. 
Ἔν χειμῶνι δέ ἐσμεν, ὅταν τὰ πάθη τῆς σαρχὸς 
δυναστεύῃ ἐν ἡμῖν. Οὕτω τοίνυν νοητέον τὸ εὐαγγε- 
λικὸν ῥητὸν, μὴ γενέσθαι ἡμῶν τὴν φυγὴν, ὅταν τὰ 
χείρονα ἐν ἡμῖν χρατῇ, ἢ ὅταν ἀργίᾳ τὴν ζωὴν ἡμῶν 
παραπέμπωμεν. Τοῦτο γὰρ ὁποδάλλει νοεῖν διὰ τοῦ 
Σαῤδάτου, ἵνα τύχωμεν τῆς εὐλογίας ἐχείνης" Μα- 
κάριος ὁ δοῦλος ἐχεῖνος, ὃν ἐλθὼν ὁ Κύριος εὐρή- 
σει γρηγοροῦντα' Γίνεσθε φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις (23) 
τάχα διὰ τὸ φρονίμως καὶ συνετῶς ἀποξύεσθαι (24) 
τὸ γῆρας. Καὶ γὰρ ἐπειδάν ἀποδύεσθαι δέῃ τὴν λε- 
δηρίδα, στενῷ τόπῳ xal ἀχριδῶς προσφίγγοντι αὐτοῦ 
τὸ σῶμα ἐπιδοὺς ἑαυτὸν, οὕτω διείρων (25) ἑαυτὸν, 
ἀποδύεται τὸ γῆρας. Τάχα οὖν καὶ ἡμᾶς βούλεται ὁ 
λόγος διὰ (26) τῆς στενῆς καὶ τεθλιμμένης ὁδοῦ πο- 
ρευομένδυς ἀποδύεσθαι μὲν τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον, 
ἐνδύσασθαι δὲ τὸν νέον, ὥστε καὶ ἡμῶν αὐτῶν ἀνα- 
χαινισθῆναι, ὡς ἀετοῦ, τὴν νεότητα. Μέγα μὲν καὶ 
πρῶτον χάρισμα, καὶ ψυχῆς ἄκρως χεχαθαρμένης 
δεόμενον, χωρῆσαι τὴν θείαν ἐπίπνοιαν πρὸς τὸ προ- 
φητεύειν τὰ τοῦ Θεοῦ. Δεύτερον δὲ μετ᾽ ἐχεῖνο, xal 
οὐδὲ αὐτὸ μικρᾶς οὐδὲ τῆς τυχούσης ἐπιμελείας 
δεόμενον, τὸ χαταχκούειν τοῦ βουλήματος τῶν λεγομέ- 
νων ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, xal μὴ παραστοχάζεσθαι 
τῆς διανοίας τῶν λεγομένων, ἀλλ᾽ εὐθυδόλως ἐπ᾽ αὐ- 
τὴν ὁδηγεῖσθαι ὑπὸ τοῦ οἴχονομήσαντος Πνεύματος 
γραφῆναι τὴν προφητείαν, ὁδηγοῦντος καὶ τὴν διά- 
νοιαν τῶν ὑποδεξαμένων τὸ τῆς γνώσεως χάρισμα. 
Διὰ τοῦτο χαὶ ὁ Κύριος ἐπέφερε, λέγων: Ὁ ἔχων 
ὦτα ἀκούειν, ἀχουέτω. Καὶ ὁ προφήτης δὲ ὁ ᾿Ιωήλ. 
Τίς σοφὸς (27), καὶ συνήσει ταῦτα ; καὶ συνετὸς, 
xai ἐπιγνώσεται αὐτά ; Καὶ ὁ ᾿Απόστολος ἐν τῷ 
περὶ χαρισμάτων τόπῳ, τὸ μὲν τι χάρισμα προφη- 
τείαν φησὶ, τὸ δὲ διάχρισιν πνευμάτων. Ὁ μὲν γὰρ 
παρέχων ἑαυτὸν ἄξιον ὄργανον τῇ ἐνεργείᾳ (28) τοῦ 
Πνεύματος, προφήτης ἐστίν. ὁ δὲ τὴν δύναμιν τῶν 
ἀπαγγελλομένων συνετῶς ἐχδεχόμενος, τὸ χάρισμα 
ἔχει τῆς διαχρίσεως τῶν πνευμάτων. Διὸ καὶ Ko- 
ρινθίοις διατάσσων, ΙΙροφῆται δὲ͵ φησὶ, δύο ἢ 
τρεῖς λαλείτωσαν, καὶ οἱ ἄλλοι διαχρινέτω - 
σαν (29). 

2. Καὶ οὕτω μέγα, ὅτι ἐν ἀπειλῇ κεῖται ἀφελεῖν 
Κύριον ἀπὸ τῆς Ιουδαίας προφήτην, καὶ στοχαστὴν, 


. X, 16. ' Matth. xr, (5. 4 Ose. xiv, 10. ** I Cor. 


23) Reg. secundus, ὁ ὄφις. 

EH Sic Regii primus, secundus et tertius. Editi, 
ἀποδύεσθαι. Mox codices tres, ἡ ἀποδύεσθαι. — Editi, 
ἀποδύσασθαι. 

25) Reg. secundus et tertius, διείρων, recte. Reg. 
primus, διείρας. Editi, διείργων. 

(26) Sic tres mss. At editi, βούλεται ὁμοίως διά, 
eic. Statim duo mss. ἀποδύεσθαι. Alter, ἀποδύσε- 
σθαι Editi, ἀποδύσασθαι. 

(27) Illa, τίς σοφός, etc,, non invenimus quidem 
apud Joelem: sed apud Oseam leguntur xiv, 10. 

(28) Reg. secundus, τῆς ἐνεργείας. Editi cum utro- 
que Combef., τῇ ἐνεργείᾳ. 

29) Rej. Becundus, καὶ ἄλλοι διαχρίνοντες δια- 
κρίσεις καί, 


. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. PROOEMIUM. 


122 


καϊθαυ μαστὸν σύμδουλον, xal συνετόν ἀκροατήν" Ἡμᾶς Α etconjectorem,et admirandum consultorem,879 et 


δὲ εὔχεσθαεχρὴ λαθεῖν τὸ τῆς σοφίας xal τὸτῆς γνώσεως 
xal τὸ τῆς διδασκαλίας χάρισμα, ὥστε πάνταὁμοῦ συν- 
δρκμόντα τῷ ἡγεμονικῷ ἡ μῶν ἐντυπῶσαι τὴν πάσης τῆς 
προφητευομένης ἀληθείας μόρφωσιν. Ἔστι δὲ τοῦ μὲν 
λόγου τῆς γνώσεως χρεία πρὸς τὸ θεωρεῖν τοῦ Πνεύμα- 
τος τὰ ἀπόῤΤητα' τοῦ δὲ λόγου τῆς σοφίας, πρὸς τὸ 
κατασχευάσαι καὶ ἐξεργάσασθαι τὰ συνεστοαμμένως 
ἐν βραχυλογίαις ἐχδεδομένα᾽ ἴδιον γὰρ τῆς σοφίας 
τὸ ἐχτείνειν λόγους. ᾿Εξέτεινα γὰρ, φησὶ, λόγους (30), 
καὶ οὐ προσείχετε. Ἔ πειτα τὸ τῆς διδασκαλίας χά- 
ρισμα εἰς οἰκοδομὴν τῶν ἀκουόντων. Χρὴ τοίνυν τῇ 
ψυχῇ τοῦ μέλλοντος προφητεύειν τὴν ἐπιτηδειότητα 
προὐποχεῖσθαι ix τοῦ ἐφ᾽ (31) ἡμῖν κινήματος, ἵνα 
ὁ ἐν τοῖς ὅλοις λόγος τὰς ἁρμονιωτέρας ψυχὰς ἐχλε- 


γόμενος, ἐν atc οὐδὲ μιχρόν τι χίνημα τοῦ παθητιχοῦ Β 


τῆς ψυχῆς ἀσύμφωνόν ἐστι πρὸς τὸν λόγον χατὰ 
τὴν ἀναλογίαν τῆς ἐνυπαρχούσης εὐαρμοστίας, τὴν 
ix τοῦ θείου νεύματος ἐνέργειαν ἐπαγάγῃ. Οὐ 
μόνον δὲ dj τῶν παθῶν χαταστολὴ ἀναγχαία εἰς τὸν 
εὐτρεπισμὸν τῆς ὑποδοχῆς τοῦ Ἡνεύματος, ἀλλὰ, καὶ 
τὸ μέτρον τῆς περὶ τὴν πίστιν διαθέσεως, χαὶ τὸ 
συμφέρον αὐτοῦ τε τοῦ ὑποδεχομένου (32) τὴν χάριν, 
καὶ τῶν xarà χαιρὸν ἀχουοντων, f] καὶ stc ὕστερον 
μεθτξόντων τῆς ix. τῶν προφητῶν ὠφελείας. Δίδοται 
γὰρ, φησὶν, ἑκάστῳ ἡ φανέρωσις τοῦ Πνεύματος 
πρὸς τὸ συμφέρον. xal πάλιν. Κατὰ τὴν ἀναλο- 
γίαν τῆς πίστεως. ᾿Ανέφιχτον μέντον (33) τὸ τῇ ἀν- 
θρωπίνῃ φύσει παραστῆσαι τὸν λόγον τῆς διαφόρου 
ἐνεργείας παρὰ τοῦ θείου Πνεύματος τοῖς ἀξίοις ἐγγινο- 
μένης: καθ᾿ ὅν ὁ μὲν προφητείαν πιστεύεται, 


καὶ ταύτην ἐπὶ τοσόνδε. Ὁ δὲ χαρίσματα ἰαμάτων λαμ- C 


θάνει, καὶ ταῦτα τηλιχάδε (34) καὶ ἄλλος ἐνεργήματα 
δυνάμεων μειζόνων fj, μιχροτέρων. Ταῦτα γὰρ μόνος 
οἶδεν ὁ τῇ ἑκάστου ψυχῆς ἀξίᾳ ἐνατενίζων, καὶ τοῖς 
ἀθεωρήτοις τῆς δικαιοσύνης μέτροις διαιρῶν ἑχάστῳ 
τὰ πρὸς ἀξίαν. 

3. Πῶς προεφήτευον 'al. καθαραὶ xai διάτυγεῖς ψυ- 
yal; Οἱονεὶ χάτοπτρα γινόμενα τῆς θείας ἐνεργείας, 
τὴν ἔμφασιν τρανὴν καὶ ἀσύγχυτον καὶ οὐδὲν ἐπιθο- 
λουμένην ix τῶν παθῶν τῆς σαρχὸς ἐπεδείχνυντο. Ha- 
σι μὲν (35) γὰρ πάρεστι τὸ ἅγιον Ἠνεῦμα: ἀλλὰ τοῖς 
μὲν χαθαρεύουσι τῶν παθῶν τὴν ἰδίαν ἐμφαίνει δύ- 
ναμιν' τοῖς δὲ τὸ ἡγεμονιχὸν συγχεχυμένον ἔχουσιν 
ἀπὸ τῶν τῆς ἁμαρτίας σπίλων, οὐχέτι. Δεῖ δὲ πρὸς 
τῇ χαθαρότητι xal τὸ ὁμαλὸν τῆς εὐσταθοῦς (36) xa- 


auditorem intelligentem **. Nobis vero precandum 
ut accipiamus sapientia, ac scientie, neque non 
doctrine donum,ut omnia simul concurrentia for- 
mam omnia veritatie que prophetia continetur, in 
principali animi nostri parte imprimant. Opus est 
autem sermone scientie ad contemplanda Spiritus 
arcana: sermone vero sapientie, ad apparanda et 
excolenda ea que contorte ac paucis sunt prolata. 
Siquidem sapientie proprium est producere sermo- 
nem. Ait enim : Produxi sermones, et non. attendi- 
stís **. Preterea doctrine domum pertinetad sedifi- 
cationem audientium.Itaque ex liberi arbitrii motu 
in anima ejus qui sit prophetaturus, prejaceat ne- 
cesse est quaedam babilitas, ut verbum illud quod 
est in omnibus, dum magis compositos deligit ani- 
mos, in quibus nec exiguus affectuum animi motus 
dissonat cum ratione juxta analogiam precedentis 
aptitudinis,divini Spiritus inducat efficaciam. Ne- 
que vero solum requiritur affectuum sedatio,ut quis 
ad suscipiendum Spiritum paratus sit et aptus,ve- 
rum etiam quidam in animo erga fidem modus,uti- 
litasque, tum hujus qui gratiam accipit, tum illo- 
rum qui in tempore audiunt : aut eorum etiam qui 
in posterum ex prophetis fructum percepturi aunt, 
Datur enim, inquit, unicuiquo manifestatio Spiritus 
ad utilitatem V ; ac rursus : Secundum rationem fi- 
dei *. Sane supra nature vires est, exhibere ra- 
tionem modumque diverse operationis,quae a.8pi- 
ritu divinoaccidit in his qui merentur.Juxta quam 
huic prophetia committitur,et id quidem ad certum 
modum.Alius accipit dona sanationum, atque ea ad 
certam mensuram;alius vero operationes virtutum, 
majorum aut minorum. Enim vero solus ista novit 
qui cujusque anime meritum penitus intuetur, et 
invisibilibus justitl& mensuris qus ex merito sunt 
unicuique distribuit. 

3. Quomodo prophetabant pure ac pellucide 
anime? Nempe ee velut specula facte divinse ope- 
rationis,imaginem integramincoufusamque et nulla 
ex parte affectibus carnis turbatam representa- 
bant.Nam omnibus quidem adest Spiritus sanctus: 
sed iis qui puri sunt affectibus, peculiarem exhibet 
virtutem ; at veroiis quorum mens peocati sordi- 
bus perturbatur, minime. Oportet autem preter 
puritatem, constantis animi equabilitatem exhi- 


ταστάσεως ἐπιδείχνυσθαι. Οὐ γὰρ ὁ ἀνωμάλως ἔχων ἢ bere. Neque enim qui inequalis est animi circa ca- 


πεοὶ σωφροσύνην, χαθαρὅς" ἀλλ᾽ ὁ «à φρόνημα τῆς 
σαρχὸς ὑποτάξας τῷ []νεύματι. “Ὥσπερ γὰρ αἱ τῶν 
προσώπων" ἐμφάσεις οὐχ ἐν πάσαις ταῖς ὅλαις γί- 
Ὑνόγται, ἀλλὰ ἐν τὰϊς λειότητά τινα καὶ διαφάνειαν 
χεχτημέναις" οὕτως οὐχ ἐν πάσαις ταῖς ψυχαῖς ἣ 


€ ἴ58. ΠΙ|, 2. '* Prov. 1, 24. " I Cor. ΧΙΙ, 7. 


30) Aquila, Symmachus et Theodotio pro λόγους 
ediderunt, χεῖρά μου, manum meam. 

31) Reg. secundus, ἐν. 

32) Idem codez, δεχομένου. 

33) Ita quatuor mss. At editi, μέν. 


0o 


Stitatem, purus est, sed qui carnis petulantiam 
subjecit Spiritui. Quemadmodum enim vultuum 
imagines non in qualibet materia redduntur, sed 
in his duntaxat que levorem ao perluciditatem 
quamdam obtinent ; ita non in quibuslibet mentibus 


δ᾽ Rom. xit, 6. 


35) Sic mss. tres. Deest μέν in editis. 
36 jn secundus cum utroque Combef., εὐστα- 
vc. Editi, 


is Reg. secundus, δὲ τηλικαῦτα, 
εὐπειθοῦς. 


123 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


194 


operatio Spiritus,sed in iis quse nihil habent obli- À τοῦ Πνεύματος ἐνέργεια, ἀλλ᾽ ἐν ταῖς μηδὲν σχωλιὸν 


quum,nihil oblortum.Candida quidem nix, verum 
imagines intuentium non representat, propterea- 
quod inequalis est,e concreta spuma constans.Lao 
album, δι non recipit imagines, eo quod et ipsi 
exiguae quapiam insintbullulae.Contra,in aqua licet 
nigra relucet 880 forma ob levorem. Ita videlicet 
vite inequalitas nequaquam idonea est ad susci- 
piendam divinam operationem. Ergo cum anima 
omni virtutis studio dedita ex vehementi in Deum 
amore, perpetuo Dei memoriam sibi impressam 
servat ; atque hoc modo Deum velut in se ipsa in- 
habitantem reddit; ex vehementissima in Deum 
intentione et arcano amore, numine aíflata, digna 
prophetis dono evadit, Deo divinam virtutem im- 
pertiente, animique oculos aperiente, ad intelli- 
gendas quas velit speculationes.Quapropter et pro- 
phete ante videntes vocabantur : proptereaquod 
futura perinde quasi presentia fuissent, prospice- 
rent. Sed magis inducemur ad intelligendum pro- 
pheticum afflatum ex visis, quie in somnis accidunt. 
Quemadmodum enim visis principali animi parli 
impressis, urbes aut regiones magnitudine acjpul- 
chritudine prestantes,uut animalia supra naturam 
conspicimus : aut etiam verborum aliquorum me- 
moriam, que auribus hausta sint, sepenumero 
obtinemus ; cumque tam multa, tamque nova spe- 
ctemus in nobis et audiamus,haud jam vere quid- 
quam corporeo sensu videmus, neque audimus: 
itidem et divinorum ac jbestorum virorum mens, 
aliquando quidem per apertam visionem,aliquando 


vero per somnium impressis imaginibus, divinis C 


sermonibus 80 visis impletur,cum neque per oculos 
imagines eorum que videntur,revooarit,neque per 
aures aeris ictum, a voclae edende instrumentis 
profectum,ucceperit.Neque enim sublimis illethro- 
nus, et elevatus,aliquid erat foris subsistens , ne- 
que rursus in eo sedens, quem vidit Isaias 53: 64 16 
ille electrinus ab ilibus rursum,igneus autem ab 
ilibus deorsum, qui apud Ezechielem deacribitur*?, 
erat specie humama.Sed horum mens majore qua- 
dam virtute in earum rerum, contemplatione mo- 
rabatur, Spiritu divinam naturam per enigmata 
representante. 

4. Vident autem prophete non futura solum 
verum etiam que in rebus presentibus sunt abdita. 


ἐχούσαις, μηδὲ στραγγαλιῶδες. Ἢ χιὼν λαμπρὰ, 
ἀλλ᾽ εἰκόνας τῶν ἐγχυπτόντων (37) οὐ δείκνυσι, δι- 
ὁτι τραχεῖά ἐστιν ἐχ πεπηγότων ἀφρῶν συγκειμένη. 
Τὸ γάλα λευκὸν, ἀλλ’ οὐ παραδέχεται τὰς εἰκόνας, 
διότι καὶ αὐτῷ μικραὶ τινὲς εἶσι πομφόλυγες. Ὕδατι 
δὲ καὶ μέλανι (38) μορφὴ ἐμφαίνεται διὰ λειότητα. 
Οὕτως ἄρα τὸ ἀνώμαλον τοῦ βίου πρὸς ὁποδοχὴν 
θείας ἐνεργείας ἀνεπιτήδειον. “Ὅταν οὖν ψυχὴ πάσῃ 
ἀσχήσει ἀρετῆς ἑαυτὴν ἐπιδοῦσα, τῷ σφοδρῷ περὶ 
Θεὸν φίλτρῳ διηνεκῶς μνήμην Θεοῦ ἐντυπωθεῖσαν 
αὐτῇ διασώζῃ, καὶ τούτῳ τῷ τρόπῳ οἷονεὶ ἕνοικον 
αὑτῇ (39) τὸν Θεὸν εἶναι xatacxtodan ἐκ τῆς πρὸς 
τὸν Θεὸν σφοδροτάτης ἑνατενίσεως, καὶ τοῦ ἀῤῥήτου 
φίλτρου θεοφορουμένη, ἀξία τοῦ κατὰ τὴν προφη- 
τείαν χαρίσματος γίνεται, διδόντος θείαν δύναμιν τοῦ 
Θεοῦ, χαὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς ψυχῆς διανοίγοντος εἰς 
κατανόησιν ὧν βούλεται θεαμάτων. Διὸ. καὶ ot προ- 
φῆται ἔμπροσθεν (40) βλέποντες ἐχαλοῦντο, παρὰ τὸ 
ὡς παρόντα τὰ μέλλονια πποορᾷν. Προσαχθησόμεθα 
δὲ μᾶλλον εἰς τὸ ἰδεῖν τὸ προφητικὸν χίνημα Ex τῶν 
κατ᾽ ὄναρ φαντασμάτων. Ὥσπερ γὰρ ἐν ταῖς καθ᾽ 
ὕπνον φαντασίαις τοῦ ἐγεμονιχοῦ τῆς ψυχῆς ἡμῶν 
τυπουμένου, πόλεων ἤ τόπων μεγέθει (41) καὶ κάλ- 
λει διαφερόντων, ἤ ζώων ὑπὲρ τῆν φύσιν γινόμεθα 
θεαταί’ ἤ καὶ λόγων τινῶν μνήμην διὰ τῆς ἀχοῆς 
ἐμπεσόντων, πολλάχις παραχατέχομεν' καὶ τοσού- 
tov περὶ ἡμᾶς θεαμάτων τε (42) παραδόξων καὶ 
ἀχουσμάτων ὄντων, οὔτε τι εἴδομεν χατὰ ἀλήθειαν 
σωματικῇ αἰσθήσει, οὔτε ἠχούσαμεν᾽ οὕτω xxl τὸν 
τῶν θείων xal μαχαρίων ἀνδρῶν (43) νυῦν, ποτὲ 
μὲν ὅπαρ, ἄλλοτε δὲ ὄναρ τυπούμενον, λόγων τε 
θείων xai θεαμάτων πληροῦσθαι" οὔτε δι’ ὀφθαλμῶν 
τὰς εἰκόνας τῶν ὁρωμένων ἀναμαξάμενον, "οὔτε δι’ 
ὥτων αέρος πληγὴν ἐκ τῶν φωνητιχων ὀργάνων προ- 
ἐλθοῦσαν ὑποδεξάμενον. Οὐ γὰρ ἔξωθέν τι ὁποχείμε- 
vov ἦν ὑψηλὸς θρόνος xal ἐπηρμένος" οὐδὲ ὁ ἐπ’ 
αὐτοῦ καθήμενος (14), ὃν εἶδεν ὁ ἹἸσαίας" οὐδὲ dv- 
θοωποειδὴς, ὃ ἡλέκτρινος μὲν τὰ ἀπὸ ἀσφόος ἄνω, 
πύρινος δὲ ἀπὸ ὀσφύος ἐπὶ τὰ χάτω, ὁ παρὰ τῷ 'Ic- 
ζεχιήλ᾽ ἀλλ᾽ ὁ μὲν νοῦς αὐτῶν, δυνάμει wpti- 
τονι (45), ἐν θεωρίᾳ τούτων ἐγένετο, δι’ αἰνιγμάτων 


τοῦ Πνεύματος τὴν θείαν φύσιν παραδειχνύντος. 


4, Ὁρῶσι δὲ οἱ προφῆται οὐ τὰ μέλλοντα μόνον, 
ἀλλὰ xal τῶν παρόντων τὰ λανθάνοντα, ὥς φησι Ηαῦ- 


Quemadmodum ait Paulus : δὲ vero prophetetis, in- ἢ λος᾽ ᾿Εὰν δὲ προφητεύητεο, εἰσέλθῃ δὲ τις ἄπι- 


grediatur autem aliquis infidelis, αἰ indoctus, oc- 
culta cordis illius manifesta fiunt. Aut quemad- 


!! [sa. vr, 1.  Ezeoh. vir, 2. ^ I. Cor. xiv, 24. 


(37) Sic codices tres. Editi vero, ἐγκοπτόντων. 
(38) Itaantiquus Combefisii codex et Reg. secun- 
dus. Alter Combef. cum editis, μέλαινα, 

(39) Reg. secundus, ἔνοιχον tv αὐτῇ. 

. (40) Basilius, si tamen ejus hec sunt,male acci- 
pit id quod legitur [ Reg. rx, 9, ut recte ac pru- 
denter adnotavit Combefisius. Etenim illud, ἔμπρο- 
σθεν, voci ἐχαλοῦντο, non voci βλέποντες, jungen- 
dum esse nemo, qui looum Soripturee legerit, infi- 
ciabitur. Quare optime interpretatus ost Symma- 


στος ἢ ἴδιώτης, tà κρυπτὰ τῆς καρδίας αὐτοῦ 
φανερὰ γίνεται. dj ὡς ὁ Ἑλισσαῖος᾽ Οὐχὶ ἡ καρ- 


chus, dum ita soripsit, τὸν γὰρ προφήτην τότε ἐχά- 
λουν κατὰ τὸ ἀρχαῖον, ἀρῶντα, Nam eum qui tunc 
propheta eral, vocabant antiquitus, Fidentem. 

(41) Sic tres mss. Editi vero, μεγέθη, male. 

(42) Reg. secundus, θεαμάτων τε καὶ παραδόξων. 

$3) Sic Reg. secundus. Editi cum duobus mss., 

v ρῶν xai μαχαρίων. 

4) Reg. secundus, καθεζόμενος. 

45) Ita Regii primus, secundus et tertius, Editi, 
κρείττων. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. PROOEMIUM. 


126 


δία μου ἐπορεύετο μετὰ σοῦ, dv(xa ἀνέστρεψεν Α modum Eliseus:Nonne cor meum ambulabat tecum 


6 ἀνὴρ, μετὰ τοῦ ἅρματος αὐτοῦ, εἷς συνάντησίν 
σοι (460); Ἔστι δὲ προφητεία xal ἧ δι’ ὀνείρων 
πρόγνωσις, ὡς τῷ 'Ius3p ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ τῷ Δα- 
νιὴλ ἐπὶ τῆς Βαδυλωνίας, ἐδείχνυτο. Ηῶς οὖν xal 
Φαραὼ, καὶ Ναδουχοδονόσορ; Ὅτι περὶ τῶν κοσμι- 
κῶν καταστάσεῶν τοὺς κρατοῦντας, ἔδει προδλέπειν, 
ἵνα πιστεύηται. Méx δὲ xal Βαλαὰμ προφητεύει καὶ 
Καϊάφας ; Ὅτι χακεῖνοι τοὺς πειθομένους εἴχον" xai 
6 μὲν ὡς ἀρχιερεὺς, ὁ δὲ ὡς μάντις. Οὐ γὰρ ψυχῆς 
καθαρότης ἐνταῦθα, οὐδὲ διαύγεια νοῦ ἐνορῶντος 
Θεὸν, καὶ τὴν ἐκεῖθεν δύναμιν ἐπισπῶντος (A7): ἀλλ᾽ 
οἰχονομικῶς ἐν αὐτοῖς ὁ λόγος, οὐ κατὰ τὴν ἀξίαν, 
ἀλλὰ πρὸς τὸν καιρόν. Ζητήσεις δὲ εἰ τὰ παρά (ἀ8) 
τῷ Ἡσαΐᾳ καὶ τῷ Ἰεζεκιὴλ ὁπτασίαι εἰσὶ, διὰ τοιῶνδε 
φαντασιῶν ἑωραμέναι, fj θεολογίαι, δι᾽ αἰνιγμάτων τοῦ 
Πνεύματος τὰ τῆς θεότητος ἡμῖν ἰδιώματα καταγγέλ- 
λουσαι (49); 


cum reverteretur vir cum curru suo tibi obviam 9 ? 
Est autem et prophetia,cum aliquid per somnium 
prescitur, quemadmodum Joseph in /Egypto et 
Daniel in Babylone revelaiio facta est. At quomodo 
igitur et Pharao et Nabuchodonosorfutura prescie- 
runt? Nempe de mundanarum rerum statu oporte- 
bat dominos previdere, uti his fides haberetur. 
Quomodo vero etiam Balaam prophetat et Caiphas? 
Nimirum quod hi quoquehabebant quibus impera- 
bant:hic quidem tanquam sacerdotum princeps,ille 
881 vero, tanquam vates. Neque enim hie puri- 
tas animi fuit in causa, neque mentis illustratio 
Deum contemplantis, atque inde virtutem haurien- 
tis: sed certa quadam dispensatione illis conti- 
git sermo, non pro merito, sed pro temporis 
opportuuitate. Queres autem, an ea que leguntur 
apud [saiam et Ezechielem, sint visiones per hu- 


jusmodi phantasias conspecta, an potius rerum divinarum doctrina, per Spiritus enigmata divinita- 


tis proprietates nobis significans ? 

5. Qao; δέ τινες ἐξεστηχότας αὐτοὺς προφητεύειν, 
ἐπιχαλυπτομένου τοῦ ἀνθρωπείου νοῦ παρὰ τοῦ 
Πνεύματος. Τοῦτο δὲ παρὰ τὴν ἐπαγγελίαν ἐστὶ τῆς 
θείας ἐπιδημίας, ἔκφρονα ποιεῖν τὸν θεόληπτον, καὶ 
ὅτε πλήρης γέγονε τῶν θείων διδαγμάτων (50), τότε 
xal τῆς o'xslaq ἐξίστασθαι διανοίας, xal ἄλλους μὲν 
ὠφελοῦντα δι’ ἑαυτοῦ, αὐτὸν δὲ τῆς ἐχ τῶν ἰδίων λό-- 
γῶν ἀπολείπεσθαι ὠφελείας. Ὅλως δὲ, τίνα λόγον 
ἀχόλουθον ἔχει, ἐκ τοῦ τῆς σοφίας Πνεύματος μεμη- 
νότι παραπλήσιον γίνεσθαι, καὶ ἐκ τοῦ τῆς γνώσεως 
Πνεύματος τὸ παραχολουθητιχὸν ἀπούάλλειν (51); 
᾿Αλλ’ οὔτε τὸ φῶς τυφλότητα ἐμποιεῖ, ἁλλὰ τὴν ἐκ 
φύσεως ἐνυπάρχουσαν ὁρατικὴν δύναμιν διεγείρει" 
οὔτε τὸ Πνεῦμα σχότωσιν ἐμποιεῖ ταῖς ψυχαῖς, ἁλλὰ 
πρὸς τὴν τῶν νοητῶν θεωρίαν τὸν ἀπὸ τῶν τῆς 
ἁμαρτίας κηλίδων καθαρεύοντα νοῦν διανίστησι. Πο- 


νηρὰν μὲν οὖν δύναμιν συγχυτιχὴν εἶναι διανοίας, 


ἐπιδουλεύουσαν τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει, οὐκ ἀπίθανον" 
θείου δὲ νεύματος mapoudiav "t3utÜ τοῦτο λέγειν 
ἐνεργεῖν, ἁσεθές. Ἔπειτα, εἴ σοφοὶ οἱ ἁγιοι, πῶς 
οὐχ ἔπηχολούθουν τοῖς προφητευομένοις ; Σοφὸς γὰρ, 
φησὶ, νοήσει τὰ ἀπὸ τοῦ ἰδίου στόματος" ἐπὶ δὲ 
χείλεσι φορεῖ ἐπιγνωμοσύνην. El δὲ ὅτι ἐξέστη (52) 
᾿Ισαὰν ἐπὶ τῇ εἰσόδῳ τοῦ υἱοῦ σὐτοῦ, xal Δαδὶδ εἴπεν 
bv τῇ ἐχστάσει αὐτοῦ, διὰ τοῦτο τὴν παραφορὰν κα- 


5. Porro &unt qui dicant eos furore ac insania 
correptos prophetare, humana mente ἃ Spiritu 
absorpta. Verum id abhorret a professione, divine 
presentie, ut amentem reddat, qui a numine cor- 
ripitur,cumque plenus divinorum decretorum esse 
ceperit, tum a sua ipsius mente excidat, et qui . 
aliis ex sese prebeat utilitatem, ipse ex propriis . 
sermonibus nihil capiat emolumenti.In summa,qua 
ratione consentaneum est, ut quis per sapientie 
Spiritum, simillimus insano evadat, ac ex intelli- 
gentiee Spiritu vim amittat intelligendi?Quin potius 
neque lumen cecitateni parit, verum videndi fa- 
cultatem ἃ natura insitam expergefacit ; neque 
Spiritus tenebras inducit &nimis, sed-ad contem- 
plationem rerum intelligibilium,mentem ἃ peccati 
maculis puram excitat. Non quidem dissimile veri 
est, improbàmi potestatem, nature humane insi- 
diantem, confundere mentem : sed idipsum per 
Spiritus divini presentiam effici, dicere impium 
est. Ad heo, si sapientes sunt sancti, quomodo 
eoruin qua vaticinio edebant, intelligentiam non 
sunt assecuti ἢ Sapiens enim, iuquit, intelliget qua 
ab ore proprio proficiscuntur : in labiis autem portat 
intelligentiam" .Quod si quoniam Isaac in ingressu 
filii sui obstupuit ", et quoniam David dixit in 


ταψεύδονται τῶν ἀγίων, γινωσχέτωσαν τὴν ἔχπληξιν ἢ excessu suo  : ob id fingunt sanctos mentis suem 


ἕχστασιν εἰρῆσθαι’ ὡς τὸ, ᾿Εξέστη ὁ οὐρανὸς, xal 
5 [V Reg. v, 26. Μ Prov. xvi, 23. 


(δ) Codices duo, σου. Mox uterque Combef., ὡς 
tp ᾿Ιωσὴφ.... καὶ τῷ Δανιήλ. Editi, ὁ ᾿Ιωσὴφ... 
xai Δαν'ἡλ. 

(47) Reg. secundus, ἐνταῦθα, οὐδὲ νοῦς ἀνθρώπων 
ὁ ὥντων Θεὸν, xai τὴν ἐκεῖθεν δύναμιν σπῴντων, 
Neque mens hominum intuentium Deum, indeque 
viriulez haurientium. Regii primus et tertius non 
aliter atque editi,nisi quod pro ἐπισπῶντος habeant 
"^ (48) Sio Reg. primus. Duo alil mss., εἰ παρά. 

)| e. pri e. 9 

Edif καρά. 


, δἰ αἱ 


compotes non esse; noverint admirationem ac stu- 


δ Gen. xxvi, 33. δ᾽ ῥα], cxv, 2. 


40) Regii primus et secundus, χαταγγέλλουσαι. 
Editi καταγγέλλοντος, non ita recte. " 

(50) Reg. secundus, χαρισμάτων. . 

(51) Codices tres, ἀποδάλλειν. Non longe hino 
Reg. secundus, τυφλότητα ποιεῖ, Subinde idem co- 
dex, Πνεῦμα τὸ ἅγιον. 

(52) 1llud, ἐξέστη, potest nonnunquam ita acoipi, 
ut quamdam mentis alienationem significet. Vulga- 
ta, Expavit Isaac stupore vehementi. Aliquando post 
Reg. rtius, διὰ τοῦτο τὴν περιφοράν, haud emen- 

ate. 


121 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


porem appellatum esse mentis excessum. Cujus- A 4 γῆ ἕφριξε. Χρὴ δὲ ἀπὸ τῶν κοινῶν ἐννοιῶν ὧρμη- 


modi est illud:Obstupuit οοἰατ,οὶ horruit terra ὅ9, 
Porro fatendum est a communibus principiis pro- 
fectos nosea que secundum litteram contraria sunt, 
1n Deo non intelligere. Quale est juxta. communes 


μένους, περὶ Θεοῦ τὰ ἐναντιούμενα, ὅσον ἐπὶ τῇ λέξει, 
ὁμολογεῖν, μὴ νοεῖν. Οἷον, xatà τὰς χοινὰς προ- 
λήψεις ἐστὶ (53) τὴν θείαν φύσιν ἀγαθὴν, xal ἀόργητον 


καὶ δικαίαν ὁμολογεῖν. 


&oceptiones, divinam naturam, bonam, ire expertem ac justam esse confiteri. 


6. Quale si Scriptura Deum irasoi, moerore 
affici, &ut penitere, aut preter meritum aliquo uti 
dicat : quid sibi velint verba querendum est; 80 
sollicite cogitandum quomodo ea restituere possi- 
mus. Non autem oportebit preolaras de Deo opi- 
niones subvertere. Atque ad eum modum citra 
offensam tn Scripturis versabimur, dum et ex iis, 
qua facile percipi possunt, adjuvabimur, et ab iis 
que sunt intellectu difficiliora, non offendemur. 
Quod si quis illud divine Soripture vitio vertat, 
quod non doceat, neque producat ea que prodesse 
possint, is perpendat universam rerum mortalium 
ordinationem, non solum in 8892 spiritualibus, 
verum etiam in inferioribns,atque ad vitam perti- 
nentibus negotiis ; consideretque eam vim,que gu- 
bernat universa,brutisanimalibus facilem ad vitam 
tuendam occasionem tribuisse, alimentum ultro 
prebens,operimentum sponte agnatum, e pilis aut 
plumis indumenta : hominem autem solum,nudum 
producens ; rationem omnium illorum vice dedit, 
per quam artes reperte sunt, quibus illa sibi sup- 
peditet, puta, architectura, textoria, agricultura, 
eraria fabrica; quandoquidem quod deerat corpo- 
ribus,id animus per rationis copiam supplet.Quem- 
admodum igitur opifex noster in his commoditates 
vite nobis haud invidens, omnia una nobiscum si- 
militer brutis produci ac procreari non permisit ; 
sed velut ingenii exeroitium rerum necessariarum 
inopiam nobis excogitavit ; itidem et in Scripturis 
data opera voluit esse obsouritatem ad mentis 
nostre utilitatem, vim ipsius ao virtutem exci- 
tans. Primum quidem, ut his occupata, a deterio- 
ribus avooetur. Deinde quod que labore parta 
sunt, ea, nescio quo pacto, magis amantur, que- 
que longo tempore contingunt, constantius per- 
manent.Porro que facile parantur,his non perinde 
avide fruimur. Negligitur enim rerum obviarum 
copia, neque ulla custodia dignas ducit,qui possi- 
det. Quapropter et somniorum obscura et involuta 


est ratio,itaut non mediocrem desideret animi saga- ἢ 


citatem, habentque insomniorum enigmata pluri- 
mum affinitatis cum iis que in Scripturaallegorico 
ct arcanosensu signiflcantur. Unde et Joseph et Da- 
niel per prophetie donum 'somnia dignoscebant, 
quandoquidem ipsa per se cogitationis vis non sa- 
tis valet ad veri indaginem. Denique accedit huo 
quod vite quoque puritas requiritur, ut ad navan- 
dam virtuti morali operam,id quod inScripturis ob- 
volutum est,dignoscamus.Requiritur autem preter. 


9 Jerem. i1, 12. 


(65) Ita Regii primus et tertius. Deest ἐστί in 
editis. Reg. secundus, τοῦτ᾽ ἔστι τὴν θείαν. 


6. ᾿Βὰν οὖν ὀργιζόμενον, fj λυπούμενον, ἣ μεταμε- 
λόμενον, fj μὴ κατ᾽ ἀξίαν τινὶ χρώμενον ἣ Γραφὴ 
λέγει, ζητεῖν προσήχει τὸ τῆς λέξεως βούλημα, καὶ 
μεριμνᾷν, τίνα τρόπον ἁποχαταστῆσαι δυνηθῶώμεν' 
οὐχὶ δὲ ἀνατρέπειν τὰς ἀξιολόγους περὶ Θεοῦ ὁπολή- 
ψεις. Καὶ οὕτως ἁπροσχόπως ἐντευξόμεθα ταῖς Γρα- 
Qai, ἀπὸ μὲν τῶν εὐλήπτων ὠφελούμενοι, ἐκ δὲ τῶν 
ἁσαφεστέρων οὐ παραύθλαπτόμενοι. ᾿Βὰν δέ τις ἐγ- 
καλῇ τῇ θείᾳ Γραφῇ, ὡς οὐ διδασχαλικῇ οὐδὲ ἐνεργη- 
^f τῶν ὠφελείσθαι δυναμένων, καταμανθανέτω 
πᾶσαν τὴν τῶν ἀνθρωπίνων διακόσμησιν, οὐχ ἐν τοῖς 
πνευματιχοῖς μόνον, ἁλλὰ καὶ ἐν τοῖς ὑποδεεστέροις 
καὶ τοῖς χατὰ τὸν βίον πράγμασιν' ὅτι τοῖς μὲν ἁλό- 
γοις εὔκολον ἔδωχε τὴν πρὸς τὸ (jv ἀφορμήν" τρο- 
φὰς αὐτομάτους, καὶ σχέπην αὐτοφυᾶ' καὶ τὰ ix 
τριχῶν καὶ πτερῶν ἐνδύματν dj τὰ σύμπαντα olxo- 
νομοῦσα δύναμις ἐχαρίσατο τὸν δὲ ἄνθρωπον γυ- 
μνὸν παραγαγοῦσα, λόγον ἔδωχεν ἀντὶ πάντων, δι’ 
οὗ αἵ τε (54) ποριστικαὶ συνέστησαν τέχναι, οἴχοδο- 
μικὴ, ὑφαντιχὴ, γεωργία; χαλκχευτιχή᾽ τὸ τοῖς σώ- 
μασιν ἐνδέον ἀναπληρούσης τῆς ψυχῆσ τῇ παρουσίᾳ 
τοῦ λόγου, Ὥσπερ οὖν ἐν τούτοις, οὐχὶ βασκαίνων 
ἡμῖν πρὸς τὸ ζῇν ἀφορμῶν, παραπλησίως τοῖς ἀλό- 
γοις συναπογεννηθῆναι πάντα ὁ δημιουργὸς ἡμῶν οὐ 
συνεχώρησεν, ἁλλὰ τὴν ἕνδειαν τῶν ἀναγκαίων, γυ- 
μνάσιον ἡμῖν τῆς διανοίας ἐμηχανήσατο" οὕτω καὶ 
τὴν ἐν ταῖς Γραφαῖς ἀσάφειαν ἐπ’ ὠφελείᾳ τοῦ νοῦ 
διεγείρων αὐτοῦ τὴν ἐνέργειαν, ἐπετήδευσε. Πρῶ- 
τον μὲν, ἵνα τούτοις ἐνασχολούμενοσ τῶν χειρόνων 
ἀφέλχηται " ἕπειτα ὅτι τὰ πόνῳ χτηθέντα μᾶλλόν 
πὼς ἀγαπᾶται, χαὶ τὰ διὰ μαχροῦ χρόνου προσ- 
γενομενα μονιμώτερον παραμένει" ὧν δὲ ῥᾳδία ἡ 
χτῆσις, οὐ περισπούδαστος dj ἁπολαυσις. Εὐκατα- 
φῆονητος γὰρ ἡ τῶν προχείρων παρουσία, xal οὐδε- 
μιᾶς φυλαχῆς ἀξιουμένη τοῖς ἔχουσι. Διὰ τοῦτο καὶ 
ἡ τῶν ὀνείρων φύσις ἀσαφὴς xal πλαγία, καὶ οὐ 
μιχρᾶς δεομένη τῆς lx τοῦ νοῦ ἐντρεχείας" καὶ πολλὴ 
συγγένεια πρὸς τὰ ἐχ τῶν ὀνείρων αἰνίγματα τοῖς 
κατὰ ἐπίχρυψιν ἐν τῇ Γραφῇ δηλουμένοις. Ὅθεν καὶ 
Ἰωσὴφ x«l Δανιὴλ τῷ προφητιχῷ χαρίσματι τὰ 
ὀνείρατα διεγίνωσχον, ἑπειδὴ οὐχ αὐεάρχη τὰ τῶν 
ἐννοιῶν πρὸς τὴν θήραν τῆς ἁληθείας. Πρὸς δὴ τοῦτο 
χρεία τῆς ἕν τῷ βίῳ καθαρότητος, ὥστε καὶ πρὸς 
τὴν τῆς ἠθικῆς ἀρετῆς ἑἐπιτήδευσιν τὸ ἐν (55) ταῖς 
Γραφαῖς χεκαλυμμένον διαγνωσθῆναι. Χρεία δὲ πρὸς 
τῇ καθαρότητι τοῦ βιου χαὶ τῆς ἕν ταῖς Γραφαῖς δια- 
τριθῆς, ἵνα τὸ σεμνοπρεπὲς xal μυστιχὸν τῶν θείων 
λογίων tx τῆς συνεχοῦς μελέτης ἐντυπωθῇ τῇ ψύχῃ. 
Ὅτι δὲ βίου ὅλου δεῖται dj τῶν θείων λόγων μελέτη, συν- 


5 AY «s, Forte. αἴγε, Eprr. 
(56 Editi, ἐπί, At mss. tres, iv. 


449 


ΟΟΜΜΕΝΤ. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. PROOEMIUM. 


130 


ἰίστησιν (50) ὁ Μωσέως βίος" ὃς ἐπὶ μὲν τῇ πρώτῃ A vite puritatem assidua in Scripturis exeroitatio;ut 


τεσσαραχονταετηρίδι ἐπαιδεύθη [τὰ Αἰγυπτίων, ἐπὶ 
δὲ τῇ δευτέρᾳ τεσσαραχονταετηρίδι ἐπὶ προφάσει 
ποῦ ποιμαίνειν ἐπὶ τὰς ἐρημίας ἀναχωρήσας, τῇ 
θεωρίᾳ τῶν ὄντων ἀπεσχόλασε. Καὶ οὕτω λοιπὸν τῆς 
τοῦ Θεοῦ ἐπιφανείας ἀξιωθεὶς μετὰ τὴν δευτέραν 
τεσσαραχονταετηρίδα, ἄκῳν, ὑπὸ τῆς φιλανθρωπίας 
τοῦ Θεοῦ, πρὸς τὴν τῶν ἀνθρώπων ἐπιμέλειαν κατ- 
ηνέχθη. Καὶ οὐδὲ τότε διηνεχῶς τῷ πραχτιχῷ παρ- 
ἐμενε βίῳ, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὸν ἐποπτικὸν ἐπανήει 
πολλάκις. Ὅθεν καὶ εἷς τὴν Αἴγυπτιαχὴν εἰδωλομα- 
νίαν ὅλα ὁπηνέχθη (57) τὰ πλήθη, τῷ Θεῷ συνόντος 
τοῦ ἁγίου ἀνδρὸς ἐν τῷ ὄρει. 


majestasatque arcanum divinorum eloquiorum per- 
petua meditatione animo imprimatur.Ceterum, ad 
divinorum verborum exercitationem, totam vitam 
impendi oportere Moysis vita demonstrat: qui qui- 
dem primis quadraginta annis ZEgyptiis disciplinis 
institutus est ; alteris autem annis quadraginta hoo - 
pretextu tanquam pasturus oves,in solitudines se- 
cedens,rerum contemplationi operam dedit. Atque 
ita deinceps post hos quadraginta annos Dei vi- 
sione dignus habitus, invitus; per Dei in homines 
studium, ad bominum curam descendit.Quanquam 
ne tum quidem assidue in negotiali vita perseve- 


ravit,verum subinde ad contemplativam revertebatur. Unde et ad /Egyptia cum idolorum cultum uni- 
versa inducta est multitudo, viro illo sanoto in monte cum Deo colloquente. 
7. Τοιοῦτος δέ τις xal ὁ 'HAlac, τὸν τῶν ἀνθρώπων αὶ 7. Hujusmodi fuitet Elias, hominum tumultum 


ὄχλον ἀποδιδράσκων, καὶ περὶ τὰς ἐρημίας φιλοχω- 
ρῶν. Εἰ τοίνυν τοῖς ἁγίοις μετὰ πάσης εὐσταθείας 
τοῦ ἡγεμονικοῦ ἐπονεῖτο τῆς ἀληθείας d ζήτησις, 
πῶς οὐχ ἄλογον τοὺς καρποὺς τῶν μυρίων xapátov 
ἄνευ τινὸς πραγματείας ἐπιζητεῖν ; Τήρει γὰρ καὶ 
"HAiav, μεφ᾽ ὅσας ἀναχωρήσεις xal ἡσυχίας καὶ xa- 
μάτους ἰδεῖν Θεὸν ἠξιώθη (58). Ὑπόθεσις τοῦ βιδλίου, 
ἣ φανερὰ, καὶ αὐτόθεν ληπτή. Ἐπειδὴ κατὰ χρόνους 
γέγονεν ὁ προφήτης, ἐν οἷς ἐπλεόνασεν ἡ κχαχία, τὰ 
μεγέθη τῶν ἀποχειμένων αὐτοῖς χαχῶν διηγεῖται, 
καὶ τὴν αἰτίαν τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ προτάσσει, ἵνα 
εἰς μετάνοιαν αὐτοὺς ἐναγάγῃ. Πρῶτον μὲν ἄρχεται 
τῶν χατὰ τῆς ᾿Ιουδαίας λόγων" ἐπειδὴ, xatà τὸν 
Βέτρον, Ὃ καιρὸς ἦν τοῦ ἄρξασθαι τὸ χρῖμα ἀπὸ 
«οὔ οἴχου τοῦ Θεοῦ" φυσικῶς γὰρ τοῖς οἰχειοτά- 
τοις μάλιστα χαλεπαίνομεν, ὅταν εἰς ἡμᾶς ἐξαμαρ- 
τάνωσι. Καὶ ἐν τῷ Ἰεζεχιὴλ, ὁ Κύριος προστάσ- 
σων (59) χολάζεσθαι τοὺς ἡμαρτηχότας. ᾿Απὸ τῶν 
ἁγίων μου ἄρξασθε, φησί, Διὰ τοῦτο ἀπὸ τῆς ἐχλε- 
χτῆς τοῦ Θεοῦ χώρας ἤρξατο, xal ἀπὸ τῆς πόλεως 


ἐν 3j τὸ ἀγιαστήριον, ἀπαγγέλλων τὰ ἐπιχείμενά,.. 


δεύτερον Βαδυλῶνος, εἶτα τῆς Μωαδίτιδος, εἶτα Aa- 
μασχοῦ, πέμπτον Αἰγύπτου, eit τῆς ἐρήμου, εἶτα 
τῆς ᾿Ιδουμαίας, εἶτα τῆς φάραγγος Σιὼν, εἶτα Τύ- 
ρου, εἶτα τῶν τετραπόδων. Ἐφεξῆς τούτοις ἐστὶ τὰ 
περὶ τὸ τεσσαρεσχαιδέχατον ἔτος τῆς βασιλείας 'Ete- 
κίου γεγενημένα * μεθ᾽ ἃ προφητεῖαί εἶσιν ἄνευ τινὸς 
προγραφῆς (60), πάθη τῆς Ἱερουσαλὴμ xal τῆς Ἰου- 
δαίας προαγγέλλουσαι, καὶ τὰ περὶ τῶν ἐν τῇ δια- 
σπορᾷ, καὶ περὶ τῆς τούτων ἐπανόδου, μετὰ τὸ ἐχ- 


fugiens, οἱ in desertis versari gaudens. Quare si 
sancti cum omni animi constantia,ad vestigandam 
veritatem elaborarunt ; an non absurdum est innu- 
merabilium laborum fructus nullo negotio velle ac- 
quirere? Etenim Eliam 888 observa, post quantos 
secessus,quanta otia, quantos sudores,promeruit vi- 
dere Deum. Argumentum hujus libri patet, atque 
ex seipso percipitur.Quoniam propheta iis tempori- 
bus vivebat,quibus exsuperabant vitia : magnitudi- 
nem malorum que illos manerent, exponit, ao di- 
vina ire causam proponit, ut eos provocet ad . 
penitentiam. Exorditur autem primum abhis βου κ᾽ 
monibus, qui ad Judeam pertinebant. Quandoqui- 
dem, juxta Petrum, Tempus erat. ut. inciperet judi- 
cium a domo Dei *. Nam natura iis maxime, qui 
nobiscum necesaitudine sunt conjuncti, succense- 
mus, quando in nos peccaverint. Et in Ezechiele 
Dominus jubens punire quí deliquerant, A sanctis, 
inquit,meis incipite *!.1deo ab loco Deo delecto ca- 
pit, atque ab ea oivitate in qua sanotuarium erat, 
denuntiansqueipsis impenderent,deinde de Baby- 
lone, postea de Moabitide, deinde de Damasco, 
quinto loco de Egypto, deinde de deserto, deinde 
de Idumea, deinde de valle Sion, deinde de Tyre, 
deinde de quadrupedibus. Sub hec sequntur ea 
qua acciderunt anno decimo quarto regni Ezechie; 
post quae prophetie suntabsque ullo titulo prenun- 
tiantes mala Hierusalem, et Judee: item res eo- 
rum qui essent in dispersione, et de eorum reditu, 
posteaquam expleta esset vindicta: item qu:e spe- 


πληρωθῆναι τὴν δίχην, xal τὰ περὶ Χριστοῦ πάσῃ τῇ D ctant ad Christum, in omni prophetia inspersa. Ni- 


προφητείᾳ ἐνεσπαρμένα * ἑκάστου τῶν καθ᾽ ἱστορίαν 


λεγομένων, xal τοῦ μυστιχοῦ συγχαταπεπλεγμέ- 
νων (61). 


401 Petr. 1v, 17. *! Ezech. 1x, 6. 


i (S0 Reg. secundus, δείχνυσιν. Ibidem tres mss., 
7 . 
(97) Reg. secundus ὁπήχθη. Aliquanto post Reg. 
secundus, τοίνυν τοὺς &ylovc.Editi et duo alii mss., 
τοῖς ἁγίοις. 

(58) Reg. secundus, κατηξιώθη. Ibidem idem Co- 
dex, 'H ὁπόθεσις τοῦ βιόλίου φανερά, rectius. Alii 
duo mss. eum editis ut in oontextu. Statim Reg. 


mirum unumquodque quod juxta historiam dicitur, 
etid quod mysticum sensum habet, inter se conne- 
ctuntur. 


secundus, ἐν οἷς ἐπλεόναξεν. 
50) [ta mss. tres. Editi, προτάσσων. 
(60) Reg. secundus, γραφῆς. Hoo ipso in loco 
idem eodex, ᾿Ιδουμαίας προαγγ. 

(61) Ita Regii primus et tertius. Editi,xa! τῷ μυ- 
στιχῷ συγχαταπεπλεγμένων. Reg. secundus, xat τοῦ, 


μυστιχοῦ συγκαταπεπλεγμένου. 


481 


INITIUM SERMONIS, 


8. Cap. I, vens. 1.— Visio quam vidit Isajas filius 
Amos, quam vidil adversus Jud.:eam, et adversus Je- 
rusalem, in diebus Oziz,et Joatham, el Achaz, et 
Esechi2 regum Juda. Ex sensuum nostrorum or- 
ganis visus est, cui insit res sensibiles percipiendi 
vis efficacissima. Qure enim formidabilia sunt ne- 
quaquam possit quis auditu inlernosse perinde ac 
visu : neque alia facultas est, que pereque ut vi- 
sus, cupienda apprehendat.Quapropter eorum,que 
vera sunt, speculatio, visio appellata est, ob evi- 
dentiam et certam cognitionem. Unde propheta vo- 
cabatur etiam videns, et ante videns. Siquidem in 


APPENDIX OPERUM 8. BASILH MAGNI. 


^  APXH TOY PHTOY 9. 


8. Ὅρασις, ἣν εἶδεν Ἡσαΐας υἱὸς ᾿Αμὼς, ἣν 
εἶδε κατὰ τῆς Ιουδαίας, καὶ κατὰ τῆς Ἱερουσα- 
λὴμ, ἐν ἡμέραις Ὀζίου, καὶ ᾿Ιωάθαμ, καὶ ᾿Αχὰζ, 
καὶ ᾿Εζεχίου (68) βασιλέων Ἰούδα. Τῶν παρ᾽ ἡμῖν 
αἰσθητηρίων τὸ ἐνεργεστάτην τὴν κατάληψιν ἔχον 
τῶν αἰσθητῶν, δρασίς ἐστιν. Οὔτε γὰρ τὰ φοδερὰ δι’ 
ἀκοῆς δύνατόν ἐστι γνωρίσαι, ὡς δι᾽ ὁράσεως * οὔτε 
τῶν ἐπιθυμῃτῶν ἄλλη τις οὕτως ἀντιλαμάνεται 
δύναμις, ὡς ἡ ὅρασις. Διόπερ ἡ τῶν ἀληθῶν θεωρία, 
διὰ τὸ ἐναργὲς καὶ ἀναμφίδολον, ὅρασις προσηγόρευ- 
ται (64). Ὅθεν καὶ ὁ ὁρῶν ἐχαλεῖτο ὁ προφήτης, 
καὶ ὁ ἐμπροσθεν ὁρῶν. Ἐν μὲν γὰρ τῷ ᾿Αμὼς με- 


Amos didicimus dixisse Amasiam : Videns,egredere, p μαθήχαμεν, ὅτι εἶπεν ᾿Αμασίας. Ὁ ὁρῶν, βάδιζε 


recede in terram Juda ; et ibi prophetabis 5, Quin 
etiam Samuel in Regnorum libro dictus est ante vi- 
dens. Vocabatur enim, inquit, propheta, ante vi- 
dens **. Nam quatenus futura previdebant appella - 
bantur ante videntes, quatenus vero Dei consilia 
speculabantur, nuncupati sunt videntes. 


9. Itaque nostri muneris est, mentis curam ha- 
bere, ut per idonea exercitia perfectionem 88.4 
adepta,perspicax evadat. Dei vero donum est, cum 
Spiritus sanctus lucem suam nobis infundit ad in- 
telligenda ejus mysteria. Verum visione premissa, 
verDerum enuntiationem subjunxit ; ut ostenderet 
se nequaquam ea auditu percepisse. Imo verborum 
sententiam animo impressam fuisseenuntiat.Nobis 
namque voce opus est ad nostras cogitationes indi- 
candas : Deus vero,jpsam eorum quidignisuntmen- 
tem attingens, consilii süi-in ipsis imprimit cogni- 
Lionem.Cur pafrem addidit? Ut ostendat illud prophe- 
tie donum a Patre fuisse ad 86 transmissum,Quam 
vidil adversus Judzam.Quid sibi vult-hac iteratio ? 
Nimirum voce quidem priore visionem communem, 
posteriore vero jam visionem peculiarem designat 
que et qualis sit visio isthec, οἱ ad quem spectet. 
Itaque sermones quos vidit propheta,erant speota- 
biles,id est, mente cerni poterant, juxta illud quod 
in Exodo dictum est: Omnis populus videbat vo- 
cem **.Similiterautem prefali suntet alii prophete. 
Visio Abdig : hec dicit Dominus Deus Idumzz. 4u- 


x«l ἐχγώρησον εἰς γῆν 'loóba, κἀκεῖ προφητεύ- 
σεις. Ἔμπροσθεν δὲ ὁρῶν ὁ Σαμοὴλ εἴρηται ἐν 
ταῖς Βασιλείαις " ἐχαλεῖτο γὰρ, φησιν, ὁ προφήτης 
ὁ ἔμπροσθεν (65) βλέπων. Καθ’ ὃ μὲν γὰρ ἐπιόλε- 
πτιχοὶ τοῦ μέλλοντος ἦσαν, ἔμροσθεν δρῶντες ἐχρη- 
μάτιζον" καθ᾽ ὃ δὲ θεωρητικοὶ τοῦ θείου βουλήματος 
ἦσαν, ὁρῶντες προσηγορεύοντο. 

9. Ἡμέτερον μὲν οὖν ἔργον, ἐπιμέλειαν ποιεῖσθαι 
τοῦ νοῦ, ἵνα γένηται διορατικὸς (66) διὰ τῶν καταλ- 
λήλων γυμνασιῶν τελειούμενος * Θεοῦ δὲ δωρεὰ, ἐλ- 
λάμψαι ἡμῖν τὸ Πνεῦμα πρὸς τὴν τῶν μυστηρίων 
αὐτοῦ κατανὄησιν. Ὅρασιν δὲ προτάξας, λόγων ἀπαγ- 
γελίαν ἐπήγαγεν, ἵνα δείξῃ, ὅτι οὐ δι’ ἀχοῆς ἐδέξατο, 
ἀλλὰ τῷ νῷ ἐντυπωθεῖσαν τοῦ λόγου τὴν διάνοιαν 
ἐξαγγέλλει, Καὶ γὰρ ἡμῖν φωνῆς μὲν χρεία πρὸς τὸ 
σημᾶναι ἡμῶν τὰ νοήματα " ὁ δὲ Θεὸς, αὐτοῦ τοῦ 
ἡγεμονικοῦ τῶν ἀξίων ἁπτόμενος, τὴν τοῦ ἰδίου βου- 
λήματος γνῶσιν αὐτοῖς ἐντυποῖ, Τίς (67) ἡ τοῦ πα- 
τρὸς προσθήχη ; Ἵνα δείξῃ, ὅτι πατχριχὸν αὐτῷ τῆς 
προφητείας τὸ χάρισμα. Ἣν εἶδε χατὰ τῆς ἾἸου- 
Salac. Τί βούλεται ἡ ἐπανάληψις; Ὅτι μὲν διὰ τυῦ 
πρώτου, τὸ κοινὸν τῆς ὁράσεως, διὰ δὲ τοῦ δευτέροο, 
τὸ ἴδικὸν ἤδη σημαίνει, τίς. xal ποταπὴ, καὶ τίνι 
διαφέρουσά ἐστιν fj ὅρασις. Δόγοι οὖν δὁρπτοὶ, τουτέστι 
νῷ θεωρητοὶ (68), οὖς ἑώρακεν ὁ προφήτης, κατὰ. 
τὸ ἐν τῇ ᾿Εξόδῳ εἰρημένον, ὅτι Πᾶς ὁ λαὸς ἑώρα 
τὴν φωνήν. Προοιμιάσαντο δὲ χαὶ ἄλλοι προφῆται 
παραπλησίως" Ὅρασις ᾿Αὐδίου " τάδε λέγει Κύριος 
ὁ Θεὸς τῇ (69) ᾿Ιδουμαίᾳ" ᾿Αχοὴν ἤκουσα παρὰ 


853 Amos vir, 12. 68 I Reg. 1x, 9. ** Exod. xx, 18. 


(62) Hic titulusesteditorum:Aóvoc B',non quidem ἢ cultas efficacissima. 


levi errore, sed necessario. Nam cum initio proc- 
mii typographus apposuisset : Λόγος a'.consequens 
fuit ut hicapponeret: Aóvoc B'.Antiquior codexCom- 
bef. : Τέλος τοῦ προοιμίου, καὶ ἀρχὴ τῆς προφητείας, 
finis proemii, οἱ initium prophetiz. Alter Combef. 
nullum praefert titulum.Pro titulo in Reg. secundo 
leguntur illa: 'Apy?) τοῦ ρητοῦ, Initium sermonis, 
Illud hic quasi pretereuntes notabimus. quod in 
antiquioribus mss. pro εἴδεν scribi soleat ἴδεν. 

(63) Edidi, 'Eteylou.At LXX et Eusebius et Prooo- 

ius cum tribus mss., ᾿Εζεχίου. Mox antiquior co- 
dex Combef. cum Reg. secundo ἐναργεστάτην, cui 
insit rerum sensibilium percipiendarum facultas evi- 
dentissima. Editi cum Heg. tertio, ἐνεργεστάτην, fa- 


64) Reg. secundus, προσαγορεύεται. 

65) Aliquanto ante jam monuimus, p. 380, not. 
€, Vocem ἔμποοσθεν aliter aocipi quam debet : nuno 
monebimus eam eodem plane modo atque hic usur- 

atam inveniri apud Procopium.pag.^. Hoc ipso in 
oco Reg. secundus, ὁ τὰ ἔμπροσθεν. 

(66) Reg. secundus, δραστικός, efficaz. 

(67) Reg. secundus, Ti δέ. 

(68) Regii primus, secundus et tertius, θεωρητοί, 

Editi,0&opnt:xol. Mox idem tres mss., κατὰ τὸ ἐν 
᾿ἘΒξόδῳ Editi, lv τῇ. 

(69) Editi, Κύριος τῇ At mss. tres cum LXX ut 
in contextu. 


433 

Κυρίου, καὶ περιοχὴν 
Καὶ ἐπὶ τὸν Naoóp: Λῆμμα Νινευή βιθλίον ὁρά- 
σεως Ναοὺμ τοῦ ᾿Ελχεσαίου (70): Καὶ ἐπὶ τοῦ 'Ap6a- 
xojp: Τὸ λῆμμα ὃ εἶδεν ᾿Αμδαχοὺμ ὁ προφήτης, 
Καὶ ὁ Μαλαχίας λῆμμα εἶπεν ἄνευ τῆς ὁράσεως, 
οὕτω λέγων. Λῆμμα λόγου Κυρίου ἐπὶ τὸν Ἰσραὴλ 
ἐν χειρὶ ἀγγέλου αὐτοῦ. Καὶ ἐοίκασι διὰ τοῦ λήμ- 
μᾶτος ἐμφαίνειν, ὅτι οὐχ ἀφ᾽ ἑαυτῶν ἔχουσι τῆς 
προφητείας τὴν δύναμιν, ἀλλὰ λαθόντες" ὥστε τὸ 
λῆμμα ἴσον δύνασθαι τῷ, δόμα παρὰ θεοῦ. Οὗτοι μὲν 
οὖν ὁράσεως εἶναι τὰ βιολία φασίν' οἱ δὲ λοιποὶ 
προφῆται λόγους ἐχηχοέναι παρὰ θεοῦ φασιν. Ὁ 
λόγος γὰρ, φησὶ, Κυρίου, ὃς ἐγενήθη πρὸς Ὡσηὲ 
τὸν τοῦ Βεηρὶ ἐν ἡμέραις Ὀζίου καὶ Ἰωάθαμ καὶ 
᾿Αχὰζ καὶ ᾿Εζεκίου βασιλέων ᾿Ιούδα’ xai iv fiu£- 
ραις Ἰεροδοὰμ υἱοῦ Ἰωᾶς βασιλέως ᾿ἸΙσραήλ. 
'Apy3 λόγου Κυρίου πρὸς Ὦσηξ. Ἐν δὲ τῷ 'Apóc 
Λόγοι ᾿Αμὼς, ot ἐγένοντο ἐν ᾿Ακχαρεὶν ἐκ Θεοχουὶ, 
οὔς εἶδε περὶ Ἱερουσαλὴμ (71) ἐν ἡμέραις Ὀζίου 
βασιλέως Ἰούδα, καὶ ἐν ἡμέραις Ἱεροδοὰμ βα- 
σιλέως Ἰσραὴλ, πρὸ δύο ἐτῶν τοῦ σεισμοῦ. 'Avc- 
ἐστραπται (72) d τάξις ἐνταῦθα ὡς πρὸς τὸν 
Ἡσαΐαν. "Exsi μὲν ὅρασις προτέταχται, καὶ λόγοι 
ἐπήχθησαν * "Axous, οὐρανέ " ἐνταῦθα δὲ, λόγων 
προκειμένων, ὅρασις ἐπηχολούθησε' Λόγοι γὰρ ᾿Α- 
μὼς, οὐχὶ (73) ὅρασις ᾿Αμὼς, οὐχὶ οὕς ἤκχουσεν, 
ἀλλὰ, OU εἶδεν. Ἐν δὲ τῷ Μιχαίᾳφ' Καὶ ἐγένετο 
λόγος Κυρίου πρὸς Μιχαίαν τὸν Μωρασθεὶ, ἐν 
ἡμέραις Ἰωάθαν καὶ ᾿Αχάζ καὶ ᾿Εζεκίου βασιλέων 
Ἰαύδα, ὁπὲρ ὧν εἶδε περὶ Σαμαρείας καὶ Ἵερου- 
σαλήν (74): καὶ, Δόγος Κυρίου ὃς ἐγενήθη πρὸς 


Ἰωὴλ τὸν τοῦ Βαθουήλ’ καὶ, Ἐγένετο λόγος Κυ- C 


plou πρὸς 'Iovàv: xal, Αόγος Κυρίου ὃς ἐγενήθη 
πρὸς Σοφονίαν τὸν τοῦ (75) Χουσὶ υἱὸν τοῦ Γο- 
δολίου τοῦ ᾿Αμορίου τοῦ Ἐζεκίου, ἐν ἡμέραις 
ἸΙωσίου τοῦ υἱοῦ ᾿Αμὼς, βασιλέως Ἰούδα. Ἱδιό- 
τρόπος δὲ καὶ ἡ τῶν χρόνων ἐπισημείωσις xal dj τοῦ 
λόγου ὑποδοχὴ παρὰ τῷ ᾿Δγγαίῳ εἴρηται. 'Ev «ip 
δευτέρῳ γὰρ, φησὶν, ἔτει ἐπὶ Δαῤείου τοῦ βασι- 
λέως, ἐν τῷ μηνὶ τῷ Dep, μιᾷ τοῦ μηνὸς, ἐγέ- 
νετο λόγος Κυρίου ἐν χειρὶ ᾿Λγγαίου τοῦ προφή- 
του. Δοκεῖ δέ μοι τὸ ἐνταῦθα εἰρημένον, Ἐν χειρὶ, 
ἴσον δύνασθαι τῷ παρὰ τοῖς ἄλλοις ἀναγεγραμμένῳ 
λήμματι. Καὶ ἐπὶ τοῦ Ζαχαρίου δέ' Ἐν τῷ ὀγδόῳ 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHNBTAM. CAP. 1. 
εἷς τὰ ἔθνη ἐξαπέστειλε. αὶ ditum audivi a Domino ; et munitionem ín gentes mí- 


488 


sit *. In Nahum quoque : Assumptio Ninive, liber 
visionis Nahum Elceseri **. Et in Ambacum : Assum- 
ptio quam vidil Ambacum propheta *'. Malachias quo- 
que visionesilentio praetermissa, Assumptionem dixit, 
sic loquens : Assumptio verbi Domini super Israel in 
manu angeli ejus **. Porro per assumptionem osten- 
dere videntur, non a seipsis prophetis facultatem 
habere, sed ipsam accepisse; adeo ut assurrptio 
idem signiflcet ac donum a Deo acceptum. Hiigi- 
tur aiunt libros esse visionis : ceteri vero prophete 
ge Suos sermones a Deo audivisse dicunt. Ait enim: 
Verbum Domini quod factum est ad Osee filium Beeri 
in diebus Oxize et Joatham et Achaz et Exechis re- 
gum Juda, et in diebus Hieroboam filii Joas regis 
lsrael. Initium sermonis Domini ad 0see*?. In Amos 
vero : Sermones Amos, qui facti sunt in Accarim ex 
Thecue, quos vidil de Jerusalem in diebus Oxiz regis 
Juda, el in diebus Hieroboam regis Israel, ante duos 
annos terre motus '?, Ordo hoc loco inversus est, 
habita ratione verborum Isaie. Illic quidem prepo- 
nitur visio, subjunguntur vero sermones. Audi cw. 
lum. Hic autem, sermonibus prepositis, subsecuta 
est visio. Nam Sermones Amos: quippe non visio 
Amos: non quos audivit, sed, (uos vidit. In Mi- 
chea autem: Et factus est. sermo Domini ad Mi- 
chaxam Morasthiten, in diebus Joatham, et. Achaz, et 
Bxechiz regum Juda, super his qua vidit de Sama- ὦ 
ria eb Jerusalem! ; et: Sermo Domini qui factus 
esl ad Joel filium Bathuel?* ; et: Factus est sermo 
Domini αὐ Jonam? ; et: Sermo Domini qui factus 
est ad Sophoniam filium Chusi flit Godeliz filii 
Amorii filii Exechiz, in. diebus Josize filii Amos re- 
gis Juda 16, Atque etiam peatliari quadam ratione 
apud Aggeum tempus notatur, et de sermonis 80- 
ceptione facta est mentio. Ait enim : Insecundo anno 


. Darii regis, senso 885 sexto, una mensis, factus est 


sermo Domini in manu Aggaíi prophet 15. Dictum 
hoc, In manu, mea quidem sententia eumdem in- 
tellectum habet ac assumptio, quod vocabulum ab 
aliis scriptum est. At vero in Zacharia : Octavo 
mense anni secundi sub Dario, factus est sermo Do- 
mini ad Zachariam filium Barachiz, filium Addo, 
prophetam 16. 


μηνὶ ἔτους δευτέρου ἐπὶ Δαρείου ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν τὸν τοῦ Βαραχίου υἱὸν ᾿Αδδὼ (70), τὸν 


προφήτην. 


6 Abd. 1,1. ** Nahum 1, 1. 
1,1. 1506] 1,1. ?* Jon. 1, 1. 


*' Habach. 1, 1. 


** Malac. 1, 1. 
** Soph. 1, 1. "* Agg. 1, 1. 18. Zach. r, 1. 


*? Qse. 1, 1, 2. "^ Amos r, 1. 1: Mich. 


(70) Ita tres mss. et editio Romana, Editi, τοῦ ἢ Μωρασθεί. Editi, Μορασθεί. 


᾿ἘἘλκεταίου. 

(71) Apud LXX legitur, ὑπὲρ Ἱερουσαλήμ, super 
Jerusalem : at, Hieronymo teste, Aquiles, Symma- 
chus et Thedotio verterunt, ixi Ἰσραήλ, super 
lsrael. Neo aliter Vulgata, Quz vidil super Israel. 

(72) Editi, ἀνατέτραπτα., Reg. tertius cum altero 
ms88., ἀντέτραπται. Regii primus et secundus, ἀντέ- 
στραπται" οἱ ita legi oportere credidimus. 

(73) Uterque Combef. eque ac duo alii mss., οὐ- 

* «&o* sed vocula vá» in vulgatis non legitur, et 
lortasse melius. Mox m88. non pauci cum LXX, τὸν 


Cf Ita Regii primus, secundus et tertius cum 
Colb. et cum LXX. Editi vero, Ἰσραήλ. 

(75) Sic mss. multi. Deest τοῦ in editis. Aliquanto 
post mss. quatuor. υἱοῦ ᾿Αμώς, et ita logit inter- 
pres, filíi Amos. Editio Romana, cui consentit Vul- 
gata, υἱοῦ 'Auov, filii Amon. Statim mss. ἰδιότρο- 
πος. Editi, ἰδιοτρόπως, haud recte. 

(70) Editi et mss. et LXX, quibus consentit Hie- 
ronymus, habent, υἱὸν ᾿Αδδώ, filium Addo. Theodo- 
retus vero et Complut., uti jam notavit Nobilius, 
υἱοῦ, Álii, Vulgata quoque, filii Addo. 


435 


10. In diebus Oxig et Joatham et Achaz δὲ Exe- αὶ 


chi:. Tempus observare necesse fuit, uuicompertum 
esset, ante quantum temporis predicta post quan- 
tum temporis evenerint, et quod Dei providentia 
magis exuberavit tum cum exuberavit morbus. 
Plurimi enim eodem fere tempore inter se con- 
currerunt : Osee in diebus Ozie et in diebus Jero- 
boam : Micbeeas in diebus Joatham et Aohaz : So- 
phonias in diebus Josie fllii Amos. At reliquorum 
nonnulli quidem prophetiarum suarum tempora 
minime assignarunt: alii vero Barbarorum adno- 
tarunt regna, ut que essent magis nota, quod tunc 
rerum potirentur. Aggeeus et Zacharias, Abdiasque 
et Nahum, Ambacum, Jonas et Maiachias de tempo- 
ribus mentionem non fecere : imo plures ne pairum 
quidem meminere. Et fortasse illi, utpote ex illu- 
Stribus patribus oriundi, poterant esse acceptiores. 
Qui enim sanguine sunt clariores, ii majorem im- 
petrant fidem : qui vero ex obscuris et ignobilibus 
parentibus erant nati, pretermissi silentio sunt. 
Amos tamen ille, qui inter duodecim numeratur, 
nequaquam [Isaie pater est. Neque enim pronuntia- 
tio eadem est, neque eadem notio huic vooi sub- 
jecta est. Illud enim densiore spiritu pronuntiatur, 
hoc tenuiori. Quin etiam diversa est signiflcatio. 
Nomen enim patris Isaie et vocis proprietas indicat 
firmamentum, virtutem et fortitudinem : at vero 
prophete nomen sérmonem durum sonat. Porro 
prophetia Osee Isaia videtur esse antiquior ; pro- 
pterea quod dictum est: Principium verbi Domini 
ad Osee. Sciendum quidem est hunc eumdem 


Oziam dictum fuisse et Azariam. In priore enim G 


Paralipomenon libro Ozias est dictus ; in secundo 
autem Regnorum, Azarias, ex eodem tamen patre 
et matre. Nimirum ejus mater erat Chalia ; pater 
&utem AÁmazias. Tempus etiam regni est idem,anni 
quinquaginta duo, Prophetarunt autem sub Ozia 
1saias, Oaee et Amos. Sed quia legitur, Principium 
verbi Domini ad Osee, num primus vaticinari ccepit? 
Ei quia Amos ante duos annos terre motus prophe- 
tavit ; numquid vaticinatua est ante visionem [eaise, 
in qua ait : Et elevatum est superliminare 18 ? 


71 Ose. 1, 1. "* Isa. vi, 64. 


(77) Sic uterque Combef. At in editis et in duo- 
bus mss. pro Ἱεροδοάμ legitur ᾿Ιωάθαν. Aliquanto 
Post rursus quatuor ms8., υἱοῦ ᾿Αμώς. Editi, υἱοῦ 

ων. 
. (18) Editi, ᾿Αδδίας δέ. At mss. quatuor, ᾿Αὐδίας 
vt. Alter Combef., ᾿Αὐὔδίου τε. Statim Reg. secun- 
dus, οὐχ ἐπεμνήσθησαν. . 

(79) Editi, οὐ μὴν οὐδέ. Deest οὐδέ in quatuor 
mess. 

(80) Sic uterque Combef. οἱ alii duo. Editi, xa- 
τά, rectius. 

(81) Reg. secundus, ἐν μέν. Ubi notandum, qua 
citantur e primo libro Paralipomenon, reperiri in 
secundo xxvi, 1. Item, que citantur e libro secun- 
do Regnorum, ea legi in quarto xiv, 21. Combefi- 
sius pro ea qua Basilium colebat observantia, ne 
tanto viro tantum σφάλμα μηνμονικὸν ascriberet, 
librarios unos ejus erroris incusavit: sed ego,cum 
satis sit errorum, quorum non immperito librarii 


APPENDIX OPERUM $. BASILII MAGNI. 


10. Ἐν ἡμέραις Ὀζίου xal Ἰωάθαμ καὶ ᾿Αχὰζ 
καὶ ᾿Εζεχίου. Ἢ τῶν χρόνων παρατήρησις ἄναγ- 
καία, ἵνα φανῇ, τὰ πρὸ πόσου χρόνου προῤῥηθέντα 
μετα πόσον χρόνον ἀπήντησε, καὶ ὅτι, ὅτε ἐπλεόνασεν 
à ἀσθένεια, ὑπερεπερίσσευσεν dj παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐπι- 
μέλεια. Σχεδὸν γὰρ οἱ πλεῖστοι συνέδραμον ἀλλήλοις 
χατὰ τὸν χρόνον. ᾿θσηὲ ἐν ἡμέραις 'Otlou, καὶ ἐν 
ἡμέραις Ἰεροδοάμ (77). Μιχαίας ἐν ἡμέραις 'Ioi- 
θαμ καὶ ᾿Αχάζ' Σοφονίας ἐν ἡμέραις ᾿Ιωσίου υἱοῦ 
᾿Αμῶς. Τῶν δὲ λοιπῶν οἱ μὲν ἀχρόνως ἀνέγραψαν 
τὰς προφητείας, οἱ δὲ τὰς τῶν βαρδάρων βασιλείας, 
ὡς γνωριμωτέρας διὰ τὸ χρατεῖν τηνικαῦτα, παρ- 
ἐσημήναντο. ᾿Αγγαῖΐος καὶ Ζαχαρίας, ᾿Αὔδίας τε (78) 
καὶ Ναοὺμ, xal ᾿Αμδαχκοὺμ, Ἰωνᾶς xxi Μαλαχίας 
τῶν χρόνων οὐχ ἐμνήσθησαν, &ÀA' οὐδὲ οἱ πλείους 
πατέρων. Καὶ τάχα οἱ μὲν ἐξ ἐπισήμων πατέρων 
ἠδύναντο εὐπαράδεχτοι γενέσθαι. Πιστότεροι γὰρ οἱ 
γνωρδιαώτεροι" οἱ δὲ ἀσήμων γονέων παρεσιωπήθη- 
σαν. Οὐ μὴν (79) οὗτος ᾿Αμὼς, ὃν τοῖς δώδεκα συν- 
τεταγμένον ἔχομεν, πατήρ ἐστι τοῦ Ἡσαίου" οὔτε 
γὰρ ἡ ἐχφώνησις ἣ αὐτὴ, οὔτε τὸ ὑπὸ τῆς φωνῆς ση- 
μαινόμενον" τὸ μὲν γὰρ δασυτέρῳ τῷ πνεύματι ἀνα- 
φωνεῖται, τὸ δὲ ψιλοτέρῳ. Καὶ τὰ δηλούμενα διά- 
qopa' τὸ μὲν γὰρ τοῦ πατρὸς ᾿Ησαΐου ὄνομα, καὶ 
(80) τὸ τῆς φωνῆς ἰδίωμα, στερέωσιν καὶ δύναμιν 
καὶ ἰσχὺν ἐμφαίνει’ τῷ δὲ τοῦ προφήτου, λόγος 
σκληρὸς δηλοῦται. πρὸ δὲ τοῦ 'Hoalou ἔοικεν εἶναι 
3 προφητεία τοῦ Ὥσηὶδ, διὰ τὸ εἰρῆσθαι’ ᾿Αρχὴ 
λόγου Κυρίου πρὸς 'Qoné. Γνωστέον μέντοι, ὅτι ὁ 
Ὀξίας οὗτος ὁ αὐτὸς καὶ ᾿Αζαρίας εἴρηται’ ἐν (81) 
γὰρ τῇ προτέρᾳ τῶν Παραλειπομένων Ὀζίας εἴρη- 
ται. ἐν δὲ τῇ δευτέρᾳ τῶν Βασιλείων 'Ataptac. Πλὴν 
xai πατρὸς τοῦ αὐτοῦ, xal μητρός" ἡ μὲν γὰρ μή- 
tnp Χαλία (82), ὁ δὲ πατὴρ ᾿Αμασίας. Καὶ χρόνος 
τῆς βασιλείας ὁ αὐτός" πεντήκοντα δύο ἔτη (83). 
Ἐπὶ 'Otloo προφήτεῦσιν Ἡσαίας, Ὠσηὲ καὶ 'A- 
μώς. ᾿Αλλ’ ἐπειδὴ, ᾿Αρχὴ λόγου Κυρίου πρὸς 
"cri, μήποτε πρῶτος ἤρξατο προφητεύειν; Kai 
ἐπειδὴ ὁ ᾿Αμὼς πρὸ δύο ἐτῶν σεισμοῦ, μήποτε πρὸ 
τὴς ὁράσεως τοῦ Ἡσαΐου, ἐν ἢ φησι' Καὶ ἐπήρθη 
τὸ ὑπέρθυρον ; 


auctores haberi debeant, malo culpam in ipsum au- 
ctorem, quam in librarios transferre. Fit quidem 
non raro, ut librarii vocem unam pro alia scri- 
bant : sed hoc fere contingit tum, cum voces inter 
se similes sunt et affines ; id quod hic nullumlocum 
habere vident, opinor, omnes. Ibidem codices tres 
Duc. et Reg. tertius et Colb. itidem tertius, πατρὸς 
τοῦ αὐτοῦ. Editi, πατρὸς αὐτοῦ. 

(82) Editi et Fr. et Anglic. et Reg. tertius, Χα- 
Àla. At vero in H. et J. et Colb. tertio et apud Pro- 
copium pro Χαλία lepitur Xaváa, aut Χανᾶ. A qui- 
bus omnibus longe dissident LXX, apud quos IV 
Reg. xv, 2, editum invenitur, 'IeysAa ἐξ 'Ispouca- 
λήμ. Hiechelia de Jerusalem. 

(83) Sic codices H. et J. cum Colb. tertio. Editi 
et A. et F, cum Reg. terlio, πεντηκοστῷ δευτέρῳ 
ἔτει. Lego Duc. Hoc ipso in looo mss. tres, προε- 
φήτευσαν. Editi cum aliis tribus, προεφήτευσεν. 


487 


proc. ἐλάλησεν. Ἐπειδὴ κατὰ γενεὰν πονηρὰν ἣ 
προφητεία ἐγένετο, οὐκ ἔχων ἐν τοῖς ἀνθρώποις τοὺς 
ἀκούοντας, οὐρανῷ xal γῇ διαλέγεται. Ἐπὶ γὰρ τού- 
τῶν τῶν μαρτύρων ὁ νόμος ἐδόθη, Μωυσέως εἶπόν- 
τὸς " Διαμαρτύρομαι ὁμῖν σήμερον τόν τε οὐρανὸν 
xai τὴν γῆν᾽ xai πάλιν" Πρόσεχε, οὐρανὲ, καὶ 
λαλήσω xxl ἀχουέτω γῆ ῥήματα ἐχ στόματός 
μου. Ἔπρεπεν οὖν τοὺς ὅτε ἐδίδοτο ὁ νόμος παραλη- 
φθέντας μάρτυρας, τοὺς αὐτοὺς χληθῆναι ἐπὶ τῷ 
ἐλέγχῳ τῆς παραδάσεως τοῦ νόμου. Ἐκχχλησιάσατε 
γὰρ, φησὶ, πρὸς μὲ τοὺς φυλάρχους ὑμῶν, καὶ 
τοὺς πρεσδυτέρους ὁμῶν, «al τυὺς χριτὰς, xal 
τοὺς γραμματοεισαγωγεῖς, ἵνα λαλήσω εἰς τὰ 
ὦτα αὐτῶν, καὶ διαμαρτύρομαι (84) αὐτοῖς τόν 
τε οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. Παρατετήρηται δὲ ὅτι 
ἐναντίως ἔχει ὡς πρὸς τὴν δὴν ὁ λόγος ἐνθάδε. Ἐ- 
κεῖ μὲν γάρ" Πρόσεχε, οὐρανὲ, f κατὰ τὰς ἄλλας 
ἐκδόσεις, Ἐνωτίζου, οὐρανὲ, καὶ ἀχουέτω γῆ" ἐν- 
ταῦθα δέ "Axout, οὐρανὲ, καὶ ἐνωτίζου, γῆ. "Oct 
ὅταν μὲν τὰ ὑψηλὰ φρονῇ ὁ λαὸς, καὶ θεοῦ μὴ ἀπο- 
στῇ, ὡς lx τοῦ σύνεγγυς ὄντα (85) τὸν οὐρανὸν προσ- 
καλεῖται, καὶ ἐντίθεσθαι εἰς τὰ ὦνα τοὺς λόγους πα- 
paxaAei* τοῦτο γάρ ἐστι τὸ, ᾿Βνωτίζου. Ὅταν δὲ 
μακρυνθῇ τῶν οὐρανίων, ὡς μαχρὰν ὄντι αὐτῷ δια- 
λέγεται" "Axous, οὐρανέ. 

42, Τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. Διὰ τοῦτο Μωυσῆς 
μὲν ὡς ἐγγὺς ἔχων τὸν οὐρανὸν, διὰ τὴν προχοπὴν 
τοῦ λαοῦ, Πρόσεχε, οὐρανὲ, ἢ, ᾿Ενωτίζου, ὡς οἱ 
λοιποί (86). Ἡσαΐας δὲ, ἐν ἁμαρτίαις ὄντος τοῦ λαοῦ, 
καὶ τὰ γήινα φρονοῦντος, ὡς σύνεγγυς τὴν οὖσαν, 
τὴν γῆν (87) εἰς τὰ ὦτα τοὺς λόγους δέχεσθαι 
ἐπιτάσσει“ τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ἐνωτίζεσθαι. 
Ἢ μετωνυμικῶς οὐρανὸν μὲν τοὺς ἐν τῷ οὐρανῷ 
κατοιχοῦντας: ὡς πόλιν λέγομεν τοὺς ἐν τῇ πόλει, 
καὶ γῆν τοὺς ἐν αὐτῇ πάντας - πρὸς τὸ μὴ ἐντεῦ- 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAD. 1. 
11. "Axous, οὐρανὲ, xal ἐνωτίζου, γῆ, ὅτι Κύ- A 


11. Vrns. 2. Audi, cxlum, et auribus percipe, 
lerra, quia &86 Dominus locutus est. Quandoquidem 
prophetia hec edita est tempore reprobem genera- 
tionis, nec in hominibus haberet auditores, ocelum 
et terram alloquitur. Est enim data lex coram his 
testibus, dicente Moyse : Contestor vobis hodie celum, 
et terram, ? ; οἱ rursus: Attende cotum, et loquar; 
et audiat terra verba ex ore meo 80. Decebat utique 
testes eosdem qui cum lex daretur assumpti fuerant, 
tunc ad exprobrandam legis violutionem acciri. 
Convocate enim, inquit, ad me tribuum vestrarum 
principes, et seniores vestros,et judices, et magistros, 
ut loquar in aures eorum, el contestor eis celum et 
lerram ?!.  Observatum autem est cantico hunc 
sermonem esse contrarium. Illic enim, Attende, 
calum, aut juxta alias editiones, Auribus percipe, 
celum et audiat terra. Hio vero, audi, celum et 
auribus percipe, terra. Nam cum sublimia sapit 
populus, neo semotus ἃ Deo est, celum tanquam 
propinquum attestatur, et ut sermones in aures in- 
ducat, adhortatur. Hunc enim sensum indicat illud: 
Auribus percipe. Quando vero longe abest a coele- 
stibus, ipsum alloquitur veluti procul remotum. 
Audi, celum. 


42. De terra etiam idem sentiendum. Quapropter 


Moyses quidem quasi in propinquo habens colum, . | 


ob populi profectum ait : Attende, celum, vel, 4&8- 
ribus percipe, ut reliqui. Isaias autem, populó in 
peccatis manente,et ad terrena animum jnténdente, 


C terram uti proximam auribus sermones excipere 


jubet. Nam auribus percipere id ,sónat. Aut meto- 
nymice celum quidem dicimüs coli habitatores : 


quemadmodum civitatem eivitatis incolas, et terram 
omnes in,ipsa commérantes nuncupamus : ne inde 


θεν περιελκυσθῆναι ἡμᾶς ἴμψυχα νομίζειν τὸν ( Béddlucamur, ueotlum et terram animata esse ar- 


οὐρανὸν xal τὴν γῆν. Οὕτω γὰρ xal θρόνος Θεοῦ λέ’ 
γεται ὁ οὐρανὸς, ἐκ τοῦ. τὰς ὀπουρανίους (B8) $5v4- 
μεις παγίως ἐν αὐταῖς τὴν τοῦ θεοῦ Ἡνῶσιν ἐνιδρυ- 
μένην ἔχειν. Kai ἡ γῆ, ὑποπόδιον, διὰ τὸ τοὺς ἐπὶ 
γῆς ἀνθρώπους τὰ τελευταῖα τῶν περὶ Θεοῦ μόλις 
χωρῆσαι δύνασθαι, Κατὰ τοῦτο εἴρηται" ᾿Ανὴρ παν- 
οὔργος (89), θρόνος αἰσθήσεως : θρόνος δὲ ἀτι- 
μίας, γυνὴ μισοῦσα δίκαια. Ὥσπερ xal αἰσθήσεως 
θρόνος, ὁ αἰσθητιχὸς xa! ἔμφρων" οὕτως θεοῦ θρό- 
νος, ὁ χωρήσας τὰ ἀνωτάτω περὶ θεοῦ διηγήσεως. 
Ὅτι Κύριος ἐλάλησε. Φούδερὸν τὸ παραχούειν τῶν 
τοῦ Θεοῦ λόγων. 


bitremur.S8ic enim et calum dicitur esse Dei thro- 
nus, quod coelestes illa virtutes cognitionem Dei 
firmiter iu se ipsis insidentem habeant. Terra iti- 
dem dicitur scabellum, propterea quod homines, in 
terra degentes, extrema que de Deo predicantur, 
capere vix valeant. Dictum est juxta illud : Fir as- 
tutus, Lhronus sensus ** ; thronus autem ignominiae, 
mulier odio habens qus justa sunt. Quema&dmodum 
thronus sensus est vir, qui cordatus est et prudens ; 
ita Dei thronus est ille, qui supremam enarratio- 
nem de Deo habitam intellexit. QuiaDominus locu- 
tus est. Negligenter Dei sermones audire, res est 
formidanda. 


1 Deut. iv, 26. ** Deut. xxxii, 1. *! Deut. xxxr, 28. 33 Prov. xu. 23. 


(84) Codices tres un& cum LXX, διαμαοτύρομαι. 
Editi et Reg. primus cu'a Bibliis Complut., διαμαρ- 
τύρωμαι. Satatim duo mss., λόγος ἐνθένθε, 

(85) Reg. secundus et Colb. tertius, οντος Tan- 
quam Deus sit in propinquo. Editi cum duobus aliis 
In88., ὄντα. 

(86) Editi, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταί. Vox. ἑομηνευ- 
ταὶ deest in mss. ν᾽ 

(87) Σύνεγγυς τὴν οὖσαν, τὴν γῆν, Forte le- 
gendum. τὴν σύνεγγυς οὖσαν, τὴν γῆν, vel deleto 


ParTAOL. GR. XXX. 


articulo, σύνεγγυς οὖσαν τὴν γῆν. EDT. 

(88) Codices duo, οὐρανίους. 

(89) Apud LXX Prov. xii, 23, pro πανοῦργος le- 

itur, συνετός, vir inteltigens. Sed scholiasteg apud 

obilium, &ut potius interpres quidam, ut ex He- 
xaplis discimus, hac ipsa vooe πανοῦργος usus est. 
Suspicatur doctissimus vir Montfauconiuse, Aqui- 
lam οἱ Theodotionem 816 vertisse potuisse, cum 
non aliter verterint Geb. rz, 1. Vulgata quoque 
Homo versutus. 


N 


me. O studium erga homines Allegat jura sua Do- 
minus, ut post certissima argumenta, decornat que 
justa sunt ao debita. Filios genui εἰ exallavi. Ex 
&nima et corpore compositus homo est : caro ex 
terra, anima celestis exsistit. Quoniam igitur ipsi 
cum utroque affinitas inest et cognatio, coram iis 
qua ei maxime propria sunt, peccatum coarguit. 
Filios genui εἰ exaltavi. Generationis due spe- 
cies sunt. Una quidem, que 37 8 fuerit secundum 
Deum forma, quae ex operibus, exque susceptis 
dogmatis perficitur: huno ad modum Paulus per 
Evangelium jam lapsos parturit 9. configuratque, 
et ipsos ad pietatem reformat. Est autem altera 
quedam, nempe introitus in hanc vitam, ut est 
illud : Hic liber generationis celi et terrae **. Utram- 
que igitur generationem ipsis objicit ; et exprobrat 
quod ex nihilo conditi, et ad Dei imaginem facti 
(hoo enim est genitos esse et exaltatos), neque ut 
Creatori egere gratias, neque ut patri similes sese 
exhibuere : &ed in vitium conversi spreverunt 
Deum: diabolum vero patrem suum effecerunt. 
Omnis enim qui facit. peccatum, ex díabolo genitus 
est **. Atque Dominus ipse iniquis oit: Vos ex 
patre vestro diabolo estis **. Sane grande crimen et 
insimulatio, eum qui filius est, et. corporalem or- 
tum consecutus est, ingratum esse erga suum ge- 
nitorem. Ceterum odio intolerabili est dignus, qui 
usque adeo exaltatus, ut consors colestium fleret, 
neo 8i6 tamen perseverat in charitate erga benefl- 
cii hujus auctorem. 


14. ΥΕΒΒ. 3. Cognovil bos possessorem suum, et C 


asinus prasepe domini sui: Israel autem me non 
cognovit, et populus me wen intellexit. Bovi et asino 
confertur Dei contemptor..Quandoquidem Dum ἐπ 
honore esset, non. intellexit, comparatus est jumenlis 


insipientibus, et, similis factus est tliis *', Tales au-- 


tem suni qui non ratione, sed libidine vitam insti- 
tuunt, pre insipientia ad belluinam vitam abrepti. 
Jam vero in exprimenda similitudine, ca animalia 
que una cum hominibus nutriuntur, queque nota 
sunt assumpsil, ut pudore afficiamur, quippe qui 
simusipsis et insipientiores, et eam quam a brutis 
animantibus accipimus benevolentiam, Conitori 
nostro ipsi minime rependamus. Bos enim, qui in 
agris colendis nobis adjutor traditus est, vocem 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


13. Filios genui et exallavi, ipsi autem  spreverunt A 


4 40 


13. Υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα, αὐτοὶ δέ με 
ἠθέτησαν. Ὦ τῆς φιλανθρωπίας  Δικαιολογεῖται ὁ 
Δεσπότης, ἵνα μετὰ τὰς ἀποδείξεις ἐπαγάγῃ τὰ πρὸς 
ἀξίαν. Υἱοὺς ἐγέννησα xai ὕψωσα. Σύνθετος ὃ ἀν- 
θρωπὸς ἐχ ψυχῆς καὶ σώματος" ἡ σὰρξ ἀπὸ τῆς γῆς 
(90), ἣ ψυχὴ οὐρανία. ᾿Επεὶ οὖν πρὸς ἀμφότερα αὐ- 
τῷ d, συγγένειά ἐστιν, ἐπὶ τῶν οἰκειοτάτων αὐτοῦ τὴν 
ἁμαρτίαν ἐλέγχει. Υἱοὺς ἐγέννησα χαὶ ὕψωσα. 
Γενέσεως εἴδη δύο. Ἢ μὲν, ἡ κατὰ θεὸν μόρφωσις, 
ἐξ ἔργων xai παραδοχῆς δογμάτων ἐπιτελουμένη " 
ὡς γεννᾷ Παῦλος διὰ τοῦ Εὐχγγελίου, καὶ τοὺς ἐκ- 
πίσοντας ὠδίνει, xxi διαμορφοῖ ἀναπλάσσων αὐτοὺς 
εἰς εὐσέδειαν' ἡ δέ τίς ἐστιν, fj εἰς τὸν βίον εἴσοδος, 
ὡς τὸ, Αὕτη ἣ βίόλος γενέσεως οὐρανοῦ xal γῆς. 
᾿Αμφοτέρας οὖν αὐτοῖς προφέρει (01), καὶ ὀνειδίζει, 
ὅτι Ex τοῦ μὴ ὄντος εἷς γένεσιν ἀχθέντες, καὶ κατ᾽ 
εἰχόνα Θεοῦ γενόμενοι (τοῦτο γάρ ἔστι τὸ xal γεν- 
νηθῆναι καὶ ὑψωθῆναι), οὔτε ὡς Κτίστῃ ηὐχαριστή- 
cave (92), οὔτε ὡς πατρὶ ἑαυτοὺς ὡμοιώσατε: ἀλλὰ 
διὰ τῆς πρὸς τὸ χεῖρον τροπῆς ἠθέτησαν μὲν τὸν 
Θεὸν, πατέρα δὲ ἑαυτῶν ἐποίησαν (93) τὸν διάδολον 
Hac γὰρ ὁ ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν, ἐκ τοῦ διαβόλου 
γεγέννηται" καὶ ὁ Κύριος δὲ τοῖς πονηρευομένοις φη- 
σιν ^ Ὑμεῖς ix τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ διαδόλον 
ἐστέ, Μεγάλη μὲν οὖν χατηγορία, καὶ τὸν υἱὸν ὄντα 
καὶ τῆς σωματιχῆς γενέσεως τετυχηχότα, ἀγνώμονα 
εἶναι περὶ τὸν γεννήσαντα’ ἀφορήτου δὲ μίσους 
ἄξιος ὁ καὶ ὑψωθεὶς τῷ (94) γενέσθαι τῶν οὐρανίων 
μέτοχος, καὶ μηδὲ οὕτως ἐπιμένων τῇ πρὸς τὸν εὐὖ- 
εργέτην ἀγάπῃ. 


14. "Erw βοῦς τὸν χτησάμενον, καὶ ὄνος τὴν 
φάτνην τοῦ χυρίου αὐτοῦ * ᾿Ισραὴλ δὲ us οὐκ 
(95) ἔγνω, καὶ ὁ λαός με οὐ συνῆχε. Boi καὶ ὄνῳ 
συγκρίνεται ὁ ἀθετήσας Θεόν. ᾿Επειδὴ γὰρ ᾿Εν τιμὴ 
ὧν, οὐ συνῆχε, παρασυνεθύλήθη τοῖς χτήνεσι τοῖς 
ἀνοήτοις, καὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς. Τοιοῦτοι (96) δέ. 
εἶσιν οἱ μὴ κατὰ λόγον, ἀλλὰ χατὰ πάθος ζῶντες, ἐκ 
τῆς ἀλογίας πρὸς τὸν χτηνώδη βίον ὑποφερόμενοι. 
Tà σύντροφα δὲ τοῖς ἀνθρώποις καὶ γνώριμα πρὸς 
τὴν εἰκόνα παρέλαῦύεν, ἵνα αἰσευνώμεθα, καὶ - τούτων 
ὄντες ἀσυνετώτεροι, καὶ μηδὲ ἧς παρὰ τῶν ἀλόγων 
εὐνοίας τυγχάνομεν, ταύτης αὐτοὶ τῶ χτίσαντι ἡμᾶς 
μεταδιδόντες, Βοῦς μὲν γὰρ, ὁ συνεργὸς ἡμῖν εἰς 
γεωργίαν παραδοθεὶς, καὶ φωνῆς τοῦ τρέφοντος 
ἐπαισθάνεται, καὶ τὸν συνήθως αὐτῷ προσφέροντα 


nuiritoris sui novit, eumque qui sibi pabulum ἢ τὴν τροφὴν ἐπιγινώσχει" ὄνος δὲ αὐτομάτως ἐπὶ τοὺς 


alferre solet, agnoscit. Asinus autem sponte nature 
ad consueta stabuli sui loca festinat. Quod si brutis 
animalibus tante inest habitudo cum suo provisore, 


88 Galat. iv, 19. δ᾽ Gen. v, 1 ; r1, 4. 


(90) Sic mss. quatuor. Deest τῆς in editis. Mox 
ms88. duo cum Eusebio, ἀμφότερα αὐτὼν. Alii duo 
ms88. perinde atque editi, αὐτῷ. Lege Prefationem. 

(91) Reg. primus etalii duo προφέρει. Editi cum 
Reg tertio, προσφέρει. 

(92) Editi et quatuor mss., ηὐχαριστησατε. . . . 


ἡμοιώσατε. Reg. secundus, ηὐχαρίστησαν... ὡμοίω- 
σαν, Εἰ fortasse prestat ita legt ob ea que sequun- 


τῆς καταλύσεως συνήθεις τόπσυς ὁρμᾷ. El οὖν τοῖς 
ἀλόγοις τοσαύτη πρὸς τὸν ἐπιμελούμενον dj συν- 
ἤθεια, πόσον ἡ λογικὴ φύσις τῆς πρὸν τὸν Θεὸν ἀγά- 


86 I Joan, 1g, 8. 6 Joan. vir, 44. 57 Psal. χύνιι, 13. 


tur verba, ἠθέτησαν... ἐποίησαν. Hoo ipso in loco 
quinque mss., στροφῆς. Editi, τροπῆς. 

(93) Sic mss. quator. Editi, ἐποιήσαντο, Mox duo 
ms8., γϑγένηται. 

(94) lta mss. quator. Editi, τοῦ. 

(95) Editi, Ἰσραὴλ μὴ δὲ ἔγνω. At mss. ut ip 
contextu. 

(96) Bic aliquot mss. At editi τοιοῦτο. 


441 


COMMENT. IN ἸΒΑΙΑΜ PROPHETAM. CAP. I. 


πης tà μέτρον ἀπαιτηθήσεται ; Παρατήρει δὲ, ὅτι A quanta dilectionis in Deum mensura reposcenda 


ὁ βοῦς πλείονα τὴν σύνεσιν ἔχειν παρὰ τὸν ὅσον με- 
μαρτύρηται. Ὁ μὲν γὰρ αὐτὸν ἔγνω τὸν χτησάμενον 
(97), ὁ δὲ τὴν φάτνην μόνον. δεικνύντος τοῦ λόγου, 
ὅτι τὸ γαστρίμαργον ζῶον τὸν τῆς ἡδονῆς μόνον 
Ἡνωρίζει τόπον, ὁ δὲ ἔχει τινὰ χἀὶ αὐτοῦ τοῦ καλοῦ 
xai ὠφελίμου σύνεσιν. Διόπερ ὡς ἀνοιχείως ἐχόντων 
τῶν ζώων πρὸς ἀλληλα, ἐν Δευτερονομίῳ ἀπῃγόρευ- 
ται (98) ἀροτριᾷν. Ἐν μόσχῳ καὶ ὄνῳ ἐπὶ τὸ αὐτό" 
τουτέστι, τὸ γαῦρον (90) τῆς ψυχῆς xal φιλόπονον, 
τῷ φιληδόνῳ καὶ παθητιχῷ μὴ συζεύξης. Οὐ γὰρ 
τῶν βοῶν μέλει τῷ Θεῷ ἀλλὰ δι’ ἡμᾶς πάντως 
ἐγράφη, ᾿Αλλαχοῦ δὲ πάλιν συνέζευχται. Μαχάριος 
γὰρ ὁ σπείρων ἐπὶ πᾶν ὕδωρ, οὗ βοῦς καὶ ὅνος 
πατεῖ: τουτέστι ὁ τῷ διδαχτιχῷ λόγῳ τό τε φιλό- 
πόνον τῆς ψυχῆς ἐπεγείρων, καὶ τὸ φιλήδονον αὐτῆς 
θεραπεύων. Ὥσπερ γὰρ τὸ ζῶον ἀχθοφοριχὸν, οὕτω 
καὶ τὸ ἐπιθυμητιχὸν τῆς ψυχῆς τῷ βάρει τῆς ἁμαρτίας 
καταπεφόρτισται. 


est ἃ rationali natura ἢ Observa autem, bovem 
juxtatestimoniuimn illud majorem pre asino obtinere 
intelligentiam. Ille namque ipsum novit possesso- 
rem : hic vero presepe solum.Ostendit autem Scri- 
ptura animal ventri indulgens, solum agnoscere 
voluptatis looum.Bos vero quamdam ipsius honesti 
atque utilis habet cognitionem. Itaqus tanquam 
nihil inter se affinitatis habeant heo animalia,veti- 
tum est in Deuteronomio arare [n bove et asino in id- 
ipsum ** ; id est,eam unimi partem, cui inest vigor 
strenuitasque, cum ea, quae voluptatibus et af- 
fectibus gaudet, ne copulaveris. Non enim de bo- 
bus cura est Deo *?: sed profecto nostra causa id 
scriptum est. Contra tumoen, alio loco copulantur. 
888 Beatusenim quéseminat superomnemaquam,ubi 
bos eL asinus calcat 9: hoc est, qui sermone ad do- 
cendum apposito vim anim: strenuam ac laborum 
patientem exsuscitat, atque eam ipsius partem quie 


voluptatibus delectatur, emendat ao cohibet. Quemadmodum enim asinus animal est gestandis oneribus 
natum, sic et vis anima concupiscens peccati pondere deprimitur. 


15. Kal βοῦς μὲν τὸν χτησάμενον ἔγνω, Ἰσραὴλ 
δὲ με (1) οὐκ ἔγνω τὸν χτίσαντα xal ὄνος τὴν 
φάτνην τοῦ χυρίον αὐτοῦ ἐπέγνω, Ἰσραὴλ δέ με οὐ 
συνῆκε. Καὶ φάτναι μὲν πολλαὶ, ἀλλ᾽ ὅμως ὁ ὄνος 
τῆς τοῦ χεχτημένου αὐτὸν φάτνης οὐχ ἀποσφάλλεται, 
Θεὸς δὲ εἴς, καὶ ὁ ἀγνώμων λαὸς ἐπὶ τοὺς μὴ ὄντας 
θεοὺς ἀποπλανᾶται. Ἐμὲ οὐ συνῆχε, τον δι᾿ οὐρανοῦ 
γνωριζόμενον, τὸν διὰ γῆς καὶ θαλάσσης δειχνύ- 
μενον (2)" τὸν διὰ ἡλίου, καὶ σελήνης, τὸν διὰ τῶν 
ἀστέρων, τὸν διὰ πάσης τῆς κτίσεως χαταμηνυόμε- 
vov, Οἰχείως δὲ τῇ μὲν τοῦ βοὸς εἰχόνι ὁ Ἰσραὴλ 
ἀποδέδοται, τῇ δὲ τοῦ ὄνου ὁ ἀπλῶς λαός. Ὅση γὰρ 
Bot πρὸς ὄνον ἣ διαφορὰ, τοσοῦτον τοῦ ᾿Ισραὴλ, Oc 
ἑρμηνεύεται ὁ ὁρῶν θεὸν, πρὸς τὸν ἁπλῶς λαὸν χρη- 
ματίζοντα τὸ διάφορον. 


15. Et quidem bos suum poessessorem cognovit ; 
Israel autem non cognovit me, qui ejus conditor 
sum ;et asinus presepe agnovit, sui domini ; Ierael 
autem me non intellexit. Atque multa quidem pre- 
sepia sunt, nec tamen asinus a sui possessoris 
presepi aberrat. Sed lioetunus sit Deus, tamen .: 
populus beneficiorum immemor post eos, qui non | 
sunt dii, deerrat. Me non intellezil, quem cojuüm 
commoastrat, quem terra et mare declarant;quem 
sol et luna, stelle et omnes res creates" Índicant. 
Porro Israel ut convenienter per bovis similitudi- 
nem exprimitur, ita per asini cozaparationem sim- 
plex populus. Quanta ergq inter asinum et bovem 
differentia est, tanta intercedit dissimilitudo inter 
'sraelemg qui Deum videns interpretatur, et. popu- 


r lum simplicilBE nuncupatum. 


16. Οὐαὶ ἔθνος ἀμαρτωλὸν, λαὸς πλήρης ἀμαρε 
τιῶν, σπέρμα πονηρὸν,. υἱοὶ ἀνόμόι Ἔθνος καὶ 
λαὸς πολλαχοῦ . συνεζευγμένως λέγεται" ὡς τὸ (3). 
Ἐν πολλῷ [0 δόξα βασιλέως τ᾿ ἐν δὲ ἐχλείψει 
λαοῦ, συντριδὴ δυνάστου" xal τὸ, "Iva τί ἐφρύα- 
ξαν ἔθνη, xxi λαοὶ ἐμελέτησαν κενά; Νυνὶ δὲ 
ἀπὸ τοῦ ἔθνος εἶναι ἁμαρτωλὸν ἀρξάμενοι, xax (A) 


16. VEens. 4. P: genti peccatriei, populo pleno 
peccatis, semini, nequam filiis sceleratis | Gens οἱ 
populus plerumque conjunctim dicuntur, puta :In 
gente multa gloria regis: in defeclu autem populi, 
contritio principis *!. Item illud : Quare fremuerunt 
gentes el populi meditati sunt inania *? Nunc autem 
cum coeperit gens esse peccatrix, propter sceleris 


τὴν ἐν πονηρίᾳ αὔξησιν γίνονται λαὸς πλήρης &vo- ἢ progressum populus iniquitatum plenus evaserunt; 


μιῶν, xal ἀπὸ τοῦ σπέρμα πονηρὸν εἶναι, ἐπὶ τὸ 


et qui &nte fuerant semen nequam, filii iniqui jam 


* Deut. xxr, 10. 891 Cor. 1x, 9. *' [sa. xxxi1r, 20. *! Prov. xiv, 28. ?? Psal. r1, 1. 


(97) Reg. secundus, χτήσαντα. 

98) Sio mss. At edili, ἐν Δευτερονόμῳ ἀπηγο- 
ρεύεται, corrupte. 

(99) Ait eruditissimus vir Duceus legisse se in 
aliquibus mss. et apud Procopium, ἐνεργόν. Sed 
Combefisius, homo non plus justo credulus, ea de 
re dubitare videtur,dum hoc loco ita scripsit:;'Evep- 

ὄν putat Duc. se legisse, loco τοῦ, γαῦρον. Utut 
bao sunt, illi ipsi codices Regii,quos contulit Du- 
ceus,quorum primus fuit Francisci primi, alter 
Henrici secundi, constanter cum aliis tribus mss. 
et cum editis habent, γαῦρον. Scio quidem legi apud 
Procopium, pag. 40, τὸ ἐνεργὸν τῆς ψυχῆς, neo dif- 


fiteor eam lectionem altera mihi videri prestantio- 
rem : sed contra auctoritatem nostrorum mss. et 
editorum quidquam immutare ausus non sum. 

(1) Ita mss. non pauci. Deest με in editis, Mox 
Reg. secundus, ἐπέγνω, ὁ λαὸς δέ. Subinde quin- 

ue mss., χεχτη μένου. fiti, χτησαμένου. 

(2) Editi, δεικνυόμενον. Αἱ mss. quinque δειχνύ- 
μενον. Mox tres mss., τῶν ἄστρων, Alii duo cum 
editis ἀστέρων. 

(ἢ Sic mss. quinque. Editi, ὡς ἐν τῷ. 

4) Reg. tertius, μετά, post incrementum, Statim 
tres mss., πλέρης ἀνομίας. 


143 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI. 


1444 


facti sunt. Ut enim qui fitin virtute progressus, ἃ Α γενέσθαι υἱοὶ ἄνομοι. Ὡς γὰρ dj κατ᾽ ἀρετὴν mpoxo- 


minoribus ad majora capit incrementum ; ita mali- 
tie» effusio, sumpto a minoribus initio, ad aliquid 
immediocabile devolvitur. Porro semen inter et filios 
inest etiam secundum ipsam naturam cognatio in- 
gens et convenientia. A semine enim ad hoc pro- 
greditur natura, ut generentur filii. Neo id modo 
gecundum 'generationes corporeas: sed et juxta 
anime processum, qui per doctrine semina effici- 
tur ; quandoquidem qui doctrinam excepere,eo us- 
que proficiunt, ut doctoribus suis flant consimiles. 
Etidcirco filii appellantur, sive filii regni, cum 
suscepti salutaribus seminibus, per ea perficiun- 
tur; aut gehenne filii, si ob perveream et impro- 
bam doctrinam perditioni destinantur. Magna au- 
tem objurgatio est, totam gentem vooeri pecoatri- 
cem, 80 si ne unus quidem in ipsa quidpiam recti 
operis patraret : item, cum populus pecoatis plenus 
dicitur, quasi nullum non genus iniquitatis et fla- 
gitii &b ipso exerceatur, adeo ut etiam ipsa vitia 
gecum pugnantia et contraria inveniantur, ceu di- 
ctum est : Repletos omni iniquitate ?*. Et. illud: 
Nondum enim completa sunt peccala | Amorrhzo- 
rum **. Quin etiam ab ipso Salvatore dictum est: 
Et vos implete mensuraw patrum vestrorum 95. 

889 17. Semini nequam. Zizanium, quod ab ini- 
mico homine puro frumento inspersum est, jam 
adultum filius iniquus evasit, cum filius seit perdi- 
tionis, filiusque gehennae. Quapropter et commise- 
rationé digni sunt, qui cum essent filii Altissimi, 
facti sunt fllii iniqui ; quique cum in generatione 
megis divina ma&nere debuissent, facti sunt semen 
nequam. Ceterum inveterata malitia iis qui pri- 
mum ipsa inferti sunt, ihteritum parit. Extrema 
namque malitia secum ipsas pugnat. Dereliquistis 
Dominum et irritastis sanctum Israel... Quodnam 
datur majus malitis argumentum,quam a bono de- 
ficere ? que itidem pravitas major quam bonum 80 
mitem exasperare ? Quin et deiisdem apud Jere- 
miam coarguuntur. Me enim dereliquerunt fontem 
aqua vive **. Verum pro ratione et modo hujusce 
defectionis unusquisque sibi ipse,oum remuneratio 
flet, ira mensuram recondit. Alienati sunt retror- 
&um. Hoc ex editione Theodotionis appositum est, 
quasi & Deo abalienari quodam in vitium lapsu, si 
interpreteris, idem sit atque eum derelinquere. 


Quemadmodum enim is qui ad perfectionem con- ἢ σεως. Ὥσπερ γὰρ ὁ τελειοὔμενος 


tendit, in anteriora progreditur, ita peccator relro 


πὴ ἀπὸ τῶν ἐλαττόνων ἐπὶ xà μείζω (5) τὴν αὔξησιν 
ἔχει" οὕτως ἣ τῆς κακίας χύσις ἀπὸ τῶν ὑποδεεστέ- 
prov τῶν ἐξ ἀρχῆς ἐπὶ τὸ ἀνήκεστον φέρεται. Σπέρμα 
δὲ πρὸς υἱοὺς πολὺ τὸ ἀχόλουθον xal xat' αὐτὴν τὴν 
φύσεν ἔχει. ᾿Απὸ τοῦ σπέρματος γὰρ εἷς τὸ υἱοὺς (6) 
γενέσθαι προχόπτει, οὐ μόνον χατὰ τὰς σωματιχὰς 
γενέσεις, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν ἐν ψυχῇ αὔξησιν, ἐκ 
τῶν τῆς διδασκαλίας σπερμάτων εἷς τὴν πρὸς τοὺς 
διδάξαντας ἐξομοίωσιν τῶν ὑποδεξαμένων τὰ διδάγ- 
ματα προχοπτόντων, xal διὰ τοῦτο υἱῶν χρηματι- 
ζόντων, ἔτοι υἱῶν τῆς βασιλείας, ὅταν τὰ σωτήρια 
δεξάμενοι (7) σπέρματα, xav! αὐτὰ τελειοῦνται, ἢ 
τῆς γεέννης υἱῶν, ἐὰν ix πονηρῶν διδαγμάτων τῇ 
ἀπωλείᾳ προσοιχειῶνται. Μεγάλη δὲ κατηγορία, ὅλον 
ἔθνος ἁμαρτωλὸν χρηματίζειν, ὡς μηδένα ἐν αὐτῷ 
χατορθοῦν' καὶ λαὸν πλήρη ἁμαρτιῶν, ὡς πᾶν εἶδος 
ἀνομίας (8) ἐπιτηδεύεσθαι παρ᾽ αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ τὰ 
τῆς καχίας πρὸς δχυτὴν ἐνχντιώματα εὐρίσχέσθαι, 
χαθὼς εἴρηται’ Πεπληρωμένους πάσης ἀδικίας" 
χαὶ τὸ, Οὕπω γὰρ ἀναπεπλήρωνται αἱ ἁμαρτίαι 


τῶν ᾿Αμοῤῥαίων: χαὶ παρὰ τοῦ Σωτῆρος δέ: 
Πληρώσατε xal ὑμεῖς τὸ μέτρον τῶν πατέρων 
ὁμῶν. 


17. Σπέρμα πονηρόν. Τὸ παρὰ τοῦ ἐχθροῦ ἀν- 
θρώπου τῷ καθαρῷ σίτῳ ἐπισπαρὲν ζιζάνιον, ὃ εἰς 
τελείωσιν ἐλθὸν υἱὸς ἐγένετο ἄνομος, υἱὸς ὧν ἀπ- 
ὡλείας xal υἱὸς (0) γεέννης. Διὰ τοῦτο xal θρήνου 
ἀξιοῦνται οἱ, ἀντὶ τοῦ υἱοὶ Ὑψίστου εἶναι, υἱοὶ γενό- 
μενοι ἄνομοι, καὶ ἀντὶ τοῦ μεῖναι ἐν (10) τῇ θειοτέρᾳ 
γεννήσει, σπέρμα γενόμενοι πονηρόν' πλὴν ὅτι ἡ 
ἐν ἔθει πονηρία αὐτῶν πρῶτον τῶν ἐχόντων ἐστὶ 
φθαρτιχή" τὸ γὰρ ἔχαστον ἐν πονηρίᾳ xal πρὸς 
ἑαυτό ἔστιν ἀσύμφωνον. ᾿Εγχατελίπατε (41) τὸν 
Κύριον, καὶ παρωξύνατε τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραήλ. 
Τίς μείζων κακίας ἀπόδειξις, ἢ 7) τοῦ ἀγαθοῦ ἐγκατά- 
λειψις; καὶ πονηρίας ὑπερδολὴ, τὸ παροξῦναι τὸν 
ἀγαθὸν καὶ πρᾶον (12); Τὸ αὐτὸ δὲ καὶ καρὰ τῷ 
Ἱερεμίᾳ κατηγοροῦνται. Ἐμὲ γὰρ ἐγκατέλιπον 
πηγὴν ὕδατος ζῶντος. Κατὰ δὲ τὴν ποσότητα τῆς 
ἑγκαταλείψεως, τὸ μέτρον ἕχαστος ἑαυτῷ θησυαρίζει 
τῆς ἐν τῇ ἀνταποδόσει ὀργῆς. ᾿Απελλοτριώθησαν 
εἰς τὰ ὀπίσω. Τοῦτο ἀπὸ τοῦ (43) Θεοδοτίωνος προσ- 
stígn, οἱονεὶ ἑρμηνεία τοῦ ἐγκαταλιπεῖν, τὸ ἁπαλ- 
λοτριοῦσθαι τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς ἐπὶ τὸ χεῖρον ἀποπτώ- 
τοῖς ἔμπροσθεν 
οὕτως ὁ ἁμαρτάνων εἰς τὸ κατόπιν 


ἑπεχτείνεται, 


οδ Rom. 1, 25. ** Gen. xv, 16. ** Matth. χχιι, 32. 9 Jerem. ri, 13. 


(5) Editi et duo mss., τὸ μεῖζον. Alii tres, τὰ μεί- 
ω 


(6) Colbertini primus et tertius, υἱός. Editi cum 
Reg. secundo, τοὺς υἱούς. Regii primus et tertius 
ut in textu. 

(7) Reg. secundus, δεξαμένων. Ibidem mss.quin- 
que, τελειοῦντα. Editi, τελειῶνται, 

(8) Sic editi cum dvobus mss. Alii tres, ἀμαρ- 
τίας. Mox mss. duo ἐναντιώματα ἐνευρίσκεσθαι. 

(9) Ita editi et mss. nonnulli. Vox υἱός in utro- 


que Combef. deest. Non longe hinc duo mss., θρή- 
you ἀξιοῦνται. 

(10) Editi cum duobus mss., ἐπί. Alii tres, iv. 
Neo ita multo post mss. quinque, πρῶτον, Editi, 
TOQO'tCoV. 

n Legitur in mss. nonnullis, ἐγχυτελίπετε. 

12) [ta edili et duo mss. ΑἸ] tres, avtov. 

(13) Sic miss. At editi omittunt, Τοῦτο. Lege 

uc. 


145 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


146 


ἀναποδίζει (14), μαχρύνων ἑαυτὸν τοῦ Κυρίου, xai À pedem refert, submovens sese a Domino, et. ob id 


διὰ τοῦτο ἀπολλύμενος. ᾿Ιδοὺ γὰρ, φησὶ, οἱ μακρύ- 
νοντες ἑαυτοὺς ἀπὸ σοῦ, ἀπολοῦνται. Οὕτως οὖν 
βιώσωμεν, ὡς μηδέποτε τὰ παρελθόντα κρείττονα 
εἶναι τῶν μελλόντων ἢ τῶν ἐνεστηκότων. Τοῦτο γὰρ 
χαὶ ὁ Ἐχχλησιαστὴν ἀπαγορεύει" Μὴ εἴπῃς, ὅτι 
ἡμέραι αἱ πρότεραι ἀγαθαὶ ἦσαν ὑπὲρ ταύτας " 
ὅτι οὐχ ἐν σοφίᾳ ἑπηρώτησας περὶ τούτου. ᾿Βὰν 
γὰρ αἱ προάγουσαι ἡμέραι βελτίους ὦσι τῶν μετὰ 
ταῦτα, λεχθήσεται ἡμῖν ([5}᾽ Τοσαῦτα ἐπάθετε εἰχῆ. 
ἁμαυρουμένων τῶν καλῶν ὑπὸ τῆς ἐν τοῖς ὕστερον 
ἀμελείας. Ὁ γὰρ ἹἹεζεχιήλ φησιν. ᾿Εν τῷ ἀποστρέ- 
qat δίκαιον bx. τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ, xal ποιῆ- 
σαι ἀδικίαν κατὰ πάσας τὰς ἀνομίας ἃς ἐποίησεν 
6 ἄνομος" πᾶσαι αἱ δικαιοσύναι ἃς ἐποίησεν, οὐ 
μὴ μνησθῶσιν " tv τῷ (16) παραπτώματι αὐτοῦ ᾧ 
παρέπεσε, καὶ ἕν ταῖς ἁμαρτίαις αὐτοῦ αἷς ἥμαρτεν, 
ἐν- αὐταῖς ἀποθανεῖται. 

48. Τί ἔτι πληγῆτε, προστιθέντες ἀνομίαν ; Τὸ 
λεγόμενον τοιοῦτόν ἔστι" Ἐπὶ ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν 
παιδεύων ὑμᾶς, ἑἐμαστίγουν. Μὴ μετανοοῦσιν, ἀλλ᾽ 
ἔτι ἐξαμαρτάνουσιν ἐπῆγον ἀεὶ καὶ προσετίθουν τὰς 
μάστιγας, ὡς πᾶν μέρος τοῦ σώματος ἀπὸ τῶν ἕν 
νουθεσίᾳ πληγῶν κατειλῆφθαι. Τοῖς υὲν ἰάσιμα 
ἁμαρτάνουσιν ἀπειλεῖ ὁ λόγος, ἑπισχέπτεσθαι ἐν 
ῥάδδῳ τὰς ἀνομίας αὐτῶν, καὶ ὃν μάστιξι τὰς ἀδι- 
κίσς αὐτῶν τοῖς δὲ ἀνιάτως ἔχουσι λέγει " Τί ἔτι 
πληγῆτε; μάσας διεξεληλυθότες τὰς πληγὰς, πασῶν 
κατεφρονήσατε τῶν ἑπιστρεπτιχῶν μαστίγων " συν- 
τριμμὸς ὁμᾶς. μένει. ᾿Αποροῦντος ἡ φωνὴ xal ἀπο- 
γιγνώσκοντος τὴν διόρθωσιν, ὡς Ev τῷ ᾿Ιεζεχιήλ (47): 
Ὃ ζῆλός μου ἀποστήσεται ἀπὸ σοῦ, χαὶ οὐ θυμω- 
θήσομαι kml σοί. Τῶν δὲ περιστατικῶς συμᾷαι- 
νόντων τινὰ μὲν ἁμαρτημάτων ἕνεκα γίνεται, τινὰ 
δὲ εἷς διόρθωσιν τοῦ ἤθους τῶν πειραζομένων, ἄλλὰ 


δὲ ὑπὲρ τοῦ ἔχτριδῆναι τοὺς ἀπεγνωσμένους, ὡς im. 


τοῦ Φαραώ. Τούτοις οὖν ὡς ἀπεγνωσμένοις οὐχέτι 
πληγαὶ, οὐδὲ μάστιγες, ἀλλ’ ἀφανισμὸς ἀπειλεῖται. 
Πᾶσα κεφαλὴ εἰς πόνον, xüt πᾶσα καρδία εἴς λύ- 
Trnv. Ἐ{Ο ἔτι πληγῆτε, ὧν καὶ τὰ σώματα xal αἱ 
ψυχαὶ μεμαστίγωνται, καὶ οὐδαμοῦ ἣ διόρθωσις, πά- 
σης κεφαλῆς ὀδυνομένης καὶ πάσης χαρδίας σχυθρω- 
κἀζούσης (18); Οὐ πάντως τὸ μέλος τοῦ σώματος 
λέγει τὴν κεφαλὴν, ὡς περὶ αὐτὴν μόνην τῆς ὀδύνης 
ἑστηριγμένης, ἀλλὰ Πᾶσα κεφαλὴ, ἀντὶ τοῦ τὸν καθ' 
ἕνα ἄνθρωπον, κατὰ τὴν συνήθειαν τῆς Γραφῆς. Αά- 


disperit. Ecce enim, inquit, qui elongant se a te, 
peribunt *. Ad hunc igitur modum vitam nostram 
instituamus, utque praeterierunt, nunquam me- 
liora futuris exsistant aut presentibus. ld ipsum 
enim interdicit Ecclesiastes : Ne dixeris, quia, dies 
priores erant boni super hos : quia non in. sapientia 
interrogasti de hoc 38. Si enim dies priores poste- 
rioribus sunt meliores, dicetur nobis : Tanto passi 
eatis frustra, siquidem vestra bona opera pre sub- 
sequente negligentia ad nihilum redacta sunt. Ait 
enim Ezechiel: Justus si averlerít se α justitia suo, 
et fecerit iniquitatem juxta omnes. iniquitates quas 
fecil iniquus : omnes justitize quas fecit,non memora- 
buntur in delicto suo in quod prolapsus est, et in pec- 
catis suis quz peccavit, in ipsis morietur **. 


18. Vgns. 5. Quid adhuc percutiamini, adjicientes 
iniquitatem ? Quod dicitur,est hujusmodi :Flagellig 
vos cedebam, pro peccatis vestris castiguns vos. 
Cum vos haud poniteret,imo cum magis delinque- 
retis; indüncebam semperet multiplicabam flagella, 
ut quelibet corporis pars plagis ad corrigendum 
idoneis operiretur. Certe, quando delinquentium 
peccatis remedium afferri potest, interminatur 
Scriptura fore ut visitet Dominus eorum iniquitates- 
in virga, et eorum injustitias in verberibus ! ; aed 
his qui insanabiliter peccaverunt dioit : Quid/adhuc 
perculiamini ἢ Experti plagas omnes, omnia quibus 
castigati fuistis flagella contempaistis. Contritio 
vos manet. Hec vox est deflcientis et de corre- 
ctione desperantis, quemadmodum in Ezechiele : 
Zelus meus recedeta te,: et non. irascar adversum 
te ?*. Porro ex iie calfimitatibus, que eveniunt, alie 
quidem aecidugt ad punienda peccata, alis ad mo- 
res eorum qui tentantur emendandos, alie ad eos 
qui desperantur atterendos, ut in Pharaone. Itaque 
his890 tanquam desperatis non jam plagas aut 
flagella, sed interitum minatur. Omne caput in la- 
bore, et omne cor in iristitia. Quod adhuo pereutia- 
mini vos, quorum tum corpora tum anime flagris 
concisa sunt, nec tamen oorrecti estis ? quippe ca- 
put omne dolore oruciatur, et cor omne moerore 
afficitur. Profecto corporis membrum per caput 
non intelligit, tanquam ipsi soli insideret dolor: 


ὄετε (19). yàp ἀπαρχὴν πάσης συναγωγῆς Ἰσραὴλ, ἢ sed juxta Scripture consuetudinem, per omne ca- 


κατὰ συγγενείας, κατὰ δήμους, xav' ofxouc πα- 
τριῶν, κατὰ ἀριθμὸν ἐξ ὀνόματος αὐτῶν, χατὰ 
χεςαλὴν αὐτῶν. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ὅλον τὸ ἔθνος ἁμαρ- 
τωλὸν͵, καὶ πᾶς ὁ λαὸς πλήρης ἀνομιῶν, διὰ τοῦτο 


V Psal. rxxu, 27. ** Ecole. vri, 11. 


is Reg. secundus, ἀναποδίζεται. 
15) Editi, ὁμῖν. At quinque mss., ἡμῖν. 
(16) Editi, ἀλλ᾽ ἐν τῷ. At mss.quinque etin con- 


textu. 
(17) Codices tres, 'Ie£exelà. φησιν. 


Ὁ Ezech. xvii, 24. 


put, hbomoquilibet significatur. Accipile enim primi- 
tias omnis synagogz Israel, secundum cognationes, 
secundum populos, secundum domos patriarum, se- 
cundum numerum ex nomine corum, secundum ca- 


! Peal. υχχχν}ι, 23. ?Eezch. xvi, 42. 


(18) Editi et duo mss. σχυθρωπευούσης. Alii 
tres, σχυθρωπαζούσης. 

(2) 8ic omnes nostri mss. ct Anglio. cum editis, 
At LXX, λάοετε ἀρχήν, Sumite princtpium. Vulgata 
Tollite summam. 


121 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


448 


put corum ?. Nam cum tota gens peccatrix sit, po- A xal ἡ κόλασις ἐπὶ πάντας ἔφθασε, xai πᾶσα καρδία 


pulusque omnis peccatis plenus, ob id ad omnes 
pervenit supplicium, ei omne cor maret, quoniam 
in captivitatem ob peccata sua abductus populus 
est. VERS. 6. A pedibus usque ad caput. non est in 
eo sanitas, neque vulnus, neque livor, neque plaga 
tumens. Hanc vocem, caput, pro toto accepit ho- 
mine. Α pedibus usque ad caput non est in eo sa- 
tilas : neque vuínus, neque livor, nequeplagatumens ; 
propterea quod ob unumquodque peccatum invecta 
sunt flagella ab eo qui ipsorum cur&m suscipiebat. 
Deinde, cum vulnus, continuitatis corporis sitdis- 
solutio,discissa in exigua aliqua parte connexione, 
gitque livor plage vestigium subcruentum,cum ex 
duritie et asperitate cedentis contunditur, corpus, 
hocque vestigium in aliqua parte imprimitur ;cum 
itidem phlegmone tumor ignitus sit, quando scili- 
cet humores in infirmam ac debilem partem con- 
fluunt, et male affectam calore nature contrarie 
accendunt; quid de his dicit Scriptura, qui toti in- 
firmitate prorsus correpti sunt ? Non ut vulnus,in- 
quit, non ut livor, non ut plaga tumens : ita egri- 
tudo vestra vos occupavit; scd conjunctim ingruit 
vobis malum, ita ut confusa sint. omnia, adeoque 
Sint vulnus, livor, et plaga. Non est malagma ím- 
ponere, neque oleum, neque ligamenta. Quandoqui- 
dem heo egritudo, vulnere, livoreac plaga tumente 
pejor est; non est malagma itmnponere tanquam ad 
plage&m, neque oleum, ut ad vulnera. Non jam,in- 
quit, opus est hisce remediis : quippe majora sunt 
aymplomat& quam ut hisce medicamentis cedant. 


Itaque vulnera sunt Ecclesie schismata: vibices C 


vero cordasunt subdola et fallacia : phlegmone au- 
tom animi esl elatio, ex insulsa opinione intumo- 
scentis, atque ob eam rem efferentis sese adversus 
Christi scientiam. Porro malagma est sermo maen- 
suctudini lenitatique conjunctus, qui vanas depri- 
mit elationes : oleum vero, sermo est quo fraudu- 
lenta, snbdola et aspera simulate falsoque loquen- 
tium verba leniuntur cum misericordia et commi- 


λυπηρὰ, tlc αἰχμαλωσίαν ἀγομένου (20) τοῦ λαοῦ διὰ 
τὰ ἁμαρτήματα. ᾿Απὸ ποδῶν ἕως χεφαλῆς οὐχ 
ἔστιν ἐν αὐτῷ ὁλοχληρία, οὔτε τραῦμα, οὔτε μώ- 
λωψ, οὔτε πληγὴ φλεγμαίνουσα. Τὸ, Κεφαλὴ, ἐπὶ 
ὅλου ἕλαδε τοῦ ἀνθρώπου. ᾿Απὸ ποδῶν ἕως χεφαλῆς 
οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ ὀλοχληρία, οὔτε τραῦμα, οὔτε 
μώλωψ, οὔτε πληγὴ φλεγμαίνουσα" διὰ τὰς ἐφ᾽ 
ἑχάστῳ ἀμαρτήματι παρὰ τοῦ ἐπιμελομένου αὐτῶν 
ἐπενεχθείσας μάστιγας. Εἶτα ἐπειδὴ τραῦμο λύσις 
ἐστὶ τῇς τοῦ σώματος συνεχείας, χατὰ μιχρόν τι 
μέρος τῆς συναφείας διακοπείσης“ xal. ὡς ὁ μώλωψ 
ἴχνος ἐστὶ πληγῆς ὕφαιμον, θλασθέντος τοῦ σώματος 
ix τῆς ἀντιτυπίας τοῦ πλήξαντος, xal τοῦτο δὲ κατά 
τι μέρος συνίσταται" xal d φλεγμονὴ ὄγχος ἐστὶ 
πυρώδης, συῤῥεόντων ἐπὶ τὸ ἀσθενῆσαν μέρος τῶν 
ὑγρῶν, καὶ τῇ παρὰ φύσιν θερμασίᾳ φλεγόντων τὸ 
πεπονθός" ὁ λόγος τί φησι περὶ τῶν ὅλων δι’ ὅλου 
τῇ ἀσθενείᾳ χατειλημμένων ; Ὅτι οὐχ ὡς τραῦμα, 
φησὶν, οὐδὲ ὡς μώλωψ, οὐδὲ ὡς πληγὴ φλεγμαίνου- 
σα, οὕτως ὑμῶν ἡ ἀῤῥωστία ἥψατο, ἀλλὰ δ᾽νωμένως 
ἑπίχειται ὑμῖν τὸ xaxóv, ὡς πάντα εἶνάι συγχεχυ- 
μένα, καὶ τραῦμα εἶναι (21), καὶ μώλωπα, καὶ πλη- 
γήν. Οὐκ ἔστι μάλαγμα ἐπιθεῖναι, οὔτε ἔλαιον, 
οὔτε χκαταδέσμους. Ἐπειδὴ ὑπὲρ τραῦμα xal μώ- 
λωπα καὶ πληγὴν φλεγμαίνουσαν dj ἀῤῥωστία ἑστὶν, 
οὐχ ἔστι μάλαγμα ἐπιθεῖναι, ὡς πρὸς τὴν πληγὴν, 
οὐδὲ ἔλαιον ὡς τρὸς τὰ τραύματα. Οὐ χρεία, φησὶ, 
τῆς ἀπὸ τούτων βοηθείας " μείζονα γὰρ τὰ συμπτώ- 
ματα ἢ ὥστε τούτοις ἐνδοῦναι, Τραύματα (22) μὲν 
οὖν ἐστι τὰ ἐν Ἐχχλησίᾳ σχίσματα " μώλωπες δὲ, 
ai ὕπουλοι καρδίαι " φλεγμονὴ δὲ, ἔπαρσις ψυχῆς ἐξ 
ἀλόγου οἰήσεως ὀγχουμένης, καὶ διὰ τοῦτο ἐπαιρο- 
μένης χατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Χριστοῦ. Μάλαγμα μὲν 
οὖν ἐστιν ὁ μετὰ πραότητος xal ἐπιεικείας ταπεινω- 
τικὸς τῶν ματαίων φυσιώσεων λόγος ἔλαιον δὲ, ὁ 
μετὰ οἴχτου xal συμπαθείας τὸ δολερὸν καὶ ὕπουλον 

xai τραχὺ τῶν ἐν ὑποχρίσει ψευδολόγων χαταλεαί- 

νων’ χατάδεσμος δὲ, λόγος ὁ τὰ πρὸς διάστασιν ἐπει- 


γόμενα συγχρατῶν. 


Berationc. Ligamentum tandem sermo est, quos simul ea que ad dissensienem festinabant, coeroentur 


et retinentur. 

19. Vzn8. 7. Terra vestra deserla, civitates vestra 
succensa igni ; regionem veslram coram vobis alieni 
devorant : et desolata es«, eversa a. populis alienis. 
Quandoquidem desperavit do correctione,interitum 
interminatur. Ceterum isthec tempore 891 1saie 
non contigerunt : sed futura quasi jam facta enar- 
rare Scriptura solet, uti est illud: Dederunt in 
escam meam fel, et ín siti mea potaverunl me aceto *. 
Enimvero cum esset sibi persuasum, fore ut que 
preedicta sunt,contingant ; tanquam ea sint indubi- 


8 Num. 1, 2. ὁ Psal. ixvii, 22. 

(20) Editi et duo mss., ἀγομένου. Alii tres mss., 
ἀπαγομένου. 

(21)Ita Regii primus οἱ tertius. Editi, μὴ εἶναι. 
Ilud. μὴ εἶναι, omnino deest in aliis tribus mss. 

(32) Reg. secundus. τραῦμα. Mox duo msse., 
ὀγχουμένη... ἐπαιρουμένη. Éditi cum duobus aliis 


19. 'H γῆ ὑμῶν ἔρημυς, al πόλεις Üp&v πυ- 
ρίχαυστοι" τὴν χώραν ὑμῶν ἐνώπιον ὁμῶν ἀλλό- 
τριοι κατεσθίουσιν αὐτὴν, xal ἠρήμωτα: κατ- 
ἐστραμμένη ὑπὸ λαῶν ἀλλοτρίων. ᾿Επειδὴ ἀπέγνω 
τῆς διορθώσεως, ἀπειλεῖ τὸν ἀφανισμόν. Ταῦτα δὲ 
οὐχ ἐπὶ τῶν χρόνων Ἡσαΐου γέγονεν " ἀλλὰ σύνηθες 
τῇ προφητείᾳ τὰ μέλλοντα γίνεσθαι ὡς ἤδη γενόμενα 
λέγειν, ὡς τὸ, "Ἔδωχκαν εἷς τὸ βρῶμά μου χολὴν, 
καὶ εἰς τὴν δίψαν μου ἐπότισάν με ὄξος. Διὰ γὰρ 
τὴν ἐπὶ τῇ ἐκδάσει τῶν προαγορευθέντων (23) πεποί- 


ms88.. ὀγχουμένης... ἐπαιρου μένης. 

(23) Colb. primus, προσαγορευθέντων. Mox Colb. 
tertius, ἐχδνησομένη. ΑἸ duo mss., ἐχδησομένην. 
Editi denique cum aliis duobus mss., ix6ncopl- 
νων, recto. 


449 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


| 450 


θησιν, ὡς ἀναυτιῤῥήτως ἐκόημσομένων, τὸ. μέλλον A tanter eventura,futurum cum preterito connectit. 


ἔσεσθαι τῷ παρελθόντι συνάπτεται. Συμδέδηχε δὲ 
ταῦτα ἐπὶ τῆς εἰς Βαδυλῶνα αἰχμαλωσίας, τήν τε 
Υἦῆν χενωθῆναι τῶν οἰχητόρων, xal τὰς πόλεις ἐμ- 
πρησθῆναι, καὶ ὑπὸ τῶν ἐκ τῆς Μηδείας ἀποστα- 
λέντων ἐποίχων τὴν χώραν ἐσθίεσθαι, βλεπόντων cov 
καταλειφθέντων (24) ὅτε xal ἐγένετο πᾶσα dj χώρα 
χατεστραμμένη ὑπὸ λαχὼν ἀλλοτρίων. Κατὰ δὲ τὰς 
ὑφηλοτέρας ἐννοίας, τὰς ἡμῖν προσοιχειούσας τὰ 
παλαιά" Ὅταν ἀποστωμεν ἀπὸ Θεοῦ τοῦ ἡμετέρου, 
καὶ διχπετάσωμεν τὰς χεῖρας ἡμῶν πρὸς θεὸν ἀλλό- 
τριον, παραδιδόμεθα ἀλλοτρίοις τοῖς ἐρημοῦσιν ἡμᾶς 
καὶ χκαταστρέφουσιν. Ἔξεστι γὰρ θεωρῆσαι πάντα 
τὰ ἀπειλημένα συμόαίνοντα τοῖς ἁμαρτάνουσιν. "II 
Υ ὑμῶν ἔρημος. Γῆν πολλαχοῦ τὴν ψυχὴν ὁ λόγος 
λέγει τὴν ὑποδεχομένην τὰ τοῦ λόγου σπέρματα, 
ὡς ἐν τῷ Εὐχγγελίῳ δεδιδάγμεθα διὰ τῆς παραδολῇς 
τοῦ Κυρίου, ὅτι τὰ μὲν ἔπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν τῆν κα- 
λὴν, τὴν δεχτιχὴν μαθημάτων θείων, xal πρὸς καρ- 
ποφορίαν εὔθετον. "Eompoq δὲ, ἡ σοφίαν μὴ ἔχουσα, 
μηδὲ λόγον, μηδὲ κατὰ διχαιοσύνην βιοῦσα, μηδὲ ἐν 
ἀληθείᾳ πορευομένη. Αἱ πόλεις ὑμῶν πυρίκαυστοι. 
Πόλις ἐστὶ σύστημα ἀνθρώπων ἐκ διαφόρων ἐπιτη- 
δευμάτων ἐπὶ χοινωνίᾳ βίου συγκεχροτημένον᾽' ὅπερ 
διὰ τὸ πολλὴν ἔχειν τὴν ἐν τοῖς ἔργοις ματαιότητα, 
ξύλα, χόρτον (25) καὶ καλάμην, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς 
χρίσεως χκαταπίμπραται, xal γίνεται τὰ συστήματα 
τῶν ἀσεδῶν πυρίκαυστα. Τὴν χώραν ὁμῶν ἐνώπιον 
ὑμῶν ἀλλότριοι κατεσθίουσιν, ὅταν ἐκ προτέρου 
βίου καὶ πολιτείας ἀγαθῆς πεπληρωμένης τῆς φυχῆς 
τῶν χαρπῶν τοῦ Πνεύματος, ἀγάπης, χαρᾶς, εἰρήνης, 
μαχροθυμίας, χρηστότητος, ἐπιπεσόντες ἀλλότριοι 
λογισμοὶ καταναλίσχωσι τὰ προπεπονημένά. ᾿Αλλὰ 
ἐὰν χαὶ ἐν τῇ πράξει τῶν χατὰ τὸν βίον τὸ πραχτι- 
χὸν τῆς ψυχῆς ἔχδοτον δῶμεν δαιμονίοις ἀκαθάρτοις, 
γίνεται ἡ γῆ ἡμῶν χατεστραμμένη ὑπὸ ἀλλοτρίων. 
Θεοῦ γὰρ γεώργιον, Θεοῦ οἰχοδομή ἐσμεν. “Ἕως 
ἐσμὲν (26) χλήματα μένοντα ἐν τῇ ἀμπίλῳ' τῷ Υρι- 
στῷ, φέροντα τοὺς χαρκοὺς τοὺς ὑκιδάλλοντας ἡμῖν, 
Θεὸν ἔχομεν γεωργόν’ ἐὰν δὲ ἀποστῶμεν τῆς ζωο- 
“ποιοῦ ῥίζης, τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως, ξηραινόμενοι 
βαλλόμεθρα ἔξω, xai καιόμεθα' xal ἡ ix τῆς διδα- 
ενχλίας οἰκοδομὴ ἡμῶν, παρὰ τὸ καθῆχον βιούντων, 
χαταστρέφεταιν "Edv γὰρ μὴ ἐπιμένωμεν τῷ θεμελίῳ 
τῶν ἀποστόλων, ἀποιχοδομοῦντες τὰ τίμια. ὡς μὴ 
ἔχοντες θεμέλιον χαταῤῥηγνύμεθα, χαὶ γίνεται τὸ 


Porro heo contigerunt tum cumin Babylonem ab- 
ducti sunt captivi:siquidem terra suis exhausta est 
habitatoribus: civitates fuerunt igni succensem, et 
ab iis qui ex Mediamissi erant colonis devorata re- 
gio est,his ipsis qui fuerant derelicti, id cernen- 
tibus; itidem cum regio omnis subversa est ab 
alienis populis. Sed juxta sublimiorem intelligen- 
tiam res antique nobis adaptantur.Quando defici- 
mus ἃ Deo nostro, manusque nostras expandimus 
ad deum alienum,alienis qui nos devastant ac ever- 
tunt, tradimur. Nam advertere licet minaa omnes 
intentas peccatoribus accidere. Terra vestra de- 
serta. Plerisque loois Scriptura terram vocat ani- 
mam semina verbi suscipientem, uti parabola Do- 
mini sumus in Evangelio edocti *: quod videlicet 
alia semina ceciderunt in terram bonam, doctrine 
divine capacem, atque ad fructum ferendum ido- 
neam. At vero deserta ea est que sapientiam non 
habet neo doctrinam, nec vitam instituit juxta ju- 
stitiam, neque in veritate ambulat.Civitates vestrz 
igni succensa. Civitas hominum coetus est,ex diver- 
sis moribuset institutis ad communem vite societa- 
tem conflatus, quipropterea quod in operibus suis 
multum habeat vanitatis, ligna scilicet, fenum et 
glipulam, in judicii die comburitur, atque bw im- 
piorum s80cietates igne succenduntur. 
vestram coram vobis alieni devorant tum cum,anima : 
per priorem vitam et rectam agendi rationem ré- 
pleta Spiritus fructibus, charitate, gaudio, pace, 
patientia, benignitate *, advenientes aliene cogita- 
tiones pristinoa labores absumunt,-Quod si in ge- 
rendis vita negotiis, agentem animi vim impuris 
dedamus demoniis, terrg-mostra ab alienis everti- 
tur, quippe Dei agricultüra, Dei edificatio sumus!. 
Quandiu aumus palmites in vite manentes,fructus 


-qui nos deoeant, Christo afferentes: Denm habemus 


agricolam. 8i vero desciverimas 8 vivificante ra- 
dice,a&b ea nempe que in Christum est fide, arefaoti 
projicimur foras, et comburimur. Atque illa nostra 
doctrine ediflcatio, si indecore vivimus, subverti- 
tur.Nam nisi in fundamento apostolorum perseve- 
remu8,sumptuosa edificia construentes,quasi nullo 
subnixi fundamento ruimus,nosterque casus haud 
exiguus est, Etenim quasi devorat intemperantia 
temperantiam,avaritia liberalitatem in rebus com- 


πτῶμα ἡμῶν uva οἷονεὶ γὰρ κατεσθίει σωφροσύνην p municandis sitam, odii studium vim ae facultatem 


μὲν ἡ ἀκολσία, xal τὸ ἁπλοῦν (27) iv μεταδόσει ἡ 
φιλαργυρία, xal τὸ ἀγαπητιχὸν ἣ φιλεχθρία. ᾿Ελεεινὸν 
οὖν τὴν εὐθηνοῦσαν τῇ τῶν ἀγαθῶν χαρποφορίᾳ 
ψυχὴν κατάδρωμα γίνεσθαι τοῖς ὑπεναντίοις, οἵ οὐχ 
ἀρχοῦνται ἡμῶν τῇ ἐρημώσει, ἐὰν μὴ καὶ τὴν xa- 
ταστροφὴν ἐπαγάγωσιν. Ἧ μὲν γὰρ χαταστροφὴ ix 

5 Matth. xii, 3 seqq. 5 Galat. v, 22. 
(24) FE Editi, καταληφθέντων. At mss. aliquot, κατα- 


Aet 
35) Nor Nonnulli mss., ξύλα xal ke dl 
26) Reg. secundus, 1 ως μὲν 
J27) Vox ἁπλοῦν hoc loco liberalitatem signiflca- 


diligendi.Itaque res est miseranda, animam bonos 
fructus ubertim producentem,inimicorum fleri pa- 
bulum, quibus non satis est nostra vastitas,nisi et 
ruine nostre fuerint &uclores. Enimvero ex pravis 
documentis nascitur ruina,eorum qui errore sedu- 
cuntur 8992 anima solo quasi allisa.Vastatio vero, 


ΤΊ Cor. 11, 9. 


re videtur. Neo. desunt qui dicant vocem ἀπλό- 
τῆς pro beneficentia quoque alque liberalitate poni 
Epistola secunda ad Cprinth. virt, 2, et rursus. in 
eadem 1x, 11 et 13. 


Regionem | 


- 


151 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


civium priorum est privatio. Hoc autem facile fit À τῶν πονηρῶν (28) διδαγμάτων γίνεται, otov ἐδαφιζο- 


in humana natura. Vide enim mihi quempiam juve- 
nem ἃ puero pudicis honeelisque moribus educa- 
tum, alacriter et studiose ad precationum domos 
prodeuntem, pro sua virili parte beneficum, eterni 
judicii memorem, amplectentem doctrine sermo- 
nem : deinde illum considera in stuprum aliquod 
prolapsum; quomodo post pudicitie jacturum,fru- 
ctuumque vastationem, omnimoda illum deinceps 
ruina maneat Jam male conscientia non huno sinit 
δὰ precationis locum proficisci, quippe fidelium 
ordine non eonsistit : ab eo siquidem excidit; 
neo tamen in deflentium loco stat, siquidem eru- 
bescit.Hino oritur in precatione segnities,ac fictas 
excusationes ad inquisitores fallendos comminisci- 
tur. Quispiam, inquit, urget me, atque adeo non 
opperior cene celebrationem ; et ob eam causam 
&ntefidelium precationem rursussesubducit,quam- 
libet exougationem effingens. Deinde sensim ob 
consuetudinem meditatur apostasiam, et ad inte- 
gram perditionem deducitur. In summa, malignis 
potestatibus peculiare est, nunquam prius ab iis 
quos justitie fructibus vacuos reddiderint secedere, 
quam eosdam iis qui circa cognitionem versantur 
erroribus imbuerint. 


30. Vzns. 8. Derelinquetur filia Sion, sicul. taber- 
naculum in vinea, et sicut pomorum custodia in. cu- 
eumerario. Argumentum justi judicii Dei exhibet 
similium retributio. Dereliquit Dominum, ob eam 
causam derelinquetur filia Sion. Suam tamen erga 
illam servat adhuc benignitatem, filiam nominat, 
rursus ipsam appellans priore nomine, quod ante 
obtinebat quam se abalienasset. Derelinquetur sicut 
tabernaculum in vinea. Ad. custodiam fructuum in 
vineis nascentium figuntur tentoria. Gum ergo 
vinea propriis fruclibus exuberat, omnistudio ae 
diligentia curatur tentorium;ut ex eo custos sedulo 
prospiciat, ne, qui in via pretereunt, fructus ejus 
decerpant. Cum autem vinea infructuosa est,vinem 
munimenta consequenter negliguntur.Quamobrem 
Ieraeliticum populum derelictum iri interminatur, 
utpote qui consentaneum fructum non ferat. Ti- 
mendum itaque nobis est ne infructuosi simus, ut 
.ne Dei inspectione destituamur. Spiritus sanctus 
est, qui nos custodit. l1taque oum anima fructus 


μένης τῆς ψυχῆς τῶν ἀποσφαλλομένων' ἡ δὲ ἐρή- 
μωσις στέρησίς ἐστι τῶν προπεπολιτευμένων. Τοῦτο 
δὲ ῥᾳδίως γίνεται περὶ τὴν ἀνθρωπίνην ψυχήν. Ὅρα 
γάρ μοι νέον τινὰ ἐκ παιδὸς τεθραμμένον ἐν βίῳ 
σεμνῷ, εἰς οἴχους ἀπαντῶντα τῶν προσευχῶν φιλο- 
πόνως, τῆς xatà δύναμϊν εὐποιίας μὴ ἀμελοῦντα, 
μεμνημένον χρίματος αἰωνίου, ἀντεχόμενον λόγου 
διδασχαλίας, εἶτα ὀλισθήσαντα εἰς τὴν πορνείαν, πῶς 
μετὰ τὸν ἀφανισμὸν τῆς σωφροσύνης, καὶ τῆν ἐρή- 
μωσιν τῶν καρπῶν, λοιπὸν xai dj παντελὴς αὐτῷ 
καταστροφὴ ἀχολουθεῖ. Οὐχ ἄγει δὲ (20) αὐτὸν d 
πονηρὰ συνείδησις εἰς τὸν τόπον τῆς προσευχῆς, διότι 
ἐν τῇ τάξει τῶν πιστῶν οὐχ ἕστηχεν᾽ ἐξέπεσε 
γάρ’ ἐν δὲ τῇ τῶν (30) ὑποχλαιόντων χώρᾳ οὐχ 
ἵσταται, αἰσχύνεται γάρ. Ἐντεῦθεν ὄκνος εἷς προ- 
φάσεις πεπλασμένας (31) ἐπινοῶν πρὸς τοὺς ἐπκιζη- 
τοῦντας. Ὁ δεῖνά με, φησὶν, ἐπείγει, καὶ οὐκ ἀνα- 
μένω τὴν σύναξιν" xai διὰ τόδε πάλιν πρὸ τῆς τῶν 
πιστῶν εὐχῆς ὑπεξῆλθεν, ὅ τι ἂν τύχῃ πλασάμενος. 
Εἶτα ἐκ τῆς κατὰ μικρὸν συνηθείας μελέτη αὐτῷ 
πρὸς ἀποστασίαν ἐγγίνεται (32), xal εἰς naves), 
ἀπώλειαν περιάγεται. Καθόλου δὲ, ἴδιον τῶν πονη- 
ρῶν δυνάμεων. μετὰ τὸ ἐρήμους ἀποδεῖξαι τῶν xap- 
Tiv τῆς δικαιοσύνης, μὴ ἀφίστασθαι πρὶν ἂν καὶ 
τοῖς κατὰ τὴν γνῶσιν σφάλμασι περιδάλωσιν. 


20. ᾿Ἐγχαταλειφθήσεται ἡ ϑυγάτηρ Σιὼν, ὡς 
σχηνὴ ἐν ἀλπελῶνι, xal ὡς ὀπωροφυλάχίον ἐν 
σικυηοράτῳ (33). ᾿Λπόδειξιν τῆς τοῦ Θεοῦ δικαιοχρι- 
σίας ἔχει ἡ τῶν ὁμοίων ἀντίδοσις, ᾿Εγκατέλιπε (34) 
Κύριον, διὰ τοῦτο ἐγχαταλειφθήσεται ἡ θυγάτηρ 
Σιών, "Ext δὲ ἔχεται τῆς φιλανθρωπίας, θυγατέρα 
ὀνομάζει, ἐκ τοῦ προτέρου αὐτὴν ὀνόματος ἀνακαλῶν, 
ὃ εἶχε πρὶν ἀλλοτριωθῆναι. ᾿Εγχαταλειφθήσεται ὡς 
σκηνῆ ἐν ἀμπελῶνι. Εἰς φρουρὰν τῶν ἐν ταῖς ἀμ- 
πέλοις χαρπῶν αἱ σχηναι πήγνυνται. Ὅταν μὲν οὖν 
εὐθηνῇ τοῖς οἰκείοις καρποῖς fj, ἄμπελος, σπουδάζε- 
τῶι ἡ σκηνὴ, καὶ πάσης ἀξιοῦται ἐπιμελείας, ὥστε 
ἀπ᾽ αὐτῆς κατοπτεόεῖν (35) τὸν φύλαχα, μήποτε τρυ- 
γῶσιν αὐτὴν οἱ παραπορευόμενοι τὴν ὁδόν, Ὅταν δὲ 
ἄκαρπος ἧ, ἀμελεῖται ἀναγκαίως τῆς ἀμπέλον τὰ 
φυλαχτήρια, Διὰ τοῦτο τοῦ ᾿Ισραηλιτιχοῦ λαοῦ τὴν 
ἐγκατάλειψιν ἀπειλεῖ, ὡς μὴ καρποφοροῦντος τὰ 
ἱπιδάλλοντα. Φοδηθῶμεν οὖν εἶνα: ἄκαρποι, μὴ 
ἐλκαταλειφθῶμεν ὑπὸ τῆς ἐπισχοπῆς τοῦ Θεοῦ (86). 
Τὸ φυλάσστον ἡμᾶς, τὸ Πνεῦμα τὸ ἁγιόν ἐστι. Ὅταν 


eternis apothecis dignos proferl tum astat custo- D μὲν οὖν xapmogopt ἡ ψυχὴ ἄξια τῶν αἰωνίων dxo- 


29) Reg. secundus, μὲν γάρ. 

30) Dubium non est quin borum Commentario- 
rum auotor, dum itascriberet, ἐν δὲ τῇ τῶν eto., 
ad antiquum poenitentia publice ritum respexerit. 
Nam inter alios illius gradusipsa quoque deflen- 
lium statio numerabatur. 

(31) Sic Colbertini primus et tertius cum Reg.se- 
cundo. Editi vero et duo alii mss., πεπλασμέναι. 
Vox σύναξις, que mox sequitur, non solam corpo- 
ris et sanguinis Domini participationem,sed totam 
mysteriorum celebrationem signiflcat. Lege Duo. 

(32) Ita quinque mss. At editi, »lveca:. 

(33) Sic editi et tres mss.,nec aliter legitur apud 


e Ita mss., quatuor. Editi, μοχθηρῶν. 


LXX et apud Procopium.At legitur in duobus mss. 
et apud Eusebium, σικυηλάτῳ. Vocem σικυήλατον 
alibi reperiri jam dudum monuerat Nobilius.Velim 
compares quein hunclocum scripsere antiquissimi 
tres interpretes,horum Commentariorum soriptor, 
et Hieronymus. u 

(34) Ita quinque mess. Editi vero,, ἐγχατέλειπε. 
Ibidem tres mss., καταλειφθήσεται. . 

(35) Ita codices quinque. Editi, κατοπτεῦσαι. — 

(30) Apud Eusebium pro illis, ὑπὸ, τῆς ἐπισκοπῆς 
τοῦ Θεοῦ legitur ὑπὸ τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ, ad ver- 
bum,Ne deseramur ob ira Dei.Sed quando preestet 
lectio alia, nemo, opinor,non videt. Lege Prefatio- 
nem, num. 60. 


E) 


153 


θηκῶν͵, παραμένει καὶ φυλάσσει, xai 
ἀπείργει τὰς τοῦ μονιοῦ τοῦ ἀγρίου ἐπιδουλάς. Ὅταν 
δὲ σταφυλὴν χολῆς γεωργῇ, καὶ βότρυν πιχρίας 
ἐχφέρῃ, ἐγκαταλιμπάνει τὴν axapmov ψυχὴν, xai 
τότε ὑπὸ παντὸς λογισμοῦ θηριώδους xai πάσης ἀλό- 
you ἐπιθυμίας καταπατεῖται (37). Πολλαχοῦ δὲ τρο- 
πιχῶς ἀμπελῶνα τὸν ᾿Ισραὴλ ὁ λόγος προσαγορεύει, 
ὡς τὸ, Ἄμπελον ἐξ Αἰγύπτου μετῆρας" καὶ, 'Ap- 
πελὼν ἐγενήθη τῷ ἡγαπημένῳ' καὶ, ᾿Εγὼ δὲ ἐφύ- 
τευσά σε ἄμπελον χαρποφόρον, πᾶσαν ἀληθινήν. 
Ei δὲ ὁ ᾿Ισραὴλ ἀμπελὼν, σκηνὴ δὲ τῆς ἀμπέλου ταύ- 
τῆς ὁ οἶχος τάχα ὁ τοῦ ναοῦ’ σχήνωμα γὰρ δόξης 
ἐλέγετο, χαὶ Σχήνωμα οὗ (38) κατεσκήνωσεν ἐν 
ἀνθρώποις. Ἕως μὲν οὖν ὅτε ἐποίει καρπὸν πολὺν, 
xai ) σχηνὴ διὰ τὴν τῶν καρπῶν φυλακὴν συνειστή- 
x&t* ἐπεὶ δὲ ὁ (39) φυτεύσας αὐτὴν ἕμεινε τοῦ ποιῆσαι 
σταφυλὴν, ἐποίησε δὲ ἀχάνθας, αἷς τὸν Κύριον ἐστε- 
φάνωσαν, καὶ ἐστράφη πᾶσα εἷς πικρίαν (ἐποίει γὰρ 
σταφυλὴ) χολῆς καὶ βότρυν πιχρίας, διὸ καὶ εἰς τὸ 
βρῶμα ἔδωκαν τῷ Κυρίῳ χολὴν), διὰ τοῦτο ἐγκατ- 
ἐλείφθη ἡ σκηνὴ τοῦ ἀμπελῶνος. ᾿Ιδοὺ γὰρ, φησὶν, 
ἀφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὁμῶν ἔρημος. Τότε ἐπληρώθη 
ἡ ἀπειλὴ αὕτη ᾿ ᾿Εγχατελείφθη γὰρ, Ὡς σχηνὴ ἐν 
ἀμπελῶνι" ἐξ ἐχείνου λοιπὸν καὶ ταῖς νεφέλαις ἐν- 
ετέίλατο τοῦ μὴ βρέξαι ἐπὶ τὸν ἀμπελῶνα. Δ'ὰ τοῦτο 
οὐχέτι προφῆται παρ᾽ αὐτοῖς, οὐχέτι οὐρανία χάρις, 
ἀλλὰ γέγονεν εἰς χέρσον καὶ καταπάτημα. Of τε γὰρ 
φραγμοί τοῦ λαοῦ (40) ἐκείνου χαθῃρέθησαν, ὁ ὑπε2- 
ασπισμὸς τῶν ἁγίων δυνάμεων, κἄν τι ἐργάσωνται 
χατὰ τὸν νόμον, εἰς ἀπώλειάν ἐστι. 

21. Διὰ τοῦτο νῦν μὲν (41) Τρυγῶσιν οἱ παρα- 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


πόῤῥωθεν A ditque, et singularis feri * insidias procul abigit: 


154 


cum vero uvam fellis et botrum amaritudinis " pro- 
ducit, infructuosam animam deserit, et tum a qua- 
vis cogitatione belluina, et 8 quavis insulsa cupi- 
ditate conculcatur ac proteritur. Plerumque autem 
Scriptura Israelem vineam iropice nuncupat ; ut, 
498 Vineam ex /€£gyplo transtulisti ^ ; et: Vinea 
facta est dilecto 1. ; οἱ : Ego autem p.anlavi te vineam 
fructuosam, totam veram (ἃ. Quod si Israel vinea 
fuerit, fortassis hujus vinee tabernaculum erit ἰθέως 
pli domus. Dicebatur enim glorise tabernaculum, et 
Tabernaculum ubi habitavit in. hominibus !*. Donec 
itaque multum fructum protulit, tabernaculum ad 
fructuum custodiam substitit. Sed, posteaquam qui 
plantavit eam, exspectavit ut faceret uvam ; fecit 
autem spinas !*, quibus Dominum coronarunt, et 
ubi conversaesttota in amaritudinem: faciebutenim 
uvam fellis et botrum amaritudinis, quapropter et 
in escam Domino fel dedere !* ; ob hoc derelictum 
est tabernaculum vinee. Ecce enim, inquit, rclin- 
quetur vobis domus vesira deserla 16. Tuno impleta 
est illa comminatio : quippe derelicla est, Sicut ta- 
bernaculum in vinea : exinde vero nubibus manda- 
vit ne pluerent super vineam 17. Idcirco non ultra 
prophete apud illos sunt, non colestis gratia ; sed 
conversa est in terram incultam, et in conculca- 
tionem. Enimvero sublate sunt et dejecte populi 
illius sepes, nimirum sanctarum virtutum tutela ; ἢ 
80 eliamsi quidpiam secundum legem agant, id il- 
lis in perniciem vertitur. 

21. Quamobrem nunc quidem vindepsíant qui 


πορευόμενοι τὴν ὁδόν - καὶ jc ix δρυμοῦ ἐλυμή- C prelergrediuntur viam ; et aper de. silva devasiavit, 


veto, xal μονιὸς ἄγριος χατενεμήσατο᾽ νῦν δὲ αἱ 
ἀόρατοι δυνάμεις χαταπχτοῦσιν αὐτούς Kal ὡς 
ὀπωροφυλάκιον ἐν σιχυηλάτῳ. Εἷς φυλαχὴν τῶν 
σικύων τὰ φυλαχτήρια τῆς ὀπώρας χατασχευάζεται. 


εἰ singularis ferus depaslus est !* ; ΠΟ vero invi- 
sibiles potestates ipsos coneulcspt. L6 sicut pomo- 
rum custodia in cucumgrario. In. autumno exstru- 
untgr reunjimenta, ad asservandos cucumeres. Ita- 


Σικυήλατον οὖν ἐστι τόπος προσκαίρων xal ὀλιγοχρᾳ- “466 cucumerarium locus eet continens fructus fu- 


vlov καρπῶν οἰστιχκὸς (42), τέρψιν τινὰ “μᾶλλαν- ἣ 
ὡφέλειαν παρεχομένων. Τοιοῦτος δὲ καὶ ὁ νόμος, 
ὀλιγοχρόνιον ἤχων τὴν χρῆσιν. Πρόσκαιρος γὰρ ἡ 
αατρεία, καὶ πρὸς ὀλίγον ἀνθήσασα, εἶτα τῇ ἀληθινῇ 


* Psal. rxxix, 14. * Deut xxxii, 32. 
** Iga. v, 4. 15 Matth. xxvn, 54; Psal. rxvir, 22. 


(37) Rursus pro illo, καταπατεῖται, corrupte apud 
Eusebium legitur, καταπεσεῖται. Et. in quamvis con- 
cupiscentiam irralionabilem decidet. Velim iterum 
legas Prefationem, num. 60. 

(.8) pou et duo mss. cum Eusebio, ov. Alii tres 
mss., ὅ. 

(39) Sic in duobus mss. et apud Eusebium. Alii 
duo mss., ἐπειδὴ δὲ ὁ. Editi, ἐπειδὴ ὁ. Mox in editis 
legebatur, ἡ δὲ ἐποίησεν ἀχάνθας" sed codicum ali- 
quorum testimonio et Eusebii auctoritate freti, 
paulo aliter edidimus. Statim mss. quinque, πᾶσα, 
ei ita quoque editum invenimus apud Eusebium. 
Editi, πᾶσαν, non recte. 

(40) Sio editi et quinque mss. At in Regio se- 
cundo et in Eusebii Commentariis legitur, ναοῦ. 
sepes templi. 

(41) Ita Reg. secundus oum Colbertinis primo et 
tertio, nisi quod dus ille vocule, νῦν μέν, in Col- 
berlinis desiderentur: at editi et alii tres mss., 


!* Psal. rxxix, 9. 
1€ Matth. xx, 38. 


gaoes et parum diuturnos, qui potius delectutionem 
quamdam prebeant, quam utilitatem. Talis autem 
lex erat, cujus usus brevi tempore permansit. Si- 
quidem cultus ipsius fuit temporarius, ac parum diu 


41 [g8, v, 1. !3Jer. 11,21. 18 Paul. Lxxvrr, 60. 
!' [sa v, 6. 18 Psal. rxxix, 13,14. 
ἀπώλειά νὲστι, xai ὡς ὁπ. omissis intermediis. 

(42 Monet Combefisius, se in uno ms. pro 0 - 
στιχός legisse εἱστηχώς, id quod ipse interpre- 
tatur, erecta domuncula casula. Sed, nisi valde fal- 
lor, nodum vir doctus in scirpo querere videtur, 
dum multis probare conatur, pro otecuxó« legi po- 
tius debere οἰχιστός, aut οἰχτιστός" quarum vocum 
primam sic ipse reddidit, locus tabernaculi et um- 
braculum : alteram, hoc modo, misercula domus 
ac tugurium. Nain, ut ne interim dicam eas quas 
finxit voces Greoas et earum quoque interpretatio- 
nem absonum quiddam et alienum pre se lerre, 
vox οἰστιχός sententiam satis idoneam efficit. Sic 
igitur interpretari licet: Cucumerarium locus est 
ferens [ructus, eto., aut, locus est continens fruclus, 
etc. Quare vocem οἰστικός retinere non dubitavi- 
mus: eogne magis, quod quinque mss. auctoritate 
nitatur. Hic monere juvat, modo legi in mss., σι- 
κυήρατον, modo φδικνήλατον. 


155 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


floruit : deinde statum illum cum vero 80 solidiore À καὶ στερεωτέρᾳ τροφῇ τῇ κατὰ τὸ Εὐχγγέλιον διδα- 


cibo, nimirum cum Evangelii doctriaa commuta- 
vit. Sion igitur derelinquetur, eritque sicut pomo- 
rum custodia, ceu locus quo autumnales fructus 
asservantur. Poma autem non solidus et constans 
cibus sunt, sed mollis et fugax. Talis autem lex 
erat, que cultus speciem, non ipsam veritatem ha- 
bebat, eoque exemplar est et umbra colestium. 
Quia vero vinee comparatur uniuscujusque anima, 
ut in psalmo : Uxor tua sicut vitis abundans 19: ilem 
Dominus ait : Ego vitis, vos palmites ** ; verendum 
est ne zd nos etiam perveniat isthec comminatio, 
8i quando non idoneos edimus fructus. Fortassis 
enim corpus tabernaculum est, et in quoinhabitat 
Spiritus sanctus. An nescitis, quod corpora vestra 
templum sunt habitantis in vobis Spiritus sancti *1? 
Anima vero vinea est 33, a qua reposcitur fructuum 
uber'as, plantatione primigenia et Dei agricola- 
tione digna : quippe plantata est vera, ad imaginem 
394 veri Dei conditas. Jain vero paulatim exooli- 
tur sui conditoris providentia, qui palmitem fru- 
ctum ferentem purgat, ut plus afferat fructus 33, 
Etenim si nos addixerimus parande vite puritati, 
&d expurgandas animi perturbationes Deus ipse fert 
suppetias ; studium nostrum, nostramque erga bo- 
num honestumque propensionem perficiens.j(Quem- 
&dmodum igitur putatur vitie, nimium eluxuriari 
prohibita : sic et animse studium erga res vanas cir- 
éumcidimus, omnes ejus vim ac facultatem ad 
fructus bonorum operum producendos colligimus ; 
ut ne silvesceus et eluxurians in hoc ostentationis 


mundo ad gratiam hominum captandam suam om- ἢ 


nem exhauriat fucultatem, duin quasi circa folia et 
capreolos, mundi seilicet figuram, sese occupat. 
Quin et circumfoditur animas, ac cuncta adjacentia 
&d suum nutrimentum sibi vindicat, sieque ad ex- 
cipiendam Spiritus doctrinam se ipsa preparat. 
Quemadmodum enim vitis, que non foditur, meati- 
bus destituitur, neque ex aqua utilitatem ob terree 
adjacentis densitatem capit: pari ratione anima 
que non exuit se his corporalibus, quaque pre 
eorum pondere minime respirat, infecunda perma- 
net, terrenorum pondere depressa ; et ob id, super- 
num auxilium non recipiens, infructuosa manet. 
Porro ab infructuosa anima Spiritus sanctus se 
submovet: cadunt etiam sepes, angelorum subsidia ; 


irruunt autem peregrini ad nos pervadentes, nimi- D 


rum potestates illae peccatorum circa doctrinam 
commissorum effectrices. Quin etiam cupiditates 
qua eam preoccupaverant, instar suis brutoimpetu 
irruentis, seque in fetido putore voluntatis, ipsam 


!* Psal. cxxvii, 3. 309 Joan. xv, 5. 


(43) Sic mss. At editi, ἀπατηλή, corrupte. 

(44) Dissident inter se mss. et editi. Regii pri- 
mus et secundus cum duobus aliis, ψυχῆς... περι- 
χόπτομεν... ταμιευόμενοι. Reg. tertius, ψυχὴ... 
περιχοπτομένη... ταμιευομένη. Reg. quartus, ψυ- 
XÀ-.. περιχοπτομένη... ταμιεύει. Editi denique. 
ψυχὴ... περικοπτομένη ταμιεύεται. 


31 [ Cor. vi, 19. 13 Jerem. 1, 21. 


σχαλίᾳ τὴν πὸόλιτείαν μεταπαρέδωκεν. ᾿ξ γκαταλειφθή- 
citat οὖν d Σιὼν, καὶ ὡς ὁπωροφυλάχιον, τὸ φυ- 
λαχτήριον τῆς ὁπώρας. Ἡ δὲ ὀπώρα οὐχὶ στερεὰ 
τροσὴ xal μόνιμος, ἀλλ᾽ ἀπαλὴ (43) καὶ πρόσκαιρος. 
Τοιοῦτος δὲ ó νόμος, μίμημα ἔχων λατρείας, οὐχ αὐ- 
τὴν τὴν ἀλήθειαν διότι ὑπόδειγμά ἐστι καὶ σκιὰ 
τῶν ἐπουρανίων. Ἐπεὶ δὲ xal ἣ καθέκαστον ψυχὴ 
ἀμπέλῳ παρειχάζεται, ὡς ἐν ψαλμῷ' Ἢ γυνή σου 
ὡς ἄμπελος εὐθηνοῦσα καὶ ὁ Κύριος, ᾿Εγὼ, φησὶν, 
ἡ ἄμπελος, ὑμεῖς τὰ χλήματα' μήποτε καὶ εἷς 
ἡμᾶς φθάνῃ τὰ ἠπειλημένα, ὅταν μὴ ἀποδίδωμεν 
τοὺς ἐπιύάλλοντας ἡμῖν χαρπούς. Τάχα Ὑὰρ σχηνὴ 
μὲν ἔστι τὸ σῶμα, ᾧ ἐνοικεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. 
Οὐκ οἵδατε γὰρ, ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν ναὸς τοῦ ἐν 
ὁμῖν ἀγίου Πνεύματός ἐστιν ; ᾿Αμπελὼν δὲ ἢ ψυχὴ, 
τὴν καρποφορίαν ἀξίαν τῆς ἐξ ἀρχῆς φυτείας καὶ τῆς 
τοῦ Θεοῦ γεωργίας ἀπαιτουμένη. ᾿Εφυτεύήθη γὲρ 
ἀληθινὴ xaz' εἰκόνα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ γενομένή᾽ 
γεωργεῖται δὲ ταῖς κατὰ μέρος ἐπιμελείαις τοῦ κτί- 
σαντος, ὃς τὸ μὲν χαρποφοροῦν χαθαίρει, ἵνα πλείο- 
να καρπὸν φέρῃ. 'Eav γὰρ ἑαυτοὺς ἐπιθῶμεν τῇ xe- 
θαρότητ' τοῦ βίου, συλλαμβάνεται ἡμῖν πρὸς τὴν ἀπὸ 
τῶν παθῶν χάθαρσιν ὁ Θεὸς, τελειῶν τὴν περὶ τὸ 
ἀγαθὸν σπουδὴν xal προθυμίαν. “Ὥσπερ οὖν χλα- 
δεύεται ἄμπελος, ἀπὸ τῆς ἐν τοῖς περιττοῖς φορᾶς 
κωλυομένη’ οὕτω xal ψυχῆς τὴν περὶ τὰ μάταια 
σπουδὴν περιχόπτομεν (44), πᾶσαν αὐτῆς τὴν δύναμιν 
ἐπὶ τὴν τῶν σπουδαίων ἔργων χαρποφορίαν ταμιευό- 
μένοι μέπως ὑλομανήσασα ἐν τῷ ἐπιδεικτιχῷ κοσμῷ, 
πρὸς τὴν τῶν ἀνθρώπων ἀρέσχειαν τὴν ὅλην ἑαυτῆς δύ- 
ναμιν ἐχχενώσῃ, οἱονεὶ περὶ φύλλα xal ἕλικας,τὸ oy fua 
τοῦ χόσμου, ἀσχοληθεῖσα. ᾿Αλλὰ καὶ σκάπτεται ἡ φυχὴ 
πάντα εἷς τὴν ἰδίαν τροθὴν οἰχειοῦσα τὰ παρακείμενα, 
καὶ οὕτως! ἑαυτὴν εὐτρεπίζουσα πρὸς τὴν ὑποδοχὴν τῶν 
διδαγμάτων τοῦ νεύματος. “Ὥσπερ γὰρ μὴ σχαφεῖσα 
ἄμπελος ἀδιάπνευστός ἐστι, xal τῆς ix τοῦ ὕδατος 

ὡφελεῖίας διὰ τήν πυχνότητα τῆς παραχειμένης γῆς 

ἀνεπίδεχτος" οὕτως «ἡ μὴ ἀποσχευασαμένη τὰ σωμτ- 

τιχὰ ψυχὴ, xxl ix τοῦ βάρους αὐτῶν ἀναπνεύσασα, 

ἄγονος διαμένει τῷ βάρει τῶν ὑλικῶν πεπιλημένη (45), 
χαὶ διὰ τοῦτο, τῆς ἄνωθεν μὴ μεταλαμθάνουτα 
βοηθείας, ἄχαρπος μένει. Τῆς δὲ ἀχάρπου ψυχῆς 
ἀφίσταται μὲν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον' πίπτουσι δὲ οἱ 
φραγμοὶ, αἱ τῶν ἀγγέλων βοήθειαι" εἰσπίπτουσι δὲ 
οἱ ξένοι οἱ διοδεύοντες ἡμᾶς, αἱ τῶν περὶ τὴν γνῶσιν 
ἁμαρτημάτων ἐνεργητιχαὶ δυνάμεις τὰ τε πάθη 
προκαταλαδόντα (46) λυμαίνει, ὑὸς δίκην ἀλόγιστα 
ὁρμῶντος, xal χαλινδουμένου ταῖς δυσωδίαις, Καὶ 
τότε πληροῦται ἐπὶ τὴν τοιαύτην ψυχὴν τὸ, 'Evxa- 
ταλειφθήσεται ἡ θυγάτηρ Σιὼν, ὡς σχηνὴ ἐν 


9 Joan. xv, 2. 


(45) Reg. secundus et duo alii mss., ἐπειλυμ- 
μένη, detenta. Alii duo mss. oum editis, πεπιλη- 
“μένη, depressa. Sensus eodem redit. 

(46) 810 mss, sex. Editi προχαταλαμδάνοντα. Sta- 
tim sex mss., ὁρμῶντος xal καλινδουμένου, nisi quod 
desit in tribus conjunctio xal. Editi, ὁρμῶντος κυ- 

ινδομένου, 


191 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


488 


ἀμπελῶνι. ᾿Αλλὰ Καὶ ὡς ὀπωροφυλάκιον ἐν σιχυη- A corrumpunt. Atque tunc circa ejusmodi animam 


ράτῳ.Οἱ μὴ τὰ ἄξια τῆς θείας ἀποθήχκης καρποφοροῦν - 
τες, ἀλλὰ τοῖς εὐφθάρτοις χαρποῖς τοῦ κόσμου τούτου 
ἐπαγαλλόμενοι * οἱ πλούτῳ πεποιθότες ’ οἱ δόξῃ 
ἐπαιρόμενοι (47)" οἱ ἐπ᾽ εὐγενείᾳ προγόνων, fj εὐεξίᾳ 
σωματιχῇ μέγα φρονοῦντες, σιχυηράτῳ ἐοίχασιν, 
ἄτροφον καρπὸν γεωργοῦντες, φυσήματος ἀλαζονιχοῦ 
ὑποπιμκλῶντα, αὶ ὄγχὠ ματαίῳ τὴν ψυχὴν ἐξοιδαίνειν 
καὶ ὁπερφυσᾶσθαι παρασχευάζοντα. Ὧν ἐφιέμενος ὁ 
ἐπιθυμητὴς λαὸς, ἐτάφη ἐν ἐρήμῳ (48): Ἕκλαιον γὰρ, 
φησὶ, μνησθέντες τῶν σιχύων, καὶ κῶν πεπόνων, τῶν 
Αἰγυπτιαχχῶν βρωμάτων, ἃ οὐχ ἄν φάγοι ᾿Ισραηλί- 
της, ὁ τῷ οὐρανίῳ ἄρτῳ τῷ μάννα τρεφόμενος" ὃν 
ἑξουδενοῦντες (40) οἱ τότε, τῶν χρομμύων ἐπεθύμουν. 
"A μὴ πάθωμεν καὶ ἡμεῖς τὸν ἡδονιχὸν βίον τοῦ λο- 
γικοῦ προτιμῶντες. Κρομμύοις γὰρ τῷ ὄντι καὶ 
σχορόδοις αἱ διὰ τοῦ σώματος ἡδοναὶ προσεοίχασι, 
πολὺ μὲν τὸ δριμὺ καὶ ἐρεθιστιχὸν παρεχόμεναι, 
δυσωδίαν δὲ χαλεπὴν καὶ δυσέκνιπτον ἀναφιεῖσαι τῷ 
βάθει, οἷς ἂν ἐγγένωνται, δαχρύων δὲ πλῆθος τοῖς 
δεχομένοις (50) αὐτὰς προξενοῦσαι. "Ev ταῖς ἀπειλαῖς 
δὲ ἐστι καὶ τὸ ὡς πολιορχουμένην πόλιν ἐγκχαταλει- 
φθήσεσθαι. Περιχαθέζονται (51) ἧμας οἱ πολέμιοι, 
ἐπιτηροῦντες ἡμῶν τὴν ἄνεσιν, ἵνα ἀφυλάχτοις ἡμῖν 
ἐπιθῶνται. Ὥσπερ οὖν ἐχπολιορχηθεῖσα πόλις, διαρ- 
πασθέντος τοῦ πλούτου τοῦ ἐναποχειμένου αὐτῇ, οὐ 
πύλας ἔχει χεχλεισμένας, οὐ φύλαχας ἐπὶ τῶν τει- 
χῶν ἀγρυπνοῦντας" οὕτω ψυχὴ τῶν ὑπαρχόντων (52) 
αὐτῇ παρὰ τῆς θείας δωρεᾶς θησαυρῶν ἐκχχενωθεῖσα, 
ὡς ἀναξία λοιπὸν τῆς θείας φρουρᾶς ὑπερορᾶται. Διὰ 
τοῦτο εἴρηται τὸ, άσῃ φυλακῇ τήρει σὴν xap- 
δίαν. Πρὸς οὖν τὸ (53) οὕτω γρηγορεῖν xal νήφειν, 
εὐχόμεθα ἵνα καὶ διὰ τοῦ αὐτοὶ ἐπαγρυπνεῖν ἡμῶν 
τῇ φυλαχῇ ζητῶμεν ἵνα μὴ νυστάζῃ μηδὲ ὑπνώσῃ ὁ 
φυλάσσων τὸν ᾿Ισραήλ. "Edv γὰρ μὴ Κύριος φυλάξῃ 
πόλιν, εἷς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων’ Ὅταν 


δὲ διὰ τὴν ἐρημίαν τῶν ἀγαθῶν ἔργων ἐγχαταλεί. 


πῇ (54) ἡμῶν τὴν φρουρὰν, ἕτοιμοι εἰς, διαρπαγὴν 
καὶ αἰχμαλῶσίας καὶ ἐπαγωγὰς τοῖς πολεμίοις ἐχχεί- 
μεθα (55). . 


impletur illud : Derelinquetur filia Sion, sicut ta- 
bernaculum in vinea. Sed, Et sicut tugurium in cu- 
cumerario. Qui fructus proferunt divina apotheca 
indignos, imo qui de mundi hujus fructibus corru- 
ptioni obnoxiisgloriantur :quiconfidunt in divitiis: 
qui de gloria efferuntur: qui de majorum suorum 
nobilitate, vel de bona corporis habitudine super- 
biunt, hi ad cucumerarium similitudine accedunt, 
fructum producentes nihil edulem,qui superboflatu 
adimplet,efficitque ut inani tumore turgeat animu, 
80 supra modum infletur. Quarum rerum desiderio 
eum teneretur coneupiscens populus, in deserto 
sepultus est. Flebant enim,ait Scriptura **, memo- 
res cucumerum, et peponum, eduliorum /Egyptia- 
corum,qua sane nunquam Israelita ille comederit, 
qui celesti pane, nimirum manna,enutritur,quem 
qui tunc fastidiebant, concupiscebant cepas. Porro 
isthaec nobis vitam voluptariam ei que ratione 
regitur preferentibus nequaquam accidunt. Nam 
revera voluptates corporee cepis assimiles sunt 
et alliis : multum quippe 89 ὅ acrimonie et irrita- 
menti creant ;ac graveolentiamintolerabilem et fere 
illutibilem ex imo immittunt iis in quos grassats 
fuerint, multumque lacrymarum coenciliant suis 
assectatoribus.Est autem et illud in comminationi- 
bus, derelictum iri ut civitatem expugnatam. Nos 
obsident hostes, nostram desidiam observantes, 
ut nos incautos &doriantur. Quemadmodum igilur 
expugnatme civitalis porte, direptis que in eg re- 
condebantur divitiis,non jam obserantur, neo am- 


C plius in monibus vigilant excubie : stc animathe- 


gauris ex divino munereobtentisdenudata,tanquam 
divina jam custodia sit indigna, despicitur. Qua- 
propter dictum est illud ;-Ümni custodia serva cor 
(uum 35. teque preterquam quod ita vigilamus, ac 
sobrii sumus, precamurut et quoniam ipsi nostre 
custodis advigilamus, idcirco efflaritemus, ut ne 
dormitet,neque dormiat qui custodit Igrael 38. Nisi 
enim Dominus custodierit. civitalem, frustra vigilat 


«συ custodit *!. Cielerum ubi nostram dereliquerit custodiam propter inopiam ac vacuitalem bonorum 
operum, sumus direptioni expositi admodum, et ab hostibus in captivitatem carceremque abdu- 


cimur. 


** Num. xi, 5. *5 Prov. 1v, 23. ** Psgal. cxx, 4. 37 Psal. cxxvi, 1. 


&T) Codices tres, ἐπερειδόμενοι innixi. Alii tres ]) mss., προσδεχομένοις. 


codices cum editis, multo melius, ἐπαιρόμενοι, ela- 
ti. Ibidem duo mss., ἢ ἐπ᾽ sov. Alii et editi, ol ἐπ’ 


eo. 

lis; Editi et tres. mss., ἐτράφη iv ἐρήμῳ, unde 
Tilmannus. In eremo nutritus est, pessime.At II. et 
J. oum Colbertinis primo et tertio, ἐτάφη ἐν ἐρή- 
μῳ, In. deserto ^e est, optime. Ita enim legi- 
tur Numer. xt, 34: Ὅτι ἔθαψαν τὸν λαὸν τὸν ἐπε- 
θυμητήν. Quia illic sepelierunt. populum  concupito- 
rem. Hic locus, ut observat Duceeus,recte et emen- 
date legebatur apud Procopium, pag. 16. 

(49) Ita Reg. secundus et alii quinque.Editi vero 
Éoty μάννα τρεφόμενος ὃν ἐξουθενοῦσιν. Mox nostri 
sex mss. βίον τοῦ λογικοῦ. Editi, βίον τοῦ λογιστι- 


κοῦ. 
(50) Editi cum tribus mss., δεχομένοις. Alli tres 


(51) Reg. secundus, περικαθέζονται γάρ. Btalim 
editi cum tribus mss., ἀφυλάχτοις ἡμῖν. Alii tres 
m88., ἀφυλάχτως. 

(52) Codices quinque, ὑπαρχοντων, et ita quoque 
legitur in Reg. primo prima manu. Αἱ hic codex 
cum editis secunda manu, ἐνυπαρχόντων. 

(55) Alii mss., tip, rectius : alii, τό. Editi, μὲν 
οὖν τό, Mox quinque mss., εὐχόμεθα. Editi et Colb. 
primus, εὐχώμεθα, bene. Subinde mss. sex, διὰ τοῦ 
αὐτοί, Editi, αὐτοῦ. 

δ4) Codices quatuor, ἐγκαταλίπῃ. 

55) Editi et quatuor mss., ἐκχείμεθα. Αἱ Colber- 
tini primus et tertius ἐσόμεθα, sed ita tamen, ut 
Colb. tertius emendatus sit,habeatque 1n margine, 
Excita. Aliquanto post Reg. secundus, xai ὅλως 


159 


nobis semen, quasi Sodoma fuissemus, el. quasi Go- 
morrha similes essemus. Gens tota εἰ peocatrix est, 
universusque populus plenus est iniquitatibus, et 
omnes filii iniqui sunt, quodnam semen csl laraeli 
derelictum quod impedierit ne Sodomorum et Go- 
morrhe penas ac supplicia pertulerit ? Nam quod 
ipsi Israeli inerat. semen, semen erat nequam, nec 
salutem presiabat, sed interitu erat dignum.Quale 
igiturillud erat? An non id de quo in promissioni- 
bus Ahrahe dictum est: Tibi dabo et semini tuo ?* ? 
Non enim dixit, inquit, Et. seminibus, quasi in mul- 
Lis : sed quasi in uno : Εἰ semini tuo, qui est. Chri- 
stus *. Hoc itaque semen eos, qui pro merito eo- 
rum que in vita gesserant, Sodomorum supplicia 
pati, et igni ac sulphure ob nequitium Sodomitice 
mensure haud imparem consumi debuissent, suo 
ipsius adventu liberavit. Veruintamen etiam post 
admissum in Christum peccatum, Reliquice quidein 
secundum electionem gratia salvz factae sunt 39: cie- 
teri vero excecati sunt, et. subversioni traditi, uti 
ait Amos: Subverli enim vos, sicut subvertit Domi- 
nus Sodomam eL Gomorrhain, εἰ ne. sic. quidem con- 
versi estis ad me, dicit Dominus δι. Quanquam sepe 
minatus est, siepe pepercit; postea tamen in cor 
haud penitens calamitates operibus eorum di- 
gnas invexit. Siquidem in quodam propheta, ad 
vindictam quidem ob populi iniquitatem propen- 
det:sed cunctatur obsuam 896 erga homines beni- 
gnitatem.Quid statuam tibi, Ephraim ? quid faciam 
tibi, Juda ? Quasi Adama ponam te, el sicut. Se- 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI. 
22. VESR. 9. Et nisi. Dominus Sabaoth reliquisset A 22. Καὶ εἰ 


£00 


μὴ Κύριος Σαδαὼθ ἐγκατέλιπεν 
ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν, καὶ ὡς 
Ιὐμοῤῥα ἂν ὡμοιώθημεν. Εἴ ὅλον τὸ ἔθνος ápap- 
τωλὸν, xai ὅλος ὁ λαὸς πλήρης ἀνομιῶν, καὶ πάντες 
υἱοὶ ἄνομοι, ποῖον ἐναφείθη σπέρμα τῷ ᾿Ισραὴλ, τὸ 
κωλῦσαι τὰ Σοδόμων xai Γομόῤῥας αὐτὸν ὑπομεῖναι 
παθήματα; Τὸ μὲν γὰρ ἐνυπάρχον σπέρμα τῷ 
᾿Ισραὴλ, σπέρμα ἦν πονηρὸν, οὐχὶ σωτηρίας αἴτιον, 
ἀλλ᾽ ἀπωλείας ἄξιον. lloiov οὖν ἦν τοῦτο ; μήποτε 
περὶ οὗ εἴρηται ἐν ἐπαγγελίαις τῳ ᾿Αὐραὰμ τὸ, 
Σοὶ δώσω xal τῷ σπέρματί σου (50); Οὐ γὰρ 
εἶπε, φησὶ, Καὶ τοῖς σπέρμασιν, ὡς ἐπὶ πολλῶν" 
ἀλλ’ ὡς ἐπὶ ἑνὸς, Καὶ τῷ σπέρματί cou. ὅς ἐστι 
Χριστός, Τοῦτο οὖν τὸ σπέρμα, τοὺς, ὅσον ἐπὶ τῇ 
ἀξίᾳ τῶν βεδιωμένων, ὀφείλοντας παθεῖν τὰ Σοδό- 
μων, καὶ πυρὶ καὶ θείῳ ἐχτριδῆναι διὰ τὴν κακίαν 
φθάνουσαν εἷς τὸ Σοδομητιχὸν μέτρον, τῇ παρ᾽ ἕαυ- 
τοῦ παρουσίᾳ ἐκώλυσεν, ᾿Αλλ’ ὅμως καὶ μετὰ τὴν εἰς 
Χριστὸν ἁμαρτίαν, Τὸ μὲν λεῖμμα (57) κατ᾽ bxÀo- 
qi» χάριτος ἐσώθη, οἱ δὲ λοιποὶ ἐπωρώθησαν, οἷ 
καὶ παρεδόθησαν τῇ καταστροφῇ, ὥς φησιν 'Ápoc 
Κατέστρεφα γὰρ ὑμᾶς (58), καθὼς κατέστρεψε 
Κύριος Σόδομα καὶ Κόμοῤῥα, καὶ οὐδὲ οὕτως 
ἐπεστρέψατε πρὸς pb, λέγει Κύριος. Καίτοι πολ- 
λάχις ἀπειλήσας, πολλάχις ἐφείσατο " ὕστερον δὲ 
ἐπήγαγε τῇ ἀμετανοήτῳ καρδίᾳ τὰ ἄξια τῶν ἔργων 
πάθη. Ἐν γάρ τινι προφήτῃ ὁρμᾷ μὲν πρὸς τὴν 
ἐκδίκησιν διὰ τὴν ἀδικίαν τοῦ λαοῦ, ἐπέχει δὲ διὰ 
τὴν οἰκείαν φιλανθρωπίαν. Τί σε διαθώῶ, ᾿Εφραΐμ; 
τί σοι ποιήσω, Ἰούδα; Ὡς Αλδαμα θήσομαί σε, 
xai ὡς Σεύδοίΐμ' αὐταὶ δέ εἰσι τῆς Σοδομητιχῆς πεν- 


boim ?*.Utraque aulem ad Sodumiticam pentapolin C ταπόλεως. Εἴτα ὑπερδολῇ φιλανθρωπίας εὐθὺς ix- 


perlinet. Deinde per exsuperantiam clementis sue 
subjungit : Conversmm est cor meum in eodem : con- 
turbata est pinitudo mea, Nequaquam [faciam juxia 
iram furoris mei *, Attamen ubi ad extremam de- 
lapsi sunt prevaricationem, templum quidem igni 
conflugravit, civitaa autem tota tradita igni est ; ac 
ipsi fame, peste, seditione, mutuisque insidiie sunt 
consumpti. Porro ex omni larael pars queein Chri- 
Blum credidit, salva facta est: quandoquidem in 


?* Gen. xv, 18. 39 Galat. ir, 16. 9? Rom. xi, 5. ?! 


(36 Ita mas. At editi, σπέρματί σου oc ἐστι Xpi- 
στός. Sed illa, ὅς ἐστι Χριστός, e glossemate flu- 
Xis86 credi merito possunt. 

(57) Editi et Colb. primus cum utroque Combef.. 
λῆμμα, assumptio: que lectio,etsi insolita est, non 
videtur tamen Combefisio violenta, eique satis 
probatur. At Colb. secundus et Reg. quartus cum 
sacro textu, λεῖμμα, reliquiz.Ibidem Regii primus, 
secundus, tertius et quartus cum Colbertinis primo 
ex secundo et cum editis, ἐσώθη" pro qua voce in 
Vulgata Greca simpliciter et sineullo additamento 
legitur, γέγονεν. Fortasse in mentem venire alicui 

0S8it, non aliter Vulgate auctorem legisse, quam 

7007, cum sic interpretatus sit. Rom. xi, 5, Re- 
liguize salve faciie sunt. Aut potius, interpres ille 
credi potest scriptum in veteribus libris reperisse, 
γέγονε σωζόμενον. Nec mirum videbitur homini- 

us, In boe studiorum genere tritis, vocem σω- 
ζόμενον in textu secro deesse, cum non raro libra- 
T! vocem aliquam inter scribendum omittant. 


ἄγει" Μετεστράφη ἣ καρδία pou ἐν τῷ αὐτῷ (59), 
συνεταράχθη ἣ μεταμέλειά μου, Οὐ μὴ ποιήσω 
κατὰ τὴν ὀργὴν (60) τοῦ θυμοῦ μου. ᾿Αλλ’ ὅμως 
ὅτε εἰς τὴν ἐσχάτην παρανομίαν ἐξέπεσαν, xat- . 
ἐπρήσθη μὲν τὸ ἱερὸν, ἡ δὲ πόλις πᾶσα πυρέχαυστος 
γέγονε, λιμῷ δὲ καὶ λοιμῷ, καὶ στάσει καὶ ἐπιδου- 
λαῖς ταῖς xat' ἀλλήλων ἐξανηλώθησαν. Τὸ μέντοι 
μέρος τῶν πιστευσάντων εἷς Χριστὸν διςσώθη, ἀπὸ 
τοῦ ᾿Ισραὴλ ἐν ὀλίγοις εὐρεθείσης τῆς ἐκλογῆς, 


Amos iv, 11. ?? 096. xi, 8. 35 ibid. et 9. 


(58) Editi, ὑμᾶς, φησί, Deest φησί in mss. Mor 
mss. quinque, ἐπεστρέψατε. Editi, ἐπιστρέψετε. 
Subinde quatuor., καίτοι. Editi, xai τά, 


D (59) Quod ait. Combefisius, putare se, a Lxx in- 
te 


rpretibus seriptum non fuisse, iv τῷ αὐτῷ, sed 
iv ἐμαυτῷ, in me ipso, de eo dubitari vix posse ar- 
bitramur. Atque hoc, ut idem ille vir doctissimus 
observavit, eo probabilius videri debet, quod Vul- 

ate auctorita legisse putandus sit, cum verterit 
sem Xi, 8, Conversum esi in. me cor meum. Quo- 
niam tamen et in editis et in nostris mss. perinde 
atque apud LXX legitur, ἐν τῷ αὐτῷ, neo licet no- 
bis quidquam in sacris paginis mutare, ad verbum 
interpretati sumus, ?n eodem. u 

(60) Reg. secundus cum Colb. itidem secundo, 
ὁρμήν. Editi et aliquot mss., ὀργήν. Neo ita multo 
post mss. quatuor, ἐξέπεσεν. Alii duo mss., cum 
editis, ἐξέπεσαν. Vox collectiva λαός facit ut sori- 
ptura utraque ex equo possit admitti. 


101 


"COMMENT. IN ISAJAM PROPHETAM. CAP. I. 


ὅπερ ὡς ζύμη γενόμενον τοῖς ἔθνεσι, πάντας πρὸς A, paucisinventa electioest : que portio velut fermenti 


τὴν οἰκείαν εἴλκυσεν ὁμοιότητα " ὥστε καὶ ἀπ’ ἐχεί- 
νου καὶ Ἰσραὴλ χρηματίζειν καὶ λαὸν Κυρίου, xat 
εἶναι τὸν ἐν τῷ χρυπτῷ ᾿Ιουδαῖον (61), xal τῶν 
πνευματικῶν ἐπαγγελιῶν κληρονόμον, τὸν ἐξ ἐθνῶν 
πεπιστευχότα. Ἐπεὶ δὲ Σόδομα ἑρμηνεύεται ἔχ- 
κλισις, Γόμοῤῥα δὲ στάσις, καὶ τοιοῦτόν τινα νοῦν 
δποδάλλει ἡ ἑρμηνεία τῶν ὀνομάτων, ὅτι εἰ μὴ ἦλθε 
τὸ σπέρμα ὃ ἐπήγγελτο, οὐδὲν ἐχώλυεν ἡμᾶς εἰς 
παντελῆ ἀπώλειαν ἐχπεσεῖν, ἐχχλίναντας ἀπὸ τοῦ 
θεοῦ. Καὶ εἰ μὴ εἰρήνη ἡμῖν ἐπεφάνη ἐξ ὕψους, 'H 
δπερέχουσα πάντα νοῦν, ἕκαστος ἂν ὑπὸ τῆς ἰδίας 
στάσεως καὶ τοῦ ὀνοιχοῦντος αὑτῷ πολέμου (62) 
ἐξανηλώθημεν. Τὰ γὰρ πάθη τῆς ἁμαρτίας, καὶ 
πᾶσαι αἱ χατὰ ἀλογίαν χινήσεις, θορύδους ἀσιγήτους 
καὶ στάσιν ἀδιάλλαχτον ἐμποιεῖν πεφύχασι ταῖς ψυ- 
χαῖς. 


23. Αἰσθομένη (63) οὖν τῆς ὠφελείας Ex τῆς τοῦ 
Σωτῆρος παρουσίας, ὃς ὡς σπέρμα μιχρὸν διὰ τῆς ἀν- 
θρωπείας σαρκὸς ἐνέπεσεν ἡμῶν τῷ βίῳ, ταῦτα 
λέγει ἐν εὐχαριστίας εἴδει ἢ "Exx)nola- ᾿Αχούσατε 
λόγον Κυρίου, ἄρχοντες Σοδόμων ᾿ προσέχετε 
νόμον Θεοῦ, λαὸς Γομόῤῥας " ἵνα δείξῃ, ὅτι dj τοῦ 
σπέρματος τοῦ ἐγκαταλειφθέντος αὐτῇ παρὰ Κυρίου 
Σαδαὼθ παρουσία, αἰτία αὐτοῖς γέγονε τῆς σωτη- 
ρίας (64). Ἐπεὶ, ὅσον τὸ ἐπ’ αὐτοῖς, τοῖς παθήμασι 
τῆς Σοδομηνῆς (65) ὑπόδιχοι ἦσαν, ἄρχοντας αὐτοὺς 
Σοδόμων καὶ λαὸν Γομόῤῥας προσαγορεύει ὑπὲρ τὴν 
χακίαν τὴν τῶν ἀρχόντων * διὰ τὸ οἱονεὶ μητρό- 
πολιν μὲν εἶναι τῆς πονηρίας τὰ Σόδομα, ταύτης δὲ 


αὐτῆς κατὰ καχίας ὑπερδολὴν ὑπερέχειν τοὺς ἄρ- (Ἱ 


χοντας. Διὰ τί δὲ ἄρχοντες Σοδόμων, ἢ διότι xa0d- 
περ ἐχεῖνοι παρῃτοῦντο τὸν τὰ δίχαια χρίνοντα Λὼτ, 
ὅτε ἐξαιρεῖσθαι τοὺς παρ᾽ αὐτῷ ἐπιξενωθέντας 
ἐσπούδαζε, λέγοντες - ἘΕϊσῆλθες παροικεῖν, μὴ καὶ 


χρίσιν κρίνειν" οὕτω καὶ οὗτοι τὸν δίχαιον χριτὴν 


παρῃτοῦντο, χράζοντες * Σταυροῦ, σταυροῦ (06) 
atps ἀπὸ τῆς γῆς τὸν -τοισῦτον.;. Πσλλῷ δὲ μείζων 
ἐνταῦθα ἡ μοχϑηρία. ΟἱἨ μὲν γὰρ εἰς ξένους καὶ 
μηδὲν ἡδικηχότας ἠσέλγαινον, οἱ δὲ εἰς τὸν τὰ με- 
γάλα αὐτοὺς καθ’ ὑπερδολὴν (67) εὐεργετήσαντα᾽ 
χκἀχεῖνοι μὲν εἷς ξένους, οὗτοι δὲ τὸν εἷς τὰ ἴδια ἐλ- 


δὲ Philipp. 1v, 7. * Gen. xix, 9. ** Luc. xxm, 24. 


(601) Sic quatuor mss. At editi, τῶν iv χρυπτῳ 
᾿Ιουδαίων, corrupte. Statim duo mss., ἐπεὶ δέ. 


Editi et quatuor mss., ἐπειδὴ o6. Subinde editi, D 


ἔχκλησις. At quinque ms8., ἔχκλισις, οἱ ita quoque 
apud Procopium legitur. 

(62) Codices duo, ἐν αὐτῷ. Deest iv in aliis mss. 
et in editis. Ibidem in Reg. secundo, pro πολέμου 
legitur, πολεμίου. 

63) Editi, αἰσθανομενη. At quinque mss., atc0o- 


νη. 

(64) Reg. secundus, Σαδαὼρ αἰτία αὐτὴ αὐτοῖς 
γέγονε σωτηρίας ὑπόθεσις, etc. Sed, αἱ dicam quod 
sentio, emendatio hec ejus esse videtur, qui, quod 
perspiceret aliquid hoc loco deesse, huic malo, 
quantum in se fuit, mederi conatus est. Rem autem 
ei male cecidisse, vel ex ipsa interpretatione con- 
stabit. Sic enim ad verbum licet vertere : Seminis 
causa, ipsa eis fuit salutis causa, seu origo, id quod 


vicem inter gentes explens, omnes sui ipsius simi- 
les effecit, ita ut ex illa populus Domini etiam Is- 
rael vocetur, sitque quivis qui ex gentibus credide- 
rit, in abscondito Judeus, ac spiritualium heres 
promissionum. Sed preterquam quod sonat, si So- 
doma interpreteris, declinationem, Gomorrha vero 
seditionem, etiam ejusmodi sensum nobis exhibet 
horumce nominum interpretatio : quod nisi semen 
qued promissum fuerat, venisset,nihil vetuisset quo- 
minus nos in integram incidissemus perditionem, 
quippe qui declinassemus a Domino. Et nisi pax 
nobia ab alto affulsisset, Quae exsuperat omnem sen- 
sum **, fuissemus singuli a propria rebellione et ab 
inhabitante in nobis bello consumpti. Nam cupidi- 
tates ex peccato orte, omnesque commotiones 8 
rationealiene,obstrepentes tumultusseditionemque 
implacabilem solent animabus parere. 

23. Ecclesia igitur utilitatis ex Salvatoris adventu 
percepte conscia, qui velut exiguum semen vite 
nostre illapsus est per humanam carnem, in mo- 
dum actionis gratiarum hec dicit: (Vgns 10) Au- 
dite verbum Domini, principes Sodomorum: alten- 
dite legi Dei, populus Gomorrh:e ; ut ostendat, se- 
minis ejus, quod ei a Domino Sabaoth relictum erat, 
adventum eis salutis fuisse causam originemque. 
Quoniam, quantum in eis situm erat, Sodomine ur- 
bis malis erant obnoxii ; ipsos, cum essent princi- 
pibus pejores, principes Sodomorum et populum - 
Gomorrhe appellat, quod Sodoma esset veluti Ὧ8- 
quitie metropolis, ejusque principes exsuperantia 
iniquitatis superarent. Porro quid est quod vocen- 
tur Sodomorum prinzipes? Anquia quemadmodum 
illi repellebant ἃ se et aversabàntur Lot justa de- 
cernentem , cum Θ08 quos Mhospitio receperat, 
ipsopum.-menibus &ximere conaretur (dicebant 
nhrhirum : Ingféfss es αἱ advena, num etiam ut ju- 
dicium judices ** ?), ita et hi rejiciebant equum judi- 
cem,8974 clamantes : Crucifige,crucifige *, ejusmodi 
virum tolle e terra? Hoc autem scelus multo ma- 
jus est. Etenim illi quidem libidine acti,in hospites 
nihil de se male meritos furebant : hi vero cum im- 
petunt, a quo erant beneficiis maximis affecti. llli 


male sonat per 80, nec ad rem pertinet. Maluimus 
igitur vocem παρουσία addere, non codicum qui- 
dem manu scriptorum freti ullo testimonio, sed 
Combetisii conjecturain secuti. 

(65) Codices tres. Σοδομηνῆς. Reg. secundus, Zo- 
δομινῆς. Editi, παθήμασι τοῖς Σοδομιχοῖς. Mox ali- 

uot ms8., προσαγορεύει. Subinde tres mss., διὰ τό. 
Baiti cum Reg. tertio, διὰ τοῦ. 

(66) Codices quinque, σταύρου, σταύρου. Editi, 
diverso accentu, σταυροῦ, σταυροῦ: que scriplura- 
inter variantes lectiones in Novo Testamento Oxo- 
niensi legitur Luc. xxii, 21. Illud quod sequitur, 
ἀπὸ τῆς γῆς, in tribus mss. desideratur. 

(67) Sic editi. At quinque mss., αὐτοὺς οὔμενουν 
ἔχοντα ὑπερδολήν, nescio quo sensu. Mox editi et 
msS8. οὗτοι δὲ τὸν εἰς τά" ged auclor quicumque ille 
fuit, aut scripsit, εἷς τόν, aut particulam εἰς subau- 

ivit. 


108 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


in peregrinos, hi vero in eum qui in propria venit, À Oóvca* xdxeivot μὲν εἷς ἀγγέλους, οὗτοι δὲ εἷς τὸν 


fuere contumeliosi : illi quidem in angelos, hi vero 
in Deum. Quare principum Sodomiticorum nomen 
jure ac merito consecuti sunt Altamen Deus in 
ipsos beneficus ad utiles suos sermones audiendos 
adhortatur, populumque his principibus subditum, 
et propter improbam doctrinam appellatum Go- 
morrha populum, ad prebendam legi attentionem 
inducit, dum solertioribus precipit,ut audiant ; in- 
sipientibus, ut attendant; vel, ut auribus perci- 
piant, sicut caeteri interpretati sunt. Porro quanta 
est sermonem inter et legom differentia, tanto dis- 
crimine audire et auribus percipere inter 88 dissi- 
dent. Est enim lex justorum et injustorum regula ; 
que quidem agenda sunt, imperans, ea vero que 
minime sunt facienda, prohibens: quam servat 
vulgus, tametsi ejus ignorat utilitatem. Sermo au- 
tem reddit etiam rationem, our quedam sint con- 
Blituta. Et maxime sermo noster, sublimi spirita- 
lique sensu legem explicans, nuda et legali obaer- 
vatione nobilior est ac prestantior. Audire uutem 
et auribus percipere, quid inter se differunt ? Quod 
audire mentis est, uti Dominus indicat, dum nos ad 
dictorum sententiam probe intelligendam exstimu- 
lat: Qué. habel. aures audiendi audiat?! : at vero 
auribus percipere est auribus nudum ingerere 80- 
num. Quapropter populus in Exodo ait : Omnia que- 
cunque dixerit Deus, faciemus, et. audiemus ?* ; ta- 
malsi consentaneum magis fuerat, ut dicerent : Au- 
diamus et faciamus. Profecto facere ejus est,qui vel 
crassissima sit mente preditus, puta Sabbatum ob- 
servare juxta eorporalem sensum,abescisabstinere, 
die octavo circumcidi, atque ter in anno in templo 
interesse : sed horum rationes asesequi, id sane fue- 
rit viri perfecti jam, ac multum scientia provecti. 
Ferunt autem hanc unam fuisse causam,qua hojus 
temporis populum ad insidias prophete struendas 
impuleiit. Jam vero nunquid ideo vocati sunt So- 
domorum principes, quod improbis imperarent,an 
quiaipsi essent improbi ? Potest enim quis improbis 
imperans, ipse asubditorum nequitiaesseimmunis. 
Quod si de populo quidem obticuisset, fortassis 
locum aliquem posset habere ambiguitas. Nunc 
autem quia populus vocatus est Gomorrhe populus, 
populus minus quam ipsius principes culpandusest: 
nimirum Sodoma fpentapoli prefuisse ostendit 


θεόν. Διὰ τοῦτο δικαίως τῆς τῶν Σοδομιτικὼν dp- 
χόντων προσηγορίας ἠξίωνται. ᾿Αλλ᾽ ὅμως τούτους 
εὐεργετῶν ὁ Θεὸς, εἰς τὴν τῶν ὠφελίμων αὐτοῦ λό- 
γῶν ἀχοὴν προχαλεῖται (68) - τὸν δὲ ὑπὸ τούτων 
ἀρχόμενον λαὸν, xal ix τῶν πονηρῶν διδαγμάτων 
Γομόῤῥας λαὸν χρηματίζοντα, εἰς τὴν τοῦ νόμου 
προσοχὴν ἐπιστρέφει" τοῖς μὲν ἐντρεχεστέροις τὸ 
ἀχοῦσαι προστάσσων, τοῖς δὲ ἀσυνέτοις τὸ προσέχειν, 
ἢ τὸ ἐνωτίζεσθαέ, ὅπερ ἕτεροι ἐχδεδώχασιν. Ὅση δὲ 
λόγου πρὸς νόμον διαφορὰ, τοσαύτη καὶ τοῦ ἀκούειν 
πρὸς τὸ ἐνωτίζεσθαι, Ὁ μὲν γὰρ νόμος κανὼν δι- 
καίων ἐστὶ xai ἀδίκων, προστατιχὸς μὲν ὧν ποιη- 
tíow, ἀπαγορευτιχὸς δὲ ὧν οὐ ποιητέον - οὗ φυλα- 
χτιχός ἐστιν ὁ πολὺς, xüv τὸ ἐν αὐτῷ (60) ὠφέλιμον 
ἀγνοῦ. 'O δὲ λόγος καὶ τῆς αἰτίας ἐστὶν ἀποδοτικὸς 
xa0' ἣν τάδε τινὰ διατέτακται, Καὶ μάλιστα ὁ (70) 
xx0' ἡμᾶς λόγος, ὑψηλῶς τὸν νόμον καὶ πνευματιχῶς 
ἐξηγούμενος, τιμιώτερός ἐστι τῆς ψιλῆς κατὰ τὸ 
γράμμα παρατηρήσεως. Τί δὲ τὸ ἀχούειν τοῦ ἐνωτί- 
ζεσθαι διαφέρει ; “Ὅτι τὸ μὲν ἀχούειν διανοίας ἐστὶν, 
ὡς δηλοῖ ὁ Κύριος διεγείρων εἷς τὸ συνετῶς καταχού- 
εἰν τοῦ βουλήματος τῶν λεγομένων * Ὁ ἔχων ὦτα 
ἀχούειν, ἀχουέτω" τὸ δὲ ἐνωτίζεσθαι, ψιλὸν τὸν 
ἦχον ἐντίθεσθαι τοῖς ὠσί' Διὸ καὶ ὁ λαὸς ἐν τῇ Ἐξ- 
ὀὁὃῳ φησί" Πάντα, ὅσα ἐὰν εἴπῃ ὁ Θεὸς ποιήσομεν, 
καὶ ἀχουσόμεθα (71). Καίτοιγε ἀχολουθότερον ἦν sl- 
πεῖν" ᾿Αχουσώμεθα xal ποιήσωμεν" ἀλλὰ τὸ μὲν 
ποιῆσαι παντός ἔστι τοῦ παχυτάτου τὴν διάνοιαν, οἷον 
τηρῆσαι σωμχτιχῶς τὸ Σάύδφατον, καὶ ἀπέχεσθαι (72) 
βρωμάτων, καὶ περιτεμεῖν τῇ ὀγδόῃ, καὶ τὸ τρὶς τοῦ 
ἐνιχυτοῦ ὀφθῆναι ἐν τῷ ναῷ’ τοῖς δὲ λόγοις τούτων 
ἐπιύαλεῖν, τοῦ τελείου ἤδη χαὶ ἐπὶ πολὺ διαδεδηκό- 
toc τῇ γνώσει. Φασὶ δὲ μίαν ταύτην αἰτίαν εἶναι τὴν 
κινήσασαν εἰς τὴν κατὰ τοῦ προφήτου ἐπιθουλὴν 
τοὺς τότε. Οἱ δὲ ἄρχοντες Σοδόμων πότερον διὰ τὸ 
πονηρῶν ἄρχειν προσηγορεύθησαν, 7j διὰ τὸ πονηροὶ 
εἶναι ; Δύναται γὰρ τις χαχῶν ἄρχων αὐτὸς ἀπηλ- 

λάχραι τῆς καχίας τῶν ἀρχομένων. 'AXX εἰ μὲν περὶ 

τοῦ λαοῦ ἀπεσιωπήθη (73), τυχὸν ἂν εἶχέ τινα χώραν 

ἡ ἀμφιδολία " νῦν δὲ τῷ λαὸς louóbgsc € λαὸς 
ὠνομάσθαι (74), τὸ ἧττον ψεχτὸν τοῦ λαοῦ παρὰ τοὺς 
ἄρχοντας αὐτῶν, τοῦ λόγου δηλοῦντος διὰ τὸ προκαθῦ- 
ἔζεσθαι τὰ Σόδομα τῆς πενταπόλεως, xal αὐτὴν 
ἔχειν τὰ οἱονεὶ ἀρχεῖα τῆς πονηρίας, καὶ τῆς ἐν πᾶσ 

καχοῖς ὑπεροχῆς ἠξιῶσθαι. ἼΔρχοντας δὲ Σοδόμων ἡ 


Scriptura,eamquein iniquitate obtinuisse primatum ἢ ἱστορία οὐ παραδέδωχε πλὴν τῶν βασιλέων τῶν ἧτ- 


et de omnibus malis longe ceteros superasse. His- 
9 Matth. xi, 15. ** Exod. xxiv, 3. 


(68) Editi ot tres mss., προχαλεῖται. Alii duo, 
προσχαλεῖται. 

(69) Reg. secundus οἱ Colb. itidem secundus, τὸ 
ἑαυτοῦ, 

(70) Legitur in duobus mss., ὅγε. Ibidem aliquot 
mss., ὑψηλῶς. Editi, ὑψηλῶν. Rursus hoc ipso in 
loco quatuor mss., φιλῆς κατ᾽ αὐτὸ τὸ γράμμα. 
Editi, κατὰ τὸ γράμμα. 

(71) Editi et Colb. primus secunda manu et re- 
centi, ποιήσομεν xxi ἀκουσόμεθα, οἱ ita quoque edi- 
tuminvenimusapud LXX. Atalii quatuor mss., ποιή- 
σωμεν καὶ ἀχουσώμεθα, Faciamus eb audiamus. Sta- 


τηθέντων. Διὰ μέντοι τὸν πεπαῤῥησιασμένον τούτων 


tim editi et duo mss., ἀχουσώμεθα καὶ ποιήσωμεν. 
Reg. primus, ἀχουσόμεθα xai ποιήσομεν. 
(72) Codices aliquot ἀποσχέσθαι. Ibidem quinque 
ms8., περιτεμεῖν, Editi, περιτέμνειν. Neo. ita multo 
post mss. quinque, τούτων ἐπιδαλεῖν. Editi, ἐπι- 
θάλλειν. 

(73) Editi, ἐσιωπήθη. At. quinque mss., ἀπεσιω- 


11/07. 

(14) Codices quatuor, τό λαὸς Γομόῤῥας ὁ λαὸς 
ὠνόμασται, nisi quod in uno post illud, ὁ λαός, ad- 
datur, ὅλος. Reg. secundus, διὰ τῷ λαὸς... ὠνομά- 
σθαι. Editi, διὰ τὸ λαὸς... ὠνομάσθη. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


166 : 


τῶν ἀδικούντων ἔλεγχον, ὁ ᾿Λπόστολός φησι περὶ τοῦ A tori&sautem deprincipibusSodomorum non facit men- 


Ἡσαΐου: ᾿Αποτολμᾷ καὶ λέγει. Χρήσεται δέ ποτε 
τούτοις ὁ ἐν δύγμασιν ὑγιέσι καὶ ἀνεπιλήπτῳ βίῳ 
τυγχάνων πρὸς ἄρχοντας ᾿Εχχλησιῶν παρανόμως 
βιοῦντας (75), καὶ λαὸν ἐκκλίνοντα καὶ ἀχρείως πολι- 
τευόμενον. 


(ἰοηϑιῃ,8θ nisi quod regum devictorum commemi- 
nit. Atqui propterlibertatemillam quaredarguuntur 
isti iniqui, de Isaia ait Apostolus *? : Audet ct dicit. 
Ceterum is cujussana est doctrina et vita inculpata, 
poterit nonnunquam hac coorguendi licentia uti ad- 


versus Ecclesiarum principes vitam flagitiosam ducentes, necnon adversus populum aberrantem ac in- 


utiliter conversantem. 

24. Τί μοι πλῆθος τῶν θυσιῶν ὑμῶν; λέγει 
Κύριος. "Ev τῶν ὀφειλόντων ἀχουσθῆναι παρὰ τῶν 
ἀρχόντων, καὶ παρὰ τοῦ λαοῦ φυλαχθῆναι, τὸ, Τί 
μοι πλῆθος τῶν θυσιῶν ὕμῶν ; θυσίαι ἀσεδῶν 
βδέλυγμα Κυρίῳ (76). Ηῶς δὲ διὰ θυσιῶν τῶν ἐν 
«λήθει προσαγομένων ἄνευ ἀξιολόγου μετανοίας ἐλπί- 
ζετε εὐρήσϑιν τινὰ ἀπολύτρωσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν ; 
Οὐ γὰρ iv αματι ζώων, οὐδὲ ἐν σφαγαῖς ἐπιδω- 
μίοις, ἀλλ᾽ ἐπὶ καρδίᾳ συνετριμμένῃ θεὸς ἰλάσχε- 
ται Θυσία γὰρ τῷ Θεῷ πνεῦμα σνντετριμμένον. 
Τὸ αὐτὸ δὲ καὶ πρὸς τοὺς ἐν δαπάναις μὲν ἀφειδεῖς, 
μὴ μετανοοῦντας δὲ διὰ τῶν ἔργων, ἀρμόσει λέγε- 
σθαι: Διὰ τοῦτο οὐχὶ καθόλου θυσίας παραιτεῖται ὁ 
λόγος, ἀλλὰ τὰς Ἰουδαῖχάς. 'Γΐ γὰρ μοι πλῆθος, φη- 
σὶ, τῶν θυσιῶν ὑμῶν ; Καὶ τὸ μὲν πλῆθος ἀπο- 
πέμπεται, μίαν δὲ θυσίαν ἐπιζητεῖ. Αὐτὸς ἔχαστος 
ἑαυτὸν προσαγέτω (77) τῷ Θεῷ, παριστῶν ἑαυτὸν θυ- 
σίαν ζῶσαν, εὑάρεστον τῷ Θεῷ, διὰ τῆς λογικῆς λα- 
τρείας θύων τῷ θεῷ θυσίαν αἰνέσεως. Ἐπειδὴ δὲ τὸ 
πλῆθος τῶν κατὰ τὸν νόμον θυσιῶν ὡς ἀχρεῖον ἐχδέ- 
ὄληται, μία θυσία προσεδέχθη. ἐπ’ ἐσχάτων τῶν αἰώ- 
νων εἰς ἀθέτησιν της ἁμαρτίας ἀνενεχθεῖσα. Ὁ γὰρ 
᾿Αμνὸς τοῦ Θεοῦ ἦρε τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, ἕαυ- 
τὸν ἀνενεγκὼν προσφορὰν καὶ θυσίαν εἰς ὀσμὴν εὖ- 
ola. 


25. Πλήρης εἰμί (78). Ἐνταῦθα καλῶς ἔχει περι- 
ορισθῆνχι τὴν ἀνάγνωσιν, καὶ ἀπὸ ἄλλης ἀρχῆς ἄρ- 


Β 


C 


ξασθαι τῶν (79) ἑξῆς. Τὸ μὲν γὰρ πεπληρῶσθαι τῆς͵ - 


ἰδίας μακαριότητος, καὶ ἀνενδεῶς ἔχειν ἑαυτοῦ, moss 
πωδέστατον τῷ Θεῷ" τὸ δὲ. τῆς ἀπὸ -τῶν ÓAoxauto- 
μάτων χνίσσης xui τοῦ αἵματος τῶν σφαζομένων πε- 
πληρῶσθαι λέγειν, ἀνάξιον τοῦ Θεοῦ. Πλήρης οὖν 
ἐστιν. ᾿Αφ᾽ οὗ τοῦ πληρώματος (80) ἡμεῖς πάντες 
ἐλάδομεν, χαὶ ἐν ᾧ Κατοικεῖ πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς 
θεότητος σωματιχῶς. Δαίμοσι μὲν γὰρ (84) διὰ τὸ 
φιλήδονον καὶ ἐμπαθὲς ai θυσίαι φέρουσί τινα ἡδονὴν 
καὶ χρείαν, ἐχθυμιώμεναι, διὰ τῆς καύσεως ἐξατμι- 
ζομένου τοῦ αἵματος, xal οὕτω διὰ τῆς τοιαύτης 


24. Vgns. 11. Quid mihi multitudo. sacrificio- 
rum vestrorum ? dicit Dominus. Ex his quea prin- 
cipibus debuerant audiri, et a populo observari, 
hoo unum est : Quid mihi multitudo sacrificiorum 
vestrorum ἢ Sacrificia impiorum abominatio sunt 
Domino *. Quomodo autem per victimas affatim 
oblatas sine condigna poenitentia speratis vos [ali- 
quam animarum vestrarum redemptionem esse 
assecuturos ἢ Nonenim animalium sanguine,neque 
impositis are sacrificiis, sed contrito corde Deus 
plaeatur : siquidem Sacrificium Deo spiritus contri- 
bulatus *!. Porro id ipsum non ineptedicetur ad eos 
quoque qui ingentes impensas faciunt, nec tamen 
per opera agunt ponitentiam. Quamobrem non 
omnino Seriptura rejicit sacrificia, sed tantum Ju- 
daica. Quid enim, linquit, mihi multitudo sacrifi- 
ciorum vestrorum ? Etquidem reprobatur multitudo; 
unam vero requirit hostiam, Unusquisque Deo of- 
ferat se ipse, exhibens sese hostiam viventem, ao- 
coeptam Deo, per rationalem cultum Deo laudis sa- 
crificium immolans **, Cum autem legalium vioti» 
marum multitudo tanquam vana rejecta sit,appro- 
bata est et oblata ullimis temporibus ad deléndum 
peccatum hostia una. Etenim Dei Agnus abstulit 
mundi peccatum 48, se ipsum offerens oblationem et 
hostiam in odorem suavitatis ὁ, 

25. Plenus sum. Hio absre non fuerit lectioni 
finem imponere, exque alio principio que sunt 
deinceps disoende' inchoare. Deum enim decet vel 
maxime, sua plenum esse beatitudine, peo ullius 
preter se egere : asserere autem ipsum holocausto- 
rum nidore et occisarum victimarum eanguine ple- 
num esse, Deo indignum est. Est igitur plenus, 
De cujus plenitudine nos omnes accepimus 5, οἱ in 
quo Inhabital omnis plenitudo divinitatis corporali- 
ter *. Porro demones, utpote voluptatibus affecti- 
busque indulgentes, ex victimie non nihil capiunt 
voluptatis acemolumenti.Quippe dum incenduntur, 
sanguis per adustionem convertitur in vaporem,sic- 


λεπτοποιήσεως εἰς τὴν σύστασιν αὐτῶν dvyaAauÓ6avo- D que in ejusmodi minutas partes resolutus,in eorum 


? Rom. x, 20. ' Prov. xv, 8. 
*5 Joan. t, 16. ** Coloss. τι, 9. 


(75) Ita quatuor mss.At editi oum Reg.primo, πα- 
ρανομοῦντας xal κακῶς βιοῦντας, Hoc ipso in loco 
Reg. secundus, Alvavta. mE 

ἔφ Editi, παρὰ Κυρίῳ. Deest παρά in tribus mss. 
et in editione Romana. — 

(77) Tres mss., ἐπιζητεῖ, ἣν αὐτὸς ἕκαστος ἕαυ- 
zv προσάγει. Unus ms., προσάγει" alter, προσαγά- 
19. Sed cetera in utroque ms. leguntur ut in con- 


*! Psal. L, 19. 


testu. 
(78) Illud, Πλήρης εἰμί, hic et apud. Procopium 
absolute ponitur, neo ad aliud quidquam refertur. 


9 Hom. xr, 1. 


* Joau. 1, 29. ** Ephes. v, 2. 


Plenus sum. Similiter et in Vulgata : Plenus: sum. 
Holocausta arietum . . . nolui. Sed non ita apud 
LXX, ubi sic legimus : Ηγήρης εἰμὶ ὁλοχαυτωμά- 
τῶν xouov: Plenus sum. holocaustis arietum. | Ulti- 
mam hanc lectionem et apud Eusebium et in ali- 
quot mss. reperiri statim adnotabimus. 

(79) Ita quinque mss. At editi, τά. 

(80) Βαϊ), πληρώματος αὐτοῦ. Vox αὐτοῦ in aliis 
quatuor mss. desideratur. 

(81) Δαίμοσι μὲν γάρ. Lege Prefationem. 


101 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI 168 
substantiam subit. Omnino enim toti vaporibus Α μένου. Ὅλοι γὰρ δι᾽ ὅλον (82) τρέφονται τοῖς ἀτμοῖς, 


aluntur,non quod eos mandant, aut injiciant in 
ventrem ; sed perinde ut animalium pili, ungues et 
quacunque sunt ejus generis,'ad suum totam con- 
stituendam substantiam alimentum excipiunt.Qua- 
propter avide gaudent nidoribus, acfumum ex 
thureprodeuntem tanquam sibiad alimoniam accom 
modatum exsorbent.899 Et fortasse in animalibus 
inest aliqua cum demonicorum corporum proprie- 
tatibus necessitudo. Porro qui votis demonum ex- 
plendis δία θη}, alii aliud offerunt,tanquam eis ad 
alimoniam accommodatius. Atqui vox istheec Deo 
convenit, Plenus sum. Nihil ergo desidero, sed 
omoia penes me sunt. Bonum siquidem est, quod 
omnia appetunt. Deus autem vere bonus est. Sum 
fons et origo plenitudinis. Nonne enim caelum et 
lerram ego impleo ? dicit Dominus " ; et Domini. est 
terra, et plenitudo ejus'*. Quocirca et ipse indigus 
gum nullius, et ad quos accedo, iis confero plenitu- 
dinem. Implentur a me sancti. Stephanus plenus 
gralia, εἰ fortitudine, faciebat prodigia, et signa ma- 
gna in populo **. Quin et Paulus post acceptam fidei 
cognitionem plenus Spiritu sanoto reversus est in 
Jerusalem 9. Per bano plenitudinem Abraham quo- 
que erat senior et dierum plenus *i. Et in populo 
qui revertitur, dies pleni invenientur t, 

26. Holocausta arielum, el adipem ugnorum, et 
sanguinem taurorum, et hircorum nolo. Et hec per- 
tigent ad sermonem qui auditur, οἱ δὰ legem quie 
acribus percipienda est. Considera autem num 
pugnent isthec cum Moysis lege, eique non adver- 
gentur : siquidem illic requiruntur holocausta, hic 
vero rejiciuntur. Sed qui fieri potest ut non preter. 
eat a lege iota unum;eugt unus apex, donec omnia 
fiant *?Num forte indicat Scriptura, corpus quidem 
legis interseri,sed illud spiritali ac sublimi intelli- 
gentiaesse exponendum ? Non enim,inquit,anímal 
ipsum arietem ullo modo expetivi : sed mentem 
anima moderatricem,sollicitudinibus terrenishaud 


Δ Jer. xxr, 24. "5 Psal. xxr 1. *9 Act. vr, 8. 


55 Matth. v, 18. 


(82) Unus Combef., δι᾽ 6.ov.Editi et aliquot mss., 
δι᾽ ὅλων. Mox Heg. secundus, διὰ μασήσεως, Sub- 
inde quinque mss., τρίχες τῶν ζώων, Editi, τρίχες 
πάντων ζώων. Nec ita multo post unus ms., τροφὴν 
χαταδέχονται. ᾿ 

(83) Reg. tertius, ὑπερασπάζονται, valde amant, 
excipiunt exsorbent. Editi et quatuor mss., ὑπερ-, 
ασπίζονται, defendunt protegunt ; id quod alienum 
est, nec ad rem pertinet. 

(81) Reg. secundus, ἐκλαμδάνοντες. Ibidem unus 
et Combef., τόδε ᾧδε ὡς. 

(85) Reg. secundus, ἁληθῶς. 

(86) Auetor cum scriberet illa, Kai ἐν «ip, etc., 
respexit ad versiculum decimum psalmi septuage- 
simi secundi, ubi sic legitur: Διὰ τοῦτο ἐπιστρέγει 
ὁ λαός μου. Ideo revertetur populus meus, etc. Aut 
cum Vulgata, Ideo convertetur populus meus. Plura 
qui cupit, Nobilii notas legat. 

(87) Ita Colb. primus cum Reg. secundo. Editi 
cum uno mss., ὁλοχαύτωμα τῶν xotv. Regii primus 
et tertius, ὁλοχαυτωμάτων χριῶν, ubi supplendum 
reliquit librarius, πλήρης εἰμί, plenus sum. holocau- 
stis arielum. 


οὐ διὰ μασσήσεως xal χοιλίας" ἀλλ᾽ ὡς al τρίχες τῶν 
ζώων, xai ὄνυχες, καὶ ὅσα τοιαῦτα, εἷς ὅλην ἑαυτῶν 
τὴν οὐσίαν τὴν τροφὴν καταδέχεται. Διὰ τοῦτο 
λίχνως περὶ τὰς κνίσσας ἑπτόηνται, καὶ τὸν ἐκ τοῦ 
λιδανωτοῦ καπνὸν ὡς ἐπιτήδειον αὐτοῖς εἰς τροφὴν 
ὁπερασπάζονται (83). Καὶ τάχα ἔστι τις ἐν τοῖς ζώοις 
πρὸς τὰς ἰδιότητας τῶν δαιμονικῶν σωμάτων οἰχείω- 
σις. Καὶ οἴγε τὸ βούλημα αὐτων ἐχλαδόντες (BA), τό- 
δὲ τῷδε ὡς οἰκειότερον εἰς τροφὴν προσχομίζουσι. 
Θεῷ δὲ πρέπουσα φωνὴ τὸ, Ἡλήρης εἶμι. Οὐδενὸς 
οὖν ἐφίεμαι, ἀλλ’ ἐμαυτοῦ τὰ πάντα, Τὸ ἀγαθὸν γάρ 
ἐστι, 05 πάντα ἐφίεται. ᾿Αγαθὸς δὲ ἀληθινῶς (85) ὁ 
Θεός. Πηγή εἶμι πληρότητος, Οὐχὶ γὰρ τὸν οὐρανὸν 
xx! τὴν γῆν ἐγὼ πληρῶ ; λέγει Κύριος " καὶ, Τοῦ 
Κυρίου ἡ γῆ, καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς. Διὰ τοῦτο 
αὐτός τέ εἶμι ἀνενδεὴς, xal οἷς ἂν προσγένωμαι, τὴν 
πληρότητα ἐπάγω. 'Am' ἐμοῦ πληροῦνται οἱ ἅγιοι. 
Στέφανος πλήρης χάριτος, xol δυνάμεως, ἐποίει 
τέρατα καὶ σημεῖα μεγάλα ἐν τῷ λαῷ. Καὶ Παῦλος 
ἐστρεψεν εἰς ᾿Ιερουσαλέ μ. 'Ex ταύτης τῆς πληρώσεως 
καὶ 'Aópaàp ἦν πρεσθύτερος καὶ πλήρης ἡμερῶν. 
Καὶ ἐν τῷ ἐπιστρέφοντι λαῷ ἡμέραι πλήρεις εὐρεθή- 
σονται (86). 


96. Ὁλοχαυτώματα τῶν χριῶν (87), καὶ στέαρ 
ἀρνῶν, καὶ αἷμα ταύρων, καὶ τράγων οὐ βούλομαι. 
Καὶ ταῦτα τοῦ λόγου ἐστὶ τοῦ ἀχουομένου, καὶ τοῦ 
νόμου (88) παραδεχθῆναι ταῖς ἀκοαῖς ὀφείλοντος. Exó- 
mtt δὲ εἴ μὴ ἀντινομοθετεῖ ταῦτα val ἀντιδιατάσσε- 
ται τοῖς διὰ Μωυσέως" εἴπερ ἐκεῖ μὲν ἐπιζητεῖ, ἐν- 
ταῦθα δὲ ἀποστρέφεται. Καὶ πῶς ἰῶτα ἕν ἣ μία χε- 
ραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἐν τοῦ νόμου, ἕως πάντα γένη- 
ται. Ἤ μήποτε ὁ Λόγος παρίστησιν, ὅτι τὸ μὲν 
σωματιχὸν τοῦ νόμου παρεντάσσει, πνευματιχῶς δὲ 
x«i ὑψηλῶς ἐν μεγαλονοίᾳ προσῆχεν αὐτὸ (89) ἐξ- 
γγεῖσθαι; Οὐ γὰρ κριὸν τὸ ζῶον πάντως, φησὶν, ἐπ- 
εζήτησα (00), ἀλλὰ τὸν νοῦν τὸν ἡγεμονικὸν τῆς ψυ- 
$0. Act, 1x, 286. '! Gen. xxv, 8. ** Pgal. rxzu, 10. 


*- e. 


(88) Auctor est nobis Combefisius, ut illa, καὶ 
ταῦτα τοῦ λόγου, etc., emendemus suo ipsius peri- 
culo, legamusque : Ταῦτα μὲν τοῦ λόγου ἐστὶ τοῦ 
ἀχουομένοο οὐ τοῦ νόμου" que verba sic ipse inter- 

retatur, Sunt hac sermonis qui audiatur (spiritua- 
is intelligenti ct evangelicae perfectionis), non legis 
qua auribus suscipienda ac percipienda. Sed viri 
alioqui doctissimi judicium, reclamantibus libris 
omnibus tum excusis tum manu exaratis, sequi 
non libuit. 

(89) Editi, ὅτι τὸ cwpatixóv... πνευματικῶς xal 

. αὐτόν, Reg. quartusg, ὅτι τὸ μὲν copatuv ... 
πνευματιχῶς δὲ xat Qj ÀG .. αὐτά, Unus e Com- 
bef. codicibus, αὐτό. Combeflsius huno locum sic 
tegendum putat: ὅτι 0 τὸ σωματιχόν᾽ sed nisi me 
fallo, voluit scribere, ὅτι τὸ τοῦ νόμου σωματι- 
κὸν 0. Partim secuti sumus Reg. quartum, partim 
codicem Combef. qui habet, αὐτὸ προσῆχεν. 

(90) Codices duo, ἐζεζήτησα. Mox editi, ταῖς με- 
ρίμναις περὶ τὰ γήινα. Regii primuset tertius, ταῖς 
γηΐίναις μερίμναις. Alii tres mgg., ταῖς γηΐναις με- 
ρίμναις περὶ τὰ γήινα’ id quod pleonasmum red- 
olet. Statim quinque ms8.,0Àov ἐπιζητῶ Editi, ὅλον 


169 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


10 


χῆς, μὴ μεριζόμενον ταῖς γηίναις μερίμναις, οἱονεὶ A distraotam, quasi per ignem purgatam, οἱ que se 


διὰ πυρὸς καθαρθέντα xai δόχιμον ἀποδειχθέντα ὅλον 
ἐπιζητῶ ipo: ἀναπεμφθῆναι * οὐδὲ στέαρ ἀρνῶν ἀπο- 
χνινσοῦσθαι πυρὶ πρὸς τὸ λεπτότατον, ἀλλὰ τρόπων 
ἀπλότητα ἀπὸ τῆς dxdxou ψυχῆς ἐμοὶ ἀνατίθεσθαι. 
καὶ οὐχὶ αἷμα ταύρων xal τράγων προσχεῖσθαι (91) 
τῇ βάσει τοῦ θυσιαστηρίου " ἀλλὰ τὸ ἐπιθυμητικὸν 
καὶ θυμοειδὲς τῆς ψυχῆς διὰ φιλοπόνου προσευχῆς, 
καὶ τῆς εἰς τὰ ἅγια προσεδρείας ἐξαναλίσκεσθαι. 
Τήρει δὲ, ὅτι οὐχὶ πᾶν αἷμα εἴπε μὴ βούλεσθαι, ἀλ- 
λὰ τόδε τὸ αἷμα, τὸ ἐκ τῶνδε τῶν ζώων. Alpa γὰρ τὸ 
ἐπ’ ἐσχάτων τῶν αἴώνων ἐχχυνόμενον εἰς ἄφεσιν 
ἁμαρτιῶν. ὃ καὶ κρεῖττον λαλεῖ παρὰ τὸ τοῦ (92) 
"AÓ6s2, οὐκ ἂν εἶπε μὴ βούλεσθαι ' ἀλλὰ μετατίθησι 
τὰς θυσίας ἐπὶ τὸ πνευματικὸν, ἐπειδὴ xal ἱερωσύ- 
νῆς μετάθεσις μέλλει γίνεσθαι. Εἰ γὰρ παραιτεῖται 
τὰς σωματικὰς θυσίας, παραιτεῖται δηλονότι τὸν χα- 
τὰ νόμον ἀρχιερέα. Πῶς γὰρ τελειωθῶσι τὰς χεῖρας 
οἱ κατὰ νόμον ἀρχιερεῖς, τοῦ κριοῦ τῆς ὁλοχαυτώ- 
σεως, ᾧ ἐπετίθεσαν τὰς χεῖρας, μηκέτι προσαγομέ- 
νου; πῶς δὲ ῥαντισθῶσιν οἱ μηχέτι διὰ τοῦ αἵματος 
ῥαντιζόμενοι; Οὔτως οὖν ἀμφότερα ἴσταται, xal ὁ 
κατὰ Μωυσέα νόμος, καὶ ἡ παρεισαγωγὴ τοῦ χρείτ- 
τονος. Ἐκδάλλονται τοίνων ol ἐκ τοῦ σπέρματος 'Aa- 
ρὼν, ἵνα ὁ κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲχ ἀντεισέλθῃ. 
Οὐχέτι αἱ τοῦ ἐνδελεχισμοῷ θυσίαι" οὐκέτι al (93) 
κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ ἱλασμοῦ" οὐκέτι dj σποδὸς τῆς 
δαμάλεως καθαρίζουσα τοὺς κεκοινωμένους. Μία γὰρ 
θυσία, ὁ Χριστὸς, καὶ ἢ xav' αὐτὸν νέχρωσις τῶν 
ἁγίων. Etc ῥαντισμὸς, τὸ λουτρὸν τῆς παλιγγενεσίας " 
ἕν ἀμαρτέας λυτήριον, τὸ ἐκχυθὲν ὑπὲρ τῆς σωτηρίας 
τοῦ χόσμου αἷμα. Διὰ τοῦτο ἀθετεῖ τὰ πρῶτα, ἵνα 
τὰ δεύτερα στήσῃ. Οὐδ᾽ ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναί μοι. 
᾿Απὸ κοινοῦ τὸ (03*), οὐ βούλομαι. Οὐ μόνον τὸν περὶ 
θυσιῶν νόμον ἀθετεῖ, ἀλλὰ xal τὸν περὶ τοῦ δεῖν ὁρᾶ- 
σθαι πᾶν ἀρσενιχὸν τρὶς τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐνώπιον Κυρίου. 
"Ens! οὖν οὐ μετεὔλν θησαν (94) ἀπὸ τοῦ ἄδιχοι εἶναι 
καὶ σκολιὰ ἔχειν τὰ ἐπιδούλια, ἐξέδαλεν αὐτοὺς τῶν 
ἑαυτοῦ ὀφθαλμῶν. .Οφθαλμοὶ γὰρ Κυρίου ἐπὶ δι- 
xaxlouc* καὶ, Ἐδὀθύτητας εἶδε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ. 
"Og δὲ τὴν εἰς οἰκέτας ἐμφαίνει δεσπότου, τὸ ἀφ- 
αἱρεῖσθαι τὴν παῤῥησίαν αὐτῶν τῆς ἐντεύξεως" τὸ 
δὲ εἰς τρὶς (95) τὰν περὶ Θεοῦ θεωρίαν ἐχτείνεσθαι 
δηλοῖ τὴν ἐν Τριάδι τῆς θεολογίας ἐπίγνωσιν. Διὰ 
τοῦτο δὲ ἄῤῥενας ὡς ἀξίους τῶν θείων ὀφθαλμῶν προ- 
ετίμησεν, ἐνδειχνύμενος, ὅτι συντόνους ψυχὰς παγίως 
xal χραταιῶς ἐπιτελούσας τὰ δόγματα, ἀλλὰ οὐχὶ 


δ Hebr. xir, 24. 8 Hebr. vii, 12, δ Hebr. v, 10. 
40 psal. x, 8. 


ἀναζητῶ. Ibidem Reg. tertius, ἀναπεμφθέντα. Colb. 
secundus, ἀναπεφθῆναι, concoqui. 

(91) Ita quatuor mss. Reg. tertiug, προχεῖσθαι. 
Editi, προσκεῖσθαι. 
(92) Ubi legitur jn editis, παρὰ τύ, scriptum re- 
perimus in Colb. secundo et spud Procopium, 
παρὰ τὸ τοῦ. Alii duo mss. παρὰ τοῦ. Rog. secundus 
cum altero ms. et cum sacro textu, παρὰ τόν. Mox 
quinque msa8., kel τὸ πνευματικόν. Editi, τὸν πνευ- 
ματικόν. 

(93) Reg. ϑοουπάυβ, γὰρ αἱ. Mox tres mess. hut 
ραν τοῦ ἱλαστηρίου. Alii duo nM. ef editi, qoi 1Aa- 


PATROL. GR. XXX. 


C 


probam ostenderit, offerri mihi totam cupio. Neque 
agnorum adipem exopto in tenuissimos nidores fu- 
mosque igni resolvi, sed morum simplicitatem 
candoremque mihi ab anima innocente conseoreti. 
Neque expostulo, ut ad altaris crepidinem affunda- 
tur taurorum aut hircorum sanguis; sed ut ea ani- 
me pars in qua ire cupiditasque exsistunt, per 
8Strenuam precationem, ac per perseverantem in 
locig sanctiag commorationem, absumatur. Ceterum 
observa eum non dixisse sese nolle sanguinem 
quemlibet, sed certum quorumdam animalium 8an- 
guinem. Nam qui sanguis in his ultimis temporibus 
in remissionem peccatorum effusus est, qui δὲ me- 
lius loquitur quam sanguis Abelis *, hune se nelje 
non dixit : sed 400 hostias oum aspiritsli ουλία 
commutat : quandoquidem fuiure erat sacerdoti 

tranelatio "δ, Etenim, sí corporeas repudiat hostias, 
rejicit profecto legalem pontificem. Quemodo enim 
pontifices isti legales oonseorarent manus suse, 
cum aries, cui manus imponebant, non emplius in 
holocaustum offeratur? quomodo vero aspergereadur 
li qui per sanguinem non amplius purgantur ? Hec 
itaque ratione stat utrumque, tum lex Mosaiea, tum 
melioris introductio. Excluduntur igitur qui eut 
ex Aaronis semine eriundi, ut ietis suecedat saner- 
dos secundum ordinem Meloehisedech *, Nos jam 
amplius juge illud sacrificium Π, non jam hosiies 
ill quee offerebantur in die prepitiationis, nop-ams- 
plius cinis juvence mundast inquinatos 9. lina enim 
hostia, Christus; atque ea que secundum ipsum est, 
sanctorum mortifioatio. Una aspéraio, lavaornm 
regenerationis; un& peccati ezpiatio, sanguis pro 
mundi salute effusus. Ob id abrogat ac rejicit prima, 
ut secundo statuat. Vas. 12. Neque veniatis, ud ap- 


. ^ perealis miM. Ex eoommuni subaudiendum est illud : 


Nolo. Non legem solum abrogat saorifieiornm, sed 
eam resoindit, qua oportebat masculinum omne ter 
in anno apparere in conspectu Domini. Quia ergo 
iniqui esse non desierant, neque obliquisg destite- 
rant consiliis, ejecit eos ab oculis euis. Oculi enim 
Domini super justos ?. Et : Equitales vidit vultus 
ejus *?. Domini autem in famulos ira indioatur, 
cum ab ipsis aufertur interpellandi fiducia : cum 
vero Dei conspectui masculus ter sistitur, id agui- 
tionem divine doctrine ad Trinitatem pertinentis 
demonstrat. Ob hoc autem mares pretulit tanquam 


9 Dan. xi, 34. 5 Hebr. ix, 13. ** Psal. xxxiii, 16. 


cuo), neo aliter legitur Levit. xxuri, 27. Illud, ἀπὸ 
χοινοῦ, quod aliquanto post sequitur, indicat vocem 
aliquam, ex serie orationis supplendam esse. 

(93*) Τό. Forte, τοῦ. Eprr. 

(04) Editi oum Regio tertio, μετεόλήθησαν. Alii 
tres mss., μεταδεδλήχεσαν. Reg. primus utramque 
lectionem prefert, hanc in contoxtu, illam in mar- 
gine, manu recentiore. 

(95) Editi cum tribus mas., τρίς. Alii duo mes., 
τρεῖς. Statim Reg. secundus, θεολογίας γνῶσιν. Nbo 
ita multo post quinque ms., ἐνδεικνύμενος. BHditi, 
δεικνύμενος. ΕΣ 


θ 


41 


APPENDIX OPERUM 8. ΒΑΒ1111 MAGNI. 


418 


divinis conspectibus dignos, ut ostenderet quod A ἁπαλὰς καὶ εὐχόλους καὶ ἐχτεδηλυμένας ὁ λόγος ἐπι- 


Scriptura animas constanter viriliterque dogmata 
explentes requirat, non autem molles, inconstantes. 
aut effeminatas. Quapropter Ter in anno, inquit, 
apparebit omne masculinum coram me *! ; quod 
ipsum quoque corporali modo a carneo Israele ob- 
latum repudiat. 

27. Quis enim requisivit haec de manibus vestris ? 
Que sint hec corporalia legis sacrificia, expressit. 
Indicatur videlicet aries qui totus comburebatur, 
&deps agnorum, taurorum hircorumque sanguis, οἱ 
corporalis in templum occursus, tanquam si oculis 
divinis ad videndum accessu eorum opus esset, nec 
aliter ad longe dissitos pervenirent. Hec, inquit, 
abjecta adeo et terrena quis exquisivit de manibus 
vestris? Vides quanta vi et necessitate mentem le- 
gis spiritali quodam sensu compellamur interpre- 
tari. Bi quis enim verba legis confiteatur & Deo 
quidem esse data, sed hec que nuno fiunt, a Deo 
non requiri dicat; clare et sine ulla controversia 
mentem nostram ad spiritualem legis contemplatio- 
nem attollere nos cogit; cum tantum non clamet 
et obtestetur : Misericordiam volo, et non  sacrifi- 
cium el scientiam Dei magis quam holocaustum 53, 
401 Et : Si annuntiatum esl. libi, homo, quid bo- 
num, et quid Dominus qusrat a te, nisi ul facias jw- 
dicium, el diligas misericordiam, εἰ paratus sis am- 
bslare cum. Domino Deo tuo**? Et : Immola Deo 
sacrificium laudis **. Atque omnis de sacrificiis et 
holocaustis dootrina in his verbis que ad miseri- 
cordiam et dilectionem attinent, contineri videtur; 
cum lex tota in his dictis summatim comprehen- 
datur : Diliges prozimum iuum sicul te. ipsum *. 
Quin et ea loca que ad dies festos spectant, eidem 
expositlonis generi subjicientur ; ita ut et pascha 
nequaquam nos celebremus : [n fermento malitiz, et 
nequitiz, sed in axymís sinceritatis el veritatis **. Si 
quidem ad vesperum, hoc est, in consummatione 
seculi vera illa ovis Christus immolatur, cujus caro 
vere est oibus9'; ita ut non habitemus solum in 
tabernaculis stato dierum numero, sed omni tem- 
pore inoolatus nostri, veram prestolantes patriam, 
cujus artifex et conditor est Deus *,atque adeo 
Pentecosten agamus expletis septem hebdomadi- 
bus : hoc est, de vita desperemus tanquam in die 
extrema constituti. 


*! Exod. xxxi, 17. 53 Oge. vi, 6. 
*! Joan. vi, 56. ** Hebr. xi, 10. 


(90) Editi, παρὰ τοῦ capxixoo. Αἴ quinque mss., 
παρὰ τοῦ σαρχίνου. Vox παρά non placet Combeflsio, 
pro qua ait legendum esse περί" sed, αἱ notavi- 
mus, nec editi, nec mes. ejus emendationi favent. 
Aliquanto post Reg. eecundus, ἔδειξεν ὁποῖα. 

(97) Bio quinque mess. Editi, γενόμενα οὗ, φησὶν, 
χζητεῖ. 

(98) Editi, βιάσεται. Αἱ mss. aliquot, βιάζεται. 

(09) Editi, ἀναγγελῶ. Duo mss. ἀναγγέλῃ. Alii 
tres cum LXX, ἀνηγγέλη. Editis favet Vulgata, 
Indicabo tibi, o homo. Statim tres mss, cum LXX, 
ἀλλ᾽ 1j τοῦ. Duo alii mgg., ἀλλ᾽ fj τό. Editi, παρὰ σοῦ, 

τὸ, 


ζητεῖ. Διὰ τοῦτο, Τρὶς τοῦ ἐνιαυτοῦ, φησὶν, ὀφθή- 
σεται πᾶν ἀῤῥενιχὸν ἐνώπιόν μου * ὃ xal αὐτὸ σιὸ- 
ματικῶς παρὰ τοῦ σαρχίνου (90) ᾿Ισραὴλ ἀγόμενον 


καραιτεῖται. 


27. Τίς γὰρ ἐξεζήτησε ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν 
ὁμῶν ; Ἔδειξε noia ταῦτα, τὰ σωματικὰ τοῦ νόμου, 
τὸν χριὸν τὸν ὁλοκαυτούμενον, καὶ τὸ στέαρ τῶν ἀρ- 
νῶν, καὶ τὸ αἴμα τῶν ταύρων καὶ τράγων, καὶ τὸ τῷ 
σώματι ἀπαντᾷν εἰς τὸν ναὸν, ὡς τῶν θείων ὀφθαλ- 
μῶν προσεγγισμοῦ δεομένων εἰς τὸ ἰδεῖν, ἄλλως δὲ 
μὴ φθανόντων ἐπὶ τοὺς κόῤῥω. Ταῦτα, φησὶ, τὰ οὗ- 
τω ταπεινὰ καὶ γήινα τίς ἐξεζήτησεν ἐκ τῶν χειρῶν 


B ὑμῶν; Ὁρᾷς ὅσην βίαν καὶ ἀνάγκην ἐπάγει πνευμα» 


todo πως ἐχλαμὔάνειν τοῦ νόμου τὸ βούλημα. Bt 
γὰρ παρὰ Θεοῦ μὲν ὡμολόγηται δεδόσθαι τοῦ νόμου 
τὰ ῥήματα, ταῦτα δὲ νῦν γινόμενα οὗ φησιν ἐχζη- 
τεῖν (07) ὁ Θεὸς, σαφῶς καὶ ἀναντιῤῥήτως ἀνάγειν 
ἡμῶν τὸν νοῦν ἐπὶ τὴν πνευματικὴν θεωρίαν τοῦ νό- 
μου βιάζεται (08): μονονουχὶ χράζων καὶ διαμαρτυ- 
pópsvoc* Ἔλεον θέλω, καὶ οὐ θυσίαν * xai ἐπί- 
νῶσιν θεοῦ μᾶλλδν fj ὁλοκαύτωσιν * καὶ τὸ, Εἰ 
ἀνηγγέλη (09) σοι, ἄνθρωπε, τί καλὸν, καὶ τί 
Κύριος ἐχζητεῖ παρὰ σοῦ, ἀλλ’ fj τὸ ποιεῖν κρῖμα, 
καὶ ἀγαπᾷν ἔλεον, xal ἑτοιμάζεσθαι τοῦ πορεύε- 
σθαι μετὰ Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου; xal τὸ, Θῦσον 
τῷ Θεῷ θυσίαν αἰνέσεως. Καὶ ἔοιχεν ὁ πᾶς (4) περὶ 
θυσιῶν καὶ ὁλοκαυτωμάτων λόγος ἐν τῷ περὶ ἐλέους 
καὶ ἀγάπης ἐμπεριέχεσθαι λόγῳ ἐπεὶ καὶ ὅλος ὁ νό- 
μος ἀναχεφαλαιοῦται ἕν τῷ, ᾿Αγαπήσεις τὸν πλη- 
σίον cou ὠς σεαυτόν. Καὶ ὁ περὶ τῶν ἑορτῶν δὲ 
τόπος τῷ αὐτῷ εἴδει τῆς ἐξηγήσεως ὑπαχθήσεται' 
ὥστε xai τὸ (2) πάσχα μὴ ἑορτάζειν ἡμᾶς Ἐν 
ζύμῃ κακίας xai πονηρίας, ἀλλ᾽ ἐν ἀζύμοις slc 
χριγείας xal ἀληθείας " θυομένου πρὸς ἑσπέραν, 
τουτέστιν iml συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος, τοῦ ἀληθινοῦ 
mpoÓdrou Χριστοῦ, οὗ ἡ σὰρξ ἀληθῶς (8) ἐστι βρῶ- 
σις" καὶ χατοιχεῖν ἕν σχηναῖς οὐχὶ ταικτὰν ἢ μερῶν 
ἀριθμὸν, ἀλλὰ πάντα τὸν χρόνον τῆς παροικίας 
ἡμῶν, ἀναμένοντας τὴν ἀληθινὴν πατρίδα, ἧς τεχνί- 
τῆς καὶ δημιουργὸς ὁ Θεὸς, καὶ πεντηκοστὴν ἄγειν 
ἑπτὰ ἑδδομάδων συντελουμένων " τουτέστιν, ὡς 
ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ ὄντας ἀπεγνωκέναι τοῦ 


D βίου (4). 
** Mich. vi, 8, 


δὲ Pgal. xrix, 14, *5 Matth. xix, 19. *6 I Cor. 5,8. 


(1) Reg. Secundus, Ἔοικεν πᾶς ὁ. Ibidem mss., 
θυσιών xal. Deest xal in editis. Rursus hoc ipso in 
loco Reg. secundus. περὶ ἐλέου. Nec ita multo post 
tres m88., πλησίον σου, ὡς ἑαυτόν. 

(2) Sic mss. quatuor. Editi, ὡς τό. Reg. tertius, 
ὡς xai τό, Aliquanto post Reg. secundus, συντελείᾳ 
τῶν αἰώνων. 

(3) Ita Colbertini duo. Alii tres mss. Regii ἀλη- 
Oc, verus est. cibus. Editi, ἀληθείας, Mox uterque 
Combeflsi codex cum Reg; secundo, οὐχὶ τακτὸν 
ἡμερῶν ἀριθμόν. Editi, οὐχὶ ταχτῶν ἡμερῶν, ἀλλά, 
haud emendate. 

(4) Reg. secundus, τὸν βίον. 


418 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. t. 


114 


28. Πατεῖν τὴν αὐλήν μου οὗ προσθήσεσθε. A 28. Calcare atrium meum non adjicietís. Terribi- 


Φοδερὰ ἀπειλὴ τοῖς αἰσθανομένοις, ἀλλὰ τῶν ix τῆς 
Ἐκχχλησίας τινὲς πρὸς τὴν ζημίαν ταύτην ἀναισθη- 
τοῦσι, χαὶ οἱ μὲν δυνάμενοι ἀπαντᾷν, ῥᾳθυμοῦσιν (5) " 
οἱ δὲ δι᾿ ἀμαρτήματα καταδικασθέντες, ἀδιαφοροῦσιν. 
Ἐνδείχνυται δὲ ὁ λόγος τὴν δδριστικὴν εἴσοδον τῶν 
κχτηγορουμένων, ὡς καταπατούντων τὸ ἅγια, Ὁ 
μὲν οὖν τέλειος εἰς αὐτὰ φθάνει τὸ "Ayta τῶν ἀγίων 
εἴσω τοῦ καταπετάσματος, τουτέστι διαδὰς τὰ σωμα- 
τικὰ, γυμνῇ τῇ θεωρίᾳ τῶν θείων νοημάτων ὁμιλή- 
cst (0). ὁ δὲ ὁποδεέστερος, ἐν τῷ οἴχῳ τοῦ Θεοῦ τοῦ 
κατὰ τὴν τῶν σωματιχῶν λατρείαν διὰκχοινικοῦ (7) 
ἐφάψεται. Ὁ δὲ ἄρτι εἰσαγόμενος εἰς τὴν εὐσέθδειαν, 
τῷ αὐλῇ μόνῃ ἐντυχεῖν ἐπιτρέπεται" ὁ δὲ καὶ ταύτης 
ἀπεωσμένος, ἔξω ἐστὶ τῶν τόπων τῆς εὐσεύείάς" 


Ἡλίκος οὖν ὁ κίιδυνος, καὶ ὃ δοκεῖ τις ἔγειν, καὶ p 


τοῦτο (8) ἀφαιρεθῆναι ; Ὁ μέντοι ἄγιος ὑπεραγαπῶν 
τὸν Θεὸν, κάντα τὰ τοῦ Θεοῦ σύμδολα ὑπερ- 
ασπάζεται (0), λέγων - ᾿Βπιποθεῖ καὶ ἐχλείπει 5 
φυχή μου εἰς τὰς αὐλὰς τοῦ Κυρίου, (ἴδε γὰρ ὅτι 
ἄλλως ἀδύνατον ἐξανθῆσαι, καὶ ἀρχὴν λαθεῖν εἷς καρ- 
ποφορίαν, μὴ ἐν ταῖς αὐλαῖς γενόμενον τοῦ Κυρίου. 
Εὐεργετῶν δὲ αὐτοὺς ὁ Θεὸς, τῆς Ἰουδαϊκῆς αὐλῆς 
αὐτοὺς ἐζοιχίζει, ἵνα τῇ αὐλῇ τῶν Χριστοῦ προ- 
6átwv προσφύγωσι, καὶ γένηται μία ποίμνη, εἷς 
ποιμήν. 

29. Ἐὰν φέρητέ μοι σεμίδαλιν, μάταιον " 
θυμίαμα βδέλυγμά μοὶ ἐστι (10). Τὰς νεομη- 


νίας ὑμῶν, καὶ τὰ Σάδδατα ὑμῶν, καὶ ἡμέ- 
ραν μεγάλην οὐχ ἀνέχομαι. Νηστείαν καὶ 
ἀργίαν καὶ τὰς ἵορτὰς ὑμῶν μυσεῖ d ψυχή 


μου. Σαφῶς παρωθεῖται (11) τὴν σωματικὴν ἐχ- C 


δοχὴν, ἐπαγγειλάμενος νόμον Θεοῦ, xal εἰς προσοχὴν 
μετὰ μεγάλων ὀνειδῶν τούς τε ἄρχοντας xal τὸν 


λαὸν διεγείρας. Οὐδὲν μὲν γὰρ παρ᾽ ἑαυτοῦ ἀπαγ- 


lis est intelligentibus istheo comminatio, sed qui- 
dam Ecoclesia alumni nullo hujus damni sensu tan- 
guntur, et quibus licet occurrere, ii segnes sunt : 
quibus autem ob pecoata indicta multa est, ii id 
nihil curant. Ceterum hic sermo ob oculos ponit 
eorum qui coarguuntur,aditum contumeliosum,tan- 
quam conculcarent sancta. Qui igitur perfectus est, 
ad ipsa usque Sancta sanctorum penetrat intra ve- 
lamen, hoc est, ubi corporalia transcenderit, nude 
et aperte divinarum sententiarum contemplationi 
vacabit : qui vero inferior est, i3 in domo Dei 88- 
crarium ob corporale obsequium attinget. Qui au- 
tem recens ad excolendam pietatem introducitur, 
solum adire atrium permittitur : contra, qui ab eo 
exclusus est, is extra pietatis loca manet. Quantum 
igitur impendet periculum, ne id etiam quod quis 


habere videtur, ab ipso auferatur! Sane qui san- 
ctus est, quique summe Deum diligit, omnia Dei 
signa ac symbola amat et amplexatur, dicens: 


Concupiscit et deficit anima mea in atria Domini **. 


Novit enim ille aliter fieri non posse, ut flores pro- 
ducat, fructusque afferre incipiat, nisi versetur in 
atriis Domini. Porro Deus in hos beneficus, ex Ju- 
daico atrio ipsos expellit, ut ad ovile ovium Christi 
confugiant, et fiat unum ovile, unus pastor [ν. 


29. Vzgns. 13, 14. δὲ tuleritis mihi similam, va- 


num : thymiama abominatio mihi est. Neomenias ve-. 
δίγαξ, et Sabbata vestra, et diem magnam non feró ὃ 
jejuniam σὲ otium ef neomenias vestras odit; anima 
403 mea. Corporalem interpretationeni perspicue 
rejicit, Dei legem professus; atque ad attentionem 
post acres objurgationes prinefpes populumque 
excitat. Nihil quideni: ἃ se ipso annuntiat; sed an- 
liqua proscribitque velera, dioens hanc legem Dei 


γέλλει, τὰ δὲ παλαιὰ διαγράφει, τοῦτον λέγων elvat , esse, hanó Dei ésse- ordinationem, ut nihil eorum 


νόμον θεοῦ xal διαταγὴν θεοῦ (12) τὸ μηδὲν xlva- ᾿ 


σθαι τῶν νῦν τελουμένων’ ᾿Βὰν φέρητε, μοὶ σεμίδα- 
λιν, μάταιον, Πολλαχοῦ χρῆται ἐπὶ τῶν θυσιῶν τῇ 
σεμιδάλει' ποτὲ μὲν ἀχατάσχευον ἐλαίου μόνου ἐπι- 


** Psal. xxxi, 3. 19 Joan. x, 16. 


(5) Ita Colbertini primus et secundus cum Reg. 
secundo. Editi, καὶ oi μὴ δυνάμενοι ἀπαντᾷν ἀθυ- 
μοῦσιν, vitiose. Regii primus et tertins, quos con- 
tulit Combefisius, xai oi μὲν δυνάμενοι ἀπαντᾷν 
àgouio9cw: at doctissimus vir pro μὲν legit μή ob 


que hacienus peragebantur, fiat. δὲ tuleritis mihi 
similam, vanum. In sacrificiis sepenumero adhi- 
betur similago. Aliquando quidem incondite citra- 
que ullum apparatam cum sola olei infusione, ali« 


apud Eusebium interpunguntur : siquidem voz 
μάταιον in utrisque jungitur cum voce sequente 
uglapa: Vanum thymiama abominatio esl mihi. At 
hic est apud Procopium vox μάταιον ad id, quod 
praecedit, refertur : δὲ tuleritis mihi similam, id erit 


idque vertit : Et quibus non licet occurrere moerore ἢ vanum. Neo secus in Vulgata, Ne offeratis ultra sa- 


afficiuntur. 
(6) Sic msa. At editi, ὁμιλῆσαι, 
mi Ita editi et uterque Combeflsii codex. Alii 
duo mss. Colbertini, Θεοῦ τοῦ κατὰ τὴν τῶν σωματι- 
xiv λατρείαν διαχονουμένων, et ita quoque legitur 
in Reg. secundo, nisi quod pro σωματικήν habeat 
σωματικῶν. Vix autem dubitari posse arbitramur, 
quin legi oporteat διακονικοῦ, cum in omnibus 
mss. scriptum sit Θεοῦ" τοῦ. Neme enim non videt 
voculam τοῦ postulare, ut necessario legatur δια- 
XOvVtXOU. 

(8) Codices tres, τούτου. 

9) [ta alter Combef. cum Peg. secundo et cum 
Colbert. itidem secundo. Alii duo mas. et editi, 
ὑπερασπίζεται. 


(10) Illa, ἐὰν φέρητε, οἰο.,) aliter apud LXX οἱ 


crificium frustra. lncensum abominatio est. mihi. 
Statim major pars mss., νουμηνίας. Editi, νεομη- 
νίας. Subinde aliqui mss., ἀργίαν xal τὰς νουμη- 
νίας ὑμῶν μισεῖ. Editi cum duobus mss., ἀργίαν καὶ 
τὰς ἑορτὰς ὑμῶν μισεῖ. Legitur utrumque apud 
LXX : ᾿Αργίαν καὶ τὰς νουμηνίας ὑμῶν καὶ τὰς Éope 
τὰς ὑμῶν μισεῖ, οἷο. Otium et neomenias vestras. et 
solemnitates vestras odit anima mea. 

(11) Codices tres, παραιτεῖται ἔτι τε. Alii duo cum 
editis, παρωθεῖται,. [nfra tres mss. οὐδὲν μὲν γάρ. 
Deest T" in editis et in duobus aliis mss. 

(12) llla, καὶ διαταγὴν Θεοῦ͵ ex Rer: secundo et 
ex duobus Colbertinis addidimus. lbidem, editi, 
τὸ μηδὲ γίνεσθαι τό. At quin ue mss. ut in contex- 
tu, nisi quod in aliquibus legatur, γενέσθαι, Sub- 
inde duo mss., μόνον ἐπιχεθέντος. 


m 


APPENBIX QPEREM 6. BASILII MAGNI. 


418 


quando vero absque oleo, ut in zelotypia "! : non- 4 χυθέντος, ποτὲ δὲ ἄνευ ἐλαίον, ὡς ἐπὶ τῆς ζηλοτυ- 


nunquam Jagana: nonnunquam azymi panes : in- 
terdum sola erat massa, subacta oleo eimilagine. 
Nuno vero simüaginis" illius usum abrogane, plu- 
rimam sacrifloiorum partem abolevit. Quid igitur 
hac ejus dicta sibi volunt? Quod licet alia sub ser- 
mopig involucro significentur, vos, mente legisla- 
toris posihahita, studium omne operamque in re- 
rum oorporalinm vanitate ponitis. Oportebat enim 
ut irumentum pro eo sermone, qui in seminis 
modum animabus vestris inseritur, acciperetis, ut- 
qne ex eo mundana omni cogitatione nudato se- 
cupdnm se, in incorporeo ao puro Dei cultu utere- 
mini. Atque heo est spiritualis similago, videlicet is 
qui de Deo habetur sermo a corporeli intelligentia 
digoretps. Itaque hec simila corporali sensu intel- 
leote, atque Judaico more oblata, est vanum quid- 
dam : ibymiama vero jam quoque abominatio est 
Domino. Nam revera est quidpiam exsecrabile, si 
& Deo permistionem quamdam thymiamatis quo 
per olfactum voluptatem aucupetur, existimemus 
precipi, peo intelligamus corporis sanctimoniam 
que animi temperantia et castitate comparatur, 
Domino esse tbymiama, pari inler se tempe- 
ratione ao sedate composilis anime partibus. 
$ume enim, inquit, tibi suavitates, slacten, ony- 
cha, galbanum boni odoris, εἰ thus pellucidum τ: 
Hec quatuor eum quatuor elementis ex quibus 
corpora constant, habent cognationem. Stacte qui- 
dem sd aquam refertur : onyx ad terram propter 
ariditatem : galbanum ad ignem propter calorem : 


πίις' ἄλλοτε λἄγανα' ἄλλοτε ἄζυμα’ ἄλλοτε μόνον 


φύραμα, ἀναπεποιημένης ἐλαίῳ τῆς σεμιδάλειος. 
Νῦν ταύτης τὴν χρῆσιν ματαιώσας, τὸ πκεῖστον μέ- 
βος τῶν θυσιῶν διέγραψε. Τί οὖν ἐστιν ὃ λέγει ; Ὅτι 
ἄλλα τοῦ λόγου αἰνισσομένου, ἀφέντες τὸ βούλημα τοῦ 
νομοθέτου, τὴν πᾶσαν πραγματείαν περὶ τὴν 
ματαιότητα τῶν σωματιχῶν ἐπιδείχνυσθε. Ἔδει 
γὰρ τὸν σῖτον εἷς τὸν λόγον μεταλαμβάνειν σπερμα- 
τιχῶς ὁμῶν (43) ἐγχείμενον ταῖς ψυχαῖς, καὶ πάσης 
αὐτὸν χοσμικῆς ἐννοίας ἄπογυμνώσαντας, αὐτῷ χρῆ- 
σθχι καθ᾽ ἑαυτὸν ἐν τῇ ἀύΐλῳ καὶ καθαρά θεραπείᾳ 
θεοῦ. Καὶ τοῦτο ἐστι πνευματικὴ σεμίδαλις, λόγος 
περὶ Θεοῦ σωματικῆς ἐννοίας χεχωρισμένος. Ἦ μὲν 
οὖν σωματικῶς νοουμένη καὶ προσφερομένη κατὰ τὸν 
Ἰουδαϊκὸν τρόπον σεμίδαλις, μάταιον" τὸ θυμιάμα 
δὲ ἤδη καὶ βδέδυγμά ἐστι τῳ Κυρίῳ. Βδελυχτὸν Tip 
τῷ ὄντι τὸ οἴεσθαι (14) τὰς διὰ ὀσφρήσεως ἡδονὰς 
τὸν Θεὸν θηρώμενον, τοῦ θυμιάρματος τὴν σύνθεσιν 
προστεταχέναι, καὶ μὴ νοεῖν ὅτι θυμίαμα Κυρίῳ ὁ 
ἐν σώματι ἀγιασμὸς, ὁπὸ τῆς κατὰ ψυχὴν σωφροσύ- 
γης ἐπιτελούμενος" ἰσοκρατῶς ἐχόντων καὶ ἀστασιά- 
στως πρὸς ἄλληλα τῶν μερῶν τῆς ψυχῆς. Αἀδε γὰρ, 
φησὶ (5), σεαυτῷ ἡδύσματα’ στακτὴν, ὄνυχα, 
χαλθάνην ἠδυσμοῦ, καὶ λίδανον διαφανῆ. Tis- 
σαρα ταῦτα πρὸς τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, ἐξ ὧν τὲ 
σώματα σύγκειται, τὴν ὁμοιότητα᾽' ἡ στα» 
xvj πρὸς τὸ ὕδωρ᾽ ὁ δὲ ὄνυξ διὰ τὸ ξηρὸν πρὸς τὴν 
qüv 4 δὲ χαλθάνη διά τὴν θερμότητα πρὸς τὸ πῦρ' 
ὁ δὲ λίόανος, διὰ τὸ διαφανὲς πρὸς τὸν ἀέρα. Ἴσον 
ἴσω (16) ἔσται" τουτέστι, τὰς ἐκ δυσκρασίας γινο- 


thus tandem ad aerem propter pelluciditatem. (ῷᾧ μένας ὁρμὰς εἰς ἐπιθυμίας ἀτόπους κολάζων ἐπαν- 


Zquale, &quali erit?* : hoc est, impetus, ex intem- 
perie coortos et in absurdas cupiditates erumpentes 
refrenans, ad equabilem temperaturam revocabig. 
E coniundes ex his minutim ", hoo egt, quod in 
anima carneum est, orassumque, et materie im- 
mersum, destruens, id ipsum spirituale efficere 
studehbis. Et ita pones contra Leslimonium 1n taber- 
ngculo, 498 unde innolescam tibi inde *. Cum 
enim quis ad perfectam permistionem pervenerit, 
et contusus fuerit; tum dignus erit qui in sancía 
introducatur, atque ad Dei cognitionem accedat. 
Pones enim ea, inquit, conira testimonium, unde 
innotescam tibi inde. Hoc autem prohibitum fuit, 

"1 Num. v, 15. 13 Exod. xiu, 34. 18 ibid. 

(13) Ita mss. quatuor. Reg. tertius, ἡμῶν. Editi, 
ἡμῖν. Nec ita multo post uterque Combelisii codex, 
αὐτῷ κεχρῆσθαι. Alii tres mss., αὐτῷ χρῆσθαι. Editi, 
αὐτῷ xai χρῆσθαι. v. 

(14) Bic quinque mss. At editi, ὄντι οἴεσθαι, Mox 
tres mss. σύνθεσιν διατεταχέναι. Alii duo mss., 
προστεταχένα. u 

(45) Ita. mss. aliquot. Deest φησί in editis. Sta- 
tim duo mss. Regii οἱ LXX, χαλόάνην ἠδυσμοῦ. Alii 
duo Colbertini secunda manu et recentiore, ἦδυοσ- 
βρῶ" que» vox si non melior, certe significantior 
ess. Haud oe aliquot mss., τὰ σώματα. Deest ar- 
t b) δἰὸ tns. sex. Editi, ἴσως. Mox iidem illi sex 


ὁ ibid. 


ἰσώσεις, Καὶ συγχόψεις ἐκ τούτων λεπτόν" τουτ- 
ἐστι, πνευματικὸν ποιῆσαι φιλοπονήσεις, ἰζων 
τῆς ψυχῆς τὸ τῆς σαρχὸς παχὺ καὶ ὁλῶδες, Καὶ οὕτω 
θήσεις ἀπέναντι τοῦ μαρτυρίου ἐν τῇ σχηνὴ (17), 
ὅθεν γνωσθήσομαί σοι ἐκεῖθεν, "Ὅταν γὰρ ἐγγένηται 
τῇ ἀχριδεῖ κοιγωνίᾳ, xal ἀπολεπτυνθῆ, τότε ἄξιός 


ἔστι εἰσφέρεσθαι εἷς τὰ ἅγια, καὶ τῇ γνόσει τῇ περὶ 
Θεοῦ προσεγγίζειν. Θήσεις γὰρ αὐτὰ, φησὶν, ἀπ- 
ἔναντι τοῦ μαρτυρίου, ὅθεν γγωσθήσομαί σοὶ 
ἐχεῖθεν. Τὸ δὲ τοιοῦτον ἀπηγόρευται ἑαυτῷ τινα ποι- 
eiv εἷς ἀπόλαυσιν" τουτέστιν, ἑαυτῷ (18) ἐπιγράφειν 
τὰ κατορθώματα, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸν Θεὸν τῷν χαλῶν τὴν αἷ- 
τίαν ἀνάγειν. Τοιοῦτογ ἦν θυμίαμα Παῦλος ὁ λέγων (19): 


36. "ibid. 


ms8., γινομένας, Editi, γενομένας. 

(17) Editi et. Reg. tertius, τῆς σχηνῆς τῆς ἀληθι- 
vijc. Alii tres msa., τῆς axnv&c. Denique treg alii ut 
in contextu. 

(18) Codices tres, ἀπηγόρευται ἑαυτῷ τινα ποιεῖν 
εἰς ἀπόλαυσιν, τουτέστιν μὴ δὴ ἑαυτῷ. Alii tres 
mS8., ἀπαγορεύεται, etc., ut supra. Editi, éseyo- 
ρεύεται ἑαυτοῦ τινα ποιεῖν ἀπόλαυσιν, τουτέοτιν ἐαυ- 
τῷ. Colb. primus in margine, manu recenti, οὐ δεῖ, 
non oportet quemquam sibi preclara facinora vin- 
dicare. 

(19) Ita mss. plerique omnes. Editi, ὁ Παῦλος 

qo». 


411 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


Χριστοῦ εὐωδία ἐσμέν " xal πάλιν " Χάρις τῷ Θεῷ À ut ne quis sibi quidpiam ejusmodi δὰ usum suum 


τῷ πάντοτε θριαμδεύοντι ἡμᾶς, xal τὴν ὀσμὴν 
τῆς γνώσεως αὐτοῦ φανεροῦντι ἐν ἡμῖν (20). 


conficeret: hoc est, ne sibi ipsi preclara faeinora 
&dscribat : sed ea ad Deum bonorum causam 


referut. Tale erat tbymiama Paulus, qui dicebat: Christi bonus odor sumus ?*. Et rursus: Gratia. autem 
Deo qui semper triumphat nos, et odorem notitiz suz manifestat in nobis Τί. 


30. Τὸ δὲ σωματιχὸν θυμίαμα, καὶ τοῖς κατὰ τοὺς 
μυχτῆρας πόροις ἐμπῖπτον, καὶ τὴν αἴσθησιν συγ- 
κινοῦν», βδέλυγμα τῷ ἀσωμάτῳ εἰχότως νενόμισται. 
Νουμηνίας δὲ πρεπούσας αἰωνίοις ἔτεσι παρὰ τῶν 
συνετῶν νοεῖσθαι ὁ λόγος βούλεται" οὐ τὴν διὰ τῶν 
τριάχοντα ἡμερῶν τῆς σελήνης ἀποκατάστασιν, ἔπικα 
ταλαμδανούσης τὸν ἥλιον, xal πάλιν ἀφισταμένης. 
'AX) ἐπειδὴ Ὃ ἄφρων ὡς σελήνη ἀλλοιοῦται, 
τὴν πρὸς τὸ φῶς ἐπάνοδον, ὅπερ ἐξέλιπεν ὁ ἄφρων 
xal τὴν διὰ μετανοίας (21) εἷς τὸ ἀρχαΐον ἀποχατά- 
στασιν ἑορτὴν ἡγεῖσθαι τὸν φιλάδελφον καὶ συμπαθῆ 
ὁ λόγος βούλεται" οἱονεὶ νουμηνίαν ἄγων τὴν ἀρχὴν 
τοῦ ἐν φωτὶ βίου" ἐπειδὴ ἐξέλιπε μὲν τὸ φῶς διὰ τὴν 
εἰς τὸ χεῖρον τροπὴν (22), ἐπαλινδρόμησε δὲ πάλιν 
πρὸς αὑτὸ διὰ τῆς ἐπιστροφῆς. Ἑξῆς ἂν εἴη περὶ 
τῶν μισουμένων Σαδδάτων εἰπεῖν τὸ, Μὴ αἴρειν βά- 
σταγμα, xal μὴ ἐξέρχεσθαι ἀπὸ τοῦ τόπου αὐτοῦ" 
xal, Μὴ καίειν πῦρ ἐν πάσῃ τῇ κατοιχίᾳ αὐτῶν" 
ταῦτα τὸ ἀδύνατον εἰς τήρησιν x«l ἀχριδῆ φυλακὴν 
αὐτόθεν ἐμφαίνοντα, ὑπόδιχον ποιεῖ τῇ κατάρᾳ τὸν 
σωματιχῶς ἀχούοντα. Μὴ κινεῖσθαι γὰρ ἀπὸ τοῦ τό- 
που ἀμήχανον, καὶ πᾶν τὸ ἐπαιρόμενον κἂν ἐλαφρό- 
τατον ἦ (23), βάσταγμα λέγεται, οἷον ἱμάτιον, fj, ἄρ- 
τος, ἥ τι τῶν ἀναγκαίων. ᾿Αλλὰ καὶ πῦρ καίειν οὐ χε- 
Asóst* τουτέστιν, ὁπὸ τῶν παθῶν τῆς σαρχὸς μὴ 


30. At vero thymiama corporale, quodque n&- 
rium meatibus illabitur, et sensum commovet, 
optimo jure ei qui incorporalis est, habitum est 
pro abominetione. Quin et neomenias que annis 
eternis digne sint, vult Scriptura & prudentibus 
intelligi, non autem lune circuitum triginta diebus 
peractum, cum assequitur solem, et rursus se ab 
eo submovet. Quia vero Stultus ut luna mutatur "*, 
significat Scriptura hunc ad lucem ab insipiente 
desertam reditum, hanoque per poenitentiam ad 
pristinum statum redintegrationem, ei qui fratrum 
sit amator eorumque dolorem doleat, ceu festum 
diem esse, perinde 86 si neomeniam celebret, ni- 
mirum vitae in luce agende principium. At post- 
quam stultus lucem per suam ad pejus mutationem 
dereliquit: rursus per conversionem ad ipsam re- 
currit. Deinde illud de 8abbatis odio habitis licet 
dicere: Ne quis portet sarcinam, et ne exeat a loco 
guo ??: et, ne ulli accendant ignem in omni habi- 
latione sua 3 : hec cum non possint observari, et 
tamen secundum ipsam litteram palam sit ea esse 
accurate observanda, eum utique qui ea corporali 
sensu intelligit, maledictioni obnoxium reddunt. 
Etenim fleri nequit, ut quis e loco suo non moves- 
tur: item omne id quod portatur, temetsi est le- 


ἀναφλέγεσθαι (24) - μὴ ἐπαίρειν δὲ Báovayua τουτ- C. vissimum, sarcina dicitur, exempli o&usa, vestis, 


ἐστι, μὴ τῷ βάρει τῆς ἁμαρτίας καταφορτίζεσθαι, 
xal τῆς ἐν Θεῷ διαμονῆς μὴ μεθίστασθαι, ἑδραῖον 
μένοντα καὶ ἀμετακίνητον ἐν τῇ πίστει. Οὕτω δὲ τε- 
λειοῦντας τὰ Eá66ava, οὐχ ἐν τῇ τῶν χαχῶν ἀργίᾳ, 
ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἀποχῇ τῶν καθηκόντων, εἰκότως ἀποστρέ- 
φεται, xal οὐκ ἀνέχεται αὐτῶν ὡς ψευδῶν. Ταμαῦτα' 
γάρ εἶσι (25) τὰ παρὰ τῷ mpopíjsg ταλανιζόμενα 
Σάδδατα - Οὐαὶ οἱ ἐγγίζοντες καὶ οἱ ἐφαπτόμενοι 
φευδῶν Σαδδάτων. Σάδδατα δὲ ἀληθῆ, ἡ ἀποχει- 
μένη ἀνάπαυσις τῷ λαῷ τοῦ Θεοῦ * ἅπερ διὰ τὸ ἀλη- 
θινὰ εἶναι ἀνέχεται ὁ Θεός. Καὶ φθάνει γε ἐπ᾽ ἐχεῖ- 
va τὰ Σάδδατα τῆς ἀναπαύσεως, παρ᾽ d ὁ (96) 
χόσμος ἐσταύρωται, ἀποστὰς δηλονότι τῶν χοσμιχῶν, 
καὶ ἐπὶ τὸν ἴδιον τόπον τῆς πνευματιχῆς ἀναπαύ- 
σεως καταντήσας, ἐν οἷς ὁ γενόμενος οὐχέτι χινηθή- 
σεται ἀπὸ τοῦ ἰδίου τόπου, ἡσυχίας καὶ ἀταραξίας 
περὶ τὴν κατάστασιν ἐκείνην ὑπαρχούσης. Καὶ πῦρ 


16 11 Cor. n, 15. ΤΊ ibid. 14, 18 Ecoli. xxvir, 12. 


(20) Editi cum tribus mss., ἐν ἡμῖν. Alii tres 
omittunt lv. 

(21) Editi, ἀλλοιοῦται τὴν πρὸς τὸ ὥςξ φπάνοδον ὁ 
ἄφρων, καὶ τὴν διὰ μετάνοιαν quod cum vitiosum 
git, putavit Combefisius illud, ὁ ἀφρων, expungen- 
dum esse, tanquam inepte repetitum, et explendo 
sensui ἃ Tilmanno additum. Sed vir dootus aliter 
[ndicasset, si codices suos legisset attentius,in qui- 

u$, et in aliis quatuor, ita legitur, uti edidimus. 

(22) Codices tres, τὸ pe omjvw lege τά. Mox 
tres mss., ἑξῆς ἄν. Editi cum Reg. tertio, ἐξ ἧς dv. 
Subinde tres mss., φέρειν βάσταγμα. Ibidem mss., 


vel panis, vel quelibet res necessaria. Quin etiam 
jubet, ut ne ignem aecenderent: hoc est, ne quis 
sinat se ἃ carnis cupiditatibus exuri: rursus ne 
quis tollat sarcinam, 3d est ut ne pondere pecoati 


-üegravetür, neo in Deo permanere supersedeat, 


sed firmusimmotusque in fide perseveret. Sábbata 
autem qui sic perficiunt, non ut ab improbis ope- 
ribus desistant, sed ut abstineant discedantque a 
suo officio, bos merito aversatur Deus, meo ipsa 
Sabbata tolerat tanquam mendacia et falsa. Enim- 
vero deflentur & propheta ejusmodi Sabbata : V 
qui appropinquant et attingunt Sabbata mendacia *! | 
Seposita autem Dei populo requies Sabbata vera 
sunt, que quod vera sint, grata habet Deus. Et 
certe cui mundus crucifixus est,is ad illa spirituális 
requietia S&abbata pervenit, cum a rebus mundanis 
recesserit, atque ad proprium 404 quietis locum 


1 Exod. xxxv, 3. *^ Jerem. xvn, 27. *! Amos vi, 3. 


xal μὴ ἐξέρχεσθαι. Deest xal in editis. 
23) Sio mss. aliquot. Editi, ἦν. 
δὴ Ita quinque mes. At editi, ἀναφέρεσθαι, haud 
recte. Aliquanto post aliqui mss., ἐν τῇ πίστει οὕτω 
τελοῦντας. Deest ἐν in excusis libris. 
(25) Aliquot mss., ἐστι. Mox nonnuli mss., καὶ 
οἱ ἐφ. Deerat i^ in bi ds aliqui mss., 246. 
210 ηθινὰ 3j προχειμένη, proposita requies. 
(26) Sic nonnulli mss. Abest rab editis. Alter 
Combef., παρὰ ὁ. Hoo ipso in looo duo mss., xal 
ἀποστάς. 


419 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


180 


&coesserit: quibusin Sabbatis qui versatus fuerit, A οὐ καύσει ἐν τῇ αἰωνίᾳ (27) κατοικήσει, διὰ τὸ μὴ 


non amplius movebitur ἃ suo loco. Quandoquidem 
quies tranquillitasque in illo statu consistit. Neque 
ignem aceendet in eterna habitatione, propterea 
quod materiam quse ignem aocendit, non afferat, 


ἑπιχομίζεσθαι ὕλην πῦρ ἀνάπτουσαν, ξύλα, χόρτον, 
καλάμην. Καὶ βάσταγμα οὐκ ἀρεῖ ὁ μὴ ἔχων τὸ βαρὺ 
φορτίον τῆς ἀνομίας αὐτῷ ἑπιχείμενον, ἀλλ᾽ ὄντως 
Σάδδατα τρυφερὰ ἀναπαύσεται. 


ligna, fenum, stipulam. Nec tollet sarcinam is, qui nullo peccati pondere sibi impendente pregravatur, 


imo vere in Sabbatis deliciarum acturus otium est. 

(31). Porro pro magna die interpretes reliqui red- 
diderunt, vocatam. Theodotio quidem, VFocatam 
convotatam non fero : Syr:machus vero, Vocatam 
convocationem non feram. Unde existimamus non 
unam diem peculiarem dictam fuisse magnam, 
sed omnem que vocata appellatur. Ait enim de azy- 
mis : Prima celebris, quia sancta erit. vobis ** ; et : 
Dies seplima vocata sancla erit. vobis** ; et Die se- 
tima novorum, quando of[feritis hostiam hebdoma- 
dum, celebris sancta erit vobis**; et rursus: Decima 
septimi mensis hujus, celebris sancla erit vobis 55. 
Itaque plurimos dies eodem nomine nuncupatos, 
imo omnes fere celebres leges solemnitates per 
unam et eamdem vocem aversari videtur. His igitur 
rejectis, qualem recipit et probat? Illam de qua- 
diotum est: Diem Domini magnam **, quam non 
producet hic 80] sensibilis, sed quam 'exoriens ju- 
gtitie sol illustrabit: que una erit et continua, 
cui non suocedit nox, sod ad omne evum 8686 ex- 
tendit. Vere igitur et proprie magna est dies illa. 
"Attanem Judes carnalis in his magnam querit, 
ques beatus Jacob parvas esee et malas affirma- 
vit *". Ceterum quatuor sunt eorum que comme- 
moraie sunt differentie: alia vana, que scilicet 
ritu Judaico observantur: abominanda alia: alia 
intoleranda : quaMe alia sunt odiosa, quibus et 
ipsum Judeorum jejunium adjungitur.Quemadmo- 
dum igitur et in ceteris doom esi amd 
esse rejectandum, aliquid vero 


acceptunt? ft& . 


91. ᾿Αντὶ δὲ τῆς μεγάλης ἡμέρας οἱ λοιποὶ ἕκδε- 
δώκασι, κλητήν. Ὁ μέντοι (25) Θεοδοτίων, Κλητὴν 
ἐπίχλητον οὐχ ἀνέχομαι - ὁ δὲ Σύμμαχος, Κλη- 
τὴν ἑἐπιχλησιν οὐχ ἀνέξομαι. Ὅθεν λογιζόμεθα μὴ 
μίαν ἑξαίρετον μεγάλην εἰρῆσθαι ἁλλὰ πᾶσαν τὴν 
προαγορευθεῖσαν (29) χλητήν. Περὶ γὰρ τῶν ἀζύ- 
μὼν φησὶν, Ἧ πρώτη ἐπίκλητος, ὅτι ἁγία ἔσται 
ὑμῖν" καὶ Ἡ ἡμέρα d$ ἑδδόμη κλητὴ ἁγία ἔσται 
ὕμιν’ καὶ, Τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐδδόμῃ τῶν νέων, ὅταν 
προσφέρητε θυσίαν τῶν ἑθδομάδων, ἑπίχλντος 
ἁγία ἔσται ὑμῖν" καὶ πάλιν, Τῇ δεκάτῃ τοῦ ἑδδό- 
μου μηνὸς τούτου, ἐπίχλητος ἁγία ἔσται ὑμῖν. 
Ἔοιχεν οὖν διὰ μιᾶς φωνῆς πολλὰς παραιτεῖσθαι 
ἡμέρας τὰς τῷ αὐτῷ ὀνόμαρι κεχρημένας, καὶ σχε- 
δὸν πάσας τὰς ἑπισήμους ἑορτὰς ἕν τῷ νόμῳ. Ταύ- 
τας οὖν παραιτούμενος, ποίαν (30) δέχεται ; Περὶ ἧς 
εἴρηται * Τὴν ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγάλην, ἣν οὐ- 
χὶ ὁ αἰσθητὸς οὗτος ἥλιος ποιήσει, ἀλλ᾽ ἀνατολὴ 
τοῦ τῆς διχαιοσύνης ἡλίου χκαταφωτίσει, ἥτις μία 
ἔσται καὶ διηνεκὴς, διάδοχον νύχτα μὴ ἔχουσα, 
ἀλλὰ τῷ αἰῶνι παντὶ συμπαρεχτεινομένη. ᾿Αληθῶς 
μὲν οὖν xai χυρίως μεγάλη d$ ἡμέρα ἑχείνη. Ὁ δὲ 
σωματικὸς Ἰουδαΐος ἕν ταύταις ζητεῖ (91) τὴν με- 
γάλην, περὶ ὧν ὁ μαχάριος Ἰαχὼδ ἀπεφήνατο, ὅτι 
μικραὶ καὶ πονηραί εἶσι. Τέσσαρες δὲ εἶσι τῶν μνη- 
μονευθέντων διαφοραί" τὰ μέν ἔστι μάταια, τῶν γι- 
γνομένων ᾿Ιουδαϊκῶς: τὰ δὲ βδελυχτά" τα δὲ οὐκ 
ἄνεχτά' τέταρτόν (32) ἔστι τὰ μισητά᾽' ἕν οἷς xai ἡ 
νηστεία ἐστὶ τῶν ᾿Ιουδαίων. “Ὥσπερ οὖν καὶ iml τῶν 


accidit οἱ in jejunio. Hanc quidem escarum absti- ἄλλων εἶναι μέν τι τὸ ἀπόόλητον, εἶναι δέ τι τὸ 


nentiam que fit ad ostentationem, Domini anima 
odio prosequitur, proptereaquod hsec precepta: 
Ne tetigeris neque gustaveris , neque contrectave- 
ris**, finem babent: que vero ad carnis petu- 
Jantiam servituti addicendam adhibetur, hanc dili- 
git Deus, quandoquidem sanctimoniam per carnis 
afflictionem perficit. Nec tamen per se satis est 
alimentorum abstinentia ad commendandum jeju- 
nium: sed etiam conjungenda est reliqua vite 


εὐπρόσδεκτον' τῷ Θεῷ ἐχδείχνυτο" οὕτω xal ἐπὶ τῆς 
νηστείας. Τὴν μὲν πρὸς ἐπίδειξιν γινομένην ἀποχὴν 
τῶν βρωμάνων, ἐν τῷ, Μὴ ἄψῃ, μηδὲ γεύσῃ (33), 
μηδὲ θίγῃς, τὸ τέλος ἔχειν, μισεῖ 3 ψυχὴ τοῦ Κυ- 
ρίου' τὴν δὲ iml τῷ δουλαγωγῆσαι τὸ φρόνημα τῆς 
σαρκὸς παραλαμδανομένην ἀγαπᾷ, διά τοῦ ὑπωπια- 
σμοῦ τῆς σαρχὸς τὸν ἁγιασμὸν κατορθοῦσαν. Οὐχ 
ἑξαρχεῖ δὲ καθ᾽ ἑαυτὴν ἡ ἀποχὴ τῶν βρωμάτων πρὸς 
τὸ ἐπαινετὴν ποιῆσαι τὴν νηστείαν ἀλλὰ δεῖ καὶ τὴν 


ratio in sermonibus, in colloquiis, et in eo oon- ἢ λοιπὴν ἀγωγὴν προσεῖναι (84), ἔτ τε λόγοις καὶ &va- 


8$? Num. ΧΧΥΠΙ, 18. 83 ibid. 25.  ** ibid. 26. 


88 (;oloss. r1, 21. 


(27) Reg. secundus et Colb. primus, ἐν τῇ αἰω- 
vg καὶ οἰκείᾳ, in seterna et propria habitatione. 

(28) Sic quinque mss. Editi vero, μὲν γάρ. Mox 
ms8., οὐχ ἀνέχομαι. Nostra editio Parig.,ouv ἀνέχο- 

t. Lege Duceum. 

(29) Codices quatuor πᾶσαν αὐτὴν προσαγ. Reg. 
tertius, ἀλλὰ πᾶσι τὴν προσαγ. 

(30) Uterque Combefisii codex cum duobus aliis, 
ποίαν. Editi cum duobus aliis mss., ποίας. 

(34) Codices sex, ζητεῖ. Editi vero, ἐπιζητεῖ Ibi- 
dem quatuor mss.. περὶ àv ὁ. Alii duo mss. et edi- 
ti, περὶ οὗ ὁ. Haud longe uterque codex Combef. et 


5 Num. xxix, 7. ** Joel r1, 34. 


81 Gen. xvii, 9. 


alii quatuor, τῶν μνημόνευθέντων, Editi, τῶν προ- 
μνημονευθέντων. 

(82) Editi, τέταρτον δέ, Abest δέ a sex mss. Mox 
lidem illi sex mss,, ὥσπερ οὖν xa(, Editi, ὥσπερ 


γὰρ xal. 

(33) Illud, μηδὲ γεύσῃ, in prius editis desideraba- 
tur. lbidem mss., ἔχειν. Editi, ἔχει. Subinde qua- 
tuor mss., διὰ τοῦ ὑπωπιασμοῦ. Alli duo mss. et 
editi, διὰ τὸν ὑπωπιασμόν. 

(34) Codices nonnulli, προσιέναι. Alii cum editis, 
προσεῖναι. 


181 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


στροφαῖς, xal τῇ πρὸς τοὺς ὠφελεῖν δυναμένους συν- A gressu, qui cum his qui prodesse possunt habetur ; 


ουσίᾳ ὥστε τὸ xatà τὰ βρώματα παρακολούθημα 
εἶναι τῆς ἀσκήσεως. Τὰ πολλὰ μὲν οὖν κατὰ νοῦν 
ἐνεργοῦντος τοῦ σπουδαίου, xal περὶ τὴν τῆς ἀλη- 
θείας θήραν ἐσχολαχότος, ὀλιγάκις δὲ πρὸς τὴν ἐπι- 
μέλειαν τῆς σαρχὸς καταδαίνοντος, τῖτα μετὰ τὸ λει- 
τουργῆσαι τὰ ἀναγχαΐα τῷ σώματι, ἐκ τῶν ἐπιτυ- 
χόντων ἀπραγματεύτως διαιτώμενον, εὐθὺς ἀπο- 
“πηδῶντος τῆς ἀσχολίας τῶν ἀνωφελῶν, xal εἷς τὴν 
προηγουμένην ἑαυτοῦ ζωὴν ἀνατρέχοντος. Ἢ γὰρ τοι- 
αύτη ἀγωγὴ πᾶσαν ἀφορμὴν, δι’ ἧς τρέφεται τὸ φρό- 
νημα τῆς σαρχὸς, ἐξαίρει, ὡς μηκέτι καταδυνα- 
στεύειν τοῦ πνεύματος, μηδὲ ποεῖν τὰ οἰκεῖα ἔργα 
τὴν σάρχα, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν 
κακήν. Νεχρώσάντες (35) οὖν ἑαυτῶν τὰ μέλη τὰ ἐπὶ 
τῆς γῆς, καὶ διὰ λόγων ἐπιπληχτικων καταστελ- 
λόντων τὰ πάθη, καὶ διὰ τῆς ἀποχῆς τῶν βρωμάτων 
νηστεύσωμεν νηστείαν δεχτὴν εὐὰρεστον τῷ Κυ- 
ρίῳ (36). Ἔστι μὲν οὖν καὶ d ἀποχὴ τῶν βρωμάτων 
κωλυτιχὴ τῶν xatà γαστέρα ὀρέξεων, xal τῶν ὁπὸ 
γαστέρα. Καὶ ὁ φιλόπονος δὲ χρησίμως τούτοις ἐνδια- 
τρίψει, ἔχων ὑπόδειγμα (37) τὸν ᾿Ηλίου βίον, τὸν 
Μωσέως, τὸν Δανιὴλ, τὸν Ἰωάννου, xai τὸν τῶν 
λοιπῶν ἁγίων, Ὧν οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος, οἵ πε- 
ριῆλθον ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὕστε- 
ρούμενοι, θλιδόμενοι, xaxouyoópsvot, ᾿Αλλ’ οὔπω 
τὸ ἐν ἀποχῇ βρωμάτων εὔτονον, ἱκανὸν εἷς τελείωσιν, 
ἐὰν μὴ καὶ ἡ ψυχὴ ἐν παντελεῖ ἀποχῇ τῶν τρεφόντων 
κακίαν ὑπάρχῃ. Ὥσπερ γὰρ διπλοῦς ὁ ἄνθρωπος, Ex 
ψυχς συνεστὼς xal σώματος" οὕτω xal al τροφαὶ 
διπλαὶ, κατάλληλοι τῇ ἑκατέρου συστάσει τυγχάνου- 
σαι, εὐτονώτερον πρὸς τὰς οἰχείας ἐνεργείας ἀποτε- 
λοῦσι τὸ (38) τρεφόμενον. Ὥσπερ γὰρ ἐν τοῖς γυμνα- 
στιχοῖς αἱ ἀθλητικαὶ τροφαὶ μετὰ τῶν χαταλλήλων 
γυμνασίων τοῖς σώμασι προσαγόμεναι, ὅσον κατα- 


χρατοῦνται ὑπὸ τῆς τῶν τρεφομένων δυνάμεως, 


τοσοῦτον εἷς εὐεξίαν μείζονα τὸ σῶμα ἐξαίρουσι, καὶ 
μροσθήκη αὐτοῦ γινόμεναι διὰ τοῦ (39) ἐΐς τὴν τοῦ 
σώματος ἀναλαμβάνεσθαι" σύστασιν. οὕτω xal ἐν τῇ 
τῆς εὐσεδείας ἀσχήσει τὰ τῆς πίστεως δόγματα, xal 
οἷ διορθωτικοὶ λόγοι τῶν ἠθῶν, συνεχῶς προσαγόμε- 
vot τῇ ψυχῇ, καὶ ταῖς κατὰ μιχρὸν αὐτὴν προσθήκαις 
αὔξοντες, δυνατωτέραν αὐτὴν καὶ φιλοπονωτέραν εἰς 
τὸ μειζόνων χαὶ τελειοτέρων τῶν ἐν δόγμασι διδα- 
γὙμάτων ἐπορέγεσθαι παρασχευάζουσιν. 


32. ᾿Απὸ τῆς οὖν (40) ἐν τῷ χρυπτῷ νηστείας φυ- 
λακτέον ἡμῖν, τῆς κατὰ διχαίαν χρίσιν μισεῖσθαι 
λεγομένης ὑπὸ τοῦ Κυρίου, περὶ ἧς καὶ ὁ προφήτης 
ἀπεύχεται, λέγων Οὐ λιμοκτονήσει Κύριος ψυχὰς 


ita ut hec ciborum abstinentia pium vite genus 
comitetur. Itaque viri probi est multa in mente 
versare, atque veritali indagande operam dare, 
et raro ad carnis curam descendere ; deinde post- 
quam corpori subministravit necessaria vilibus alj- 
mentis nullo negotio parandis vescens; repen- 
tino a rerum inutilium occupatione sese subtra- 
bit, et ad pristinum vite genus occurrit. Btenim 
hoo vit: genus occasionem omnem e medio tol- 
lit, qua carnis 405 nutriatur petulantia : adeo 
ut non amplius in spiritum exerceat tyranni. 
dem, neque caro opera sibi propria perflciat, 
fornicationem , immunditiam, libidinem, concu. 
piscentiam malam 9. Nostra igitur ipsorum mem« 
bra que sunt super terram, mortiflcantes, per- 
que sermones objurgatorios qui cupiditates ooer- 
ceant, ao per ciborum abstinentium, Jejunemus 
jejunium Domino acceptum gratumque. Enim- 
vero ventris et rerum venerearum appetentiam 
refrenat ciborum abstinentia. Porro qui in tole- 
randis laboribus strenuus est, in his se utiliter 
exercebit, exemplum habens vitam Elie, Moysis, 
Danielis, Joannis, et reliquorum sanctorum, Quibus 
non dignus erat mundus, qui circuierunt in melotis, 
ἐπ pellibus caprinis, egentes, angusliati, afflicti 9^. 
Sed strenua alimentorum abstinentia haud satis est 
acquirende perfectioni, nisi anima ab his que ma- 
liam nutriunt, prorsus abstineat. Quemadmodum 
enim duplex est homo, constans anima et corpore: 
ita et duplices sunt cibi, qui cum sint utriusque 
substantie alende accommodi, id quod his enutri- 
tur ad propria sua opera exserenda validius for- 
tiusque efficiunt. Quemadmodum enim in exercita- 
tionibus gymnasticis athleticus victus inter idonea 
exercitia corporibus subministratus, quanto magis 
subigitur, tanto corpus ad prestantiorem ac vege- 
tiorem evehit habitudinem, eique fit accessio, pro- 
ptereaquod in corporis substantiam transeat : ita et 
in pietatis exercitatione fldei dogmata, neo non 
sermones ad mores emendandos idonei, continuo 
anime exhibiti, atque paulatim quibusdam ínore- 
mentis ipsam augentes, robustiorem eam οἱ ἴῃ sub- 
eundis laboribus magis alacrem reddunt ; ut majo- 
rem perfectioremque dogmatum doctrinam compa- 
ret. 


D 32. Itaque a jejunio quod in occulto est, caven- 


dum nobis est, quod justo judicio dicitur a Domino 
odio haberi, quod et propheta deprecatur, dicens: 
Non interficiel fame Dominus animas juslorum ?!. 


0 Coloss. tr, 5. * Hebr. x1, 97, 38. *! Prov. x, 3. 


(35) Editi, νεκρώσαντα. At quinque mss., vexpo- 


σαντες. 
(36) Ubi legimus in editione Paris., τῷ Θεῷ. legi- 
tur in mss., τῷ Κυρίῳ. 21 
(37) Editi, ὁπογραμμόν. At regii primus et tertius 
et alii tres uti in contextu. — 
(38) Ita quatuor mss. Editi vero οἱ Reg. tertius, 
«όν Jominem magis alacrem efficiunt. Bori- 


ptura utraque admitti potest. 

(39) Ita sex mss. At editi, τὸ, sensu non dissi- 
mili. Aliquanto post duo mss., οἱ ὀρθωτικοί. 

(40) 'Amà τῆς οὖν, etc. Hoo est, Cavendum a 
jejunto interioris hominis, a jejunio verbi divini to- 
tiusque celestis docirinz : qua de inedia soriptor 
mox disserebat. 


183 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


184 


Siquidem non de corporali fame loquitur (alioqui Α δικαίων (41). Οὐ γὰρ περὶ τοῦ σωματιχοῦ λιμοῦ 


dixisset,corpora justorum), sed deanimarum inedia. 
Nqn enim interficiet fame animas justorum : alio- 
quin hoc pacto in beatorum vita futura esset con- 
trarietas, quandoquidem Paulus in his de quibus 
gloriatur id enumerat: In jejuniis sepe?! ; item 
illud : In fame et siti **. Famem autem a justis de- 
precatur. Verum eingula hec prestat juxta subli- 
miorem inedieintelligentiam interpretari. Ejusmodi 
est et illud : Non vidi justum derelictum, nec semen 
ejus quzrens panem *. Meminimus enim Elie, qui 
ἃ Sidonide petivit panem δ : quin et semen Jacobi 
in ZEgypto panes quaerebat. Quod si vitaverimus 
abjectam et humilem intelligentiam, jam evanescet 
ea que in verborum repugnantia sita est ineptia. 
Ejusmodi igitur jejunia jejunabant Judei,fa eene- 
cantes interiorem suum hominem, quod ad ipsos 
pervenisset comminatio illa, que dicit: 406 Ecce 
dies veniunt, dicit Dominus, et inducam super terram 
hanc famem : non famem panis, neque silim aquzg ; 
sed famem audiendi verbum Domini *. [taque jejunia 
odisse se dicit Dominus, eorum, qui animum suum 
conficiunt quidem tabe pre salutarium ac vivifican- 
tium documentorum inedia : sed pinguefaciunt prze- 
ter modum  saginantque exteriorem hominem. 
Quemadmodum enim in libre momento,quando lanx 
&ltera deorsum vergit, ea que huic obversa est, 
attollitur : pari ratione in homine id ipsum fleri 
quivis advertere potest. Cum enim pinguescit caro, 
contingit mentem fleri quodam modo infirmiorem ; 
extenuari vero ssepenumero carnem, dum mens 


iterum bona habitudine gaudet. Et id ipsum est (ἃ 


quod ait Apostolus, quod, tantum corrumpitur 
exterior homo, tantum renovatur interior 31, Item 
illud: Quando infirmor, tunc potens sum **. Nam 
fuliginose quedam exhalationes ex copióso et pin- 
gui alimento emisse, dense nubis instar infusam 
anime a Spiritu sancto illustrationem intercipiunt. 
Quocirca et Moyses ad Dei contemplationem monte 
ascendens, quadraginta dies & cibo potuque per- 
severanter abstinuit ; quippe qui statuisset ut priu- 
céps anime sus facultas perturbationis omnis ex- 
pers persisteret. Similiter Elias. Deum quesiturus, 
equali temporis intervallo escas fastidivit, ne qua 
menti ἃ cibis offunderetur caligo. At e contrario 
Dominus ex mortuis resurgens, et ad colos rediens, 


λέγει (5; γὰρ ἂν εἶπε, σώματα δικαίων), ἀλλὰ περὶ 
τοῦ ψυχιχοῦ Οὐ γὰρ λιμοχτονήσει ψυχὰς δικαίων. 
οὔτω δ᾽ ἀν χαὶ ἐναντίωμα ἦν πρὸς (42) τὸν. τῶν 
μαχαρίων βίον, εἴπερ ΠΙαῦλος μὲν ἐν τοῖς καυχή- 
μασιν ἀριθμεῖ τὸ, Ἐν νηστείαις πολλάχις, x«l τὸ, 
Ἐν λιμῷ καὶ δίψει. Τὸν δὲ λιμὸν ἀπεύχεται τοῖς 
δικαίοις. ᾿Αλλὰ βέλτιων τούτων ἕκαστον xatà τὸν 
ὑψηλότερον περὶ ἐνδείας νοῦν ἐξαχούειν. Τοιοῦτόν 
ἐστι χαὶ τὸ, Οὐχ εἶδον δίκαιον ἐγχαταλελειμμέον, 
οὐδὲ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ζητοῦν ἄρτους. Μεμνήμεθα 
γὰρ ᾿Πλίου ζητήσαντος ἄρτον παρὰ τῆς Σιδωνίας, 
ἀλλὰ καὶ τὸ σπέρμα ᾿Ιαχὼδ, τοῦ δικαίου, ἄρτους 
ἐζήτει (A3). εἰς Αἴγυπτον. ᾿Εὰν δὲ φύγωμεν τὴν τα- 
πεινὴν ἔννοιαν, καὶ dj ἐν τοῖς ἐναντιώμασιν ἀτοπια 
συνδιαλυθήσεται. Ταύτας οὖν ἐνήστευον τὰς νηστείας 
οἱ Ἰουδαῖοι, λιμοχτονοῦντες ἑαυτῶν τὸν ἔσω ἄνθρω- 
πον, διὰ τὸ φθάσαι ἐπ᾽ αὐτοὺς τὴν λέγουσαν ἀπειλὴν, 
ὅτι Ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, λέγει Κύριος, καὶ 
ἐπάξω (44) ἐπὶ τὴν γῆν ταύτην λιμὸν, οὐ λιμὸν 
ἄρτου, οὐδὲ δίψαν ὕδατος, ἀλλὰ λιμὸν τοῦ ἀκοῦ- 
σαι λόγον Κυρίου. Ταύτας οὖν τὰς νηστείας μι- 
σεῖν λέγει ὁ Κύριος (45), τῶν ἐκτηχόντων μὲν ἑαυτῶν 
τὸν νοῦν ἐν ἀτροφίᾳ τῶν σωτηρίων xai ζωοποιῶν 
διδαγμάτων, ὑπερπιαινόντων δὲ καὶ κατάσᾳρχούντων 
τὸν ἔξω ἄνθρωπον. Καὶ γὰρ ὥσπερ ἐν ζυγοῦ ῥοπῇ- 
ὅταν βαρῆται τὸ ἕτερον, ἀνυψοῦταί πως τὸ ἀντι» 
κεἰμενον᾽ οὕτω καὶ ἐπὶ ἀνθρώπου (40) συμὄαῖϊνον 
ἴδοι τις ἄν. Σαρκὸς μὲν γὰρ πληθυνομένης, συμύαίνει 
τὸν νοῦν πως ἀσθενέστερον γίνεσθαι’ τοῦ νοῦ δὲ 
πάλιν εὐεχτοῦνσος, τὴν" σάρχα πολλάκις χαταλε- 
πτύνεσθαι. Καὶ τοῦτό ἐστιν ὁ φησιν ὁ ᾿Απόστολος, 
ὅτι ὅσον ὁ ἔξω ἄνθρωπος διαφθείρεται (47), τπσοῦτον 
6 ἔσω ἀναχαινοῦται. καὶ τὸ, Ὅταν ἀσθενῶ, τότε 
δυνατός εἶμι. Τῆς γὰρ δαψιλοῦς καὶ παχείας τρο- 
φῆς αἱθαλώδεις τινὲς ἀναθυμιάσεις ἀναπεμπόμεναι, 
γεφέλης δίκην πυχνῆς τὰς ἀπὸ τοῦ ἁγίου (48) Βνεύ- 
μᾶάτος ἐγγινομένας ἐλλάμψεις elc τὸν νοῦν διαχὅ- 


" ft007t. Διὸ xal Μωῦσῆς πρὸς. βθρωρίαν Θεοῦ ἀνα- 


δαίνων διὰ τοῦ νοῦ, ἄσιτοςς xal ἄποτος ἡμερῶν 
τεσσαράκοντα διετέλεσεν ἀθόλωτον διαμένειν αὐτῷ 
τὸ ἡγεμονικὸν διοικούμενος. ᾿Πλίας τε ὁμοίως, ὅτε 
ἔμελλεν ἐχζητεῖν τὸν Θεὸν, ἐν ἴσῳ χρόνῳ τῶν 
τροφῶν ὑπερεῖδεν, ὥστε μηδεμίαν τῷ νῷ γενέσθαι 
ἀπὸ (49) τῶν τροφῶν ἐπισχότησιν. Ὁ μέντοι Κύ- 
ριος ἐναντίως ἀναστὰς μὲν ἀπὸ νεχρῶν, καὶ πρὸς 


cibos degustavil, suscitati corporis naturam astru- D τοὺς οὐρανοὺς ἐπανιὼν, τροφῆς ἥψατο, τὴν φύσιν 


eus : cum autem ex indulgentia sese accommodaret 


τοῦ σώματος τοῦ ἀνισταμένου πιστούμενος" συγχα- 


*! [I Cor. 11, 27. ?*ibid. **Psal. xxxvi, 25. ** 111 Reg. xvr, 11. ** Amos vur, 14. 5111 Cor. τν, 


10. **]I Cor. x11, 10. 


(4) Bic Reg. secundus cum Colb. itidem secun- 
do. Uterque Combefisii codex et Reg. quartus cnm 
LXX, ψυχὴν δικαίαν, animam justam. Editi, ψυχὴν 
δικαίων. Idcirco autem edend um curavimus, ψυχὰς 
δικαίων quod statim ita in omnibus mss. constan- 
ter legatur : quippe verisimile nobis fit, scriptorem 
utroque loco modo eodem locutum fuisse. 

(429) Sio mss. At editi, δὲ ἂν καὶ ἐναντίωμα ΠΙρός, 
ete. Mox Colb. secundus, ἀπαριθμεῖ. Reg. secun- 
dus, ἀπαριθμεῖται. Conatur scriptor Paulum et Sa- 
lomonem inter ge conciliare, qui, si de eadem fame 


sermonem haberetn, pugnantia loquerentur. 

43) Sie quinque mss. Kditi vero, ἐζήπησεν. f 

n Ita quinquemss. At editi , ἐπάγω. 

(45) Editi cum tribus mss., ὁ Κύριος. Alii tres, ὁ 
8&5. 

(460) Ita Reg. secundus. Supple, τοῦτο. Ibidem 
editi et reliqui msgs., ἀντικείμενον. Σαρχὸς μέν, etc. 

(47) In duobus mss. legitur, φθείρεται. 

(48) Deest ἁγίου in aliquibus mss. Ibidem sex 
m83., ἐγγινομένας ἐλλάμψεις. Editi, χιναμένας. 

(49) Sic mse. aliquot. Deest ἀπό in editis. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETÁM. CAP. I. 


sd 


ταδαίνων δὲ sois ἀνθρώποις ἐνήστευσε, δεικνὺς ὅτι A hominibus, jejunabat, ut hano exercitationem éi 


τῷ μέλλοντι πῥὸς τοὺς ἀγῶνας τῶν πειρασμῶν - 


ἀποδύεσθαι ἀναγκαία ἡ ἄσχησ'ς. Olovel γὰρ παι- 
δοτριδεῖ πρὸς τὴν νίχην ὁ τοῦ σώματος ὁπωπίια- 
σμός. Οὐχ οὕτω μέντοι χρηστέον τῇ capxi, ὥστε 
παραλῦσαι αὐτῆς τὸν φυσιχὺν τόνον διᾶ τὴν ἔν- 
δειαν (50), οὐδὲ εἴς παντελῆ ἀπραξίαν, ἥπου καὶ 
ἀπαραχολουθησίαν, τὸν νοῦν ὑπὸ τῆς ἅγαν ἐχλύσεως 
ἐκόιάσασθαι. 

33. Ἐπειδὴ δὲ ἐχελεύσθημεν, παρόντος τοῦ νυμ- 
φίου, μὴ νηστεύειν τὴν ἀπὸ τοῦ λόγου νηστείαν, ὡς 
μὴ τρεφομένων τῷ ἄρτῳ τῷ ἐξ οὐρανοῦ χαταῦὔάντι, 
χαὶ ἀποστρεφομένων τὴν βρῶσιν τῆς σαρχὸς τοῦ 
Κυρίου, ζωῆς οὖσαν αἱτίαν, χὴν τοιαύδην νηστείαν 
μισεῖν ὁ Κύριος λέγει. Ἕν τῶν μισουμένων ἐστὶν 
óxà Κυρίου xai à ἀργία, ἀκραξία τις οὖσα τῶν καθ- 
ηκόντων. Καὶ ἔοικέ γε ἀάσης ἐπρτῆς ἑἐπαχολού- 
θημα ἢ ἀργία, διὰ τὸ ταῖς χληταῖς προσχεῖσθαι τὸ, 
Hav ἔργον λατρευτὸν οὐ ποιήσετε xal διὰ τὸ dv 
ταῖς ἑορταῖς σχολὴν ἀπὸ ἐῶν κατὰ τὸν βίον ἄγοντας 
πᾶσαν ἀτοκίαν ὑπιτολεῖν, δικαίως μισητὴν ἀργίαν 
ἄγειν ἐλέγοντο. Πῶς δὲ οὐ μισητὸν ἡ ἀργία, μύρμη- 
κος xal μελίσσηφ χείρονα ποιοῦσα τὸν ἄνθρωπον, 
ὅς γε καὶ ἐξ ἀρχῆς πλάσθοϊς, ἐτόθη εἰς τὸν παρά- 
δεισον ἐργάζεσθαι καὶ φυλάσαεοιν αὐτόν; Ὥστε τὸ 
πρῶτον xal οἰκειότατον τῷ ἀνθρώπῳ (54), ἣ περὶ τὰ 
ἔργα σπουδὴ, καὶ οἱονεὶ παρὰ φύσιν αὐτῷ ἡ ἀργία, 
ἣν μισεῖν εἶπεν ὁ Κύριος. ᾿Αλλὰ κῶς ἡμᾶς ἀργεῖν 
βούλεται ; Μὴ ἐργαζομένους τὴν βρῶσιν τὴν ἀπολ- 
λυμένην᾽ μὴ ὀφθαλμοὺς αἴρειν ἐπὶ τὰ μάταια’ μὴ 
ἀκοὴν ματιήαν τοῖς ὠσὶ παραδόχεσθαι' τὰς χεῖρας 


necessarium esse ostenderet, qui ad agones tenta- 
tionum austinendos esset sese exuturus. Enimvero 
ad victoriam nos veluti erudit corporia afflictatio. 
Attamen non ita utendum est carne, ut propter 
inediam naturalis ejus vigor frangatur ; neque per 
nimiam debilitatem eo adigenda, ut prorsus inersg 
evadat, aut mentem assectari non possit. 


33. Sed quia jussi sumus, presente sponso, ser- 
monies jejunium non jejunare 39, cum tunc non nu- 
triremur pane qui de ccelo descendit, ac cibum 
carnis Domini aversaremur, que est causa vite, 
odisse se ejusmodi jejunium ait Dominus.Unum ex 
iig, que odio prosequitur Dominus, etiam est iner- 


tia, que eotum que ad nostrum officium pertinent 


intermissio quedam est. Et quidem otium omnem 
diem festum sequi videtur, ideo quod celebritatibus 
adjunctum sit iltud : Omne opus servile noti facietis! ; 
Hem quoniem qui in festis a rebus ad vilam perti- 
nentibus otiüm agebant, dum nihil non dbsürdum 
perficerent, merito odiosum otium agere diceban- 
tus. Quomodo autem non odio habendum esset 
otium, quod hominem efficit formica et ape pejo- 
eem, 4192 qui tamen statim atque àb initio fuerat 
condites, positus est ih páradiso, ut operaretur ef 
éustodiret illum ! ἢ Quare studium in labores et - 
opera, primum et maxime proprie homini conve4 
nit : atque inertia, quam Dominus odisse se asserit, 
est veluti nature ipsius contraria Ceterum quo- 
modo nos vult otiari ? Ita ut non operemu*r cibunr 


ἀποσείεσθαι ἀπὸ δώρων’ μὴ ὀξεῖς ἔχειν τοὺς Κόδας C qui perit, nec attollamus oculos ad vana, neque 


ἐχχέαι αἷμα, xal πάσας ivl λόγῳ τὰς σπουδὰς τὰς 
περὶ τὸ σῶμα μκὴ ἐνεργεῖν. 


inanes febulas excipiamus auribus: [δ ut manus & 
muneribus amoveamus:ita ut non veloces habeamus 


pedes ad effundendum sanguthem : et uno verbo, sic ut non omne nostrumt stadium corpori impenda- 


InuB. 


34. Οὐχότι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὁμῶν. ᾿Ἀπει-- 


ρηχότος φωνὴ πρὸς τὰς συνεχεῖς Bel κακίαν ὑπο- 
στρυφὰς τοῦ εὐμργετόσμένου (32). Θὐχέτι ἀνήσω. 
Πολλάκις προσεχαλεσάμην εἷς μετάνοιαν. ᾿Εδόξατο 
δκακούεσιν, εἶτα ἐπαλωυνδρομήσατε. ᾿Απογνοὺς ὁμῶν 
τῆς ἀμοτανοήτου καρδίας, οὐχάτι ἀνήσω ὁμᾶς τῆς 
ὀφειλομένης ὑμῖν καταδίκης. Οὐ γὰρ ὁ εἰπὼν, Ἥμαρ- 
τον, εἶτα ἐπίμένων τῇ ἁμαρτίᾳ, οὗτος ἐξομολογεῖται" 
ἀλλὰ ὁ, κατὰ τὸν ψαλμὸν εὐρὼν τὴν ἁμαρτίαν αὐ- 
τοῦ, καὶ μισήσας. Τί γὰρ ὄφελος τῷ ἀῤῥωστοῦντι ἡ 
παρὰ τοῦ (53) Ἰατροῦ ἐπιμέλεια, ὄναν τὰ φθαρτικὰ 


** Matth. 1x, 18. ! Levit. xxin, 7. 3 Gen. 11, 1b. 


(50) Editi cum tribus mss., τὴν ἔνδειαν. Alii tres 
ms8., τῆς ἐνδείας. Hoc ipso in loco duo mss., οὐδὲ 
ὥστε. Subinde ubi recte et emendate legimus in 
editis et in quinque ms58., τὸν νοῦν, perperam sori- 
bitur in altero codice Combeflsiano τοῦ νοῦ. Quando 
de ZCombefisio mentionem habuimus, notam quam 
boo loco apposuit, exscribere non pigebit. Ejus 
igitur hec sunt : Quam doctrinam in veris suis Asce- 
ticis tanfis urget Basilius, ul et in libro De virginl- 
tate : vere milissimu machen | jegislator et. cas- 
tissimus, ubiqué sui simillimus. Sed qui vorem  Ba- 


4 
M 


34. Non ultra dimittam peccata vestra. Heo vox 
est spem abjicientis ob dssiduum ad malitiam ré 
ditum populibeneficiis cumülati.Non ultra dimittam. 
Invitavi vos cerebro δὰ penitentiam. Visi estís ob- 
temperare, subinde iter vestrum relegistis. Post- 
quam cor vestrom impaonitens me ex spe deturba- 
vit, non amplius remittam vobis debitam multam. 
Enimvero qui dicit, Peccavi, et postea in peccato 
perseverat, hio nequaquam confitetur: sed potius ig 
est, qui ubi, juxta psalmum ?, peccatum suum de- 
prehendit, illud odit. Quid enim emolumenti effert 


* Pga]. xxxi, 5. 


silii doctrinam perspectam habere voluerit, ei au- 
tor sum, ut non íadiscriminatim ex his fóntibus 
hauriat. — Lege, ut in ms. Combefis., ἀπαραχο- 
λουθησίαν τοῦ νοῦ. MABAN. . 

(51) Editi et duo mss., τῷ ἀνθρώπῳ. Alii quatuor, 
τῶν ἀνθρώπων. Statim tres mss., ἣν xal. 

(52) Reg. primus et editi, εὐεργέτου, corrupte. 
Reg. tertius cum aliis tribus, sótpyecoupttvov,emen- 
date. 

(53) Sio mss. aliquot. Deest τοῦ in editis. 


181 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


188 


egroto medici cura, quando is qui adversa vale- Α τῆς ζωῆς ὁ κάμνων ἐπιτηδεύῃ ; Οὕτως οὐδὲν ὄφελος 


tudine conflictatur, sus» vite exitialia conquirit? 
Sic qui adhuc peccat, nihil ei utilitatis accedit ex 
peccatis condonatis: neque qui impurus est, quid- 
quam percipit lucri ex remissis impudieitiee vitiis. 
Quomodo autem anime peccata remittuntur ? Cum 
videlicet virtus animae dominata, atque illam totam 
guis sermonibus imbuens,et in habitum contrarium 
invidiam et odium concitat : adeo ut oblata ei occa- 
sione aliena rapiendi, ultro ad honorandam ample- 
otendamque juris equitatem animum appellat, 
etiamsi facile ei esset hanc injuriam facere,eamque 
utpote sine testibus commissam, tanquam maxi- 
mum malum a se depellere. Qui sic in se affectus 
est a prioribus delictis potest absolvi. Porro ad 
huno modum temperantia in anima habitum firmi- 
iatemque adepta, intemperantiam libidinomque 
profligat. Verum temperantem continentemque, 
non eum dicimus, in quo pre senio vel rmnorbo, 
&ut alio quopiam casu exstincti sint libidinis ap- 
petitus. Huic enim insidet quidem vitium ipsum: 
actio vera prepeditur per organorum infirmitatem. 
Sed continentia vera, est facultas cognitionis con- 
oiliatrix, que in intimo anime recessu impressa, 
intestina turpium motuum vestigia delet. Qui sibi 
sio inedetur, eo quod habitum affectui ad peccan. 
dum propendenti contrarium recuperat,ei utile est 
venie donum ac conducibile. Hac vero sententia 
int&rminatur fore, ut prorsus repudiet eos, qui 
postquam a multis casibus sese erexerunt, utpote 
& Deo ob suum in homines 408 amorem volut 


maaou educti, tüm demum infirmitati succumbunt. C 


Hec vox, Non amplius, nobis indicat jam sepu- 
numero similia flagitia prius fuisse condonata. Si- 
quidem fieri nequit, ut quis sine venia que ἃ Deo 


concedatur, vite secundum virtutem instituenda. 


sese dedat. Idcirco ejus qui sapienter vitam no- 
. Blram dispensat, mens est voluntasque, ul his qui 
in peocatis quibusdam versatus est, οἱ deinde ad 
saniorem vite rationem pollicetur sese receptu- 


ἀδικημάτων συγχωρουμένων τῷ ἔτι ἀδικοῦντι, xal 
ἀκολαστημάτων ἀφιεμένων τῷ ἔτι ἀκχολασταίνοντι. 
᾿Αλλὰ πῶς ἀσίεται ψυχῆς ἀμαρτήματα ; Ἐπειδὰν ἢ 
ἀρετὴ χρατήσασα τῆς ψυχῆς, xal ὅλην αὐτὴν τοῖς 
οἰχείοις λόγοις (54) καταλαθοῦσα, διαδολὴν αὐτῇ 
πρὸς τὴν ἐναντίαν διάθεσιν ἐμποιήσῃ ὥστε ἐν μὲν 
καιρῷ πλεονεξίας ἐχουσίως ὁρμᾷν ἐνὶ τὴν τοῦ ἴσου 
τιμὴν, κἂν ῥέδιον ἦ τὸ ἀδικεῖν, κἂν (55) ἀμάρτυρον, 
ὡς μέγιστον χακὸν ἀποφεύγειν. οὕτω διαχείμενον 
ὑπὸ τῆς ἐν ἐαυτῷ ἕξεως, δυνατὸν ἀφεθῆναι τῶν προ- 
τέρων ἀδικημάτων. Κατὰ ταῦτα δὴ χαὶ ἡ σωφροσύνη 
ἕξιν xal πῆξιν λαχοῦσα ἐν τῇ ψυχῇ, ἀπολύει τῶν 
ἀχολαστημάτων. Σώφρονα δὲ λέγομεν, οὐχ d ἀπεμα 
ράνθησαν ὑπὸ γήρως, ἢ νύσου, fj ὑπὸ ἄλλου τινὸς 
συμπτώματος αἱ τῆς ἀχολασίας ὀρέξεις. Τούτῳ γάρ 
ἣ μὲν χαχία ἐνυπάρχέι' ἣ δὲ ἐνέργεια ἐκ τῆς τῶν 
ὀργάνων ἀσθενείας παραποδίζεται. ᾿Αλλὰ σωφροσύνη 
ἐστὶν ἀληθὴς ἐπιστημονιχὴ δύναμις, ἐντυπωθεῖσα 
τῇ ψτχῷ διὰ βάθους, καὶ τὰ ἐνυπάρχοντα ἴχνη τῶν 
αἰσχρῶν κινημάτων ἐξασανίζουσα. Τῷ οὕτως ἑαυτὸν 
ἐξιωμένῳψ, διά τοῦ ἀναλαμθάνειν τὴν ἐναντίαν τῇ 
ἀμαρτητικῇ διάθεσιν, καὶ ἡ παρὰ τῆς συγχωρήσεως 
χάρις ὠφέλιμος. Ὀ δὲ λόγος ἐνταῦθα τοὺς ἀπὸ πολ- 
λῶν πτωμάτων πολλάκις διαναστάντας Ex τῆς κατὰ 
φιλανθρωπίαν χειραγωγίας, εἶτα ὕστερον ὑπὸ τῶν 
ἀσθενειῶν χρατηθέντας, ἀπεςλεῖ παντελῶς ἀφήσειν. 
Ἐνταῦθα τὸ, Οὐχέτι, ἔμφασιν ἡμῖν παρέχει τοῦ 
πολλάχις ἤδη πρότερον ἐπὶ τοῖς ὁμοίοις συγκεχωρη- 
κέναι. Χωρὶς γὰρ τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ ἀφέσεως, 
ἐπιδιδοναι τινὰ ἑαυτὸν τῷ xav' ἀρετὴν βίῳ, ἀμήχα- 
vov. Διὰ τοῦτο ὁ σοφῶς ἡμῶν οἰχονομῶν (56) τὴν 
ζωὴν, τὸν ἔν τισιν ἁμαρτίαις ἐξετασθέντά, εἴτα 
ἀνατρέχειν ἐπὶ τὸν ὑγιῆ βίον ἐπαγγελλόμενον; βού- 
λεται πέρατι μὲν ὁρίζειν τὰ παρελθόντα, ἀρχὴν δὲ 


τινα ποιεῖσθαι μετὰ τὰ ἡμαρτημένα, οἱονεὶ διὰ τῆς 


μετανοίας ἀναδιώσχοντα' συνεχῶς δὲ ταῦτα ἐπαγ- 
γελλόμενον, καὶ συνεχῶς αὐτῶν ἀποπίπτοντα, ὡς 
παντελῶς αὐτὸν (57) ἀπεγνωσμένον τῆς φιλανθρωπίας 


ἐκχλείει, "Ὁ 


rum, flnem imponat preteritis, factoque post peccata initio quodam, quasi per ρο εἰ θηΐίδιη reviviacat. 
Contra, qui isthec promittit sine ulla intermissione, et jugiter ab his excidit, illum velut penitus des- 


peratum a sua clementia excludit. 


35. Vgns. 45. Cum eztenderitis manus, avertam 
oculos meos a vobis. Qai specie tenus et simulate 
orant, manus quidem expandunt, non tamen Dei 
oculos habent ad eorum precationem intentos. Ce- 
terum hic orandi modus sanctis fuit familiaris, ut 
didicimus ex Davide dicente : Expandi ad te manus 


(54) Unus e Combefisianis codicibus, λογισμοῖς. 
Editi et reliqui mss. λόγοις. Ibidem, ubi legitur in 
editig, διαλαδὴν. scriptum reperitur in quatuor 
me8., διαδολήν. Sed neutra vox placet Combefisio, 
mavultque legere, διαμονήν, habitum firmum et 
constantem. Neque his contentus est, sed profert 
non pauca, ut eam scripturam approbet. At nobis 
res tanti non videtur, ut plus in ea laboris ao dili- 
gentis ponamus. Alter Combefisii codex, καταῦα- 

oca, διαδθαλεῖν αὐτὴν πρός, eto. Denique Reg. se- 


359. Ὅταν ἐκτείνητε τὰς χεῖρας, ἀποστρέψω 
τοὺς ὀφθαλμούς μου ἀφ᾽ ὁμῶν. Οἱ μέχρι σχήμα- 
τος προσευχόμενοι τὰς μὲν χεῖρας ἐκχτείνουσι, τοὺς 
δὲ θείους ὀφθαλμοὺς ἑπιόλέποντας αὐτῶν εἷς τὴν 
προσευχὴν οὐχ ἔχουσι. Ἡάλιν δὲ τοῦτο σύνηθες τοῖς 
ἁγίοις τὸ σχῇμα τῆς προσευχῆς ὡς πσρὰ Δαδὶδ με- 


cundus, καταδαλοῦσα μεταδολὴν αὐτῇ, eto. 

(55) Editi. καί, At sex mss., κἄν. Hoc ipso in looo 
duo mss., ὡς μεγίστων κακῶν ἀποφυγίν. Statim 
Heg. secundus, ἐν αὐτῷ. 

(56! Sio tres mss. At editi, διὰ τοῦτο σαφῶς olxo- 
νομεῖ τόν, haud recte. Ibidem gravi mendo in editis 
et in uno codice Combeflsiano legitur, ἔχτισιν ἀμαρ- 
τίαις. 


(57) 8io mss. aliquot, Editi, αὐτῶν. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. OAP. I. 


μαθήκαμεν λέγοντος: Διεπέτασα πρὸς σὲ τὰς ysi- À meas t : et: Elevatlio manuum mearum sacrificium 


pác pov xal, "Emxapot τῶν χειρῶν μου θυσία 
ἐσπερινή᾽ Μωυσέως δὲ, πολεμουμένου τοῦ Ἰσραὴλ 
μέχρις ἡλίου δυσμῶν" ἐν τῇ ἐχτάσει τὰς χεῖρας ἔχον- 
τος. Καὶ πρὸς ταῦτα δὲ τὸ (68) ἀποστολιχὸν, ἐν παντὶ 
τόπῳ προσεύχεσθαι τοὺς ἄνδρας, ἑπαίροντας ὁσίους 
χεῖρας. Τάχα δὲ τι καὶ βαθύτερον ὁ λόὄγος παρα- 
δηλοῖ’ ὅτι ὁ τὰ μεγάλα xai οὐράνια καὶ ὀψηλὰ ἐρ- 
Ἱαζόμενος, olvel διηρμένην ἔχων τὴν πρακτικὴν 
δύναμιν, ἐπαίρειν τὰς χεῖρας λέγεται’ ὁ δὲ ταπει- 
νὰ xal γήινα xal τῇ φθορᾷ ὑποκείμενα ἐνεργῶν, 
χάτω ῥεπούσας xal καταδεθλημένας τὰς χεῖρας ἔχει. 
Τοῦτο xal ἡ κατὰ Μωύσέα παραινίσσεται ἱστορία, 
ὅτι διὰ τὸ τοὺς προχόπτοντος μὴ ἐξομαλίζειν τὰς 
πράξεις, ἀλλὰ ποτὲ μὲν χρεῖττον βιοῦν, ποτὲ δὲ δι᾽ 
ἀτονίαν ἐχλύεσθαι xal ἀσθενέστερον ἐνεργεῖν, τῆς 
ἀνθρωπίνης καταστάσεως σύμόολα ἦν τὰ τότε γινό- 
μενα. ΕἸ μὲν γὰρ ἐπῆρε τὰς χεῖρας, ἐνίσχυεν (59) 
6 ᾿Ισραήλ’ ὅτε δὲ καθῆχε τὰς χεῖρας, κατίσχυσεν (60) 
᾿Αμαλήκ. Τουτέστι, καταπιπτούσης μὲν ἡμῶν τῆς 
δραστιχῆς δυνάμεως, ἴσχύει τὰ ἀντιπαλαίοντα ἡμῖν. 
ὑψουμένης δὲ καὶ διαιρυμένης, δυνατώτερον (64) γί- 
νεται τὸ διορατιχὸν ἐν ἡμῖν, ὅπερ ᾿Ισραὴλ λέγεται. 
Τήρει δὲ, ὅτι ἐνταῦθα οὐχ εἴρηται, “Ὅταν ἐπαίρητε 
τὰς χεῖρας (02) ἀλλ’, Ὅταν ἐχτείνητε. ᾿Επαίρει 
μὲν γὰρ ὁ τὰ ἄνω ζητῶν, ἐχτείνει δὲ ὁ τῆς εἷς τὰ 
σωματικὰ βοηθείας ἐπιδεόμενος. ᾿Ἐπειδὴ δὲ ἡ ἔχτασις 
πολλάκις κατὰ διάθεσιν παρὰ τῶν νηπίων πρὸς τρο- 
φοὺς ἢ μητέρας γίνεται, δεικνὸς τῶν εὐχομένων τὸν 
ἀδιάθετον, οὐχ εἶπεν, Ὅταν ἐχτείνητε πρὸς μέ' ἀλλ᾽ 
ἁπλῶς, Ὅταν ἐχτείνητε, φησὶ, τὰς χεῖρας (063), 


ἀποστρέψω τοὺς ὀφθαλμούς μου’ καὶ τὴν αἰτίαν C 


ἐπάγει, Ὅτι αἱ χεῖρες ὁμῶν τοῦ αἵματος πλή- 
εις. 

j 36. Kai ἐὰν πληθύνητε τὴν δέησιν, οὐχ slo- 
αχούσομαι. Οἱ ἐν μὲν τῷ βίῳ μηδὲν χατορθοῦντες, ἐν 
δὲ τῇ παρατάσει τῆς προσευχῆς νομίζοντες. διλῤειοῦ- 
σθαι, τούτων ἀχουέτωσαν τῶν. βημάτων. Οὐ γὰρ 
ἁπλῶς τὰ ῥήματα τῆς προσεκχῆς ὠφελεῖ, ἀλλὰ τὸ 
μετὰ (6À) σπουδαίας διαθέσεως ἀναπέμπεσθαι. "Enti 
xai ὁ Φαρισαῖος ἐδόκει πληθύνειν τὴν δέησιν" ᾿Αλλὰ 
τί φησιν ὁ λόγος ; Σταθεὶς δὲ ὁ Φαρισαῖος, ταῦτα 
πρὸς ἑαυτὸν προσηύχετο, οὐχὶ πρὸς τὸν Otóv: ἐπαν- 
ἤρχετο γὰρ πρὸς ἑαυτὸν (65), ἐπείπερ ἐν ἁμαρτίᾳ 
τῆς ὑπερηφανίας ἐγίνετο. Διὰ τοῦτο xal ὁ Σωτὴρ, 
Ἰροσευχόμενοι δὲ, φησὶ, μὴ βαττολογῆτε ὡς καὶ 


vespertinum *. Quin etiam Moyses, Israele ad usque 
80lis occasum pugnante, manus extendebat*. Aoce- 
dit et illud Apostoli, qui vult viros in omni loco 


rare, sustollentes puras manus δ. Forte autem 


sententia isthaec abstrusius quiddam indicat : ni- 
mirum cum quispiam magna colestiaque et subli- 
mia operatur,et quasi vim agendi habet in sublime 
erectam, is attollere manus dicitur; qui autem ab- 
jecta 80 terrestria aut corruptioni obnoxia efficit, 
hio manus humi reptantes habet ac dejectas. Hoo 
etiam nobis innuit Moysis historia; quippe que 
tunc fiebant, conditionis humane erant symbola, 
quod ii qui proflciunt, non pari ratione ao tenore 
operantur: sed modo melius vivunt, modo vero ob 
imbecillitatem franguntur, suasque languidius ex- 
gerunt actiones.Etenim si Moyses attolleret manus, 
vincebat Israel: quando vero eas demittebat, pre- 
valebat Amalec, Hoc est, nostra facultas actuosa 
si quando faticescitac prosternitur,in nos prevalent 
adversarie potestates : e contrario, si ea sublata in 
altum sit et erecta, vis nostra vivendi, que Israel 
dicitur, vires majores resumit. Observa autem hio 
non esse diotum,Cum sustuleritis manus : sed,Cum 
exlenderitis. Siquidem qui querit sublimia,sustol- 
lit : extendit vero, qui ad comparandas res corpo- .- 
rales auxilium rogat. Quia vero infantes smpenu« 
mero ad nutrices et matres pre suo erga ipsas 4f- 
fectu manus extendunt,rogantium sluporem ósten- 
dens, non dixit, Cum extenderitis ad me ; sed ait 
simpliciter, Cum extenderitis manus,avertam oculos, 
me0s ; et rationem subjungit: Quia manus vestre 
sanguine plenz sunt. ΝΕ 


30. Εἰ si. mulliplicaveritis supplicationem, non 


exautiam) Qui nulla virtute vitam suam ornarunt, 


nihilominus tamen sese existimant in precum sua- 
rum longitudine justificari,verba hec audiant.Non 
enim precum verba simpliciter prolata juvant, sed 
sicum vehementi affectu depromantur. Nam et 
Phariseus multiplicare videbatur deprecationem. 
Sed quid ait Scriptura? Stans autem  Phariszus, 
hzc apud se 409 orabat ", non apud Deum: re- 
spiciebat namquead se ipsum,siquidem in superbie 
peccato versabatur. Quapropter et Salvator ait: 
Orantes autem nolite multum loqui sicut. ethnici : 


ol ἐθνικοί: δοκοῦσι γὰρ, ὅτι ἐν τῇ πολυλογίᾳ αὐ- D putant enim quod ἐπ multiloquio suo exaudiantur. 


τῶν εἰσαχουσθήσονται. Μὴ οὖν ὁμοιωθῆτε  a- 
volc* καὶ τὸ, 'Ex πολυλογίας (66) οὐκ ἐχφεύξῃ 


Nolite ergo assimilari eis *. Et illud : Ex multiloquio 
non ef[ugies peccatum ἢ. Oportet igitur querere re- 


* Psal. raxxvir, 10. * Psal. cxr, 2. ** Exod. xvin, 12. * I Tim. 11, 8. " Luo. xvii, 11. 3 Matth. vi, 7, 8. ? 


Prov. x, 19. 
(58) Ita sex mss. At vero editi, Καὶ πρόσταγμα 
(59) Sic mss. aliquot. Reg. primus cum editis, 


y Ὁσεν. 
(60 Mes. nonnulli, ἐνίσχυεν. 
(61) 8io quinque mss. At editi, δυνατόν. 
(62) Editi et der. primus, χεῖρας ὑμῶν, Deest 

ὁμῶν in quinque mess. et apud ὌΧ. 

(63) Editi et tres mss., γεῖρας ὁμῶν, Rursus de- 


est ὑμῶν in aliis tribus mss. 

(64) Editi oum tribus mss., μετά, Alii tres mss., 
ἀπό. Aliquanto post sex rmess., σταθεὶς δέ. Abest 
δέ ab editis. 

(05) Editi et tres mss., αὐτόν. Alii tres  mss., 
ἑχυτόν. 

(66) Codices duo, ἐκ πολυλογίας δέ, Mox Colb. se- 
cundus, δικαιοσύνην αὐτοῦ. 


49ι 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


193 


gnum Dei, et justitiam, non autem oorporalia et A ἁμαρτίαν. Χρὴ οὖν αἰτεῖσθαι τὴν βασιλείαν τοῦ 


terrena. Eam ob causam psalmus : Unam petii a 
Domino, hanc requiram : ut inhabitem in. domo Do- 
mint. 19. 

* 

37. Nam manus vesirz sanguine plenz. Hoc*est 
cause, quod Deus oculos avertat, cum extenderint 
manus, quod ipsa supplicationis symbola ad irri- 
tandum illum sint occasiones Quemadmodum si 
quis dilectum alterius filium occiderit, ac manus 
8uas adhuo ex czede cruentatas ad infensum sibi 
patrem exporrigat,dexteramque efflagitet amicitie, 
exposcatque veniam; nonne sanguis filii in ipsius 
interfectoris manu apparens. patrem injuria affe- 
otum acrius exasperat ἢ Nunc ejusmodisunt Jude- 
orum preces ; siquidem cum extendunt manus,ad- 
missum in Unigenitum Filium scelus Deo et Patri 
revocant in memoriam, atque per singulas exten- 
siones suas ipsorum manus sanguine Christi plenas 
ostendunt. Enimvero qui in sua oecitate perseve- 
rant, cedis paterne sunt heredes. Sanguis enim 
ejus, inquiunt, super nos, δὲ super Rlios nostros !!. 


38. Vgens. 16. Lavamini mundi estote. Videtur 
quodammodo Scriptura,quod ad verba attinet,con- 
tinere contrarietatem,ac veluti meudacii cujuspiam 
Deum accusare.Ait enim : Non amplius dimittam 
peccata vestra. Item. illud: δὲ multiplicaveritis de- 
precationem,non exaudiam vos.Nunc quasi illi essent 
sanabiles, Lavamini, ait mundi estote. Nimirum in 
superioribus quidem demonstratur legem iis,qui se- 


Θεοῦ xai τὴν δικαιοσύνην. ἀλλὰ μὴ τὰ σωματιχὰ καὶ 
ἐπίγεια. Αἰὰ τοὐτοδό ψαλυός. Μίαν ἠτησάμην παρὰ 
Κυρίου, ταύτην ζητήσω, τὸ κατοιχεῖν με ἐν οἴχῳ 
Κυρίου, 

37. Αἱ “γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις. Τοῦτό 
ἐστι τὸ αἴτιον τοῦ ἀποστρέφεσθαι τοὺς ὀφθαλ- 
μοὺς τοῦ Θεοῦ, ὅταν ἐχτανθῶσιν αἱ χεῖρες, διότι τὰ 
τῆς ἱκετηρίας σύμδολα παροξυσμοῦ εἶσιν ἀφορμαί. 
"Ὥσπερ ἂν εἴ τις υἷόν τινος φονεύσας ἀγαπητὸν, ἔτι 
ἡμαγμένας ἐν τοῦ φόνου τὰς χειρας ἔχων, προτεί- 
νοι (67) αὐτὰς τῷ πατρὶ χαλεπαίνοντι, δεξιὰν φιλίας 
αἰτῶν, καὶ συγγνώμην ἔχειν παραιτούμενος * ἄρ’ 
οὐχὶ φανὲν τοῦ τέχνου τὸ αἷμα ἐν τῇ χειρὶ τοῦ παι- 
δοφόνου μᾶλλον εἰς ὀργὴν τὸν ἠδικημένον ἐγείρει ; 
Τοιαῦται νῦν εἶσιν αἱ τῶν ᾿Ιουδαίων εὐχαὶ, ὅταν 
ἐχτείνωσι τὰς χεῖρας, τῆς εἰς τὸν μονογενῆ ΥἹὸν 
ἁμαρτίας ἀναμιμνησχόντων τὸν Θεὸν καὶ Πατέρα, 
xal xa9' ἑχάστην ἕκτασιν τὰς χεῖρας ἑαυτῶν τοῦ 
αἵματος τοῦ Χριστοῦ πλήρεις ἐπιδειχνύντων. ΟἹ 
γὰρ ἐπιμένοντες τῇ πωρώσει, τῆς πατρικῆς μιαιφο- 
νίας κληρονόμοι ὑπάρχουσι. Τὸ γὰρ αἷμα αὐτοῦ, φασὶν 
ἐφ’ ἡμᾶς, «ai ἐπὶ τὰ τέχνα ἡμῶν. 

38. Λούσασθε χαθαροὶ (68) γένεσθε. Δοκεῖ πως 
ἐναντίωμα ὡς πρὸς τὸ ῥητὸν ὁ λόγος ἔχειν καὶ οἱονεὶ 
ψευδολογίαν τινὰ τοῦ Θεοῦ κατηγορεῖν. Εἶπε γὰρ, ὅτι 
Οὐχέτι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν' xal τὸ, Ἐὰν 
πληθύνητε τὴν δέησιν, οὐχ εἰσαχούσομαι ὑμῶν. 
Νῦν ὡς ἰασίμων ὄντων ἐκείνων, Λούσασθε, καθα- 
pot, φησὶ, γένεσθε, Ὅτι ἐν μὲν τοῖς ἄνω τὸ ἀδύνα- 
tov τοῦ νόμου εἰς σωτηρίαν τοῖς βουλομέννις κατ᾽ 


cundum ipsam vivere volunt, salutem prestare non € αὐτὸν βιοῦν ἀπελέγχεται" ἐν τούτοις δὲ ἑτέρα ὁδὸς εἴς 


posse ; in iis vero verbisaltera ad salutem via osten- 
ditur. Atque illud quidem eensibile legis Mosaica 
institutum abrogat : hoc vero vite evangelice pre- 
monstrat exordia. Si (uleritis simtlam, vgnum ; tÀy- 
miama, abominatio : adipem agnorum et sanguinem 
taurorum nolo. Quid ergo fecerimus? quid sumus 
oblaturi ? Num forte eo, quod corporalia rejiciun- 
tur obsequia, ad festos dies sumus transituri, ao 
per eos cultum exhibebimus ? Neomenias vestras, et 
Sabbata, et. diem magnam non fero. An non jejuna- 
bimus ? Sed jejunia vestra odit anima mea. Reli- 
quum est igitur, ut more Judaico supplicemus, ac 
secundum legem preces effundamus ?Sed,si multipli- 
caveritis supplicationem, non exaudiam vos ; et si ex- 
tenderítis manus,non moveor supplicatione ; sed ob 
effusum sanguinem ad iram provooor. Quid igitur 
4110 nobis faciendum est ? Quomodo te propitium 
sumus reddituri ἡ quonam paotosanguinem abster- 
gemus ? Lavamini, mundi estote. Ita est, inquiunt: 
meminimus enim, quid de lavaoro dixerit Moyses. 


10 Psal, xxvi, 4. !! Matth. xxvii, 25. 


67) Codices duo, προτείνοιτο. 

l6] Editi et Reg. tertius, λούσασθε xai καθαροί. 
Particula χα in aliis quinque mes. desideratur. 

(69) [ta Regii primus, tertius et quartus.Alii duo 
mss,, M?) τάχα τάς, etc Editi denique, M?) τάχα διὰ 
τὰς ὑλικὰς ἀπέστρεπται. Reg. corrupte. Mox duo 
m88., λατρεύσωμεν, Editi oum tertio, λατρεύσομεν, 


σωτηρίαν δείχνυται. Káxei;o μὲν ἀθετεῖ τὴν κατὰ τὸν 
Μωυσέως νόμον αἰσθητὴν πολιτείαν" τοῦτο δὲ τῆς 
εὐαγγελικῆς ζωῆς τὰς ἀρχὰς ὑποδείχνυσιν. ᾿Εὰν φί- 
gne σεμίδαλιν, μάταιον * θυμίαμα, βδέλυγμα' τὸ 
στέαρ τῶν ἀρνῶν, τὸ αἷμα τῶν ταύρων οὐ- βού- 
λομαι. Τί οὖν ποιήσωμεν ; τί προσενέγχωμεν ; Μὴ 
τάχα, διὰ τὸ τὰς ὑλικὰς ἄπεστράφθαι (69) θεραπείας, 
ἐπὶ τὰς ἑορτὰς μεταδῶμεν, διὰ τούτων λατρεύσο- 
pes; Τὰς νεομηνίας ὑμῶν, xal τὰ Σάδδατα, καὶ 
ἡμέραν μεγάλην οὐχ ἀνέχομαι. Οὐκοῦν νηστεύσω-, 
μεν; ᾿Αλλὰ τὰς νηστείας ὁμῶν μισεῖ ἡ ψυχή μου. 
Ὑπόλοιπον οὖν ἱκετεύειν Ἰουδαϊκῶς, xai προσεύχε- 
σθαι κατὰ τὸν νόμον; ᾿Αλλ᾽ ἐὰν πληθύνητε τὴν 
δέησιν, οὐχ εἰσακούσομαι (gv: καὶ ἐὰν ἐχτεί- 
νητε τὰς χεῖρας, οὐ δυσωποῦμαι τὴν ἱχέσίαν, ἀλλὰ 
παροξύνομαι ἐπὶ τῷ αἵματι. Τί οὖν ποιήσωμεν ; Πῶς 
ce ἰλεωσόμεθαε πῶς το αἵμα ἀπονιψόμεθα (70) ; Λού- 
σασθε, χαθαροὶ γένεσθε. Ναὶ, φησί" μεμνήμεθα γὰρ 
Μωυσῆς τί εἶπε περὶ λουτροῦ. Ὁ γὰρ ἀψάμενος, φησὶ, 
τινὸς τῶν ἀκαθάρτων, καὶ μιανθεὶς, πλυνεῖ τὰ ἱμά 


Alter ms8., λατρεύωμεν. 

(70) Editi, ἀπονίψομεν. Αἴ quinque mss., ἀπονι- 
ψόμεθα. Reg. primus, ἀπονιψώμεθα. Ibidem editi, 
λούσασθε καί. Vooulam καί deesse in multis mss. 
jam notavimus. Rursus hoo ipso in loco quatuor 
In88., μεμνήμεθα γὰρ xal. Doost γάρ in. editis. Mox 
e duobus mee. vooem: φησί eddidimus, 


193 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP TI. 


vta, χαὶ λούσεται τὸ σῶμα ὅδατι, καὶ καθαρὸς ἔσται. A Qui enim, inquit, tetigerit quidpiam eorum que 


᾿Αλλ’ οὐκ εἶπε᾽ Αοόσασθε ἐφ᾽ ἑχάστῳ μολυσμῷ, ἀλλὰ 
Αοὖσασθε μόνον (11). "Ev βάπτισμα, μία κάθαρσις. 
Ἐχεῖ πλυνεῖ τὰ ἱμάτια, καὶ λούσεται τὸ σῶμα ὕδατι" 
ἐνταῦθα ἀφέλετε τὰς πονηρίας, οὐχὶ τὸν ῥύπον, ἀπὸ 
τῶν ψυχῶν, οὐκ ἀπὸ τῶν ἱματίων. Μηκέτι περιερ- 
γάζου λίδάνην καὶ χαλδάνην καὶ ὄνυχα καὶ στακτὴν, 
μηχέτι ἀναζήτει δάμαλιν ἀχριδῶς πυῤῥὰν, ὡς μη- 
δεμίαν ἄλλην τινὰ χρόαν ἔχειν, ἃς τρεῖς μόλις ὁ 
σύμπας χρόνος τῆς νομικῆς λατρείας ἤνεγχε. Μὴ 
νήστευε Ἰουδαϊχῶς. Μὴ ἐμποδίζου (72) ἐν ταῖς 
ἀργίαις. "Evóc σοι χρεία ἁπλοῦ xal συντόμου, οὗ 
αὐτοὶ ὑμεῖς ἐστε χύριοι. Τί οὖν ἐστι τοῦτο ; Μάθετε 
χαλὸν ποιεῖν, OD παντελῶς νῦν ἀπειθῶς xal ἀπαι- 
δεύτως ἔχετε. ᾿Επεὶ οὖν διδαχτὸν τὸ καλὸν, ὁ δὲ νόμος 


ὁμᾶς (73) οὐκ ἐδίδαξεν (ἐχδέδληται γὰρ αὐτοῦ ὡς οὐ Β 


καλὰ τὰ διδάγματα), πᾶσα ἀνάγκη λοιπὸν, ἐπὶ τὸ 
εὐαγγελικὸν διδασχαλεῖον χαταφυγεῖν. Νόησύν μοι 
τὴν μέθοδον τῆς οἰκονομίας τοῦ λόγου ἀπὸ ὑποδεί- 
γμᾶτος ἐναργοῦς. Ἔστω τις τῶν πολυτελῶν καὶ πλου- 
σίων, καὶ τὰ παρασχευασθέντα αὐτῷ ποιχίλα τὰ πρὸς 
τὴν δίαιταν" ἐχέτω δὲ οὗτος πρὸς μὲν τὰ λοιπὰ δυσ- 
αρέστως. πρὸς ἕν δὲ μόνον ἐπιτηδείως" εἶτα καθ᾽ 
ἕχαστον αὐτῷ τῶν ἀδουλήτων ἀποπεμπομένων (74), 
εἷς ἀνάγκην ἀγέτω τοὺς θεραπεύοντας εἰς ἐχεῖνο 
ἐλθεῖν τὸ xatà φύσιν λανθανόντως ἐπιζητούμενον" 
οὕτω xal σῦν παντων ἐφεξῆς ἐκδεόλημένων τῶν νομι- 
κῶν, ἀναγκείως ἡ παραδοχὴ τοῦ Εὐαγγελίου κατα- 
σχευάζεται. Αούσασθε. Καὶ τί τὸ χέρδος ; Ἵνα χα- 
θαροὶ γένησθε. Εἷς τί δὲ χρεία καθαρότητος ; "Iva 
τὸν Θεὸν ἴδητε. "Ap' οὖν ἐξαρκεῖ λουσάμενόν με xal 


τὴν ἑνὶ τοῖς προτέροις λαδόντα συγχώρησιν ἡσυχᾶ- C 


ζειν ; ἦ τινος xal ἑτέροτ χρεία ; 


39. ᾿Αφέλετε τὰς πονηρίας ἀπὸ τῶν ψυχῶν 
ὑμῶν ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν μου. Ἢ gà! γὰρ 
διὰ λουτροῦ χάθᾳραις τῆς φιλαγϑρωτίας ἤρτηται τοῦ 
Δεσπότου" ἡ δὲ τῆς πονηρίας ἀπόθεσις ἔργον τῆς 
ἡμῶν αὐτῶν ἐπιμελείας ἐστίν. Ἵνα δὲ μή μόνῃ τῇ 
ἀπὸ τοῦ λουτροῦ χάριτι ἐπελπίζοντες (75), ἄπραχτοι 
μείνωμεν ἀπὸ τῶν ἐγτολῶν, διὰ τοῦτο ἐπισυνάπτει 
πᾶσαν τοῦ βίου τὴν συναγωγήν’ ᾿Αφέλετε τὰς πο- 
νηρίας ἀπὸ τῶν χαρδιῶν (76) ὑμῶο. Olovel ixpi- 
ζώσστε ἀπὸ τοῦ ἡγεμονικοῦ τὰς πονηρὰς ἐννοίας, ὡς 
μήτε λόγον, μήτε τι ἔργον ἀπογεννᾶσθαι τῶν μοχθη- 


immunda sunt,et pollutus fuerit,invahit vestimenta, 
et lavabiturcorpus aqua,et mondum erit.Atqui non 
dixit : Lavamini ob unamquamque immunditiam, 
sed tantum Lavamini. Baptisma unum,una purga- 
tio. Hic lavabit vestimenta, et lavabitur corpus 
aqua !*:hic auferte nequitias,non sordes, ab anima- 
bus,non a vestimentis. Non amplius thuris, galba- 
ni, onychis, et stractes satagas, non jam juvencem 
inquiras prorsus rufam,adeo ut nullum alium ha- 
boat colorem, quales tres totum cultus legalis tem- 
pus vix tulit.Ne jejunes Judaico ritu.Ne te implices 
in otio. Re una simplici ao compendaria opus tibi 
est,que penes vos est.Quid tandem est hoc ?(vens. 
11.) Discite bonum facere. Cui precepto prorsus 
nuno rebelles estis,ipsiusque estis rudes.Quia igi- 
tur bonum doctrina potest comparari, neo tamen 
lox vos docuit (nam documenia ejus tanquam non 
bona repudiata sunt),tum demum ad scholam evan. 
gelicam confugere necesse est omnino. Rationem 
qua verbum dispensatur, ex claro exemplo, velim 
advertas.Sit quispiam eorum qui ingentes impensas 
faciunt, afttuuntque divitiis, cui multa ao varia ad 
victum apponantur:hio autem, quantum ad cetera 
attinet,fastidioso sit animo, et essa unica duntaxat 
commode vescatus :deinde singulis que ei non sa- ᾿ 
piunt, rejeotis, famulos eo necessitatis adigat, u£ 
adillud quod naturaliter et occulte oxpetebant,dofe- 
niant:eumdem ad modum etiam nunc omnibas le- 
galibus ordine rejectis,necessario Evangelii aditur 
gusceptio.Lavamini.Ecquid lucri?Ut mundi evadatis, 
Quid autem munditia opus est ? Ut Deum videatis. 
Satisne igitur fuerit ablutum me esse et accepta 
priorum deliotorum venia in otio degere? an aliud 
quicquam requiritur? 

39. Auferie malitias ex animabus vestris αὖ oculis 
meis. Expurgatio quidem que per lavacrum fit, & 
Domini erga nos benignitate dependet:sed cum ne- 
quitia deponitur,id nostre ipsorum diligentise ao 
cure effectus est. Ceterum ne in sola lavacri gra- 
tia spem ponentes, mandata non perfloiamus, id- 
circo omnem vite rationem simui jungit: Awuferte 
malitias ex cordibus vestris. Tollite velut radicitus 
a mente malas cogitationes, ut neque sermonem, 
neque parvum ullum opus ingeneret. Ab oculis meis. 
Quoniam multa que a visa probe instituta proflei- 


ρῶν. ᾿Απέναντι τῶν ὀφθαλμῶν μου. Ἐπειδὴ πολλὰ ἢ scuntur, fiunt ab iis qui a fide alieni. sunt, qualis 


τῶν κατὰ τὸγ σπουδαῖον βίην παρὰ τῶν ἔξω τῆς 
πίστεως ἐπιτηδεύεται, olov. ἀποχὴ τῶν ἐν συνουσίαις 


xai βρωμάτων ἡδοναῖς, καὶ τὸ ἐν ἤθει εὐσταθὲς καὶ 
12 Num. xix, j. 


(71) Ita mss. tres. Deest uóvov in editis et in 
aliis quibusdam mss. llla que mox sequuntur, 
ἐνταῦθα ἀφέλετε, eto., eic intelligi debere vídentur: 
Hic auferre wequilias, non sordes eas quz contra- 
buntur ez contractu rerum. immundarum. — Cordis 
masculas tollite, non vestimentorum. 

(72) Μὴ ἐμποδίζου. Hoo est, Cave te tmplices ín 
otio,quod tn diebus festis ebservandum oportuit. Neo 
ita multo post quatuor mss., χρεία ἁπλοῦ xal. 
duo mss. cum editis χρεία τοῦ, ra, Subinde qua- 


est concubitus et voluptatum epularium abstinen- 
tia, morumque constantia et tranquillitas : haud 
contentus est his verbis, Auferte malitias ; sed at- 


tuor mss., τοῦτο, μάθετε. Editi, τοῦτο, τὸ μαθετε. 
(13) Sic tres mss.Atediti cum aliis duobus mss., 


ᾶς 
MT) Sic Reg. primus, optime. Editi et quinque 
alii m88., ἀποπεμπόμενος, pessime. 

(75) Ubi in excusis legitur, ἐλπίζοντες, scribitur 
in ms8., ἐπελπίζοντες aut ἐφελπίζοντες. 

(76) Ita msg. sex. Editi, ψυχῶν. Bene quidem: 
sed reolaumant veteres libri, ut notavimus. 


495 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


196 


texuit illad : Ab oculisweis ; tanquam actio nulla A ἀτάραχον, οὐχ ἠρχέσθη τῷ εἰπεῖν, ᾿Αφέλετε τὰς 


convenienter queat perfici, nisi cum pietate qua erga 
Christum est, fiat.Aut quoniam Pater videtin abs- 
conditio !*,dicit: 46 oculis meis,nimirum alocis que 
Deus 411 intuetur ; ut non modo ob actionibus 
nequitiam auferamus, sed etiam a' cogitationibus. 
Hoc autem fit per perfectam  oaritatem eo quod 
Caríltas, juxta Paulum, non cogitat malumf'*. 


πονηρίας, ἀλλὰ προσέθηχε τὸ, ᾿Απέναντι τῶν 
ὀφθαλμῶν μου, ὡς οὐδεμιᾶς πράξεως καθηκόντως 
ἐπιτελεῖσθαι δυναμένης, εἴ μὴ μετὰ τῆς εἷς Χριστὸν 
εὐσεδείας γένοιτο. Ἤ ἐπειδὴ ὁ Ηατὴρ βλέπει ἐν τῷ 
χρυπτῷ, ᾿Απένανει τῶν ὀσθαλμῶν μου, ἄπὸ "τῶν 
τόπων λέγει, τῶν ὑπὸ Θεοῦ βλεπομένων: ἵνα μὴ μό- 
voy ἀπὸ τῶν πράξεων αὐτὴν περιέλωμεν, ἀλλὰ καὶ 


ἀπὸ τῶν διαλογισμῶν Τοῦτο δὲ διὰ τῇς τελείας ἀγάπης περιγίνεται. διότι Ἵ ἀγάπη, νατὰ τὸν Παῦ- 


λον, οὐ λογίζεται τὸ xaxov. 

40. VEns.17.Discile bonum facere. Enimvero moralis 
scientia haud perpicua est, neque ex se cunctis ex- 
posita et aperta:siquidem bona facere per doctrinam 
discimus.Juste enim,inquit,quod justum est, perse- 
queris!*. Hoc est,cum justitite sermonibus justam 


perficies actionem.Quemadinodum enim aliquidcon- B 


fici potest,quod ad artem medicam pertineat,quan- 
quam id non ex medicine regulis conficitur:ratione 
consimili potest quis quidpiam justum efficere,licet 
non juste.Exemplicausa, ipse herbarum usus est 
quidpiam quod ad artam medicam pertinet: sed 
dum aliquid ex medicine precepto agitur, ratio et 
herbarum vim,et morbi qualitatem, tempus,men- 
guram, etutendi modum considerat.Scientiam au- 
tem inter et casum intercedit discrimen. Nam qui 
gecundum artem operatur, eadem semper efficiet, 
quandiu rationi adheserit : qui autem temere et 
oagu agit, ei non semper conducibilia se offerent: 
sed si hodie dedit salutem, aliquando per eadem 
remedia etiam necem attulit. Hunc ad modum et 


rei laudabilis ac bons tractatio ex scientie prece- C 


ptis effecta, equabiliter exseritur, quod ratio hsc 
intus manens singulis que fiunt presens erit. De- 
clarat autem in aliis loci. Scriptura necessariam 
esse rerum agendarum scientiam,dum dicit: ümnis 


40. Μάθετε καλὸν ποιεῖν. Οὐ γάρ σαφὴς ὁ ἡθικὸς 
λόγος, οὐδὲ πᾶσιν αὐτόθεν ἐχχείμενος (77), εἴπερ 
διδαχτόν ἐστι τὸ ποιεῖν τὰ καλά. Διχαίως γὰρ, φησὶ, 
τὸ δίκαιον διώξεις. Τουτέστι, μετὰ τῶν πεσὶ δι- 
καιοσύνης λόγων τὴν δικαίαν πρᾶξιν ἐπιτελέσεις. Ὡς 
γὰρ ἔστι τι ποιῆσαι ἰατρικὸν, ἀλλ᾽ οὖχ ἰατρικῶς" 
οὕτως ἔστι τι ποιῆσαι δίκαιον, καὶ μὴ δικαίως, Οἷον 
ἰατρικὸν μὲν, αὐτὴ ἣ τῆς βοτάνης χρῆσις" ἰατρικῶς 
δὲ, ὁ λόγος xal τὴν δύναμιν τῆς βοτάνης, καὶ τοῦ 
πάθους τὴν ἰδιότητα, χαὶ τὺν καιρὸν, καὶ τὸ μέτρον, 
καὶ τὸν τρόπον τῇς χρήσεως ἐπεσχεμμένος. Διαφέρει 
δὲ τὸ xav' ἐπιστήμην τοῦ αὐτομάτου, Ὁ μὲν γὰρ 
χατὰ τὴν τέχνην ποιῶν, ἀεὶ τὰ αὐτὰ ποιήσει, ἕως ἄν 
ἔχῃ (78) τὸν λόγον’ ὁ δὲ αὐτομάτως, οὐκ ἀεὶ συντρέ- 
χοντα ἕξει τὰ ὠφελοῦντα, ἀλλ᾽ εἰ σήμερον ἔσωσε, τοῖς 
αὐτοῖς ποτε καὶ διέφθειρεν. Οὕτω καὶ ἡ τοῦ καλοῦ 
πραγματεία (790) κατ᾽ ἐπιστήμην ἐνεργουμένη ὁμαλῶς 
ἀποδίδοται, ἕως ἂν ἐνοικῶν ὁ λόγος οὗτος ἑκάστῳ 
τῶν γιγνομένων ἐπιστατῇ. Δείχνυσι δὲ ἐν ἄλλοις τὸ 
ἀναγκαῖον τῆς τῶν ποιητέων μαθήσεως, εἰπών" Πᾶς 
ὃς οὐ μὴ μάθῃ δικαιοσύνην ἐπὶ τῆς γῆς (80), 
ἀλήθειαν οὐ μὴ ποιήσει. Δαδὶδ δὲ καὶ τὸν φόδον 
τὸν θεῖον ἐν τοῖς διδαχτοῖς τίθεται, λέγων Δεῦτε 
τέχνα, ἀχούσατέξέ μου, φόδον Κυρίου διδάξω 


ὑμᾶς. 


qui non didicerit justitiam super. té&rram, ,veritajem. non faciet 16. Quid et David timorem divinum inter 
ea que disci possunt collocat, dicens : Venite filii, audite £e, timorem Domini docebos vos "7. 


M. Exquirite judicium. Christi videlicet ; secun- 
dum quod judicat nos,atque pro meritis nobis mer- 
cedem rependit : quod nisi exquiramus, nisi pre 
oculis habeamus,in bonorum operum exercitatione 
perseverare non possumus. Etenim,si que in judi- 
cio sunt tremenda, nobis predicantur:eorum cogi- 


44. Ἐκξητήσατέ. κρίσιν. ἤτοι τὴν τοῦ Χριστοῦ, 
xa6' ἢν κρίνων ἡμᾶς; ἀποδίδωσιν ἡμῖν τὰ κατ᾽ ἀξίαν, 
ἣν ἐὰν μὴ ἐχζητῶμεν, μηδὲ πρὸ ὀφθαλμῶν ἔχωμεν, 
ἐπιμένειν τῇ ποιήσει τῶυ χαλῶν οὐ δυνάμεθα. Mai- —— 
δαγωγὸς γὰρ ἐστι πρὸς ἐὐσέῤδειαν dj ἔννοια τῶν xexz- 
ρυγμένων ἡμῖν φοδερῶν iv τῇ χρίσει. "II ὅτι πάντα 


tatio pietatem docet. Aut quia non expendetur, ἢ ἐξητασμένα καὶ χεχριμένα (81) ἔσται, μηδενὸς ἀχρί- 


nihil non judicabitur, cum nihil maueat injudica- 
tum,nihilque temere et fortuito accidat. Cum con- 
silio enim, inquit, omnia fac 15, Et, Cogitationes ju- 


13 Matth. vr, 6. 
xxxi, 24. 


16 [ Cor. xni, 5. 


(77) Editi et Reg. tertius, ἐγκείμενος. Alii quin- 
que mss., ἐχχείμενος. Mox unus msas., εἵπερ οιδα 
ΧΤΙΧΟΥ. 

(78) Unus mss., ποιήσει ὡς ἂν ἔχων. 

(79) Colberterni duo et unus eds πρᾶξις. Alii 
ires mss. cum editis, πραγματεία. Mox unus mss., 
ὡς ἂν ἐνοιχῶν ὁ. 

(80) Illud, ἐπὶ τῆς γῆς, in quibusdam mss. et 
apud LXX ponitur post vocem δικαιοσύνην, in edi- 
Lis vero eL in uno ms. post verbum ποιήσει collo- 
catur. Statim editi cum tribus mss., ἐν τοῖς διδα- 


!5 Deut. xvi, 20: 


τως, μηδὲ ὡς ἔτυχε γιγνομένου. Μετὰ βουλῆς γὰρ, 
φησὶ, πάντα ποίει (82): καὶ, Λογισμοὶ δικαίων κρί- 
ματα. Χρὴ οὖν ὥσπερ δικαστὴν τὸν λόγον τὴν 


'5 1ὦ88. xxvi. 10. 7 Pgal. Χχχι!!, 12, 18 Eccli, 


χτοῖς. Alii tres mss., ἐν τοῖς διδαχτικοῖς. 

(81) Unus e Combefisianis et alii quatuor, χεχρι- 
μένα. Editi et Reg. tertius, κεχρυμμένα. 

(82) Ita Henr. et Jocus. cum Reg. quarto et cum 
uroque Colbe:lino. Editi vero et codex Fr. cum 
quibusdam Anglicis, tavta ποιεῖ, omnia. facit.Scri- 
ptorem, cum ita looutus est, rexpexisse ad illa Eo- 
clesiastici, "Avtu βουλῆς μηθὲν ποιήσῃς, vere et re- 
cte judicarunt doctissimi viri Duceus et Combe(i- 
sius. Ubi notandum hanc Ecclesiastici sententiam 
in Vulgala legi xxxi, 24, apud LXX vero xxzv, 24. 


491 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


198 


ἀνωτάτω χώραν map! ἡμῖν λαχόντα, ἕκαστα χρίνειν A storum judicia!*. Oportet itaque rationem, quee 


καὶ ἐξετάζειν, τά τε λεχτέα, xal τὰ πραχτέα, x«l 
μὴν καὶ ταῖς (83) συγκαταθέσεσι τῶν πραγμάτων, 
καὶ ταῖς ὁρμαῖς τῆς ψυχῆς μετὰ ἀκριδοῦς ἐπιχρί- 
σεως ἐπιτρέπειν (64). Τοῦτο γάρ ἐστιν ὅ φησιν ὁ 
Παῦλος * Εἰ γὰρ ἑαυτοὺς ἐχρίνομεν, οὐκ Hw ἔχρι- 
νόμεθα. Ῥύσασθε ἀδικούμενον. Ἐπειδὴ διττὸν τὸ 
ἀδικεῖσθαι" 7j γὰρ εἰς τὰ σωματικὰ ἀδικοῦνταί τινες, 
οἱονεὶ εἰς χρήματα καὶ τὰ λοιπὰ τῶν ἐχτὸς, ἢ εἰς αὐτὴν 
τὴν ψυχήν᾽ ἀδιορίστως δὲ προστετάγμεθα τὸν ἀδιχού- 
μένον ῥύεσθαι" ἱστέον ὅτι πλείονός ἐσμεν σπουδῆς 
χρεῶσται τοῖς εἰς τὰ καιριώτατα βλαπτομένοις, τοὺς 
καταδυναστευθέντας παρὰ τοῦ διαόλου, xol αἴχμα- 
λώτους (86) παρ᾽ αὐτοῦ κατεχομένους ἀνταιχμαλωτί- 
ζειν πάσῃ σπουδῇ" καὶ ἄγειν αὐτῶν τὰ νοήματα εἰς 
τὴν ὑπαχοὴν τοῦ Χριστοῦ. Πειρατέον δὲ χαὶ ἀπὸ τῶν 
σωματικῶν ἀδικημάτων ἐξαιρεῖσθαι τοὺς χαταδεστέ- 
ρους, ὅταν ἅρπαξι (86) καὶ βιαίοις περιπεσόντες, 
ὥσπερ ὑπὸ χειμάῤῥου τῆς βίας αὐτῶν παρασύρων- 
ται, oüc ἄραι μὴ ἐξαρχοῦντες, τοῖς τῆς παραχλή- 
σεως λόγοις τὴν ὅὁπομονὴν αὐτοῖς τῶν ἐπιπόνων 
παρασκευάζωμεν, μηδενὸς μὲν φειδόμενοι τῶν ἐφ’ 
ἡμῖν (87)" ἀποτυγχάνοντεσ δὲ τῶν κατὰ πρόθεσιν, 
διὰ γοῦν τῆς φιλαδελφίας τὸ συμπαθὲς ἐπιδεικνύμε- 


νοι. 


42. Κρίνατε ὄρφανῷ. Διὰ τὸ εὐχαταφρόνητον τῆς 
ἡλικίας, οὔτε εἷς κρίσιν ἀγαγεῖν τοῖς ὀρφανοῖς τοὺς 
ἀδικοῦντας ῥάδιον, Κρίνατε οὖν τοῖς ὀρφανοῖς τοῖς 
ἐστερημένοις τῶν συνηγόρων, παρ᾽ ἑαυτῶν αὑτοῖς 


tanquam judex supremum in nobis locum sortita 
est, singula dijudicare et expendere, tum que di- 
cenda, lum que agenda sunt, atque etiam de rebus 
comprohaudis, et de vehementioribus anime moti- 
bus diligenti judicio regendis arbitrium sibi vindi- 
care. Hoc enim est quod ait Paulus: Si enim nos 
ipsos judicaremus, non ΔΈ utique judicaremur 39. 
Liberate oppressum. Quia duplex est injuria: aliqui 
enim vel in rebus corporeis, puta in pecuniis et in 
reliquis bonis externis velin ipsa anima afficiuntur 
injuria: indistincte aumus jussi liberare oppresum. 
Sciendum est studium majus nos adhibere debere 
in liberandis iis quiletaliter leduntur ; debere quo- 
que eos qui tyrannide diaboli opprimuntur, et ab 
illo captivi detinentur, nostra omni opera vicissim 
in captivitatem redigere, necnon ipsorum mentem 
Christi obsequio subjicere. Tentandum autem est, 
ut ii qui infirmiores sunt, a corporalibus injuriis 
eximantur, cum nimirum incidunt in rapaces et in 
violentos, et ab ipsorum violenta tanquam ἃ tor- 
rente trahuntur : quos liberare si non possumus, 
consolatoriis verbis auctores ipsis simus ut patien- 
tiam inadversis servent, nihil non molientes eorum, 
que nostre sunt potestatis. Quod si nec istuc ex 
voto nobis successerit, certe ex fraterna caritate 
commiserantem animum ostendamus., 
42 Judicate pupillo. Nimirum quia heo emtás 
haud difficulter contemnatur, necorphanis fagile sit 
eos, qui in se injurii sunt patronis destituti : 
cate ergo orphanis, qui sunt patronis destituti : 


τὸ dx τῆς ἡλικίας ἐνδέον ἀναπληρώσατε * ὥσπερ () quod ipsis desit per etatem, id vos ipsi supplete, 


ἔχειν τὸ καύχημα τοῦ Ἰώδ' Ἐγὼ ἤμην πατὴρ ἀδυ- 
νάτων. Μήποτε δὲ πνευματιαώτερόν iov τῆς λέξεως 
τὸν νοῦν διηγήσασθαι. Ἐπειδὴ τῶτ εἰς Χριστὸν πε- 


πιστευχότων καὶ τὴν κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον πολιτείαν. 


παραθδάσεως τοῦ νόμου ἀλλοτριωθεὶς τοῦ" Θεοῦ, o ovel 
ἀπορφανισθῇ (88) efc “προνοίας αὐτοῦ, κρίσει δικαίᾳ 
καὶ ἐπιστημονιγῇ εἷς τὴν πρὸς Θεὸν οἰκείωσιν αὐτὸν 
ἀποχαταστῆσαι σπούδασον, μήτε ἀχρίτως συγχωρῶν, 
μήτε ρσυμπαθῶς τῇ ἀποτομίᾳ κατ᾽ αὐτοῦ χεχρημέ- 
νος" ἀλλὰ καὶ κρίνατε αὐτῷ τοὺς ὠφελίμους τρόπους 
τῆς μετανοίας ὑποτιθέμενοι (89). Καὶ ἐπειδὴ πᾶς ὁ 
ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν ἐν τοῦ διαδόλου γεγέννηται, εἴ 


ἀσπαζομένων πατὴρ λέγεται ὁ Θεὸς, ἐάν τις διὰ Pii 


19 Prov, xit, 5. 


(83) Unus Anglicus codex et Henr. oum utroque 
Colbertino τά xe λεχτέα. xa! μὴ, xal ταῖς, eto; qum 
dicenda εἰπὲ qu: .non dicenda. Ait eruditissimus 
vir Duceus aoribi in codice Fr, I., λεχτέα in quo 
tamen perinde atque in aliis duobus Regiis, δὲ- 
xtéa, non λεχτέα legi constat. Hinc est, quod inter- 
pres vetus, qui eo exemplari usus fuerat, ita inter- 
pretatug sit: Exploret qux acceptanda sint. Editi 
et unus duntaxat Anglicus uti in contextu. 

84) Post verbum ἐπιτρέπειν suppleas oportet 

σιν, aut δίαιταν, Has enim voceg non raro sup- 
plendas esse docet Henricus Stephanus in Thesauro. 

(85) Auctor, cum scriberet illa, x«l αἰχμαλίο- 
τους, eto., respexisse videtur ed dictum Pauji, 


301 Cor. x1, 31, 31 Job xxix, 16. 


adeo ut cum Jobo de hoc gloriari possitis: Ego eram 
pater impotentium ?!. Ne orte dictionis sensus potest 
modo magis spiritalt explicari. Quandoquidem Deus 


.. dicitur eoPam pater, qui in Christum crediderunt, 


quique evangelicum amplexati sunt institutum, si 
qui se abalienaverit a Deo per legis violationem, 
tanquam orbatus sit ipsius providentia judicio justo 
et scientia preditonava operam, ut neceseitudinem 
cum Deo instauret; nec citra judioium ipsi indul- 
geas, neque contraipsum immisericorditer nimiam 
adhibeas severitatem : sed talem judicate, utiles 
penitentie modos ipsi suggerentes. Et quoniam 
quisquis facit,peccatum, ex diabolo natus est ??*, 


Σ [ Joan. rii, 8. 


II Cor. x, 5. 

(86) Ubi in ediitiset in uno Combef. corrupte 
legimus, ἀρπάζειν, emandate in altero Combet. et 
in etia quatuor oodicibus scriptum reperitur, do- 
TACt. 

(87) Ita uterque Combef. et alii quatuor. Editi 
τῶν ἐφ᾽ ἡμῶν. 

(88) Reg. secundus, οἷον ἀπορφανισθείς. Mox duo 
Colbertini cum Reg. secundo, αὑτὸν. ἀποκαταστῆ- 
vat, Editi cum uno ms., αὐτοῦ. Haud longe editi, 
ἀποτομίᾳ τῇ xaz' αὐτοῦ Deest τῇ in mss. 

(89) Colb. primus, αὐτῷ ὑποτιθέμενοι. Nec ita 
multo postires mss., διαδόλου γεγένηται. Alii. duo 
cum editis γεγέννηται. 


499 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


$i quis sese ab illa maligni patris afflnitate sponte À τις ἐχουσίως τῆς συγγενειας ἐχείνης ἑαυτὸν ἦλλο- 


eua submoverit atque ad piam doctrinam accedat 
ita ut in Christo Jesu regeneretur per Evangelium: 
is velut feliciter orbatus, ab bis qui dispensant 
communia, convenienti curajuvetur. Enim vero or- 
bitatem quamdam utilem esse ostendit psalmus, 
dum precatur ut Jude filii maligno orbentur. Hoc 
enim pacto sensum rationiconsentaneum continere 
comperietur Scriptura, dum dicit: Fiant filii ejus 


orphani **, ut nehabeant malignum vite doctorem, . 


furis proditor isque dedecus acinfamiam excipientes 
ob avarite morbum. Ef jusiificate viduam. Porro 
sexus ille pre infirmitate in multis vite rebus ac- 
.oipit detrimentum. Patet enim et exposita est vi- 
duitas cuivis ipsam volenti incessera injuriis : hnic 
omníno opem ferte, jus debitumipsi rependentes, et 
maxime si vere vidua sit, humano patrocinio desti- 
tuta; etsi omnem in 428 Deo spcm collocet, ac per- 
severet in deprecationibus, adeo ut per pium vite 
genus ab omni maoula pura in corde permaneat. 
Quoniam autem in plerisque Scripture locis de bo- 
minis anima tanquam desua sponsa loquitur Deus ; 
si vidua fuerit, ac propter suam a Christo defectio- 
nem per idololatriam spiritalibus stupris fuerit in- 
quinata, eaque affinitate spo]iata, quam cum sponso 
Verbo contraxerat, hanc per penitentie judicium 
castigatam oportet justificari. Aut quoniam Israelis 
secundum carnem Ecclesia viduajest, servitutis le- 
gulis jugo liberata, ita ut non jamvocetur adultera, 
viro wlteri copulata, nempe Christo despondenti 
eam sibi ad salutem ; et hecipsa, ubi evangelicam 


τρίωσε τοῦ πονηροῦ πατρὸς, xal προσέρχεται τῇ κατ’ 
εὐσέδειαν διδασκαλίᾳ, ὥστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἀνα- 
γεννηθῆναι διὰ τοῦ Ἀὐαγγελίου, ὡς μαχαριστῶς 
ἀρφανισθεὶς, τῆς ἐπιδαλλούσης (00) ἐπιμελείας παδὰ 
τῶν οἰχονομούντων τὰ χοινὰ τυγχανέτω, Ὅτι γάρ 
ἐστί (01) τις ὀρφανία λυσιτελὴς; ὁ ψαλμὸς δείκνυσι, 
τοῖς ᾿Ιούδα τέχνοις τὴν ἀπὸ τοῦ πονηροῦ στέρησιν 
ἐπευχόμενος. Οὕτως γὰρ τὸ εὕλογον ἡ εὐχὴ φανήσε- 
ται ἔχουσα, fj λέγουσα" Γεννηθήτωσαν οἱ υἱοὶ αὐ- 
τοῦ ópeavol: ἵνα μὴ ἔχωσι πονηρὸν τοῦ βίου διδά- 
σχαλφον᾽ διὰ τὴν νόσον τῆς φιλαργυρίας τὰ τοῦ κλέ- 
πτου xal τοῦ προδότου καταδεξάμενοι ὀνείδη. Καὶ 
δικαιώσατε χήραν. Καὶ τοῦτο δι’ ἀσθένειαν ἐν πολ- 
λοῖς τῶν χατὰ τὸν βίον ἐλαττούμενόν ἐστι πρόσ- 
wxov (92). Εὐεπίδατος γὰρ τοῖς βουλομένοις ἀδικεῖν d 
χηρεία' ἧς παντοίως ἀντιλαμδάνεσθε, τὸ ὀφειλόμενον 
δίκαιον ἀποδιδόντες αὐτῇ, καὶ μάλιστα ἐὰν ὄντως fj 
χήρα (θ3) μεμονωμένη ἀπὸ τῆς τῶν ἀνθρώπων ἐπι- 
χουρίας" πᾶσαν δὲ τὴν ἐλπίδα ἐπὶ τὸν Θεὸν ἔχοασα 
xal πρωσμένουσα ταῖς δεήσεσιν, ὡς καὶ ἐν τῇ καρδίᾳ 
ἀπὸ πάσης κηλῖδος διὰ τὴν ἄσχησιν καθαρεύειν. 
᾿Βπειδὴ δὲ ὡς περὶ νύμρης ἑαυτοῦ τῆς τοῦ ἀνθρώ- 
που ψυχῆς πολλαχοῦ τῆς Γραφῆς ὁ Θεὸς διαλέγεται, 
εἴη ἂν χήρα καὶ ἡ δι’ ἀποστασίπν Χριστοῦ (94) διὰ 
τῆς εἰδωλολατρείας νοητῶν ἐχπορνεύσασα, καὶ τῆς 
τοῦ νυμφίου Λόγου συνπφείας ἔστερημένη, ἣν δεῖ 
δικαιοῦσθαι διὰ τὸ τῆς μετανοίας διχαίωμα καιδευο- 
μένην. Ἢ ἐπειδὴ ἡ (95) κατὰ σάρχα Ἰσραὴλ Ἐκκχλη- 
σία χήρα ἐστὶν, ἐλευϑερωθεῖσα τοῦ ζυγοῦ τῆς χατὰ 
νόμον δουλείας, ὥστε μηχέτι μοιχαλιδα χρηματίζειν͵ 


justitiam ἃ Christo allatam didicerit, & nobis justi- C γενομένην ἀνδρὶ ἑτέρῳ τῷ καθαρμοζομένῳ αὐτὴν εἰς 


ficari debet. 


A3. VEns. 18. et venite, el disceptemus, dicit Do- 


minus. Etsi fuerint peccata vestra ut purpura, quas 
nivem dealbabo ; et si fuerint ut. coccinum, quasi ἰα- 
nam dealbabe; Ejusmodi gententias plerumque in 
Soriptura reperimus, quasi Dens pari jure oum ho- 
minibus in judicjum descendat. Tale namqueest et 
illud; [pse Dominus veniet ad judicium cum  senio- 
ribus populi sui οἱ cum principibus ejus**. Item | il- 
lud, qaod sjo se habet in Michea : Audite nunc ver- 


Ὁ Pgal. eviri, θ. ** [sa i1, 14. 


(90) Editi, ἐπιδαλούσης. At quinque mss., ἐπι- 
θαλλούσης. Scriptor per eos quí dispensant omnia, 
non alios intellexisse videtur, quam Ecclesie pre- 
fectos. 

(91) Codices quinque ἐστι x«l. Deest, καί in edi- 
tis. Ibidem nounullí mss., ὁ Ψαλμῳδός. Allii cum 
editis, ὁ ψαλμός. 

(92) Sio uterque Combef. Editi, ἐλαττουμένων 
προσώπων. Statim tres mss., εὐεπίόατος Alii duo 
et editi, εὐεπίοατον. Subinde quatuor mSs., ἧς παν- 
τοίως ἀντιλαμύδάνεσθαι, τὸ ὀφειλόμενον δίκαιον ἀπο- 
διδόντας" ubi ante verbum ἀντιλαμόάνεσθαι Βυρ- 
plendum esse δεῖ satis liquet. Editi et Reg. primus 
ut un contextu. . 

ta quinque mss. At editi ἡ χήρα ᾧ, 

(o Monti ms8., θεοῦ, "ὦ 


D τῶν 


σωτηρίαν Χριστῷ * καὶ ταύτην δικαιοῦσθαι χρὴ παρ᾽ 
ἡμῶν, τὴν κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ διχαιοσύ- 
νὴν μανθάνουσαν. 


43. Καὶ δεῦτε, καὶ διαλεχθῶμεν (90), λέγει Κύ- 


puc. Καὶ ἐὰν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὁμῶν ὡς φοινι- 


χοῦν, ὡς χιόνα λευχανῶ" ἐὰν δὲ ὦσιν ὡς κόκχι- 
νον, ὡς ἔριον λευχανῷ. ολλαχοῖ τῇς Γραφῆς τοιαύ- 
τας ἔχομεν λέξεις, ὡς ὁμοτίμως τοῦ Θεοῦ τοῖς ἀγθρώ- 
ποις εἴς χρίσιν συγχαταθαίνοντος. Τοιοῦτον γάρ᾽ 
ἐστι xal τὸ, Αὐτὸς ὁ Κύριος ἥξει εἷς κρίσιν μετὰ 
πρεσθυτέρων τοῦ λᾳρῦ αὐτοῦ, καὶ μετὰ 
τῶν ἀρχόντων αὐτοῦ * καὶ τὸ ἐν τῷ Μιχαίᾳ οὔὕ- 


(05) Reg. tertius et alter ms., f. Editi, ὁ, Ad 
verbum interpres vetus: Vel quandoquidem Israel 
secundam carn ia vidua est. A quibus non 
ita multum abludunt heo Procopii verba: Εἰἴποις 
δ᾽ ἂν χήραν xal τὴν κατὰ σάρχα τῶν ᾿Ισραηλιτῶν 
"Ex qal Possis etiam Ecclesiam Israelitarum 
secundum carnem, viduam appellare. Obscurum non 
est, ut notavit Duceus, Commentarii auctorem 
dum statim ita loquitur, γενομένην ἀνδρί, ἑτέρῳ 
τῷ, ete., ad Apostoli dictum alludere, II Gor xi, 2: 
ἙῬρμοσάμην γὰρ ὑμὰς ἐνὶ ἀνδρὶ" Despondi enim vos 
uni viro. . 

(96) Editi eum Reg. primo et tertio, διελεγχθῶ- 
μεν, Disputemes ; neo aliter seripsit Eusebiug. 
Apud LXX verp et in quatoor mes. legitur, διαλε- 
ηϑώμεν, argaamur. 


291 


COMMENT. IN ISAIAM PBROPRETAM. CAP. I. 


τως ἔχον (97y ᾿Αχούσατε δὴ λόγον Κυρίου. Ko- A bum Domini, Dominus dixit : Ezsurpe, judware apud. 


ριος εἶπεν, ᾿Ανάστηθι, χρίθητι πρὺς τὰ ὄρη" 
ὅτι κρίσις τῷ — Kuple πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, 
χαὶ μετὰ τοῦ λαοῦ αὑτοῦ διαλεχθήσεται. Λαός 
μου, τί ἐποίησά σοι; ἢ τί ἐλύπησά σε; ἢ τί 
παρηνώχλησά σοι; ἀποχρίθητί μοι. Καὶ πρέπον 
γέ ἑατι τὴν θείαν χρίσιν μῆ τυραννιχὴν εἶναι, ἀλλὰ 
χοινωνιχὴν (08) μᾶλλον τῶν ἐν ἀνθρώποις διχαστῶν, 
τόπον ἀπολογίας τοῖς δικαζομένοις παρεχομένην᾽ ἵνα 
βλέπων τις τὴν δίχην σχαφηνιζομένην αὐτῷ, καὶ ἐπὶ 
τῇ κολάσει, συνευδοχῇ τοῖς ἀναντιῤῥήτοις κρίμασι 
τοῦ Θεοῦ, ὡς κατὰ πᾶσαν διχαιοσύχην προσαχθεῖ- 
σιν (99) αὐτῷ συντιθέμενος" ἵνα καὶ τὴν ἄφεσιν τῶν 
συγχωρουμένων θεωρήσῃ, λόγῳ καὶ τάξει περὶ αὐτὸν 
γινομένην. Ταῦτα δὲ προσωποποιεῖ ἡ Γραφὴ, οὐχ 
ὡς πρὸς ἕχαστον ἡμῶν πεύσεις προσάγειν, χαὶ 
ἀποχρίσεις ἐπάγειν λέλλοντος τοῦ κριτοῦ, πρὸς τὸν 
διχκαζόμενον’ ἀλλ᾽ ἵνα μέριμναν ἡμῖν ἑμποιήσῃ, καὶ 
μὴ ἀμελετήτως ἔχωμεν γῆς ἀπολογίας. Εἰκχὸς δὲ, ὅτι 
ἀφάτῳ τιυὶ δυνάμει. ἐν ῥοπῇ κχαιροῦ πᾶσα (1) ἡ κατὰ 
τὸν βίον ἡμῶν πραγματεία, olov ἔν τινι πίναχι τῷ 
μνημονευτιχῷ τῆς ψυχῆς ἡμῶν ἐντυπωθήσεται. Καὶ 
οὕτως ἀχουσόμεθα τοῦτο xal vov: ᾿Εχύχλωσαν αὐ- 
τοὺς τὰ διαδούλια αὐτῶν’ ἀπέναντι τοῦ προσ- 
cou μου ἐγένοντο. Καὶ αἱ ἐν τῷ Δανιὴλ δὲ βίδλοι 
φερόμεναι, τί ἄλλο δηλοῦσιν, ἢ τὸ ἀναχινεῖσθαι Κύριον 
ἐν τῷ μνημονευτιχῷ τῶν ἀνθρώπων τοὺς περὶ τῶν 
πεπραγμένων τύπους, εἰς τὸ μνημονεύειν ἕκαστον 
τῶν ἰδίων, ἵνα βλέπωμεν δι’ ἃ χολαζόμεθα ; 


44. Μετὰ οὖν τὸ λούσασθαι, καὶ ἀποχαθαρθῆναι 
τοῦ ἐκ τῶν ἁμαρτιῶν ῥύπου, xxl ἀφελεῖν τὰς πονη- 
ρίας ἀπὸ τῆς ψυχξς ἀπέναντι τῶν ὀσθαλμῶν τοῦ 
Θεοῦ, xal παύσασθαι ἀπὸ τῶν πονηριῶν, καὶ τὴν 
ἐπιστήμην τῶν καλῶν ἔργων ἀναλαθεῖν, xai ἐχζητῆ- 


σαι χρίσιν, καὶ ῥύσασθαι ἀδιχούμενον, καὶ χρίνειγ“΄ 


ὀρφανῷ, καί διχαιῶσαι τὴν χήραν" cose ἐπὶ τὸ €. 
ελὶγχθῆναι καλεῖται,, λαμθάνων, fj dq 
χιὼν, ἢ ὡς ἔωνον λεύὐχκανθήσεσθαι, Οὕτως αὐτὸ καθ’ 
ἑαυτὸ τὰ λουτρὸν οὐχ ἑξαρχεῖ πρὸς τὴν χιόνος ἣ (2) 
ἑρίου λευχότητα τὸν λουσάμενον ἀγαγεὶν, ἀλλὰ xai 
πράξεων χρεία xai ἐπιμελείας οὐ τῆς τυχούσης. 
Ὥστε τὸ μὲν λουτρὸν καθαρότητός ἔστι τῆς ἀπὸ 
ὀύπου ποιητικόν. d δὲ κρίσις τοῦ ὀρφανοὸ, xai ἡ 
δικαίωσις τῆς χήρας, καὶ τὴν ἴσα χιόνι fj ἑρίῳ λευ- 
κότητα προξενεῖ, Δύναται γὰρ καὶ φοινικοῦν τι ὑπάρ- 
χον καθαρὸν μὰν εἶναι, μὴ μὴν λευχασμοῦ ἠξιῶσθαι. 
Ἐπειδὴ δὲ τὸ μὲν φοινικοῦν ὑδαρῶς πεφοίνιχται, τὸ 


*$ Micb. vt, 1-3. 


(97) Editi et duo mss., ἔχον. Alii tres mss., ἔχο- 
psv. Ibidem mse. quatuor, ἀχούσατε δή. Editi,4xoo- 
σατε δέ. Statim duo mss., xai χρίθητι. 

(98)A pud Procepium etin duobus mss. non secus 
ac in editis legitur, κοινωνιαήν. At in. duobus Col- 
bertinis scribitur, χανονικήν᾽ oui lectioni, nisi valde 
fallor,nominis similitudo occasionem dedit.—'AAAà 
κοινωνιχὴν ον τῶν ἐν ἀνθρώποις διχαστῶν, verte, 
sed magis commune οἱ equabile quam. apud. judices 
qui inter homines aunt. 


PaTraoL, Gg. XXX. 


" Ose. Vll, 2. 


montes ; quia judicium Domino adversus populum 
suum, el cum populo duo disceptabit. Popule meus, 
quid feci tibi, aut quid contristavi te,aut in quo. mo- 
lestus fui tibi ? responde mihi**. Et certe. divinum 
judicium decet non eese tyrannicum, aed potius 
aliquid habere commune cum his, qui inter homi- 
nes sunt judices, purgationis prebens locum 'judi- 
candis; vt dum videt quis sententiam adversum se 
clare pronuntiatam, etiam dum punietur, judiciis 
Dei quibus contradici non potest, assentiat,eiaque 
tanquam secundum omnem justitiam in ae prolatis 
astipuletur, ut etiam contempletur condonstorum 
delictorum veniam, sibi ratione et ordina cencas- 
sam. Scriptura autem representathzc per progo- 
popeiam, non quod judex unumquemque. nostrum 
sit interrogaturus, &ut responas ei qui judircandus 
est, daturus sit, sed ut sollicitos nos reddat, pe 
etiam nostram negligarous purgationem. Verisimile 
est autem, ineffabili quadam virtute in temporis 
momento quamlibet vite nostre actionem. veluti in 
tabula quadam, 'que rerum preteritarum memo- 
riam anime nostre exhibeat, esse imprimendam. 
Atque hoo aic intelligemus etiam nuno : Cireumde- 
derunt eos cogitationes sum: conira faciem meam 
fact sunt 356, Quin etiam qui in Daniele habentur 
libri, quid aliud indicant, quam quod Dominus in 
hominum memoria speciem imaginemque factorum 
eorum excitaturus est, ut unusquisque suarum re- 
miniscatur actionum, ut ipsi cernamus cur plécta- 
mur? 


C 444 44.Quamobrem postquam ablutzpurgatie- 


que sunt peccatorum sordes, et nequitia ex anima 
coram Dei oculis sunt ablaue,flnisque iniquitatibus 
impositus,et assumpta eat bonorum operum soien- 
tia, nhLexsui tem Toit Judicium, et oppressus li- 
berstus est, nbi judicium orphano prolatum,et ju- 
gtificata est vidua, tunc ad disceptandum vocatur 
is cui promittitur fore, ut sicut nix, aut sicut lana 
dealbetur. Neque adeo ipsum per se lavacrum suf- 
ficit, ut lotum perducat ad nivis vel lans alborem: 
ged requiruniur et opera et diligentia non medio- 
cris, Lavacrum igitur mundat a sordibus : latum 
vero de orphano judicium, viduseque justificatio 
alborem conficiunt nivi aut lane nihil disparem 
Potest enim et id quod punicei est coloris, purum 


Ὁ esse, et tamen hoc idem potest candore non dona- 


ri. Sed quia purpura diluto rubore imbuta est, 
coccinum vero altius et ad satietatem usque inflci- 


(99) Uterque Colb., προσαχθεῖσαν. Editi et mss. 
nonnulli, προσαχθεῖσιν, 

(1) Editi, πᾶσα ἡμῶν. Vox ἡμῶν in tribus mss. 
desideratur. Mox quatuor mss., τῷ pvrpovsutuup. 
Alii duo mss. cum editis, μνημονιχῷ, (Vide Ad. 
denda.) 

(2) Codices, duo, χιόνος xai τήν. Statim aliquot 
ms8., ἀλλὰ xal. Deest καί in editis, Subinde duo 
m8. , χιόνι xai ἐρίῳ. 


203 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


204 


'tnr rubore : illa quidem cum nive, hoc vero. oum A δὲ χόχκινον βαθύτερόν ἐστι xal καταχόρως ἐρυθρὸν, 


Jana cognationem habere censetur. Itaque cum ru- 
bro colore nostra comparantur peccata, quod ani- 
mas perimant. Et quemadmodum in tincturis,quod 
multotieset cum multo labore tinctum est, tinctu- 
ram firmius inherescentem,et que vix elui queat, 
excipit : quod autem superficie tenus et perfuncto- 
rie coloratum est, tincturam que amoveri et ab- 
stergi facile possit habet, itaet anima imbuta, et 
in peccati mali habitudine constituta, quamdam 
peccati maculam vix delebilem et quasi inustam in 
se imprimit. Sed, dum minus et quasi in tenuiori 
superficie inberet malo, colore debiliore infecta 
est, itemque leviore peccato deformata, quando- 
quidem pro peccatorum ratione plus aut minus 
&ccedit colorie. Ceterum cur ad exprimendam re- 
rum albarum similitudinem nix etlana assumptee 
sunt? Quod lana suapte natura alba cum sit, si di- 
ligenter preparatur, magis alba quam per seerat, 
redditur. Jam vero et hominis vita per rerum divi- 
narum meditationem perficiens nature subsidia, 
δὰ auctiorem ac multo cumulatiorem virtutem pro- 
gredi potest. Et certe nix, qux» pro subjecto habet 
aquam, aeris accessione inalbescit tum, cum pre 
ventorum violentia humorin nubibus contusus per 
vehementem motum in spumam intumescit,et cum 
per aeris refrigerationem addensatus accepta con- 
cretione el gravitate, naturali impetu deorsum fer- 
tür. Hunc ad modum et anima, que naturales fa- 
cultates tum sua ipsius opera, tum sanoti Spiritus 
ope auxit et provexit, in justo Dei judicio splendore 
ex Dei gratia sanctis prestito digna efficitur. 

4b. VEns. 19,20. EL st volueritis,et exaudieritis me 
bona lerrz comedetis :5$ aulem noluerilis,neque exau- 
dieritis me, gladiusvos devorabit. Hinc maxime osten- 
ditur liberum humane nature arbitrjtttmr Enim vero 


hoc ipsum quod hic 415 subditur, cum omnibus 


sententiis prioribus congruerearbitramur.Etenim,si 
desciveritis, inquit, acultu qui est secundum litte- 
ram ocoidentem, si loti fueritis, et mundi effecti, 
deinceps vite rationem vobis propositam servave- 
ritis, venietis ad judicium, in tanta et tanta bono- 
rum copia constituemini, ac promissis perfruemini 
deliciis : ejus gladii qui ad puniendum interimen- 
dumque destinabatur, pabuluc: non eritis. Et qui- 
dem iis, qni indigno et abjecto modo audiunt,dan- 


τὸ μὲν πρὸς χιόνα, τὸ δὲ πρὸς ἔριον λευκὸν τὴν &va- 
λογίαν ἔχειν ἐκρίθη. ᾿Ερυθρᾷ μὲν οὖν χρόᾳ παρεικά. 
ζονται αἱ ἁμαρτίαι ἡμῶν, διὰ τὸ φονικαὶ (3) εἶναι 
τῶν ψυχῶν. Καὶ ὥσπερ ἐν τοῖς βάμμασι τὸ μὲν πολ- 
λάκις καὶ φιλοπόνως καταδαφὲν, μονιμωτέραν πως 
καὶ ἀνέχπλυτον (4) τὴν βαφὴν καταδέχεται, τὸ δὲ 
ἐπιπολαίως χαὶ ἐκ τοῦ παρατυχόντος ἐπιχρωσθὲν, 
εὐχίνητον ἔχει καὶ εὐαπόπλυτον τὴν fav: οὕτω 
καὶ ψυχὴ ποιωθεῖσα ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας, καὶ ἐν ἕξει 
τοῦ χαχοῦ γενομένη, δυσέχνιπτον xal οἱονεὶ ἐγκε- 
χαυμένον τὸν ἐκ τῶν ἁμαρτημάτων ἀνεμάξατο σπῖ- 
λον. Ἐπ᾿ ἔλαττον δὲ͵ καὶ οἱονεὶ ἐπιπολαιότερον προσ- 
διατρίψασα τῷ κακῷ, ὑδαρέστερον ἐχρώσθη (D) καὶ 
κατεσπιλώθη τῷ ἁμαρτήματι, κατὰ τὴν τῶν ἁμαρ- 
τημάαων ἀναλογίαν ἐπὶ πλέον ἢ ἐπ’ ἔλαττον τῆς 
χρόας ἐπελθούσης. Διὰ τί δὲ τῶν λευκῶν χιὼν καὶ 
ἔριον εἴς τὴν εἰκόνα παρελήφθη ; Ὅτι φυσιχῶς λευ- 
κὸν ὑπάρχον τὸ ἔριον, ἐχυτοῦ ἐξ ἐπιμελείας λευχότε- 
ρον γίνεται. Καὶ ἀνθρώπου τοίνυν ὁ βίος τὰς φυσι- 
xi, ἀφορμὰς ἐξ ἀσκήσεωσ τελειῶν, ἐπὶ πολὺ προελ- 
θεῖν τῆς ἀρετῆς δύναται. Καὶ ἣ χιὼν τοίνυν, ὕδωρ 
οὖσα τῷ ὑποχειμένῳ, τῇ τοῦ ἀέρος προσθήχῃ λευχὴ 
γίνεται, ὅταν ἐκ τῆς τοῦ πνεύματος βίας τὸ ἐν ταῖς 
νεφέλαις ὑγρὸν ἀναχοπτόμενον ὑπὸ μὲν τῆς σφοδρᾶς 
κινήσεως εἷς ἀφρὸν ἐξοιδαίνει, ὑπὸ δὲ τῆς ἐν τῷ ἀέρι 
ψύξεως συμπηγνύμενον, σύστασιν λαύόν τινα καὶ 
βάρος, τῇ φυσικῇ ῥοπῇ φέρεται πρὸς τὸ κάτω. Οὕτω 
χαὶ ψυχὴ, τὰς φυσιχὰς ἀφορμὰς (6) οἰκείᾳ τε ἀσχή- 
σει, καὶ τῇ βοηθείᾳ τοῦ Πνεύματος συναυξήσασα, 
ἀξία γίνεται ἐν τῇ δικαίᾳ τοῦ θεοῦ κρίσει τῆς χάριτι 
τοῦ Θεοῦ δεδομένης (7) λαμπρότητος τοῖς ἁγίοις. 

45. Καὶ ἐὰν θέλητε, καὶ εἰσαχούητέ μου, τὰ 
ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε" ἐὰν δὲ μὴ θέλητε, μηδὲ 
εἰσαχούσητέε μου, μάχαιρα ὁμᾶς κατέδεται. Τὸ 
αὐτεξούσιον ἐντεῦθεν παριστῶν μάλιστα τῆς τῶν ἀν- 
θρώπων φύσεως. Πᾶσι γὰρ τοῖς προχειμένοις ἡγού- 
μὲθα τὴν ἐπαγωγὴν ταύτην ἁρμόζειν. ᾿Εὰν γὰρ 
ἀποστῖτε, φησὶ; “ἧς κατὰ “τὸ ἀποχτεῖνον γράμμα 
λατρείας, ἐὰν λούσησθε (8), καὶ κἀθαροὶ γενόμενοι, 
πρὸς τὸ ἐφεξῆς ἀποδῶτε τὴν ἐχτεθεῖσαν ὑμῖν τἴσλι» 
τείαν, ἥξετε εἰς κρίσιν, ἐν τοσῇδε ἢ τοσῇδε περισ- 
σείᾳ γενήσεσθε, x«l τῆς ἐν ἐπαγγελίᾳ τρυφῆς ἀπο- 
λαύσετε (0), τῆς κολαστιχῆς καὶ φθαρτικῆς μαχαίρας 
κατάόρωμα οὐχ ἔσεσθε. Τοῖς μὲν ταπεινῶς dxoóoust 
γήιναι ἐπαγγελίαι τῆς ὑπαχοῆς μισθὸς δίδοται" τοῖς 


tur terreni promissiones in obedientie mercedem: ἢ δὲ πνευματικῶς τοῦ αουλήματος τῆς Γραφῆς ἐπ- 


contra, iis, qui spiritaliter Scripture sensum exau- 


(3) Reg. quartus et Colb. secundus cum uno 
Conibef., φονικαί. Alii tres mss. cum editis, φοινι- 
xal: que primo aspeotu pusilla mutatio quam longe 
interpretem a sensu auctoris abduxerit, ex illius 
verbis perspici potest. Sic enim verterat: Rubro 
quidem colori peccata nostra. conferuntur, quod sint 
rubri colores prz animarum (sic). 

4) Codex Fr. 1, ἀνέχπεμπτον, non ita recte. 

5)8ic Regii primus, tertius et quartus. At in 
editis et in Reg.secundo pro ἐχρώσθη legitur ἐχράν. 
θη. Denique uterque Colb., ἐχροάνθη. 

(0)S5ic nostri sex mss. At editi, ταῖς gucixatq 
ἀφορμαῖς. Ibidem editi cum tribus mss., συναυξή- 


axoóouct (10) γῆς ἀλαθὰ τῆς πνευματικῆς λέγεται, ἣν 


caca, Alii tres m88., συναυξηθεΐἴσα. 

€) Reg.tertius, τῆς χάριτος τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ δι- 
δομένης. Alii duo π|8., τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ δι- 
δομένης. Alii tres, τῆς χάριτι διδομένης. Varias le- 
ctiones notasse contenti, nihil in prius editis im- 
mutavimus. 

(8) Sic mss. aliquot. Editi, λούσασθε. 
" Sic tres mss. At editio nostra Paris. cum aliis 
tribus mss., ἀπολαύσητε. . 

(10) Sic Reg. secundus οἱ uterque Colb. Editi 
vero et alii tres mss., ὑπαχούουσι, Aliquanto post 
Reg. secundus et uterque Colb., ἔμψυχος νοεῖται. 
Alii tres mss., ἔμψυχος νοῃτή. Editi, ἔμψοχος xal 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


ol μακαριζόμενοι πραεῖς χληρονομήσειν λέγονται. A diunt, acervantur terre spiritalis bonu ; quam qui 


Ὁμοίως xai μάχαιρα ἔμψυχος νοεῖτα', περὶ ἧς εἴ- 
ρηται, ὅτι ἐμεθύσθη ἀπὸ αἴματος τραυματιῶν * καὶ 
ἐν τῷ οὐρανῷ φάγεται χρέα. Τὸ γὰρ στόμα Κυρίου 
ἐλάλησε ταῦτα, Τάχα τὸ ἱΙνεῦμα τὸ ἅγιον, τὸ ἐνερ- 
γἦσαν ταῦτα γραφῆναι, στόμα νῦν εἴρηται, παρὰ τὸ 
καὶ ἐκ στόματος τοῦ Θεοῦ λέγεσθαι προεληλυθέναι. 
Ὥστε σε μὴ καταφρονητικῶς ἀχοῦσαι τῶν ἀπειλῶν, 
τὸ ἀψευδὲς στόμα ἐπεμαρτύρατο ἡμῖν ὁ λόγος τοῦ 
Κυρίου, τὸ ταῦτα λαλῆσαν. Τίς δὲ οὕτω ταπεινὸς καὶ 
σάρκινος τὴν διάνοιαν, ὥστε τὰ εἰς ἀντίδοσιν τῆς 
εὐπειθείας (11) παρὰ τοῦ ἀγαθοῦ Θεοῦ τεταμιευμένα 
τοῖς ἀνθρώποις, βρώματα εἶναι νομίζειν, καρποὺς 
τῆς γῆς εἰς φθορὰν δεδομένους τῇ ἀποχρήσει; ᾿Αλλὰ 
δηλονότι, κατὰ τὴν παραδολὴν τοῦ Εὐαγγελίου, τὸ ἐν 
τῇ καλῇ yn σπέρμα κάρδία ἐστὶ καλὴ καὶ ἀγαθὴ, 
ἀκούουσα τοῦ λόγου, καὶ κατέχουσα καὶ καρποφοροῦσα 
ἐν ὑπομονῇ. Ἄξιον οὖν ἐπαγγελίας Θεοῦ, ἡ τῶν ἠδί- 
στων καρπῶν τῆς καρδίας ἀπόλαυσις. Καρποὶ δὲ καρ- 
δίας, τὸ ἐν θεωρίᾳ τοῦ θείου κάλλους τερπνόν. Οὗτοι 
δὲ οἱ γαρποὶ ix τῆς εἰς τὸ Πνεῦμα σπορᾶς γεωργοῦν- 
ται, θεριζόμενοι εἷς ζωὴν αἰώνιον, ὧν ὁ συνάγων ἐν 
ἀγαλλιάσει τὰ δράγματα, κατατρυφᾷ τοῦ Κυρίου, 
λαμθάνων παρ᾽ αὐτοῦ τὰ αἰτήματα. Πρότερον μέντοι 
θελῆσαι δεῖ, καὶ τότε εἰσακοῦσαι, ἵνα τὸ ἐφ᾽ ἡμῖν 
ἀχατανάγκαστον ἧ. Καὶ πάλιν * 'Edv μὴ θέλητε, 
μηδὲ εἰσακούσητέ μου. 'Ex τοῦ μὴ θελῆσαι, τὸ μὴ 
εἰσακοῦσαι. Οὕτω πᾶσα μαχαριότης, xai fj ἐν χολάσει 
ἂν τοῖς ἐπιπόνοις διαγωγὴ ix. τοῦ ἐφ᾽ ἡμῖν ἤρτη- 


ται. 


40. Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ Σιὼν, πλή- 
ρης κρίσεως ; ἐν ἦ δικαιοσύνη ἐχοιμήθη ἐν αὐτῇ, 
νῦν δὲ φονευταί. Θαυμαστικὴ ἣ ἑπαπόρησις, πολὺ 


predicantur mites, dicuntur esse hereditate pos- 
seasuri 37, Pari ratione gladius quoque animatus in- 
telligitur, de quo dietum est: Inebriatus est san- 
guine vulneratorum ?* ; et, In ccelo comedet carnes. 
0s enim Domini locutum est hzec ***, Fortassis ipse 
Spiritus sanctus, quo auctore istheo soripta sunt, 
nuno o8 dictus est, propterea quod etiam ex Dei 
ore processisse dicitur. Itaque, ne tu ill& commi- 
nationes contemptim audias, istheec ab ore veraci 
prolata fuisse sermo Domini nobis testatus est.Quis 
autem animo est ita abjecto carneoque, ut bona 
illa pro obedientie premio hominibus servata, es- 
cas esse existimel; nimirum terre fructus, qui ideo 
dati sunt, ut usu corrumpantur ?8ed profecto, se- 
cudum parabolata evangelicam, satum in bona 
terra semen, oor est probum 80 bonum, audiens 
verbum, illudque retinens, et fructum afferens in 
patientia ?*.Itaque res Dei promissione digna, frui- 
tio est suavissimorum fructuum cordis. Fructus 
autem cordis sunt ipsa oblectatio, que in contem- 
platione 'divine puleritudinis versatur. Porro hi 
fructus ex satione que in Spiritu est, colliguntur, 
demessi in vitam eternam, quorum manipulos qui 
congerit in exsultatione, se oblectat in Domino, 
cum petita ab ipso accipiat. Oportet quidem prius 
velle, et tum exaudire, ut id quod in nostra situm . 
est potestate, nulli sit obnoxium necessitati. Et 
iterum : δὲ noluerítis, neque exaudieritis oen 
non exaudierunt, quod noluerunt. Sic itudo 
omnis, et quae in cruciatu et molestiis fraducitur 
vita, a nostra pendet voluntate. . 

46. VEens. 21. Quomodo fa(ig. δὲξ meretrix civitas 
fidelis Sion, plena judicii? in quu justitia dormivit. 
nunc aulem homicide. Percontatio admirationis 


τὸ ἐχπλητικὸν ἐμφαίνουσα ἐπὶ τῷ παραδόξῳ, ":p! — plena, iegóitem stuporem ingenerans inaudite rei 


τοῦ τίνα τρόπον ἣ πιστὴ πόλις xal πλήρης χρίσεως, 
ἐν jj διχαιοσύνη ἐπανεπαύσατο (12) ἀδτη ἐγένετο 
πόρνη xai φονευτῶν oíxztüptoy. Πῶς γὰρ οὐ θαύμα- 
τος ἄξιον λυπηροῦ, πόλιν ὅλην ἀπὸ τῆς ἐν πίστει χα- 
ϑαρότητος εἰς τὴν ix πορνείας ἀκαθαρσίαν μεταπε- 
σεῖν ; ὅπου γε x«i μίαν ψυχὴν ἀπὸ τοῦ παγίως 
πιστεύειν εἰς τὴν ἐξ ἀπιστίας πορνείαν περιτραπῆ- 
ναι (13), τῶν παραδόξων. Πότε δὲ ταῦτα κατηγορεῖ- 
ται, ἢ ὅτε πονηρὰ γενεὰ καὶ μοιχαλὶς γενομένη, τὴν 
διακχύψασαν ἐξ οὐρανοῦ καὶ ἀναπαυσαμένην ἐκ αὐτῇ 
διχοιοσύνην ἐφόνευσαν, τὸν Χριστὸν καὶ 
ἡμῶν; Ὃ καὶ ἐπιτείνει τὸ θαῦμα, xai μεῖζον 
ποιεῖ τὸ παράδοξον, εἰ ὅτε ἡ διχαιοσύνη παρῆν, ὑπερ- 
ἐπλεόνασεν ἡ ἀδικαία. Καὶ ταῦτα ἐποίει, τοὺς ὑγιεῖς 
περὶ κρίσεως λόγους οὐχ ἀγνοοῦσα. Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ 
(14-15), Πλήρῃς κρίσεως. Σημειωτέον δὲ, ὅτι μήτηρ 


Y! Matth. v, ὁ. ** Jer. χινι, 10. 9** [sa. xxxiv, 5, 


vont: ubi credimus particulam καί additam fuisse 
ab aliquo, qui aptam idoneamque sententiam- effi- 
cere vellet. 

(11) In editis corrupte legebatur εὐπαθείας" unde 
Tilmannus : [n compensationem [felicissima illius ju- 
cunditatis. AL sanam veramque scripturam exhibent 
unus Combef. etalii quatuor mss. in quibus omni- 


causa : quomodo civitas fidelis, et judicii plena, in 
qua justitia requievit, eadem facta sit meretrix, et 
homicidarum domicilium. Quo enim pacto tristi 
non es8et admiratione dignum, civitatem totam 8 
fidei puritate in stupri impuritatem incidisse ? quan- 
doquidem cum vel una anima a firmitate fidei ud 
infidelitatis stuprum invertitur, id inter res stupen- 
das numerandum est. Quandonam vero hec illi ob- 
jiciuntur, nisi tum cum generatio prava et adul- 
tera effecta justitiam, ccelo dilapsam, et in se ipsa 


Kóptov ἢ conquiescentem,nempe Christum et Dominum 416 


nostrum interemit ? Hoc et admirationem auget, pa- 
radoxumque reddit majus, quod cum adesset justi- 
tia, tum magis abundavit injustitia. Atque hec fa- 
ciebat, quamquam sanos de judicio sermones non 
ignorabat. Hoc enim sonant heo verba, Plena ju- 
*9 Luc. vili, 15. 
bus8, pro εὐπαθείας scribitur, εὐπειθείας pro obedien- 
tio praemio. 

42: Uterque Colb., δικαιοσύνη ἀνεπαύσάτο. 

13) Colb. secundus, παρατραπῆναι. 


14-15) Ita quinque mss. Deest «ó in editis et in 
Reg. primo. 


481 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


dicii. Observandum autem est stupri matrem esse A ἐστὶ πορνείας ἡ ἀπιστία. "Tí γὰρ πιστούιον εἶναι 


in&delitatem. Quis enim vel malam admittat cogita- 
tionem, vel malum perficiat, si Deum credat ubi- 
que 6580 locorum, adesse his que fiunt, unicuique 
interesse actioni, ao cordium consilia introspicere? 
Bed rati vel Deum non inspicere, vel non curare ea 
qua aguntur ; βίο homines ad impia patranda faci- 
nor& animum conferunt. Quin etiam et de Ecolesia 
hoo interdum dicitur (quod absit, ut dicatur deno- 
sira): Quomodo facta est meretriz civitas fidelis 
Sion ? cum videlicet, repudiato et rejecto fidei ser- 
mone, cui ab exordio ceu matrimonio conjuncta 
faerat, secundum Patrum traditionem, qui eam ex- 
bhibuerunt uni viro virginem castam multa, et 
diversa recipit sermonis semina ab his, qui myste- 
riorum sanotimoniam velut stupro contaminant, 
86 impietatis disseminant dogmata ad corrumpen- 
das animas. Jure ao merito de hao Ecclesia dicetur 
lud: Quomodo facta est meretrix civitas fidelis 
Sion? Angeli enim sancti, quibus concredita est 
Roelesiarum prefeetura, rerum antiquarum non 
ignari, ac presentium inspectores, adversum hos 
cum admiratione eunt dicluri: Quomodo facta est 
meretrix civitas fidelis ? Quippe que per suuin stu- 
prum simul homieidas etiam aggregaverit, homici- 
das non corporum, sed animarum : qui dolo ac 
fraude vitam adimunt simplicioribus, atque perin- 
'de ac quodam gladio, sermone per mundanam sa- 
phlentiam ad suadendum instructi,lethalia animabus 
vulnera inferunt. Tum causam reddit cur eífecta 
meretrix δ᾽. que prius fuerat fidelis. 


47. VkR8. 22, Argentum vestrum non probatum. (| 


Hoc est,sermo fldei adulterinus est et falsa notasi- 
gnatus, quippe qui integram et accuratam regit 
imaginis figuram non servét: Quod enim huno sen- 


sum pre se ferat enigma, quodqueafgeirtüm wun- 


cupet fidei sermonem, cum plurimis ex locis, tum 
maxime ex hoc ostenditur : Eloquia Domini, eloquia 
casta : argentum igne examinatum, probatum ter- 
γε 9*9. Perscrutemini igitur oordium vestrorum re- 
cessus. Omnia. queso, circumspicite in retrusis et 
abditis apothecis, necubi sit drachma adulterina ; 
hoe est, necubi sit dogma ementitum, non ex Spi- 
ritu notatum propriis characterihus veritatis, quos 
per prophetas et apostolos nobis largitus est, sed 


30 Pga]. x1, 7. 


πανταχοῦ τὸν Θεὸν͵ xal παρεῖναι τοῖς γινομένοις, xal 
ἑχάστῃ πράξει παρεστάναι, καὶ ταῖς βουλαῖς τῶν 
καρδιῶν ἐνορᾷν, fj τὴν ἔννοιαν τὴν πονηρὰν παραδέ- 
χεται, ἢ τελεσιουργεῖ τὸ κακόν ; ᾿Αλλ᾽ ἢ μὴ de- 
ορᾷν τὸν Θεὸν, ἢ μὴ μέλειν αὐτῷ (46) τῶν γιγνομένων 


᾿ ὑπολαμβάνοντες, οὕτως ὁρμῶσι πρὸς τὰς ἀνοσίας 


πράξεις οἱ ἄνθρωποι, Λέγεται δὲ ποτε καὶ ἐπὶ "Ex- 
χλησίας (ὅπερ ἀπείη (17) λεχθῆναι ἐπὶ τῆς ἡμετέρας) 
τὸ, Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ Σιών; ὅταν 
ἀποδάλλουσα τὸν λόγον τῆς πίστεως, ᾧ ἐξ ἀρχῆς, 
χατὰ τὴν παράδοσιν τῶν Πατέρων, συνενυμφεύθη, 
τῶν παραστησάντων αὐτὴν ἑνὶ ἀνδρὶ παρθένον 
ἀγνὴν, πολλὰ καὶ ποικίλα παραδέχεται τοῦ λόγου 
σπέρματα παρὰ τῶν τὴν σεμνότητα τῶν μυστη- 
ρίων (18) ἐκπορνευσάντων, καὶ ἐπὶ διαφϑορᾷ τῶν 
ψυχῶν τὰ δόγματα τῆς ἀσεδείας διασπειρόντων. Δε- 
χθήσεται xal ἐπ᾽ αὐτῆς δικαίως τὸ, Πῶς ἐγένετο 
πόρνη πόλις πιστὴ Σιών ; Ob γὰρ ἅγιοι ἄγγελοι, οἱ 
τῶν ᾿Εχχλησιῶν τὰς προστασίας πεπιστευμένοι, γνω- 
ρίζοντες τὰ ἀρχαῖα, ἀφορῶντες καὶ πρὸς τὰ νῦν, πρὸς 
τούτους (10) ἐροῦσι θαυμαστιχῶς" Πῶς ἐγένετο πόρ- 
νη πόλις πιστή; Ἔκ τῆς πορνείας αὐτῆς καὶ φο- 
νευτὰς συναθροίσασα * φονευτὰς, οὐχὶ σωμάτων, 
ἀλλὰ ψυχῶν" ἐν δολιότητι καὶ ἀπάτῃ τὴν ζωὴν ἄφαι- 
ρουμένους τῶν ἁπλουστέρων * οἵονεὶ ξίφει τινὶ τῷ 
λόγῳ διὰ τῆς τοῦ κόσμου σοφίας εἷς πιθανολογίαν 
ἠκχονημένοι (30), θανάσιμα τραύματα ταῖς ψυχαῖς 
ἐμποιοῦσιν. Εἶτα fj τῆς αἰτίας ἀπόδοσις, 5v ἣν αἰτίαν 
ἐγένετο πόρνή ἣ πρότερον πιστή. 


47. Τὸ ἀργύριον ὑμῶν ἀδόκιμον. Τουτέστιν, ὁ τῆς 
πίστεις λόγος παρατετυκωμένος ἐστὶ καὶ παράση- 
μος (24), τὸν ἀκριδῆ χαραχτῆρα τῆς βασιλικὴς εἰχόνος 
μὴ διασώζων. Ὅτι γὰρ εἰς τοῦτο φέρει τὸ αἴνιγμα. 
καὶ ἀργύριον ὀνομάξει τὸν λόγον τῆς πίστεως, πολλα- 
ἰχόθεν͵ δείκνυται" καὶ μάλιστα ἐκ τοῦ, Τὰ λόγια Κυ- 
ρίου, λόγια ἀγνά * ἀργύριον πεπυρωμένον, δοκχί- 
piov τῇ γῇ (22).ἕ Ἐρευνήσατε οὖν ὁμῶν tà ταμεῖα τῶν 
καρδιῶν. Πάντα μοι περισκέψασθε dv τὰϊς χρυπταῖς 
ἀποθήκαις, μή Too κίόδηλος f δραχμή - τουτέστι, if 
που δόγμα παραπεποιημένον, οὐχ ἐχ τοῦ Πνεύματος 
σημφιωθὲν ἐν τοῖς ἰδίοις αὐτοῦ τῆς ἀληθείας χαρά- 
γμασιν, ἃ διὰ προφητῶν ἡμῖν καὶ ἀποστόλων ἐχαρί- 
σατο, ἀλλ’ ὑπὸ ἀνδρῶν ἐπιθούλων ὁπὸ τῆς ἰδίας ἐπι- 


(16) Uterque Colb., αὐτόν. Editi et duo mss. ut ἢ plus justo confidit, Nos igitur codices mss. cum Du- 


in eontextu. Ibidem quinque mss., τῶν γινομένων. 
Editi eum uno mss., γιγνομένων, 

(47) Codices tres, ἁπήει. Editi vero cum aliis tri- 
bus mss., ἀπείη, recte. 

(18) Pro illo, τῶν μυστηρίων, legitur in utroque 
Colbertino τοῦ μυστηρίου. 

(9) Ita emendavimus ex quinque mss. In editis 
vitiose legitur, τούτοις. 

(20) Editi et nostri sex niss., ἤχονημένοι. Neque 
tamen Combefisius tanto hoc librorum inter se con- 
sensu adduci potuit, ut eam scripturam probaret, 
Lego, inquit, ἠχκονημένῳ nec Duc&o possum ao- 
quiescere, qui de personis exponit, ἠχονημένοι, in- 
structi. Hactenus vir doctus quidem: sod qui sibi 


ceo sequi malumus, quam Combefisil conjecturam 
quamlibet bonam. Hos enim tutiores atbitramur,et 
fideliores. Ibidem mes., ἐμποιοῦσιν. Editi, ἐμποιοῦ- 
σαν. Rursus hoo ipso in loco tres mss., εἶτα ἧ. Deest 
4 ia editis. 

(21) Ita sex mss., nisi qued verbum ἐστί in quibus 
Ims88., desideratur. Editi, παρατετυπωμένος, τόν. 

(22) Editi et unus Combef., δόκιμον ἐν τῇ γῇ. 
At in altero Combef. etin aliis quatuor mss. per- 
inde aique apud LXX Eos ita ut edidimus. 

iquanto post duo mss., ἣ δραχμή. Colb. primus 
ἶ δραχμή. Deest, sive 7j, In editis et in alils tri- 
us mes. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


210 


volac λαϑρπίως καὶ δυσφωράτως (23) παραχοπτόντων᾽ A quod signatum fuerit ab insidiosis viris, qui pre 


ol τὰ ἀλλότρια νομέσματα,τὴν τοῦ ἐχθροῦ μορφὴν πε- 
ρικείμενα, τοῖς βασιλικοῖς θησαυροῖς ἐπεισάγοντες, 
τόν τε μέγαν πλοῦτον διέφθειραν, xai φμφιδολίαν τῆς 
ἐκλογῆς τοῖς πολλοῖς (94) ἐνεποίησαν. Ὀλίγοι γὰρ 
ot ὀόκιμοι τραπεζῖται. Ὁλίγοι οἱ πάντα δοκιμάζειν δυ- 
νάμενοι, καὶ τὰ μὲν χαλὰ χατέχειν, ἀπὸ δὲ παντὸς 
εἴδους πονηροῦ ἀπέχεσθαι. 


48. Οἱ κάπηλοί σου μίσγουσι τὸν οἶνον ὕδατι. 
᾿Ακούσατε μὲν καὶ ψιλοῦ τοῦ ῥήματος (25), οἱ τὸν 
οἶνον κωλοῦντες’ κοὶ μὴ δολοῦτε τὴν κτίσιν. Οὐ γὰρ 
παιδιὰ τὸ πρᾶγμα ἀλλὰ κακὸν τῆς μεγίστης χατη- 
γορίας ἠξιωμένον. Ιλὴν ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸν πνευματικὸν 
νοῦν ὁ λόγος ἐπείγεται. Οἷνός ἐστιν εὐφραίνων χαρ- 


δίαν ἀνθρώπου, τουτέστι τὸν νοῦν καὶ τὸ ἡγεμονιχὸν p 


«ἧς ψυχῆς, τὰ διδάγματα τῶν Γραφῶν, διὰ τῶλ ἁγίων 
ἀποστόλων καὶ προφητῶν εἷς εὐφροσύνην αἰώνιον 
οἰνοχοοῦντος ἡμῖν τοῦ Πνεύματος. “Απερ οἱ πολλοὶ 
κακηλεύοντες, τὸν λόγον ἐξυδαροῦσιν (26), ἐπιμιγνύν- 
«τες τὸν ἑαυτῶν νοῦν ἐπιδλαδῶς τοῖς ἀκούουσι. Κατα- 
χαριζόμενοι γὰρ αὐτῶν ταῖς ἡδοναῖς, καὶ διὰ τῆς 
χρηστολογίας κολοχεύοντες, αὐτῶν τὰ πάθη τρέφου- 
σιν εἰς ἀπώλειαν’ τὸ αὐστηρὸν καὶ εὔτονον καὶ dps- 
λίμως ἐπιστῦφον τῶν Γραφῶν ὑπεχλύοντες, φιλαν- 
θρωπίας τινὰς ἀπαιδεύτους, καὶ συγχωρήϑεις ἁμαρ- 
τημάτων ἀχρίτους,, xai τοιαῦτά τινα χεχαρισμένα 
τοῖς πολλοῖς ἐπὶ καταστροφῇ τῶν ἀκουόντων δεξιόν- 
τες, ἐπὶ πλεῖον τῶν φιληδόνων τὰς ψυχὰς ἐχθηλύ- 
νουσιν. 


49. Οἱ ἄρχοντές σου ἀπειθοῦσιν. Ἡμεῖς οἱ κά- 
κηλοι, ἡμεῖς (27) vai οἱ ἄρχοντες, οἱ διὰ τὸ ἀπειθεῖν 
καὶ μὴ πιστεύειν πρῶτοι ποιοῦντες τὰς πόλεις τὰς 
πιστὰς μεταπίπτειν εἰς τὰς πορνείας. Πρὸς γὰρ τὸ 


τῶν κρατούντων ἦθος πλάττεσθαι πέφυχεν, ὡς τᾶ 


πολλὰ, τὸ ἀρχόμενον" ὥστε ὁποῖοί nv" ἂν-οἵ ἄγοντες 
ὥσι, τοιοῦτον ἀνάγκη “Ναὶ τὸ “ἀγόμενον εἶναι. 
Ἐπειδὴ (20) 06v ποτε τῆς πιστῆς πόλεως οἱ ἄρχοντες 
ἦσαν ἀπειθοῦντες, συνεξομοιωθεῖσα αὐτοὶς xai ἡ πό- 
λις, ἀποθεμένη τὸ εἶναι πιστὴ, μετέπεσεν εἷς πορ- 
νείαν. Μὴ γενώμεθα xal (29) ἡμεῖς ἀπειθεῖς, καὶ 
ἀπιστία ἡμῶν οὐ κυριεύσει. Οἱ ἄρχοντες ὑμῶν 
ἀπειθοῦσι. Δηλονότι Θεῷ ἀπειθοῦσιν, ἐχχλίνοντες 
&w' αὐτοῦ, καὶ τοῖς διατεταγμένοις ὅπ’ αὐτοῦ μὴ 


sua 481 astutia latenter οἱ quodam artificio de- 
prehensu difficli nummos adulterinos cudunt : qui 
aliena numismata inimici formam circumferentia 
in regalesthesauros exportant,acingentes corrum- 
punt divitias, et in. causa sunt cur multi quid sit 
eligendum, dubitent. Pauci enim probi trapesite. 
Pauci sunt qui cuncta possint explorare, retinere 
bona, et ab omni specie mala sibi temperare. 

48. Caupones tui vinum aqua miscent. Audite nu- 
dam ipsam verborum sententiam ac litteram, qui 
venditis vinum, et ne dolo hanc vitietis creaturam. 
Res enim illa non ludus est, sed malum reprehen- 
sione maxima dignum.Cieterum Soriptura nos pro- 
movet ad spiritalem sensum. Est vinum letificans 
cor hominis *!, id est, mentem,et principalem ani- 
me& partem, cum scilicet per sanctos apostolos et 
prophetas Scripturarum documenta,ceu vinum, ad 
eternam jucunditatem percipiendam nobis Spiritus 
infundit. Que dum cauponantur multi, Scripturam 
&aquosam reddunt aodilutam,suam ipsorum intelli- 
gentiam ad auditorum perniciem immiscentes. Bte- 
nim, dum eorum obsequuntur voluptatibus, ac pee 
blandiloquentiam assentantur, illorum vitia nu- 
triunt ad ipsorum exitium : siquidem severitatem 
vigoremque et frenum Scripturarum utiliter aetrin- 
gens enervante, ot. imperitam quamdam erga ho- 
mines benignitatem, et veniam peccatorum nullo 
adhibito judicio concessam, et alia id genus bens- 
ficia multis collata adaudientium ruinam exponen- 
tes, voluptariorum animum magis ac magis éffemi- 
nant. 

49. Vna. 23. Principes tui infideles. Nos hi cau- 
pones, nos et hi principes Sümus, qui priores ob 
infidelitatem incredulitatemquein stuprum civitates 
fidele&immpsilimus. Enimvero subjecti ad mores eo- 


UMS . * 29 . 
ruin qui rerum potiuntur, plurimum sese confor- 


mare solent:ita ut qualeg tandem fuerint duces, 
eum etiam qui ducitur,talem esse necesse sit.Quo- 
niam igitur civitatis fidelis principes erant quan- 
doque infideles, ipsa otiam civitas his assimilata, 
fidelitatem exuens, in stuprum incidit. Ne efficia- 
mur nos quoque inobsequentes, et. in nobis haud 
dominabitur perfidia. Principes vestiri non oblempe- 
rant. Nimirum non obediunt Deo, deflectentes ab 
ipso, et in preceptis ejus non permanentes. Porro 


ἐμμένοντες. "Ev δὲ τοῖς προστάγμασιν ἦν (30) τὰς ἢ inter ea precepta illud erat, ut manus suas excu- 


χεῖρας ἀποσείεσθαι ἀπὸ δώρων, μὴ συντρέχειν cot 
κλέπτουσιν" οἱ δὲ ὑπὸ φιλαργυρίας, αἰσχροῦ χέρδους 
χάριν, κοινωνοὶ χλεπτων ἐγένοντο. 


8: Psal. cm, 15. 


(23) Uterque Colb. et Reg. secundus, δυσφορω- 
*dtex. Ibidem tres mss., προσχοπτόντων. 

(24) Codices aliquot, τοῖς πολλοῖς. Deest τοῖς ἰη 
editis. Quod mox sequitur. ὀλίγοι γάρ, eto., illu- 
stratur in notis Ducei. 

(25) Editi et mss. nonnulli, τοῦ ῥήματος. Alii 
quidam ms8., τοῦ ῥητοῦ "ΜΟΧ Colb. secundu8, τὴν 

σιν, 


χτῇ 
(26) Ita uterque Combef. et alii quatuor mss. 


terent ἃ muneribus, ne una cum furibus accurre- 
rent : hi vero ob avaritiam, turpis lucri gratia, fa. 
cti sunt furum participes. 


Editi vero, ἐξυδραγοῦσιν. 

(27) Uterque Colb. et Reg. secundus, ὑμεῖς οἱ 
χάπηλοι, ὁμεῖς, etc, Vos estis caupones, vos estis 

uoque principes. Vocula xal deest in pervulgatis. 

(28) Uterque Colb., intl. 

29) Particula καί "Ὁ editis et a tribus mass.abest: 
sed ex aliis tribusaddita est. — ὃ 

(30) Sic in utroque Combef.et in aliis tribus mss. 
legitur. Editi, δέον ἦν. 


441 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


50. Haud plane fures intelligendi, qui marsu- A 50. Οὐ πάντως κλέπτας νοητέον τοὺς βαλαντιοτό- 


pi& exscindunt,aut qui in balneis vestes furantur; 
sed potius si quicum preefecti fuerint exercitibus, 
vel cum in civitates ac nationes usurparint princi- 
patum, alia quidem clanculum surripiant, alia vero 
vi aperta publiceque eripiant, i1 fures sunt. Cum 
autem is qui habetur Eoclesie preses, a talibus 
aliquid accipit,sive ad suos privatos usus per spe- 
ciem honoris ad se ob prefecturam 418 pertinen- 
tie, sive nomine atque simulatione rerum in Eccle- 
sia pauperibus distribuendarum,furti efficitur par- 
ticeps. Nimirum oum fures coarguere, admonere, 
et ab ea iniquitate avocare debuisset; ipse manum 
porrigit facile ad munera,et eum ipsum preedicat 
bestum,quem magisoportuerat eo magis odisse,quo 
majora furatur. Imo ipse illum laudat, comitatur 
deducitque, et δὰ fores versans eas apprehendit 
manus, quibus similiter clam et publice surrepta 
sunt omnia. Plane si hec peragimus, socii furum 
nominamur. Quanquam necesse est nos totius 
mundi, ipsiusque fastus inequalitatem proterere : 
cum tamen in tribunalibus parvos fures a magnis 
punitos videmus,famulos quidem odio habemus ob 
ejusmodi furta, hos vero admiramur.lllos quidem 
quia fures sunt,aversamur: hos vero,quia ex furtis 
congerunt divitias, attoniti suspicimus. Quanam 
alia causa coarguuntur principes ? 

51. Diligenles munera.Apposite admodumdiotum 
ees : Diligentes munera: non autem, Accipientes 
munera. Sio enim quee ex officii ratione in vite so- 
cietate tribuuntur, fuissent vituperata. Sed, Dili- 
gentes munera, hoc est, accipiendi cupiditate inta- 
bescentes. Coarguuntur autem principes, quod di- 
lectionem sanctam efftindunt circa heo evanida et 
terrestria Siquidem Dominum Deum oportet diligere 
ea tota virtute, quee nobis inest ad diligendum. Di- 


ligendus insuper proximus : sunt quoqueet inimiei 


diligendi,ut simus perfecti, imitantes benignitatem 
Patris nostri, qui in colis est; qui solem suum 
oriri facit. super bonos et malos **. Porro nefas est 
in alia perperam consumere vim diligendi. Quod si 
malum est, preter ea que memorata sunt, diligere 
aliud quidvis: qui argentum eodem modo diligit, 
quo Dominum Deum diligere debet, nimirum ex 
toto corde suo, et ex tota anima sua, et ex tota- 
mente sua 38: ille cum Domino servire deberet, 


μους τούτους, ἢ ἐν τοῖς λουτροῖς λωποδυτοῦντας" 
ἀλλὰ κἂν τινες στρατοπέδων ἡγεμονίαν (34) πιστευ- 
θέντες, ἢ πόλεων καὶ ἐθνῶν ἀρχὰς παραλαμθάνον- 
τες, τὰ μὲν λάθρα ὑφαιρῶνται, τὰ δὲ δημοσίᾳ βιά- 
ζωνται (32). Λαμδάνων δὲ παρὰ τῶν τοιούτων ὁ νο- 
μιζόμενος ἄρχων τῆς ᾿Εχχλησίας, ἤτοι εἷς ἴδίαν 
αὐτοῦ ἀπόλαυσιν ἐπὶ προφάσει τῆς ἐπιδαλλούσης 
αὐτῷ τιμῆς διὰ τῆς προστασίας, ἢ ἐπὶ λόγῳ τῆς τῶν 
πτωχευόντων ἐν τῇ Ἐκχλησίᾳ οἰχονομίας, κοινωνός 
ἐστι χλοπῆς" ἀντὶ τοῦ ἐλέγχειν, καὶ νουθετεῖν, καὶ 
ἀφιστῷν τῆς ἀδιχίας τοὺς χλέπτοντας, ῥᾳδίως Óm- 
ἔχων τὴν χεῖρα -ῷ λήμματι, καὶ μακαρίζων αὐτόν" 
δέον μειζόνως αὐτὸς μισεῖν, ὅσῳ μείζονα κλέπτει, ὁ 
δὲ ἐπαινοίη αὐτὸν δορυφορῶν καὶ παραπέμπων, καὶ 
περὶ τὰς θύρας στρεφόμενος, xal τῶν χειρῶν ἀπτό- 
μενος, αἷς πάντα ὁμοίως ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ διεκλάπη. 
Τῷ ὄντι ταῦτα ποιοῦντες, χοινωνοὶ κλεπτῶν ὄνομα- 
ζόμεθα. Δέον καταπατεῖν ἡμᾶς τὴν ἀνωμαλίαν τοῦ 
κὄσμου παντὸς xal τῶν ἐν αὐτῷ φαντασιῶν" ὅταν 
ἴδωμεν ἐν τοῖς δικαστηρίοις τοὺς μιχροὺς κλέπτας 
ὑπὸ τῶν μεγάλων κολαζομένους, καὶ τοὺς μὲν οἰκέ- 
τας μισοῦμεν διὰ ταῦτα, τούτους δὲ, θαυμάζομεν. 
Τοὺς μὲν γὰρ, ὅτι κλέπται εἰσὶν, ἐκτρεπόμεθα" τοὺς 
δὲ, ὅτι πλουτοῦσιν dx τῆς χλοπῆς, ἐκπλησσόμεθα. Τί 
ἄλλο κατηγοροῦνται οἱ ἄρχοντες ; 


91. ᾿Αγαπῶντες δῶρα. Ἡάνυ ἀχριδῶς εἴρηται τὸ, 
ΟἹ ἀγαπῶντες δῶρα, οὐχὶ, ΛΑαμάνοντες δῶρα. 
Οὕτω γὰρ ἂν καὶ τὰ καθηκόντως ἕν ταῖς τοῦ βίου. 
χοινωνίαις διδόμενα διεδέδλητο: ἀλλ', ᾿Αγαπῶντες 
δῶρα, τουτέστι προστετηχότες τῇ ἐπιθυμίᾳ, τῇ τοῦ 
λαμθάνειν, Κατηγορία δὲ τῶν ἀρχόντων, περὶ τὰ 
φθαρτὰ xai τὰ γήινα τὴν ἱερὰν ἀγάπην ἐχχεχυμέ- 
νην (33) ἔχειν. Κύριον γὰρ τὸν Θεὸν ἀγαπᾷν δεῖ πάσῃ 
τῇ ἑνυπαρχούσῃ ἡμῖν πρὸς τὸ ἀγαπᾷν δυνάμει, καὶ 
ἀγαπᾷν καὶ τὸν πλησίον, καὶ ἀγαπᾷν καὶ τοὺς 
ἐχθροὺς, "Ga" ὧμεν τέλειοι, μιμούμενοι τὴν χρηστό- 
τητὰ τοῦ ἦν οὐρανοῖς “Πατρὸς, «o0 τὸν ἥλιον ἕαυ- 
τοῦ (34) ἀνατέλλοντος ἐπὶ πονηροὺς xal ἀγαθούς. Εἰς 
ἄλλα δὲ τὴν τοῦ ἀγαπᾷν δύναμιν παραναλίσκειν οὖ" 
συγχεχώρηται. Εἰ δὲ πονηρόν ἑστι xai ὁτιοῦν ἀγαπᾷν 
παρὰ τὰ εἰρημένα" ὁ ἀγαπῶν ἀργύριον οὕτως, ὡς ἀγα- 
πᾷν ὥφειλε Κύριον τὸν θεὸν,ἐξ ὅλης τῆς καρδίας αὐτοῦ 
καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας 
αὐτοῦ ὁ τοιοῦτος ἀντὶ τοῦ δουλεύειν τῷ Κυρίῳ, δουλεύει 


servit mammone, cum dilectionis mensuram Deo ἢ τῷ μαμμωνᾷ, τὸ τῷ Θεῷ ὀφειλόμενον τῆς ἀγάπης μέ- 


debitam in argentum transferat. Idcirco avaritia fit 


idololatria, quod munera, que Domino Deo offe- 


runtur, ad terrena exportarit. Jussi igitur sumus 
33 Matth. v, 45. ?? Matth. xxii, 37. 


(31) Editi cum tribus mss., ἡγεμονίας. Alii tres, 

γεμονίαν. 

32) Editi et mss. nonnulli, βιάζονται. Alii duo, 
βιάζωνται. Mox mss. tres, λαμῥάνων δέ. Editi et alii 
duo mss., λαμθάνει δέ. Subinde sex mss., ὁ νομιζό- 
μενος. Editi, ὁ ὀνομαζόμενος, qui appellatur prin- 
ceps. Haud longe Colb. primus, διὰ τὴν mposta- 
lav. 


τρον Emi τὸ ἀργύριον μεταθείς. Διὰ τοῦτο γίνεται 3) 
πλεονεξία εἰδωλολατρεία, ἐπειδὰν τὰ Κυρίῳ τῷ Θεῷ 
προσφερόμενα δῶρα ἑπὶ τὰ γήινα μετενέγκῃ (35). 


(33) Ubi corrupte in exousiw ex oscitantia ope- 
rarum legitur ἑχχαιομένην, legi oportet ἐχχεχυ- 
μένην, uti habent uterque Combef. et. alii quatuor 
mss. 

(34) Sic nostri sex mss. At editi, αὐτοῦ. 

(35) Reg. secundus et uterque Colb., μετενέγκος 


τις. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


214 


Προστετάγμεθα οὖν μὴ ἀγαπᾷν τὰ δῶρα, ὥστε τού- À non diligere munera; ita ut horum causa iis qui 


τῶν ἕνεχα πολλὰ τῶν ἀπηγορευμένων συγχωρεῖν τοῖς 
προσιοῦσι. Καθόλου δὲ οὐδὲ τὰ τοιαῦτα δῶρα ἀγα- 
πᾶν ἡμῖν ὁ λόγος δίδωσιν, οὐδὲ ἐμπαθῶς διαχεῖσθαι 
περὶ αὐτά᾽ ἀλλ᾽ ὡς ἀναγκαίαν αὐτῶν τὴν λειτουργίαν 
ὑποδεχόμενοι (36). ᾿Αμήχανον γὰρ τὸ, Ἐξ ὅλης 
καρδίας, μεοισμόν τινα εἰς ἕτερον ἐπιδέξασθαι. 
Ὥσπερ γὰρ ἐν ἀγγείῳ πεπληρωμένῳ τινὸς ὑγροῦ, 
ὅσον ἂν ἐχρυῇ πρὸς τὰ (37) ἕξω, τοσοῦτον ἀνάγχη 
τῆς πληρώσεως ἀποδεῖν οὕτω xal ἐπὶ τῆς ψυχῆς, 
ὅσον ἂν αὐτῇ τῆς ἀγάπης ἐφ᾽ ἃ μὴ προσῆχε, 
τοσοῦτον ἐνδέειν ἀνάγκη πρὸς τὸν Θεόν. Ὁ δὲ ἅπαξ 
ὁρμήσας ἀγαπᾷν ἀργύριον, πᾶσαν ἐχεῖ μεταχενοῖ (38) 
τὴν ἀγάπην. Ὁ γὰρ ἀγαπῶν ἁργύριον, οὐ πλη- 
σθήσεται ἁργυρίου. 


52. Διώχοντες ἀνταπόδομα, Μέγιστον χατηγό - Β 


ϑημα ἄρχοντος, πρόχειρον εἶναι πρὸς ἄμυναν, καὶ 
καντὶ τρόπῳ ἐπινοεῖν κατὰ τῶν λελυπηχότων τὴν τῶν 
ὁμοίων ἀντίδοσιν. Πῶς γὰρ διδάξει ἕτερον μηδενὶ 
καχὸν ἀντὶ χαχοῦ ἁποὸιδόναι, ὁ πάντα ποιῶν εἰς τὸ 
ἀμύνασθαι xai ἀἁντιλυπῆσαι τὸν βλάψαντα ; μὴ μι- 
υούμενος τὴν πραότητα τοῦ Δαδὶδ λέγοντος" El ἀντ- 
απέδωχα τοῖς ἀἁνταποδιδοῦσί μοι xaxd: μήτε δὲ 
τοῦ Ἱερεμίου μεμνημένος, ὅτι ᾿Αγαθὸν ἀνδρὶ, ὅταν 
ἄρῃ ζυγὸν ἐκ νεότητος αὐτοῦ" χαθήσεται χατα- 
μόνας, καὶ σιωπήσεται, ὅτι ἦρεν ἐφ’ ἑαυτῷ (39). 
Δώσει τῷ παίοντι αὐτὸν σιαγόνα, χορτασθήσεται 
ὀνειδισμῶν. Τί δὲ δεῖ λέγειν περὶ τῶν τοῦ Κυρίου 
διδαγμάτων, ὅπως αὐτῶν καταφρονοῦσιν οἱ διώχον- 
πες ἀνταπόδομα ; τοῦ Κυρίου λέγοντος" Ἐάν τίς σε 
ῥαπίσῃ εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ 
καὶ τὴν ἄλλην. Παντὶ μὲν οὖν χατηγόρημα τὸ διώ- 
xev ἀνταπόδομα’ μάλιστα δὲ ὅταν ἀπὸ τῆς ἀρχοντι- 
χῆς ἐξουσίας τοῦτο ποιῇ τις" δέον ἔργῳ (40) διδάσχα- 
λον τῶν ἁπὸ τῆς ὑπομονῆς καλῶν γίνεσθαι τῷ λαῷ. 
Οἷον γὰρ θέαμα | πῶς σεμνὸν xal θαυμάσιον καὶ μι- 


χροῦ τὴν φύσιν τὴν ἀνθρωπίνην ἐχθαῖνον (41), πολχὰ — 


λοιδορηθέντα xal που xai πληγὴν δεξώμξνον ἐπὶ 
κόῤῥης, καὶ ἀλλὰ μυρία Xagjvca, xal λόγῳ (42) καὶ 
q πρὸς τὴν ἐσχάτην ἀτιμίαν φερόντων (43)" μὴ 
ζέσαι θυμῷ, μηδὲ διαναστῆναι πρὸς ἄμυναν, 
ἁλλὰ πράως καὶ ἀοργήτως ἀναστάντα, προσεύξασθαι 


nos adeunt, multas res prohibitas permittamus. in 
summa autem neque ejusmodi diligere dona neque 
studere nos ipsis sinit Scriptur&: sed eorum offi- 
cium obsequiumque uti necessarium euscipiamus. - 
Etenim illud, Ex toto corde, in aliud dividi nequit. 
Quemadmodum enim in vaseliquoris alicujus pleno, 
quantum ex eo foras defluxerit, tantum ad comple- 
mentum desit necesse eet : ita et in anima, quantum 
dilectionis erga ea qua amata non oportuit, exhau- 
stum fuerit, tantum ei ad Deum diligendum deesse 
necesse est. Qui enim semel in animum induxerit 
diligere argentum, dilectionem omnem illio absu- 
mit Qui enim diligit argentum, non implebitur jar- 
gento "^. 

52. Persequentes retributionem. Maxima 419 in 
principem accusatio est, expeditum esse et para- 
tum ad vindictam,atque omnibus modis ease inten- 
tum, ut iis qui ipsi molestiam confecere, par pari 
referat. Quomodo enim alium edocebit ut nemini 
malum pro malo rependat, dum ipse non nihil mo- 
litur, ut vindictam sumat, 80 sua vice ledentem 
afficiat molestia? haud imitans Davidis mansuetu- 
dinem, qui ait: δὲ reddidi retribuentibus mihi 
mala **. Neque etiam commeminit Jeremie: Bonum 
viro, cum portaverit jugum a juventute sua : sedebit 
singulariter, et. silebit, quia tulit super se. Dabit 
percutienti se maxillam, saturabitur opprobris *5.. 
Quid autem de Domini documentis dicendum 9st, 
quomodo ea aspernentur qui persequuntur retribu- 
tionem ? quandoquidem Dominus ait : Siquis impe- 
gerit alapam ín. dexteram mazillam, obverte illi et 
alleram 81. Itaque quisquis persequitur retributio- 
nem arguendus ; maxime gutem cum quis id ipsum 
per potestatem sibi ut -duci convenientem efficit, 
quandoquidém operte pretium fuisset, ut ille reipsa 
populum suum patientia bona docuisset. Quale 
enim spectaculum, quam preeclara res est et admi- 
ratione digna, quzeque propemodum naturam hu- 
manam superat, si is qui multis impetitus est con- 
viciis, aut forte etiam in maxilla plagam accepit, et 
innumera alia perpessus est mala, quanquam non- 


** Rocle. v, 0. ?* Psal. vri, 5. ** Thren. ri, 27-30. 5 Matth. v, 39. 


(30) Uterque Combef. et alii tres mss., ὡς ἀναγ- 
χαίαν αὐτοῦ τὴν λειτουργίαν ὑποδεχόμενον. Editi, 
ὡς ἀναγκαίαν αὐτῶν τὴν λειτουργίαν ὑποδε 
Reg. secundus uti in contextu. Nec ita multo post 
editi, Ἐξ ὅλης καρδίας ἀγαπᾷν τὸν Θεόν. Bed illud, 
ἀγαπᾷν τὸν Θεόν, in sex mss. deest. Ibidem uterque 
Colb. et Reg. secundus, μερισμόν τινα. Vox. ultima 
in editis desiderabatur. 

(37) Uterque Colb., τό Mox editi et tres mss., 
ὅσον ἂν αὐτῆς. Reg. secundus cum utroque Colb., 
ὅσον ἂν αὐτῇ, rectius. Statim tres mss., ἐφ᾽ ἃ μὴ δεῖ. 

(38) Sio quinque mess. Editi vero, ἐχεὶ μεταχινεῖ, 
eto. lliuc transfert dilectionem omnem : que lectio, 
si faverent mss., valde nobis probaretur 

(39) Regii tertius et quartus, ἐφ᾽ ἑαυτῷ. Codex 
Pr. primi, ἐφ᾽ ἑαυτοῦ. Alii tres. mss., ἐφ᾽ ἑαυτόν. 
Editi, ἐπ᾿ αὐτῷ tulit super se, nempe jugum : quam 
vocem addit Ambrosius in Psal. centesimum deci- 
mum octavum, hoc modo : Sedebit singulariter, et 


ὀμενος. ῃ 


silebit : quia tulit. judum verbi. Ibidem tres mes., 
παίοντι αὐτὸν σιχγόνα, χορτασρήσεται, nec aliter 
legitur apud LXX. Alii tres τη98., σιαγόνα αὐτοῦ At 
in reliquis consen!iunt cum prioribus. Editi,zalovc: 
αὐτῷ σιαγόνα αὐτοῦ. Reg. seoundus, χορτασθήσεται 
ὀνειδισμοῦ, 

(40) Uterque Colb. cum Reg. secundo, ἔργῳ. 
Alii duo msg. et editi, ἔργων. lbidem tres mas., 
τῶν ἀπὸ τῆς ὑπομονῆς καλῶν, Aliitres mss. cum 
editis, τῶν ἐν ὑπομονῇ καλῶν. ᾿ 

41) Ita sex mss. At editi, ὑπερύαϊνον. 

"m Lege, ut ^p. Symeonem Logotbhetam, p. 564. 
τῶν λόγῳ pro «ai λόγῳ. Et innumera alia εἰ diclis, 
et factis ad extremam ignominiam tendentia MARAN. 

43) Colb. primus secunda et recenti manu cum 
editis, φέροντα. At Rex msa., φερόντων. Neutra qui- 
dem lectio multum nohis probatur: sed eam que 
multorum mss. auctoritate innititur, sequinon du- 


bitavimus. 


Δὲ 8 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


446 


nolli ipsum ad extremam ignominiam prescipitem À ὑπὲρ τοῦ ὁδριστοῦ" ὥστε xal τὴν ἐκὶ τοῖς φθάσασιν 


agunt,minime tamen preter modum ira effervesost, 
neque excitetur ad vindictam, sed mansuete et 
absque iracundia erigens se, preces pro euo convi- 
oiatore adhibeat : ita ut peccatum etiam ei condo- 
netur ob preterita, alque in posterum convenienti 
Dei sura dignus habeatur; adeo ut proterve et pe- 
tulanter agere desinat. Nunc vero nos principes 
inter cetera peocata, et illud maxime peccamus, 
persequimur nempe retributionem, neque pari 
mensura vices rependimus : sed ultra modum nos 


αὐτῷ ἁμαρτίαν συγχωρηθῆναι, xal πρὸς τὸ ἑξῆς τῆς 
πρεπούσις παρὰ θεοῦ ἐπιμελείας ἀξιωθῆναι, ὥστε 
ἀσελγαίνοντα παύσασθαι! Νῦν δὲ ἡμεῖς οἱ ἄρχοντες 
μετὰ τῶν ἄλλων κακῶν καὶ τοῦτο μάλιστα ἀμαρτά- 
νομεν, διώχοντες ἀνταπόδομα, οὐδὲ ἴσῳ τῷ μέτρῳ 
ἀντιδιδόντες, ἀλλὰ μεθ᾽ ὑπερδολῆς ἀμυνόμενοι, οὐχ 
ἐὰν δδρισρῶμεν μόνον, ἀλλ᾽ ἐὰν μὴ καὶ τιμηθῶμεν 
παροξυνόμενοι" ἐχθροὺς ἡγούμενοι καὶ τοὺς ἔλαττον 
ἡμᾶς τιμῶντας (44), ὧν ἀξίους δαυτοὺς ὑπειλήφα- 
μεν. 


ipsos ulciscimur, nec indignamur solum si quapiam contumelia fuerimus vexati, sed si honore non 
afficimur : imo etiam eos ducimus inimicos, qui nobis minus honoris tribuerint, quo nos ipsos dignos 


esse existimamus. 

53. Orphanis non judicanles, et. judicio viduz non 
attendentes. Reliqua que spectant ad orphanum, et 
viduam, jam in superioribus dicta sunt. Hio autem 
considera haec verba, Non attendentes, quantum in 
principearguantarrogantiam,quomodo etiam ipsum 
illo judice iniquitatis agrestiorem esse demon- 
strent: siquidem hic post multae preces, tametsi 
alioqui nulla tangebatur commiseratione, at certe 
propter vehementem vidue importunitatem se at- 
tentum exhibuit judicio, quippe qui illius molestia 
ulterius defatigari caveret *9. Porro de his habilus 
est, sormo, quasi generatim judicio vidue altendere 
nollent. 

450 54. VEns. 24. Propterea hzc dicit Dominator 
Deminus Sabaoth : Vm potentes Israel. Ea est 
Soriptüre proprietas, ut ad hunc modum figuret 
dictionem Gum dixisse debuisset. Potentibus, dixit, 
Va potentes. Nimirum eam vocem quae in durissi- 


mis oruciatibus einittitu r, ait potentibus Israel con- C 


gruere, qui paulo post tormentum gravissimum 
erant passuri. Neque id cohjeetura a propheta pro- 


nuntiatum est, sed secundum 8ententfamr- b "ore. 


mendaoii experte profectam. Potentes autem iidem 
intelligendi sunt, qui principes: qui preterquam 
quod non obediunt Deo, amant et munera, et per- 
sequuntur retributionem, ac reliqua de quibus in- 
simulantur. Ve potentihus,et iis qui non obediunt. 
: Enimvero infirmioribus fortassis dabitur venia. 
Exiguo enim conceditur misericordia ; potentes au- 
tem potenter tormenta patientur 9. Et. Cui commen- 
daverunt multum plus petent αὖ eo ὃ, Quapropter 
v& et divitibus, quia cum potentes sint ad suble- 
vandos pauperes, opum potentia non sunt usi ad 


93. 'Üpeavoic οὐ χρίνοντες, καὶ χρίσει χήρας 
οὐ προσέχοντες, Τὰ λοιπὰ εἴρηται καὶ ἐν τοῖς xat- 
ὀπιν, τὰ περὶ ὀρφανῶν (45) xal γήρας. ’Ενταῦθα 
δὲ ἐπίστησον τῷ, Οὐ προσέχοντες, πόσην ἐμφαίνει 
ἀλαζονείαν τοῦ ἄρχοντος, ὅπως αὐτὸν καὶ τοῦ χρι- 
τοῦ τῆς ἀδικίας ἀγριώτερον δείκνυσιν" εἴ γε ὁ μὲν 
μετὰ πολλὰς ἐντεύξεις, εἰ καὶ ἄλλως ἀσυμπαθὴς 
ἦν, ἀλλὰ διὰ τὸ φιλόπονον τῆς χήρας προσέσχε ci 
χρίσει, τὸ ἐπιπλεῖον ὑπὸ αὐτῆς κοποῦσϑαι περιιστά- 
μενος. Περὶ δὲ τούτων εἴρηται, ὡς (46) καθόλου κρί- 
σει χήρας προσέχειν μὴ καταδεχομένων. 


94. Διὰ τοῦτο τάδε λέγει ὁ Δεσπύτης Κύριος 
Σαδαώθ' Οὐαὶ οἱ ἰσχύοντες Ἰσραήλ. Ἰδίωμα τῆς 
Γραφῆς, οὕτω σχημάτίζειν τὴν λέξιν. ᾿Αντὶ τοῦ, 
Τοῖς ἰσχύουσιν, Οὐαὶ οἱ ἴσχύοντες, εἶπε' τὴν ἐπὶ 
δυσυπομονήτοις πόνοις (47) ἐχπεμπομένην φωνὴν 
ταύτην ἁρμόζειν λέγων τοῖς μικρὸν ὕστερον ἐν βα- 
adv δυσφορωτάτῃ γενησομένοις" τοῖς ἰσχύουσι τοῦ 
᾿Ισραήλ. Καὶ τοῦτο οὐ στοχαστιχῶς εἴρηται παρὰ 
τοῦ προφήτου, ἀλλὰ κατα ἀπόφασιν τὴν ἀπὸ τοῦ 
ἀφψιευδσᾶς στόματος προελθοῦσαν. Τοὺς ἰσχύοντας δὲ 
τοὺς αὐτοὺς νοητέον τοῖς ἄρχουσιν (48) οἵ πρὸς τῷ 
ἀπειθεῖν τῷ Θεῷ, καὶ ἄγαπωσι δῶρα, καὶ διώκουσιν 
ἀνταπόδομα, καὶ τὰ λοιπα ἃ χατηγόροῦνξαε." Οῥαὶ 
τοῖς ἰσχύουσι καὶ ἀπειθοῦσι, Τοῖς γὰρ ἀσθενεστέροις. 
τάχα συγγνώμη. Ὃ γὰρ ἐλάχιστος συγγνωστός 
ἐστιν ἐλέους. Δυνατοὶ δὲ δυνατῶς ἐτασθήσονται" 
καὶ, "Q πολὺ παρέθεντο, περισσότερον ἀπαιτή- 
σουσιν αὐτόν, Διὰ τοῦτο xai τοῖς πλουσΐοις οὐαὶ, 
ὅὃτι ἰσχύοντες εἰς τὸ παραμυθεῖσθαι τοὺς πένητας, 
οὐ χέχρηνται τῇ δυνάμει τοῦ πλούτου εἰς ἃ εἰλή- 


quod aoceperent eas. Quod si quis ingenii acrimo- ἢ φασι. Καὶ εἴτις ἐτέρου τὴν διάνοιαν ἐντρεχέστερος, 


nia alio solertior, ea vi naturali atque facultate non 
utatur ad res divinas perquirendas: huic quoque 


9 [uo. xvii, 5. * Sap. vi, 7. "Luc. ΧΙ, 48. 


i Uterque Colb., τιμήσαντας. 
45) Pro ὀρφανῶν legitur in utroque Colb. et in 
Reg. secundo, ὀρφανοῦ. Rtatim quatuor mss., ἐπί- 
στησον tip. Editi et duo mss., ix στῆσον τό, 
40) Pro ὡς scribitur in tribus mss. ὅτι. 
47) Editi, τοῖς πόνοις. Deest τοῖς in mss. 
ial Legitur quidem in editis et in nostris sex 
mss, magno consensu, τοῖς ἄρχουσιν, sed Gombe- 


μὴ ἀποχρῆται τῷ ἰσχύϊ τῆς φύσεως πρὸς τὴν τῶν 
θείων ἔρευναν" καὶ τούτῳ οὐαὶ, ὅταν ἃπαιτῆται κατὰ 


fisius, quod putet ita peteregyntaxim, legi jubet,vooc 
ἄρχοντας. Ego autem cur statim dicto obedientes si- 
mus, causam non video ullam. Etenim voces ὁ αὐτός 
et «co; apud Grecos sepe dativo eonjungi constat : 
uod aliquando imitati sunt Latini. Notum est illud 
oratianum : Invitum qui servat, idem facit occi- 
denti. Ibidem mss. nonnulli πρός τῷ, optime. Alii 
quidam libri veteres et editi πρὸς τό, hrüle. 


8 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


τὴν ἀναλογίαν τῶν δεδομένων τὸ ἔργον. Kai st τινες À ve quia questus ab eo repetetur pro ratiose dono« 


δὲ προστασίας ἐκχλησιαστικῆς ἐπειλημμένοι, μὴ 
κοσμοῦσι τὸ ἔργον τῇ πρεπούσῃ τῷ ἐπαγγέλματι πο- 
λιτείᾳ, καὶ τούτοις οὐαί. Οὐ παύσεται γάρ μου ὁ 
θυμὸς ἐν τοῖς ὑπεναντίοις. Ὑπεναντίοι Θεῷ, οἱ 
ἀντιδαίνοντες αὐτοῦ τοῖς προστάγμασιν ᾿ οἴτινες ἐφ᾽ 
ὅσον εἰσὶν ὑπεναντίοι, οὐ παύσεται ὁ λεγόμενος θυ- 
μὸς τοῦ Θεοῦ κατ᾽ αὐτῶν. ᾿Επιμένοντες μὲν γὰρ ταῖς 
πονηρίαις, ἐξάπτομεν ἐφ᾽’ ἑἱαυτοὺς τὸν θυμὸν τοῦ 
θεοῦ (49), olov πυρὶ ὕλην τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν παρα- 
τιθέντες, κατὰ τὸ εἰρημένον, ὅτι Πῦρ ἐχκέκαυται 
ἐχ τοῦ θυμοῦ μου. llaucapévov δὲ ἡμῶν «ἧς ἁμαρ- 
tlac , Kplew ἐκ τῶν ἐχθρῶν μου ποιήσω. Ὁ 
πιστεύων εἰς ἐμὲ, φησὶν, οὐ μὴ κριθῇ " ὁ δὲ 
ἀπιστῶν, ἤδη κέκριται, Τῆς οὖν χρίσνως αἴτιοι ol 
ἐχθροὶ, κατὰ τὸ εἰρημένον Διὰ ταῦτα ἔρχεται ἢ 
ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας. 
Ἐπειδὴ δὲ εἶπεν, ὅτι Οὐ παύσεταί μου ὁ θυμὸς ἐν 
τοῖς ὑπεναντίοις, ἵνα μὴ ἄκρινον τὴν ἐπὶ τοὺς παρ- 
οξύνοντας ὀργὴν εἶναι τοῦ Θεοῦ νομίσιομεν, 
E! γε (90) καὶ θυμοῦμαι ἐν τοῖς ὁπεναντίοις“ ἀλλ᾽ 
ὅμως οὐκ ἀκρίτιος ἐπάξω αὐτοῖς τὰς χολάσεις, ἀλλὰ 
χεχριμένας κατὰ τὴν ἀξίαν χαὶ τὸ μόερον τῶν ἐπται- 
σμένων * τουτέστι τὸ, Κρίσιν ἐκ τῶν ἐχθρῶν μου 
ποιήσω. Ἐχθροὶ δὲ τῷ Θεῷ (51), οἱ τὰ ἄδικα πράσ- 
σοντες. ᾿Εχρθὰ τῷ ἀγαθῷ ἣ πονηρία" ἐχϑρὰ τῷ δι- 
καίῳ ἡ ἀδικία " τῷ ἁγίῳ ἢ ἀκαθαρσία " τῇ ἀληθείᾳ 
τὸ ψεῦδος. Ἐπὶ τούτοις ev οὐ παύσσται (52) ὁ θυ- 
μὸς, ἕως ἂν ὦσιν ὑπεναντίοι " οὐδὲ ἄχριτον αὐτοῖς 
ἐπάξειν ἔφη τὴν κόλωσιν. 


55. Καὶ ἐπάξω τὴν χεῖρά μου ἐπὶ σὰ, καὶ mo- 
ρώσω σε εἰς χαθαρόν. "Opa τὸ ἀγαθὸν πέλος (53) 
τῆς δικαίας κρίσεως, x«l τῶν ward τὴν κρίσιν «pos- 
ἀγομένων χολάσεων. Οὐ παύσεταί μου ὁ ϑυμός 
κρίσιν ποιήσω ἑκάξιο τὴν χεῖρα' πορώσω᾽ Καὶ τί; 
Ἵνα καθαρὸν ἀποδείξω. Οὕτω θυμοῦται ὁ Gelbe, 
εὐεργετήσῃ τοὺς ἁμαρτωλούς, Οὐ γάν- fi ἀφανι- 
σμὸν κολάζει" ^ καιδεύει dlc ἐπανόρθωσιν. 'Ex« 
ἀχει͵ δὺ τὸ πῦῤ tovto ἐπὶ τὸ (54) ἐξαφανίσαι τὸ διὰ 
᾿πῶν πεπυρωμένων βελῶν τοῦ διαδόλου ὀτληϑὲν τῇ 
ψυχῇ, τῇ μὴ ἐχούσῃ νὸν ϑυροὸν τῆς πίστευς, jj. ἐμ- 
πεσὸν, κατασδέννυσι (bb) τοῦ πονηροῦ τὰ τοξεύματα, 
καὶ γίνεται τὸ θεῖον πῦρ, πνρὸς ἑτόρου χαθάρσιον 
(56), τοῦ εἰς ἀνοήτους καὶ βλαδερὰς ἡμᾶς ἐπιθυμίας 
ἐχκαίοντος. Διὰ τοῦτό φησιν αὐτὸς ὃ Κύριος" Blo- 


rum. Quin etiam si qui acceptis ecolesiasticis pres- 
fecturie, munus suum non cohonestant eo vite in- 
Btituto, quod sua dignum sit professione, his quo- 
que ve. Non cessabit enim furor meus ín. adversa- 
ríis. Adversarii Dei ii sunt, qui ejus obluctantur 
preceptis : qui quandiu sunt hostes, furor Dei me- 
moratus adversum ipsos non cessabit. Nam, dum 
immoramur nostris nequitiis, adversum nos ipsos 
Dei incendimus furorem, quasi igni materiam, ni- 
mirum peccata nostra, apponentes, juxta illud di 
ctum : /gnis accensus est ex furore meo . At vero 
ut primum peccatis finem imposuerimus, Judicium 
de inimicis meis faciam. (ul enim, inquit, credit tn 
m6, non judicatur : quí autem non credit, jam. jwudi- 
catus est 5. Itaque judieii auctores inimici sunt 
secundum illem sententiam : Propter hzc venü ira 
Dei in filios diffidentim **. Idcirco autem dixit : Non - 
cessabil furor mess in. adversariis, ut ne Dei iram 
adversus eos qui ipsum irritant, temerawam et 
judicii expertem esee existimemus.Etiamsi ira tn» 
citer contra adversarios : non tamen indicta cause 
ponas illis infligam,sed eas cum judicio pro merito 
et delictorum mensura ipsís irrogabo: hoo est, 
Judicium de ínimicis meis faciam. Ceteram Deo 
gunt inimici, qui perpetrant iniqua. Nequitia bono 
est inimica : inimica equitati iniquitas: sanetitati — 
impuritas : veritati mendacium.Ob heo igitar nof 
conquiescet furor meus, quoad fuerint inimíci: 
atque dixit se non sine Judicio de ipsis poexas exa- 
eturum. 4 


C 55. γεκβ. 25. Et inducam mamá meem in. do, 


et inflammabo te ad purum, Consfdera justi fudicii 
et posarum cum judiciofillatarum bonum finem. 
Non eessabit furor ; Judicium faciam ; exten- 

) nafiarh-; inflammabo.Et qua de causa? 
Ut purum reddam. Tta irascitur Deus, ut beneflcia 
in peooatores conféret. Non enim ad interitum 
plectit, sed ozstigat «d emendationem. Immittit 
autem ignem hunc ad eum ignem abolendum, qui 
ignitis dieboli jaculis in animam elypeum fidei 
haud habentem injectus est : in quam oum eoeidit, 
exstinguit nequissimi tela,ignisque divinus alteries 
ignis fit expurgatio qui nos ad absurdas noxiasque 
cupiditates incendebat. Quapropter Dominus ipse 
ait : Ingreditur quasi ignis conflatorii,et quasi herba 


πορεύεται (57) ὡς πῦρ yovsutnpíeu, xal ὡς πόα ἢ lavantium : et sedebit conflans, eL emundans, sicut ar- 


πλυνόντων, καὶ χαθιοῖναι yeveóuv , καὶ καθαρί- 
ζων, ὡς τὸ ἀργύριον, καὶ ὡς τὸ χρυσίον. Καὶ τί 
τὸ ἐντεῦθεν ὄφελος ; "Eoovtat, φησὶ, vip. Kopiq (58) 


*! Deut. xzxi, 22. 9 Jonn. iti, 48. 


49) lllud, τοῦ Θεοῦ, ex tribus mse. eddidluus. 

50) Codices duo, εἰ δέ. 

(61) Uterque Colb. et Reg. eecundus, τοῦ Θεοῦ. 
Alii tres mse. cum editis, τῷ θεῷ. 

(62) Rureus uterque Colb. et Reg. secundus, vaóe- 
xat. Editi vero oum aliis tribus meg., πα t 

(63) Editi τέλος φησί’ sed illud, φησί, deest in 
anguis libris. ] 

(54) Codices quatuor, τῷ. Alii duo cum editis, 16, 


gentum, sicul εἰ aurum "Ecquid hino os»olumenti? 
Erunt, ait, Domino offerentes sacrificium in justitia *5. 
Et auferam omnes insquos abs te. Confertur ingens 


45 Ephes. y, 6. '** Malech. i15, 2. 5 ibid. 


dw Soriptum reperitur in quibusdam mss. weta- 
ἔννυει. 

56) Sio quisque mss. At editi oum Reg. tertio, 
καθαρτήριον. 

(57) Pro εἰσπορεύεται legiturin tribus mss., ix- 
πορεόεται. 

68) Codices tres, Ἔ σονται γὰρ τῷ Κυρίῳ. Alii 
tres, ἔσονται, φησὶ, τῷ θοῷ. Editi uti in contextu. 


419 


ΒΔ abalienata est ἃ Deo,cum ab ea auferuntur iniqui. 
Idcirco Ecclesie statuta eos qui in prohibitis ! pec- 
catis sunt deprehensi, a reliquo corpore separant, 
ne paululum ferment; conspersionem totam oor- 
rumpat "6. [taque Dei boni est e populo tollere ini- 
quos. Non enim iniqui una cum sanctis sanota in- 
gredientur, eiquidem ventilabrum est in manu 
Domini “7, Sed qui nuno 8 populo segregantur ut 
iniqui, ea que fiunt, tranquille ferunt, haud intel- 
ligentes isthec eorum esse figuram, que in tre- 
mendo Dei judicio eventura sunt.Quam autem exi- 
tiosum sit iniquos ab eaque eis fuit cum sanctis 
Christi membris societate non separari. Apostolus 
declaravit,cum Corinthios increpuit quod non luxis- 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


beneficium anime, que perverse presidentium cau- Α προσάγοντες 


220 
θυσίαν ἐν δικαιοσύνῃ. Kal ἀφελῶ 
πάντας ἀνόμους ἀπὸ σοῦ. Μεγάλη εὐεργεσία ψυ- 
Xi, τῇ παρὰ τὴν αἰτίαν (59) τῶν κακῶς προϊσταμέ- 
νων εἴς Θεοῦ ἀλλοτρίωσιν ἐκπεσούσῃ, τὸ ἀφαιρεθῆ- 
ναι αὐτῆς τοὺς ἀνόμους. Διὰ τοῦτο καὶ οἱ περὶ τὴν 
᾿Ἐχχλησίαν τύποι τοὺς ἐν ἀπηγορευμένοις παραπτώ- 
μάτιν εὐρεθέντας χωρίζουσι τοῦ λοιποῦ σώματος, 
ἵνα μὴ μικρὰ ζύμῃ ὅλον τὸ φύραμα δολώσῃ. Ὥστε 
κατὰ ἀγαθὸν Θεόν ἐστι τὸ ἀφελεῖν ἀνόμους ἀπὸ λαοῦ. 
Οὐ γὰρ οἱ ἄνομοι συνεισελεύσονται τοῖς ἁγίοις sto τὰ 
ἅγια, ἐπείπερ τὸ πτύον ἐν τῇ χειρὶ τοῦ Κυρίου. 
"AX οἱ νῦν ὡς ἄνομοι χωριζύμενοι τοῦ λαοῦ, πράως 
φέρουσι τὰ γιγνόμενα οὐ νοοῦντες, ὅτι τύπος ταῦτα 
τῶν ἐν τοῖς φοδεροῖς χρίμασι τοῦ Θεοῦ γενησομένων. 
Ἡλίκη δὲ βλάδη τὸ μὴ ἀφαιρεῖσθαι τοὺς ἀνόμους 


sent,ut sb ipsis aufereturqui perpetrarat malum 45, D τῆς πρὸς τὰ ἅγια μέλη τοῦ Χριστοῦ ἐπιμιξίας, ὁ 
᾿Απόστολος ἐδήλωσεν, ἐπιτιμῶν Κορινθίοις, διότι οὐχ ἑπένθησαν, ἵνα ἐξαρθῇ ἀπ᾽ αὐτῶν ὁ τὸ πονηρὸν ἔργα- 


σάμενος. 

96. Vxns. 26. Εἰ instiuwam judices (uos sicut 
prius. Quare omissis regibus meminit judicum, 
etiamsi interreges nonnulli principatum in populum 
obtinuerint cum laude? An quoniam judicum ad- 
ministratio liberior erat, que ad eossuapte natura 
pertinebat, quod populus suis regeretur legibus, 
Deumque solum regem agnosceret : in posterum 
vero ex propria illorum temeritate atque amentia, 
instituti sunt reges ? Quamobrem tum cum cumu- 
. larentur beneficiis, opere pretium erat ipsos ad 
statum felicem reverti.Ea de causa libertatem ipsis 
largiens. non reges,sed judices instituturum 86 6886 


56. Kai ἐπιστήσω τοὺς χριτὰς σου ὡς τὸ πρότε- 
pov. Διὰ τί ὁπερδὰς τοὺς βασιλεῖς, τών κριτῶν ἐμνή- 
σθη ; καίτοι καὶ ἐν βασιλεῦσιν ἦσάν τινες, οἱ ἐπαι- 
νετῶς ἄρξαντες τοῦ λαοῦ. "II ὅτι ἡ κατὰ τοὺς χριτὰς 
πολιτέία ἐλευθεριωτέρα ἦν, κατὰ φύσιν αὐτοῖς ὁπάρ- 
χουσα, αὐτονομουμένου τοῦ λαοῦ, καὶ Θεὸν μόνον 
βασιλέα γνωρίζοντος " ἡ δῇ τῶν βασιλέων κατάστα- 
σις ὕστερον ἐκ τῆς ἰδίας ἀδουλίχας αὐτῶν ἐπεγένετο. 
Ἔδει οὖν εὐεργετουμένους ἐπὶ τὴν μακαρίαν κατά- 
στασιν ἐπανελθεῖν. Διὰ τοῦτο οὐχὶ βασιλεῖς, ἀλλὰ 
χριτὰς ἐπιστήσειν ἐπηγγείλατο, χαριζόμενος αὐτοῖς 
τὸ ἐλευθέριον. Οὐ γὰρ ἦν βασιλεὺς ἐν ᾿Ισραὴλ, 


pollicitus est. Non enim rez erat in Israel, sed unus- (; ἀλλ᾽ ἕκαστος τὸ εὐθὲς (60) ἐν ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ 


quisque quod erat reclum in oculis suis, faciebat 39, 
Anquia non amplius erat tempus regum post adven- 
tum veri Regis, ideo judiees prioribus haud im- 
pares daturum se promisit ? nimirum Domini disci- 


ἐποίει. "H ἐπειδὴ οὐχέτι βασιλέων καιρὸς ἦν μετὰ 
τὴν ἐπιδημίαν τοῦ ἀληθινοῦ Βασιλέως, κριτὰς ἔπηγ- 
γείλατο παρέξειν παραπλησίους τοῖς πρότερον, τοὺς 
(64) μαθητὰς τοῦ Κυρίου, περὶ ὧν εἴρηται͵ ὅτι Καθ- 


pulos, de quibus dictum est: Sedebibés iiper. ἀπρ- ἥσετε ἐπὶ δώδεχα θρόνους, κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς 


decim thronos, judicantes αἀμοάδοΐηι tribus Israel 9, 

57. Et consiliarios (uos sicutab inilio. Rursus hio 
eorum libertate servata,aitprebiturum se non pre- 
fectum,sed consiliarium.Proprium namque regis est 
imperare subjectis : consiliarii vero, utilia et con- 
ducibilia persuadere iis qui consilio utuntur. Nam 
unusquisque quid opus 422 sit deceatque, per se 
deprehenderenon potest.Quamobrem beneficus Deus 
dat consiliarios, non autem dominos. Itaque etqui- 


τοῦ Ἰσραήλ. 

57. Καὶ τοὺς ευμδούλους aov ὡς τὸ ἀπαρχῆς. 
Πάλιν ἐνταῦθα τὸ αὐτεξούσιον αὐτοῖς διᾳσιόζων, οὐχὶ 
τὸν προτάσσοντα, ἀλλὰ τὸν συμθουλεύοντα αὐτοῖς. 
ἔφη παρέζεσθαι. Βασιλέως μὲν γὰρ ἴδιον, ἐπιτάσ- 
σειν τοῖς ἀρχομένοις * συμδούλου δὲ, πείθειν ὑπὲρ 
τῶν συμφερόντων τοὺς βουλευομένους (62). Οὐ γὰρ 
αὐτάρκης ἕκαστος ἀφ᾽ ἑαυτοῦ εὑρίσκειν τὸ δέον. Διὰ 
τοῦτο εὐεργετῶν ὁ Θεὸς συμδούλους,͵, ἀλλ’ οὐχὶ ἐξουσια- 


libet nostrum se non ut principem,sed ut consilia- p, στὰς δίδωσιν. Ὥστε xal ἡμῶν ἕκαστος μὴ ὡς ἄρ- 


rium populo aDomino datum esse existimet. Itaque 
prophete omnes, conduoibilia suadentes,fuere con- 
siliarii, eL ante oos Moyses.Quare Deus,in populum 
beneflcus, prioribus consiliariis pares alios exci- 


€ [ Cor. v, 6. 


(59) Pro vulgata lectione, τῇ αἰτίᾳ, e codicibus 


ms8. edendum curavimus, τὴν αἰτίαν. 
(00) "Exactoc τὸ εὐθές. etc. Unusquisque rectum... 


faciebat. Ita quoque in. Vulgata Judio. xvii, 6, et 


XIl, 2d : Unusquisque quod sibi rectum, etc. Apud 
LXX vero utroque in loco pro voce ἕχαστος vox 
ἀνήρ ponitur: ἀνὴρ τὸ εὐθές, eto. Vir quod erat 
rectum. . . . faciebat. Vocem utramque conjunxit 
Theodoretus, ἀνὴρ ἕκαστος τὸ ἀρεστόν. 


χοντα ἑαυτὸν, ἀλλ᾽ ὡς σύμθουλον παρὰ Κυρίου δε- 
δομένον τῷ λαῷ λογιζέσθω. ΠΙάντες οὖν οἱ προφῆται, 
οἱ τὰ συμφέροντα παραινέσαντες, σύμόουλοι * καὶ 
πρὸ πάντων Μωσῆς. Παραπλησίους οὖν τοῖς ἀπ- 


5 Matth. i1, 12. 481 Cor. v, 2. 45 Judio. xvii, 0 ; χχι,24. "^ Matth. xix, 28. 


(64) Codex Fr. 1 cum editis, παρὰ τούς. Deest 
παρά in aliis quatuor codicibus, rectius. 

62) Variant hoc loco libri veteres. Regii primus 
et tertius, τοὺς βουλομένους. Consiliarii est. persua- 
dere volentibus. Alii duo mss., quorum unus prima 
manu, alter secunda, perinde ut editi, τοὺς βου- 
λευομένους. Colb. primus et Reg. secundus, τοὺς 
συμδουλευομένους. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. I. 


apy?i« συμθούλοις (63) ἀναστήσειν, εὐεργετῶν τὸν A taturum se pollicetur, nempe apostolos et evan- 


λαὸν, ὁ Κύρως ἐπαγγέλλεται, τοὺς ἀποστόλους xal 
εὐαγγελιστὰς, οἷος ἦν ὁ αῦλος σύμδουλος, ὁ διάχο- 
voc τῆς Καινῆς Διαθήκης, λέγων’ γνώμην δὲ δί- 
δωμι, ὡς ἠλεημένος 0v) Κυρίου. Μεγάλη δὲ εὐερ- 
γεσία συμούλου φρονίμου xal εὐνοϊχῶς ἔχοντος πα- 
ρουσία, ἀναπληροῦντος τὸ τῆς συνέσεως ἐλλεῖπον 
τῶν βουλευομένων. Ὅσον δὲ ἀπὸ τῆς συμδουλῆς 
ὄφελος, δείχνυσι μάλιστα Μωΐσῆς, ὁ πάσῃ Αἱγυ- 
πτίων σοφίᾳ παιδευθεὶς (04), ὁ τῷ Θεῷ διαλεγόμε- 
νος, ὡς ἂν εἴ τις λαλήσῃ φιλος φίλῳ. Οὗτος ἔλαδε 
Ἡνώμην παρὰ τοῦ πενθεροῦ αὐτοῦ Ἰοθὼρ, ὥστε xa- 
ταστῆσαί (65) χιλιάρχους xal ἑκατοντάρχους καὶ δε- 
κάρχοχς ἐπὶ τῷ κρίνειν τὸν λαὸν. Καὶ Δαδὶδ δὲ συμ- 
δούλῳ ἐχρήσατο τῷ Χουσὶ, δι᾽ οὗ διεσχέδασε στρατη- 
Ὑυκὴν γνώμην τοῦ ᾿Αχιτόφελ. Καὶ ὅλως ἱερόν τι 
πρᾶγμα d συμδουλὴ, γνώμης ἕνωσις, ἀγάπης xap- 
πὸς, ταπεινοφροσύνης ἀπόδειξις. ᾿Αλαξονεία γὰρ 
δεινὴ, τὸ μηδενὸς οἴεσθαι χρήζειν, ἀλλ᾽ ἑαυτῷ προσ- 
ἔχειν ὡς μόνῳ τὰ κράτιστα βουλεύσασθαι δυναμένῳ. 
'Husic δὲ ὀκνοῦμεν ἑαυτοὺς ἐπιδοῦναι τοῖς τὰ δέοντα 
εἰσηγουμένοις, καὶ αἰσχυνόμεθα τοὺς συνετωτέρους 
ἡμῶν κατὰ τὸν βίον ὁμολογεῖν, Ἔπειτα ὁ τὸν σύμ- 
ὄουλον ἀναμένων, καὶ τοῖς ἰδίοις λογισμοῖς κάιρὸν 
δίδωσιν, ἐν χρόνῳ πλείονι μετὰ βασάνου xal προσ- 
οχῆς ἀνιχνεῦσαι τὸ δέον. 


58. Καὶ μετὰ ταῦτα (66) χληθήσῃ πόλις δικαιο-. 


σύνης, μητρόπολις πιστὴ Σιών. "Εδειξεν εἷς ποῖον 
καταλήγουσι τέλος αἱ κατὰ μέρος εὐεργεσίαι. ᾿Αντὶ 
γὰρ τοῦ τῶν φονευτῶν εἶναι πόλιν, πύλις δικαιοσύ- 
vnc καὶ ἀντὶ τοῦ πόρνη πόλις, μητρόπολις" τουτ- 
ἐστι, καὶ ἄλλαις (67) καθηγουμένη πρὸς σωφροσύνην. 
Καὶ πάλιν πιστὴ, ὅπερ ἦν πρὸ τοῦ βεδηλῶσθαι ix 
τῆς πορνείας. Ἢ οὖν τοῖς πρέπουσιν ἑαυτῇ κόσμοις 
κεχοσμημένη, συμδούγοις τε καὶ κριταῖς, ἡ ἐν Χρι- 
ctp Ἐχχλησία, μητρόπολις ἂν χρηματίζοεγ -etov 
ἀποικίασ τινὰς τοῦ κατὰ Θεὸν βίου map" “ἑαυτῆς ἀπο- 
στέλλουσα, Μετὰ γὰρ κρίματος σωθήσεται ἡ αἰγμα- 
λωσία. αὐτῆς, καὶ μετὰ ἐλεημοσύνης. Οὐδὲν àv 
τοῖς ἄνω περὶ πολεμίων αἰσθητῶν, οὐδὲ περὶ aly ua- 
λώτων εἰπὼν, τὴν ἀποαατάστασιν αὐτῆς αἰχυαλω- 
σίας ἄφεσιν λέγων, ὀπούδάλλει ἡμῖν νοεῖν, ὡς ἐκά- 
στοῦ ἡμῶν ὑπὸ ἁμαρτίαν γινομένου, ὅταν χατακυ- 
ριευθῶμεν ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ. οἱονεὶ δέσμιοι (68) τῆς 
ἁπαρτίας γινόμενοι, καὶ ἀπαγόμενοι ὑπὸ τοῦ πονηροῦ 


gélistas; qualis consiliarius erat Paulus, Testa- 

pent Novi administer, dicens : Consilium autem 

do, "tatduazm misericordiam consecutus. Domino Vt, 

Ingens &ufem beneficium preaentia est prudentis 

ac benevoli consiliarii ;.cum intelligentie pruden- 
tieque inopiam in iis cut consilium capiunt sup- 

pleat. Quanta autem sit" confilii utilitas, ostendit 
vel maxime Moyses, omni JEgyptremum. sapientia 

eruditus **; qui alloquebatur Deui, péripóe ac si 

quis amicus oum amico loqueretur 9. "Hip a-há-. 
cero suo Jothor accepit consilium, ita ut ooasti- 
tuerit tribunos, centuriones et decuriones, qui po- 

pulum judicarent *. Quin et David Chusi usus est 
consiliario, per quem dissipavit militare consilium 

Achitophel ΒΡ, Et in summa, sacra quaedam res est 
consilium, voluntatum est consensio, fructus di- 

lectionis, humilitatis argumentum. Intoleranda 

namque arrogantia est, existimare se nullius ege- 

ro : sed sibi attentum esae quasi solus sibi optima 

queque possit suadere. Non aulem veremur iig 

qui de officio moneant, nos ipsos subjicere, imo 

pudet nos confiteri illos in vivendi ratione nobis 

esse prudentiores. Ad heo qui exspectat consilia- 

rium, ratiocinationibus suis locum dat, ut tem- 

pore diuturniori ea qus decent, cum examíne et 
attentione investiget. 

. 58. Et post hac vocaberis civitas justitiz, metrg- 
polis fidelis Sian. Docuit in quem exitum sipgula 

beneficia desinant. Nam ex homicidarum civitate 

civitas flet justitie, ot ex eivitate meretrice flet 

metropolis : hoo est, viam aliis etiam ad continen- 

tiam commonstrabit. Et rureus fidelis evadet : id 

qued prius erat quam nygeretricio opere contami- 

naretur. Itaque ea -qwWíe in Christo est Eocolesia 


, Gonverienti sibi cultu adornata; nimirum consilia- 


ris et judicibus, appellari metropolis poterit, ut 
que ex se veluti quasdam vie secundum Deum 
instituende colonias emittat. Vzgns. 27. Nam cum 
judicio salvabitur captivitas ipsius, et cum  miseri- 
cordia. Cum nullam in superioribus de inimicis 
sensibilibus, aut de captivis mentionem fecerit, 
et tamen cum ejus restitutionem ceu liberationem 
captivitatis nuntiet, suggerit nobis ut intelliga- 
mus nos, unoquoque nostrum in peccatum inoi- 
dente, cum videlicet dominatur nobis inimicus, 


εἰς τὸ παραστῆσαι τὰ μέλη ἡμῶν δοῦλα τῇ ἀνομίᾳ [) peccati esse veluti servos atque a maligno induci 


εἰς τὴν ἀνομίαν. Διὰ τοῦτο κριταὶ σώζοντες (69), ὡς 


ut prebeamus membra nostra serva iniquitati ad 


5! [ Gor. vii, 25. "5 Act. vit, 22. ὅδ Exod. xxxin, 11. '* Exod. xvii, 21, 22. 5 II Reg. xvit, 14. 


(68) Nostra editio Paris, cum tribus msg. παρα- 
πλησίους οὖν τοῖς ἀπαρχῆς συμόούλοις. Alii tres, 
παραπλησίως οὖν, etc. Sed Combefisius suo more 
emendat, legitque, συμθούλους: quam scripturam 
secuti sunt, qui ultimam editionem Parisiensem 
&dornandam curarunt. Et nos quoque, nisi obesset 
veterum librorum auctoritas, eam sequi non dubi- 
taremus. 

(64) Editi eum tribus mss., παιδευθείς. Alii tres, 
πεπαιδευμένος, 


(65) In vulgatis libris legitur καταστῆσαι αὐτόν" 


sed vox αὐτόν in nostris sex mss. deest. Aliquanto 
post mss. nonnulli, συμδούλῳ ἐχρῆτο. ] 
(66) In quinque mss. pro ταῦτα scribitur τοῦτο. 
(67) Ubi in editis legitur, ἄλλαις, scriptum inve- 
nimus in quinque mss., ἄλλοις" que lectio si reci- 
pitur, subintelligas oportet, λαοῖς. Statim "n 
Colb., ὅπερ ἧς, quod eras. Editi et alii mes., ὅπερ ἦν. 
(68) Codices tres, δέσμιοι ὁπό. Ibidem sex mss., 
γινόμενοι. Editi, γενόμενοι. . ; 
(69) Bio tres mss. At editi et tres alii mss., σώ- 
ζονται. 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


iniquitatem "8, Quocirca judices salutis auctores A Βαρὰκ, καὶ Σαμφὼν, καὶ Γεδεὼν, καὶ 'Iepüde, ὅπερ- 


fuere, uti Barac, Samson, Gedeon, οἱ Jephte pt- 


gnantes pro 423 populo, ipsumque ab hostibué - 


liberantes. Idcirco consiliarii quae ad sgjutéso per- 
tinerent, suadebant, ut civitatis bojus 'áptivitas 
efficeretur digna que salutem, consequéretur : hoo 
est enim salvari cum jud/Cip; 34 δεῖ, judicio el exa- 
mine adhibito. Dpinde quentam si iniquitates obser- 
vaverit sustingUit. namo, connexuit miserioordiam 
judicio; 1t zgieéritordie temperatura judicii soveri- 
tatem. thitigaret. Itaque per judicium addita civitas 
bet chptivitali : sed revocata est per misericordiam. 
59. Vrns. 28. Et conterentur iniqui δὲ peccatores 
simul. Postquam ii qui sua in pristinum statum re- 
dintegratione digni sunt, consecuti fuerint salutem 
oum judicio et misericordia : qui prorsus sunt 
iniqui, et in peocato perseverant, Conterentur si- 
mul. Alii quidem, quod Evanuerunt in cogitationi- 
bus suis" : alii vero, quod per legis violationem 
Deo dedecus inferunt. Iniqui autem ii sunt, qui 
nullo pacto divinis legibus obtemperant, sive ab 
ipsis defecerint, sive ne initio quidem ad ipsas 
&coesserint; peccatores vero ii sunt, qui volentes 
peccant post acceptam veritatis cognitionem **. 
Forte autem et quos suis Deus afficit beneficiis, 
volens eosdem in novitate vite ambulare, conterit 
ipsorum veterem hominem. Quapropter Deo sacrí- 
ficium est spiritus contritus 9. Siquidem mundi spi- 
ritüa qui peccatum admisit, conteritur, ut postquam 
rectus factus fuerit, renovetur in visceribus 60, Et 
conteritur brachium peccatoris, hoo est, peccati 
vis effectrix, ut queratur peccatum illius, et non 
inveniatur*!, Ejusmodi est et illud : Ego occidam, 
et vivere faciam : percullàm, et. ego. sanabo **. Ooci- 
det enim flagitiose viventem,.ut mala vita jam ex- 
purgata, novam ei tribuat. ew ums 
60. Eam ob rem Conterentur iniqui et peccator 

simul, αἱ refractarii et inobsequentes esse desi- 
nant. Et qui dereliquerunt Dominum consumentur. 
Nimirum peocatum illud quo derelinquitur Domi- 
nus, non amplius perpetrahitur. Tale est et illud 
Psalmi : Consumetur jam nequitia peccatorum 88, 
Quemadmodum δὶ quis sdhortetur medicum, ut 
finem imponat morbo languentium, aut per artem 
suam obstet ne serpat putredo. Hec autem con- 
sumptio non omnino integram abolitionem signifi- 


a-— 


μαχοῦντες τοῦ λαοῦ, ἐξαιρούμενοι ἀπὸ τῶν πολε- 
μίων. Διὰ τοῦτο σύμδουλοι τὰ πρὸς σωτηρίαν φ- 
ἡγούμενοι, ἵνα ἀξία γένηται ἡ αἰχμαλωσία αὐτῆς σω- 
θῆναι’ τοῦτο γάρ ἐστι τὸ μετὰ κρίματος σωθῆναι, 
τουτέστι κεχριμένως καὶ ἐξητασμένως: Εἶτα ἐπειδή 
ἐὰν ἀνομίας παρατηρῆσῃ (70), οὐδεῖς ὑποστήσεται, 
συνῆφε τὴν ἐλεημοσύνην τῷ κρίματι, ἵνα τὸ τῆς κρί- 
σεως ἀκριδὲς πραὐνθῇ τῇ ἐπιχράσει τῇ τοῦ ἐλέους. 
Διὰ μὲν οὖν τὸ vpipa παρεδόθη τῇ αἰχμαλωσίᾳ' διὰ 
δὲ τὸν ἔλεον ἀνεκλήθη. 


50. Καὶ συντριδήσονται οἱ ἄνομοι xal οἱ ἁμαρ- 
τωλοὶ ἅμα. Μετὰ τὸ τοὺς ἀξίους τῆς ἀποκαταστά- 
σεως ἐπὶ τὰ ἐξ ἀρχῆς μετὰ χρίματος σωθῆναι, xa: 
μετὰ ἐλέους, οἱ πάντη ἄνομοι, καὶ οἱ ἐπιμένοντες τῇ 
ἁμαρτίᾳ, Συντριδήσονται ἅμα. Οἱ μὲν, ὅτι Ἔμα- 
ταιώθησαν ἐν τοῖς διαλογισμοῖς αὐτῶν οἱ δὲ, ὅτι 
διὰ τῆς παραθδάσεως τοῦ νόμου τὸν Θεὸν ἀτιμάζουσιν. 
Εἰσὶ δὲ ἄνομοι μὲν, οἱ παντελῶς ἀνήκοοι τῶν θείων 
νόμων, fj ἀποστατήσαντες αὐτῶν, fj μηδὲ τὴν ἀρχὴν 
προσελθόντες: ἁμαρτωλοὶ δὲ, οἱ ἐκουσίως ἁμαρτά- 
νοντες μετὰ τὸ λαδεῖν τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας. 
Τάχα δὲ καὶ οὖς εὐεργετεῖ ὁ Θεὸς, βουλόμενος αὐτοὺς 
ἐν καινότητι ζωῆς περιπατῆσαι, συντρίδει αὐτῶν τὸν 
παλαιὸν ἄνθρωπον. Διὰ τοῦτο θυσία τῷ θεῷ πνεῦ- 
pa συντετριμμένον. Συντρίδεται γὰρ τὸ πνεῦμα τοῦ 
κόσμου τὸ ἐνεργῆσαν τὴν ἁμαρτίαν, ἵνα τὸ εὐθὲς ἐγ- 
καινισθῇ τοῖς ἐγκάτοις. Καὶ συντρίδεται (74) ὁ βρα- 
χίων τοῦ ἁμαρτωλοῦ, τοντέστιν ἡ πρακτικὴ τῆς 
ἁμαρτίας δύναμις, ἵνα ζητηθῇ ἣ ἁμαρτία αὐτοῦ, και 
οὐ μὴ εὔρεθῇ. Τοιοῦτόν ἐστι καὶ τὸ, ᾿Εγὼ ἀποχτε- 
τῶ, καὶ ζῇν ποιήσω" κατάξω, κἀγὼ, ἰάσομαι (72). 
᾿Αποχτενεῖ γὰρ τὸν κακῶς ζῶντα, ἵνα μετὰ τὴν κά- 
θαρσιν τῆς χείρονος ζωῆς, τὴν καινὴν αὐτῷ χαρίση- 
ται, 


^7 60. Διὰ τοῦτο Συντριδήσονται οἱ ἄνομοι καὶ οἱ 


ἁμαρτωλοὲ ἅμα, ἵνα παύσωνται ἀνυπότακτοι εἶναι 
(73) καὶ παρακούοντες. Καὶ οἱ ἐγκαταλιπόντες τὸν 
Κύριον συντελεσθήσονται. Olovel, οὐλότι. ἧ τοῦ 
ἐγκαταλείπειν τὸν Κύριον ἁμαρτία ἐνεργηθήσεται. 
Τοιοῦτόν ἐστι xal τὸ παρὰ τῷ φαλμῷ" Συντελε- 
σθήτω δὴ πονηρία ἁμαρτωλῶν. Ὥσπερ ἄν εἴ τις 
ἰατρὸν παρακαλοίη συντελεσθῆναι τὴν νόσον τῶν ἀῤ- 
ῥωστούντων, fj τὴν νομὴν τῆς σήφεως κωλυθῆναι διὰ 
τῆς τέχνης. Οὐ πάντως δὲ ἣ συντέλεια τοῦ παντε- 


cat: sed vim et impetum eorum qui taliter agunt, p λοῦς ἀφανισμοῦ ἐστι σημαντική᾽ ἀλλὰ τῆς κατὰ τόδε 


impedit. Etenim Paulus vaticinans de filio perdi- 
lionis Thessalonicensibus dicit : Quem Dominus 
Jesus consumet spiritu oris sui, et destruet illustra- 
tione adventus sui **. Nam si consumptio, omni- 


9 Rom. vt, 19. 5 Rom. 1, 21. 88 Hebr. x, 26. 
XXI 99. ** Paal. vri, 10. ** II Thess. 11, 8. 


70) In tribus mss. legitur, παρατηρῇ᾽ in aliis 
tribus perinde atque in excusis, παρατηρήσῃ. Haud 
procul tres mss., τῇ ἐπιχρατήσει, Alii tres mss. et 
editi, τῇ ἐπικράσει. 

(71) Codices tres, συντρίδεται, Editi vero et Reg. 

rimus, συντριδήσεται, Mox. quinque mass., καὶ μή. 
diti cum uno ms., xai οὐ μή. 


ἐνεργείας τῶν ἐνεργούντων κωλυτιχή. Kai γὰρ ὁ 
Παῦλος. περὶ τοῦ υἱοῦ τῆς ἀπωλείας προφητεύων 
θεσσαλονιχεῦσιν ἔφης Ὃν ὁ Κύριος ᾿Ιησοῦς ἀναλώ- 
σει (74) πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ, καὶ κατ- 


9 Psal. ,, 19. * ibid. 412. *! Psal. x, 156. 4 Deut. 


2) Illa, πατάξω, κἀγὼ ἰάσομαι, desunt quidem 
in oe vuldatia : sed adjeota sunt e Reg. secundo 
et ex utroque Colbertino. 

τὴ Sio mss. quinque. Editi, ὄντες. 

là Regii primus et secundus, ἀνελεῖ" que leotio 
adnotatur in Novo Testamento Oxoniensi. Alii qua 
iuor J8s5., ἀνέλοι. Editi, dva . 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAD. I. 


αργήσει τῇ ἐπιφανείᾳ τῆς παρουσίας αὐτοῦ. À moda exstinctio est, quomodo destrueretur qui 


ἀνάλωσις παντελής ἔστιν ἀφανισμὸς, 
sar did ὧν soU ᾿Αλλὰ δηλονότι τὸ ἕν 
τῷ ἀνόμῳ ψεῦδος τῷ πνεύματι τοῦ στόματος τῆς 
ἀληϑείας ἐξχφανίζεται, καὶ οὕτω χαταργηθήσεται τῇ 
ἐπιφανείᾳ τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ (76). Πολλαχοῦ 
δὲ τετηρήχαμεν, ὅτι αἱ καχίαι ἑξαφανίζονται, οὐκ 
αὐταὶ ol οὐσίαι, αἷς σομδεβδήκασιν' ὡς ἕν τῷ, Καὶ 
ὁδὸν ἁμαρτωλῶν ἀφανιεῖ" καὶ, Ὁδὸς ἀσεθῶν 
ἀπολεῖται. 

61. Διότι αἰσχυνθήσονται ἀπὸ τῶν εἰδώλων αὐ- 
τῶν, ἃ αὐτοὶ ἠδούλοντο. Βόεργεσία μεγάλη, xal τὸ 
αἰσχονθῆναι ἐπὶ πράγματι, ᾧ πρὸ τούτου ἐπηγάλλε- 
το, ὑπὸ (TT) ἀναισθησίας τὸ ἐν αὐτῷ αἰσχρὸν συν- 
ἰδεῖν qe) δυνάμενος, ἀλλὰ τὴν δόξαν ἔχων ἦν τῇ αἱἷ- 


σχύνῃ αὐτοῦ, Τὸ οὖν αἰσχύνεσθαι ἀπὸ τῶν εἰδώλων Β 


ἐπ᾽ ἀγαθῷ τῶν αἰσχυνομένων ἐνεργεῖται. Ὅπερ οὐκ 
ἄλλως γίνεται, fj εἷς ἔννοιαν ἐλθόντων τοῦ ἀληθινοῦ 
Θεοῦ τῶν τέως εἰδωλολατρούντων (78). Τότε γὰρ ἐγ- 
καλύητεται, εἰς συναίσθησιν ἐλθὼν "i ἀτόπου, ὁ 
τοῖς ἀψύχοις ὡς δύναμιν εἷς τὸ σώζειν ἔχουσι προσευ- 
Vili, Καὶ πᾶς δὲ ὁ φιλήδονος, ᾧπερ ἂν f| δεδουλω- 
μένος τῶν ἀπηγορευμένων, τοῦτο θεοποιήσας, οἷον 
εἴδωλόν τι ἔχει ἕν ναῷ βεδήλῳ τῇ ἑαυτοῦ καρδίᾳ χαθ- 
ιδρυμένον (79), ἀεὶ συνὼν αὐτῷ διὰ τῆς φαντασίας, 
xai τὰς εἰχόνας τοῦ ἐπιθυμητοῦ ἕν ἑαυτῷ περιφέρων. 
Οἷον ὅ φιλόπλουτος, ὅπου ὁ θησαυρὸς αὐτοῦ, bxsi 
ἔχων τὴν καρδίαν, τῷ Ex τῆς πλεονεξίας εἰδώλῳ λα- 
τρεύει. Ὁ γαστρίμαργος ταὶς ἕν βρώμασιν ἑἐπιθυ- 
μίαις δεδουλωμένος, θεὸν ἔχει τὴν ἑαυτοῦ χοιλίαν. 
Ἐπικατάρατος δὲ ἄνθρωπος ὅστις ποιήσει (80) 
γλυπτὸν ἢ χωνευτὸν, βδέλυγμα Κυρίῳ.. Maxáptot 
δὲ οἱ xatà τὴν συμδουλὴν ᾿Ιακὼδ περιαιροῦντες ἕαυ- 
τῶν θεοὺς ἀλλοτρίους, καὶ ἁλλάσσοντες στολὰς, ἀνα- 
θαίνοντες εἰς Βαιθήλ' τουτέστιν, εἷς οἶχον Θεοῦ, τοῦ 
ποιῆσαι ἐκεῖ θυσιαστήριον τῷ Θεῷ. ᾿Αποθώμεθα οὖν 
τὰ ἀλλότρια τοῦ θεοῦ εἴδωλα, καὶ ἀλλάξωμεν τὰς στο- 
λὰς, ἐχδυσάμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον, καὶ ἔτι πρό- 
τερον τὰ ἑνώτια τὰ ἐγ υσίς δοὶν ἡμῶν (81) ἀποθώ- 
μεθα, ποὐτῶδει τὰ παλαιὰ διδάγματα οἷς ἑχαλλωπι- 
᾿᾿ξζόμεβα. Ταῦτα διὰ τὸ, Αἰσχυνθήσονται ἀπὸ τῶν 
εἰδώλων αὐτῶν, ἃ αὐὁτοὶ ἠδούλοντο. Οὐδὲ γὰρ μὴ 
βουλόμενός τις ἔχει τὰ εἴδωλα τὰ προαποδεδομένα (82) 
ἡμῖν διότι ἐπιθυμήσαντες τῶν παθῶν, οὕτω θεο- 
ποιοῦμεν αὐτά, 

62. Καὶ ἑπῃσχύνθησαν ἐπὶ τοῖς κήποις αὐτῶν, 


jaru non esset? Sed certe ejus qui iniquus est 
mendacium spiritu oris veritatis e medio tollitur, 
sicque claritate adventus Christi destruetur. Cato - 
rum non raroobservavimus quod malitie delentur, 
non tamen ipsa earum in qua facte sunt substan- 
tia : uti in hoc loco: Et viam peccatorum disper- 
det ** ; et : Iter impiorum peribit 66, 


64. Vxgns. 29. Quare confundentur ab idolis suis, 
qua ipsi 4224 volebant. Beneflcium ingens, con- 
fundit quempiam ob rem de qua gloriabaturantea, 
δὶ pre sensusinopia quid in eo esset turpitudinis 
intelligere non poterat, imo in suo dedecore glo- 
riam reponebat. Confundi igitur abidolis in rem 
est eorum qui confunduntur.Quod aane non aliter 
fit, nisi ii qui hactenus idola coluerant,ad veri Del 
pertingant cognitionem.Tunc enim qui rebus inani- 
matis quasi salutis conferenda facultatem habenti- 
bus preces adhibuit, is postquam  stultitise hujus 
factus est conscius, pudore afficitur. Porro volupta- 
rius omnis,cuicunque tandem servierit eorum que 
interdicta sunt; id ipsum tanquam idolum quod- 
dam in deos referens, illud in templo profano, in 
8uo scilicet cordecollocatum retinet: huic namque 
adest semper cogitatione, atque in se ipso cir- 
cumfert rei concupite imaginem. Pari ratione avá- 
rus, ubi thesaurus ipsius est, illic cor habet *', et 
avaritie idolum colit. Heluo ciborum appetítioni- 
bue serviens, deum sibi prestituit ventrem. Male- 
dictus autem homo quisquis faciet, áculptile aut fu- 
sile, abominationem Domino **. Beati vero ii sunt, 
qui juxta consilium Jacob'**éxcussis a se diis alie- 
nis, etimmutatis stolis'ascendunt in Bethel, hoo 


est, ia demmum Del,ut illicstruant aram Deo. Quam- 


Obrem a nobis excutiamus inimica Deo idola, et 
stolas commutenius, veterem hominem exuentes, 
pretereaque prius inauree, qua nostris auribus in- 
sunt, deponamus,id est, doctrinas priscas in qui- 
bus nobis assentabamur. Heo dicta sunto propter 
illud : Confundenturab idolis suis qux ipsi volebant. 
Nemo enim invitus explicata jam a nobis idola ha- 
bet: quapropter quibus ducimur cupiditatibus,eas 
sic deorum numero ascribimus. 

62. Et confusi sunt super hortis suis, quos concu- 


*5 Psal. cxrv, 9. * Psal. 1,06." Matth. vi, 21. * Deut. xxvi, 15. 9 Gen. xxxv, 3. 


(75) Legitur corrupte et in editiset in quibusdam 
m88., ἣ ἅλωσις" quam lectionem secutus Tilman- 
nus verterat: Sí enim captivitas. Bed recie e suis 
codicibus H. et J. emendavit doctissimus vir Du- 
οϑυδ, legitque, ἡ ἀνάλῶσις. 

(76) Pro illo, τοῦ Χριστοῦ, scriptum in quibus- 
dam mas. invenimus, αὐτοῦ. 

(77) Sic quatuor mss. oum uno Combeflsiano. 
Editi οὐχ ὑπό. Alter Combef. Fr. 1 habel quidem 
οὐχ ὑπ’ ἀναισθησίας" sed vocula μή ante vocem 
δυνάμενος eo in codice non legitur. 

(76) Uterque Colb. οἱ Reg. seoundus, ἐλθόντος... 


τοῦ... εἴδωλολατροῦντος. sed vulgatam lectionem 
tuentur alii tres mss. u 

(79) Sic quinque mss. At editi οἱ Reg. primus, 
καθιδρυνόμενον, . 

(80! Editi et duo mss., πειήσῃ. Alii joatuor 1288. 
ποιήσει, et ita quoque legitur apud LXX. 

81) Vox ἡ τῶν ex tribus mss. addita est. 

82)Sic mss. quatuor. Editi et duo mss., «po- 
ἀπϑδιδόμενα, Statim in duobus mss.pro ἐπῃσχύνθη" 
σαν Scriptum reperitur ἐπαισχύνθησαν. Biblia Bixt,, 
dex iveneuv nonnulli mss. oum editis, ἐπαισχόν- 
ἢδαν. 


9421 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


pierunt. Nomen horti deprehendimus in utramque À ἃ ἐπεθύμησαν. "Enapoócepa (83) παραληφθεῖσαν 


partem usurpatum, sicut in Genesi quidem juxta 
Aquilam : Et plantavit Dominus Deus hortum in 
Edem 19, Sed e contrario terra JEgypti, cum culpa- 
retur, appellata est hortus oleribus consitus. Ite- 
rum horti fit mentio cum vituperatione,ubi Achab 
ad efficiendum olerum hortum hereditatem Nabu- 
th» Israelitz&e concupisceret 11, Ecclesiastes contra 
cum laude meminit horti, dicens : Feci mihi hortos, 
el pomaria ?*. Quin etiam benedictus est hortus, in 
quo fuit monumentum, quod in Domini corpore 
temporariam mortis dispensationem excepit. Hic 
quidem in m«lam partem acceptus est, ut qui 
confusionem pudoremque incotiat concupiscenti- 
bus. Et sane videtur nunc de lucis loqui, qui ad 
idolorum ornatum ab his qui decepti sunt, undeli- 
bet plantantur: per quos intelligi oportet vitiosa 
Studia et externas simulationes, quibus nostra 
obumbramus vitia.Quemadmodum si quis se 425 
in voluptatibus volutans, simularet castitatem ; vel 
si quis pecuniarum servituti mancipatus, magna- 
nimus videri studeat : ob qus confundentur con- 
cupiscentes, quando cordium nostrorum consilia 
revelabuntur. 

63. Vzns. 30. Erunt enim quasi terebiuthus qum ab- 
jecit folia, et velut hortus non habens aquam. Quod 
attinet ad nativam verborum signiflcationem,vide- 
tur de iishortis verba facere, quorum desiderio 
tenebantur isti idolorum cultores: nimirum futuri 
erant terebintho suis foliis spoliata et horto aque 
penuria exsiccato inamceniores.Quod autem spectat 


ad sengum moralem, est ejusmodi. Qui per exter- ἢ 


num fucum gloriam aucupantur ab hominibus, 
postquam ea qus abscondita eunt, reteota fuerint, 
cum fuerint omnía nuda et aperta ?*, nec jam ulla 
in obscuro delituerit creatura, tum evanescente 
eorum errore,deforme admodum spectaculum pres- 
bebunt, ita ut ipsi comparentur quercui. Ita enim 
reddiderunt alii interpretes terebinthum : quippeet 
in Genesi quercum et terebinthum eamdem esse 
grborem didicimus 15, Erunt igitur foliis jam amis- 
sis terebintho vel quercui consimiles,que id,quod 
antea latebat sub foliis,sitob oculos positura.Nam 
adornata est spissiore foliorum coma atque ramo- 
rum ejus asperitaseleganti eorumdem colore conte- 
gitur. Et quidem, inquit, quercu ejusmodi erunt 


τοῦ κήπου τὴν προσηγορίαν sbploxopsv, ὡς ἐν μὲν 
τῇ Γενέσει κατὰ τὸν ᾿Ακύλαν * Καὶ ἐφύτευσε Βύριος 
ὁ θεὸς χῆπον ἐν ᾿Εδέμ, Πάλιν δὲ ἡ γῆ Αἰγύπτου 
διαδαλλομένν͵ κῆπος εἴρηται λαχανίας. Πάλιν exci) 
μνήμη κήπου, ἡνίχα ᾿Αχαὰδ ἐπεθύμει τὸν χλῆρον 
Ναθουθαὶ (84) τοῦ ᾿Ιεζραηλίτου κῆπον λαχάνων ποιῆ- 
σαι. Ἐξππαινετῶς δὲ μέμνηται ὁ Ἐχχλησιαστὴς λέ- 
qov* Ἐποίησά μοι κήπους — xal παραδείσους. 
Ηὐλόγηται δὲ ὁ κῆπος, ἐν ᾧ τὸ μνῆμα, τὴν πρόσκαι- 
pov τοῦ θανάτου οἰκονομίαν ὑποδεξάμενον ἐν τῷ σώ- 
ματι τοῦ Κυρίου. ᾿Ενταῦθα μέντοι διαδέδληται ὡς 
αἰσχύνην προξενῶν τοῖς ἐπιθυμήσασιν. Καὶ ἔοικέ γε 
νῦν τὰ ἄλση λέγειν τὰ τοῖς εἰδώλοις εἷς κόσμον παρὰ 
τῶν ἠπατημένων περιφυτευόμενα, ἅπερ (85) χρὴ 
νοεῖσθαι τὰς πεπλανημένας ἐπιτηδεύσεις, καὶ τοὺς 
ἔξωθεν σχηματισμοὺς, οἷς τὰ πάθη ἡμῶν ἐπισχιάζο- 
με». Οἷον εἴ τις ἐν ἡδοναῖς καλινδούμενος, σεμνότητα 
σχηματίζοιτο, καὶ εἴ τις δεδουλωμένος χρήμασι, με- 
γαλόψυχος εἶναι δοχεῖν ἐπιτηδεύοι͵ οἷς ἐπαισχυνθή- 
σονται οἱ ἐπιθυμήσαντες, ὅταν αἱ βουλαὶ τῶν χαρδιῶν 
ἡμῶν ἀποκαλύπτωνται, 


63. Ἔσονται γὰρ ὡς τερέδινθος ἀποδεδληκυϊα 
τὰ (86) φύλλα, καὶ ὡς παράδεισος ὕδωρ μὴ ἔχων. 
Ὡς μὲν πρὸς τὸ ῥητὸν, δοχεῖ περὶ τῶν κήπων λέ- 
qe τῶν ἐπιθυμητῶν τοῖς εἰδωλολατροῦσιν,, ὅτι 
ἀτερπέστεροι ἔσονται τερδίνθου γυμνωθείσης, καὶ 
παραδείσου ἀποξηρανθέντος ὑπὸ (87) ἀνυδρίας. Ὡς 
δὲ πρὸς τὸν ἠθικὸν νοῦν, ὅτι οἱ τῷ ἔξωθεν σχη- 
ματισμῷ τὴν παρὰ τῶν ἀνθρώπων δόξαν θηρώμενοι, 
μετὰ τὴν φανέρωσιν τῶν χρυπτῶν, ὅταν γένγται 
πάντα γυμνὰ xai τετρχχηλισμένα, καὶ μηκέτι ἦ un- 
δεμία χιίσις ἀφανὴς, ἀωρότερον ἔσονται θέαμα, τῆς 
νῦν περὶ αὐτούς ἀπάτης ἀφανισθείσης, ὥστε δρυϊ τὸ 
κατ᾽ αὐτοὺς παρειχάζεσθαι. Οὕτω γὰρ οἱ ἄλλοι τὴν 
τερέδινθον. ἐχδεδώχασιν, ἐπεὶ xal. ἐν τῇ Γενέσει τὴν 
αὐτὴν xal δρὺν xai τερέδυνθον -μεμαθήχαμεν. Ἔσον- 
ται οὖν ὅμοιοι τερεδίνθῳ ἤτοι δρυϊ, μοτὰ πὴν τῆς 
χὅόμης ἀπόθεσιν, τὰ ὑπὸ τῶν φύλλων τέως καλυπτό- 
μενα προδειχνύσῃ. Πυχνοτέρᾳ (88) γὰρ τῇ κόμῃ τῶν 
φύλλων χεκόσμηται, καὶ τῇ ix τούτων εὐχροίᾳ τὸ 
τραχὺ τῶν χλάδων αὐτῆς συσχιάζεται. Καὶ ταύτης 
οὖν ἔσονται, φησὶν, ἀτερπέστεροι, μετὰ τῶν βεδιω- 


μένων τὸν ἔλεγχον. Καὶ ὡς παράδεισος δὲ (89) 


inamoniores tum,cum comperta fuerint que per vi- ἢ ὕδωρ μὴ ἔχων. Τοιοῦτος δ᾽ ἂν εἴη καὶ ὁ ᾿Ισραὴλ, 


tam gesserunt.F/ vero sicut hortus aquammon habens. 
Talis et utique etiam fuerit Israel,folia quidem ha- 
bens pereque ac quercus, legis videlicet umbram, 


φύλλα μὲν ἔχων παραπλησίως 8put, τὴν Ex τοῦ νόμου 
σκιὰν, ἣν ἀπέθαλεν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ἐν τῷ πληρώματι 
τῶν χαιρῶν. Καὶ ὡς παράδεισος πεφυτευμένος παρὰ 


19 Gen. ri, 8. "! [fT Reg. xxr. 2. 15 Eccle. i1, 5. 18 Hebr. τν, 18. 16 Gen. xxxv, 4-9. 


65) Ἐπαμφότερα, ín utramque partem, hoc est, 
ἐπ bonum el malum. Lege Ducseum. Mor uterque 
Colbert., εὑρήκαμεν. 

(9 Sic mss. nonnulli. Editi, Ναδουθέ. 

85) Sic mss. quatuor. Editi, &. Mox Reg. secun- 
dus et uterque Colb., τὰς πεπλασμένας ἢ πιτηδεῦς 
σεις. Editi et tres alii mss. ut in contextu. 

(86) Editi, αὐτοῦ τά, Vocem αὐτοῦ delevimus, 


librorum mss. fidem secuti. 

(87) Editi cum duobus mss., ὑπό. Alii quatuor 
mss3. ἀπό. Haud longe tres mss., οὗτοι ol τῷ. Alii 
ms8. cum editis, ὅτι ol τῷ. 
ted Nonnulli mss., Hoxvr τε. 
εἰ Scriptum reperitur in duobus vel tribus mss., 

εἰσὶν, 


439 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. Il. 


Κυρίον, διὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς κτίσιν’ ἀποξηρανθεὶς δὲ, A quam a se excussit in plenitudine temporum. Et 


διὰ «à ἀπολωλεκέναι τὸ ἐν τοῖς δόγμασι ζωτιχόν. 
Φιλοτιμητέον τοίνυν πιστεύειν ἀληθινῶς εἷς Χριστὸν, 
ἵνα ποταμοὶ πνευματιχοὶ Ex τῆς κοιλίας ἡμῶν ῥέωσι 
(90), μήτε ἀτερπεῖς, μήτε ἀκάρπους ἡμᾶς συγχωροῦν- 
τες γενέσθαι. 


64. Καὶ ἔσται ἡ ἰσχὺς αὐτῶν ὡς καλάμη στυπ- 
πείου, καὶ αἱ ἐργασίαι αὐτῶν, ὡς σπινθῆρες πυ- 
ρός. ᾿Εντεῦθεν δῆλον, ὅτι (91) ἑκάστῳ τὰ ἔργα αἴτια 
τῶν ἐν χολάσει πόνων γενήσεται ἑαυτοὺς ἣμων καὶ 
ἐπιτηδείους χαύσει παρασχευαζόντων, xal τὰ πάθη 
τῆς ψυχῆς ὥσπερ σπινθῆρας πυρὸς εἰς ἔξαψιν τῆς 
ἐν γεέννῃ φλογὸς ἐπαγομένων" ὡς xai ὁ καταξηραινό- 
μενος ἐν τῇ φλογὶ πλούσιος ὑπὸ τῶν ἰδίων ἡδονῶν 
κατεφρύσσετο. Κατὰ γὰρ τὴν ἀναλογίαν ὧν δεχόμεθα 
βελῶν ὁπὸ τοῦ πονηροῦ (92), τῆς εἰς πλέον 7] ἔλατ- 
τὸν καύσεως μεθέξομεν. Καὶ κατακαυθήσονται ol 
ἄνομοι καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ ἅμα, xai οὐχ ἔσται ὁ 
σδίσων. Δὶς ἤδη συνήφθησαν ἀλλήλοις ὁπὸ τῆς προ- 
φητείας οἱ ἄνομοι xal οἱ ἁμαρτωλοί (93): ἄνω μέν’ 
Καὶ συντριδήσονται οἱ ἄνομοι καὶ οἱ ἀμαρτωλοί" 
ἐνταῦθα δέ' Καὶ καταχαυθήσονται Μηδεὶς ἑαυτὸν 
ἐξαπατάτω ἀπαιδεύτοις λόγοις" ὅτι at καὶ ἁμαρτωλὸς, 
ἀλλὰ Χριστιανός. Οὐκ ἐμπεσοῦμαι οὖν εἰς γέενναν, 
ὅπου οἱ εἰδωλολάτραι, Βοηθήσει μοι αὐτὸ τὸ ὄνομα 
τοῦ Χριστιανοῦ, εἰ καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ παρέδην. 
"Axout γὰρ, ὅτι Κατακαυθήσονται οἱ ἄνομοι καὶ 
οἱ ἁμαρτωλοὶ ἅμα. ᾿Αμφοτέροις τὰ τῆς καύσεως 
αἴτια, Στυππείου καλάμη ἐν ἀμφοτέροις, τουτέστιν 
εὐχατάπρηστος ζωὴ καὶ φλογὸς δεχτιχή. Σπινθὴρ 


δικαίως ψυχὴν (θ4) ἐμπυρεύεται καὶ τούτῳ χἀχείνῳ᾽ C 


νῦν μὲν ὡς ἐν σποδιᾷ κεχαλυμμένος, καθόσον ὑπὸ 
τῶν τῆς σαρκὸς σχεπασμάτων περικαλύπτεται " 
ἀναφθήσεται δὲ ὑπὸ τῆς θείας χρίσεως, ἐν τῇ ἡμέρᾳ 
τῆς ἐκδικήσεως ἐκ τῶν ἐλέγχων ἀναῤῥιπιζόμενος xa 
ἐξαπτόμενος. - 


.,^ ΚΕΦΆΛΑΙΟΝ B' (95). 

65. “ὃ λόγος ὁ γενόμενος πρὸς Ἤσαίαν υἱὸν 
᾿Αμὼς, περὶ τῆς Ἰουδαίας καὶ περὶ ᾿Ιερουσαλήμ. 
Μετὰ τὴν περιγραφὴν τῆς προτέρας ὁράσεως ἐγένετο 
οὗτος ὁ λόγος πρὸς Ἡσαΐαν υἱὸν ᾿Αμώς. Διὰ τί δὲ 
ἐχεῖ μὲν Ὅρασις, ἐνταῦθα δὲ Λόγος; "Ort ἡ μὲν 
παρὰ τοῦ θεοῦ δύναμις κατὰ τὴν τοῦ Ηνεύματος 
χάριν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ διδομένη μία. Γνῶσις γάρ 
ἐστι τῶν ἀγνοουμένων, δι’ ἀποκαλύψεως καὶ φωτι- 


18. Joan. vu, 38. 
(90) Codices quinque, ῥέωσι. Editi vero, ῥεύ- 


σωσι. 

(91) Pro δῆλον, ὅτι, habent aliquot mas. δηλονότι 

(92) Editi cum tribus mss., πονηροῦ, Alii tres 
m88., διαδόλου" quam vocem prioris declarationem 
esse arbitramur. Aliquanto post 88. omnes, xata- 
καυθήσονται. Editi, καυθήσονται. 

(93) Codices duo, ἁμαρτωλοὶ ἅμα. lbidem Reg. 
secundus ἄνω μέν. Statim duo mss., ἐνταῦθα a 
Vocule& μέν οἱ δὲ in editis desiderabantur. 

(94) Duceeus in tribus codicibus scriptum reperit, 
δικαίων ψυχήν, justorum animam : quam soripturem 


quasi hortus arboribus a Domino consitus per crea. 
tionem primam: sed arefactus est, quod vita- 
lem dogmatum sensum disperdiderit. Itaque ut in 
Christum vere credamus, dandaopera est: ut spi- 
ritualia lumina de ventre nostro fluant "5, neque 
inamonos, neque infructuosos nos effici sinamus. 

64. Vzns. 31. Et eril fortitudo illorum ut calamus 
siuppz, εἰ opera eorum, ut scintille ignis. Hino 
compertum est futurum este ut opera in causa sint 
cur supplicii pone ab unoquoque perferantur:; 
quandoquidem nos ipsos ustioni reddimus idoneos, 
atque anims vitia tanquam igais scintillas ad ac- 
cendendam gehenne flammam exsuscitamus:quem- 
admodum et dives ille in flamma arefactus, a pro- 
priis voluptatibus torrebatur. Etenim pro ratione 
jaculorum que ἃ maligno exceperimus, plus aut 
minus exuremur. Et comburentur iniqui et peccato- 
res simul, et non erit qui exstinguat. Junjjam semel 
et ilerum simul conjuncti sunt iniqui et peocatores 
a prophetia : superius quidem, Et conterentur iniqui 
et peccatores: hio vero, Et comburentur. Nemo se 
ipse seducat insulsis his verbis: Tametsi pecoator 
sum, at certe sum Christianus. Non igitur incidam 
in gehennam, in quam precipitantur idololatree. 
Ipsum Christiani nomenerit mihi adjumento,etiam- 
si precepta Christi violaverim. Audi enim : Com- 
bureniur iniqui el. peccatores simul. Quod ultionié 
causa est, idipsum utrisque convenit. 4296 Bepe- 
ritur in utrisque stuppe calamus, hoo est vità que 
facile exuritur, lammamque suscipit. Jure et hujus 
et illius animam incendit sointillá, que quidem 
nuno tanquam in cinere oblecta est, dum carnis 
tegumentis velatur : incendetur veroa divinojudicio 
cum in die vindictae oriminationibus excitabitur δου 


 cendetgrque. 


CAPUT 1. 


65. Vgns. 1. Verbum quod factum esi ad Isaiam 
filium Amos, de Judza et de Jerusalem. Postquam 
descripta est prior visio, factum est hoc verbum ad 
Isaiam fllium Amos. Jam vero quanam ratione illio 
quidem legitur Visio, hic autem Verbum ? Quoniam 
una quidem est virtus,qua ἃ Deo per Spiritus gra- 
ti&m sanctis ipsius tribuitur. Est enim earum re- 
rum que ignorabantur cognitio, per revelationem 


et nos quoqne in Regiis primo et quarto etin utro- 
que Colb. invenimus. Sed existimat vir eruditissi- 
mus, e codice Anglic. ita emendandum esse, ut pro 
δικαίων legatur, δικαίως, merito. Ejus autem judi- 
cium eo libentiug sequimur, quod hanc ipsam le- 
ctionem in nostro quoque Regio tertio invenimus. 
Ibidem codices H. et J. et tres alii, ἐμπυρσεύεται. 
Editi cum Regiis primo et tertio, ἐμπυρεύεται. 
(95) In tribus mss. pro titulo legitur, Ὅρασις βι. 
Tum inipsis verba Scripture in modum alterius 
Lituli ponuntur. Paulo aliterin aliis codicibus sorl- 
ptum titulum invenimus ; sed de his plus satis, 


APPENDIX OPBNUM £. BASILII MAGNI. 


et illusteationem eordibus sanctorum iníwsa, sed A σμοῦ ταῖς καρδίαις τῶν ἀχίων ὑγγινσμόνη" κατὰ δὲ 


pro diversitate eorum eirca qute versatar cognitio, 
id qued revelatur, vel visio, vel verbum dicitor. Illic 
quideso pessentia declarabantur, meliiia populi,ab- 
alienatio ἃ Deo, ingratus animus in beneficum ; hie 
vero preauptiatur futurum ; idcirco apponitur Ver- 
bum (Vxns. 2), Quia erit in novissimis diebus. Atqui 
corte neque illic oculis percipitur visio, neque hic 
auribus cognitio, sed Spiritus est illustratio in cor- 
de, qui aut exhibet presentia, aut futurum [predi- 
eil. Rursus autem οἱ hic sermo est de Judea et 
Jerusalem. Attamen de aliis etiam nationibus nou- 
nibil aagnuntiaturus est : non enim Judeorum dun- 
taxat Deus est, sed et gentium. Nam unus est Deus, 
qui justificabit circumcisionem ex flde, et prepu- 
tium per fidem "* : sed initio et prímo ordine com- 
merninit suc portionis. Queres autem, num ob ali- 
quem sensum qui disquisitionem postulet, nomea 
Domini modo addatur verbo, modo additamentam 
illud Domini desit, exempli causa, Verbuns Domini. 
quod facium est ad Osee filium Beeré " ; hio vero, 
Verbum quod. faetum est. ad. Isaéam. Quin et de vi- 
siong dicitur apud Ezechielem : Aperti sunt calli, et 
vidi visionem Dei*; ai vero apud Isaiam : Visto 
quam.vidit 1saias. Kk apud Jeremiam : Verbum quod 
facium est ad Jeremiam 9, Etenim cum sermonem ha- 
berent ad populum inobsequentem et contradicen- 
iem, quippe prorsus ἃ Deo desciverat, nomen Do- 
mái silentio preteribant, cautione hac utentes, ut 
sermones ipsorum exciperentur. Nam quoniam Deo 
oure nen esse arbitrabastur roe humanas,eos irri- 


πὴν τῶν πραγμάτων διαφορὰν περὶ ἃ ἡ γνῶαις͵ fj 
ὅρασις, ἢ λόγος τὸ ἀποχαλυπτόμενον λέγεται. Ἐχεῖ 
piv γὰρ τὰ παρόντα ἐδείχνυτο᾽ d χακία τοῦ λαοῦ, d 
ἀλλοτρίωσις ἀπὸ θεοῦ" τὰ περὶ τὸν εὐεργέτην ἀχά- 
ριστον * ἐνταῦθα δὲ τὸ μέλλον προχγοραύεκαι. Διὰ 
τοῦτο Λόγος, Ὅτι ἔσται ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις. 
Οὔτε μέντοι ἐχεῖ δι᾽ ὀφθαλμῶν ἢ ὅρασις, οὔτε ἐνταῦθα 
δι’ ὥτων ἡ γνῶσις: ἀλλὰ φωτισμός ἐστιν ἐν καρδίᾳ 
παρὰ τοῦ Πνεύματος, ἢ τὰ παρόντα δεικνύντος, ἣ 
προαναφωνοῦντος τὸ μέλλον. Ἡάλιν μέντοι καὶ ἐν- 
ταῦθα περὶ τῆς 'Loobalae xxi περὶ Ἱερουσαλήμ. 
Μέλλει μὲν γάρ τι xal περὲ τῶν ἄλλων διηγεῖσθαι 
ἐθνῶν" οὐ γὰρ ᾿Ιουδαίων μάνον ὁ Θεὸς, ἀλλὰ καὶ 
ἐθνῶν, ᾿βπείπεό (06) εἷς ἁ Θεὸς, ὃς δικαεώσαι κπερι- 
τομὴν ἐκ πίστεως, καὶ ἀχροδοστίαν διὰ τῆς πίστεως" 
ἀλλὰ προηγουμένως καὶ ἐν τῇ pex τάξει τῆς με- 
ρίδος δαυτοῦ μέμνηται. Ζητήαεις δὲ, εἰ μὴ κατά τινα 
νοῦν βασάνου δεόμενον, πῆ μὲν πρόσχειται τῷ λόγῳ 
τὸ (07) τοῦ Kuploo, πῆ δὲ ἄνου τῆς προσθήχης τῆς 
ποῦ Κωρίου οἷον, Αόγος Κυρέου ὃς ἀγενήθη πρὸς 
Ὥσης τὸν τοῦ Βεηρεί' καὶ ἐνταῦθα, Ὁ λόγος ὁ 
γενόμενος πρὸς Ἡσαΐαν. Kal περὶ τῆς ὁράσεως, 
παρὰ μὲν τῷ Ἰεξεκιήλ (98). ᾿Βνούχθηδαν οἱ οὐρα- 
wol, καὶ εἶδον ὅρασιν Θεοῦ" παρὰ ὃὲ τῷ ἫἩσαΐᾳ' 
Ὅρασις ἣν εἶδεν "Huaiec. Καὶ παρὰ τῷ '"Itoe- 
Mig" Ὁ λόγος ὁ γενόμενος πρὸς Ἵδρεμέαν (99). Ὅτι 
ἐπειδὴ λχῷ ἀπειθεῖ καὶ ἀντιλέγοντὲ καὶ adven ἀπο- 
στανήσαντε τοῦ (4) Θεοῦ διελέγοντο, ἀκεσιώπων τὸ 
ὄνομα Βυρίου, οἰκονομοῦντας τὸ παραδεχϑῆναι αὐ- 
τῶν τοὺς λόγους. Διὰ γὰρ «à οἴεσθαι μὴ μέλειν (2) 


debant, qui uti ex persona Dei apud ipeos concie- (j τῷ Θεᾷ πορὲὶ τῶν ἀνθρωπίνων, ἀμοχτήριζον τοὺς ὡς 


nabantuz, sicut Jeremias indicat, dieens: Tota, die 
perseveravi subsaunatui ^, 


- 


66. Quia erit in novissimis diebus mantféstus mons 4 


Domini, οἱ domus Dei in. summitlatibus 4223 moni- 
tium. Dies novissimi dicuntur ii, qui hujus seculi 
propinqui sunt consuminatieni. Nam οἱ preterfluen- 
tis temporis natura eque ac iste mundus qui cor- 
raptioni obnoxius est durat. Verum enimvero affi- 
nitatem cum rebus visibilibus habet atque cognatio- 
nem. Abit quidem una cum iis que intereunt : una 
eumfíisque fiunt atqueexsistunt, subsistit :exspecta- 
tur speraturque una cum iis que adhuc futura sunt. 
Quoniam igitur dies, noctes, menses, anni ettempo- 


bx προσώπου τοῦ Κυρίου διαλεγομένους αὐτοῖς, ὡς 
δηλοῖ Ἰοερεμέας λέγων. Ὅλην τὴν ἡμέραν διετέλεσα 
βυκτηριξόμενος. 

66. "Or. ἔσταε bv ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις ἐμφα- 


νὲς τὸ. ὅρος Κυρίου, καὶ ὁ οἶχος τοῦ Θεοῦ ἐπ 


ἄκρων τῶν ὁρόων. Ἔσχαται ἡμέραι αἱ (3) προσεγ- 
γίζουσαι τῇ συντελείᾳ WOO xp τούτου λέγονται. 
Συναπαρτίζεται γὰρ τῷ φθαρτῷ τούτῳ Ἀόσμῳ χαὶ ἡ 
τοῦ χρόνου φύσις τοῦ παραῤῥέοντος. Οἴχείως Ὑὰι 
ἔχει καὶ συγγενῶς τοῖς βλεπομένοις" συναπερχόμε- 
νος μὲν τοῖς φθειρομένοις, συνυφιστάμενος δὲ τοῖς 
γινομένοις συμπροσδοχώμενος δὲ xal συνελπιζόμε- 
νος τοῖς ἔτι μέλλουσιν. "Enel οὖν ἡμέραι καὶ νύκτες, 
καὶ μῆνες καὶ ἐνιαυτοὶ, τὰ (4) χρονικὰ διαστήματα, 


raria spatia ἃ sole lunaque et firmamenti motu or- ἢ ἀπὸ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ τῆς φορᾶς τοῦ στερεώματος 


tum habent, his corruptis, etiam temporis subsequi 
finem necesse est. Itaque una cura mundi hujus 
consummatione futurus est mons Domini manife- 


16 Rom. IH, 29, 90. "' Ose. 1,1. "5 Ezech. 1, 1. 


tes Codices quatuor, εἱπερ. 
97) Sio inss. tres. Aberat τό ab editis. 
(98) Codices tres, ὁράσεως τοῦ Ἰεζεκιήλ. Alii 
888. cum editis uti in contextu. 

(99) Aliter ín editione Romana legimus, nem 
hoo modo : Τὸ (a τοῦ Θεοῦ, ὃ ἐγένετο ἐπί, Unde 
fortassis peteri liquis suspicari Commentarii au- 


τὴν γένεσιν ἔχουσιν, ἀνάγχη τῇ τούτων φθορᾷ xai 
τοῦ χρόνου τὸ τέλος ἔπεσθαι. Ἡρὸς οὖν τῇ συντελείᾳ 
τοῦ χόσμου τούτου ἐμφανὲς τὸ ὄρος τοῦ Κυρίου 


7 Jer, ?, 2. * Jerem. xz, 7. 


ctorem memoria lapsum esse. 

(4) Addidimus τοῦ e mss. nonnullis. 

(2) Operarum ineurie facium est, ut in priori 
editione Paris., pro μέλειν legatur, μέλλειν. 

(3) Sio mae. nonnulli. Deest artieulus in editis. 

(4) Uterque Colb. et Reg. aecundus, ἐνιαντοὶ καὶ 
enpsus τά. 


233 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. 1]. 


ἕσται, καὶ ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ ἐπ᾽ ἄχρων τῶν ὁρέων. À Btus,et domus Dei in cacuminibus monlium.Atque 


Kei ὁ μὴ μόνῃ τῷ λέξει δουλεύων, xal ψιλῷ τῷ γράμ- 
ματι παριστάμενος, ἀναγχασθήσεται μὴ ἐναπομένειν 
τοῖς αἰσθητοῖς. Πῶς γὰρ τότε ἐμφανήσεται (5) τὸ ὄρος 
Κυρίου; πῶς δὲ ἐπ᾽’ ἄκρων τῶν ὀρέων ὁ οἶχος γε- 
νήσεται τοῦ Θεοῦ ; Οὔτε γὰρ ἄλλου ὄρους γένεσιν, 
οὔτε δευτέρου οἴχου κατασχευὴν ἐπ᾽ ἄλλων χορυ- 
φῶν (6) ἐσομένην ὁ σάρκινος ᾿Ισραὴλ ἀναμένει" τὸ 
δὲ Σιὼν ὄρος, καὶ ὁ ναὸς καὶ χατὰ τοὺς χρόνους τῆς 
προφητείας τοῦ 'Hoatou ἐφαίνετο. Τί οὖν τὸ λεγόμε- 
νον; Οὐχ ὅτι ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις ἐμφανῆ ταῦτα 
γενήσεται. ἀλλ᾽ ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις, εἰς ἀθέ- 
τησιν τῆς dpapzlae, 4 μεγάλη καὶ ὑψηλὴ περὶ τὴν 
σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων οἰχονομία φανήσεται. Τὸ γὰρ 
μυστήριον, τὸ ἀποχεχρυμμένον ἀπὸ τῶν αἴώνων, 
ἐπὶ τῇ συντελείᾳ τῶν χρόνων ἐφανερώθη. Ὅρει δὲ ἡ 
τοῦ Kuploo κάθοδνς ἐπὶ γῆς παρειχάσθη, διότι τὸ 
ὄρος γῆ ἐστιν ὑψηλή. Καὶ ἡ σὰρξ δὲ, ἡ τοῦ Κυρίου, 
Υἦ κατὰ τὴν χοινὴν φύσιν ὑπάρχουσα, διὰ τῆς συν- 
αφείας τῆς πρὸς Θεὸν ἀνυψώθη. Καὶ ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ, 
ἐπ᾿ ἄχρων τῶν ὀρέων, ἡ ᾿Εκχλησία ἐστὶ χατὰ τὴν 
τοῦ ᾿Αποστόλου φωνήν. Εἰδέναι γὰρ, φησὶ, Πῶς δεῖ ἐν 
obup Θεοῦ ἀναστρέφεσθαι, ἥτις ἐστὶν κχλησία 
Θεοῦ ζῶντος ἧς (7) οἱ θεμέλιοί εἶσιν ἐν τοῖς ὄρεσι 
τοῖς ἁγίοις. φχοδόμηται γὰρ ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τῶν 
ἀποστόλων xal προφητῶν. "Ev τῶν ὀρέων (8) ἦν καὶ 
ὁ Πέτρος, ἐφ᾽ ἧς xal πέτρας ἐπηγγείλατο ὁ Κύριος 
οἰχοδομήσειν αὐτοῦ τὴν ᾿Εχχλησίαν. Τὰ γὰρ ὑψηλὰ 
καὶ διηρμένα φρονήματα, x«l ὑπερανεστηχότα τῶν 
γηΐνων, εἰκότως ὄρη προσαγορεύεται. [ἰὲτρα δὲ 
ὑψηλὴ à ψυχὴ τοῦ μακαρίου Πέτρου ὡνόμασται, διὰ 
τὸ παγίως ἐνεῤῥιζῶσθαι τῇ πίστει, καὶ στεῤῥὼς καὶ 
ἀνενδότως ἔχειν πρὸς τὰς ἐκ πειρασμῶν ἐπαγομέ- 
vac πληγάς. Πάντες οὖν οἱ χωροῦντες τὴν τῆς θεότη- 
τος γνῶσιν, διὰ τὸ μέγεθος τοῦ νοῦ, xal τῶν ἀπὸ 
τοῦ νοῦ πράξεων, τετελειωμένοι τῷ ὑγιεῖ βίῳ, τὰ 
&xpa εἰσὶ τῶν ὀρέων ἐφ᾽ ὧν οἰκοδομεῖται (0) ὁ τοῦ 
Θεοῦ οἶχος. mE 

67. Kal ὑφωβθήσεται ὅπεράνω τῶν βουνῶν, 
Καὶ οἱ βουνοὶ γήλοφοί τινές εἶσιν εὐπερίγραπτον 
ἔχοντες τὴν ἀπὸ γῆς ἐπανάστασιν, τῶν μὲν ταπει- 
νῶν ὑπερέχοντες, τῶν δὲ ὑψηλοτάτων ἀπολειπόμενοι. 
᾿Επεὶ οὖν ἀσυνείκαστος dj κατὰ τὸ ἀνθρώπινον τοῦ 
Κυρίοῦ ὑπεροχὴ, πρὸς πάντας ὁμοῦ τοὺς ἐν οἵοις (10) 
δήποτε διαφανέντας κατορθώμασι διὰ τοῦτο ὑπερ- 
ἄγω τῶν βουνῶν εἶναι τὸ ἐμφανὲς γενησόμενον τοῦ 


dictioni uni qui non servit, nec adheret nude ao 
simplici littere, cogelur rebus sensibilium uon im- 
morari.Quoniodo enim tuno mous Domini fiet con- 
spicuus?quo item pacto domus Dei collocabiturin 
montium cacuminibus?Neque enim carnalis Israel 
ortum exspectat allerius montis: neque secunde 
doinus fabricam prestolatur aliis cacuminibus super 
imponendam : mons autem Sion ac templum etium 
vaticinantis Isaie tempore conapiciebatur. Itaque 
quid sibi volunt hec verba ? Non quod conspicua 
futura hec sint in novissimis diebus:sed quod ina- 
gna et alta de hominum salute dispensatio ad de- 
lendum peccatum in novissimis diebus fiet inanife- 
ata. Siquidein mysterium illud a seculia abscondi- 
tum, consummatione fuit patefactum 8,, Ceterum 
Domini in terram descensus fuit monti comparatus, 
quod sit mons terra in altum edita. Quiu et Do- 
mini caro cuin per communem naturam terra ait, 
$ua cum Deo conjunctione evecta in altuu est. Et 
domus Dei, in montium cacuminious sita, Ecclesia 
est juxta Apostoli sententiam.Sciendum est enim, 
inqnit, Quomodo opporteat versari in domo Dei, qu&e 
est Ecclesia viventis *, cujus lundamenta sunt 
in montibus sanctis * ; est enim «edificata supra 
fundamentum apostolorum et prophetarum **.Unus 
ex his montibus erat et Petrus,supra quam petram 
pollicitus fuerat Dominue suam se edificaturum 
Ecclesium*5*. Verum enimvero sublimes etelati apitni 
el ἃ terrenis sese sustollentes,jure optimo montes 
appellantur. Anima autem ,beati Petri vocata est 
sublimis petra, propterea quod firmas in fide radi- 
ces egerit,constanterque et fortiter plagas in tenta- 
tionibus illatas pertulerit. Quicunque igitur divi- 
nitatis cognitionem percepere, ob mentis et carum 
aclionum quae ex ea proficiscuntur amplitudinem, 
saniore vita consummati, vertices sunt. montium, 
in quibus Dei domus exedificatur. 

07. kt elevabitur super colles. Colles autem sunt 
tumuli quidam in aliquantam a terra altitudi- 
nem modico ambitu cireumscriptam insurgentes, 
4*8 humilibus quidem locis sunt sublimiores,al- 
tissimis vero depressiores. Quoniam igitur Domini 
prestantiajuxta humanitatem,comparationem nul- 
lam cum ullis qui quibusvis facinoribus preclaris 
inclaruerint, admittat:ea de causa dictum est fore, 


*! Coloss, 1, 20. 331 Tim. in, 45. 5? Psal, Lxxxvi, 1. ** Ephes. i, 20. *5 Matth, xvi, 18. 


(5) Bio mss. tres. Alii duo, ἐχφανήσεται. Editi 
ἐμφανισθήσεται. 

(6) Dissident inter 86 veteres nostri libri.Alii ha- 
bent. ἐπ᾽ ἄλλων χορυφῶν, alits cacumtinibus :. alii : 
&x' ἄλλων οἴκων, aliis domibus. Equidem non infl- 
cias iverim, posse lectionem utramque admitti. 
Mihi tamen nescio quomodo verisimilius fit legi 
debere ἐπ’ ἄλλων xopugov. 

(7) Sic mes. aliquot. Nostra editio, otc. Mox et 
in editis etin Reg. primo corrupte legitur, in! τῶν 
θεμελιωτῶν᾽ at in aliis multis mss. emendate scri- 
bitur, ἐπὶ τῷ θεμε ίῳ τῶν, cto. Vident, opinor, 
omnes, in eo peocasse librarium, quod vocem τῶν 


PaT8aoL. Gn. XXX. 


voci θεμελίῳ incaute conjunxerit. 

(8) Legitur in nostra editione,opal«v quod men- 
dum tributum nolo typogradhis, sed librario,qui 
codicem Fr. 1 excripsit. Ac et in Duceanis e 
in nostris codicibus servala est vera et germana le- 
ctio, ὀρέων. ME 
(9) lta sex mss. At editi, φχοδόμηται, 
(10) Ediiti, τοὺς ἐνίοις. eg. primus, τοῖς lvlotq. 
Alii duo inss.. τοὺς lv. ow. Denique alii tres, τοὺς 
lv οἷοις. Nco aliter legilur apud Procopium, ita lo- 
quentem pag. 42: Hpó« πάντας ὁμοῦ τοὺς ἦν οἵοις 
δήποτε διαφανεστάτυς κατορθώμασι 


335 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


236 


ut mons Domini supra colles clarus 80 manifestus À Κυρίου ὄρος ἐλέχθη. Μείζονος γὰρ δόξης παρὰ 


flat. Amplioris enim glorie pre Moyse dignus est 
habitus,quanto ampliorem honorem habet is qui con- 
struxit domum, quam ipsa *. Quanto rursus prie 

stantior estquam Abraham ipse ? Abraham,inquit, 
exsullavit ut videret diem incarnationis : et vidit, et 
gavisus es *'. ELAbrahamus quidem dedit decimam 
Melchisedech **:Melchisedech autem Domini typus 
erat.Istheo protulimus in medium, ut prestantiam 
Domini corporalem ostenderemus.Absit enim ut nos 
gloriam divinitati demus,ob eam,qua rebus subjec- 
tis prestat, excellentiam? Dispensatio quidem na- 
ture humane iis qui inter homines exstitere justi, 
antecellit : peccatum enim solus non fecit 89 ; maje- 
Btas autem οἱ magniflcentiadivinitatis elevata supra 
colos est. Bt venient ad eum omnes gentes. Sermonis 
progressus apertius detegit prophetiam : indicat 
nempe gentes ad Christi agnitionem concursuras. 
Venient enim ad fidem gentes omnes per pr«edica- 
tionem vocate. Pradicabitur enim hoc Evangelium 
in universo vrbe 59. et evangelicus apostolorum so- 
nus in omnem terram exivit ?!. 


68. Vens. 3. Etambulabunt inquit, gentes mult. 
Cave pretereas sine ullo examino accuratam hujus 
gententia intelligentiam. Qua rationeillic quidem 
dictum est, Venient omnes ; hio vero, ambulabunt, 
non omnes, sed, mulie. Quia vox illa, venient, re- 
fertur ad fidem : hec vero, ambulare, ad vile insti- 
tutum. Quoniam igitur confitemur omnes fidem, 
neo tamen omnes juxta precepta vivimus : ea de 
oausa venient quidem omnes genles : ambulabunt 
vero mullze. Quod autem verbum, istud, ambulare, 
pro vita que legi consentiat sumatur, liquet. 
Beati, inquit immaculati $z via,qui ambutant in lege 
Domini 9. Sed cum,Dominusüicat: Pauci synt qui 
inveniunt viam *', quomodo nos géntes multas di- 
cimus esse ambulaturas? Quia gentes omnes secun- 
dum proprium quarumlibetgentium numorum faci- 
le enumerari possunt:homines vero,qui in gentibus 
sparguntur,multi sunt.Hic igitur Scriptura ait gen- 
tes quidem multas, sed non omnes vitam evauge- 
licam amplecli,etiamel Christi senomine insigniant 
omnes. Neque vero quoniam gentes multe nume- 
rántur,continuo homines singuli qui communi gen- 
tis appellatione comprehenduntur, hunc penitus 
numerum eequuntur. Possunt enim gentes nume- 
rari, Cappadocum, aut Galatarum, Armenorum, 
Syriorum, aut /Egyptiorum, eic, ut tot esse dican- 


9*5 Hebr. 11, 3. 


xvin, 5. ?? Psal. cxvir, 1. 9? Matth. vir, 14. 


(11)]ta sex mss. At editi, πλείονα. Aliquanto 
post ex aliquibus mss. verbum φησί addidimus. 

(12) Pro Κυρίου scriptum offendimus in aliqui- 
bus mas., Χριστοῦ. 

(413) Editi et mss, nonnulli, ἐπ᾽ αὐτόν. At Reg. 
quartus et Colb. primus et editio Romana ἐπ᾽ αὐτό, 
nempe ὄρος, Ventent ad illum montem, rectius. Mox 
tres mss., Πολλὰ προϊών. 

14) Nostri sex mss. simpliciter, ἐν τῷ χόσμῳ. 
15) Editi cum tribus Πηξ8Β., πορευόμεθα. Alii tres, 


Μωυσῆν ἤξίωται, καθόσον μείζονα (11) τιμὴν 
ἔχει τοῦ οἶχου ὁ κατασχευάσας αὐτόν. “Ὅσον δὲ 
μείζων τοῦ ᾿Αὐραάμ ; ᾿Αδραὰμ, φησὶν, ἠγαλλιά- 
σατο, ἵνα ἴδῃ τὴν ἡμέραν τῆς ἐνανθρωπήσεως" καὶ 
εἶδε, xal ἐχάρη. Kal 'A6paàp μὲν δεχάτην ἔδωχε 
τῷ Μελχισεδέχ: Μελχιφσεδὲχ δὲ τύπος ἦν τοῦ Κυ- 
ρίου (12). Ταῦτα, ἵνα τὴν σωματιχὴν ὑπεροχὴν πα- 
ραστήσωμεν. Μὴ γένοιτο γὰρ ἡμᾶς τὴν θεότητα ix 
τῆς πρὸς τὰ δοῦλα ὑπεροχῆς δοξάζειν | 'H μὲν γὰρ 
κατὰ τὸ ἀνθρώπινον οἴχονομία, ὑπὲρ τοὺς ἐν ἀνθρώ- 
ποις δικαίους. ἁμαρτίαν γὰρ οὐχ ἐποίησε μόνος" τῆς 
δὲ θεότητος ἑπήρθη dj μεγαλοπρέπεια ὑπεράνω τῶν 
οὐρανῶν. Καὶ ἤξουσιν ἐπ’ αὐτὸ (13) πάντα «a 
ἔθνη. Hpotóv ὁ λόγος γυμνοτέραν ἐχφαίνει τὴν προ- 
φητείαν, τὴν συνδρομὴν τῶν ἐθνῶν τὴν ἐσομένην 
ἐπὶ τὴν ἐπίγνωσιν τοῦ Χριστοῦ ὑποφαίνων. Ἤξουσι 
γὰρ χληθέντα διὰ τοῦ χηρύγματος ἐπὶ τὴν πίστιν 
πάντα τὰ ἔθνη. Κηρυχθήσεται γὰρ τὸ Εὐαγγέλιον 
τοῦτο ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ (14)" καὶ, Εἷς πᾶσαν τὴν 
γῆν ἐξῆλθεν ὁ εὐαγγελικὸς φθόγγος τῶν ἀποστό- 


λων. 


68. Καὶ πορεύσονται, φησὶ, ἔθνῃ πολλά. Τὴν 
ἀχρίδειαν τῆς λέξεως μὴ παραδράμῃς ἀδασανίστως. 
Πῶς ἐν μὲν τῷ, "Hfoust πάντα, εἴρηται" ἐν δὲ τῷ, 
Ηορεύσονται, οὐχέτι πάντα, ἀλλὰ, πολλά: Ὅτι τὸ 
μὲν, Ἵπξουσιν, ἐπὶ τοῦ πιστεύειν τέταχται'" τὸ δὲ 
πορεύεσθαι, ἐπὶ τοῦ πολιτεύεσθαι, ᾿Επεὶ οὖν τὴν 
μὲν πίστιν ὁμολογοῦμεν πάντες, οὐχέτι δὲ πάντος 
κατὰ τὰς ἐντολὰς πολιτευόμεβα (15), διὰ τοῦτο 
"H£oust μὲν πάντα τὰ ἔθνη“ πορεύσονται δὲ πολλά. 
Ὅτι δὲ τὸ πορεύεσθαι ἐπὶ τοῦ (10) βιοῦν χατὰ τὸν 
νόμον λαμῦάνεται: Μαχάριοι, φησὶν, οἱ ἄμωμοι ἐν 
ὁδῷ, οἱ πορευόμενοι ἐν νόμῳ Κυρίου. ᾿λλλὰ πῶς 
τοῦ Κυρίου εἰπόντος, ὅτι ὀλίγοι εἰσὶν οἱ εὑρίσκοντες 


᾿υφὴν ὁδὸν, ἡμεῖς λέγομεν ἔθνη πολλὰ πορευθήσεσθαι ; 


Ὅτ: πάντα. τὰ ἔθνη κατὰ τὸν ἴδιον ἀριθμὸν τῶν 
ἐθνῶν εὐαρίθμητα; οὐδὲ ἐν. τοῖς ἔθνεσιν ἄνθρωποι 
πολλοί. Ἐνταῦθα οὖν ὁ λόγος φησῖν,. ὅτι πολλὰ μὲν 
ἔθνη κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον βιοῦν καταδέχεται N17). 
οὐχὶ πάντα' χἂν πάντες ἑαυτοὺς ἐπὶ τῷ ὀνόματι 
τοῦ Χριστοῦ ὀνομάζωσιν. Οὐ μὴν ἐπειδὴ πολλὰ 
ἀριθμεῖται τὰ ἔθνη, ἤδη xal οἱ καθ᾽ ἕνα ἄνθρωποι, 
ὅσοι τῇ χοινῇ προσηγορίᾳ τοῦ ἔθνους συμπεριλαμ- 
θάνονται, πάντως ἀκολουθοῦσι τῷ ἀριθμῷ. Δύναται 
μὲν γὰρ ἔθνη ἀριθμεῖσθαι, τὸ Καππαδοχῶν, καὶ 
Γαλατῶν, xai ᾿Αρμενίων, ἣ Σύρων, ἣ Αἰγυπτίων, 
ὥστε λέγεσθαι τοσάδε εἶναι ἔθνη τὰ πορευόμενα ἐν 


δ᾽ Joan. virt, 56... 88 Gen. xiv, 20. 89] Petr. 11,22. ὃ Matth. xxiv, 14. 31, Psal. 


πολιτευόμεθα, Hoo an illo modo auctor scripserit, 
nescio quidem ; sed non dubito,quin utraque scri- 
ptura admitti possit. 
16) Pro illo, ἐπὶ τοῦ, scriptum reperimus in ali- 
quibus mss.. ἐπὶ τό. 
(17) Godices quatuor, καταδέξεται. Neo ita multo 
post mss. quatuor, óvoudQuctv.Editi cum uno ms., 
νομάζουσιν. Bubinde aliquot mss., οἱ καθ᾽ ἕνα ἄν- 
θρῶπον. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. II. 


τῷ νόμῳ Κυρίου" οὐ μὴν xa0'Éxactov ἔθνος τοὺς A tur gentes, que in Domini lege ambulent : neque 


ἐμπεριεχομένους ἀνθρώπους συμφώνως τὸν τῆς πο- 
λιτείας σχοπὸν χαταδέχεσθαι. Ὡς μὲν οὖν πρὸς τὰ 
ἐόδομήχοντα δύο ἔθνη, ἢ ὁπόσα δήποτε χατὰ τὴν 
οἰκουμένην ἅπασαν ἀριθμούμενα, πολλὰ τὰ πορευό- 
μενα τὴν ἐν τῇ ζωῇ πορείαν’ ὡς δὲ πρὸς τὸν ὅλον 
τῶν ἐπὶ γῆς ἀνθρώπων ἀριθμὸν, ὀλίγοι οἱ σωζόμε- 
νοι" οὕτω χαὶ (18) τὸ Εὐαγγέλιον ἀληθεύει, xal ἡ 
προφητεία οὐ μάχεται. Πάντα τὰ ἔθνη δουλεύσου- 
σιν αὐτῷ, προσχυνήσουσι δὲ ἀπὸ (10) τῶν πολλῶν 
ὀλίγοι" Πάντες, φησὶν. οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς. Καὶ ὁ 
Σοφονίας" "H£ouct τοῦ δουλεύειν αὐτῷ αὐτῷ ὑπὸ ζυγὸν 


69. Καὶ ἐροῦσι’ Δεῦτε xal ἀναδῶμεν εἷς τὸ ὄρος 
τοῦ Κυρίου, καὶ εἷς τὸν οἶχον τοῦ Θεοῦ Ἰαχώδ. 
Οἱ προχόπτοντες τῇ γνώσει, οἷονεὶ προχαταλαθόντες 
τὰ ἄνω, προχαλοῦνται εἰς τὴν ὁμοίαν ἑχυτοῖς ἀνά- 
ὄασιν τοὺς ἔτι ἐμφιλοχωροῦντας (20) περὶ τὰ κάτω, 
καὶ ταῖς ταπειναῖς τοῦ βίου μερίμναις προσδιατρί- 
ὄοντας. Ὁ συνεγερθεὶς τῷ Χριστῷ, καὶ τὰ ἄνω ζη- 
τῶν, καλείτὼ τοὺς τὰ ἐπίγεια φρονοῦντας, καὶ χει- 
ραγωγείτω αὐτῶν τὰ νοήματα πρὸς τὰ ἄνω. Ἐπεὶ 
διπλῆ τίς ἐστιν ἡ σωματικὴ πρὸς τὸ ὄρος σχέσις" νῦν 
μὴν ἐξ ὑπωρειῶν ἐπὶ χορυφὴν ἀνιόντων" νῦν δὲ ix 
τῆς ἀχρωρείας χαταδαινόντων ἐπὶ τοὺς πρόποδας, 
κατὰ τὴν διάφορον τοῦ σώματος σχέσιν, «αἱ τῆς 
παρ᾽ ἡμῶν ἐνεργείας διαφόρως ἐχτελουμένης. Μὴ- 
ποτε δὲ τὸ διπλοῦν τοῦτο (21) τῆς ἐπινοίας καὶ τῇ 
οἰκονομίᾳ τῆς ἀνθρωπότητος ἐφαρμόσει, ὥστε νοεῖν 
ἡμᾶς ὄρος τὴν ἐνανθρώπησιν᾽ νῦν μὲν τῆς σαρκὸς διὰ 
τῆς πρὸς Θεὸν συναφείας εἷς οὐρανὸν ὀψουμένης, 
νῦν δὲ τῆς θεότητος διὰ τῆς πρὸς τὸ ἀνθρώπινον 
κοινωνίας ἐπικαταδαινούσης τοῖς ὧδε (22). 


70. Δεῦτε xai ἀναθῶμεν. Προσθδῶμεν τῷ ὕψει τῆς 
θεολογίας, ἀπὸ τοῦ πάθους ἀρχόμενοι (23). Καὶ εἰς 


τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ ᾿Ιακώδ. ’Ανωτέρῶ μὲν ὁ οἶχος 
ἁπλῶς εἴρηται τοῦ Θέοῦ, ἐνταῦθα δὲ, οἶχος τοῦ 
θεοῦ ἸΙακῴδ. “Τίς οὖν ἡ αἰτία ; Ἢ γὰρ ἐχεῖ λείπει, 
4 ἐνέακῦθα παρέλκει. ᾿Αλλ’ οὐδὲν ἀργὸν τῶν τοῦ 
Πνεύματος" Δείχνυσι γὰρ ὁ λόγος, ὅτι αἱ μὲν πρῶται 
συγχαταθέσεις κατὰ τὰς χοινὰς περὶ Θεοῦ προλή- 
vts γίνονται" τὸ δὲ ἀχριδὲς τῆς πίστεως τελειοῦται, 
τρανουμένης ἤδη ἐν ταῖς χαρδίαις τῶν προχοπτόν- 
τῶν ἐπὶ τὴν γνῶσιν τῆς ἰδιότητος (24) τοῦ Θεοῦ. Διὰ 
τοῦτο τοῖς μὲν εἰσαγομένοις εἰς γνῶσιν ἁπλῶς εἴρη- 


*« Psal. Lxx1, 11. * ibid. **Soph. 111, 9. 57 Coloss. 


(18) Ita emendavimus e quibusdam mes.In prius 
editis mendose legitur, xaxa. 

(19) Inter voculas illas,6£ et àxó,adverbium πάλιν 
in tribus mss invenitur.Mox editi cum tribus mss., 
ἥξουσι, φησί, Deest φησί in aliis tribus mss. 

20) Uterque Colb.et Reg. ἰθτ[8,φιλοχωροῦντας. 

(21)Ita ex tribus mss. emendavimus. Legitur 
corrupte in excusis, Μήποτε οὖν τὸ διπλοῦν τούτου. 
ε᾿Ἐπιχαταοαινούσης τοῖς ὧδε, Ad mostra 
descendit. Ejus verbi exemplum ἃ Thesauri auctore 
queri notat Combeflsius. 

(23) Pro ἀρχόμενοι legitur in aliquibus mss., áp- 
ξάμενοι. Ejus loci heo est sententia: Ex humili ad 
sublimia ascendamus.Hoc est : A natura humana, 


4229!amen concordi unimo ab hominibus quos una- 
queque gens complectitur, illam vivendi rationem 
admitti dixeris.Et vero quod attinet ad septuaginta 
duas gentes,aut quotquot numerantur per univer- 
sum orbem, multe sunt, que in hujus vitae via 
gradiuntur : quod autem spectat ad integrum ho- 
minum in terra viventium numerum,pauci sunt qui 
salutem consequantur ; adeo verum est Evangelium, 
nec pugnat prophetia. Omnes gentes servient ei **, 
adorabunt vero e multis pauci : Ümnes, inquit,reges 
lerrez δ. Et Sophonias: Venient u4 serviant ei. sub 
jugo uno **. 

69. Et dicent : Venite δὶ ascendamus ad. montem 
Domini, et ad domum Dei Jacob. Qui in cognitione 
progressum faciunt,quasi jam superna occupantes, 
eos qui adhuc rebus infimis inherent, atque humi- 
libusvitesollicitudinibus immorantur,ad ascensum 
8uo ipsorum ascensui similem invitant. Qui cum 
Christo resurrexit, οἱ qui sursum sunt querit " 
provocet eos qui terram gapiunt,eorumque animos 
ad superna velut manu ducat. Cum duplex sit ad 
montem habitudo corporalis : nunc cuidem a mon- 
tis radicibus ad verticem ascenditur, nunc vero ab 
ejus vertice ad imam partem descenditur,juxta oor- 
poris et actionis, quam nos varie absolvimus, di- - 
veraam habitudinem.Fortasse autem duplex istheg" 
allegoria ac consideratio conveniet etiam humafie 
nature dispensationi ; ita ut humanitatem agsum- 
ptam montem esse intelligamus,cum carg' per suam 
cum Deo conjunctionem modo ad cadum usque eve- 


C hatur : modo vero divinitas utpéte ad nature hu- 


mane participationem sese *demittens, ad nostra 
descendat. —— Ln 
“10. Penil$ et dicesdamus. Accedamus ad theolo- 
gie fastigium, sumpto a passione initio. Et ad do- 
mum Dei Jacob. Superius quidem domus simplici- 
ter dicta est, Dei : hic autem, domus Dei Jacob. 
Quid igitur cause ? Aut enim illic vox hec defit : 
aut hic redundat. Verum nihil otiosum est in 3pi- 
ritus sancti verbis.Ostendit enim Scriptura, primas 
assensiones lieri per communes Dei prenotiones : 
perfici vero plenam et integram fidem, cum jam in 
eorum qui cognitione proficiunt cordibus proprie- 
tas Dei detegitur. Quapropter iis quidem qui in- 
troducuntur ad hanc cognitionem,dictam est sim- 


uit, 1, 2. 


qua passa est, ascendamus δὰ naturam divinam, 
qua pati non potest. Mentem scriptoris assecutus 
non fuerat Tilmannus, dum 810 verterat : Ad subli- 
milatem (heologiz progrediamnr, sumplo exordio a 
repressione perlurbalionum anüni. 

(24) Codex Er. 1, et. Heg. quartus cum editis, 
τῆς ἀϊδιότητος. Hinc Tilmannus, SNempilernz Dei 
nalurz. Paulo melius alter Corubef.et apographum 
Anglicum in margine, τῆς ἁγιότητος, sancitatís 
Dei. At veteres libri H. et δ. et uterque Colb. et 
ipsum apographum Anglicum in contextu veram 
lectionem ἰδιότητος illibatam servarunt. Addita lit- 
terula una, quod non raro evenit, sententiam to« 
tam corruperat. Lege Ducum. 


239 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


240 


pliciter, domus Dei : contra iis qui jamjam iustru- ἃ ται, οἶκος Θεοῦ, τοὶς δὲ στοιχειωθεῖσι λοιπὸν καὶ, 


oti sunt,dictum est,cujusnam Dei sit domus,nempe 
Dei Jacob, oui se ipse familiarem prebuit. Bgo 
enim, inquit, sum Deus Abraham, et Deus Isaac, 
et Deus Jacob. Hoc mihi est nomen eternum 58. Et 
enim,ut hos sanctos honore nulli unquam oblivioni 
tradendo afficeret, eorumdem servorum suorum 
nomina sibi aptavit,adeo ut quoties Dei fieret men- 
tio, toties et illorum mentio conjungeretur. 430 
Quamobrem iis, qui jam accessere, hoc signum 
veluti Dei peculiare adjecit, dicens : Et ad domum 
Dei Jacob. 8ed, quoniam Jacob est insuper sup- 
plantatoris et athlete nomen (Jacob siquidem sup- 
plantator appellatur ob suam adversus obnitentia 
luctam 9*: postea vero obtenta victoria premii 


loco nomen Israel accepit 1), qui adhuc proficit, ἢ 


tunc ediscit domum Dei Jacob, nimirum ea qua 
inferiora sunt, queque captum ipsius non supe- 
rant : sed tandem aliquando Deum etiam Israelis 
docebitur, cum via et ordine sint ei dispensande 
traditiones perfectiores. 

71. Et annuniiabit nobis viam suam,et ambulabi- 
mus inea. In montem nisi ascendamus, nequa- 
quam annuntiabit nobis viam suam. Quod si non 
" annuntiet nobis, quonam pacto ambulabimus ?loo 
est, si Evangelium non exceperimus, quomodo ex 
ipsius prescripto vivemus ? Qui autem desiderant 
viam discere, utique nondum ipsam novere. Qua 
igitur ratione ascenderimus in montem, vire igna- 
ri? Nimirum he voces, Venite οἱ ascendumus, pro- 
positum etudiumqueindicant festinantium;atosten- 
dunt concupita nondum ab ipsis obtineri. Verum 
enimvero quosdam eorum qui nunc ad fidem pro- 
perant, esse invicem alloqui atque adhortari credi- 
derimus. Agedum avocemus animum a rebus bumi 


repeptibus ; agite ea qua coelestia sunt, sapiamus: - 


ingrediamur in domum Dei. Illic docebimur viam, 
qua per perfectionem ad finem omnibus generatim 
proposituin simus perventuri. 

72. Ex Sion enim exibit lex, et. verbum Domini 
ezJerusalem. Interrogaconcisum hominem,Judeum 
videlicet secundum carnem, de qua lege loquatur, 
de quo verbo. Num de ea lege que per Moysen data 
est ? Sed quomodoillam ex Sion prodiisse osten- 
dent?Neque enim Moyses terram promisse heredi- 
latis ingressus est : situs autem est in Judea Sion. 


τίνος θεοῦ, ὅτι τοῦ ᾿Ιακὼύ, ᾧ ἐχαρίσατο τὴν πρὸς 
αὐτὸν οἰκειότητα. ᾿Εγὼ γὰρ, φησιν, ὁ θεὸς ᾿Αὐραὰμ, 
καὶ ὁ Θεὸς ᾿Ισαὰχ, xal ὁ Θεὸς Ἰακώδ, Τοῦτύ μοί 
ἔστιν ὄνομα (25) αἰώνιον. Ἵνα γὰρ ἀεὶ μνημόνευ- 
tov ποιήσῃ τὴν τιμὴν τοῖς ἁγίοις, συνῆψεν ἑαυτῷ τὰ 
τῶν δούλων ὀνόματα ὥστε ὁσάχις ἂν γένηται μνήμη 
Θεοῦ, τοσαυτάχις χἀχείνων τὴν μνήμην συναναφέ- 
βέσθαι. Τοῖς οὖν προσελθοῦσιν ἤδη τὸ οἱονεὶ γνώ- 
ρίσμα τοῦ Θεοῦ προσέθηχεν εἰπών: Καὶ εἷς τὸν 
οἶκον τοῦ Θεοῦ Ἰακώδ. ᾿Αλλ’ ἐπειδὴ xal ᾿Ιακὼδ ἔτι 
τοῦ πτερνιστοῦ (26) xal ἀγωνιστοῦ ἐστιν ὄνομα 
(Ἰακὼδ γὰρ πτερνιστὴς προσαγορεύεται διὰ τὴν 
πρὸς τὰ ἀντικείμενα πάλην' ὕστερον δὲ μετὰ τὴν 
νίκην ἀθλὸν ἔλαδε τὸ Ἰσραὴλ ὀνομάζεσθαι), 6 ἔτι 
προκόπτων, τάως μανθάνει τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ Ἰαχὼδ, 
τὰ ὑποδεέστερα xal ἑαυτῷ ἐφικτά' ὕστερον δὲ ποτε 
καὶ τὸν Θεὸν τοῦ ᾿Ισραὴλ διδαχθήσεται, ὁδῷ καὶ 
τάξει τῶν τελειοτέξων παραδόσεων οἰχονομουμένων 


περὶ αὐτόν. 


71i. Καὶ ἀναγγελεῖ ἡμῖν τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, καὶ 
πορευσόμεθα ἐν αὐτῇ. 'Edv μὴ ἀναδῶμεν εἷς τὸ 
ὅρος, οὐχ ἀναγγελεῖ ἡμῖν τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, ᾿Εὰν μὴ 
ἀναγγείλῃ ἡμῖν, πῶς πορευσόμεθα ; Τουτέστιν, ἐὰν 
μὴ δεξώμεθα τὸ Εὐαγγέλιον, πῶς βιωσόμεθα κατ’ 
αὐτό (27); Οἱ δὲ ἐπιζητοῦντες μαθεῖν τὴν ὁδὸν, δη- 
λονότι οὐχ ἤδεισαν. Πῶς οὖν ἀναδαίνωμεν εἷς τὸ ὄρος, 
τὴν ὁδὸν ἀγνοοῦντες ; Ἢ τὸ, Δεῦτε xal ἀναδῶμεν, 
τὴν πρόθεσιν xal τὴν σπουδὴν τῶν ἐπειγομένων 
ἐμφαίνει. οὔπω μέντοι παρίστησι τῶν ἐπειθυμητῶν 
τὴν ἐπίτευξιν. ἩἩγησώμεθα (28) γάρ τινας τῶν νῦν 
ἐπὶ τὴν πίστιν ἐπειγομένων ἀλλήλους (20) προσφω- 
νεῖν xai xapopuqv: δεῦτε ἀποστῶμεν τῷ) χαμερ 
πῶν᾽ δεῦτε φρονήσωμεν τὰ οὐράνια, εἰσέλθωμεν εἰς 
τὸν eixov τοῦ Θεοῦ. 'Exsi μαθησόμεθα τὴν ὁδὸν, δι; 
ἧς ἐπὶ τὸ κοινῶς προχείμενον ἅπασι πέρας διὰ τῆς 
τελειότητος χαταντήσοβεν. 


72.'Ex γὰρ Σιὼν ἐξελεύσεται νόμος, καὶ Ἰόγος 
Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ. Ἐρώτησον τὸν τῆς χατα- 
τομῆς ἄνθρωπον, τὸν κατὰ σἄρχα ᾿Ιουδαῖον, περὶ 
ποίου νόμου λέγει, καὶ ποίου λόγου. Τοῦ διὰ Μωυσέως 
δοθέντος νόμου ; ᾿Αλλὰ πῶς οὗτος ἀπὸ Σιὼν, δεικνύ- 
τωσαν. Μωῦσῆς γὰρ οὐχ εἰσῆλθεν εἰς τὴν γῆν τῆς 
χατασχέσεως" τὸ δὲ Σιὼν ἐν τῇ ᾿Ιουδαίᾳ. "ἄσφαλται 


Itaque juxta ipsos errat Scriptura, ut que aliud D οὖν κατ᾽ αὐτοὺς ἡ Γραφὴ, ἀντὶ ἄλλου ὀνόματος ἄλλο 


nomen loco alterius referat : etenim pro Sina aut 
Choreb protulit Sion.Atqui de sancta lege sermo- 
nem habet. De quanam ? quando lata? ubi con- 


λέγουσα᾽ ἀντὶ γὰρ τοῦ Σινὰ ἢ τοῦ Χωρὴδ, τὸ Σιὼν 
εἴρηκεν. ᾿Αλλὰ περὶ ἁγίου νόμου λέγει. Holow ; τοῦ 
πότε (ϑ0) δοθέντος ; τοῦ ποῦ γεγραμμένου ; Καὶ λόγος 


98 Exod. ii, 6, 15. 99 Gen. xxv, 25. 1 Gen. xxxri, 24-28. 


(25) Codices tres, Τοῦτό μοι, φησὶν, ὄνομα. At 
LXX, Τοῦτό μού &cttv ὄνομα. 

(26) Auotor, cum scriberet illa, ἔτι τοῦ πτερνι- 
στοῦ, etc., ad Oseam respexisse videtur.12,3, apud 
quem ita legitur : 'Ev τῇ κοιλίᾳ ἑπτέρνισε τὸν ἀδελ- 
φὸν αὐτοῦ" [n utero supplantavit fratrem suum. 

(27) Editi et mss. aliquot x«v' αὐτό. Alii qui- 
dam mss., iv αὐτῷ, non ita recte. 


(28) Pro ἡγησόμεθα edendum curavimus e mess. 
nonnullis, ἡγησώμεθα. H 

(29) Ita uterque Colb. et Reg. secundus. Editi et 
mss. nonnulli, ἀλλήλοις. 

(30) Pro τότε scripsimus, πότε, fidem multorum 
mss. secuti. Ibidem antiquilibri H. et J. et duo 
Colbertini, 7j ποῦ γεγραμμένου, 


3241 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. Il. 


242 


ix τῆς ᾿Ἱερουσαλήμ. Τὸν προφητικὸν λέγει (31). A soripta ? Et verbum ex Jerusalem. Prophetioum 


᾿Αλλὰ πανταχοῦ τῆς ᾿Ιουδαίας γεγένηται, οὐχ ὃν τῇ 
Ἱερουσαλὴμ δὲ μόνον, καὶ κατὰ τὸν ᾿Ισραήλ' ἀλλὰ 
xal ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ καὶ ἐν Νινευῇ, καὶ πολλαχοῦ 
τῆς γῆς. ᾿Αγχέσθωσαν οὖν ὑπὸ τῆς ἀληθείας, χαὶ 
χαταδεχέσθωσαν τὴν τοῦ Κυρίου νομοθεσίαν, ἀπὸ τοῦ 
σχοπευτηρίου γινομένην (32) ἀπὸ τῆς σαρχὸς τῆς 
θεοφόρου, ἀφ᾽ ἧς ἐπεσχόπει τὰ κατὰ ἀνρρώπους πρά- 
Ὑματα. Καὶ λόγος Κυρίου ἀπὸ Ἱερουσαλήμ. 'Exci- 
θεν γὰρ ἀρξάμενον εἰς πάντα τὸν κόσμον ἐπεσπάρη τὸ 
κήρυγμα. 

73. Kai χρινεῖ ἀνὰ μέσον τῶν ἐθνῶν. Ὁ Θεὸς ἐν 
μὲν συναγωγῇ θεῶν στὰς, θεοὺς διαχρινεῖ" ἐν δὲ τοῖς 
ἔθνεσι Κρινεῖ ἀνὰ μέσον τῶν ἐθνῶν. Τοῖς μὲν γὰρ 
ἁγίοις τὸ διαχρίνεσθαι πρέπει εἰς τὴν τῆς ἀξίας αὐ- 


verbum dicit. At ubique in Judza factum est, non 
autem solum in Jerusalem, et in Israel: sed in 
captivitate etiam, inque Ninive et in plerisque 
terre locis. Strangulentur igitur ἃ veritate, sanci- 
tamque a Domino legem recipiant, qure e specula 
exorta est, nempe a carne Deum gestante, e qua 
quasi e specula res humanas observabat. Et verbum 
Domini ex Jerusalem. Predicatio enim ducto illino 
initio in omnem mundum dispersa est. 


73. Vgns. 4. El judicabit inter gentes. Deus in 
deorum quidem synagoga stans, deoe dijudicabit *; 
sed in gentibus judicabit inter gentes. Sanctis enim 
convenit in ipsius dignitatis agnitione discerni : 


τοῦ ἐπίγνωσιν' τοῖς δὲ μάτην βεδιωχόσι τὸ xplve- p ii vero qui vanam vitam duxerint, judicari. 431 


σθαι. Μήποτε δὲ ἐντεῦθεν δείχνυται τὸ διάφορον εἶναι 
τῶν ἕξω (33) τῆς εὐσεδείας ἐθνῶν τὴν κόλασιν, ἀλλὰ 
μὴ μίαν καὶ τὴν αὐτήν. Καθ’ ὃ μὲν γὰρ ἐχπεπτώ- 
χασι τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ Θεοῦ, πάντες βασάνων xai 
κολάσεων ἄξιοι" xa0' ὃ δὲ διάφορα αὐτῶν τὰ κατὰ 
τὸν βίον ἐπιτηδεύματα, ἔν τε τοῖς πάθεσι τῆς ἀτι- 
μίας, xai ἐν ταῖς εἰς τοὺς πλησίον πονηρίαις, δεῖται 
κοίσεως κατὰ τῶν ἐθνῶν τῆς δ'αλαμδανούσης περὶ 
τῶν εἷς τοὺς πέλας πεπλημμελημένων. Καὶ ἐλέγξει 
λαὸν πολύν. Ἵνα δείξῃ ἡμῖν τὸ δίχαιον καὶ ἀναντίῤ- 
(xov τῆς διχαίας χρίσεως ἐπήγαγε (34) τὸ, Καὶ 
ἐλέγξει λαὸν πολύν. Ἐλέγξω γάρ σε, φησὶ, καὶ 
παραστήσω κατὰ τὸ πρόσωπόν σου. ᾿Ενταῦθα μὲν 
οὖν μάρτυρας παριστᾷ ὁ κατήγορος εἰς ἔλεγχον τῶν 
ἐγκλημάτων τοῦ χατηγοοουμένου, ἐν δὲ τῷ τῶν xpo- 
πτῶν διχαστηρίῳ αὐτὰ τὰ πράγματα ἡμῖν παρίσταται 
ἐν τῷ ἰδίῳ σχήματι, ἑκάστης ἁμαρτίας παρισταμέ- 
νης τοῖς ἡμαρτηχόσιν. κεῖ μὲν οὖν ἔλεγχος εἶς 
σύστασιν τῆς δικαιοχοισίας παραλαμδάνεται, ἐνταῦθα 
δὲ εἰς διόρθωσιν τῶν ἐφ᾽ οἷς ἐλέγχεται. Ἐφ’ ᾧ τὸν 
Τιμόθεον χρῆσθαι ὁ ᾿Απόστρλος παραινεῖ, Πᾶς μέντοι 
ἔλεγχος, ἐναργῶς χαθακτόμενος τοῦ ἐλεγχομένου, 
ἰσχυρῶς αὐτὸν βασανίζει, παριστὰς τὸ αἶσχος τοῦ 
ἁμαρτήματος, ὥστε μεγάλα εὐεργετεῖν τὸν ἀναισθη- 
τοῦντα τῶν ἰδίων πταισμάτων (35) εἰς τὴν συναισθη- 
σιν ἄγων καὶ μεταμέλειαν ἀληθινήν. Ποῖον γὰρ τραῦμα 
σωματιχὸν οὕτω δριμεῖαν ἐμποιεῖ τὴν ὀδύνην, ὁποίαν 
βάσανον ἐμποιεῖ τῇ ψυχῇ λόγος πληχτιχὸς, καθ- 
ικνούμενος τοῦ συνειδότος τῶν ἐνεχομένων τῇ αἰσχύνῃ 
τῶν xaxoc πεπραγμένων (36) ; 


C 


Sed forte hinc patet diversum esse, non unum et 
idem, nationum a pietate alienarum supplicium. 
Quatenus enim ἃ Dei cognitione exciderunt, tor- 
mentis digni sunt ac penis omnes : quatenus vero 
illorum vivendi ratio comperitur diversa, sive in 
ignominire cupiditatibus, sive in admissis adversus 
proximos flagitiis, opus est conira gentes judicio 
Dei: in quo delicta conlra proximos parata ex- 
pendentur. Et arguet populum mullum. Justi illius 
judicii equitatem evidentiamque nobis ut ostendat, 
subjunxit: Et arguet. populum multum. Arguam 
enim le, inquit, c£ statuam contra faciem tugm ὃ. 
Hic igitur Lestes producit accusator ut. reum obje- 
etis criminibus convincat, at vero in íllo rerum 
ahsconditarum judicio res ipse nobis coram sisten- 
tur in propria specie, quandoquidem singula pec- 
cata iis qui peccaverint, ponenda ob oculos sunt. 
Illic igitur reprehensio ad comprobandam judicii 
aquitatem adhibetur; hic vero ad emendanda ea, 
quorum quivis arguitur. Quamobrem Timotheum 
admonet Apostolus *, ut hac arguendi ratione uta- 
tur. Et quidem reprehensio omnis palam eum qui 
reprehenditur perstringens, ipsum vehementer tor- 
quet, cum peccati detegau* turpitudinem : ita ut 
eum qui nullo delictorum suorum sensu tangeba- 
tur, non mediocri afficiat beneficio ; quippe ad eo- 
rum conscientiam et ad veram paenitentiam ipsum 
deducat. Quale enim corporis vulnus creat acrem 
dolorem ejusmodi, cujusmodi cruciatum anime 
parit sernio objurgatorius, cum eorum qui turpitu- 


dine et opprobrio rerum male gestarum premuntur, conscientiam perstringit ? 


* Psal. Lxxx1, 1, 2. * Psal. xux, 21. 


(34) Τὸν προφητικὸν λέγει. Monet. Combefisius, 
hano esse responsionem Judeorum, quam confin- 
git Basiliue, non ipsius Basilii assertionem. 

(32) Sic mss. plerique omnes. Editi, γενομένην. 
Hio imitatus est Comtnentarii auctor Basilium, qui 
in psalinum Lix dixit et ipse Domini carnem, θεοφό- 
pov. Subinde mss. nonnulli, ἐπισχοπεῖ, Alii quidam 
et editi, ἐπεσχόπει. 

ἘΝ [ta sex mes. Vocula ἔξω ab editis aberat. 

34) Editi, ἐπήγετο xal. At mss, aliquot uti in 
contextu. Statim ubi in excusis legitur, παρίστησιν, 


* II Tim. rv, 2. 


in veteribus nostris libris scribitur, παριστᾷ, οἱ sic 
scripsimus. 2. 

(35) Editi. ὥστε μάλα εὐεργετεῖν τὸν ἀναισθη- 
τοῦντα τῶν ἰδίων ἁμαρτημάτων. Αἱ nostri sex mss. uti 
in contextu. Hoc ipso in loco uterque Colb. et Reg. 
gecundus, μεταμέλειαν ἀληθινήν. Alii tres mss. cum 
editis, μεταμέλειαν ἀλγεῖν ἦν. ad pernilentiam asperam. 

(36) Ita emendandum censuimus ex nostris Bex 
mss. In editis legitur, βεδιωμένων, eodem sensu. 
Nec ita multo post iidem nostri sex mss., μεταῦα- 
λεῖν. Editi, μεταδάλλειν. 


243 


74. Et confringent gladios suos in aratra, et lan- αὶ 


ceas suas in falces. Hic est objurgationum finis 
perutilis, ad pacificum et tranquillum statum belli 
amatores ac tumultuum auctores transferre. Cui- 
vis autem compertum est ac perspectum, Christi 
legem ac sermonem, cum pacis ac concordie causa 
git et origo, iis qui longe et prope erant positi, 
pacem annuntiasse. Itaqve et Judei et gentes belli 
deposuere instrumenta : tum que in congressu et 
in pugnis cominus commissis ac statariis adhiberi 
solent, que vocavit propheta gladium : tum que 
ad vindictam eminus sumendam cuduntur ; quae ait 
esse hastas et lanceas. Imo heo ferramenta in ine- 
trumenta agricolationi accommoda a verbo quod de 
Jerusalem egressum est, voluit immutari. Quam- 
obrem exitiosus ille gladius idoneus est, qui vita- 
lia semina animabus ratione preditis per sapien- 
tiam insita preparet : quippe qui sit conversus in 
aratrum, quod es que obduruerant, emollit, avellit 
Bpinas, et ea quibus gratia colestis incolumis 
gervetur, prestat. Lancea autem, cujus est eminus 
impetere ac propellere, in id vertenda eret, 482 
cui inest facultas cominus colligendi, societatem- 
que conciliandi. Nam ejusmodi falces cogunt in 
unum dispersa, etin unum eumdemque manipulum 
spicas astringunt. Est igitur rationalis quedam 
messis, ad quam colligendam opus sit idoneis in- 
*irumentis, de qua dictum est. Levate oculos ve- 
strós, et videte quia regiones albz sunt *. Nemo igi- 
tur bella sciens, ad hanc messem aptus est. Sed 
suos dissiptlos ad hanc segetem demetoendam emi- 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


244 


74. Καὶ συγχόψουσι τὰς μαχαίρας αὐτῶν sie 
ἄροτρα, καὶ τὰς ζιδύνας αὐτῶν εἰς δρέπανα. Τοῦτό 
ἐστι τὸ εὔγρηστον τέλος τῶν ἐλέγχων, μεταθαλεῖν 
πρὸς εἰρηνιχὴν κχατάστασιν τοὺς φιλοπολέμους xai 
ταραχώδεις. Δῆλον δὲ παντὶ, ὅτι ὁ Χριστοῦ νόμος 
καὶ (37) λόγος, τὸ εἰρηνικὸν καὶ συμδατικὸν ἔχων" 
εἰρήνην ἐκήρυξε τοῖς μαχρὰν xal τοῖς ἐγγύς' ὥστε 
xai τοὺς ᾿Ιουδαίους καὶ τοὺς ἐξ ἐθνῶν καταθεμένους 
τὰ πολεμιστήρια, τά τε πρὸς τὴν ἐχ τοῦ σύνεγγυς 
ἐν τοῖς συστάδην γινομένοις (38) ἀγῶσι συμπλοκὴν 
ἅτινα εἶπε μάχαιραν, xai τὰ πρὸς ἄμυναν τὴν διὰ 
μαχροῦ παρεσχευασμένα,, ἅτινα εἶναι δόρατα vai 
ζιδύνας φησι" ταῦτα (39) δὲ εἷς τὰ τῆς γεωργίας 
ἐργαλεῖα μετασχευάζειν τὸν λόγον τὸν ἐν τῆς "Iepou- 
σαλὴμ, ὥστε τὴν φθαρτικχὴν μάχαιραν σπερμάτων 
ζωοποιῶν, τῶν (x τῆς σοφίας ἐγγινομένων ταῖς λο- 
γικαῖς ψυχαῖς, εἶναι παρασχευαστιχήν' ἄροτρον γε- 
νομένην ἀπαλῦνον τὰ πεπωρωμένα (40), ἀκάνθας 
ἀνατρέπον, οὐρανίας χάριτος φυλαχτηρίων (41) ποιη- 
τιχόν. Ἢ δὲ ζιδύνη, τὸ πόῤῥωθεν χατακοντίζον, καὶ 
ἀπωθούμενον εἷς τὸ συναχτιχὸν lx τοῦ σύνεγγυς, καὶ 
χοινωνίας συνδετικόν, Τοιαῦται γὰρ αἱ δρεπάναι, 
συνάγουσαι τὰ διεσχορπισμένα, xol εἷς χοινωνίαν 
δράγματος συνδέουσαι τοὺς ἀστάχυας. Ἔστιν οὖν τι 
καὶ λογικὸν θέρος, εἰς ὃ χρεία τῶν ἐπιτηδείων ὀργά- 
νων, περὶ οὗ εἴρηται ὅτι, Επάρατε τοὺς ὀφθαλμοὺς 
ὁμῶν, καὶ ἴδετε ὅτι αἱ χῶραι λευχαί slow. Οὐδεὶς 
οὖν πολεμοποιὸς πρὸς τὸν θερισμὸν ἐπιτήδειος. ᾿Αλλὰ 
τοὺς ἰδίους μαθητὰς πρὸς τὸν θερισμὸν τοῦτον ἀπ- 
ἐστειλς, περὶ ὧν xai εἴπεν. Ὁ μὲν θερισμὸς πολὺς, 
οἱ δὲ ἐργάται ὀλίγοι. Τούτοις οὖν τοῖς θερισταῖς, 


sit, de quibus ait: Messis quidem multa, operarii C διὰ τὸ μὴ ἔχειν πολέμου ὄργανον ἐν ταῖς καρδίαις, 


autem pauci*. Itaque hujusmodi messoribus, ut 
pote instrumentum belli in cordibus suis non ge- 
stantibus, potestatem dedit afferendi pacem domi- 
bus, quas essent ingressuri 7. Mem 

75. Et non accipiet gens contra gentem? gladium. 
Quandiu quidem instar ignis desseviret mundane 
gapientie sermo, gentes in se invicem insurgebant, 
quippe quae sermonis gladium valde exacutum, 
eumque meditatione ac rerum probabilium specie 
fulgentem in seinvicem distringerent. Sed ubi pri- 
mum advenit pax nosira *, Deoque gloria in altis- 
simis, et in terra pax annuntiari cepit ?,'tum omne 
simul mendacium veritas ad silentium redegit. Que- 
madmodum enim, aquila alicunde in conspectum 


ἔδωχε δύναμιν τοῦ ἐναφιάναι (42) εἰρήνην τοῖς οἴκοις, 
εἷς οὕς By εἰσέλθωσιν. 


— ^45. Kai οὐ λήψεται ἔθνος ἐπ’ ἔθνος μάχαιραν. 


Ἕως μὲν ἐνηργεῖτο διαπύρως ὁ τῆς τοῦ κόσμου σο- 
φίας λόγος, ἀλλήλων τὰ ἵθνὴ Καξεπὰγίσταντο, σφο- 
δρῶς ἡχονημένην τῇ μελέτῃ xal τῇ mt 

στίλόουσαν τοῦ λόγου τὴν μάχαιραν ἀλλήλοις ἄντ- 
ἐπιφέροντες. ᾿Επειδὴ δὲ ἦλθεν ἡ (A3) εἰρήνη ἡμων, 
καὶ χατηγγέλη δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, xai ἐπὶ γῆς 
εἰρήνη, ἅπαν ὁμοῦ τὸ ψεῦδος τῇ ἀληθείᾳ ὅπεσιώπη- 
σεν, Ὥσπερ ὀρνέων λάλων πολυφωνία" ἀθρόως κατ- 
ἐσιγάσθη, ἀετοῦ ποθεν αὐτοῖς ἐπιφανέντος ἄνωθεν" 


desuper veniente, avium loquacium garrulitas de- ἢ οὐκέτι τοὺς ἀλλήλων καταδάλλουσι λόγους" ὃ μὲν, μὴ 


repente conticuit, ita non amplius alii aliorum 


5 Joan. 1v, 35. *Luc. x,2. " Matth. x, 12. 

T Sic mss. quatuor. Editi et unus mss. xai ὃ, 

38) Editi et duo mss. γενομένοις. Alii quatuor, 
γινομένοις. 

(39) Ila nostri sex mss. At editi, ταύτας. Mox 
iidem illi sex mes., μετασχευάζειν. Editi, μετα- 
σχευάσειν. 

(40) Uterque Colb. ct reg. quartus cum duobus 
Duceanis, ἀποπλῦνον tà πεπωρωμένα, Unus codex 
Combef. et Anglic. una cum editis, τὰ πεπυρωμέ- 
va, haud recte. lbidem tres. mss., ἀχάνθας &va- 
σπων. Alii tres cum editis, ἀχάνθα ἀνατρεπον, haud 


5 Ephes. II, 14. 


εἶναι πρόνοιαν τὸ παράπαν, ὁ δὲ μέχρι σελήνης mpo- 


? Luc. 11, 14, 


dissimili sensu. 

(41) Editi et veteres libri H. οἱ J. et Colb. pri- 
mus φυλακτήριον. Αἱ Codex F. et Anglic. et Regii 
terius οἱ quartus cum Colb. secundo, φυλαχτη- 
ρίων, recte. Aliquanto post editi cum tribus mss., 
συναχτιχόν. Alii tres, συνέχτιχόν. 

(42) Colb. primus, τοῦ ἐπαφιέναι. Mox quatuor 
ms88., εἰσέλθωσιν. Alii duo et editi, ἔλθωσιν. Neo 
ila multo post duo Colbertini, χατεπανίστατο. 

(43) Ite quinque mss. Deest articulus in editis. 


— 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. II. 


246 


διήκειν αὐτὴν λέγων" οὐχέτι περὶ ψυχῆς" ὁ μὲν θνη- Α sermones ac sententias convellunt. Alter quidem 


τὴν, ὁ δὲ (44) ἀθάνστον ἀποφαινόμενοι. Τὰ περὶ 
εἱμαρμένης, ὁ μὲν πάντων αὐτὴν xpatciv: ὁ δὲ μηδὲ 
εἶναι αὐτὴν τὸ παράπαν. Ἐπειδὴ δὲ ἦλθεν d μωρία 
τοῦ κηρύγματος, xal ὁ ἐσταυρωμένος δοξάζεται, xal 
ἀνάστασις πιστεύεται (45), χαὶ χρίσις ἐλπίζεται" 
τὸν πρὸς ἀλλήλους πόλεμον τὰ ἔθνη καταλύσαντα, 
τὴν ἡσυχίαν ἄγει. Φοθοῦμαι δὲ μὴ θεαταὶ λοιπὸν τοῦ 
ἡμετέρου κολέμου γίνωνται. Καὶ ἐπειδὴ πρὸ τούτου 
ἅπας ὁ βίος αὐτοῖς ἐν τῇ τῶν ματαίων λόγων μαθή- 
σει χαταναλίσχετο (46) ὡς τῆς διαλεχτικῆς πολεμι- 
κῆς οὔσης διαλόγου (47) Οὐ μὴ, φησὶν, μάθωσιν 
ἕτι πολεμεῖν ἀντὶ τοῦ, Οὐχέτι τοῖς διδασχάλοις τῆς 
λογομαχίας προσδιατρίψουσιν. 


ulam omnino negabat esse providentiam; alter 
vero ipsam contendebat ad lunam usque 8680 ex- 
tendere. Nec ultra disceptatur de anima. Hic qui- 
dem affirmabat eam morti obnoxiam, ille vero 
immortalem esse statuebat. Ha de fato moveban- 
tur quastiones : alius quidem id rerum omnium 
potiri, alius ipsum nullo modo exsistere asserebat. 
Sed, quia advenit predicationis stultitia 19, atque 
erucifixo datur gloria, quia resurrectio creditur, 
speraturque judicium, gentes, mutuis bellis seda- 
tis, otium agunt. Vereor autem ne tandem gentiles 
ipsi belli nostri fiant spectatores. Jam vero cum 
omnis eorum vita antea in vanorum et inutilium 


sermonum disciplina consumpta fuerit (siquidem sermocinatrix dialectica pugnis et rixis gaudet), Non 
ultra, ait, discent bellum gerere; ac si diceret : Magistris contentionis verborum non amplius operam 


dabunt. 


76. Kal νῦν, olxoc τοῦ 'Jaxo6, δεῦτε xal πορευ- B. 76. VEgns. 5. Et nunc, domus Jacob, venite, et 


θώμεν τῷ φωτὶ Κυρίου. Δευτέρα χλῆσις (48), ini 
τὰ τελειότερα προκαλουμένη τοὺς εὐεργετουμένους. 
Μετὰ γὰρ τὸ ἀναθῆναι εἰς τὸ ὄρος Κυρίου, καὶ ὗπερ- 
κύψαι τὰ γήινα' olov καθαρωτέρας μεταλαύόντα αὐ- 
γῆς (49), φωτί ἐστιν ἐντυχεῖν θείῳ, φωτίζοντι ψυχῆς 
ὀφθαλμοὺς εἰς κατανόησιν τῶν μαχαρίων καὶ νοη- 
τῶν θεαμάτων χσὶ θείων (60) θεωρημάτων. “Ὅμοιον 
τούτῳ καὶ τὸ καρὰ τῷ Ψαλμῳδῷ" Ηροσέλθετε πρὸς 
αὐτὸν, xai φωτίσθητε: καὶ τὰ πρόσωπα ὑμῶν οὐ 
μὴ καταισχυνθῇ. Οὐ χαταισχύνεται γὰρ ἐφ᾽ οὖς ἂν 
σημειωθῇ τὸ φῶν τοῦ προσώπου Κυρίου. Ὁ δὲ τὰ 
φαῦλα πράσσων, μισεῖ τὸ φῶς. ᾿Επειδὴ (51) δὲ ὁ 
οἶκος τοῦ Ἰακὼδ φῶς αὔταρχες τὴν ἐκ τοῦ νόμου 
διδασχαλίαν xal ἑαυτὸν ὁπείληφεν ἠπατημένως (52) 
ὁδηγὸν εἶναι τυφλῶν, φῶς τῶν ἐν σχότει, διορθούμε- 
νος αὐτῶν τὴν ἄγνοιαν ὁ λόγος φησί᾽ Δεῦτε xai πο- 
ρεὐυθῶμεν, μὴ τῷ προφητιχῷ, μὴ τῷ νομιχῷ φωτὶ, 
ἀλλὰ, Τῷ φωτὶ τοῦ Κυρίου. Καὶ γὰρ καὶ λύχνοι 


χρήσιμοι, ἀλλὰ πρὸ ἡλίου" ἀστέρες τερπνοὶ, à), 


ἐν νυχτί, El. δὲ γελοῖος, ἡλίου λάμποντος, ὁ λύ- 
χνον ἑαυτῷ παραφαίγων (53), πολλῷ γελοιότερος ὁ, 
Ἐῤαγγελίου Κηρυσσομένου, τὴ σκιᾷ τῇ νομιχῇ παρα- 
μένων. 

TT. ᾿Ανῆχε γὰρ τὸν λαὸν αὐτοῦ, τὸν οἶχον τοῦ 
Ἰσραήλ. Χαλεπωτάτη ζημία ἡ ἀπὸ Θεοῦ ἐγκατάλει- 
dic. Οἱονεὶ ἀπὸ ἰσχυρᾶς κατοχῆς χειρῶν, τῷ ἀνέσει 
τῶν δαχτύλων, οἷς τέως περιεδέραχτό (54) τις τοῦ 

191 Cor. 1, 21. 


41 Pgal. xxxi, 6. 13 Peal. iv, 7. 


ambulemus lumine Domini. Secunda est vocatio 
qu& beneficiis affectos ad perfectiora invitat. Post 
quam enim ascendit quis in montem Domini, eva- 
Sitque terrenis superior, huio lioet velut jam pu- 
rioris lucis participi, divinum lumen assequi, quo 
illustrati anime oculi beata spiritualiaque speota- 
cula ac divinas contemplationes percipiunt. Huio 
gententiee et apud Psaltem aliquid simile reperias : 


Accedite ad. eum, el. illuminamini : ei facies vestre. 


non confundeniur 1. Non confunduntur enim supery 
quos signatum fuerit Jjumen vultus Domini 13, Qui 
autem mala 483 agi, odit lucem 18. Quoniam vero 
domus Jacob doctrinam legis sufficiens sibi lumen 
esse, seque ducem ceecorum esse falso arbitrata 
est, lucem videlicet eorum qui iti tenebris ambu- 
lant, Scriptura eorum ignorantiam corrigens ait : 
Venile et ambulemus, non prophetico, non legali 


lumine, sed 4umine Domini. Etenim sunt etiam 


usui lucerna, sed ante solem; stelle jucunde, sed 
in nocte. Quod si is ridiculus censetur, qui, solo 
exsplendescente, lucernam sibi prelucentem tene- 
ret, multo magis ridiculus est, qui, predioato 
Evangelio, in legali umbra commoratur. 

T1. V&gnRs. 6. Dimisit enim populum suum, domum 
Israel. Deseri & Deo damnum est gravissimum. 
Perinde ac si manus valide ao fortes aliquid deti- 
nerent, ac digitis quibus quispiam rem hactenus 


15 Joan. 111, 20. 


(44) Sio quinque mss. At Reg, primus, quem ]) mss., προχαλουμένη. Editi et Reg. primus, wposxa- 


semper seouti sunt typographi, o laud longe 
tren m88., οἱ δὲ μηδὲ εἶναι. Alii tres cum editis, 


(45) Editi ei tres mss., ἀνάστασις xal χρίσις πι- 
στεύεται tóv* ged. hunc locum ex aliis tribus mss. 
emendevimus. 

(46) Editi e . primo, κατηναλίσχέτο. Alii quin- 
que mss. καταναλίσχετο. 

(47) Uterque Combef. et alii tres mss. conjun- 
tim, τῆς διαλόγου. Kditi vero et Colb. secundus 
duabus vocibus, διὰ λόγου. 

(48) Editi οἱ Codex Fr. 1, ἢ λύσις, corrupte. At 
multi alii mss., κλῆσις, emendate. Ibidem quinque 


λουμένη. 
(49) Pro αὐγῆς legitur in excusis, αὐτῆς, incuria 
operarum. MEN . 
(50) Editi cum tribus mss., νοητῶν xai θείων. Alii 
ires mss. ita, ut in contextu legitur. Mox tres mss., 
παρὰ t . I 
(51) ΑΝ ms8. Αἱ editi cum Reg. primo, 
int 


(52) Reg. quarlue, ἠπατημένος. . 
(53) Editi cum tribus mss., παραφαίνων. Alii tres 


ms8., παρεμφαίνων. . 
54) Codices ires, περιεδέδρακτο, Alii tres cum 


editis, περιδέδρακτο. 


247 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


248 


suspensam apprehendebat solutis, ipsam, utpote a À κατεχομένου, ἀφῆχεν αὐτὸ τῆς ἰδίας συντηρήσεως 


se non amplius retentam ao conservatam, precipi- 
tem agi sineret : ita non jam populum a Deo reti- 
neri sententia isthaec indicat. Ea autem quee sequun- 
tur,ob quasnam causasDei manibusquis dimittatur, 
edocent : Quia repleta est. ut ab initio. regio eorum 
auguriis, ul ea qux alienigenarum. Vides quantum 
malum auguratio sit. Est in causa cur is, qui in ipsa 
studium ponit, Dei providentia ac cura destituatur. 
Attamen plerique Christianorum huic aures accom- 
modant, id nihili ducentes subauscultant, captapt- 
que rumores, et ad symbola ac signa mentem appel- 
lunt.Sternutavit quispiam, inquit, loquente me: pro- 
fecto id aliquid significat. Me aliquis & tergo vocavit, 
etiam idipsum impedimento mihi est. Impingitur 
pes egredientis alicui offendiculo : vestimentum de- 
tentum fuit. [mo vero nonnulli qui valde clari sunt 
ac celebres, quique judicem e colo affuturum, pre- 
stolantur, tanquam nihil sua interesset, in hec 
vitia incidunt. Sed audi populum qui hec curiosa 
consectaretur, abjectum esse. Siquidem in lege 
Mosaica auguria,divinationes, omina atque auspicia 
tanquam demonum inventa vitio olim vertebantur. 
Non enim, inquit, hariolabimini, neque auspicabi- 
mini 125, Gentes enim, inquit, quas Dominus Deus 
disperdet a facie sua, illx divinationes et. vaticinia 
audient : tibi autem. non sic dedit Dominus Deus 
tuus "6. Absurdum enim fuerit, eum qui ex Dei le- 
gibus ac institutis consiliorum suorum rationem 
inire potest, ad decernendum de rebus agendis sibi 
in consiliarios bruta animalia adhibere : imo vero 


B 


ἐχπεσεῖν' οὕτως ὁ λόγος ἐμφαίνει ἀπεριχράτητον 
ὑπὸ τοῦ Θεοῦ τὸν λαὸν εἶναι. Διὰ ποίας δὲ αἷτίας 
ἀφίεται τις τῶν χειρῶν τοῦ θεοῦ, τὰ ἐφεξῆς διδάσχει" 
Ὅτι ἐνεπλήσθη ὡς τὸ ἀπαρχῆς 4 χώρα αὐτῶν 
χληδονισμῶν, ὡς dj τῶν ἀλλοφύλων. “Ορᾷς ἡλίκον 
χαχὸν τὸ χληδονίζεσθαι. Ἔξω τῆς παρὰ Θεοῦ ἐπι- 
μελείας ποιεῖ τὸν ποοσέχοντα αὐτῇ. Πολλοῖς δὲ τῶν 
Χριστιανῶν ἀδιάφορον ὠτακουστεῖν, xal φήμας θη- 
ρᾶσθαι, xal συμδόλοις προσέχειν. "Ἑπταρέ (55) τις, 
φησὶν, ἐπὶ τῷ λόγῳ, καὶ τόδε σημαίνει. Κατόπιν 
μὲ τις dvsxd)eot χαὶ ἐμπόδιον τοῦτος Ὁ ποὺς 
προσέπταισεν ἐξιόντος: τὸ ἱμέτιον ἐνεσχέθη. Καὶ 
τῶν πάνυ γνωρίμων καὶ τῶν ἀναμενόντων κριτὴν ix 
τῶν οὐρανῶν τινες τούτοις ἀδιαφόρως τοῖς βλαὄε- 
ροῖς περιπίπτουσιν. ᾿Αλλ᾽ ἄχουε, ὅτι ἀπεῤῥίφη ὁ λαὸς 
ὁ ταῦτα περιεργαζόμενος. Πάλαι (50) γὰρ καὶ ἐκ 
τοῦ Μωυσέως νόμου, κληδόνες, xal μαντεῖαι, xai 
οἴωνισμοὶ, καὶ ὀρνιθοσκοπίαι διαδέδληνται, ὡς δαι- 
μόνων εὑρέματα. Οὐκ οἰωοιεῖσθε γὰρ, φησὶ, οὐδὲ 
ἀρνιθοσχοπήσεσθβε. Τὰ γὰρ ἔθνη, φησὶν, οὕς Κύ- 
ριος (57) ὁ Θεὸς ἐξολοθρεύσει πρὸ προσώπου aó- 
τοῦ, οὔτοι χληδόνων xal μαντειῶν ἀκούσονται" 
σοὶ δὲ οὐχ οὕτως ἔδωκε Κύριος ὁ Θεός σου. 
Ἄτοπον γὰρ, τὸν ἔχοντα τὴν ἐχ τῶν δικαιωμάτων 
τοῦ Θεοῦ συμόουλίαν, πρὸς τὴν ὑπὲρ οὐ πραχτέων 
σκέψιν συμδούλους ἑαυτοῦ παραλαμθάνειν τὰ ἄλογα, 
μᾶλλον δὲ οὐδὲ συμδούλους (58), ἀλλὰ διδασκάλοις 
χρῆσθαι χαὶ νομοθέταις. Καὶ τὸν μὲν ἑδαυτοῦ χίνδυ.- 
νον παραχείμενον καὶ ἐν ὀφθαλμοῖς ὄντα οὐχ εἶδεν (59) 
ὁ ὄρνις" σοὶ δὲ τὸ μέλλον προαγορεύει, καὶ τῆς μὲν 


ne in consiliarios quidem, sed potius iis uti magi- C καλιᾶς ἀποπτὰς, τροφὴν πορίσαι τοῖς νεοσσοῖς, 


Stris atque legislatoribus. 484 Ac quidem avis 
qum periculum sibi impendens et ob oculos positum 
non novit, tibi est futurum predictura. Et. certe 
illa e nido avolans, escam pullis euis comparatura, 
plerumque re infecta rediit : tamen inanis ille avis 
motus tibi est loco vaticinii veracissimi, tibique 
futurum detegit. Quod &i demonum opera fraudu- 
lenter oireumvolant, ne tu, queso, sedeas, hisce 


&npaxtoc ἐπανῆλθε πολλάχις" σοὶ δὲ μαντεῖον γέγο- 
νεν ἀψευδὲς, xal τοῦ μέλλοντος ἀποκάλυψις ἡ ματαία 
τοῦ ὄρνιθος χίνησις, Εἰ δὲ ἀπὸ δαιμόνων ἐνεργείας 
ἀπατηλὰ περιπέτονται, μή μοι χαθέζου δαιμόνων 
ἀπάταις προσχεχηνὼς, μηδὲ γίνου διαδολικαῖς ἔχδο- 
τος ἐνεργείαις" ὅς ἐπειδὰν ἅπαξ λάδῳ ψυχὴν εὐάγωγον 
εἰς ἀπώλειαν, πάντα τρόπον αὐτῇ παραχρώμενος (60), 


οὐχ ἀνίησιν. 7. 


demonum fallaciis intentus, neque sis diabolicis operibus deditus : qui cum semel arripuerit animam 
jn exitium propendentem, modis omnibus ea abutens, ipsam non dimittit. 


78. Sed et corvi crocitantes, οἱ aquilae lugentes 
ob prede inopiam, cor superstitiosum perterrefa- 
ciunt : et tanta est inimici in hominem petulantia, 
ut si vel felis apparet, vel canis caput exserit, vel 
mane occurrit homo, quamvis ex amicissimis, cu- 
jus aut oculus, aut dextrum crus vulneratum sit, 
resiliat, pedemque referat, et plerumque oculos 


18. Deut, xviu, 10, 12. !* ibid. 14. 


(95) Sic tres mss. At editi cum aliis tribus, 
ἑπτάρη. Docte et fuse ostendit Duomus sternuta- 
meuta inter ineptias ominantium numeranda esse. 

(960) Editi, πάλαι μέν. Deest μὲν in nostris sex 
T88. 

(57) Editi et Reg. primus, quo usi sunt typogra- 
phi, φησὶν, ὁ υἱὸς x«l. Αἱ mss. quinque nt in 
contextu, nisi quod in tribus scriptum sit, ξξολο- 
θρεύει, disperdit. ftatim mss. nonnulli, δέωχε 

(ος. 
58) Pro olim edito συμδούλοις invenitur in eex 


78. ᾿Αλλὰ xai χρώζοντες κόρακες, καὶ ἀλύουτες 
ἀετοὶ δι’ ἀπορίαν θήρας, τὴν δεισιδαίμονα καρδίαν 
πτήσσουσι' xal τοσαύτη τοῦ ἐχθροῦ ἡ εἰς τὸν ἄνθοω- 
πον ὕύρις, ὥστε xal γαλῆ παραφανεῖσα, καὶ κύων 
διαχύψας, καὶ ἄνθρωπος ἐπιφανεὶς ἕωθεν, κἂν τῶν 


D οὐνουστάτων 7j, ὀφθατμὸν δὲ ἢ σχέλος δεξιὸν πε- 


πληγὼς (61), ἀπεπήδησε, καὶ ἀπετράπη, xal ἀπεκα- 


ms883., συμδούλους. 

(59) In aliquibus mss. scriptum invenimus, οἵδεν. 
Mox mss. nopnulli, προθαγορεύσει. 

(60) Alii mss., καταχρώμενος" alii cum editis, 
παραγρώμενος. Mox treg mss., χράζοντες, vocife- 
ran'es : sed dubium non est quin alia lectio, cum 
corvorum propria sit, preeferri debeat. Ibidem post 
vocem χόραχες adduntur illa, ἐπὶ δὲ τοῦ κλάζειν 
λέγεται, sed quid. sibi velint heo verba, non satis 
intelligo. 

(601) Ita quinque mss. At editi, 7j πεπληγός. 


449 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. II. 


450 


λύψατο πολλάκις τοὺς ὀφθαλμούς. Τί ἐλεεινότερον τοῦ αὶ obtegat. Quid magis miserandum quam hoc vivendi 


τοιούτου βίου, πάντα ὑποπτεύειν, ὑπὸ πάντων ἐμ- 
ποδίζεσθαι, δέον πανταχόθεν αὑτοῦ τὴν ψυχὴν πρὸς 
θεὸν ἐπανάγειν (02) ; Ὅταν ἔδῃς ὄρνιθας διαπετομέ- 
νους τὸν ἀέρα, μὴ τὰ σχήματα τῶν πτήέσεων περι- 
ἐργάζου, εἰ χύχλους δπὲρ χεφαλῆς ἡμῶν περιγρά- 
φουσιν, f, ἀντιπρόσωποι φέρονται, ἢ ix τῶν κατόπιν 
ἐφίπτανται, ἢ πρὸς τὰ πλάγια μεταθδαίνουσι. Ταῦτα 
καταλιπὼν, τοῦ Δημιουργοῦ τὴν ἐπ᾽ αὐτοῖς σοφίαν 
καὶ διχχόσμησιν θχύμασον * πῶς βάρος τοσοῦτον δι᾽ 
ἀέρος φέρεται᾽ πῶς ἡ ἁπαλὴ τοῦ ἀέρος φύσις ὄχημα 
γίνεται τῷ πτεοῷ" πῶς τῇ μὲν ἐχτάσει τῶν πτερῶν 
ἐπινήχονται τῷ ἀέρι, τῇ δὲ οὐρᾷ οἷον πηδαλίῳ τὴν 
πτῆσιν ἑαυτῶν ἀπευθύνουσι " πῶς ὅσα βαδίζειν ἐστὶν 
ἀνεπιτήδεια, τῷ πτερῷ τὴν χρείαν τῶν ποδῶν ἐχπλη- 
pot. Ὅσα νηκτικὰ (63), ὅσα ἁρπαχτιχὰ, πρέπουσαν 
τῷ βίῳ τὴν κατασχευὴν ἔχει (64) τοῦ σώματος. Τοῖς 
μὲν γὰρ ὄργανα πρὸς τὴν ἁρπαγὴν, οἱ ὄνυχες" τοῖς 
δὲ οἱονεὶ κῶπαι οἱ ὁμένες εἰσὶ τῶν ποδῶν’ ὥστε τῷ 
πλάτει τῆς βάσεως ῥᾷον διωθεῖσθαι τὸ ὕδωρ κατὰ τὴν 
κίνησιν. Πάντα γέμει τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ * πάντα γὰρ 
ἐν σοφίᾳ ἐποίησεν. Ὁ δὲ μικρόψυχος, καὶ ταπεινὰ 
φρονῶν (65), τὰς τῶν ἀλόγων κινήσεις τῷ ἰδίῳ σχοπῷ 
συναρμόζειν ἐπιχειρῶν, καταλιπὼν Θεὸν, δαίμοσιν 
ἐπιδούλοις ἔχδοτον ἔδωχεν (66) ἑαυτὸν, oi τῷ κρατεῖν 
τοῦ ἀέρος ὧδε χαὶ ὧδε στρέφειν ἐπινοοῦντες τοὺς 
ὄρνιθας, ἀθεράπευτον τὴν ἁπάτην τῶν ἀνοήτων cuv- 
ἐχουσι. Ταῦτα εἴ καὶ παρεχδατιχώτερον εἴρηται, 
ἀλλ᾽ οὐκ ἀχρήστως ὁ λόγος τῇ Ex τοῦ ῥητοῦ ἀφορμῆ 
εἷς θεραπείαν τῶν ἀνοήτων ἐχρήσατο. Σημειωτέον δὲ 
ὅτι τὸν κληδονισμὸν ἴδιον ἐπιτήδευμα τῶν Φυλιστιαίων 
ἡ Γραφὴ παραδίδωσι, τουτέστι τῶν [[αλαιστινῶν * 
τούτους γὰρ καὶ μόνους ἀλλοφύλους ἔθος αὐτῇ ὀνο- 
μάζειν. Ὥσπερ γὰρ Χαλδαῖοι γενεθλιαλογίαν, καὶ 
Αἰγύπτιοι φαρμαχείας xal ἐπαοιδὰς, καὶ Κρῆτες 
οἰωνιστικήν' οὔτε xal οἱ ἀλλόφυλοι τὸν κληδονισμὸν 
ἰδιώσαντο. Πρὸς οὖν αὰ ἴδια ἑαυτῆς χαχὰ ἐπανῆλ 


ἡ χώρα, γενομένη ὡς. τὰ ἐξκρχῆς. | 


genus, quo nihil non suspectum habetur, suntque 
omnia impedimento, cum potius animam suam 
undelibet ad Deum reducere deberet ? Cum videris 
aves per aerem volantes, ne curiosius volatus mo- 
dum rationemque explores : num acilicet circulos 
super caput nostrum describant : an in obveream 
faciem ferantur; utrum a tergo advolent, au in 
obliquum deflectant. His omissis, renitentem in 
ipsis Conditoris sapientiam ordinationemque admi- 
rare : qui flat ui moles tanta per aerem feratur: 
quomodo liquida aeris natura pennis flat vehicu- 
lum : quomodo aerem tranent passis alis; cauda 
vero quasi gubernaculo volatum suum dirigant ; 
qua ratione quecunque ad incedendum non sunt 


B idonee, vicem pedum alis suis suppleant. Qusecun- 


que aves 8unt natatiles, quecunque sunt rapaces, 
Sortie sunt corporis constitutionem vitse sue ido- 
neam atque convenientem. Aliis quidem data sunt 
instrumenta rapine accommoda, ungues scilicet ; 
in aliis vero veluti remorum loco reperiuntur po- 
dum membrane; ut per plantarum latitudinem 
juxta modum impressnm aqua facilius propulsetur. 
Nihil non est plenum Dei sapientia : siquidem 
omnia in sapientia fecit 15, Qui tamen parvi est ani- 
mi, quique abjecta et humilia sapit, animantium 
motus ad suum propositum accommodare molitur, 
ac Deo derelicto insidiosis demonibus manoipatum 
80 prestat et addictum : qui cum in aere domi- 
nentur, volucribus ut huc et illuc se circumagant 
auctores sunt, faciuntque ut error insipientium 88- 
nari non possit.Quanquam plus equo digressus hae 
retuli, ea tatnen, occasione ex allatis arrepta, ad 
medelam insipientibus adhibendam non inutiliter 
oratione complexi samus. Advertendum autom est 
quod Striptura tradat divinationem Philistheeis, 
hoc est, Palaestinis, peculiare exercitium ease ; 
solet enim hosce solos nominare alienigenas.Quem- 


admodum enim-Chaldsi predictionem et notationem cujusque vite ex nutali die, JEgyptii veneflcia 
et. Íncántamenta, Cretes auspicandi ariem : ita et allophyli divinationem sibi peculiariter vindicarunt. 
Itaque ad mala sibi propria redit regio illa, ad statum pristinum redacta. 


78. Καὶ τέχνα πολλὰ ἀλλόφυλα ἐγενήθη (67) iv 
αὐτῇ. Ὅταν πόλις, ἔθη μοχθηρὰ παραδεξαμένη, 
κατ᾿ αὐτὰ βιοῦν ἔληται, τοῖς ἐπιγινομένοις λοιπὸν 
ὥσπερ νόμος γίνεται τὸ τῶν πατέρων ἁμάρτημα, καὶ 
εὐθὺς lx γενέσεως ἀλλόφυλά ἐστι τὰ τέχνα, ὑπὸ τῆς 


485 19. Et Κιϊὶ mulli alienigenz facli sunt ín 
ea. Cum sceleratos mores civitas est amplexa, 
vultque secundum eos vitam instituere ; postmo- 
dum parentum flagitium tanquam lex ad posteros 
transit, statimque ab ipso natali filii fiunt alienige- 


πονηρᾶς ἀγωγῆς ἀλλοτριούμενα τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. D ne, ob improbam vitse rationem alienati & populo 


᾿Επεὶ δὲ xai oi καρποὶ τῆς ψυχῆς cixva πολλάκις 
λέγονται, εἴποι ἄν τις τὸν παρὰ τὸ βούλημα τῆς θείας 


!5 Psal, cim, 24. 


(62) Editi, ἐπαναγαγεῖν. At mss. sex, ἑπανάγειν. 
Statim Colb. primus, slc τὸν ἀέρα 

(63) Editi cum Reg. tertio, νηκτά, Alii quinque 
m88., νηχτιχά. 

"e Alii mse., ἐπέχει" alii cum editis, ἔχει. 

5x Colb. primus, ταπεινοφρονῶν. 

(606) Editi cum tribus ms8., ἑπιδούλοις ἔκδοτον 
ἴδωχεν, Alii tres, ἐπιδούλοις ἐχδόδωχκεν, omissa voce 


Dei. Cum autem et fructus anime nuncupentur 
multis in locis filii; dicere qui possit eum, qui 


ἔκδοτον, quee alioqui non ita necessaria eese videtur. 

(07) Editi οἱ Reg. tertius et Colb. socundus, kyt- 
νήθη, facti sunt; οἱ ita quoque editum invenitur 
apud LXX. At alii quatuor mss. e nostris perinde 
atque nonnulli Bibliorum codices, ἐγεννήθη, nati 
suni. Aliquanto post nonnulli mess., βιοῦν ἕλοιτο. 
Hoc ipso in loco Colb. secundus, τοῖς ἐπιγεννωμέὲ- 
vot, λοιπόν. 


451 


APPENDIX OPERUM 85. BASILI! MAGNI. 


preter divine Scripture sensum sermones haud Α Γραφῇς συλλεξάμενον ἀπὸ τῶν ἔξωθεν τῆς θεοσεδείας 


sanos collegerit, exceperitque a quibusvis a pietate 
alienis, filios alienigenas genuisse. 

80 VEns. 7. Repleta est enim regio eorum argen- 
to et auro, et non erat numerus thesaurorum illorum. 
Divitiarum studium quam grave sit peccatum, ex 
eo liquet, quod in tantorum scelerum catalogo nu- 
meretur. Nam una cum auguriis et flliis alienigenis, 
qui forte in Israel ob multiplicata stupra procreati 
fuerant, hoc etiam numeratum est, nempe imple- 
tam fuisse regionem argento οἱ auro. Verumenim- 
vero pia ac religiosa anima ex divitiis ansam arri- 
pit benefaciendi, quatenus eas impertitur ac com- 
municat; anime vero libidinose et corporis amanti, 
voluptatis impuritatisque occasio sunt. Paupertas 
namque dux est ei magistra ad pietalem ; contra, 
divitie flunt petulantie procacitatisque occasio et 
causa. Quod si gens integra de opum copia accu- 
gatur, secum velim reputent divites, quomodo pro 
suis sint ralionem reddituri. Si quis vero existimet 
ob aliquem pretextum qui videatur rationi esse 
consentaneus, sese non ideo peccare, quod dives 


λόγους οὐχ ὑγιεῖς, xai παραδεξάμενον αὐτοὺς, τὰ 
τέχνα ἀλλόφυλα ποιεῖσθαι. 

80. Ἐνεπλήσθη γὰρ ἡ χώρα αὐτῶν ἀργυρίου 
xal χρυσίου, καὶ οὐχ ἦν ἀριθμὸς τῶν θησαυρῶν 
αὐτῶν. 'HAlxov ἁμάρτημα τὸ φιλοπλουτεῖν, ὅτι ἐν 
τῷ καταλόγῳ τῶν τηλιχούτων ἁμαρτημάτων ἐτάχθη. 
Μετὰ γὰρ χληδονισμῶν καὶ τέχνων ἀλλοφύλων, τῶν 
ἐχ τοῦ πληθυνθῆναι τὴν πορνείαν γεννωμένων (68) 
τάχα ἐν τῷ ᾿Ισραὴλ, συγκατηρίθμηται καὶ τὸ ἐμπλη- 
σθῆναι τὴν χώραν ἀργυρίου καὶ χρυσίου. θεοσεθεῖ 
μὲν γὰρ ψυχῇ, ἀφορμὴ πρὸς εὐποιίαν κατὰ τὴν μετα- 
δοτικὴν χοινωνίαν ὁ πλοῦτος γίνεται" φιληδόνῳ δὲ καὶ 
φιλοσωμάτῳ ἐφόδιον τρυφῆς καὶ ἀχολασίας γίνεται. 
Πενία μὲν γὰρ παιδαγωγός ἐστιν εἰς εὐσέδειαν, πλοῦτος 
δὲ ὕδρεώς ἐστιν ἀφορμή. Εἰ δὲ ὅλον ἔθνος ἐγχαλεῖ- 
ται περιουσίαν γρημάτων, σκοπείτωσαν οἱ πλουτοῦν- 
τες, πῶς ὑπὲρ τῶν οἰκείων ἀπολαγήσονται. "Eàv δὲ 
τις οἴηται ἔχ τινος εὐλόγου προφάσεως νομιζομένης 
πλουτῶν μὴ ἁμαρτάνειν, ἀναμνησθήτω τοῦ εὐαγγε- 
λικοῦ προστάγματος, σαφῶς ἀπαγορεύοντος μὴ θη- 
σαυρίζειν ἑαυτοῖς ἐπὶ τῆς γῆς. 


sit; meminerit is evangelici precepti, quo clare evidenterque prohibemur thesauros in terra nobis 


congorere 15, 

81. VEns. 8. Et repleta est terra equis, et non erat 
numerus curruum eorum. Sanctos ubique observa- 
vimus, cum in bellicis conflictibus, tum in reliquis 
viLe necessitatibus equorum usum fuisse aversatos, 
Quamobrem hic etiam equorum usus una cum cee- 


teris criminationibus recensitus est. Cum enim C 


velit Deus ἃ suo ipsius presidio eos dependere, 
illosque inter bellum gerendum nequaquam spem 
reponere in suis ipsorum armis: et oa de causa 
hoc vetat, dicens: Ne unquam tibi multiplices 
equum ?'; qui tum accusabantur, tanta equorum 
cingebantur multitudine, ut numerum.etiüm supoe- 
raret. Porro uut id hyperbolice accipiamus, aut 
existimemus ideo dictum fuisse non esae curruum 
numerum, quod vilia et presertim ingloria nullo 
numero in Scriptura habeantur. Observa eniín in 
Numeris !! non recenseri mulierem, veluti infir- 
mam: non puerum, tanquam aspernabilem, ex- 
ceptis primogenitis et Levitarum liberis ; non ser- 
vum, propter inustam sibi ignominiam ; non eum 


qui commisti est generis, propter diversitatem. ἢ 


Itaque hac ratione ourrus male comparatos ao pos- 
868808 non numerari ducimus. 

82. Et repleta est lerra. abominationibus operum 
manuum corum. Gentilium mores, sumpta a divi- 
nationibus origine, per avaritiam et insanum 4236 
equorum studium in idololatriam impegere. Nam 
quod a Dei consilio defecerint, ac vaticiniis sese 
prebuerint attentos: quod non Deo, sed instabi- 


!! Matth. vi, 49. !? Deut. xvri, 16 15 Num. in, 15, 


(68) Ita Colb. secundus et Reg. itidem secundus. 
Edit vero et tres ms8., γενομένων. Mox quatuor 
m88., συγκατηριθμηται. Editi, συγκαταρίθμεϊται. 

(609) Colb. secundus cum Reg. secundo, ἐχλεξώ- 


81. Καὶ ἐνεπλήσθη ἢ γῆ ἵππων, xal οὐχ ἦν 
ἀριθμὸς τῶν ἁρμάτων αὐτῶν. llavtayob παραιτη- 
σαμένους τοὺς ἁγίους τετηρήχαμεν τὴν τῶν ἵππων 
χρῶσιν, ἐπί τε τῶν πολεμιχῶν παρατάξεων, x«t. ἐν 
ταῖς λοιπαῖς κατὰ τὺν βίον χρείαις. Δι’ ὃ καὶ ἐνταῦθα 
τοῖς λοιποῖς χατηγορήμασι xal d) τῶν ἵππων συγχατ- 
ηρίθμηται. Τοῦ γὰρ Θεοῦ βουλομένου τῆς παρ᾽ aó- 
τοῦ βοηθείας αὐτοὺς ἐξηρτῆσθαι, xal μὴ ταῖς οἰκείαις 
παρασχευαῖς αὐτοὺς ἐπελπίζειν ἐν τοῖς πολέμοις, 
καὶ διὰ τοῦτο ἀπαγορεύσαντος. Μή ποτε πληθύνῃς 
σεαυτῷ ἵππον * οἱ τότε ἐγχαλούμενοι τοσοῦτόν τι 
πλῆθος ἵππων περιεδάλλοντο, ὥστε καὶ ἀριθμὸν ὑπερ- 
δαίνειν. Τοῦτο δὲ ἤτοι ὑπερδολικῶς ἐκδεξώμεθα (09), 
ἣ παρὰ τὸ τὰ φαῦλα καὶ ἄλλως ἄτιμα μὴ ἀριθμεῖ- 
σθαι ἐν τῇ Γραφῇ, νομίσωμεν εἰρῆσθαι τὰ μὴ εἶναι 
ἀριθμὸν τῶν ἁρμάτων. Τήρει γὰρ, ὅτι ἐν ᾿Αρῶμοϊς. 
οὐ γυνὴ ἀριθμεῖται, ὡς ἀσθενής" οὐ παιδίον, ὡς εὖ- 
χκαταφρόνητον, πλὴν πρωτοτόχων χαὶ Λευϊτιχῶν (70): 
οὐ δοῦλος, διὰ τὸ ἄτιμον" οὐχ ὁ ἐπίμικτος, διὰ τὸ 
ἀλλότριον, Οὕτως οὖν καὶ τὰ xax) c χτηθέντα ἅρματα 
ἔξω εἶναι τοῦ ἀριθμοῦ λογιζόμεθα. 


82. Kal ἐνεπλήσθη ἡ γῆ βδελυγμάτων τῶν 
ἔργων τῶν χειρῶν αὐτῶὸ. Τὰ ἐθνιχὰ ἐπιτηδεύμαια 
ἀπὸ κληδονισμῶν τὴν ἀρχὴν λαθόντα, διὰ φιλαργυ - 
ρίας καὶ Ἱππομανίας προχόψαντα, εἰς εἰδωλολατρείαν 
ἐξώχειλε. Διὰ γὰρ τὸ ἀποστῆναι συμδουλίας θεοῦ, 
καὶ κληδόσι προσέχειν, διὰ τὸ μὴ ἐπὶ Θεὸν πεποιθέ- 


μεθα. Alii duo mss., ἐκδεξόμεθα. )J 
(70) Ubi in editis legitur, Asvixov, scribitur in 
aliquibus msa., Λευϊτιχῶν. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. ll. 


3564 


vat, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῇ τοῦ πλούτου ἀδηλότητι" διὰ τὸ τοῖς Α litati divitiarum confiderint : quod in equis ad sa- 


ψευδέσιν εἷς σωτηρίαν ἵπποις, ἀλλὰ μὴ τῷ δυνατῷ 
συντρίδειν πολέμους, ἐπιστηρίζεσθαι" ix τοῦ ἀχολού- 
θου προῆλθον εἷς τὸ ἐμπλῆσαι τὴν γῆν αὐτῶν βδε- 
λυγμάτων. ἸΙᾶσα μὲν οὖν πρᾶξις, ἡ παρὰ τὸν ὀρθὸν 
λόγον ἐνεργουμένη, βδέλυγμά ἐστι τῷ Θεῷ. Ὡς (71) 
oi στομαχῶντες xal εὐανάτρεπτοι τὰ μυσαρὰ τῶν 
θεαμάτων ἐχτρέπονται" οἷον, περιττωμάτων ἐχθολὰς, 
xai ἕλχη δυσώδη, καὶ τὰ τοιαῦτα’ οὕτω καὶ αἱ κατὰ 
ἀχαθαρσίαν ἐνέργειαι βδέλυγμά εἶσι τῷ ἁγίῳ. ᾿Επειδὴ 
χυρίως τὰ εἴδωλα βδελύγματα (72) λέγειν εθος τῇ 
Γραφῇ, πᾶσαι αἵ μοχθηραὶ φαντασίαι κατὰ ἀναζω- 
γράφησιν ἐναποτυπούμεναι τῇ ψυχῇ, βδελύγματά 
εἶσι πληροῦντα τὴν χώραν᾽ τουτέστι, τὴν εὐρυχω- 
ρίαν πᾶσαν τοῦ λογιστιχοῦ τῆς ψυχῆς. Καὶ προσ- 
εχύνησαν οἷς ἐποίησαν οἱ δάχτυλοι αὐτῶν. Ὦ 
δπερδολῆς (73) μανίας! Θεὸν νομίζειν τὸ ὑπ᾽ αὐτοῦ 
γενόμενον, xal μὴ συνορᾷν τὴν ἀτοπίαν τοῦ γινομέ- 
νου. Εἴ μὲν γὰρ τὴν ὕλην θαυμάζεις, τί δήποτε καὶ 
τὸν ἀτύπωτον χαλχὸν fj λίθον οὐ προσχυνεῖς ; Εἰ δὲ 
διὰ τὴν τέχνην, τὰς χεῖρας σαυτοῦ προσχύνει (74), 
τὰς ἐπιδαλούσας αὐτῷ τὴν μορφὴν, ἢ τὰ ὄργανα δι᾽ ὧν 
ἀπήρτισας. Πόσην δὲ καὶ τὴν ἄνοιαν ἔχει τὸ ἐν τοσαύτῃ 
χρόνου τριδῇ, καθ’ ἣν ἐγλύφετο, ἢ ἐχωνεύετο τὸ ἀφίδρυ- 
μα, μὴ λαθεῖν ἔννοιαν τοῦ γινομένου ; Τοῦτο γὰρ 
ἐμφαίνει τὸ (75), Καὶ προσεχύνησαν οἷς ἐποίησαν 
οἱ δάχτυλοι αὐτῶν. "ἔπειτα μέντοι καὶ τῶν δύο τὸ 
ἕτερον ἑλέσθαι ἀναγκασθήσεται, ἢ μὴ ἔχειν Θεὸν 
πρὶν μορφῶσαι δι᾽ ἑαυτοῦ, ἢ γηράσαι τὸν προῦὐπάρ- 
χοντα, διὰ τὸ (76) ἐπιδεηθῆναι ἑτέρου. Ἐπικατ- 
ἄρατος δὲ πᾶς ἄνθρωπος, ὅστις ποιήσει γλυπτὸν 
$j χωνευτὸν, ἔργον χειρῶν τεχνίτου. 


83. Καὶ ἔχυγεν ἄνθρωπος, καὶ ἐταπεινώθη 
ἀνήρ. Σχετλιαστικῶς ἡγοῦμαι ταῦτα εἰρῆσθαι, οὐ 
φέροντος τῶν ἀνθρώπων τὴν τῆς ἀξίας χατάπτωσιν. 
Yzixwjs, φησὶ, τῷ αεβώλῳ (77) ὁ ἀνθρωπυς εἰς 
mwposxóyaqyé, τῶν “ἐπὶ γῆς ζώων τὸ τιμιώτατον, τὸ 
μτὰ dy oo; ἐν λογικοῖς τεταγμένον, ὁ τῇ εἰκόνι 
τοῦ Θεοῦ τετιμημένος, ὁ τῇ τοῦ λόγου δυνάμει τέχνας 
ἐξευρών. Τὰ (78) ἐν τῇ γῇ ἐπιγνοὺς, φυτῶν χαὶ ριζῶν 
xai χαρπῶν δυνάμεις, θαλάσσης κατατολμήσας, 
ἀέρος φύσιν, ἀνέμων γένεσιν, ἀστέρων θέσιν, κινή- 
σεις τούτων, ἀποστήματα, συνδρομὰς, τὴν ἐπὶ γῆς 
διαχόσμησιν, τὰς πόλεις, τοὺς νόμους, τὰς στρατ- 


19 Psal. xxxi, 17. Ὁ Deut. xxvii, 13. 


lutem fallacibus !?, non in eo qui bella potest con- 
terere, fuerintinnixi; inde consequens fuit illos 
eo devenisse, ut terram suis aborninationibus com- 
plerent. Omnis igitur actio preter rectam ratio- 
nem patrata, Deo est abominatio. Quemadmodum 
enim qui stomacho, ejusque facili dissolutione la- 
borant, sordida spectacula aversantur: exempli 
causa, excrementorum ejectamenta, ulcera gra- 
veolentia, nec non alia id genus: sic et impurte 
obsceneque actiones sancto sunt abominatio. 
Quandoquidem Scripture mos est idola proprie 
abominationes appeilare, vitiose omnes 'imagina- 
tiones instar picture cujusdam animo impress, 
&bominationes sunt regionem implentes; hoo est, 
omnem amplam capacitatem rationis anime. Ef 
adordverunt qum fecerunt digiti eorum. O quam 
summa stultitia fuerit, jd quod quis fecerit, Deum 
existimare, neo rei facte intelligere ineptiam? 
Etenim, si mateciam demiraris, car etiam es in- 
forme aut lapidem non adoras? Quod si id facis 
propter artem, tuas ipsius manus que eri formam 
indidere, aut certe instrumenta quibus eam for- 
mam absolvisti, adora. Caeterum quanta quoque 
insipientia est in tanto temporis spatio, quo ex- 
sculperetur, aut conslaretur statua, ad rei facte 
cognitionem haud pervenisse? Nam indicat seny 
sum hunc illud: Et adoraverunt quae [fecerunt di. 
giti eorum. Denique eo necessitatis adigetur, ut 
alterum e duobus eligat: vel ut Deum ante non 
habuerit, quam illum ipse formasset ; vel ut ideo 


C alterius indiguerit, quod prior consenuerit. Male- 


dictus autem homo omnis, quisquis faciel sculptile 
aut fusile, opus manuum artíficis *". 

83. Vgns. 9. Et incurvavil se homo, εἰ humiliatus 
est vir. Hé» per oommiserationem & propheta di- 
cta fuisse puto, quod homines 8 sua dignitate la- 
psos esse ferre non posset. Incurvavit se, inquit, 
homo ad adorandum idolum, quanquam erat ani- 
malium in terra prestantissimum, secundum an- 
gelos in rationalibus collocatum : qui Dei imagine 
cohonestatus, vi rationis artes exoogitavit. Qui 
terrena novit, plantarum scilicet radicumque et 
fructuum virtutes; qui mare nequaquam exli- 
muit ; qui aeris cognovit naturam, ventorum ori- 
ginem, stellarum situm, harum motus, intervalla; 


(71) Sic quinque mss. At editi, ὥσπερ γάρ. Mox ἢ (76) Editi, διὰ τοῦτο, non recte. Partim habent 


Reg. quartus, στομαχοῦντες χαὶ εὐανάστρεπτοι. 

(72) Alii mss., βδέλυγμα. Alii cum editis, βδελύ- 
zz. Aliquando post tres mss., βλέλυγμα εἶσι, 
ii duo cum editis, ξδελύγματα. Lege Duceum. 
(73) Ita uterque Colbertinus. Editi, ómep6oA. 

Mox Colb. secundus, τὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ. 

(74) Editi, πρυσχυνεῖς, adoras. Uterque Colberti- 
nus et Reg.secundus cum uno Combef., προσχύνει, 
odora. Vere et recte judicavit Combefisius, id em- 
phasim habere, atque perironiam dici. 

(75) Ita quinque mss. At editi et Reg. primus, xal 
τό, Nec ita multe post duo mss., ἀναγκασθηναὶ. 


ms88., διὰ τοῦ" partim, διὰ τό. | 

(77) Heo verba, Ὑπέκχυψε, eto., edita sunt & no- 
bis eo ordine, quo in duobus mss.inveniuntur.Pau- 
loaliter disponuntur in editione Parisiensi. Reg. 
secundus et Colb. primus, φησὶν, εἷς προσκύνησιν 
τῶν εἰδώλων. Ηο0 ipso inloco editi et quatuor mss., 
xal imi γῆς ζῶον τό, At Reg. primus ut in textu, 


bene. 

(18) Editi et tres mss.. τά, Alii tres, τάς. Paulo 
post editi, ἄστρων θέσιν. At mss. partim cum ipsis 
conveniunt, partim ab eisdem dissident. Alii enim 
habent, ἄσερων θέσεις" alii, ἀστέρων θέσιν. 


APPENDIX OPERUM 8. BASILI] MAGNI. 


256 


conoursus, terre ornatum et ordinem, civitates, À ηγίας, τῶν τεχνῶν τάς τε πρὸς τὸ ζῇν ἀναγκαίας, xai 


leges, exercituum prefecturas, artes, tum que ad 
vitam agendam necessarie 4872 sunt,tum que orna- 
mento et ostentalioni subserviunt: ille ipse ante 
idolum procidil,tanquam ab eo salutcm rogaturus, 
&deo ut animatus ab inanimato, et ratione predi- 
tus a senaus experti petat. [8 ἃ cujus manu sub- 
duntur animalia: ad cujus servitutem redacta 
sunt cuncta animantia per Deum hao nobis subji- 
cientem, qui in hoc nos ad suam imagirem con- 
didit, quod aquatilibus dominemur simul et ter- 
restribus : ille ipse animantis unius ratione desti- 
tuti, aut deformis alicujus mulieris, aut viri tur- 
pissimi simulacro neastare quidem pari jure ac 
conditione audet, nedum uni brutorum animalium 


τὰς πρὸς καλλωπισμὸν xal ἐπίδειξιν: οὗτος ὑπέπε- 
σεν εἰδώλῳ, ὡς τῆς παρ᾽ αὐτοῦ δεόμενος σωτηρίας" 
ὁ ἔμψυχος, τοῦ ἀψύγου" ὁ λογικὸς͵ τοῦ ἀναισθήτου (79). 
Ὁ θηρία ὑπὸ χεῖρα λαδὼν, d πάντα ὑποτέτακται 
εἰς δουλείαν τὰ ἄλογα, διὰ τὸν ὑποτάξαντα ἡμῖν 
Θεὸν, ὃς ἐν τούτῳ ἔδωχεν ἡμῖν τὸ xav! εἰχόνα, ἐν τῷ 
κατακυριεύειν τῶν τε ἐνύδρων ὁμοῦ καὶ τῶν χερ- 
σαίων᾽ οὕτος οὐχ ἐνὶ τῶν ἀλόγων τῶν ἐν ἰσχύϊ δια- 
φερόντων, ἀλλὰ μιμήματι (80) ζώου ἑνὸς τῶν ἀλόγων, 
fou xal γυναικός τινος ἀσχήμονος, fj ἀνδρὸς αἷ- 
σχίστου οὐδὲ παρεστάναι τολμᾷ ἀπὸ τοῦ ἴσου" ἀλλὰ 
φοδούμενος, καὶ εἰς τὴν γῆν χεχυφὼς, ἄξιος ὧν μηδὲ 
ἀνανεύειν (84) πρὸς τὸν οὐρανὸν, διὰ τὴν εἴς τὸν οὐ- 
ράνιον ἁμαρτίαν. ᾿ 


viribus prestantiuin se sistat : sed cum timore vultuque in terram demisso coram edest, ut qul 
ob admissum in colum scelus indignus sit qui oculos ad eclestem attollat. 


84. Et incurvavit se homo, et humiliatus est vir. B. 84. 


Mali accessio est, virum quiad principatum aptior 
est, qui perfectior est intelligentia, qui fortius va- 
lidiusque agit, hunceumdem dignitatis sue obli- 
tum, idolo sese submisisse. Cum imago sit Dei et 
gloria, caputque sui ipsius habent Christum, sub- 
siravit se infra idolum, quanquam homo cst. Hec 
est calamitas gravissima. Etenim si puer esset, si 
mulier esset ; huic quidem propter etatem, mu- 
lieri vero ob naturalem infirmitatem venia aliqua 
eoncedi posset. Nunc vero humiliatus est vir, 
quod'omnem ignominie modum mensuramque su- 
perat. Et non dimitlam eos. O comminationem ! 
Nunquid isthwc, non dimittam eos, propter eter- 
num supplicium dicta sunt? Nam dum vaticina- 
rentur, dum apud seipsos filios alienos multipli. 
carent, dum argenti congerendi amore percelle- 
rentur, dum equestrem apparatum instruerent, 
speranda et exspectanda venia erai: cum aulóur 
in idololatriam malorum maximum incidunt, coum- 
que proprie dignitati non attendentes, honorem 
honori Dei non imparem aimulacro tribuunt, non 


dimiltam eos. Atquehoc ipsum beneficii loco efficit. 


bonus ille. Cum enim venia petulantie occasio sit 
atque libidinis, non dimittam eos; ut afflictio sal- 
tem ipsos Dei meminisse cogat. Comminatio igitur 
minime est noxia : imo vero non dinitti, docu- 
mentum est salutare. Non enim te, inquit, dimit- 
tam, neque te dcrelinquam **. 

85. Vgns. 10. Et nunc ingredimini in petras, et 


3! Jog. 1, δ. 


(79) Ita nostri sex mss. Αἱ editi, ὁ ἔμψυχος τῷ 
ἀψύχῳ ὁ λογιχκὸς τῷ ἀναισθήτῳ. 

(80) Ita uterque Combet.et alii quatuor. ΕἸ, μνή- 
ματι. Neo ita multo post editi, αἰσχίστου ὃς οὐδέ. 8οὰ 
voculam ὅς inde sustulimus, librorum veterum au- 
etoritate innixi. 

(81) Ita sex mss. At editi, ἀνανεῦσαι. Mox editi 
οἱ duo msa., οὐρανόν. Alii quatuor, οὐράνιον, paulo 
melius. 

(2) Addilur pa-ticula à anto vocem ἑπίτασις in 
Colb. primo. Ibidem in Reg. tertio, pro νοήσει le- 
gitur, φρονήσει, prudentia prastantiorem. — — 

(83) [4 aliis mss, soribitur, αἰωνίαν" id aliis,alo- 


Kai ἔκυψεν ἄνθρωπος, xai ἐταπεινώθη 
ἀνήρ. ᾿Επίτασις (82) τοῦ καχοῦ, ἄνδρα τὸν ἀρχικώτε- 
pov, τὸν τελειότερον ἐν τῇ νοήσει, δυνατώτερον ἐν 
ταῖς πράξεσι, τοῦτον τοῦ ἴδίου ἀξιώματος ἐπιλαθόμε- 
νον ταπεινωθῆναι ὑπὸ τὸ εἴδωλον. Ὁ εἰχὼν καὶ δόξα 
θεοῦ ὑπάρχων, ὁ κεφαλὴν ἔχων ἑαυτοῦ τὸν Χριστὸν, 
ἐταπεινώθη ὑπὸ τὸ εἴδωλον καὶ ταῦτα ἀνήρ. Τοῦτό 
ἐστι τῆς συμφορᾶς τὸ χαλεπώτατον. El γὰρ παιδίον, 
εἰ γὰρ γυνὴ, ἦν ἄν τις τῷ μὲν dx τῆς ἡλικίας, 
τῇ δὲ ἐκ τῆς κατὰ φύσιν ἀσθενείας συγγνώμη. 
Νῦν δὲ ἀνὴρ ἐταπεινώθη, ὃ πᾶσαν ὑπεραίρει αἰσχύ- 
νης ὁπερδολήν. Καὶ οὐ μὴ ἀνήσω αὐτούς. "D τῶν 
ἁπειλδυμένων | "Apa μὴ διὰ τὴν αἰωνίαν (83) χόλασιν 
ταῦτα, Οὐ μὴ ἁνήσω αὐτούς ; Ἕως γὰρ ἐχληδονί- 
ζοντο, ἕως ἁλλότρια τέκνα ἐπλήθυναν (84) παρ᾽ ἕαυ - 
τοῖς, ἕως ἑπτόηντο εἰς ἀργύριον, ἕως ἱππικὸν ἐξηρ- 
τύοντο, ἦν ἐλπὶς καὶ ἀνέσεως προσδοκία ἐπειδὴ δὲ 
εἷς τὴν εἰδωλολατρείαν τὸ ἔσχατον τῶν χκαχῶν ἐχπε- 
πτώκασι, καὶ τοῦ ἰδίου ἀξιώματος μὴ αἰσθανόμενοι, 
τῷ εἰδώχῳ τὰς ἰσοθέους τιμὰς ἁπονέμουσιν, Οὐ μὴ 
ἁνήσω αὐτούς. Καὶ ᾿τσῦτο (85) ἐπ’ εὐεργεσίᾳ ὁ ἀγαθὸς 
ἐνεργεῖ. ᾿Επεὶ γὰρ ἢ ἄνεσις ἀχολασίας ἐσεῖν ápop- 
μὴ (86), Οὐ μὴ ἀνήσω αὐτούς: ἵνα ἡ θλίψις γοῦν 
ἀνάγκην αὐτοῖς τῆς τοῦ Θεοῦ μνήμης παράσχῃ. Ὥστε 
οὐκ ἀπειλὴ βλαδερὰ, ἀλλὰ παιδαγωγία σωτήριος τὸ 
μὴ ἀνεθῆναι, Οὐ μὴ γάρ σε ἀνῶ, φησὶν, οὐδ’ οὐ (87) 
μή σε ἐγκαταλίπω. 

85. Καὶ νῦν εἰσέλθετε εἰς τὰς πέτρας, καὶ χού- 


νιον. Haud longe tres mss., ἀνήσει, male. Alii tres 
mss. cum editis, ἀνήσω, recte. 

(84) Ubi in editis legitur, ἔἐπλήθυνον, scriptum in- 
venimus in quatuor msgs., ἐπλήθυναν᾽ in aliis vero 
duobus, ἐπληθύνοντο. 

(85) Sic mss. quinque. At nostra editio Paris. 
cum Reg. primo, τοῦτον, non satis emendate. 

(86) In Quatuor mss. scriptum reperitur, ἀρχή, 
sitque libidinis principium. Nec ita multo post ali- 
quot ms8., μνήμης παράσχοι. u 
s 7) Ita sex noetri libri vetores. Editi vero, οὐ- 


251 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAD. If. 


πτεσθε sl; τὴν γῆν ἀπὸ προσώπου τοῦ φόδου Ku- À abscondimini in terra a. facie timoris Domini, eta 


plou, xai ἀπὸ τῆς δόξης ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ 
θραῦσαι τὴν γῆν. ΓΔλλη παράχλησις αὕτη πρὸς τὸν 
οἶχον τοῦ ᾿Ιακὼδ ἐπὶ τὸ συμφέρον παραχαλοῦσα. Ὡς 
γὰο, Δεῦτε καὶ ἀναδῶμεν" εἷς τὸ ὄρος τοῦ Κυρίου " 
Δεῦτε καὶ πορευθῶμεν τῷ φωτὶ Κυφίου " οὕτω xal 


τὸ νῦν * Εἰσέλθετε εἷς τὰς πέτρας, xal κχρύπτεσθε͵ 


εἷς τὴν γῆν ἀπὸ προσώπου τοῦ φόδου Κυρίου. 'Apá 
τίς ἐστιν οὕτω συκοφάντης τῆς Γραφῆς, ὥστε οἷε- 
σθαι συμδουλεύειν φεύγειν τινὰς ἀπὸ προσώπου τοῦ 
φόδου Κυρίου, ἐν ταῖς χοιλότησι τῶν πετρῶν ἑαυτοὺς 
καταχρύψαντας ; ᾿Αλλὰ, Woo πορευθῶ, φησὶν, ἀπὸ 
τοῦ πνεύματός σου, καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου 
ποῦ φύγω; Ἐὰν ἀναδῶ εἰς τὸν οὐρανὸν, σὺ ἐκεῖ 
eU xal πάλιν Ó Kópioc: Ἐὰν παταχρυδῶσιν εἷς 
τὸν (88) Κάρμηλον, ἐχεῖδεν λήψομαι αὐτούς. "Eàv 
φύγωσιν εἰς τὴν θέλασσαν, bui ἐντελοῦμαι τῷ 
δράκοντι, καὶ δήξεται (89) αὐτούς. Πῶς οὖν σκέπην 
ὁπὸ προσώπου τοῦ φόδου Κυρίου συνεδούλευσε προ- 
δαλέσθαι τὴν πέτραν ; ᾿Αλλὰ μήποτε μίαν λέγει (90) 
τῶν καχῶν ἀπαλλαγὴν, ὅσα ἐν τοῖς χατόπιν ἀπηριθμή- 
σατο, τὸ εἰσελθεῖν εἰς τὴν σκέπην τῆς πέτρας, τουτ- 
ἐστιν, εἷς τὸ στερέωμα τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως. 
Ὅπου καὶ Μωύτῆς ἐτέθη, μέλλων τὸν Θεὸν βλέπειν " 
bui, φησὶν, Εἰσέλθετε, καὶ καταχρύπτεσθε εἷς τὴν 
γῆν " τουτέστι, θάψατε ἑαυτούς. "Iva. τί; Ἵνα συντα- 
φέντες αὐτῷ διὰ τοῦ βαπτίσματος, χαὶ συναποθανόν- 
τες, ἐν καινότητι ζωῆς πεοριπανήσητε, ἀποθανόντες 
τῇ ἁμαρτίᾳ. Συνάγαγε (91) δὲ τὰ περὶ πέτρας ἐν τῇ 
Γραφῇ, ὥστε σοι τρανωϑῆναι τὸν τόπον. "Ev πέτρᾳ 
ὕψωσάς με. Καὶ ix πέτρας ἔπιεν ὁ λαός " ἀλλὰ καὶ 


μελι εἶχεν ἐκ πέτρας. Καὶ ὁ Ψαλμῳδός rov Πέτρα C 


καταφυγὴ τοῖς λαγωοῖς. Τὸ καθαρὸν πρὸς χό- 
pov (92): καὶ ἔλαιον δὲ, ᾧ ἐχοίοντο, ἡ στερεὰ πέτρα 
παρεῖχε, κατὰ τὴν iq?» τὴν Μωυσέως. ᾿Ἐὰν οὖν slc- 
ἔλθητε εἰς τὴν πέτραν, δυνήσεσθε ἐχχλῖναι ἀπὸ τοῦ 
φόδου Κυρίου (03), ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι τὴν γῆν, 
ὅταν μέλλῃ ἀφανίζειν τὰ γήϊνα, καὶ ἀφανίζειν τὸν 
χοϊκὸν ἐπὶ τῷ ἀνεμπόδιστον παρέχειν (04) τῷ πνευ- 
μετιχῷ τὴν ζωήν. Ιράσαι οὖν Bet τὴν μετὰ δόξης καὶ 
ἰσχύος αὐτοῦ ἀνάστασιν, διὰ τοῦ τοιούτου τρὔπου ἐπι - 
μεληθέντας ἑαυ-ῶν. 


86. ΟἹ γὰρ ὀφθαλμοὶ Κυρίου ὑψηλοὶ, ὁ δὲ ἄν- 
θρωπος ταπεινός, ἵνα μὴ νομίσῃς σωματικήν τινα 
33 Psal. cxxxvit, 7, δ, 35 Amos ΙΧ, 3. 


** Colos. 11, 5. 
Lx, 3. ?** Num. xx, 11. ** Deut. xxxu, 13 ; Peal. rxxx, 17. 9 Psal. cur, 48. 


gloria forlitudinis ejus: cum surrexerit ad conte- 
rendam terram. Altera hec est ad domum Jacob 
adhortatio, que ipsam ad id quod conducibile est 
invitat. Quemadmodum enim dixerat (Vzns. 3, 
5): Venite et ascendamus in montem Domini : Ve- 
nite, eLambulemus lumine Domini : ita etiam nuno, 
Ingredimini in petras, et abscondimini in terra a 
facie timoris Domini. Num quis ita Soripturam 
calumniatur, 488 ut ab ea aliquibus existimet 
dari consilium de capienda fuga a facie timoris Do- 
mini, ut sese in petrarum concavis abscondant ? 
Sed inquit, Quo ibo a spiritu tu», et quo a facie tua 
fugiam ? Si ascendero in celum, tu illic es **. Et rur- 
sus Dominus, Si absconditi fuerint in Carmelo, il- 
linc assumam illos. Si fugerint in mare, illic man- 
dabo draconi, et mordebit eos ** Qua igitur ratione 
consilium dedit, ut petram ceu tutamen a facie 
timoris Domini objeotarent? Sed fortasse unum 
hunc 9886 modum liberationis malorum que in 
superioribus enumerata sunt, ut ingrediantur in 
integumeutum petra, hoo est, in fldei que in Chri- 
eto est soliditatem **. Ubi collocatus est Moyses 
Deum visurus ** ; illo, inquit, Ingredimini et abscon- 
dimini in terra, hoc est, sepelite vosipsi. Quid ita ? 
Ut per baptisma una cum ipsa sepulti *, ac com- 
mortui, in novitate vite ambuletis, mortui peccato, 
Porro que de petra in Soriptura occurrunt, in 
unum oollige, quo tibi locus hic flat clarior et ex- 
planatior. In petra exaltasti me *'. Et de petra bi- 
bebat populus?* ; quiaetiam de petra babebat mel 39, 
Atque Psaltes ait : Pelra refugium leporibus **. Pu- 
ra aqua ad satietatem usque eís data est: sed et 
petra dura oleum, quo iuungebantur, juxta Moysis 
canticum *!, ministrabat. Itaque, si introieritis in 
petram, poteritis ἃ timore Domini declinare, cum 
gurget ad conterendam terram : cum terrena est 9 
medio sublaturus, eumque aboliturus, qui ex pul- 
vere ac luto est, ut ei qui spiritualis est, vitam ex- 
peditam et omni impedimento solutam prestet. 
Opus est igitur ut ipsius resurrectionem cum gloria 
et fortitudine cunjunctum assequamur, atque hoo 
modo curam nostri ipsorum suscipiamus. 

86. VEns. 11. Nam oculi Domini sublimes, homo 
autem humilis. Ne corporeum quemdam a Deo seces- 
35 Exod. xxx", 22. * Rom. vi, 4. ?! Psal, 
*! Deut. xxr, 13. 


(88) Ita quinque mss ; nec aliter soripsere LXX ἢ) tur vterque Colb. et Duc. libri H. et H., τὸ xaga- 


interpretes. Editi et Reg. primus, τήν. 

(89) Editi et mss. multi, δήξεται. Exemplar vero 
Anglicum et Reg. primus, Bra, $uscipiel, cor- 
rupte. Codex autem Fr. 1, δείξεται, ostendet, non 
rectius. Librarios vocis similitudine deceptos esse, 
nemo, opinor, non videt. 

(90) Editi, λέγῃ. At sex mss., λέγει. 

(91) Ita unus codex Combef. et quatuor alii. No- 
Bíra editio Paris. et Reg. primus, συναγάγεται, 
gravi mendo. 

(92) Viri doctissimi, Ductus et Combeflsius, non 
parum ponunt opere ac studii in hoc loco expli- 
cando : sed cum nos hunc Commentarium tanti non 
faciamus, Jectiones varias adnotasse satis habebi- 
mus. Qui volent, eorum libros adire poterunt. Igi- 


ρὸν πρὸς xópov. ubi notes velim in Colb. seoundo 
manum quidem altera, sed antiqua tamen, additum 
esse ὑυδωρ post xaÜapóv: quam vocem in nostra in- 
terpretatione expressimus. Exemplar Anglicum et 
Reg uartus, τῷ χαθαρῷ προσχορόν, unico voca- 
bulo. Reg. tertius, τῷ καθαρῷ πρὸς xópov. Editi de- 
nique et Reg. primus, τῷ καθαρῷ πρόσκαιρον" quod 
ita interpretatus est Tilmannus: Ei inquam, qui 
purus est opportunum su udium- 

(93) Alii mss., Κυρίου" alii cum editis, Θεοῦ. 

(94) Rditi et duo In88., ἔχειν" sed ratus quispiam 
vocem ἔχειν huic loco non. convenire, in Colb. pri- 
mo secunda manu, pro ἔχειν scripsit, εἶναι. At Re- 
gii primus, tertius et quartus, παρέχειν, 


459 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI 


260 


gum suaderi putares, adjecit illud : Oculi Domini A τὴν ἀπὸ Θεοῦ ἀναχώρησιν συμδουλεύειν, ἐπήγαγε τὸ, 


sublimes, homo autem humilis. Nihil eorum que in- 
fra geruntur, latet eum, qui e sublimi despectat, 
cum sub ejus aspectum veniant omnia, nihilque 
Illius oculis tenebras offendat. Humilis autem homo ; 
qui vel se ipse pro nihilo ducit, cur se divine ma- 
jestati comparat, vel qui arrogantem superbien- 
temque spiritum deposuit per modestiam, vel tan- 
dem qui per peccatum a pristina sua celsitudine 
se ipsum dejecit. Et humiliabitur altitudo homi- 
num. In superioribus suam humiliabat celsitudinem 
homo, ao reprehensione erat dignus: siquidem 
Incurvavit se homo, et humiliatus est. vir. Hio vero 
humilitas est perutilis. Cum enim vanus deponitur 
fastus, cumque ab elatione et asuperba celsitudine, 
hecnon ἃ vana de se existimatione ad proprium 
meritum et conditionem reditur, hac est 489 hu- 
militas laudabilis. Nam, si confugerint quipiam ad 
petram, ac sperantes resurrecturos 80 cum Christo, 
In terra corpus suum sibi subdant, altitudines ab 
Insipientia nata concidunt, precepsque ruit vana 
sua de se ipsis opinio: vera autem testificatio oel- 
situdinis Deo soli ab ipsis defertur. 

87. Et exaltabitur Dominus solus in die illa. Vel- 
uti ad notam diem, et que in confesso sit apud 
omnes, Scriptura nos remittit. [n die illa. nempe 
dierum omnium ultima,quam neque nox intercidit, 
neque tempus circumsoribit: oui neque principium, 
neque finem lux corporea prebet, sed una est gui 
similis, immobilis, vespere carens, successioni 
haud obnoxia. Itaque in die illa exaltabitur Dominus 
solus, cum omnis süperborum elatio ac fastus con- 
cidet. Ceterum omnem-beatarum virtutum clarita- 
ten prestantissimus glorieilliug splendor vincit et 
obscurat. Sive fuerit propheta, slve apostolus, eive 
fuerint sanctae et coelestes potestates ; ubi primum 
exeplenduerit vera illa celsitudo, omnia humilia et 
abjecta censebuntur. [dipsum quod dicitur libi, 
quaeso, finge ab exemplo quodam ex seculi usu de- 
sumpto. Sit aliqua operariorum hominum civitas, 
qui ex opere quotidiano vix vile necessaria sibi 
comparent : sint rursus hic aliqui aliis supramodum 
pauperibus opulentiores, qui interim ab istis Inen- 
dicis predicentur beati, ac guspiciantur. Deinde 
rex quispiam in hano adveniat civitatem, regum 
omnium ditissimus, qui multum habeat auri argen- 
tique, et multos lapides pretiosos, alios regaliorna- 
mento intectos alios ad ostentationem  expositos. 
Sit vestium illius immensa quedam pulchritudo ac 
copia singularis. Superet numerum famulorum sa- 
tellitumque turma: impensam faciatinenarrabilem. 
Ea sit camelorum et muloruin divitias sarcinasque 


D 


exportaptium multitudo, que numerari non possit, ' 


(95) Editi, προσφευγόντων. At mss. sex, προσφυ- 
ὀ T . * 
ἵ (96) Editi, οὖν ἡμέρᾳ τῇ. Αἱ mss. sex uti 1n con- 
textu. Ibidem tres mss., ὅτε πεσεῖται. Alii mes. 
cum editis, ὅτι, 
(97) Editi, ἐκ της ἐφημερίου, Reg. tertius. ix τῇ 


Oi ὀφθαλμοὶ Κυρίου ὑψηλοὶ, ὁ δὲ ἄνθρωπος τα- 
πϑινός, Τὸν ἐξ ὕψους ἀποσχοπεύοντα οὔδὲν τῶν χάτω 
λανθάνει, πάντων ὑπ᾽ ὄψιν ὄντων, xal μηδενὸς ἐπι- 
σχοτοῦντος τοῖς ὀφθαλμοῖς. Ταπεινὸς δὲ ἄνθρωπος, 
f| ὁ τῇ συγχρίσει τῆς τοῦ Θεοῦ μεγαλοπρεπείας τὸ 
μηδὲν ἑαυτὸν λογιζόμενος" ἢ ὁ διὰ μετριοπάθειαν τὸ 
ἀλοζονικὸν ἀποθέμενος φρόνημα" ἢ ὁ διὰ τῆς ἁμαρ- 
τίας ἐκ τοῦ προτέρου ὕψους ἑαυτὸν χαταῤῥίψας. Καὶ 
ταπεινωθήσεται τὸ ὕψος τῶν ἀνθρώπων. ᾿Εν τοῖς 
κατόπιν τὸ ὕψος ἐταπεινοῦτο, καὶ χατηγορίας ἄξιος ὁ 
ἄνθρωπος" Ἔκυψε γὰρ ἄνθρωπος, xai ἐταπεινώ- 
θη ἀνήρ. ᾿Ενταῦθα δὲ ὠφέλιμος ἣ ταπείνωσις, Ἢ 
γὰρ ἀπόθεσις τοῦ ματαίου φρονήματος, xal ἢ ἀπὸ 
τοῦ ἐπάρματος xai ὕψους ἀλαζονιχοῦ xal οἰήματος 
διακένου πρὸς τὴν οἰχείαν ἀξίαν ἐπάνοδος, ταπείνω- 
σίς ἐστιν ἐπαινετή, Τῶν γὰρ προσφυγόντων (95) τῇ 
πέτρᾳ, καὶ ἐν τῇ γῇ ἑχυτῶν ποιησάντων τὸ σῶμα 
ἐν ἐλπίδι τῆς μετὰ Χριστοῦ ἀναστάσεως, πίπτει 
μὲν τὰ ἐξ ἀλογίας ὑψώματα, χαὶ ἡ περὶ ἕαυ- 
τῶν ὑπόληψις αὐτῶν ματαία * ἀναπέμπεται δὲ παρ’ 
αὐτῶν μόνῳ τῷ θεῷ ἡ ἀληθὴς μαρτυρίά τοῦ 
ὕψους. 

87. Καὶ ὑψωθήσεται Κύριος μόνος ἐν τῇ ἡμέρᾳ 
ἐχείνῃ. Ὡς ἐπιγινωσχομένην ἡμέραν, καὶ ὁπὸ πάν- 
των ὁμολογουμένην ὁ λόγος ἡμᾶς ἀναπέμπει. Ἔν τῇ 
ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, τῇ ἐσχάτῃ πασῶν ἡμερῶν, ἣν οὔτε 
νὺξ διαχόπτει; οὐ χρόνος περιορίζει, οὐ σωματικὸν 
φῶς ἀρχὴν αὐτῇ παρέχει καὶ τέλος, ἀλλὰ μία ἐστὶν 
ὁμοία πρὸς ἑαυτὴν, ἀκίνητος, ἀνέσπερος, ἀδιάδεχτος. 
Ἔν οὖν τῇ ἡμέρᾳ (96) ἐκείνῃ ὑψωθήσεται Κύριος 
μόνος " ὅτε πεσεῖται μὲν πᾶν ὑπερηφάνων φρόνη- 
μα’ πᾶσα δὲ λαμπρότης τῶν μαχαρίων δυνάμεων τῇ 
ὁπερθολῇ τῶν μαρμαρυγῶν τῆς δόξης ἐχείνης ἐναφα- 
νίζεται. Κἂν προφήτης d κἂν ἀπόστολος, κἂν ἅγιαι 

ἔμεις ὦσι καὶ ὑπερχόσμιοι" ἐχφανέντος τοῦ ἀλη- 
θινοῦ ὕψους, ΄ πᾶντα ταπεινὰ, λογισθήσεται, Νόησόν 
μοι ἀπό τινος τῶν xac τὸν βίον, ὑποδεΐγματος τὸ. 
λεγόμενον. "Ἔστω τις πόλις χειροτεχνῶν ἀνδρῶν ἐν. 
τῆς ἐφ᾽ ἡμέραν (907) ἐργασίας μόλις τὰ ἀναγκαῖα τὰ 
πρὸς τὸν βίον ποριζομένων" εἶναι δέ τινας ἐνταῦθα 
τῶν χαθ᾽ ὑπερδολὴν πενήτων εὐπορωτέρους, μαχα- 
ριζομένους τέως ὑπὸ ςῶν πτωχευόντων xal ἀποῦλε- 
πομένους" εἶτα ἐπιδημῆσαί τινα τῇ πόλει βασιλέα, 
πάντων βασιλέων πλουσιώτατον, πολὺν μὲν τὸν χρυ- 
σὸν ἔχοντα, πολὺν δὲ τὸν ἄργυρον, πολλοὺς δὲ λίθους, 
τῶν πολυτιμήτων, τοὺς μὲν ἐν τῷ κόσμῳ τῷ βασιλι- 
χῷ ἐπιχειμένους, ταὺς δὲ εἰς ἐπίδειξιν προδεδλημέ- 
νους, ἐσθῆτός τι χάλλος καὶ πλῆθος (08) ἀμήχανον, 
οἰκετῶν xzi δορυφόρων πλῆθος ἀριθμὸν ὑπερὔαϊνον, 
διαπάνην ἀμύθητον, χαμήλων xal ἡμιόνων ἀμύθητόν 
τι χρῆμα τὸν πλοῦτον σχευαγωγούντων, ἵππους χρυ- 
gà καὶ τάπησιν ἁλουργοῖς χαταχεχοσμημένους, τοὺς 


ἑφημέρας. Alii quatuor mss., ἀνδρῶν ἐφ΄ ἡμέραν. 
Reg quartus ita, ut edidimus. 

(98) Illud, καὶ πλῆθος, ex quatuor mss. addidi- 
mus. Aliquanto post sex mss., χρῆμα τὸν πλοῦτον 
σχευα. Editi, χρῆμα τῶν πλοῦτον σχευα. Id quod 
fortasse melius videri poterit. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. 1l. 


262 


μὲν ὁπηρετοῦντας, τοὺς δὲ προπομπεύοντας. Τί ἂν A Habeatequosaurostragulisquepurpureisexornatos, 


ἐπὶ τῇ τούτου (09) θέᾳ παθεῖν τὸν πτωχὸν δῆμον 
ἐχεῖνον, τὸν τέίως τὰ μικρὰ θαυμάζοντα τοὺς ἐαυτῶν 
ὁπερέχοντας ; οὐχὶ αἰσχυνθῆναι μὲν ἐπὶ τῇ οἰχείᾳ 
χρίσει, πάντων δὲ καταφρονῆσαι τῇ πρὸς τὸ ὑπερέχον 
συγκρίσει, μόνῳ δὲ δόξαν καὶ πλοῦτον τῷ ἀληθῶς 
πλουσίῳ προσμαρτυρεῖν ; Οὕτω τοίνυν ὅσον ἀποχρύ- 
πτεται τὸ ὕψος xal τὸ μέγεθος τῆς σοφίας χαὶ τῆς 
δυνάμεως τοῦ θεοῦ, πολλὰ δόξει εἶναι τὰ ὑψηλὰ χα; 
μεγάλα παρὰ τοῖς ἐν ἐσχάτῃ πτωχείᾳ καθεστηχόσιν- 
ἐπὰν δὲ ἐχφανὴ τὸ ὄντως σοφὸν. xal τὸ ἀληθινῶς δυ- 
vacóv, οὐδεὶς οὔτε σοφὸς, οὔτε δυνατὸς (1) λογισθήσε- 
«at, Οὕτω ποτὲ καὶ Μωυσῆς ἰσχνόφωνον xai βραδύ- 
γλωσσον ἑαυτὸν ὡμολόγει, ἐπειδὴ Θεοῦ λαλοῦντος 
πρὸς αὐτὸν ἤχουσε. Καὶ ᾿Λύραὰμ ὅτε Θεὸν εἴδεν, 
ἑαυτὸν (2) γῆν καὶ σποδὸν ὡμολόγει. Οὐδεὶς οὖν 
ἀξιούμενος ἐνορᾷν τῇ τοῦ Θεοῦ ἀγαθότητι καὶ σοίᾳ, 
δυνήσεται fj ἐχυτῷ Tj ἄλλῳ σοφίαν Tj δύναμιν μαρτυ- 
ρῆσαι, Οἱ γὰο ἅγιοι πάντες οἷον (3) φῶς εἶσι λυχνιαΐον 
ἐν μεσημόρίᾳ σταθηρᾷ ὑπεραυγαζόμενον τῷ ἡλίῳ, 
Διὰ τοῦτα ὑπερύψωθέσεται Κύριος μόνος ἐν τῇ ἡμέ- 
ρᾳ ἐκείνη. 


quorum alii inserviant, alii vero pompe preeant. 
Eo rege conspecto, quo affectu tangi putas inopem 
illum pupulurn, cui hactenus fuerant admirationi ii 
qui se essent paulo preatantiores ? Nonne existimas 
eum suo ipsius judicio confundendum esse ac pu- 
dore suffundendum ? Annon ob institutamcum ma- 
joribus divitiis comparationem omnes parvi factu- 
rus est ἢ Nonne ei soli qui vere dives est, gloriam et 
divitias suo testimonio est attributurus? Ad huno 
igitur modum quandiu celsitudo ac magnitudo sa- 
pientie virtutisque Dei absconditur, multa iis qui 
in extrema 440 paupertate constituti sunt, vide- 
buntur esse excelsa ac magna: sed simul atque 
vera sapientia, veraque potentia sese in conspectum 
dederit, nemo aut sapiens, aut potens reputabitur. 
Ita et Moyses quondam cum Deum audisset ad se 
loquentem, hesitantium lingue ac loquendi tardita- 
tem qua laborabat, confitebalur 33, Quin et Abra- 
ham quando Deum vidit, se profitebatur terram esse 
ac cinerem 83 Nemo igitur eo quod dignus habeatur 
qui videat Dei bonitatem ac sapientiam,aut sibi aut 


'alteri sapientiam vel potentiam vindicare poterit. Sancti enim omnes quasi lumen sunt lucernarum 


in meridie ferventissima et clarissima: quod majori solis luce obtunditur &c superatur. Quamobrem 


supra modum ezaltabitur Dominus solus in die illa. 

88. Ἡμέρα γάρ Κυρίου (4) ἐπὶ πάντα ὑύριστὴν 
καὶ ὑπερήφανον. Τάχα πρώτη ἁμαρτία ὕδρις καὶ 
ὁπερηφανία" εἴπερ ὁ διάδολος ἐξχδρίσας τῷ κόρῳ 
τῶν περὶ αὐτὸν ἀγαθῶν ἀπέστη Θεοῦ, xai cuvam- 
ἀστησεν ἑαυτῷ τὰς ἀντιχειμένας δυνάμεις, λέγων. 
Ἐπάνω τῶν ἄστρων" θήσομαι τὸν θρόνον μου" καὶ 
καθιῶ ἐν ὄρει ὑψηλῷ ἐπὶ τὰ ὄρη τὰ ὑψηλὰ τὰ 
πρὸς βοῤῥᾶν. ᾿Αναδήσομαι ἐπάνω τῶν νεφε- 
λῶν (5), ἔσομαι ὅμοιος τῷ “Ὑψίστῳ. Διὰ τοῦτο ἐν- 
τεῦθεν xal 4 ἐχδίχησις ἄρχεται. Καὶ εἰ τις μέντοι 
τυφωθεὶς εἰς χρῖμα ἐμπέπτωχε τοῦ διαδόλου, μετὰ 
τοῦ ἀρχηγοῦ καὶ οἱονεὶ δημιουργοῦ τῆς ὑπερηφανίας 
καταδιχασθήσεται" Κύριος γὰρ ὑπερηφάνοις ἀντι- 
τάσσεται. ᾿Βοιδέ  ἀως ἀρχὴ τῆς ὑπερηφανίας d 
ὅδρις ἐΐναι: Ὃ γὰρ διαπτύων τοὺς ἄλλους, καὶ (6) τὸ 
μηδὲν ἡγούμενος, ἀλλὰ τοὺς μὲν πτωχοὺς, τοὺς δὲ 
δυσγενεῖς, τοὺς δὲ ἀμαθεῖς ὑπολαμδάνων, dx τῆς 
ὕδρεως ταύτης εἰς τὸ μόνυν ἑαυτὸν οἴεσθαι εἶναι σο- 
θὸν, συνετὸν, εὐγενῆ, πλούσιον, δυνατὸν ὑποςέρε- 
ται (7): ἀρχὴν πρὸς τὸ ὑπερηφανεύεσθαι τὴν ὑπερ- 
οψίαν λαμδάνων. Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ὑπερηφανεύε- 
σθαι, τὸ ὁπερφαίνεσθαι τῶν πολλῶν ἐπιχειρεῖν. "Ev 
δὲ τῷ τοῦτο (8) ποιεῖν, ἐξουδενοῖ μὲν τὸν πλησίον, 


33 Exod. τν, 10. ** Gen. xvii, 27. ** Iga, xiv, 13, 14. 


(99) Editi, τούτων. Αἱ sex mss., τούτου. Mox ve- 
lim animadvertas illud, τὰ μιχρά, locum occupare 
non suum : Siquidem ante vocem ὑπερέχοντας poni 
debuerat. Alioquin enim ridicula ac falsa diceren- 
tur, cum populus quemvis seipso preestantiorem 
non parum, 8ed valde admodum miraretur. Haud 
longe quinque mss., τῇ οιἰχοίᾳ. Editi et Reg. primus, 
ὼ 4) ἔπι, δυνατός τις. Abest τις a nostris mss. 

2) Vocem ἑαυτόν e nostris mss. addidimus. 

3j Editi, οἱονεί. Sed variant libri veteres. Alii 
habent, oiov: alii, ὡς. Statim mss. aliquot, μεσημ- 
Bplg σταθερᾷ. Codex Fr. 1 cum editis, σταθηρᾷ. 





88. Vzns. 12. Dies enim Domini super omnem 
contumeliosum et superbum. Fortassis primum pep- 
catum contumelia fuit ao superbia : siquidem dia- 
bolus,bonorum quibus dotatus fuerat fastidio,con- 
tumeliosum se prebens descivit a Deo, gecumque 
adversarias potestates adduxit ad defectionem, di- 
cens: Super astra ponam solium meum, οἰ sedebo 
in monte excelso super sontes excelsos, qui sunt ad 
aquilonem. Ascendam, &uper nubes : ero similis Altis- 
simo δι. Ea de caus& illinc initium ducit vindicta. 


"Kaimvefo, St quis fastu elatus ac tumens,in diaboli 


judicium inciderit, una cum principe et quasi su- 
perbie opifice condemnabitur : Dominus'enim super- 
bis resistit 5. Videtur quodam modo contumelia 
origo esse superbie atque principium.Nam ceteros 
qui aspernatur,ac pro nihilo eosducit, alios quidem 
egenos, alios vero ignobiles, alios autem inscios 
esse ratus, per hanc contumeliam eo devenit,ut se 
solum existimet esse sapientem,intelligentia predi- 
tum, nobilem, divitem, potentem : quippe super- 
biendi initium ex aliorum contemptu sumit.Conniti 
namque ut aliis pluritnis videaris prestantior,hoo 
ipsum superbia est. Porro dum id efficit, nihili 
35 | Petr. v, 5. 
(4) Editi et mss. nostri, Κυρίου. Sed apud LXX 


vox Zaoao6 additur, que quoque in Vulgata expri- 
mitur: Quia dies Domini exercituum super omnem 
superbum. 

(5) Editi, νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ. Sed illud, τοῦ οὐ- 
ρανοῦ, cum in nostris nis8. οἱ apud LXX non legatur, 
delevimus. 

e Sic libri veteres. Editi vero, ἄλλους o. 

(7) Codex H., ὑπερφέρεται. 

(8) Editi, àv δὲ τούτῳ, non recte. At mss. plerique 
omnes, iv δὲ τῷ τοῦτο, bene. Ibidem mss. nonnulli, 
ἐξουδενεῖ, Haud ita multo infra Heg. primus et edi- 
ti, διὰ τοῦτο xal 4. At deest xal in reliquis muss. 


263 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


264 


quidem facit proximum, se ipsum vero jactat. Est Α ἑαυτὸν δὲ ἀποσεμνύνει. Καὶ ἔστιν ἡ U6pic ὀπερηφα- 


insuper superbie origo contumelia,superbia itidem 
malus fons est, et origo superbie; superbia est 
contumeliae fetus. Quapropter vindicta exercebitur 
in omnem coptumeliosum et superbum. Siquidem 
peccata que quamdam inter se cognationem babent, 
pari ratione puniuntur. Inducet ergo vindictam ille 
Domini diesceleberrimus inomnem contumeliosum 
et superbum.Nos autem,qui sumus commiseratione 
digni,totu diein iis malis versantes, ne intelligimus 
quidem qualia eint mala,que sunt ἡ nobisadmissa: 
Maledici regni Dei hzreditatem non. accipient ?*, 
Nos tamen maledicimus, atque inter conviciandum 
non animadvertimus verba isthec que nunc profero, 
mihi esse in die Domini objicienda, mesmque viam 
interseptura, atque instar muri futura esse, quem 
nemo transcendere potest. Quis nostrum se ipse 
supra modum non offert? quis proximum non 
aspernatur? Contumeliaautem est quid majusquam 
maledicentia. Hecenim duntaxat lingue est dedecus 
et probrum ; contumelia vero aliquid reipsa ad 
ignominiam eorum qui contumelia lacessuntur,nio- 
litur. Qui quidem elatos est,potest hodie, si velit, ad 
humilium abjectionem 441i descendere ; periculum 
vero fuerit ei qui nunc humilis est, ne ad superbo- 
rum elationem transferatur. Enimvero cum quis 
ge credit ad humilitatis pertigisse apicem, id ipsum 


νίας ἀρχὴ, xal ἡ ὑπερηφανία κακὸν ἔγγονόν ἐστι τῆς 
ὅδρεως. Διὰ τοῦτο ἡ ἐχδίκησις ἐπὶ πάντα ὁδριστὴν 
καὶ ὑπερήφανον, Al συγγενεῖς γὰρ ἁμαρτίαι ὁμοιο- 
τρόπως χολάζονται. ᾿Επάξει οὖν dj διαδόητος ἡμέρα 
τοῦ Κυρίου τὴν ἐχδίχησιν ἐπὶ πάντα ὑδριστὴν xal 
ὑπερήφανον. Ἡμεῖς δὲ οἱ ἐλεεινοὶ, πᾶσαν ἡμέραν ἐν 
τοῖς καχοῖς τούτοις στρεφόμενοι, οὐδὲ συνίεμεν ὁποῖα 
καχὰ ἁμαρτάνομεν’ Λοίδοροι βασιλείαν Θεοῦ οὐ 
κληρονομήσουσιν. Καὶ ἡμεῖς λοιδοροῦμεν, ἐν αὐτῷ 


ip λοιδορεῖν μὴ συνιέντες, ὅτι ταῦτα ἃ νῦν ἀφίημι 


ῥήματα ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου ἀντιστήσεταί μοι, 
καὶ διαχόψει μου τὴν ὁδὸν͵ καὶ ὥσπερ τειχίον γενή- 
σεται ὑπερδαθῆναι μὴ δυνάμενον. Τίς ἡμῶν ἑαυτὸν 
οὐχ ὑπεραίρει (9) ; τίς τὸν πλησίον οὐ Buxntón ; Ἡ 
δὲ ὕδρις πλέον τί ἐστι τῇς λοιδορίας. Ἡ μὲν γὰρ 
γλώσσης ἐστὶ μόνον ἀτιμία’ ἡ δὲ ὕδρις val τὴν διὰ 
τῶν ἔργων ἐπ’ αἰσχύνῃ τῶν δόριζομένων ἐπίνοιαν 
ἔχει. Δυνατὸν μέντοι σήμερον βουληθέντι τῷ ὑψηλῷ 
χατελθεῖν el; τὴν τῶν ταπεινῶν ταπείνωσιν" xal τῷ 
νῦν μέντοι ταπεινῷ κίνδυνος ἀντιμεταστῆναι εἷς τὸ 
τῶν ὁπερηφάνων ὕψωμα. Αὐτὸ γὰρ τὸ ὑπολαδεῖν πε- 
ρὶ ἑαυτοῦ εἰς τὸ ἄκρον τῆς ταπεινώσεως ἐληλυθέναι, 
ὑψώματός ἐστιν ἀφορμὴ καὶ τὸ τοῦ σφόδρα δο- 
χοῦντος ἐν ἁμαρτίαις εἶναι κατεπαρθῆναι, ὑπερηφα- 
vla δεινὴ, f» ἔπαθεν ὁ Φαρισαῖος κατὰ τοῦ τε- 
λωνου. 


elati animi a"gumentum est, et. preter modum efferri adversus eum qui in peccatis versari videtur, 
gravis est superbia, quam passus fuit. adversuspublicanum Phariseus. 


89. EL super omnem excelsum et. sublimem. Vitio 
eidem excelgus obnoxius est atque sublimis, ut qui 
affectu tantummodo ἃ contumelioso et superbo 
differat. Hic namque adversum ceteros contume- 
liam superbiamque adhibet ; ille vero, etiam cum 
solus est, plus equo se ipsum effert, animique va- 
nitate se sustollit, ac erigit. Atque ut intelligas quis 
sit prorsus sublimis, tui ipsius reminiscere, qualis 
in juventutis tue vanitate fueris : si quandousquam 
dum solus tibi vacares, vite rationem ac studia 
ettendisti ; quam facile mentis cogitatione a prinoi- 
patu in principatum, 8 dominatu in dominatum 
concurreres, comparares divitias, domos extrueres, 
geponeres aurum et argentum, predia colligeres, 
ex quibus singulis annis tot tantaque tibi redirent 
talenta, haberes famulos innumeros, artes omnis 
generis, proventus ex hisemergentes, armenta equo- 
rum, ovillos greges boumque armenta, opes ex his 
provenientes, uxorem, liberos, ac eorum sobolem ; 
afficeres amicos beneficiis : tede inimicis vindicares, 
principatum obtineres civitatum, deinde et gen- 
tium ; ac tandem regnum occupares. Vides quemad- 
modum ejusmodi animus pre levitate sua elatus eit 
et sublimis ? Nusquam constitit, sed ultra id quod 


33 [ Cor. v1, 10. 


(0) Editi et duo mss., ὑπερέχει. Alii quatuor mss., 
ὑπεραίρει, rectius. EE 
(40) Editi et Reg. primus ἀργύριον. Bed in aliis 


89. Kai ἐπὶ πάντα ὑψηλὸν xal μετέωρον. Τῆς 
αὐτῆς κακίας ἐστὶ xai ὁ ὑψηλὸς καὶ ustdowpoc, δια- 
φέρων πρὸς τὸν δύριστὴν καὶ ὑπερήφανον τῇ σχέσει 
μόνον. Ὁ μὲν γὰρ καθ᾽ ἑτέρων τῇ ὕόρει καὶ τῇ 
ὑπερηφανίᾳ κέχρηται: ὁ δὲ, καὶ μόνος ὧν, ἑαυτὸν 
ὑπεραίρει, καὶ μετεωρίζει τῇ ματαιότητι τοῦ νοὸς, 
καὶ ἀνυψοῖ. Καὶ ἵνα μοι νοήσῃς τὸν ἀχριδῶς μετέω- 
pov, ἀνάμνησον σεαυτὸν ἐν τῇ ματαιότητι τῆς νεότη- 
tóc, σου, εἴ mote κατὰ σαυτὸν γενόμενος ἔλαδες ἔν- 
νοιαν τοῦ βίου, καὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων᾽ πῶς εὐκό- 
λως κατὰ τὴν φαντασίαν τοῦ νοῦ ἐπέδραμες ἀρχὰς ἐξ 
ἀρχῶν, δυναστείας ἐκ δυνὰστειῶν, πλοῦτον περιεθά- 
λου, οἰκίας χοδόμησας, χουσὸν καὶ ἄργυρον (140) 
ἀπέθου, κτήσεις συνήγαγες, τόσα καὶ τόσα τάλαντα 
xav' ἔτος προοσχομιζούσας, οἰκέτας ἔσχες μυρίους, 
τέχνας παντοδαπὰς, τὰς Ex τούτων προσόδους, ἀγέλας 
ἵππων, ποίμνια καὶ βουκόλια, τὰ ἐκ τούτων χρήμα. 
τα, γυναῖκα καὶ παῖδας, καὶ τούτων τὰ ἔχγονα (11), 


D φίλους εὐεργέτησας, ἐχθροὺς ἠμύνω, ἦρξας πόλεων, 


εἶτα ἐθνῶν, τὸ τελευταῖον xal ἐδασίλευσας. “Ορᾷς 
πῶς ὑπὸ κουφότητος ὁ τοιοῦτος νοῦς ὑψηλός ἐστι καὶ 
μετέωρος ; Οὐδαμοῦ ἐστήρικται, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τὰ ἀδύνα- 
τα, ὑπὲρ τὴν φύσιν φέρεται. ᾿Απειλεῖται εὖν καὶ τοῖς 
μετεώροις τὰ φοδερὰ τῆς ἡμέρας. “Αμαρτία γάρ 


quinque mss. ἄργυρον legitur. 
(11) Pro ἔκγονα aliquot mss. habent, ἔγγονα. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. II. 


ἐστὶ, φησὶν, ὁ μετεωρισμός. ἤΑχουε γὰρ τοῦ (42) A fleri potest,ultra natureeconditionem fertur. Itaque 


Κυρίου λέγοντος: Καὶ μὴ μετεωρίζεσθε. Kal ὁ μα- 
κάριος Δαδὶδ ἐν τοῖς κατορθώμασι ἀριθμεῖ τὸ μὴ μετ- 
εωρισθῆναι, μηδὲ ὑψωθῆναι, Κύριε γὰρ, φησὶν, οὐχ 
ὑψώθη ἡ καρδία μου, οὐδὲ ἐμετεωρίσθησαν οἱ 
ὀφθαλμοί μου. Ἔστι μέντοι χαὶ ἐπαινετῶς ὑψωθῆ- 
vat, ὅταν μὴ μιχροπρεπὴς ἧς, μηδὲ ταπεινὰ μερι- 
μνῶν, ἀλλὰ διεγηγερμένος τὸ φρόνημα, καὶ τῷ ἀνα- 
στήματι τῆς ἀρετῆς ὑπὸ μεγαλοψυχίας καὶ μεγαλο- 
νοίας κεκοσμημένος. Τὸ τοιοῦτον ὕψος τῆς γνώμης 
ἀποδεχτὸν, τὸ ἀταπείνωτον ἐν θλίψεσι, τὸ ὑπερ- 
φρονοῦν τῶν ἐπὶ γῆς. Τοιοῦτος ὁ τὸ πολίτευμα ἔχων 
ἐν οὐρανοῖς, ὁ τὴν χαρδίαν ἐπτοη μένην ἔχων so τοὺς 
ἐχεῖ θησαυρούς. Καὶ Éotxs τοῦτο τὸ ὕψος τῆς δια- 
νοίας, πρὸς τὴν ix τοῦ τύφου ἔπαρσιν, τὴν αὐτὴν 
ἔχειν διαφορὰν (43), ἦν ἀληθινὴ εὐεξία πρὸς τὴν ἐξ 
ὁδέρου γινομένην τῆς σαρχὸς ἐπανάστασιν. "Qyxo- 
ται μὲν γὰρ τὸ σῶμα, ἀλλ’ ὕπουλόν ἐστι καὶ 
νοσεῖ, 


qua sunt indie illaformidanda,sublimibusintermi- 
natur.Nam, inquit,elatio, peccatum est. Audi enim 
Dominnm dicentem : Et nolite zn sublime tolli 51, 
Et beatus David inter virtutes,et preclara facinora 
enumerat, si quis se in sublime non evehat neque 
sustollatur. Domine enim, inquit,non est exaltatum 
cor meum,»eque elati sunt oculi mei. ** Potes tamen 
laudabiliter exaltari, cum animum non despondes, 
neque vilia aut abjecta curas,sed experrecto animo 
et alacri, atque virtutis sublimitate per animi ex- 
celsitatem ac magnitudinem ornatus es. Talis animi 
elatio commendatur,si animus in afflictionibus non 
abjicitur,si terrena contemnuntur. Talis est, cujus 
est conversatio in colis, cujus cor thesauris illic 
reconditis inhiat. Porro idem videtur interesse dis- 
crimen inter hano animi celsitudinem et superbis. 
elationem, quod intercorporis habitudinem ac oar- 
nis tumorem ex aqua intercute pro fectum intercedit 


Intumescit quidem ac turget corpus, sed subter egrum est et morbosum. 


90. Kal ἐπὶ πᾶσαν χέδρον τοῦ Λιδάνου τῶν 
δψηλῶν xai μετεώρων. Hola χαχία, φησὶ, τῆς χέ- 
δρου, ὅτι καὶ τὸ ταύτης ὑψηλὸν, ὅπερ ἐκ φύσεως αὐτῇ 
πρόσεστιν, εἷς ἐξέτασιν ἄγεται ; Διὰ τί δὲ ὅλως καὶ 
ταῖς ἐν τῷ ΔΑιβάνῳ κέδροις ἀπειλεῖ τὴν ἡμέραν ὁ λό- 
49€; Ὅτι μὲν οὖν περὶ ἐμψύγων ὁ λόγος τῶν πεφυ- 
σιωμένων, καὶ μετὰ ἀναισθησίας ἐχόντων τὴν ἔπαρ- 
σιν, οὐδεὶς ἀντερεῖ. ᾿Αλλὰ διὰ τί κέδροι ; καὶ διὰ τί, 
τοῦ At6dvou ; Αἱ κέδροι φυτόν εἶσιν, ἀχρήστων καρ- 
πῶν οἰστιχαὶ, εἰς (44) ὕψος μήχιστον αὐξανόμεναι, 
xai àei ἐπιδιδοῦσαι χατὰ τὴν προσθήκην τοῦ χρόνου, 
οὔτε γηρῶσαι ῥᾳδίως, οὔτε εὐκόλως χατασηπόμενοι" 


ὁ δὲ λίδανος ὄρος εἰδωλολατρείας τὸ παλαιὸν ἦν. "Iva C 


οὖν τὰς ἐχεῖ ἐμφιλοχωρούσας (15) ὀλεθρίους δυνά- 
μεῖς ἐνδείξηται ἡμῖν, χέδρους ὠνόμασε τοῦ Λιβάνου 
τὰ ὑψώματα τῆς πονηρίας, τὰ ἐπαιρόμενα χατὰ τῆς 
ὉΝώσεωας τοῦ θεοῦ, περὶ ὧν xal ὁ ψαλμός φησιν, ὅτι 
Συντρίψει Κύριος τὰς κέδρους τοῦ Λιῤάνου. Δύ- 
ναται δὲ τὰ ἐν «ἀνθρώποις ἀλαζονιχὰ ἤθη ἄνευ 

αἰκίας τινὸς ἀχολούθου πρὸς τὴν φυσίωσιν ἐπαιρόμε- 
᾿ς νᾶ διὰ τῶν κέδρων αἰνίσσεσθα!ι. Ἔστι γὰρ καὶ ἐν 
φυσιώσει ἢ πιθανή τις αἰτία τὴν ἕπαρσιν ἐμποιοῦσα, 
ἢ πάντη ἄλογος. Οἷον (16), φρονεῖ τις ἐφ’ ἑαυτῷ 
δι’ ἐγκράτειαν: φρονεῖ διὰ σωφροσύνην, φρονεῖ 
διὰ τὸ ἐν ταῖς προσευχαῖς ἐπίμονον * χαχῶς μὲν 
ποιεῖ παρ᾽ ὃ δεῖ φρονῶν, πλὴν ἀλλ᾽ ἔχει dx, λουθίαν 
τὸ ὕψωμα. Ὁ τόιϊιοῦτος ὑψηλὸν μέν ἐστι φυτὸν, 
ἀλλ᾽’ Eyxaprov: ὁ δὲ ἄνευ ἐργασίας τινὸς ἀγαθῆς, 
$ διὰ πλοῦτον, ἢ δι᾽ εὐγένειαν, ἢ διὰ σώματος ἰσχὺν 
μετεωριζόμενος, χέδρος ἐστὶν, ἀχάρπῳ ζωῇ καὶ ἀν- 


90. Vgns. 13. Ef super omnes cedros Libani excel- 
sas el sublimes.. Dixerit quispiam : Quodnam vitium 
inest cedro,ob quod et ipsius altitudo sibi & natura 
indita ad examen adducatur? Cur etiam prorsus 
diem illam cedris Libani Scriptura comminatur ? 
Nemo it inficias quin sermode anima 4442? preditis 
habeatur,qui tument ac turgescunt,ac sensu expertes 
sese efferunt.Sed ecquid cedri ? et quam ob causam. 
cedri Libani ? Cedri arbores sunt,que fructus usi- 
bus baud idoneos ferunt, crescuntque inamplissi- 
mam altitudinem,et pro temporis progressu semper 
augentur,vix senescunt, vixque putrescunt : Liba- 
nus autem olim mons erat idololatris. Itaque ut 
exitiosas potestates illic commorantes nobis indica- 
ret, altitudines nequitize, adversus Dei scientiam 
se aitollentes t9,cedros Libani nominavit,de quibus 
ait psalmus : Confringet Dominus cedros Libani 39, 
Porro superba hominumingeniacitraullam equam 
rationem ad tumorem usque elata per cedros pos- 
sunt significari. Enimvero etiam in animi tumore 
aut elatio gignitur ex speciosa aliqua causa, aut 
ratione nulla nititur. Exempli gratia, quispiam 
sibi nimium arrogat propter continentiam : seipse 
ob temperantiam effert, jactat se ob suam in preci- 
bus perseverantiam : plane perperam agit, dum 
preterquam quod decet, gloriatur : verumta- 
men rationem pretextumque habet elatio. Qui 
ejusmodi est, arbor quidem est excelsa, sed 
fructifera ; qui vero sine bono ullo opere sese ex- 
tollit, puta, vel propter divitias, vel generis splen- 


81 Luc. xii, 29. 38 Psal. cxxx. 1. ?? II Cor. x, 5. * Psal. xxvi, 5. 


(12) Addita est e quibusdam mss. particula γάρ. 
Reg. primus, ἄχουσον, τοῦ. 

(3) Ita nostri sex mss. At editi, ἔπαρσιν, διαφο- 
ρὰν λαδεῖν. Statim tres mss., ἐξ ὑδέρου. Alii qui- 
dam mss. cum editis,i£ ὑδέρων. Subinde unus ms., 
ὀγχοῦται. ΝΞ 

(14) Editi et tres mss., χαρπῶν, at καὶ slc, haud 
recte. Reg. tertius, καρπῶν εἰστιιχαὶ εἰς" quod 


ParBROL. GR. XXX. 


quidem per se mendosum est, sed ita tamen, ut ad 
veram lectionem proxime accedat. Regii primus 
et quartus, καρπῶν οἰστιχαί, [ructuum feraces. 
optime. . 

(15) Editi et duo mss., φιλοχωρούσας. Alii qua- 
tuor, ἐμφιλοχωρούσας. 

(16) 118 tres libri antiqui. Deest otov in editis et 
in aliis quibusdam mes. 


3601 


APPENDIX OPERUM S. BASILI! MAGNI. 


dorem, vel ob corporis robur, cedrus est, cum de A ονήτῳ ἐπαγαλλόμενος. Διὰ τί δὲ καὶ τοῦ Λιδάνου ; 


vita infructuosa et inutili auperbiat. Jam vero cur 
adjunctum est, Libani? Quia sicut arbores in mon- 
tibus fixe alienam accipiunt altitudinem : ita qui 
obtendunt divitias aut potestatem, aut majorum 
gloriam, rebus nihilad :se pertinentibus ad pre- 
bendam sue elationi occasionem abutuntur. 
Quin et laudantur cedri: Saturabuntur ligna Do- 
mini, cedri Libani, quas plantavit δ. Imo ad dan- 
dam Deo gloriam ligna fructifera cedrique omnes 
admittuntur ** ; ut ostendatur nihil esse suapte na- 
tura malum nihilque a Deo alienatum,sed singula 
ex se in causa esse cur a Deo aut abscedant, aut 
cum ipso conjungantur. [460 et adhibite ad cons- 
truendum templum cedri, ex Libano, uti historia 
docet, fuerant exportate, quod possit idololatria in 
sanctitatem transmutari. Quocirca modo quidem 
conífringitur cedrus, cum a Libano non separatur: 
modo vero cum relicta vetustate, evadit digua cui 
sanotitas conferatur.Uno verbo animalium indoles, 
speciesque arborum ad variam menlis humane 
affectionem designandam assumuntur. 

91. Et super omnem arborem glandis Basan. Αν- 
boris alius fit mentio, ut ostendat humanarn vitam 
comminationis judicio fore obnoxiam.Nam indules 
inhumana,inflexibilis,omnibus obnitens et adversa, 
ex oommuni more quercui 4438 comparatur. 
Arborautem illa fructum quidem affert, sed por- 
cinó esui idoneum. Quapropter nominavit ignomi- 
nia arborem : siquidem Basan ad ignominiam de- 
notandam ueurpant. Quorum igitur gloria uberem 


B 


Ὅτι ὥσπερ tà ἐπὶ τῶν ὁρῶν πεπηγότα φυτὰ ὕψει 
ἀλλοτρίῳ συγχέχρηται, οὕτως οἱ πλοῦτον, 7j δύναμιν, 
fj δόξαν προγόνων ὑποδαλλόμενοι, τοῖς κατ’ οὐδὲν 
προσήκουσιν εἰς ἀφορμὴν τῆς οἰκείας ἐπάρσεως 
ἀποχέχρηνται. Eici μέντοι καὶ ἐπαινούμεναι κέδροι" 
Χορτασθήσεται τὰ ξύλα τοῦ Κυρίου (47) al χέ- 
δροι τοῦ Λιθάνου, ἃς ἐφύτευσε. Καὶ εἰς τὴν δοξο- 
λογίαν ποραλαμύάνεται ξύλα καρποφόρα, καὶ πᾶσαι 
χέδροι' ἵνα δειχθῇ, ὅτι οὐδὲν τῇ φύσει πονηρὸν, οὐδὲ 
ἡλλοτριωμένον Θεοῦ, ἀλλὰ παρὰ τὴν ἑαυτῶν αἰτίαν 
ἵχαστα ἢ ἀφίσταται ἀπὸ ({8) Θεοῦ, ἣ προσοιχειοῦται 
αὐτῷ. Διὰ τοῦτο xai αἱ εἰς χατασχευὴν τοῦ ναοῦ συν- 
τελέσασαι κέδροι ix τοῦ Διδάνου ἦσαν χαταγεχομισμέ- 
ναι (19), τῆς ἱστορίας παραδειχνυούσης, ὅτι δυνατὸν 
ἐξ εἰδωλολατρείας εἰς ἁγιασμὸν μεταδαλεῖν. Διὰ τοῦτο 
ποτὲ μὲν συντρίόδεται κέδρος, ὅταν ἀχώριστος 7j τοῦ 
Λιδάνου' ποτὲ δὲ, ὅταν καταλιποῦσα τὰ ἀρχαῖα, ἀξία 
τοῦ ἁγιάζεσθαι γένηται. Καθόλου μέντοι xal τὰ τῶν 
ζώων ἤθη καὶ τὰ τῶν φυτῶν εἴδη εἰς τὸ ποιχίλον τῆς 
προαιρέσεως τῶν ἀνθρώπων λαμδάνεται. 


91. Καὶ ἐπὶ πᾶν δένδρον βαλάνου Βασάν. “Αλ- 
λον φυτοῦ μνήμη, πρὸς ἔνδειξιν ἀνθρωπείου βίου 
ὑποπεσεῖν ἀπειλουμένου τῇ κρίσει, Τὰ γὰρ σχληρὰ 
ἤθη καὶ δύσεικτα ἀντιτύπως πρὸς πάντα xal ἀντι- 
δατιχῶς διαχείμενα, καὶ dj xou) συνήθεια óput παρ- 
εἰκάζει. Φέρει δὲ τὸ δένδρον τοῦτο χαρπὸν, ἀλλὰ 
χοίρων τροφήν. Διὰ τοῦτο δένδρον αἰσχύνης ὠνόμασε" 
τὸ γὰρ Βασὰν εἰς τὴν αἰσχύνην μεταλαμάνουσιν. 
Ὧν οὖν ἡ δόξα τῆς καρποφορίας αἰσχύνη ἐστὶ, καὶ 


ignominie fructum parit,etiam inillos dies Domini C ἐπὶ τούτοις (20) ἔσται ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου. Καὶ δὴ 


impinget. Quin et idololatriam vocari ignominiam 
deprehendimus, uti in tertio Regnorum libro Elias 
ad Achaab loquitur : Et. nunc: mitle, et. congrega 
ad me omnem Israel in montem Garmeli,e& prophetas 
ignominiz,et prophelas lucorum : quadringentos viros 
manducantes mensam Jexabet **.(QQuia igitur Arbor om- 
nis que non facit (ructum bonum,exciditur,et in ignem 
millitur.",arboribus,etiam ignominie,diem Domini 
tanquam horrendam et formidabilem interminatur 


xal τὴν εἰδωλολατρείαν αἰσχύνην εὕρομεν λεγομέ- 
νην, ὡς ἐν τῇ τρίτῃ τῶν Βασιλειῶν Ἡλίας λέγει πρὸς 
τὸν ᾿Αχαάδ’ Καὶ νῦν ἀπόστειλον καὶ συνάθροι- 
cov πρὸς μὲ πάντα Ἰσραὴλ εἰς ὅρος τὸ Καρμύ- 
λιον; xal τοὺς προφήτας τῆς αἰσχύνης, καὶ τοὺς 
προφήτας τῶν. ἀλσῶν., τετραχοσίους ἄνδρας 
ἐσθίοντας τράπεζαν (21) Ἰεζάδελ. ᾿ξπεὶ οὖν Πᾶν 
δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν, ἑχήῤκτεται, 
καὶ εἴς πῦρ βάλλεται, ἡ τοῦ Κυρίου ἡμέρα καὶ τοῖς 


*! Psal. cir, 16. 15 Psal. cxzvin, 7, 9 ΠῚ Reg. xvm, 49. ** Matth. i1, 10. 


(17) Dissidereinter se hoc loco libros veteres no- 
tum est : nec mirum videri dobet, si alius aliter le- 
gat.Duceus codicum suorum H.et J.et Vulgate,at- 
que Procopii auctoritate fretus,legi debere putat,E5- 
λα τοῦ πεδίου, ligna campi : sed reclamat Combefl- 
sius,aitque sibi videri potius legendum esse, ξύλα 
τοῦ Κυρίου, ligna Domini, ob fidem videlicet codicis 
F. 1, et psalmorum. non paucorum, οἱ exemplaris 
Hebraici. Preterea viro erudito licebat Symmachi 
Hieronymi, Theodoreti, Regii tertii, Colbertini ge- 
cundi, quinta et sexe editionis testimonium pro- 
ferre ad idem ostendendum. Vicissim Duceeus opi- 
nionem suam auctoritate LXX interpretum Eusebii- 
que et Hegii quarti confirmare poterat.Nec illud si- 
lentio praetereundum, in Colbertino primo scri- 
pum reperiri secunda et recenti manu, ξύλα τοῦ 

ρυμοῦ, ligna. mamoris. Hio quoque monere ju- 
vat, illa, ὁ 'E6paieq xai ol λοιποὶ, τοῦ Κυρίου. τεθεί- 
κασι, qua apud Nobilium in modum scholii le- 


guntur, ipsa esse verba antiquissimi interpre- 
tis Eusebii. Aquila et Theodotio, ut soribit Du- 
cus, utrumque amplexi sunt, ξύλα τοῦ πεδίου 
Κυρίου, ligna campi Domini. Nos nihil quidquam in 
contextu mutandum censuimus. Hoc ipso in loco 
uterque Colb. et duo Regii, ἐφύτευσας, hditi et He- 
gii primus et tectius, ἐφύτευσεν. 

(18) Ita uterque Colbertinus et Reg. secundus. 
Deest ἀπό in reliquis mss. et in excusis. 

(49) Prior editio Paris. et quinque ms88., καταχε- 
χοσμημέναι, exornatz?, inepte. Posterior editio et 
Colb. secundus, χαταχεχομισμέναι, exportatz, apte : 
et ita lezorat Tilmannus. 

(20) Colb. secundus, τούτους. Haud longe aliquot 
m88., εὕραμεν λεγομένην. 

(21)Illud loquendi genus, ἐσθίοντας τράπεζαν, 
manducantes mensam, Hebraismus est; idemque 
valet, atque id quod Vulgata legitur, comedunt de 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. II. 


δένδροις τῆς αἰσχύνης ὡς φοδερὰ ἀπειλεῖται. Διὰ (22) A Scriptura. Quare et rex Basan Og appellatus est. Og 


τοῦτο xxl ὁ βασιλεὺς τῆς Βασὰν 'Qy προσηγόρευται, 
"Qy δὲ ἑρμηνεύεται διάφραξις" ὡς τῶν ἔργων τῆς 
αἰσχύνης τὴν ὁδὸν ἡμῖν τῆς σωτηρίας ἀποφρασσόν - 
των. Πόρνοι γὰ», καὶ μοιχοὶ, καὶ μαλακοὶ, καὶ ἀο- 
σενοχοῖται, xal πάντες τῆς αἴσχύνης ἐργάται ὑπὸ τοῦ 
"Qv βασιλεύοντος, τοῦ τὴν ἀπὸ Θεοῦ διαχοπὴν ἐνερ- 
γοῦντος" ὃν συντρίθει ὁ Κύριος ἐπ᾽ ἐλευθερίᾳ τῶν xpa- 
τουμένων. Ἐξομολογεῖσθε γὰρ τῷ Κυρίῳ, ὅτι χρη- 
στὸς, τῷ πατάξαντι βασιλεῖς μεγάλους, xal ἀπο- 
κτείναντι βασιλεῖς χραταιοὺς, τὸν Σηὼν καὶ τὸν 
"Qx. 

2. Καὶ ixi πᾶν ὄρος, xal ἐπὶ πάντα βουνὸν, 
xal ἐπὶ πάντα πύργον ὑψηλόν. Ὥσπερ τὰ ὄρη 
πρὸς τοὺς βουνοὺς τὴν xarà μέγεθος ἔχει διαφορὰν, 
τῷ δὲ λοιπῷ τὰ αὐτὰ ἀλλήλοις ἐστίν" οὕτω καὶ αἱ (23) 
ἐναντίαι δυνάμεις τῇ μὲν προαιρέσει ἀλλήλαις ἐοί- 
χασι, τῷ δὲ μεγέθει τῶν ἀδικημάτων διενηνόχασιν. 
Εἰχότως οὖν xal κατὰ τούτων ἡἣ (24) ἡμέρα Κυρίου 
Σαδαὼθ ἐνστήσεται. Τί δὲ βούλεται τὸ, Kal ἐπὶ 
πάντα πύργον; Ὁ πύργος ἐντὶν ὑψηλὸν σχοπευτή- 
ριον πρὸς φυλαχὴν πόλεως, καὶ γνῶσιν ἐφόδων πο- 
λεμικῶν ἐπιτήδειον. Τοιοῦτσς ἡ μῖν δέδοται καὶ ὁ νοῦς, 
φυλαχτιχος τῶν ἀγαθῶν, προορατικὸς τῶν ἐπιδού- 
λων. Τοῦτον οὐ χρὴ ἐν ἑαυτῷ οὐδὲ διὰ τῶν γηΐνων 
τὴν sl; οὐρανὸν ἄνοδον πραγματεύεσθαι. Καταδαίνει 
γὰρ ὁ Κύριος πρὸς αὐτὸν κάτω πεσόντα διὰ τὸ φρό- 
νημα, καὶ τὴν πρὸς τὸ χαχὸν αὐτοῦ συμφωνίαν δια- 
eng ἐπ' εὐεργεσίᾳ xal σωτηρίᾳ. Περὶ τῆς τούτου 
οἰχοδομῆς χελεύει ἐμᾶς ὁ Κύριος χαθίσαντας ψηφί- 
σαι, εἰ ἔχομεν τὰ πρὸς ἀπαρτισμὸν, ὡς δη- 


Aot αὐτὴ f, σύμφρασις τοῦ Εὐαγγελίου, Τὸν οὖν ὑψη- C 


λάφρονα νοῦν, xal ὑπέρογχον, καὶ πάντας ἐξευτελί- 
ζοντα, xal ἑαυτὸν μαχαρίζοντα φούεῖσθα.ι ὁ λόγος 
τὴν ἡμέραν Κυρίου βούλεται. Καὶ ἐπὶ πᾶν τεῖχος 
δψηλὸν. Πάλιν τεῖχος ἔρυμά ἐστι πρὸς φυλακὴν πό- 
λεων πεποιημένον, xai τὰς προσύολὰς τῶν πολε- 
μίων ἀποχρουόμενον" οὕτως εἴσί τινες καὶ λόγοι, ol 
μὲν ix τῆς ἀληθείας αὐτῆς περιχείμενοι ἡμῖν, τὸ 
ἀχαθαίρᾳτον τῶν σωτηρίων δογμάτων διατηοῦντες " 
οἵ δὲ dx τῆς ἔξωθεν ἐπινοίας πρὸς ὀχύρωσιν ψεύ- 
δους καὶ φυλαχὴν ματαιότητος ἐπιτετηδευμένοι. 'H 
γὰρ τῆς διαλεχτικῆς δύναμ'ς τεῖχός ἐστι τοῖς δόγμα- 
σιν, οὐχ ἐῶσα αὐτὰ εὐδιάρπαστα εἶναι καὶ εὐάλωτα 
τοῖς βουλομένοις. Διὰ τοῦτο τὰ μὲν τῆς ᾿Ἱἱερουσαλὴμ 
τείχη ἀνάγραπτά ἐστιν ἐπὶ τῶν χειρῶν τοῦ Κυρίου " 


autem interpretatur obstructionem, quod turpitudi- 
nis operasalutis nobis viam precludant **. Scortato- 
res enim, adulteri, molles, et qui concumbunt cum 
masculis, omnesque ignominis operarii Og ipsi eos 
ἃ Deo precidenti ac separanti, ceu regi subjiciun- 
tur ; quem conterit Dominus, ut ii, quibus domi- 
natur, liberentur. Confitemini enim Domino quo- 
niam bonus qui percussit reges magnos, et occidit 
reges fortes, Seon et 0g *^. 


92. Vrns. 14, 15. Et super omnem montem, et su- 
per omnem collem, et super omnem turrim excelsam. 
Quemadmodum montes acollibus magnitudine dis- 
crepant, sed in reliquis omnino inter se conve- 
niunt : itaet contrarie potestates proposito quidem 
et consilio sibi invicem eunt consimiles, sed acele- 
rum magnitudine differunt. Merito igitur dies Do- 
mini Sabaoth illos invadet. Quid autem hoc sibi 
vult : Et super omnem turrim ? Turris specula est 
eminens ad tuendam civitatem, et ad bellicos in- 
cursus cognoscendos accommodata. Mens quoque 
ejusmodi concessa nobis est, bonorum custos, et 
que insidiantes prospiciat ac deprehendat. Hunc 
neque per se neque per res terrenas ascensum ad 
collum moliri oportet. Ad ipsam enim ob fastum 
deorsum prolapsam descendit Dominus, ao bene- 
ficii et salutis ergo, banc ipsius cum malo necessi- 
tudinem conspirationemque dissipat. Jubet dé hu- 
jus &dificii fabrica Dominus, ut sedentes compute- 
mus, an ea quibus opus est ad perficlendum, ha- 
beamus, utiipsum Evangelii consilium declarat *'. 
Vultigitur Scriptura ut bano Domini diem formidet 
ac metuat animus ilie, qui de se alte sentit ao 
.ultra modum iptumescit, quique aspernatur omnes, 
et se ipse predicat beatum. Et super omnem mu- 
rum ezcelsum. Rursum murus septum est ac muni- 
men ad custodiendas civitates, et ad hostiles impe- 
tus propuleandos exstructum : itasuut et sermones 
quidam, quibus ab ipsa veritate precingimur et 
munimur, qui vim salutarium dogmatum inexpu- 
gnabilem tuentur : alii vero ab externa astutia ad 
corroborandum 4 44mendacium et ad retinendam 
vanitatem magna cum diligentia sunt excogitati. 
Vie namque dialectices, dogmatum est murus, quae 


τὰ δὲ Ἱεριχοῦντος ὑπὸ Ἰησοῦ xagaiptitat, φωνῇ ἢ ea ἃ quibuslibet qui vellent, facile interverti, aut 


μόνῃ διαλυόμενα. "Avo μὲν οὖν μόνα τὰ ὑψηλὰ χατ- 
ηγορεῖται * ἐνταῦθα δὲ xal τὰ ἰσχύν τινα μετὰ τοῦ 
ὄψους ἔχοντα τὴν ἐν ταῖς ἀποδειχτιχαὶς μεθόδοις 
κιθανότητα ἐπὶ πολὺ χραταιωθεῖσαν xal ὑψωθεῖσαν 
τεῖχος ὑψηλὸν τροπιχῶς λέγοντνς τοῦ προφήτου, καὶ 


4 [ Cor. vi, 10. ** Psal. cxxxv, 1, 17-20. 


(22) Editi, Καὶ διά. At deest xat in mes., nonnul- 
Jis ; nec dubium quin melius absit. 

(23) Sic mss. aliquot. Vocula αἱ in editis deside- 
rabator. Mox quidam n88., ἀλλήλαις. Alii cum edi- 
tis, ἀλλήλοις. Mox editi, ἀλλήλαις διενηνόχασιν. sed 
inde vocem ἀλλήλαις eustulimus, tum quod eo loco 


Δ Luc, xiv, 28. 48 [ga. xcix, 16. 


facile expugnari non sinit. Quapropter muri qui- 
dem Jerusalem manibus Domini descripti sunt **; 
at Jerichontine civitatis menia solo clamore diru- 
ta, ἃ Jesu evertuntur *. Superius quidem ea sola 
qus excelsa erant, reprehensa sunt; hic vero ea 


99 Jog. vi, 20. 


otiosa sit, tum quod in nostris sex mes. non repe- 
riatnr. | 

24) Ric mss. nostri omnes. Aberat articulus ab 
editig. Statim quinque mss., ivotYctrat, Editi vero 
et Reg. primus, ἐχστήσεται, Subinde mss. nonnulli, 
φυλαχὴν πόλεων. 


27i 


APPENDIX OPERUM 8. BASILI! MAGNI. 


272 


etiam que aliquod robur celsitudini conjunctum A χαθαιρεθήσεσθαι αὐτὸ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου διε- 


nacta sunt, coarguuntur. Nimirum propbeta vim 


δεδαιουμένου. 


persuadendi in argumentis demonstrativis sitam, multum invalescentem et in sublime exsurgente 
tropice murum excelsum nuncupat, et eum in Domini die asseverat eversum iri. 


93. VEns. 16. Et super omnem navem maris. /Eni- 
gmata sunt ad exercendam mentem noatram pro- 
posita, ut ne oscitanter audiamus Scripturam, neve 
animum in terram deflgamus. Postquam de animo 
alta cogitante, neo de se demisse aut humiliter sen- 
tiente sermonem habuit, consequenter juxta idem 
allegorie genus etiam de corporibus loquitur. Non 
enim dies illa Domini inanimatis navibus formida- 
bilis est et extimescenda, sed iis, qui per sua 
corporain amaro hujus vite fluctu juctantur. Quem- 
admodum enim navigia onere degravata non nisi 
egre vehi possunt, ac facile subeunt naufragium : 
ita et corpora que plurimis ac uberibus deliciis ad 
corpulentiam vergunt, per voluptatem voragini 
perditionis innatantia,marisnaves appellantur. Vice 
versa collaudantur navigia, quibus utuntur qui ad 
operationem in aquis multis faciendam in mare 
descendunt ὅ0, et de quibus in psalmo ad divinas 
laudes celebrandas composito dictum est : Illic 
naves pertranseunt δ᾽. Que enim naves mare traji- 
ciunt, nec in eo permanent, ncc fluctibus immer- 
guntur, ille laudantur: atque adeo qui in carne 
degunt, nec militant secundum carnem, sed hujus 
vite calcant fluctum, eoque superiores fiunt, ope- 
retionem in aquis multis faciunt. Ejusmodi sunt 


93. Kal ἐπὶ πᾶν πλοῖον θαλάσσης. Αἰνίγματά ἐστι 
πρὸς τὴν γυμνασίαν τοῦ νοῦ ἡμῶν προδεδλημένα, μὴ 
ἁργῶς ἀκούωμεν (25) τῆς Γραφῆς, ἵνα μὴ χαμαὶ τὸν 
νοῦν καταδάλωμεν. Εἰπὼν (26) περὶ τοῦ νοῦ τοῦ τὰ 
ὑψηλὰ φρονοῦντος, καὶ μὴ τοῖς ταπεινοῖς συναπαγο- 
μένου, ἀκολούθως ἐν τῷ αὐτῷ εἴδει τῆς ἐπιχρύψεως 
xai περὶ σωμάτων διαλέγεται, Οὐ γὰρ φοδερὰ τοῖς 
ἀψύχοις πλοίοις 4$ τοῦ Κυρίου ἡμέρα, ἀλλὰ τοῖς 
διὰ τῶν σωμάτων ἐό τῷ ἁλμυρῷ κλύδωνι τοῦ βίου 
τούτου σαλευομένοις. Ὥσπερ γὰρ τὰ πλοῖα xe«xa6a- 
ρυνόμενα τῷ φόρτῳ, δυσάγωγά ἐστι, καὶ εὔχολα 
πρὸς ναυάγιον" οὕτω καὶ τὰ σώματα, ὅσα πολλῇ καὶ 
δαψιλεῖ τῇ τρυφῇ (27) εἴς πολυσαρχίαν καταπεφόρ- 
τισται, διὰ φιληδονίαν, τῷ βυθῷ τῆς ἀπωλείας ἐπι- 
νηχόμενα, πλοῖα θαλάσσης λέγεται. Ἔστι μέντοι xai 
ἐπαινούμενα πλοῖα τὰ ὑπηρετοῦντα τοῖς χαταδαίνου- 
σιν εἷς τὴν θάλασσαν ἐπὶ τῷ (28) ποιῆσαι ἐργασίαν 
ἐν ὕδασι πολλοῖς, xal πέρὶ ὧν ἐν τῷ ψαλμῷ τῆς 
δοξολογίας εἴρηται, ὅτι Ἐκεῖ πλοῖα διαπορεύονται. 
Τὰ γὰρ διαδαίνοντα τὴν θάλασσαν πλοῖα, ἀλλὰ μὴ 
ἐναπομένοντα αὐτῇ, μηδὲ καταδαπτιζόμενα τοῖς κύ- 
pact, ἐπαινεῖται * xal οἱ ἐν σαρκὶ δὲ ζῶντες, καὶ 
μὴ κατὰ σάρχα στρατευόμενοι, καταπατοῦντες τὸν 
χλύδωνα τοῦ βίου, καὶ ὑψηλότεροι αὐτοῦ ὄντες, ποιοῦ- 
σιν ἐργασία) ἐν ὕδασι πολλοῖς " ὅσοι (29) συγχατα- 


quicunque se in hac vita demittunt, ut aliquos eo- C δαίνουσι τῷ βίῳ ἐπὶ τῷ κερδῆσαί τινας τῶν βεύυ- 


rum qui in profundo demersi sunt, lucrentur. Qua- 
propter Domini opera noverunt, ut qui operum 
Domini et rerum In profundo 5? admirationem mo- 
ventium intelligentiam pro operationis mercede 
receperint. Et super omnem aspectum pulchritudinis 
navium. Audiant isthec qui in Ofnando corpore 
studium ponunt, ac in his spectandis curiosius im- 
morantur. Nec enim navium aspectus noxius est : 
sed noxia est corporis quod concupiscitur contem- 
platio. Erit igitur dies Domini super omnem aspe- 
ctum pulchritudinis navium. Quamobrem qui vide- 
rit mulierem ad concupiscendum, in corde suo 
mochatus est 9. Quin et mulier quae ideo se exor- 


θισμένων. Διὰ τοῦτο εἴδοσαν «à ἔργα Κυρίου, 
μισθὸν τῆς ἐργασίας τὴν σύνεσιν τῶν ἔργων Κυρίου 
καὶ τῶν ἐν τῷ βυθῷ θαυμασίων λαμῦάνοντες. Καὶ 
ἐπὶ πᾶσαν θέαν πλοίων κάλλους - ᾿Αχουέτωσαν οἱ 
περὶ τὸν καλλωπισμὸν τοῦ σώματος ἔχοντες, καὶ οἱ 
περὶ τὴν τούτων θέαν περιέργως ἐσχολακότες. Οὐ 
γὰρ ἣ τῶν πλοίων θέα βλαδερά' ἀλλ᾽ dj πρὸς ἐπιθυ- 
μίαν τοῦ σώματος χατάνόῃσις, Ἔσται οὖν ἡ ἡμέρα 
Κυρίου ἐπὶ πᾶσαν θέαν πλοίων κάλλους, διότι ὁ ἐμ- 
ὀλέψας γυναικὶ πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι, ἐν τὴ Ἰωρδίς 
αὐτοῦ ἐμοίχευσε" καὶ dj χαλλωπιζομένη γυνὴ πρὸς 
τὸ τὰς ἐπιθυμίας ἐφ᾽ ξαυτὴν (30) τῶν ἀχολάστων 
κινῆσαι, ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς ἤδη μεμοίχευται. 


nat, ut libidinosa incontinentium desideria ad se alliciat, jam in corde suo adulterium commisit. 


A445 94. Vgna. 17. Et humiliabitur omnis homo. ] 


Iisce verbis Scriptura declaravit, omnia que antea 
allata sunt, in enigmate et abscondite fuisse de 
hominibus dicta. Siquidem post contumeliosum et 
superbum, post excelsum et sublimem, post om- 
nem cedrum Libani, post omnem arborem glandis 


5! Psal. cir, 26. 


(25) Sio tres libri veteres. Alii tres, τοῦ μὴ ἀργῶς 
ἀχούειν. Nostra vero editio Paris., τοῦ μὴ ἀργῶς 
ἀκούομεν. ubi voculam, τοῦ, παρέλχειν constat. Reg. 
Becundus, μὴ οὖν ἀργῶς. ! 

(26) Particulam γάρ, quse in excusis legitur, au- 
etoritate quinque mss. delevimus. 

(27) Notat Combefisius, interpretem legisse, τρο- 
φῇ, aitqueeam scripturam sibi magis probari. Cer- 
te et nobis quoque magis placet: quoniam tamen 


0 Pgal. cv1, 23. 


9! Psal]. cvi, 24. 


94. Kal ταπεινωθήσεται πᾶς ἄνθρωπος, Ἐκ 
τούτων ἔδειξεν ὁ λόγος, ὅτι τὰ προάγοντα πάντα ἐν 
αἰνίγματι καὶ περικεχαλυμμένως περὶ ἀνθρώπων 
εἴρητο (31). Μετὰ γὰρ τὸν ὑδριστὴν καὶ ὑπερήφανον, 
καὶ μετὰ τὸν ὑψηλὸν xal μετέωρον, μετὰ πᾶσαν 
χέδρον τοῦ Λιδάνου, μετὰ πᾶν δένδρον βαλάνου Βα- 


9 Matth. v, 28. 


Scriptum invenimus in nostris mss,, τρυφῇ, idcirco 
quidquam mutare in vulgatis noluimus. 

28) Editi, τό. At sex mss., τῷ. 

20) Pro ὅσοι scripsit Procopius, ὅτε id quod 
ouiplam fortasse rectius videri poterit. 

(30) Alii mas., ἐφ᾽ ἑαυτήν. Alii cum editis, ἐφ᾽ 


ἑαυτῇ. 
(81) Editi, εἴρηται. At sex mss., εἴρητο. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. 1]. 


274 


σὰν, μετὰ πέντα πύργον ὑψηλὸν, μετὰ πᾶν τεῖχος A Basan, post omnem turrim excelsam, post. altum 


δψηλὸν͵ μετὰ πᾶσαν θέαν πλοίων χάλλους" τότε φησί" 
Ταπεινωθήσεται πᾶς ἄνθρωπος “ τουτέστι πᾶσα 
ἴδέα τῶν ἐν ἀνθρώποις χακῶν χαταπεσεῖται. Εἰσήχθη- 
μεν δὲ ὥσπερ εἷς χοινὸν διδασχαλεῖον τὸν κόσμον (32) 
τοῦτον οἱ ἄνθρωποι, καὶ ἐκελεύσθημεν, νοῦν τε λα- 
ὀόντες, xai ὀφθαλμοὺς εἰς χατανόησιν ἔχοντες, οἷον 
ἀπὸ γραμμάτων τινῶν τῶν κατὰ τὴν οἰκονομίαν xal 
διοίκησιν τοῦ παντὸς τὸν Θεὸν ἀναγνῶναι ἵνα ol 
θέλοντες περὶ τὴν τῆς ἀληθείας ζήτησιν χαταγίνε- 
σθαι, ἐξ ὧν εἰλήφασιν ἀφορμῶν, ἱκανῶς παρασχευτά- 
μενοι, καὶ τῆς πρόσωπον (33) πρὸς πρόσωπον θέας 
τῶν χαλῶς ζητηθέντων ἀξιωθῶσιν, ἢ παραπολὺ τῆς 
ἀληθείας παρενεχθέντες, ἐπ᾽ αὐτῆς τῆς ἀληθείας ἐπὶ 
τῷ ψεύδει χαταισχυνθῶσιν: Ὅτι γνόντες τὸν Θεὸν, 
οὐχλ ὡς θεὸν ἐδόξασαν, fj ηὐχαρίστησαν. Τῶν 
μὲν γὰρ ἁγίων 6 νοῦς οὐχ ὁρᾷ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀχούει 
τῆς κτίσεως τὰ περὶ δόξης Θεοῦ διηγουμένης" ΟἹ οὐ- 
pzvol γὰρ (33), φησὶ, διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ. Οἱ 
δὲ τῶν φαινομένων πλέον μηδὲν συνιέντες. ᾿ΒΕματαιώ- 
θησαν, xai ἐσεδάσθησαν, xal ἐλάτρευσαν τῇ χτίσει παρὰ 
τὸν κτίσαντα. 


95. Καὶ ὑψωθήσεται Κύριος μόνος ἐν τῇ ἡμέρᾳ 
ἐκείνῃ. Φωτὸς ἀναφανέντος, ἀφανίζεται σχότος, καὶ 
ὑγείας παρούσης, τὰ ὀχληρὰ τῆς νόσου πέπαυται" 
καὶ ἀληθείας ἀποδειχθείσης, τοῦ ψεύδους ἣ φύσις 
ἐλέγχεται (35). Καὶ τοῦ ἀληθινῶς ὑψηλοῦ γνωρισθέν- 
τος, ὅσον ἐστὶν ὑπὲρ πάντα νοῦν ὑψηλὸν χαὶ μετέω- 
τ pov: xai πάσης τῆς ἀληθινῆς θεωρίας καταληφθεί- 
σης, τὸ πρότερον ὑψηλὰ xai μετέωρα (36) t9xata- 


omnem murum, post omnem aspectum pulchritu- 
dinis navium, tum subjungit: Humiliabitur omnis 
homo ; hoc est, omnis species malorum in homini- 
bus decidet. Porro nos homines in mundum quasi 
in communem scholam sumus introducti, atque tum 
mente donati, tum oculos ad intelligendum haben- 
tes, Deum tanquam ex quibusdem litteris per dis- 
pensationem gubernationemque universi exaratis 
cognoscere jussi sumus: ut qui vellent veritatem 
indagare, iis quee accepere subsidiis abunde instru- 
cti, digni fierent qui facie ad faciem res recte dis- 
quisitas contemplarentur; vel si longe a veritate 
&aberrarent, coram ipsa veritate ob mendacium 
confunderentur: Quoniam cum cognovissent Deum, 
non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias ege- 
runt *. Mens enim sanctorum non videt modo, sed 
&udit etiam creaturam ea qua ad Dei gloriam per- 
tinent edisserentem : Celi enim, inquit, enarrant 
gloriam Dei**. Hi vero preter ea que ob oculos 
sunt posita, nihil intelligentes, Vani facti sunt, et 
ea qu2 condita sunt, Conditore prszlerito, venerali 
sunt ac coluerunt ἴδ. 

95. Et exaltabitur Dominus solus im die illa, 
Evanescunt tenebre, luce exoriente: simulatque 
adest sanitas, desinunt morhi molestie :apparente 
quoque veritate mendacii natura arguitur. Itidem 
cum is qui vere exeelsus est, omnemque intelle- 
ctum excelsum 80 sublimen superat. innotuerit, 
cumque apprehensa fuerit omnis vera contempla- 
tio: qua prius excelsa censebantur ot sublimia, 


φρόνητα δόξει. Móvq οὖν Θεῷ τὸ dÀrBivüx, ὑψηλὸν C videbantur esse contemnenda. Itaque ubi prinum 


καὶ μέγα παρὰ πάσης λογιχῆς φύσεως μαρτυρηθήσε- 
ται, τῶν τέως ἠπατημένων τὰς ἐπὶ τοῖς χαθέκαστον 


ψευδοδοξίας ἀποθεμένων. 


90. Καὶ τὰ χειροποίητχ πάντα κχαταχρύψουσιν, 
εἰσενέγχαντες εἷς. τὰ σκήλαια, xal εἰς τὰς σχι- 
σμὰς τῶν ποιρῶν, καὶ εἰς τὰς τρώγλας τῆς γῆς, 
dB προσώπου τοῦ φόῤου Κυρίου, καὶ ἀπὸ τῆς 
δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι 
τὴν γῆν. Ἐπειδὴ πολλάχις ἡ Γραφὴ ὁμοίως περί τε 
τῆς ἐν σαρκὶ ἐπιδημίας τοῦ Χριστοῦ, καὶ περὶ τῆς 
ἐν τῇ κρίσει διαλέγεται, xal περὶ τῶν δύο παρουσιῶν 
ἐπιπεπλεγμένως ἀπαγγέλλει ἐνίοτε’ ἡγούμεθα τὰ 


γυνὶ ταῦτα περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως λέγεσθαι’ εἰ 


ii qui hactenus fuerant deceptii, falsas suas de re- 
bus singulis opiniones deposuerint, natura omnis 
ratione praedita veram celsitudinem magnitudinem- 
que Deo uni convenire testabitur. 

960. Vgns. 18, 19. El manufacta omnia abscon- 
dent, inferentes in speluncas, et in. scissuras petra- 
rum, et in foramina terrz, a facie timoris Domini, 
et a gloria fortitudinis ejus, cum surrezerit ad. per- 
culiendum terram. Quandoquidem Scriptura multis 
in locis pari ratione de Christi in carnem adventu, 
atque de eo quo ad judicium venturus est, sermo- 
nem facit, etiam nonnunquam de utroque adventu 
conjunctimloquitur: qua nuncoccurrunt,deassum- 
pta humanitate dicta esse arbitramur, etiamsi eo- 


xal ὅτι μηδὲ πρὸς τὰ μέλλοντα xal προσδοχώμενα ἢ rum qua proponuntur sensus non etiam alienus sit 


ἀπέδει τῶν προχειμένων fj. ἔννοια, Μετὰ γὰρ τὴν τοῦ 
Χριστοῦ ἐπιδημίαν ἡ περὶ τὰ χειροποίητα σπουδὴ 
παρέῤῥιπται. Οὐχέτι μὲν ἀγαλματοποιοὶ σπουδάζον- 


Β Rom. 1, 21.  * Psal. xvii, 1. 


(32) Editi, εἰσήλθομεν... εἷς τὸν κόσμον. At. quin- 
que mss. uti in contextu. 

(33) Vocem πρόσωπον ex quinque mss. adjeci- 
mus. 

(34) Rursus voculam γάρ addidimus,secuti fidem 
librorum quorumdam veterum. 

) Editi et tres mss., πέπαυται... ἐλέγχεται, Alii 

tres mss., νόσου ἐλέγχεται... φύσις γνωρίζεται, Ali- 


ab iis, qu» futura sunt 80 sperantur. Enimvero 
post Christi adventum, studium quod ad manufacta 
conferebatur evanuit. Non jam in aliquo nu- 


V Rom. 1, 22, 25. 


uanto post,ubi legitur in editis et in aliquot mss., 
sov ἐστίν, Duceus in codice F. Soriptum invenit, ὃς 
icviv- quam scripturam tuentur quoque Regii ter- 
tius et quartus: neo dubium habernusquin auctor 
ita scripserit. 
(36) Editi, μεγάλα. At nostri sex mss. μετέωρα 
in quorum tribus hoctamen vitii est, quod inepte 
πρότερα legatur pro πρότερον. 


215 


APPENDIX OPERUM S8. BASILII MAGNI. 


216 


mero ponuntur statuarii, et quecunque antiquitus À tat, οὐδὲ ὅσα ἦν ix παλαιοῦ θεραπευόμενα τῆς ione 


colebantur, 446 non jam ipsis par studium imper- 
titur: sedin speluncas, cavernas, et abstrusissima 
loca dejecta sunt. Qua enim eatenus delituerant in 
ignorantie tenebris, ea, luce exorta, viderunt, li- 
gnum videlicet tanquam lignum, et lapidem ut la- 
pidem. Neque jam ex forma hisce rebus circumpo- 
sita in errorem inducuntur, sed ex propria ipsa- 
rum natura eas agnoscunt. Nam Christi adventus 
qui universoorbi est salutaris, demonibusfuit ter- 
rori; et nuno loca adeo decantata ceu fallacic 
officinas dereliquerunt. Non amplius Delphi : non 
amplius oracula : atque conticescit quidem mulier 
fatidica : bibitur vero fons Castalius; et tamen qui 
bibunt,sanam retinent mentem, fugit Amphiaraus ; 
Amphilocus nusquam apparet, abolite statum, sed 
et invisibiles potestates a facie timoris Domini et 
a gloria fortudinis ejus recessere. Ex quo crux 
nominatur, fugata idola sunt. Porro phantasmata 
eorum qui mendaciis,tum de Deo, tum de re qua- 
vis in questionem adducta excogitalis, fide:n adhi- 
bent si cuilibet animsefuerint insculpta, suntetiam 
idola. Atque quandiu vis et explanatio veritatis 
non intelligetur, sua quisque figmenta veneratur, 
&0 oolit : posteaquam autem celsitudoet prestantiu 
ejus qui plane verus ac verax est iliuxerit, tunc 
gua quique dogmata ideo condemnantea, quod eo- 
rum animo fallaces species objecta essent, jam 
mendacii imagines mente conceptas delere festi- 
nant, ipsas veluti in speluncis et foraminibus re- 
condentes. Quippe jam ex hac ipsa vi et efflcaoia 


ἐπιτυγχάνει σπουδῆς, ἀλλ᾽ dv σπηλαίοις, καὶ ταῖς 
ὁπαῖς, καὶ τοῖς ἀφανεστάτοις παρεῤῥίφη τόποις. 
Εἷδον «xp, τοῦ φωτὸς ἀναλάμψαντος, τὰ ἐν τῷ σχό- 
τει τῆς ἀγνοίας τέως διαλανθάνοντα, τὸ ξύλον ὡς 
ξύλον, xal τὸν λίθον ὡς λίθον" οὐκέτι Ex τοῦ περιχει- 
μένου χαραχτῆρος αὐτοῖς ἀπατώμενοι, ἀλλ᾽ ἐκ τῆς 
ὁπαρχούσης φύσεως ἐπιγινώσχοντες, Φοδερὰ γὰρ 
δαίμοσιν ἣ σωτήριος τῷ κόσμῳ παντὶ τοῦ Χριστοῦ (37) 
ἐπιδημία’ καὶ χαταλγελοίπασι νῦν τοὺς περιδοήτους 
τόπους, τὰ τῆς ἀπάτης ἐργαστήρια, Οὐχέτι Δελφοὶ, 
οὐχέτι τὰ χγρηστήρια' xai σιωπᾷ μὲν ἣ πρόμαντις, 
πίνεται δὲ ἡ Κασταλία, καὶ σωφρονοῦσιν οἱ πίνοντες" 
φυγὰς ὁ ᾿Αμφιάραος (38) ὁ ᾿Αμφίλοχος οὐδαμοῦ, 
καὶ τὰ ἀἁφιδρύματα ἐξηφάνισταε’ καὶ αἱ ἀόρατοι δυ- 
νάμεις ὑποχεχωρήχσσιν ἀπὸ προσώπυυ τοῦ φόρου 
Κυρίου, xai ἀπὸ τῆς δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. 'Aq' 
οὗ ὀνομάζεται ὁ σταυρὸς, ἐφυγαδεύθη τὰ εἴδωλα. 
Εἰδωλα μέντοι ἐστὶ καὶ τὰ ἔχάστῃ τῇ ψυχῇ ἐντετυ- 
πωμένα (39) φαντάσματπ τῶν τὰ ψευδῆ ὁπολαμῦὔα- 
γόντων, εἴτε περὶ Θεοῦ, εἴτε περὶ οὐτινοσοῦν τῶν 
ζητουμένων. Καὶ ὅσον μὲν ἡ ἐνέργεια xai d) τῆς ἀλη- 
θείας φανέρωσις οὐ νοεῖται, ἕχαστος περιέπει τὰ ἴδια 
ἀναπλάσματα' ἐπὰν δὲ τὸ ὕψος xal ἡ ὑπεροχὴ τοῦ 
ὄντως (40) ὄντος ἀληθοῦς ἐχφανῇ, τότὲ ἵχαστος τῶν 
ἰδίων δογμάτων κατεγνωχώς, ὡς ψευδῶς αὐτοῦ τῆς 
ψυχῆς φαντασιονμένης, ἐξαφανίσαι σπουδάζει τὰ τοῦ 
ψεύδους νοήματα, οἱονεὶ σπηλαίοις xal τρώγλαις ἐγχα- 
ταχρύψας αὐτά (Al) ὁρῶν λοιπὸν ix τῆς ἐνεργείας 
αὐτῆς τὰ φοδερὰ τοῦ Θεοῦ, xal ὅτι, ἐπὶ τῷ ἐξαφα- | 
νίσαι τὰ ὑλιχά πάντα, καὶ οἱονεὶ θραῦσαι τὰ γήινα, 


vident terribilem Dei et ad abolendas cunctas res C ἵνα τὰ πνευματικὰ φανερωθῇ, καὶ δεῖ τὴν εἰχόνα 


corporeas, et veluti ad conterendaterrena virtutem 
80 fortitudinem ; quod fltut spiritalia manifesten- 
tur. Quin et oportet ipsam ejus qui terrestris est 
imaginem deleri, ut imago ejus qui coelestis est 
videndam se prebeat. Itaque falsas de Deo opinio- 
nes qui habent,spiritalem quamdam in se ipsis ido- 
lolatrium exsuscitantes, ea quz non sunt, tanquam 
8l essent, animosibi fingunt ; atqueseipsi obnoxios 


τοῦ χοϊκοῦ ἐξαφανισθῆναι, ἵνα ἣ τοῦ ἐπουρανίου &va- 
φανῇ. Ὥστε xxi οἱ ψευδεῖς περὶ Θεοῦ ὑπολήψεις 
ἔχονοες, τινὰ νοητὴν εἰδῶλολατρείαν εἰδωλοποιοῦντες 
ἐν ἑαυτοῖς, τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα ἔχουσι" καὶ ὑπόδιχοι 
οὗτοι γίνονται. (42) τῇ χατάρᾳ τῇ λεγούσῃ" Ἐπικατ- 
άρατος πᾶς ἀνθρωπός ὃς πὸϑιήσει γλυπτὸν καὶ 
χωνευτὸν, βδέλυγμα Κυρίῳ, ἔργον χειρᾶν΄ ερχνίτου, 


καὶ θήσει αὐτοῦ ἕν ἀποκρύφῳ. 


reddunt maledictioni, que dicit, Maledictus omnis homo qui faciet sculptile εἰ fusile, abominalionem 
Domino, opus manuum arlificis, el ponet 1llud in occulto. 


97. Vgns. 20, 21. Die enim illa ejicicl homo abo- 
mínationes suas argenteas el aureas, quas fecerunt 
ad adorandum vana, el vespertiliones : ad intrandum 
in cavernas firma pelra, el in scissuras petrarum, a 
facie timoris Domini, a gloria fortitudinis ejus, 


97. Τῇ γὰρ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐχδαλεῖ ἄνθρωπος τὰ 
βδελύγματα αὐτοῦ τὰ ἀργυρᾶ καὶ τὰ χρυσᾶ, ἃ 
ἐποίησαν προσχυνεῖν τοῖς ματαίοις, xal ταῖς νυ- 
χτερίσι * τοῦ εἰσελθεῖν εἰς τὰς τρώγλας τῆς στε- 
ρεᾶς πέτρας, καὶ εἷς τὰς σχισμὰς τῶν πετρῶν, 


cum surrexerit αὐ conterendam terram. Recondi D ἀπὸ προσώπου τοῦ φόδου Κυρίου, καὶ ἁπὸ τῆς 


δ Deut. xxvii, 15. 


(831) Alli mss. eum editis, Χριστοῦ, alii, Κυ- 
ου. 

(8) Uterque Colb. et Reg. secundus, ᾿Αμφιάραος. 
Allii tres mss., ᾿Α μφιάρεως" quod idem esse. nemo 
non videt ; perinde ac 8i quis diceret usitate, λαός. 
aut Attice, λεώς. Editi, Αμφιάρεω. 

(39) Ita sex mss. Editi vero simpliciter, τετυπω- 
μένα. 

(40) Ita quatuor mss. Preter unum Conbefisia- 
num. Vox ὄντως in editis, deerat. Statim editi, ψεῦ- 


δος. At quinque m88., ψευδῶς. 

(41) Editi. αὐτοῖς, gravi mendo. At quinque mas., 
αὐτά, emendate. Paulo post quinque mss., ἐνεργείας 
αὐτῆς. Editi, ταύτης. 

(42) Vox γίνονται in nostris sex mss. desidera- 
tur : quorum in tribus pro οὗτοι legitur, αὐτοί. Sta- 
tim editi et trea mss., πᾶς ἄνθρωπος" sed vox 
prr in aliis tribus mss. non invenitur, neque apud 


271 
δόξης τῆς ἰσχύος 


τὴν γῆν. Ἐν τοῖς κατόπιν λόγοις χαταχρύπτεσθαι 
ἐλέγετο τὰ εἴδωλα, νῦν δὲ ἐχδάλλεσθαι’ διότι ἐπαι- 
σχυνθῆναι πρότερυν δεῖ τῷ ψεύδει (43), εἶτα ἐχθάλ- 
λειν αὐτὸ ἐκ τῆς καρδίας. ᾿Εκθάλλει οὖν τὰ εἴδωλα 
τὰ ἀργυρᾶ ὁ τοὺς ἐν πάσῃ πιθανότητι χατασχευάζον- 
τας τὸ ψεῦδος λόγους τῶν χρυπτῶν ἑαυτοῦ ἐξορί- 
ζων᾽ καὶ τὰ χρυσᾶ, ὁ τοὺς ἐν τῇ διανοίᾳ περὶ τοῦ 
ψεύδους ἐγγινομένους (44) τύπους ἐξαφανίζων. Ταῖς 
δὲ νυχτερίσι προσχυνεῖ ὁ τὴν τῶν δαιμόνων δύναμιν 
συγγενῆ οὖσαν τῷ σχὄτει βεοποιῶν. Ἢ γὰρ νυκτερὶς 
ζῶόν ἐστι νυκτὶ φίλον καὶ σχότει ἐνδιαιτώμενον͵ αὐγὴν 
ἡλίου μὴ φέρον, ἐν ἐρημίαις φιλοχωροῦν. Τί δὲ οἱ 
δαίμονες ; Οὐ τοιοῦτο! ; ἐρημοποιοὶ, τὸ φῶς ἀποφεύ- 
γοντες τὸ ἀληθινὸν, τὸ τοῦ κόσμου παντός ; Ἧ νυ- 


χτερὶς xai πτηνόν ἐστι, καὶ οὐκ ἐπτέρωται, ἀλλ’ Β 


ὑμένι σαρχίνῳ διαπέταται τὸν ἀέρα. Τοιοῦτοι xai ol 
δαίμονες, ἀσώματοι μέν (45) εἶσιν, οὐχ ἑπτέρωνται 
δὲ τῷ θείῳ πόθῳ, ἀλλ᾽ οἱονεὶ ἀπεσαρχκωθησαν, ταῖς 
«ῶν ὁλικῶν ἐπιθυμίαις προστετηχότες. Ἢ νυχτερὶς 
καὶ πτηνόν ἐστι χαὶ τετράπορν, ἀλλ᾽ οὔτε τοῖς ποσὶν 
ἀσφαλῶς ἐστήρικται, οὔτε τὴν πτῆσιν βεύαίαν ἔχει. 
Γοιοῦτοι δὲ xal οἱ δαίμονες, οὔτε ἄγγελοί εἶσιν, οὔτε 
ἄνθρωποι’ τῶν μὲν τὴν ἀξίαν ἀπολέσαντες, τῶν δὲ τὴν 
φύσιν μὴ ἔχοντες (46). Καὶ ὀδόντας ἔχουσιν, ὅπερ οὐκ 
ἔχουσιν ὄρνιθες" ἀμυντιχοὶ δὲ καὶ οἱ δαίμονες, ὅπερ οὐ 
ποιοῦσιν ἄγγελοι. ᾿Αλλὰ καὶ οὐχ ὠοτοκοῦσιν ὥσπερ ol 
ὄρνιθες, ἀλλ’ εὐθὺς ζῶα τίκτουσι. Τοιοῦτοι δὲ καὶ ol 
δαίμονες, εὐθὺς καὶ σὺν πολλῷ τῷ τάχει τελεσιουρ- 
γοῦντες τὴν πονηρίαν. Ὥστε οἱ δαίμοσι προσχυνοῦν- 
τες, νυχτερίσι τροπιχῶς εἴρηνται προσκυνεῖν. Ὅταν 


δὲ τις ἀποθῆται τὴν ματαιότητα τῶν εἰδώλων, χαὶ C 


παύσηται προσχονεῖν ταῖς νυχτερίσι, τότε ζητήσει 
εἰσελθεῖν εἰς τὰς τρώγλας τῆς στερεᾶς πέτρας, καὶ 
εἷς τὰς σχισμὰς τῶν πετρῶν. Οἴμαι, ὅτι τρῶγλαι αἱ 
πολλαὶ μοναὶ, αἱ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς εἰς Χριστὸν 
πίστεως ἑχέστῳ διήρηνται" καὶ σχισμαὶ (47) πε- 
τρῶν, τὸ πάθος ἔστὶ τοῦ σώματος αὐτοῦ" ᾧ οἱ σω- 
ζόμενοι προῤφυγεῖν xal ἐγχαταχρυφθῆναι αὑτοῦ τῇ 
ky εὔχονται. 


. ski εὖ 


98. HlaócacÓe ἀπὸ ἀνθρώπου, ᾧ ἀναπνοὴ iv (48) 
μυκτῆρι αὐτοῦ" ὅτι ἐν τίνι ἐλογίσθη αὐτοῖς ; 'Ev 
τοῖς ἀντιγράφοις τῆς χοινῆς ἐκδόσεως οὐ χεῖται τοῦ- 
το, ἀλλ᾽ ἐν τῷ Ἑύραϊχῷ χείμενον, ἐκ τῶν λοιπῶν 
μετεχομίσθη. Ὁ δὲ νοῦς τοιοῦτός ἐστι Φείσασθε τοῦ 
ἀνθρώπου, προσπαλαίειν αὐτῷ, xai στρατεύεσθαι 
xat' αὐτοῦ, ὃς τοιαύτης ἐστὶ χατασχευῆς οὕτως ἀ- 


σθενοῦς, ὥστε τὴν ζωτιχὴν ἀναπνοὴν ἔχειν. ἐν τῷ 


(43) Ita sex mss., neo aliter scripsit Procopius, 
Editi vero, τὸ ψευδές. 

s In aliquot mss. legitur, ἐγγενομένους. 
εἰ Vocula γάρ ante μὲν additur in mss. nonnul- 

is. 

(46) Uterque Colb. et Reg. secundus, ἔχοντες, 
xai ἡμιόνοις παρειχάσθησαν, Εἰ mullis. comparati 
suni, sou, similes facti sunt : sed illa, καὶ ἡμιόνοις, 
παρειχάσθησαν, nihil esse nobis videntur nisi mera 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. II. 


αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι αὶ idola indicabat superior sententia, nunc vero ea 


278 


ejici dicuntur. Nam prius oportet ob mendacium 
pudore affici,deinde id ex cordo ejicere. [taque qui 
eos sermones eliminat, qui omni verisimilitudinis 
genere mendacium fallaciamque concinnabant, is 
ex occultis suis penetralibus idola argentea ejicit : 
δὶ vero ablegat aurea, qui species mendaoii animo 
informatas delet. Adorat autem vespertiliones,qui 
demonum potestatem 447 tenebris plane, co- 
gnatam et affinem pro Deo habet.Est enim vesper- 
tilio animal noctis amans,versans in tenebris,solis 
splendorem non ferens, et in desertis locis perli- 
benter inhabitans. Ecquid autem demones? Annon 
ejusmodi sunt?nonne vastitatis sunt opifices? cum 
veram totius mundi lucem aversentur? Vespertilio 
est et volueris, nectamen pennis instructa est, sed 
membrana carnea per aerem volat. Ejusmodi sunt 
et d&mones, incorporales quidem,sed divini amo- 
ris pennis destituuntur t imo rerum carnalium de- 
Sideriis dediti, veluti carnis naturam induerunt. 
Vespertilio et volatilis est et quadrupes ; neo ta- 
men pedibus tuto fulcitur, necvalidi, est volatus. 
Ejusmodi autem sunt et daemones: neque angeli, 
neque homines sunt: illorum siquidem dignitatem 
amiserunt, horum vero natura non donantur.Quin 
et dentes habent vespertiliones,aves alie non item; 
demones etiam ad vindictam sunt parati, id non 
efficiunt angeli. Vespertiliones insuper avium ritu 


ova non edunt, sed statim pariunt animalia. Teles 


sunt et demones ; actutum et cum plurima celeri- 
tate nequitiam perficiunt. Quare qui adorant de- 
mones, per metaphoram dicti sunt vespertiliones 
adorare. Sed ubi quispiam exuerit idolorum vani- 
tatem, atque vespertiliones colere ac venerari de- 
sierit,tunc in foramina solide petre et in scissuras 
petrarum ingredi studebit. Mansiones multas per 
petrarum foramina designari arbitror, que juxta 
fidei que in Christum est analogiam, singulis dis- 
tribuuntur : at vero petrarum scisgure passionem 
ipsius corporis denotant,ad quam qui salutem sunt 
consecuturi, confugere, seque sub ejus tegumento 
&bscondere exoptant. 

08. Vins. 22. Quiescile ab homine, cui spiratio 
in nare ejus; quia in. quo. repulatus est ipsis ? In 
exemplaribus communis editionis minimeapponun- 
tur hrec verba: sed cum in Hebraico reperiantur, 


Ὁ ex reliquis interpretibus huc translata sunt.Hic est 


autem sensus : Cavete ab homine, ne cum eo luote- 
mini,ne adversus eum bellum inferatis, qui talis 
est constitutionis usque adeo infirme, eiut sit in 


additamenta librariorum. 
(47) Editi, σχίσμα. At nostri sex ms88., ey:- 


σμαί. 

" (A8) Editio nostra Paris., ἐν τῇ" sed preterquam 
quod nullus articulus in nostris mss, reperitur, 
editum oportuerat, ἐν τῷ. Hic, ut alibi non raro, 
reperias scitu digna in notis Duczi. Ibidem Regil 
illi quos Duceus contulit libri, cum aliis tribus, 
τίνι ; per interrogationem. 


819 


exsistere jam desinit. Itaque hisce virtutibus quas 
per translationem nominavit vespertiliones, pre- 
scribere videtur, ut deinceps abiis quas hominibus 
Struunt insidiis nbstineant : qui infirmi quidem 
gecundum carnem sunt, apud Deum vero inter eos 
qui honorabiles sunt recensentur : atque adeo eo- 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI. 


mare vitalis respiratio, qua vel modice detenta, A μυχτῆρι, ἧς ἐπισχεθείσης 


280 


μιχρὸν, οὐχέτι ἐστίν. 
Ἔοιχεν οὖν ταύταις προστάσσειν ταῖς δυνάμεσιν ἃς 
νυχτερίδας τροπιχῶς ὠνόμασε, τοῦ ἀποτχέσθαι λοι- 
πὸν τῆς ἐπιδουλῆς τῶν ἀνθρώπων " οἱ ἀσθενεῖς μέν 
εἶσι χατὰ τὴν σάρχα' ἐν τοῖς τιμίοις δέ εἶσι καταλε- 
λογισμένοι παρὰ Θεῷ, καὶ οὐδὲν ἀζήτητον τῶν κατ᾽ 
αὐτούς. 


rum que» ad ipsos spectant, nihil non disquisitum est. 


CAPUT III. 

448 99. Vgns. 1. Ecce igttur Dominator Dominus 
Sabaoth auferet a Judza eta Jerusalem validum 
et validam.Postquam Judaicus populus improbum 
consilium iniit adversus Dominum : ipse ex infir- 
mitate carnis ab eis crucifixus, vivens voro ex vir- 
tute Dei Patris ὅδ, infirmitatem illis reliquit. Morie- 
mini enim, inquit, ἐπ peccalis vestris 9;nobis autem 
largitus est resurrectionis virtutem. Qui enim cre- 
dit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet ^. Siquidem 
increduli pre sua erga crucem iucredulitate infir- 
maatur ;justi vero cum fiducia dicunt : Omnia 
possum in eo qui me confortat Christo *!. Qui igitur 
non possidet Christum virtutem Dei,huic non inest 
robur. Quare auferet Dominus ab Jerusalem et Ju- 
dea validum et validam ; cujusmodi erat Surra, 
robusta videlicet et tanti viri Abraha moderatrix, 
juxta preceptum Domini dicentis : Ümnia quzecun- 
que dicet ttbi Sarra, audi ipsam 53, Qualis erat He- 
becta qua hospitalitatis causa aquam hausit s, 
fuitquerobusta propter virtutem ; Debbora dux 
exercitus δ᾽: Jael que strenuam et fortem 86 
ostendit **: Anna cujus preces sunt exauditm**; 
Elisabeth quoque, que vaticinata est 9". Neque ro- 
busti, neque robuste jam reperiuntur. Atque inflr- 
mitatis subjuncta causa est,quod non sit apud ipsos 
robur panis et robur aque. Quematfmodüm enim 
corpora nostra convenientibus alimentis roboran- 
tur : ita quiddam est etiam, quod pascit animam, 
eique vehemens in res bonas honestasque studium 
indit. Quid igitur hoc sibi vult? Id quod dixit Do- 
minus: Caro mea verus est cibus ; et sanguis. meus, 
verus est potus*^.Quibus autem hec non suppetunt, 
iis defit robur panis et robur aque. Ubi autem in- 
firma alimenta, ibi eos qui his enutriuntur, con- 
similes effici necesse est. 

100. Ceterum absit ut Ecclesia peccatis Jerusa- 
lem sit obnoxia,adeo ut ab ea auferatur qui potens 
Bit in omni opere bono et sermone ad propugnan- 
dam veritatem idoneo ; qui itidem potens sit in 
jejuniis, potens in precationibus ; fortis in tenta- 

8 I[ Cor. xiu, 4. "? Joan. vin, 24. 
€ (jen. xxiv, 49. ** Judic. 1v, 9. *5 ibid. 17. 


(49) Titulus nullus in nostris mss.invenitur.Editi, 
δὲ... At mss., δή. 

(50) Alii mss., ἐκείνοις ἐνχφῆκεν, Alii, ἐκείνοις 
ἀφῆκεν. Editi, αὐτοῖς ἐναφῆχεν. 

61) Editi, τῇ διανοίᾳ. Sed preterquam quod vox 
διανοίᾳ in mss. non legitur, eam vocem prorsus re- 
dundare vel ceco apparet. 

(545) Partim habent mss8., ἀφεῖλεν’ Marim ἀφ- 
&)ei, et ita quoque in excusis legitur. Mox Reg.se- 


59 Joan vi, 25. 
661 Reg. 1, 20. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ I" 

99. Ἰδοὺ δὴ (49) ὁ Δεσπότης Κύριος Σαδαὼθ 
ἀφελεῖ ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας καὶ ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ 
ἰσχύοντα χαὶ ἰσχύουσαν. Μετὰ τὸ βουλεύσασθαι 
τὸν Ἰουδαϊκὸν λαὸν βουλὴν πονηρὰν χατὰ τοῦ Κυ- 
ρίου, ὁ σταυρωθεὶς παρ' αὐτῶν ἐξ ἀσθενείας τῆς 
σαρχικῆς, ζήσας δὲ ἐκ δυνάμεως Θεοῦ Πατρὸς, τὴν 
ἀσθένειαν ἐχείνοις ἐναφῆχεν (50). ᾿Εναποθανεῖσθε 
γὰρ, φησὶ, ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν" ἡμῖν δὲ τὸ δυνα- 
τὸν τῆς ἀναστάσεως ἐχαρίσατο. Ὁ γὰρ πιστεύων 
εἰς ἐμὲ, κἂν ἀποθάνῳ, ζήσεται. ΟἹ μὲν γὰρ ἄπι- 
στοι ἐνασθενοῦσι τῇ (51) διὰ τὸν σταυρὸν ἀπιστίᾳ " 
ol δὲ δίκαιοι μετὰ πεποιθήσεως λέγουσι *. Πάντα 
ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ. Ὁ οὖν μὴ 
ἔχων τὸν Χριστὸν τὴν τοῦ Θεοῦ δύναμιν, τὴν ἰσχὺν 
οὐχ ἔχει. Διὰ τοῦτο ἀφελεῖ (54*) Κύριος ἀπὸ Ἱερου- 
σαλὴμ καὶ ἄπὸ ᾿Ιουδαίας ἰσχύοντα καὶ ἰσχύουσαν, 
ὁποία ἦν Σάῤῥα, ἰσχύουσα καὶ ἄρχουσα τοῦ τηλικούτου 
᾿Αὐραὰμ, κατὰ πρόσταγμα τοῦ Κυρίου εἰπόντος, Πάντα 
ὅσα ἐρεῖ σοι Σάῤῥα, ἄκουε αὐτῆς. Ὁποία Ῥεδέχκα, 
διὰ φιλοξενίαν ἀντλουσα, xal ἐνισχύουσα διὰ τὴν 
ἀρετήν * Δεδδῶρα στρατηγοῦσα * Ἰαὴλ ἀριστεύου- 
σα (52) "Αννα εἰσακουομένη" καὶ ᾿Ελισάδετ προφη- 
τεύουσα. Οὐχένι ἰσχύοντες, οὐδὲ ἰσχύουσαι. Καὶ ἣ 
αἰτία τῆς ἀσθενείας ἐπῆχται" διὰ τὸ μὴ εἶναι παρ’ 
αὐτοῖς ἰσχὺν ἄρτου καὶ ἰσχὺν ὕδατος. Ὥσπερ γὰρ τὰ 
σώματα ἡμῶν ταῖς χαταλλήλοις τροφαῖς. ἐνδυνα- 
μοῦνται" οὕτως ἔστι τι χαὶ τὸ τὴν ψυχὴν τρέφον, καὶ 
παρέχον αὐτῇ “τὴν mefl τὰ καλὰ εὐτονίαν. Τί οὖν 
ἐστι τοῦτο, ὃ εἶπεν ὁ Κύριος, -ὅτι "H σάρξ μου 
ἀληθής ἐστι βρῶσις (53), καὶ τὸ αἵμά ἀλη- 
θής ἐστι πόσις; Οἷς δὲ ταῦτα μὴ πρόσεστιν, ἰσχὺς 
ἄρτου xal ἰσχὺς ὕδατος οὐχ ὑπάρχει. Ὅπου δὲ αἱ 
τροφαὶ ἀσθενεῖς, ἐκεῖ ἀνάγχη καὶ τοὺς τρεφομένους 
εἶναι τοιούτους. 


100. ᾿Αλλὰ μὴ γένοιτο παθεῖν τὴν ᾽Εχχλησίαν τὰ 
ἁμαρτήματα τῆς Ἱερουσαλὴμ, ὥστε ἀφαιρεθῆνα) 
αὐτῆς (94) ἰσχύοντα ἐν παντὶ ἔργῳ ἀγαθῷ xal λόγῳ 
τῷ ὑπὲρ τῆς ἀληθείας, ἰσχύδντα ἐν νηστείαις, ἰσχύον- 
τα ἐν προσευχαῖς, ἰσχύοντα ἐν πειρασμοῖς, ἰσχύον- 


1 Philipp. 1v; 13. ** Gen. xx; 12, 
"Luc. 1, 42. 58 Joan. v1, 50. 


cundus, Ἰούδα, et a Juda. 

(52) [Uterque Colb. et Reg. secundus, ἄρχου- 
ca, non ita recte. 

(53) Ubi in editis βρῶμα legimus scriptum re- 
peritur in quinque veteribus libris, I ὥσις. 

94) Ita sex mss. At editi, αὐτοῖς. liquanto post 
editi et tres mss., ἰσχύοντα ἐν πειρασμοῖς. Alii tres 
Inss.,iv πείρᾳ. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. III. 


τα ἐν ὑπομονῇ, iv ταπεινοφροσύνῃ, ἐν τῷ κεφα- Α tionibus, fortis in patientia, in humilitate, in pre- 


Àal τῶν ἐντολῶν, τῇ ἀγάπῃ ὁμοίως δὲ xai ἰσχύου- 
σαν ἐν ἀφθαρσίᾳ, ἐν σεμνότητι, ἐν ἐλεημοσύνῃ, 
ἐν τῇ προσεδρίᾳ τῶν δεήσεων, ἐν τοῖς κόποις τῆς 
ἀγρυπνίας" μηδὲ τὴν τοῦ ἄρτου χαὶ ὕδατος ἰσχὺν 
τῆς τροφιμωτάτης τοῦ λόγου δυνάμεως τὴν ἀφορμὴν 
ἀφαιρεθῆναι" ὡς ἐπέλιπεν ᾿Ιουδαίους ἡ ἰσχὺς τοῦ 
προφητικοῦ πνεύματος, καὶ κατάδιψοι λόγου τυγχά- 
νουσιν, ἐπιθυμοῦντες λόγου (55) Θεοῦ, καὶ μὴ ἔχον- 
τες. ᾿Αφεῖλε γὰρ Κύριος ἰσχὺν ἄρτου καὶ ἰσχὺν ὕδα- 
τος, Ἔστι μὲν οὖν τις καὶ παρ᾽ ἡμῖν τροφὴ, ἰσχὺν 
μὲν οὐκ ἐντιθεῖσα, ἀποθνήσχειν δὲ οὐχ ἐπιτρέπου- 
va: ὅδκοίαν Παῦλος τοῖς ἔτι νηπίοις ἐν Χριστῷ Κο- 
ρινθίοις παρασχευάζει, Ἔστι δὲ xal λάχανα ἀσθε- 
νούντων τροφή" ἔστι δὲ xal τελείοις ἐπιτήδειον ἢ 
στερεὰ τροφὴ, τῶν διὰ τὴν ἕξιν τὰ αἰσθητήρια γε- 
γυμνασμένα ἐχόντων πρὸς διάκρισιν χαλοῦ τε καὶ 
κακοῦ. Καὶ ἐάν ποτε ἀπορῇ Ἐχχλησία τῶν στεῤῥὰ 
καὶ εὔτονα δόγματα xal πεπληρωμένα τοῦ θείου νοῦ 
παραδιδόντων, γνώρισμά ἐστι τοῦ ἀφαιρεῖσθαι (506) 
αὐτῆς τὴν ἰσχὺν τοῦ ἄρτου. “Ἔστι δὲ καὶ ἐν ὕδατι 
ἰσχὺς καὶ ἀσθένεια, καθά φησιν ὁ Κύριος. Πᾶς ὃ 
πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου, διψήσει πάλιν " ὃς 
δ᾽ ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος, οὗ ἐγὼ δώσω αὑτῷ, οὗ 
μὴ διψήσῃ (57) εἰς τὸν αἰῶνα. Ὥσπερ δὲ τὴν στε- 
ρεὰν τροφὴν κατὰ προηγούμενον λόγον προσφερόμε- 
x, τὴν δὲ ὑγρὰν ὥστε ὄχημα γενέσθαι τῇ ξηρᾷ, καὶ 
χειραγωγῆσαι αὐτὴν πρὸς τὴν ἀνάδοσιν " οὕτως ἂν 
εἴη καὶ ἐν τῇ τροφῇ τῆς ψυχῆς. Ὁ μὲν νοῦς, ἡ πρώ- 
τη καὶ οἰκειοτάτη τροφὴ τῆς ψυχῆς" ὁ δὲ λόγος, διὰ 
τῆς οἰκείας ἐνεργείας ὁδοποιῶν τοῖς δόγμασι, τὴν 


ἀνάληψιν ἐργάζεται. ᾿Ανοῖξαι δὲ δεῖ τοὺς ὀφθαλ- C 


μοὺς, ἵνα τούτου τοῦ ἄρτου ἐμπλησθῶμεν xri τοῦ 
ὕδατος. Διάνοιξον γὰρ, φησὶ, τοὺς ὀφθαλμούς σου, 
καὶ ἐμπλήέσθητι (58) ἄρτων. Καὶ ἐν 
ὕδωρ. 

101. Γίγαντα καὶ ἰσχύοντα, καὶ ἄνθρωπον πο- 
λεμιστὴν χαὶ δικαστήν. Ἐπὶ καλοῦ τεταγμένην 
τὴν. τοῦ γίγαντος προσηγορίαν ἐνταῦθα εὕρομεν (5θ), 

εἴ που, χατὰ τὸ σπάνιον, Ὡς τὸ, ᾿Λγαλλιάσεται 
ὡς γίγας δραμεῖν ὁδόν. ᾿Ἀφελεῖ οὖν γίγαντα (60). 
Τοὺς ἔχοντάς τινα ἐκ φύσεως προτερήματα, καὶ κατὰ 
τὴν σύγχρισιν τῆς σαρκὸς πολλῶν (01) διαφέροντας, 
εἰς ἀνάληψιν ἐπιστήμης. ἢ εἰς ἄσχησιν ἀρετῆς, τού- 
τους ἡγούμεθα γίγαντας λέγεσθαι’ ἰσχύοντας δὲ τοὺς 
ἐκ τῆς ἰδίας ἐπιμελείας καὶ μελέτης τὸ dx φύσεως 
ἀγαθὸν τελειώσαντας. Οὐκέτι παρὰ Ἰουδαίοις πολε- 
μισταί" οὐδὲ γὰρ ἐναριθμοῦνται τοῖς στρατιωτιχοῖς 
χαταλόγοις" ἀλλ᾽ οὐδὲ δικαστής ᾿ παρεδόθησαν γὰρ 
δικασταῖς αἴχμαλωτεύσασιν αὑτοὺς, διὰ τὸ ἐχλείπειν 
ἄρχοντα (62) ἐξ Ἰούδα. "Exacta μέντοι τῶν ἑκεί- 


Γενέσει δέ" 


ceptorum summa, charitatescilicet. Pari ratione 
absit etiam,ut auferatur ea queintegritateomorum 
gravitate, eleemosynis, assiduitate orandi, nec non 
vigiliarum labore valeat. Absit ut auferatur robur 
panie et aqua,subsidium scilicet quo sermo maxime 
nutritur: quemadmodum spiritus prophetici vis 
deseruit Judeos,atque adeo siti sermonis conflictan- 
tur, cum Dei sermonem exoptent,nec tamen illum 
habeant.Abstulit enim Dominus robur panis,et ro- 
bur aque. Est quidem et apud nos nutrimentum 
quoddam, 449 quod quamquam robur non prestat, 
tamen emori non sinit; cujusmodi alimentum Co- 
rinthiis adhuc in Christo parvulis apponit Paulus $9. 
Quin etiam olera infirmorum sunt cibus,esca autem 
solida perfectis et integris convenit, quandoquidem 
habitu quodam sensus eorum ad discretionem boni 
et mali sunt exercitati. Quod si unquam Ecclesia 
laboret penuri& eorum qui dogmata firms solida- 
que et sensu divino plena tradant, id ab ea robur 


. panis auferri ostendit. Quin etiam inest in aquaro- 


bur et infirmitas,uti ait Dominus : Omnis qui bibit 
ez aqua hac, sitiet iterum : qui aulem. biberil ez 
aqua, quam ego dabo ei, non. siliel in. celernum 10, 
Quemadmodum autem primo ordine sumimus 80- 
lidum cibum, humidum vero ideo capimus,ut sicco  . 
sit vehiculum eique viam paret ad digestionem : ita. 
quoque fit in alimento anime.Intelligentia quidem 
prima est et maxime propria esca anime : sermo 
vero 808 vi et efficacia dogmatis iter premuniens, 
facit ut ea percipiantur. Jam vero aperiendi sunt 
oculi, ut pane isto et aqua satiermaur. Aperi, inquit, 
oculos tuos, el implere panibus *. In Genesi vero, 
Aperti sunt oculi Agar, et vidit aquam "*. 

᾿Βνοίγησαν τῆς ᾿Αγὰρ ol ὀφθαλμοὶ καὶ εἶδε τὸ 


101. Vgns. 2. Gigantem εἰ fortem, et virum bel- 
latorem et judicem. Gigantis nomen in bonam par- 
tem usurpatum hic deprehendimus, et sicubi in- 
veniatur,id fit perraro. Exempli causa : Exsultabit 
ut gigas ad currendam viam 18, Auferet igitur gigan- 
lem. Arbitramur gigantes dici eos, qui eximias 
quasdam a natura dotes obtinent, quique ad exci- 
piendam scientiam sive ad excolendam virtutem, 
habita corporis ratione, e vulgo prestant : fortes 
vero eos qui suomet studio et exercitatione a&cce- 
ptum ἃ natura bonum perfecerunt. Nulli jam apud 
Judeos, bellatores ; neque enim jam albo militari 
conscribuntur ; imo neque judex ullus ; traditi sunt 
enim hisce judicibus, qui eos redegerunt in capti- 
vitatem,propterea quod ex Juda dux defecerit.Quee- 


** I Cor. τη. 2. 7? Joan. 1v, 43. 1: Prov. xx, 17. ?* Genes. xxr, 19. ?* Paal. xvi, 6. 


Ε: Editi. λόγον. At quatuor mss., λόγου. 
56) In aliquibus mss. scriptum reperitur, ἀφῃ- 

ἣσθ θαι. 

P ST) Editi et duo mss., διψήσει. Alii tres mss. 
cum sacro textu, à: 

(58) Reg. secundus et uterque Colb, ἐμπλησϑή- 
ἢ impleberis. 

59) Reg. tertius, nPpautv, Alii quidam mes., e3- 


e Ibidem quinque mse., καὶ εἴπου. Editi et 
rimus, εἴπου κα 
ἴδ0) In tribus mas. legitur, γίγαντας, auferet gi- 
gantes. 

(61) Editi, πολλῷ. At mss. nonnulli, πολλῶν. 

(02 Regii primus tertius et quartus, &pyov- 
τας, duces. 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


284 


cunque autem mine adversus illos ob suam in Do- A voi; διὰ τὴν εἰς τὸν Κύριον ἀπιστίαν ἀπειληθέντων, 


minum incredulitatem intenta!e sunt, emdem et 
nobis, si simus increduli, intendi possunt. Desunt 
siquidem et nobis bellatores, qui, arrepta Domini 
armatura omni, sese fortiter diaboli insidiis oppo- 
nant,cum infidelitas oppresserit nos, simusque ad- 
versariis traditi. Sed obsecremus Dominum, ut 
ne a nobis tollatur bellator, vir fidei lorica com- 
munitus: salutis indutus galeam precipuaa cor- 
poris ipsius partestegentem, cujus pedes in pr&- 
parationem Evangelii firmi sint et stabiles "*: cujus 
gladius sit districtus, et ad ulciscendum omnem 
inobedientiam paratus '5 : οἱ uno verbo, qui, ut 
bonus Christi miles ?5,afflictionum Evangelii parti- 
ceps sit, nec vile negotiis implicetur, ut ei qui se- 
in militiam delegit, placeat. 

102. Habet autem Ecclesia οἱ judices, qui pos- 
sint fratrem fratri reconciliare, à quibus judicatur 
A450 et mundus; qui angelos etiam judicabunt. 
Quapropter si quando fuerint multiplicati vaniloqui 


et mentium corruptores ",docentes que non opor- . 


tet,domos totas turpis lucri gratia subvertentes 7?*; 
nec tamen in Ecclesia adfuerit qui talibus os obtu- 
ret, et eorum altitudinem se adversus scientiam 
Dei extollentem evertat 19. scire oportet dereli- 
ctam eam esse ob multiplicatam suam  inobedien- 
tiam. Quod si nullus east sapiens qui possit inter 
fratrem et fratrem dijudicare *^, sed pre sancto- 
rum penuria judicentur ab infidelibus, hoc etiam 
desertionis est signum : abstulit enim Dominus et 
judicem. Et prophetam, et conjectorem.Ad Joannem 


δυνατὸν xal ἐφ’ ἡμῶν γενέσθαι, ἐὰν ἀπειθῶμεν. 
᾿Βπιλείπουσι γὰρ xa! ἡμᾶς πολεμισταὶ, οἱ ἀναλαμ.- 
θάνοντες τὴν τοῦ Κυρίου πανοπλίαν, xal ἱστάμενοι 
γενναίως πρὸς τὰς μεθοδεὶας τοῦ διαδόλου, ὅταν χα- 
ταχρατήσῃ (63) ἡμῶν ἡ ἀπιστία, καὶ παραδοθῶμεν 
τοῖς ὑπεναντίοις. ᾿Αλλὰ δεώμεθα τοῦ Κυρίου, μὴ 
ἀρθῆνάι ἀφ' ἡμῶν πολεμιστὴν, ἄνδρα τῷ θώρακι τῆς 
πίστεως ὠχυρωμένον, xal τὴν περικεφαλαίαν τοῦ 
σωτηρίου σχέπουσαν αὐτοῦ τὰ χαίρια περιχείμενον, 
καὶ τοὺς πόδας ἐν ἐτοιμασίᾳ τοῦ Εὐαγγελίου ἦσφα- 
λισμένον᾽ ἐσπασμένον δὲ xal τὴν μάχαιραν ἑτοίμως 
ἔχοντα ἐχδικῆσαι πᾶσαν παραχοήν᾽ xal τὸ ὅλον, ὡς 
χαλὸν στρατιώτην Χριστοῦ, συγχαχοπαθοῦντα τῷ 
Εὐαγγελίῳ, μὴ ἐμπλεχόμενον ταῖς τοῦ βίου πρα- 
γματείαις, ἵνα τῷ στρατολογήσαντι ἀρέσῃ. 

102. Ἔχει δὲ καὶ δικαστὰς ἡ ᾿Εχχλησία τοὺς δυ- 
ναμένους ἀδελφὸν μετὰ (64) ἀδελφοῦ συμόδιδάσαι * 
ἐφ᾽ ὧν xai ὁ κόσμος χρίνεται, oi xal ἀγγέλους χρι- 
νοῦσιν, ᾿Εὰν οὖν ποτε πληθυνθῶσι ματαιολόγοι xai 
φρεναπάται, διδάσκοντες ἃ μὴ δεῖ, ἀνατρέποντες 
ὅλους οἴχους αἰσχροῦ χέρδους χάριν' καὶ ὁ ἐπιστο- 
μίζων ἐν ἘἜχχλησίᾳ τοὺς τοιούτους μὴ |, μηδὲ καθ- 
αιρῶν αὐτῶν τὰ ἐπαιρόμενα ὑψώματα κατὰ τῆς 
γνώσεως τοῦ Θεοῦ, εἰδέναι δεῖ, ὅτι διὰ τὸ πληθυνθῆ- 
ναι τὴν παραχοὴν αὐτῆς ἐγχαταλέλειπται. Καὶ ἐὰν 
μηδεὶς 3j σοφὸς ὁ δυνάμενος χρίνειν ἀναμέσον τοῦ 
ἀδελφοῦ, ἁλλ᾽ ἐπὶ τῶν ἀπίστων χρίνωνται δι᾽’ ἀπο- 
ρίαν ἁγίων σημεῖον χαὶ τοῦτο ἐγχαταλείψεως : 
ἀφεῖλε (65) γὰρ Κύριος καὶ δικαστήν. Καὶ προφή- 


την, καὶ στοχαστήν. Πᾶσα προφητεία παρὰ ἾἸου- 


usque prophetia omnis penes Judeos stetit; sed 80 C δαίοις μέχρι Ἰωάννου" τὸ δὲ ἀπ᾽ ἐχείνου ἐπιλέλοιπεν 


illo tempore eis ἀϑίαϊ, Νθο est ullus apud ipsos qui 
legis sensum modo spiritali interpretetur, ob eam 
qus Israeli contigit cecitatem.S&d benignitate ejus 
qui posuit in Ecclesia primum apostolos, deinde 
prophetas δ᾽, nunc in Ecclesia donum prophetie 
reperitur Quamobrem si quando introierint infideles 
etidiote, neque tamen coarguantur, neque diju- 
dicentur, illud etiam denotat derelictionem. Sí 
enim, inquit, prophetelis, intrei. autem quis infidelis 
vel idiota, convincitur αὖ omnibus, dijudicatur ab 
omnibus : occulla cordis ejus manifesta fiunt. 33. 
Propheta igitur est qui Juxta Spiritus sancti reve- 
lationem futurum prenuntial: oonjector vero, qui 
per scientiam quam ex similibus rebus simul col- 


αὐτούς. Kal ὁ τοῦ νόμου δὲ πνευματιχῶς στοχαζόμε- 
νος τοῦ βουλήματος παρ᾽ αὐτοῖς οὐχ ἔστι, διὰ τὴν 
πώρωσιν τὴν γενομένην τῷ Ἰσραήλ. ᾿Αλλὰ xat ἐν τῇ 
Ἐχχλησίᾳ χάρισμά ἐστι προφητιχὸν, διὰ τὸν θέμενον 
ἐν τῇ ᾿Εχχλησίᾳ πρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον προφή - 
τας. ᾿Εὰν οὖν ποτο. εἰσέλθωσιν ἄπιστοι fj ἰδιῶται, καὶ 
μὴ ἐλεγχθῶσι (66), μηδὲ ἀνακριθῶσι, γώρισμα καὶ 
τοῦτο ἐγκαταλείψεως. 'E3v γὰρ, φησὶ, προ πὰ, 
εἰσέλθῃ δὲ τις ἄπιστος ἢ ἰδιώτης, ἐλέγχεταν 
ὑπὸ (67) πάντων, ἀναχρίνεται ὑπὸ πάντων, τὰ 
χρυπτὰ τῆς καρδίας αὐτοῦ φανερὰ γίνεται. Οὐκχ- 
οὖν προφήτης μέν ἐστιν, ὁ κατὰ ἀποχάλυψιν τοῦ 
Πνεύματος προαγορεύων τὸ μέλλον’ στοχαστὴς δὲ, ὃ 
διὰ σύνεσιν ἐκ τῆς τοῦ ὁμοίου παραθέσεως διὰ τὴν 


latis comparavit ob eventuum preeteritorum expe- ἢ πεῖραν τῶν προλαδόντων τὸ μέλλον συντεχμαιρόμε- 


rientiam futura conjeotat. Puta,si quispiam dicat : 
Si perpetraverimus flagitia Sodomorum, simili at- 
que illi pena pleotemur. Aut : 8i nos non secus ac 
Ninivitas ponituerit, perinde atque illi misericor- 
diam consequemur. 


voc. Ὁ λέγων (6S), Ἐὰν ποιήσωμεν τὰ Σοδόμων, ὅμοια 
ἐκείνοις πεισόμεθα. Ἢ ὅτι, ᾿Εὰν μετανοήσωμεν ὡς 
οἱ Μινευῖται, παραπλησίως ἐκείνοις ἐλεηθησόμεθα, 


** Ephes. vi, 14. 1511 Cor. x, 6. '* II Tim. n 3. " ibid. 4. 185. Tit. i, 10, 11. 1 II Cor. x, 5. * I Cor. v1, 5. 


*! T Cor. xi1, 28. *? I Cor. xiv, 24, 25. 


(603) lidem veteres illi quos mox nominavi libri, 
καταχρατῇ. Statim nonnulli mss. et editi, ἀλλὰ δεό- 
μεθα. Alii tres mas., δεώμεθα, reotius. 

(64) Editi et mss. nonnulli, μετά. Alii quidam 
ms8., μεταξύ. 

(65) Ita edidimus, uti in nostris sex codicibus 
soriptum invenimus. Editi, ἀφελεῖ, auferet. 


n Colb. primus, διελεγχθῶσι. 
(67) Nostra editio, ἀπό. At sex mss., ὑπό. Statim 
tres ms8., xai τὰ χρυπτά. 

(68) Editi, λέγων ὅτι. Deest ὅτι in nostris sex mss., 
Haud longe quinque mss., ἐλεηθησόμεθα. At nostra 
editio et Beg. pritous, ἐλεησόμεθα. 


103. Καὶ πρεσόυτερον. "Ev τοῖς ἀπειλουμένοις αὶ 


ἐστὶ καὶ ἡ τοῦ πρεσδυτέρου ἀφαίρεσις, ὡς ὄφελος οὐ 
μικρὸν ἐχ τοῦ παρεῖναι παρέχοντος. "Ap' οὖν ὁ ὁπωσ- 
οὖν (69) τῆς προεδρίας ἀξιωθεὶς, xot ἐγχαταλεγεὶς 
τῷ πρεσδυτερίῳ, οὗτος πρεσδύτερος ; fj ὁ φέρων τὸν 
χαραχτῆρα τοῦ πρεσδυτέρου ἀνεγχλήτως (70), μά- 
λιστα μὲν ἀπείρατος γυναιχός ; Εἰ δὲ ἄρα κατὰ τὸν 
τοῦ Κυρίου νόμον iq γυναικὸς ἀνὴρ, τέχτα ἔχων 
κιστὰ, μὴ ἐν χατηγορίᾳ ἀσωτίας ἣ ἀνυπότακτα, μὴ 
αὐθάδης, μὴ ὀργίλος, μὴ πάροινος, μὴ αἰσχροκερδής" 
ἀλλὰ φιλόξενος, φιτεχόμενος, σώφρων, ὅσιος, δίκαιος, 
ἐγχρατὴς, ἀντεχόμενος τοῦ χατὰ τὴν διδαχὴν (71) 
πιστοῦ λόγου, ὡς δυνατὸς εἶναι xal παραχαλεῖν ἐν τῇ 
ὑγιαινούσῃ διδασχαχίᾳ, καὶ τοὺς ἀντιλέγοντας ἐλέγ- 
χειν' οὗτος πρεσδύτερος, ὃν ἀπὸ τοῦ ἁμαρτάνοντος 
λαοῦ ἀφαιρεῖται Κύριος. ᾿ς ἰσχύοντα xa! (72) ᾿σχύου- 
σαν, ὡς ἰσχὺν ἄρτου καὶ ἰσχὺν ὕδατος, ὡς πολε- 
μιστὴν, ὡς διχαστὴν, οὕτω καὶ πρεσδύτερον. Ὅταν 
οὖν ἴδῃς ὄντας μέν τινας ἀξίους τοῦ ἐγκατατάσσε- 
σθαι τοῖς πρεσθυτέροις, λανθάνοντας δὲ, ἢ ἀμελου- 
μένους, xai ἀντ᾽ αὐτῶν τοὺς ἀναξίους προδεθλημέ- 
νους" γίνωσχε, ὃτι ἀπὸ τοῦ τοιούτον λαοῦ ἀφεῖλεν ὁ 
Κύριος πρεσδύτερον. 'HA(xoo δέ ἐστι χρεία τραπε- 
ζίτου, ὥστε μὴ διαλανθάνειν αὐτὸν τὸν (73) ἐν τού- 
τοις δόκιμον, ἔδειξεν ὁ Θεὸς τῷ μεγάλῳ αὐτοῦ θερά- 
ποντι Μωῦσεϊ τὴν τῶν τοιούτων ἐκλογὴν ἐπιτρέψας. 
Συνάγαγςε γάρ μοι, φησῖ, ἑἱύδομήχουτα ἄνδρας 
ἀπὸ τῶν πρεσθυτέρωον τοῦ ᾿Ισραὴλ, οὖς αὐτὸς 
σὺ οἶδας’ ὅτι οὗτοί εἰσι πρεσθύτεροι τοῦ λαοῦ" 
καὶ συνάξεις αὐτοὺς ἐπὶ τὴν σχηνὴν τοῦ μαρτυ- 
ρίου, καὶ στήσονται ἐχεῖ μετὰ σοῦ’ xal ἀφελῶ 
ἀπὸ τοῦ πνεύματος τοῦ ἐπὶ σοὶ, xal 
ἐπ᾿ αὐτοὺς, καὶ συναντιλήψονται μετὰ σοῦ τὴν 
δρμὴν τοῦ λαοῦ τούτου, xai οὐχ οἷσεις αὐτοὺς σὺ 
μόνος. 

104. Τούτους δὲ χρὴ εἶναι προσήχοντας καθ᾽ ἡλι- 
κίαν, πολλῶν μὲν πεπειραμένους διὰ τὸν χρόγον, καὶ 
τὸ εὐσταθὲς τῶν ἠθῶν ἐκ τῆς ἐπανθούσης αὐτοῖς πολιᾶς 
ὑποφαίνοντάς. Δόξα γὰρ πρεσόυτέρων, πολιά (74). 
αἰ δὲ που καὶ ἕν ἡλιχίᾳ νέᾳ πρεσδοτικὸν εὑρεθείη 
φρόνημα, οὐχ ἀτιμαστέον τὸ δῶρον; ἀλλὰ πιστευτέον 
τῷ λέγοντι" Πολιὰ δέ ἐστι σρόνησις ἐν ἀνθρώποις. 
Πλεῖον γὰρ τῷ ὄντι εἰς πρεσδυτέρου σύστασιν τῆς ἐν 
θριξὶ λευκότητος, τὸ ἐν φρονήσει πρεσδυτικόν (75). 
Μήποτε γὰρ τοῦτο βούλεται xal ὁ λόγος" ᾿Απὸ προσ- 
woo πολιοῦ ἑξαναστήσῃ, καὶ τιμήσεις πρόσ- 


*s Tit. 1, 6-0. ** Num. ri, 16, 17. Prov. xx, 29. 


T0 In mss. nonnullis legitur, ὁ ὅπως δήποτε. 

Ὁ) Reg. primus, πρετουτέρου ἀνεγκλήτου, pre- 
sbyteri inculpati. Alii tres mss., ἀνέγκλητος, inculpa- 
tus sif. Editi et duo mss., ἀνεγχλήτως, citra ullam 
reprehensionem. Aliquanto post mss. nonnulli, ἢ ào- 
Υἷλος. 

(71) Ita sex mss., non secus ac textus sacer. Edi- 
ti, διδασχαλίαν. 

(72) Editi et quinque mss., καί, ὡς. At Colb. pri- 
mus, xal, recte. Nam voculam ὡς hic non conve- 
nire perspicuum est. 

(73) Uterque Colb. et Reg. secundus διαλανθά- 
νειν αὐτοὺς τόν, oorrupte. Alii tres mss., αὐτόν τὸ, 
eio., quid. in tis pro si. Nostra editio, αὐτὸν 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. 1Π]. 


103. Εἰ seniorem. Inter cetera minatur ablatu* 
rum se etiam seniorem, ut qui sua presentia non 
perum afferat emolumenti. Num igitur quisquis 
quoquo modo presulis dignitatem adeptus est, et 
presbyterorum colui ascriptus, presbyter est ao 
genior? an potius, is, qui presbyteri insigne oLa- 
racteremque citra ullam reprehensionem pre se 
fert, maxime si uxorem non duxerit ? Rursus si 
juxta Domini legem ** sit unius uxoris vir, filios 
habens fideles, qui lascivie non accusentur, aut 
qui non sint intractabiles : Sinon sit superbus, non 
iracundus, non vinolentus, non turpi lucro deditus: 
sed hospitalis, bonorum amans, sobrius, sanctus, 
justus, continens, tenax ejus qui secundum doctri- 
nam est fidelis sermonis, ut potens sit etiam 
exhortari in doctrina sana, et contradicentes con- 
vincere: hic presbyler ac senior est, quem aufert 
Dominus a delinquente populo. Ut validum et vali- 
dam, ut robur panis et robur aque, ut bellatorem, 
ut judicem, ita et seniorem aufert. Itaque cum vi- 
deris quosdam qui sint quidem digni qui in ordinem 
presbyterorum «cooptentur, sed delitescant aut 
Degligantur, et eorum 4351 loco videris offerri ia- 
dignos, Dominum ab ejusmodi populo presbyterum 
abstulisse scias. Quali autem trapezita opus sit, ut 
cognoscat quis in iis probus sit, Deus magno suo 
famulo Moysi ostendit, permisso ipsi talium dele- . 
ctu. Congrega enim, inquit, miht septuaginta viros 
de senioribus Israel, quos tu ipse nosti, quod hi sunt 
seniores populi, simulque adduces eos ad taberna- 
culum testimonii, el stabunt illic tecum: et aufe- 


ἐπιθήσω C ram de spiritu qui in te est, et imponam super eos : 


et sustinebunt tecum. impetum populi hujus, et nen 
portabis eostu solus δ, 


104. Oportet autem hos esse etate proveotos, 
&deo ut multa sint temporis diuturnitate experti, 
atque ex oanitie in ipsis efforescente constantiam 
morum ostendant. G:oria enim seniorum, cani- 
ties 38, Attamen si quando comperietur in etate ju- 
venili senilis prudentia, donum hoc haudquaquam 
aspernabile: sed habenda fides est ei qui dicit : 
Canities autem est. prudentia in hominibus 86. Nam 
revera plus confert ud senioris ae presbyteri com- 
mendationem senectus mentis, quam crinium al- 
bor. Fortasse enim hoo etiam isthec sententia 


36 Sap. rv, 9. 


τόν, quis in di« probus sit. Sive τὸν, sive τό legeris, 
apta et idonea sententia efficietur. 

(74) Reg. secundus et duo Colbertini, πρεσδυτέ- 
p πολιά, canities gloria esl seniori. Alii tres mss., 
πρεσδυτέρων πολιά, Editi et LXX, πρεσδυτέρων me- 
λιαί, in numero multitudinis. Πολιά, non πολιαί, 
edere libuit. Nam preterquam quod ita in nostris 
mss. legatur, eodem plane modo scripsere quoque 
antiquissimi tres interpretes, Aquila, Symmachus 
et Theodotio. 

(75) Regii primus et quartus, πρεσδυτερικόν. Alii. 
quatuor mss. et editi, πρεσδυτικόν. Apud LXX vero 
legitur, πρεσδεῖον, honorem senectulis. 


481 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


vult : À facie cani exsurges et. honorabis faciem se- A ov πρεσδυτέρου. 'Eàxv γὰρ τις 7j κατὰ τὸν σοφὸν 


nioris *'. Etenim si quis, ad exemplum sapientis 
Danielis, corpore quidem juvenis sit, mente vero 
canus, is potiori jure pluris estimandus est quam 
qui corporis canitiem cum animo impuro circum- 
ferunt, quales erant illi Babylonis seniores diebus 
malis inveterati. Quare et ad Danielem cum adhuo 
puer esset, et. setate sensibili junior, sed spiritali 
prudentie canitie cohonestatus, donum transiit 
presbyterii. Non enim mentiebantur qui dicebant : 
Veni, et. sede in medio nostrum: quia tbi. dedii 
Deus honorem presbylerii *5. Hunc ad modum non- 
nunquam contingit, ut juvenes majori honore di- 
gniores inveniantur quam seniores, qui oscitanter 
segniterque vitam traducunt. Illi igitur apud Ju- 
deos seniores ementito nomine sic vocabantur. 
Abstulit enim Deus, ut bellatorem et prophetam, 
ita et seniorem & Judeorum populo. Oret autem 
Ecclesia, ne 8 se auferatur presbyter ac senior, 
qui hoc dignus sit nomine. Id autem quanti sit fa- 
ciendum didicimus in Abrahamo. Nam in supe- 
rioribus generationibus enumerantur multi, qui 
longiorem quam ipse vitam egerunt. Vixit enim 
Adam unongentis et triginta annie : Mathusala non- 
gentis et septuaginta annis vixit, et mortuus est: 
vixit Noe nongentis annis; tamen nemo illorum 
senior. AL Abraham fuit senior Sarre testimonio, 
quue dicit: Nondum quidem mihi contigit hactenus: 
dominus autem meus senior 89. Erat. autem senior, 
quod virtus anitnum ipsius canitie ornaverat. 

105. Vkns. 8. Et principem super quinquaginta. 


Interminatur Dominus exercitum ablaturum se ἃ C 


A5? Judeis cum reliquis etiam principem super 
quinquaginta. Qua de causa hoc dicit ? Quod ordi- 
natam omnem eorum gubernationem administratio- 
nemque, toto per partem designato, confundi ac 
permisceri sinat. Etenim de consilio Jothor *?, Moy- 
8608 tribunos, centuriones,principes super quinqua- 
ginta et decuriones constituit,ut ipsi pondus populi 
Bustinerent, minoraque judicia in se reciperent eo- 
rum, quibus opus esset judicio. Minatur fore, ut or- 
do ille ac status eis auferatur.Quapropter intermi- 
natur principem super quinquaginta, bellatorem, 
judicem, conjectorem, prophetam ac seniorem ab 
eis ablatum iri. 

106. Et admirabilem consiliarium. Consilium non 


Δανιὴλ, νέος μὲν τὸ σῶμα, πολιὸς δὲ τὴν φρόνησιν, 
δικαιότερος προτιμᾶσθαι τῶν τὰς σωματικὰς πολιὰς 
ἐν ἀκολάστῳ τῇ προαιρέσει προφερόντων, χατὰ τοὺς 
ἐπὶ τῆς Βαδυλωνίας πρεσδυτέρους, τοὺς πεπαλαιω- 
μένους ἡμερῶν καχῶν. Διὸ καὶ ἐπὶ τὸν Δανιὴλ 
παιδάριον ὄντα, καὶ νεώτερον χατὰ τὴν αἰσθητὴν 
ἡλοιχίαν, τὴν δὲ νοητὴν πολιὰν ἐπὶ τῆς φρονήσεως 
ἔχοντα, μετῆλθε τοῦ πρεσδυτερίου τὸ χάρισμα. Οὐ 
γὰρ ἐψεύδοντο λέγοντες. Δεῦρο, καὶ χάθισον ἐν 
uic ἡμῶν ὅτι σοι ἔδωχεν ὁ Θεὸς τὸ πρεσυτέ- 
ριον. Οὕτως ἐνδέχεταί ποτε, πρεσθυτέρων ῥᾳθύμως 
χαὶ ἡμελημένως βιούντων προτιμοτέρους εὁρίσκεσθαι 
νέους. Φευδώνυμοι τοίνυν οἱ παρὰ ᾿Ιουδαίοις πρεσδύ- 
τεροι. ᾿Αφεῖλε γὰρ ὁ Θεὸς, ὡς πολεμιστὴν καὶ προ- 
φήτην, οὕτω καὶ πρεσθύτερον ἀπὸ τοῦ λαοῦ aó- 
τῶν (76). *H δὲ Ἐχκλησία εὐχέσθω, μὴ ἀφαιρεθῆναι 
αὐτῆς πρεσθύτερον, τὸν τῆς προσηγυρίας ἄξιον ταύ- 
τῆς. Τοῦτο δὲ ἡλίχον ἐστὶν, ἐπὶ τοῦ ᾿Αὐραὰμ μεμα- 
θήχαμεν" ὕτι πολυχρονιώτεροι μὲν αὐτοῦ πολλοὶ κατ- 
ηρίθμηνται ἐν ταῖς ἄνω γενεαῖς" ἔζησε δὲ ᾿Αδὰμ 
ἐννεακόσια xal τπιάκοντα ἔτη, καὶ ἔζησε Μαθουσάλα 
ἐννεαχόσια xal ἑδδομήχοντα ἔτη, καὶ ἀηέθανε' καὶ 
ἔζησε Νῶε ἐννεακόσια ἔτη" xal πρεσδύτερος ἐκείνων 
οὐδείς. ᾿Αλλ’ ᾿Αὐραὰμ πρεσδύτερος κατὰ τὴν μαρ- 
τυρίαν Σάῤῥας, λεγούσης: Οὔπω μέν μοι γέγονεν 
ἕως τοῦ vüv o δὲ χύριός μου πρεσθδύτερος. Πρε- 
σδύτερος δὲ ἦν διὰ τὴν πολιώσασαν αὐτοῦ τὴν ψυ- 
χὴν (77) ἀρετήν. 


105. Καὶ πεντηκόνταρχον. ᾿Αφαιρήσειν μετὰ 
τῶν λοιπῶν ἀπειλεῖ Κύριος Σαδαὼθ καὶ πεντηκόν- 
«apyov (78) τῶν ἸΙουδαίων. Τί τοῦτο λέγων ; Ὅτι 
πᾶσαν τὴν εὔταχτον περὶ αὐτοὺς οἰκονομίαν xoi 
διοΐκησιν ἀφίησι συγχυθῆναι, ἀπὸ μέρους τὸ ὅλον λέ- 


γῶν. Χιλιάρχων γὰρ καὶ ἑχατοντάρχων καὶ πεντη- 


χοντάρχων «καὶ, δεκάρχωγ, xarà τὴν συμθουλὴν 
Ἰοθὼρ, ὑπὸ Μωυσέως" ᾿κατασφάντωγ’ -ᾧστε διαύα- 
στάζειν αὐτοὺς τὸν λαὸν, xal τὰ ἥσδονα α χῶν 
δεομένων χρίσεως ἐφ᾽ ἑαυτοὺς ἀναδέχεσθαι, ἢ xau. 
λὴ αὐτοῖς ἐστι, τὴν διαχόσμησιν ταύτην ἀφαιρε- 
θήσεσθα!. Διὰ τοῦτο ἀφαιρεθήσεσθαι αὐτῶν xai πεν- 
τηχόνταρχον ἀπειλεῖ: πολεμιστὴν, καὶ δικαστὴν, καὶ 


στοχαστὴν, καὶ προφήτην καὶ πρεσδύτερον (70). 


106. Καὶ θαυμαστὸν σύμδουλον. Πολὺ τὸ ἀναγκαῖον 


parum affert utilitatis ao emolumenti ad vitam Ὠ0- ἢ καὶ χρήσιμον ἐκ τῆς συμδουλῆς τῷ βίῳ τῶν (80) ἀν- 


minum instituendam, quod nemo unus sit sibi ea- 
tis ad omnia perficienda, sed ad ea qus conducibi- 


*! Levit. xiz, 32. 88 Dan. xim, δ0. 


6) Reg. secundus et uterque Colb., λαοῦ αὐ- 
τοῦ, ab ipso populo. Animadvertas velim que mox 
&uctor narrat de annis Mathusala et de etate Noe, 
ea non omnino consentire neque cum LXX, neque 
cum Vulgata. 

(17) Sic editi. At sex nostri mss., διὰ τὴν πολιῶ- 
σαν αὐτοῦ τῆς ψυχῆς. 

(78) Illud, καὶ πεντῃκόνταρχον, additum est ex 
quatuor libris veteribus. 


ϑρώπων, διὰ τὸ ἕνα μηδένα ἑαυτῷ ἐξαρχεῖν πρὸς 
πάντα, ἀλλὰ δεῖσθαι χοινωνῶν πλέον κατὰ τὴν τῶν 


** Gen. xviii, 12. Ὁ Exod. xvi, 24. 


(79) Alii mas. habent, πρεσδύτην. Alii cum editis, 
πρεσθύτερον. 

(80) Editi, τῷ βίῳ τῷ τῶν. At mss., βίῳ τῶν. Sta- 
tim quinque τη88., διὰ τὸ ἕνα μηδένα ἑαυτῷ. Reg. 
quartus, διὰ τὸ μηδένα. Editi, διὰ τὸ ἕνα μηδὲ ἕαυ- 
τῷ" ubi hoo solum vitiiest, quod post μηδέ syllaba 
va iypographia exciderit. Subinde Reg. secundus 
^ duo Colbertini, κοινωνῶν πλειόνων, pluribus ad- 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. III. 


συμφερόντων ἐκλογὴν, f| κατὰ τὰς ἐνεργείας τὰς A lia sunt elrgenda magis adjutoribus indigeat, quam 


σωματικάς. Ὥστε ἀσυμδούλευτος ἄνθρωπος πλοῖόν 
ἐστιν ἀκυδέρνητον, ὡς ἔτυχε ταῖς φοραῖς τῶν πνευ- 
μάτων ἐχδεδομένον. Εἰ τοίνυν ἐν ταῖς περὶ τῶν τυ- 
χόντων σχέψεσι συμδούλους παραλαμδάνομεν (81) 
ὅταν ὑπὲρ ψυχῆς καὶ τῶν διαφερόντων αὐτῇ βου- 
λευώμεθα, πῶς οὐχὶ τοὺς θαυμαστοὺς συμθούλους 
ἐπιζητητέον ἡμῖν; Ἰουδαῖοι τοίνυν ἀφ᾽ οὗ τὸ πονὴ - 
ρὸν συμθούλιον ἐποιήσαντο τὸ πῶς παραδώσουσι (82) 
τὸν Κύριον, ἀφεῖλεν αὐτῶν ὁ Κύριος τὸν θαυμαστὸν 
σύμθουλον, οὗ τὰς μὲν συμθουλὰς ἐθαύμαζον" 'Et- 
ἐπλήσσοντο γὰρ ἐπὶ τῇ διδαχῇ αὐτοῦ" ταῖς δὲ παρ- 
αἰινέσεσιν οὐ προσεῖχον. ΙΙὼς δὲ οὐ θαυμαστὸς σύμ- 
ὄουλος, ὁ ἀντὶ τοῦ, Ὀφθαλμὸν ἀντὶ (83) ὀφθαλ- 
μοῦ, σαμδουλεύων, τῷ ῥαπίζοντι τὴν δεξιὰν σιαγόνα, 
στρέφειν αὐτῷ καὶ τὴ, ἄλλην" μὴ ὀργίζεσθαι, μὴ (84) 
δικάζεσθαι, μὴ ἐπιθυμεῖν τῶν αἰσχρῶν, ἐχθρὸν μὴ 
ἡγεῖσθαι, ἀλλ᾽ ἀγαπᾷν τοὺς μισοῦντας, μὴ μεριμνᾷν 
περὶ τῶν φθαρτῶν: μὴ μετεωρίζεσθαι τὴν διάνοιαν, 
μὴ ζητεῖν παρὰ Θεοῦ τὰ pod: ἐν οὐρανῷ τὴν χαρ- 
δίαν ἔχειν, ἐκεῖ μετατιθέντα τοὺς θησαυροὺς, θεῷ 
συνεῖναι, φιλάδελφον εἶναι, συμπαθῆ, κχοινωνικὸν ὧν 
ἔχει, μὴ ἐν βρώμασι τὸ μιαρὸν, ἀλλ᾽ ἐν καρδίᾳ καὶ 
προαιρέσει τίθεσθαι; Τοῦτον τὸ τὰ τοιαῦτα συμ- 
θουλεύοντα, οὕτω θεῖα xal θαυμαστὰ, διὰ τὸ μὴ 
δεχθῆναι παρ᾽ αὐτῶν, ἀφεῖλεν ὁ Κύριος (85). Οὐχέτι 
οὖν θαυμαστὸς παρ᾽ αὐτοῖς σύμδουλος. Εὐξώμεθα δὲ 
μὴ ἀποστερηθῆναι θαυμαστοῦ συμδούλου τὴν 'Ex- 
χλησίαν ταύτην, ἵνα, ἐπειδὰν καταλάδῃ τινὰ καιρὸς 
τῆς ὑπὲρ τῶν ἀναγκαίων βουλῆς, ἀπαντήσας εἷς τὸν 
olxov τοῦτον τὸ χοινὸν τῶν ψυχῶν βουλευτήριον, 


εὕρῃ (86) λόγον παρακλήσεως, οἷόν τι φῶς πρὸς τὴν C 


εὕρεσιν τῶν dvayxalov ταῖς ψυχαῖς ἐμποιοῦντα. Ὁ 
δὲ, παρούσης συμδουλῆς ἀγαθῆς, τῷ θελήματι τῆς 
χαρδίας αὐτοῦ πορευόμενος τῆς ματαίας, ὅμοιός ἐστι 
τῷ Ῥοδοὰμ, ὃς ἀτιμάσας τὴν σώζουσαν γνώμην τῶν 
πρεσδυτέρων, ἠχολούθει τοῖς νεωτέροις τοῖς συνεη- 
τραφεῖσιν αὐτῷ, δι’ οὕς καὶ τῶν δέχα φυλῶν τῆς 
βασιλείας . 


ad corporales actiones producendas. Itaque homo 
conciliario carens, navis est suo destituta guber- 
natore, temereque exposita agitationibus ventorum. 
Jam vero si in questionibus de rebus levioris mo- 
menti habitis adhibemus consiliarios : cum de ani- 
ma et de rebus emolumentum aliquod ipsi afferen- 
tibus inimus consilium, nonne inquirendi sunt 
nobis admirabiles consiliarii? Ex quo igitur Judei 
pravum constituere consilium, quonam pacto Do- 
minum tradituri essent, Dominus consiliarium 
admirabilem, cujus consilia illis erant admirationi, 
ab ipsis abstulit: Mirabamtur enim in doctrina 
ejus *', nec tamen animum attendebant ad ejus 
monita. Nonne consiliarius ille erat admirabilis, 


p qvi loco illius mandati, Oculum pro oculos, id 


dat consilii, ut si quis dexteram tuam maxillam 
percusserit, obverias illi et alteram 9? : ut ne iras- 
caris, ne ligites, ne turpia concupiscas, ne ullum 
existimes tibi inimicum, quin potius ut eos, qui 
te odio habent, diligas ; qui monet ut ne quisquam 
de rebus corruptioni obnoxiis sit sollicitus, ne 
mente efferatur, ne parva ἃ Deo petat, ut in colo, 
transmissis illuc thesauris, cor habeat, ut cum Deo 
versetur, fratres amet, alienis commoveatur cala- 
mitatibus, alios eorum ques possidet faciat parti- . 
cipes, ut ne putet in cibis inesse quidquam pollu-, 
tutn, sed in corde et in animi proposito ? Qui ejus- 
modi consilia adeo divina et admirabilia dabat, 
eum ideo Dominus abstulit, quod ipsum non ac- 
ceperint. [taque non est jam apud ipsos admirabi- 
lis consiliarius. Ceterum precemur, ne Ecclesia 
hoc admirabili consiliario desfituatur, ut cum oc- 
casio petendi de rebus necessariis consilio sese 
cuipiam dederit, πὰ hanc domum, commune 
animerum "vOnsillum, veniens, inveniat verbum 


 "éonsolatorium, qdo veluti lux quedam animabus 


ad invenienda ea que sibi conducunt, afferatur. 
Porro qui vani sui cordis voluntate fertur, etiamsi 


cotisiliti ni num habeat ad manum, is assimilis est Roboam, qui seniorum salutari 453 consilio 
"'preto, juniores secum educatos secutus est, quorum opera imperium in decem tribus amisit **, 


107. Kai σοφὸν ἀρχιτέχτονα. Μετὰ τὸ ἀρθῆναι 
ἀπὸ τῶν Ἰουδαίων τὴν ὠφέλειαν τοῦ θαυμαστοῦ 
συμδούλου, ὃς ἐδείχνυτο ὧν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς 
Χριστὸς, ἤρθη ἀπ᾽ αὐτῶν xal ὁ σοφὸς ἀρχιτέκτων, 
καὶ ἐγένετο ἀπόστολος ἐθνῶν, ὁ “Εὔραῖος ἐξ 'E6paluv, 
6 χατὰ νόμον Φαρισαῖος, Παῦλος δαῦλος γενόμενος 


107. Et sapientem architectum. Postquam a Ju- 
deis utilitas submota est admirabilis consiliarii, 
qui declaratus est esse Dominus noster Jesus Chri- 
stus, ab iisdem quoque ablatus est sapiens archi- 
tectus, et factus est gentium apostolus, Hebreusg 
ex Hebreis, secundum legem Phariseus **, Paulus 


Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃν ἐδίωχε (87). Τίς ἢ τῆς ἀρχιτε- p) Jesu Christi, quem persequebatur, servus effectus. 


κτονικῆς αὐτοῦ ἐπιστήμης ἀπόδειξις ; Αὐτὸς γάρ φη- 
ew: Ὡς σοφὸς ἀρχιτέχτων θεμέλιον τέθειχα, OT- 
μαι δὲ, ὅτι xal τὸ Ἡνεῦμα τὸ ἅγιον ἀρχιτεχτονεῖ Ἐχ- 
κλησίαν Θεοῦ, xat' αὐτὸν τὸν Παῦλον λέγοντα. Συν- 

*: Matth. xxu, 33. ** Levit. xxiv, 20. 3 Matth. 
*5 [ Cor. rri, 10. 

(81) Ita sex mes. At editi, συμπαραλαμθάνομεν. 
Neo ita multo post mss. multi, βουλευώμεθα. Editi 
et Reg. tertius, βουλευόμεθα. 

(32) Sio veteres quinque libri. Editi vero et, Reg. 

rimus, παραδώσωσι. — . . 

(83) Editi et Reg. primus, ἀντὶ τοῦ, Abest τοῦ 
ab aliis quinque mss. 


Quodnam est argumentum ejus qua pollebat secien- 
tie architectionice? Certe ait ipse: Ut sapiens ar- 
chitecius fundamentum posui 9. Arbitror autem et 
ἃ Spiritu sancto ceu ab architecto Ecolesiam Dei 


v, 39. **III Reg. xu, 10 seqq. ** Philipp. uir, 5. 


(84) Veteres quatuor libri simplioiter, μή. Editi 
vero et duo ms8., μηδέ. 

(85) In aliquibus mss. scriptum offendimus, ὃ 
θεὸς. 

86) Habent mss. nonnulli, εὕροι. 

eA Editi, ἐδίωξε, At mss. quatuor, ἐδίωκεν, 


291 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


edifleari, secundum Paulum ipsum, qui dicit: A οιχοδομεῖσθε (88) εἰς κατοιχητήριον τοῦ Θεοῦ ἐν 


Cozdificamini in habitaculum Dei in Spiritu 57} as- 
seritque Ecclesiam ministrante Spiritu cosmdificari 
et crescere in templum sanctum in Domino. Itaque 
eos, qui hunc admirabilem consiliarium Deum 
Verbum rejecerunt, sapienti architecto Spiritu 
sancto spoliavit. Quapropter, cum non habeant qui 
eos coagmentet ac compingat, sunt soluti atque a 
ge invicem separati, neque spiritualem «edifica- 
fionem fieri Dei templum possunt. Nos vero prece- 
mur, ut Ecclesi» ministretur Spiritus adeo ut no- 
bis spiritales architectos constituat, cujusmodi 
erat Bescleel, quem implevit Deus Spiritu divino, 
Spiritu intelligentie et scienti: 35, ut architectoni- 
ces opera omnia fabrefaceret. Et prudentem audi- 
torem. 8i juxta Salomonem, Sermo preliosus in 
aurem obedientem **, ubi sermo non est, auditu ni- 
hil opus est. Cum igitur e medio sublatus sit ad- 
mirabilis ille consiliarius, quadam consequentia 
etiam prudens auditor simul ablatus est. 0] enim 
argentum non est, otialur trapezita. Est autem 
molestum quiddam, cum sermo quidem intelligen- 
tie et sententiarum plenus habetur, et qui de offl- 
ciis tractet, nec tamen adest quisquam qui isthaec 
prudenter percipiat, propterea quod eas anims 


Πνεύματι’ xal τὸ διὰ τῆς ἐπιχορηγίας τοῦ Πνεύμα- 
τος συνοικοδομεῖσθχι καὶ αὔξειν εἷς ναὸν ἅγιον ἐν 
Κυρίῳ. Τοὺς οὖν ἀποδάλλοντας τὸν θχυμαστὸν σύμ- 
ὄουλον, τὸν Θεὸν Λόγον, ἐρήμους ἐποΐησε τοῦ σοφοῦ 
ἀρχιτέκτονος τοῦ ἁγίου Πνεύματος.Διὰ τοῦτο μὴ ἔχον- 
τες τὸν συναρμολογοῦντα αὐτοὺς xal συμδιδάζοντα, 
λελυμένο! εἰσὶ καὶ ἐσχισμένοι ἀπ΄ ἀλλήλων, γενέσθαι 
ναὸς Θεοῦ διὰ τῆς πνευματιχῆς ο᾽χοδομῆς μὴ δυνάμε- 
vot, ᾿Αλλ’ ἡμεῖς εὐξώμεθα, ἔχειν τὴν "ExxAnciav 
τὴν ἐπιχορηγίαν τοῦ Ἠνεύματος ὥστε ἀναδείχνυσθαι 
ἡμῖν τοὺς πνευματιχοὺς ἀρχιτέχτονας, ὁποῖος Tv ὁ 
Βεσελεὴλ, ὅν ἐνέπλησεν ὁ Θεὸς Πνεῦμα θεῖον, Πνεῦμα 
συνέσεως xal ἐπιστήμης, ἀρχιτεκτονεῖν χατὰ πάντα 
τὰ ἔργα τῆς ἀρχιτεχτονίας, Καὶ συνετὸν ἀχροχτήν. 
Ki xarà τὸν Σολομῶντα, Λόγος πολυτελὴς (89) εἷς 
oóc εὐήχοον, ὅπου λόγος οὐχ ἔστιν, οὐδὲ ἀχοῆς 
χρεΐα. ᾿Επεὶ οὖν ἤρθη ὁ θαυμαστὸς σύμδουλος, ἀκο- 
λούθως συναφῃρέφη xal ὁ συνετὸς ἀχροατής. Ὅπου 
γὰρ ἀργύριον οὐκ ἔστι, τραπεζίτης ἀργεῖ. Λυπηρὸν 


. δὲ καὶ ὅταν λόγος μὲν dj πλήρης νοημάτων, καὶ κατὰ 


πραγμάτων φερόμενος, ὁ δὲ συνετῶς αὐτῶν ἐπαιτθα- 
νόμενος μὴ παρῇ, τῷ μὴ ἔχειν τὰ ὦτα τῆς ψυχῆς, ἃ 
ὁ Κύριος πρὸς τὴν τῶν ἰδίων λόγων ἀχροάσιν ἐπιζητεῖ 
λέγων" Ὁ ἔχων ὦτα ἀχούειν, ἀκουέτω. 


aures non habeat, quas Dominus δὰ suorum sermonum auscultationem requirit, dicens : Qui habet 


aures audiendi, audiat *. 


. 108. Vgns. 4. EL imponam adolescentes principes C 


eorum: derisores dominabunlur eis. Duplex est 
pone genus, et bonis privari, et tradi deteriori- 
bus. Posteaquam enim Dominator Dominus abstu- 
lit ab Judea et ab Jerusalem robur panis et robur 
aque, gigantem fortem, bominem .bellatorem, 
judicem, conjectorem, principem super quinqua- 
ginta, admirabilem consiliarium, sapientem archi- 
tectum et prudentem auditorem : tuuc minata est 
Scriptura, fore ut ipsis adolescentes principes mit- 
terentur : adeo noverat hanc ponam gravissimam, 
cum ab adolescentibus regitur administraturque 
civitas. Est enim adolescentia levitati obnoxia el 
ad flagitia prona: cupiditateseffrenate, belluineire, 
petulantia, contumelia 4 4,superbia et arrogantia, 
vitia sunt una cum juventute enutrita. Excilatur 
invidia adversus virtutem prestantissimam, suspi- 
ciones habentur adversus domesticos. Innumerabi- 
Jium malorum turma juventutem comitatur, quo- 
rum omnium consortes esse subditos necesse esl. 
Quippe principum vitia calamitates sunt subdito- 
rum ac cruciatus. Imponam adolescentes principes 
eorum. Bona quidem numero singulari expressit, 


9] Ephes. 11, 22. 9* Exod. xxxi, 3. ** Prov. xxv, 


(88) Veteres quinque libri, συνοιχοδομεῖσθε. Editi 
vero et Reg. primus, et Procopius, pag. 64, cuvo:- 
χοδομεῖσθαι. 

(89) Apud LXX, pro πολυτελής legitur, σοφός, 
Λόγος σοφὸς εἰς εὐήχοον οὕς, Sermo sapiens in au- 
rem obedientem : in quo quid scriptorem deceperit, 
facile, opinor, intelliget qui verba antecedentia le- 
gere voluerit. Hiec autem sunt, εἷς ἐνώτιον χρυσοῦν 
xal EàpÜtov πολυτελὲς δέδεται, i$. auream. inaurem 


12. 


408. Kal ἐπιστήσω  vexvloxouq ἄρχοντας αὐ- 
τῶν, καὶ ἐμπαῖχται χνριεῦσουσιν αὑτῶν. Διπλῇ 
τιμωρία, καὶ ἀφαιρεθῆναι τὰ ἀγαθὰ, καὶ παραδοθῇ - 
ναι τοῖς χείροσι. Μετὰ γὰρ τὸ ἀφελεῖν τὸν Δεσπότην 
Κύριον ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας καὶ ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ toybv 
ἄρτου καὶ ἰσχὺν ὕδατος, γίγαντα xal ἰσχύοντα, καὶ 
ἄνθρωπον πολεμιστὴν, καὶ δικαστὴν, καὶ στοχαστὴν, 
καὶ πεντηχόνταρχον, xal θαυμαστὸν σύμδουλον, xai 
σοφὸν ἀρχιτέχτονα, xal συνετὸν ἀχροατήν' τότε 
ἠπείλησεν ὁ λόγος αὐτοῖς ἐπιπεμφθήσεσθαι νεανί- 
σχους ἄρχοντας" οὕτω χαλεπωτάτην οἷδε τιμωρίαν, 
ὁπὸ νεανίσκων ἄρχεσθαι καὶ διοικεῖσθαι πόλιν, Κοῦ- 
qov γὰρ ἡ νεότης καὶ εὐχίνητον πρὸς τὰ φαῦλα ἐπι- 
θυμίαι δυσκάθεχτοι, ὀργαὶ θηριώδεις, προπέτειαν, 
ὕδρεις (90), ὑπερηφανίαι καὶ φυσιώσεις, σύντροφα 
τῇ νεότητι πάθη" φθόνοι πρὸς τὸ ὑπερέχον, ὕποψίαι 
πρὸς τὸ οἴχεϊον, Μυρίων κακῶν ἑσμὸς συνέζευχται 
τῇ νεότητι' ὧν πάντων ἀνάγχη ἀπολαύειν τοὺς ἀρ- 
χομένους, διότι τὰ τῶν ἀρχόντων κατὰ συμφοραὶ τοὶς 
ἀρχομένοις γίγνονται. ᾿Ἐπιστήσω νεανίσχους 
ἄρχοντας αὐτῶν. Τὰ μὲν ἀγαθὰ ἑνικῶς ἀπηγγέλ- 
λετο, ἰσχύοντα xai ἰσχύουσαν πολεμιστὴν δικαστὴν, 
προφήτην, στοχαστὴν, πεντηχόνταρχον (04) θαυ- 


! Matth. xi, 15. 


eliam Sardium pretiosum ligatum est. Videtur enim 
interpres ille vocem πολυτεκής ΔῸ una periodi parte 
μνημονικῷ ἀμαρτήματι in alteram transtulisse. 

(90) Editi, ὅδρις. At sex mss., ὕδρεις. Mox quin- 
que mss., φθόνοι. At Reg. primus, e quo grave il- 
d erratum in nostram editionem transiit, habet, 

νω. 

(91) Ita libri sex antiqui. Editi, πεντηκόνταρχον 
καὶ τὰ λοιπὰ, θαυμαστόν. Illnd, xai τὰ λοιπὰ etiam, 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. Ill. 


μαστὸν σύμόουλον, σοφὸν ἀρχιτέχτονα, τὸν συνετὸν Α puta validum, validam, bellatorem, judicem, pro- 


&xpoztív: τῶν δέ xaxov dj ἀπειλὴ εἰς πλῆθος ηὔ- 
Enos: Νεανίσχους ἄρχοντας, xal, Ἐμπαΐχται χυ- 
ριεύσουσιν ὑμῶν. Οὐχ ὁ τὴν ἡλικίαν νέος κατηγο- 
ρεῖτάι, ἀλλ᾽ ὁ νεαρὸς τὸ ἦθος. Οὐ γὰρ ὁ τῷ χρόνῳ 
ἐλλείπων πάντως ψεχτός" ἀλλ᾽ ὁ χατὰ πάθος ζῶν. 
*Oroio; ἦν ὁ “Ροδοὰμ, περὶ οὔ γέγραπται, ὅτι Καὶ 
Ροθοὰμ ἦν νεώτερος, xal δειλὸς τῇ καρδίᾳ. Διὰ 
τοῦτο xai ὁ ᾿Εχχλησιαστὴς, Οὐαὶ σοι, πόλις, φησὶν, 
ἧς 6 βασιλεύς soo νεώτερος xal οἱ ἄρχοντές σου 
πρωὶ ἐσθίουσιν. Οὐ γὰρ ὁ τὴν ἡλικίαν (93) νέος, 
ἀλλ᾽ ὁ τὴν ψυχὴν ἀτελὴς, νεώτερος καὶ ἑνταῦθα λέ- 
(stai. ᾿Επεὶ τό γε τῆς ἡλικίας ὅτι οὐχ ἐμπόδιον τῷ 
βουλομένῳ ζῇν κατ᾽ ἀρετὴν, ἐν τοῖς πρὸς “Ϊερεμίαν 
λόγοις ὁ Κύριος ἔδειξεν, εἰπών Μὴ λέγε’ Ὅτι νεώ- 
τερός εἶμι. Οὐ γὰρ ἠρνήσατο αὐτὸν (93) εἶναι νεώ- 
τερον pÀÀ' ἔφη, μὴ εἶναι ἐμπόδιον αὐτῷ τὴν 
νεότητα διὰ τὴν τελείωσιν τῆς ψυχῆς" Ὅτι πρὸς 
πάντας, πρὸς οὖς ἐὰν ἐξαποστελῶ σε, πορεύσῃ. 
Τῷ γὰρ φρονήμάτι ἑώρακα πρεσδυτιχὸν τυγχά- 
νοντα (24), ὁ βλέπων τὴν σεμνότητα τῆς ἐν τῷ 
κρυπτῷ πολιᾶς. 


phetam, conjectorem, principem super quinqua- 
ginta, admirabilem consiliarium, sapientem ar- 
chiteclum, prudentern auditorem; e contrario ea 
408 intentantur mala in pluralem numerum excre- 
vere : nimirum, Adolescentes principes, et, Derisores 
dominubuntur vobis. Non is qui etate est juvenis, 
sed qui juvenis est moribus, insimulatur. Non enim 
is, cui deficit etas, est continuo culpandus, sed qui 
vitam agit cupiditatibus addictam. Ejusmodi erat 
Roboam, de quo scriptum est : Et Roboam erat ju- 
nior, el timidus corde 3. Quare et Ecclesiastes : Vas 
tibi, inquit, civilas, cujus rex tuus junior, et prine 
cipes tui mane comedunt ὃ. Non enim qui etate ju- 
venis, sed qui secundum animai imperfectus est, 
etiam hio dicilur junior. Nam quod etas minor 
impedimento non sit ei, qui ex prescripto virtutis 
vivere voluerit, ostendit Doininus cum allocutus 
est Jeremiam, dioens*: Noli dicere, Quia junior 
sum. Nec enim negavit esse juniorem : sed dixit, 
juventam ei non esse impedimento propter animi 
perfectionem : Quia ad omnes ad quos misero 16, 


ibis. Ego enim, qui canitiei que in ooculto est gravitatem video, ipse te conspexi mente et prudentia 


senem. 

109. Ἐμπαΐχται δὲ χυριεύσουσιν᾽ τῶν παραστη- 
σάντων ἑαυτοὺς δούλους τῇ ἁμαρτίᾳ. 'E3v γὰρ γέ- 
νηται κύριος αὐτῶν ὁ χοινὸς ἐχθρὸς, οὐχὶ ὡς ἰδίοις 
κέχρηται, ἀλλὰ οαραχέχρηται ὡς ἀλλοτρίοις, ᾿Εμ- 
κομπεύει (05) γὰρ τῷ παγιδευθέντι ὑπὸ τῆς ἁἅμαρ- 
κίας ὁ κοινὸς ἡμῶν πολέμιος, ἐπεμδαίνων xal χατ- 
ἐπαιρόμενος ἡμῶν, καὶ οὐχ ἡμῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ 
τοῦ Κυρίου ἡμῶν, οὗ ἀπεστασίασεν ἡμᾶς, καὶ δημο- 
σιεύων ἡμῶν τὴν ἀσχημοσύνην, οὐ παύται θριαμ- 
6s5wv τοὺς αἰχμαλώτους, καὶ ἐμπαίζων τοῖς ὑποχει- 
ρἷοις. Ἐπειδὴ γὰρ αὐτὸς πεποίηται εἷς τὸ ἐγκατα- 
παίζεσθαι (Τοῦτο γὰρ ἐστι, φησὶν, ἀρχὴ πλάσμα- 
τος Κυρίου, πεποιημένον ἐγχαταπαίζεσβθαι 
τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ xai ὁ ψαλμός (96) Δράκων 
οὗτος ὃν ὄπλασας ἐμπαίζειν αὐτῷ), περιτρέψας 
ἡμῖν ἅπερ “αὐτὸς πάσχειν ὦὥφειλεν, χυριεύει ἡμῶν 
διὰ τῶν ἐμπαιγμῶν. Ὅθεν ὁ τῆς ix (07) τοῦ διαθόλου 
ἐνεργηθείσης εἰς αὐτὸν ἁμαρτίας αἰτθόμενος, Ὅτι 
αἱ ψόχι μου, θησὶν, ἐπλήσθησαν ἐμπαιγμάτων. 
Kai σχεδὸν ὥσπερ ὁ Σαμψὼν λάφυρον γενόμενος διὰ 
τῆς πορείας τοῖς ἀλλοφύλοις, ἀποτυφλωθεὶς παρ᾽ 
αὐτῶν, προήχθη τοῦ ἐμπαιχθῆναι (08) οὕτω xal 

811 Par. xin, 7. ? Eccle. x, 16. * Jer. 1, 7. 
* Jud. xvi, 25. 


δὶ ἃ mss. non abesset, ita Llainen per se otiosum est, 
ut exercitati in hia rebus homines, ob eam solam 
causam, ni fallor, statim delendum judicarent. 

(92) Colb. primus, ὁ τῇ ἡλιχίᾳ' 

(93) In tribus mss, legitur, ἑαυτόν, male. Nam 
hoc loco Dominus, non Jeremias loquitur. Mox tres 
mss. eque ac LXX, πρὸς πάντας οὕς. Editi οἱ duo 
mss., ὅτι πάντας πρὸς οὕς. At Reg. tertius melius, 
magisque ex prescriplo grammaLlices, πρὸς πάντας 
* 09€. ες 

fc^ Ita recte emendavit Duceus e suis codicibus 
H. et J., quibus uterque Colbertinus adjungi debet. 
At tres Regii mss. et editi corrupte habent, πρεσόυ 
τιχῷ τυγχάνοντι. 


ὑπὸ" 


5 Job. xr, 19. 


109. Derisores autem dominabuntur, eis videlicet 
qui sese peccati addixerint servituti. Etenim si 
communis inimicus evadat eorum dominus, jam, 
non quasi propriis mancipiis utitur, sed abutitur 
tanquam alienis. Nam hic noster communis hostis 
eum quem irretiviL peccato, ceu in pompa ostentat, 
insultatque, et se adversum nos elfert ; nec adver- 
sus nos solurn, sed etiam adversus Doimninum no- 
sSlruni, ἃ quo nos impulsu ipsius defecimus : atque 
turpitudinem nostram detegens, de captivis trium- 
phare, ac subditos iliudere non cessat. Nam quo- 
niam deslinatus est irrisioni (Hoc enim, inquit, 


est principium formalionis Domini, factum uL. illu- 


deretur αὖ angelis ejus* : et. psalmus : Draco isle, 
quem [ormasti ad illudendum ei*), ea que pati de- 
bucrat, in nos rejiciens, dominium in nos per suas 
illusiones habet. Unde qui sentiebat peccatum, 
quod diaboli opera admiserat, dicebat : Quoniam 
lumbi mei impleti sunt illusionibus 1. Et fere quem- 
admodum Samson alienigenis ob stuprum preda 
effectus, atque ab eis excecatus, 4555 eo adductus 
est αἱ sibi illuderetur? : sic quoque quemcunque 


* Psal. ciu, 26. 1 Psal. xxxvi, 8. 


(95) Reg. quartus, ἐχπομπεύει. Infra Colb. pri- 
mus, ἡμῶν τὴν αἰσχύνην. Haud longe aliquot mss., 
ἐμπαίζων τοὺς ὑπο΄πειρίους. Alii quidam mss. cum 
editis, τοῖς ὑποχειρίοις. 

(96) In aliquibus mss. scriptum invenimus, καὶ ὁ 
Ψαλμῳὸος. | 

(97) Editi οἱ Reg. primus, Ὅθεν ἐκ τῆς" quod 
cuir. palam vitiosum 8it, emendare de suo non du- 
bitavit Combeflsius. Ait igitur legendum esse 
ἐμπαιγμῶν, wvrsp Ix τῆς. Sed conjectura illius nihi 
opus est, cum hioc locus satis commode ex quinque 
mss. sanari possit : in quibus omnibus constanter 
legitur, ἐμπαιγμῶν, ὅθεν ὁ τῆς ix. 

(98) Editi, ἐμπαιχθῆναι παρ’ αὐτῶν. Sed illud, 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


excecaverit peocalum, is ab alienigenis illuditur. A πᾶς, ὅν ἂν ἀποτυφλώσῃ 3| ἁμαρτία, ἐμπαίζεται παρὰ 


Hos autem irrisores non comminatur Dominus 8e 
esse perinde instituturum,atque adolescentes prin- 
cipes : sed ait hosce derisores ipsis volentibus esse 
dominaturos, quod suis quisque operibus ge ipse 
eorum dominio subjiciat. Fortasse igitur, quod 
ante crucem Domino illusere illum cruciflxuri, 
recentiori Romanorum imperio traditi sunt, eisque 
dominati sunt derisores, qui apud se veritatem 
minime habebant. Quod si Ecclesiam ab iis qui 
sua versutia adulterant verbum, et per simulatio- 
nem mendacium dicunt, gubernatam oconspexe- 
ris : scias ipsi dominari derisores, qui blandilo- 
quis ac persuasibilibus verbis simpliciores deoi- 
piunt. 


τῶν ἀλλοτρίων. Τούτους δὲ τοὺς ἐμπαίζοντας οὐχ 
αὐτὸς ἐπιστήσειν ὁ Κύριος ἀπετλεῖ, ὥσπερ τοὺς 
νεανίσκους ἄρχοντας, ἀλλ᾽’ ἀφ’ ἑαυτῶν (09) ἔφη xo- 
ριεύσειν, ἐξ ὧν ἂν ἕχαστος ἑαυτῷ διὰ τῶν ἔργων τὸ 
χυριευθῆναι παρ᾽ αὐτῶν ἐπισπάσηται. Τάχα οὖν διὰ 
τὸ ἐμπαῖξαι τῷ Κυρίῳ πρὸ τοῦ σταυροῦ τοὺς μέλ- 
λοντας σταυροῦν, παρεδόθησαν νεωτέρᾳ ἀρχῇ τῇ τῶν 
“Ῥωμαίων' ἐμπαῖκται δὲ χατεχυρίευσαν αὐτῶν, οἱ 
τὴν ἀλήθειαν μή ἔχοντες παρ᾽ ἑαυτοῖς. Κἂν Ἐχχλη- 
σίαν δὲ ἴδῃς ὑπὸ τῶν ἐν πανουργίᾳ δουλούντων τὸν 
λόγον ἀγομένην, καὶ ὑπὸ τῶν ἐν ὑποχρίσει ψευδολό- 
γων, γίνωσχε ὅτι ἐμπαῖχται κυριεύουσιν αὐτῆς, ol 
διὰ τῆς χρηστολογίας καὶ πιθανολογίας ἐξαπατῶντες 
τοὺς ἀχεραιοτέρους. 


110. VEns. 5. Et confliget populus, homo ad homi- ἢ 110. Καὶ συμπεσεῖται ὁ λνὸς, ἄνθρωπος πρὸς 


nem, et. homo ad proximum suum. Palam enarrat 
propheta quis facta sunt ante extremam illam Je- 
rosolymorum expugnationem, post quam dispersi 
sunt. Non amplius sermonem profert enigmata 
prophetica, sed nude et perspicue ipsae res gestas 
narrat, cum scilicet inter se congressi seditione 
et cede civitatem implevere neque a suis hostibus 
ipsos undique obsidentibus ad concordiam que 
necessaria erat, sunt adducti: sed extrema sibi 
metuentes, civitate tantum non capta, disjectis 
muris, hostibus ingredientibus, in se invicem do- 
mini ac primatus obtinendorum studio invaserunt. 
Atque hac ideo patiebantur, quod ablatus esset ab 
eis propheta, conjector, senior, et admirabilis 
consiliarius : contra, supra ipsos constituti essent 
adolescentes principes, eisque dominarentur deri- 
sores. Et invehetur pwer in senem, inhonoratus in 
honoratum. Que suat perturbationis confusionisque 
propria enarrat. Nam seditionis proprium est, ni- 
hil ut discernatur : sed ut puer seni molestum se 
prebeat, et in ejus documenta invehatur. Et qui 
inhonoratus est ob inustum sibi per ignominie vitia 
dedecus, honestior majoriqae reverentia dignior, 
quam qui honorabilis est, volet haberi. Metuo au- 
tem ne isthec ad nos etiam pertingant, et ne hae 
ipse prophetie hac etate impleantur, qua pueri 
etate juvenes, moribus juniores, adoriuntur Eccle- 
Bie presbyteros, neque sacra illorum ministeria 
admittunt, neque congruum debitumque Ecclesias 
ordinem servant Quin etiam cum qui male vixe- 


ἄνθρωπον, καὶ ἄνθρωπος πρὸς τὸν πλησίον αὐ- 
τοῦ. ἴΑντιχρυς τὰ πρὸ τῆς ἁλώσεως “ἱεροσολύμων, 
τῆς τελευταίας ταύτης μεθ᾽ ἣν τῇ διασπορᾷ παρεδό- 
θησαν, διηγεῖται ὁ προφήτης" οὐχέτι δι’ αἰνιγμάτων 
προφητιχῶν προάγων τὸν λόγον" ἀλλὰ γυμνῶς καὶ 
ἀναφανδὸνδ αὐτὰ τὰ πράγματα διηγούμενος. ὅτε 
συμπεσόντες ἀλλήλοις, στάσεως xal φόνου τὴν πόλιν 
ἐνέπλησαν, οὐδὲ: ὑπὸ τῶν περιεστοιχισμένων αὐ- 
τοῖς (1) πολεμίων εἰς τὴν ἀναγκαίαν ὁμόνοιαν συν- 
ἐλαυνόμενοι, ἀλλὰ περὶ τῶν ἐσχάτων ἀγωνιῶντες, τῆς 
πόλεως ἤδη λαμθανομένης, τῶν τειχῶν καταῤῥιπτο- 
μένων, τῶν πολεμίων εἰσχεομένων, ὑπὸ φιλαρχίας 
καὶ φιλοπρωτείας ἀλλήλοις ἀντεηήεσαν (2). Καὶ 
ταῦτα ἔπασχον διὰ τὸ ἀρθῆναι ἀπ’ αὐτῶν προφήτην, 
καὶ στοχαστήν, xal πρεσθύτερον, καὶ θαυμαστὸν 
σύμδουλον" ἐπιστῆναι (3) δὲ αὐτοῖς ἄρχοντας νεανί- 
σχους, xal ἐμπαίκτας αὐτῶν κυριεῦσαι. Καὶ προσκό- 
ψει τὸ παιδίον πρὸς τὸν πρεσδύτην. ὁ ἄτιμος 
πρὸς τὸν ἔντιμον. ᾿Κπεξέρχεται τοῖς τῆς συγχύ- 
σεως ἰδιώμασιν. ἤϊδιον γὰρ στάσεως, τὸ μηδὲν δια- 
κρίνειν" ἀλλὰ καὶ τὸν παῖδα δυσαρεστεῖσθαι τῷ 
πρεσθύτῃ, καὶ προσκάπτειν αὐτοῦ τοῖς διδάγμασι" 
καὶ ὁ ἄτιμος διὰ τὸ ἐν πάθει (4) ἀτιμία ἐνυδρίσθαι, 
σεμνότερον ἐχυτὸν βουλήσεται νομίζεσθαι τοὐγειμίοδου. 
Φοδοῦμαι δὲ μὴ καὶ ἐφ᾽ ἡμᾶς φθάνῃ (b) ταῦτα, καὶ 
ἐπὶ τοῦ παρόντος καιροῦ ὦσιν αἱ προφητεῖαι αὗται" 
ὅτε παῖδες νέοι τὴν ἡλικίαν, νεαρώτεροι τὸν τρόπον, 
τοῖς πρεδυτέροις τῆς ᾿Εχχλησίας προσχόπτουσι, 
μήτε τὰς ἱερουργίας αὐτῶν προσιέμενοι, μήτε τὴν 
πρέπουσαν εὐταξίαν τῆς ᾿Εχχλησίας (6) φυλάσσον- 


runt, probis reipublice administratoribus inferunt D τες. Καὶ ὅταν δὲ οἱ καχῶς βεδιωχότες κατὰ τῶν εὐὖ- 


παρ᾽ αὐτῶν, in nullo mss. legitur; ob idque inde 
tollendum censuimus. Ibidem editi, πᾶς, ὃν ἁποτυ- 

Àoi. At sex mss. uti in contextu. Nec ita multo 
post aliquot mss., ὁπὸ τῶν ἀλλοτρίων. 

(09) Editi et Reg. primus, quo, ut jam monui- 
mus, usi sunt typographi, lo' tavxov. Alii quinque 
mss., ἀφ᾽ ἑαυτῶν. lbidem aliquot mss., χυριεύειν. 
Hoc ipso in loco editi corrupte, ἐξ ὧν ἀναγκάστως. 
At uterque Combef. et Reg. quartus emendate, 

ὧν ἂν ἕκαστος. 

4) 114 nostri sex libri veteres. Editi, αὐτούς. 
Aliquanto post Colb. primus, ὁπὸ φιλαργυρίας 
xal, 


(2) Unus codex Combef. et alii quatuor, ἀντεπ- 
(ecav. Editi, ἀντέπεσαν. 

3) Libri quidam veteres, ἐπιστῆσαι, 

(4) Sio mss. nostri omnes. Editi, iv πάθεσι. Sta- 
tim Colb. primus, ἑαυτὸν βουλεύσεται. 

(5) Sic Heg. primus. Alii quinque mss., φθάνει. 
Editi, φθάσῃ. Haud longe mss. tres, ὡς εἶναι αἱ 
προφητεῖαι αὖται, et ita quoque habent editi et 
unus ms., nisi quod vocula al in ipsis desideratur. 
Rog. quartus, ὡς εἶναι προφητεῖαι ταῦτα. Reg. tertius 
αἱ 1n contextu. 

(6) Reg. quartug, τῇ Ἐχκχλησίᾳ. 


491 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAD. 11]. 


208 


πολιτεύτων στρατεύωνται, οἱ ἄτιμοι τοῖς ἐντίμοις À bellum, tum inhonorati adversus honorabiles in- 


πρόσχόπτουσιν. "H γὰρ οὐχ ὁρῶμεν ἄνδρας καθ᾽ ixdc- 
τὴν ἡμέραν ἀπὸ μέθης χαὶ γαστριμαργίας, ἀπὸ τῶν 
χαμαιτυπιῶν ἀνισταμένους, καὶ περὶ Θεοῦ διαλεγομέ- 
νους, χαὶ χρίνοντας τοὺς τιμίους τοῦ λαοῦ. 

1141. Ὅτι ἐπιλήψεται ἄνθρωπος τοῦ ἀδελφοῦ 
αὐτοῦ, xal τοῦ πλησίον τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, λέ- 
γῶν. ᾿Ιμάτιον ἔχεις, ἀρχηγὸς ἡμῶν γενοῦ, καὶ τὸ 
βρῶμα τὸ ἐμὸν ὑπὸ σὲ ἔστω. Σαφῶς καὶ ταῦτα ἐπὶ 
τὸν καιρὸν φέρει τῆς ᾿Ιουδαϊκῆς ἀλώσεως, ὅτε ἔχτε- 
τηχότες λιμῷ, ὡς xai εἷς ἀλληλογραφίαν (0*) αὐτοὺς 
ἐχπεσεῖν, τοῖς δοχοῦσιν εὐπορεῖν προσεχώρουν, τὰς 
προστασίας αὐτῶν ἐπιχαλούμενοι. Ἱμάτιον ἔχεις, 
ἀρχηγὸς (T) ἡμῶν γενοῦ. Ὁ ἀληθῶς ἄρχων οὐκ ix 
τῶν ἔξωθεν συμδόλων γνωρίζεται, οἷον πορφύρας, 
χλαμίδος, καὶ διαδήματος ἀλλ᾽ Ex τοῦ ἔχειν τὴν ἀρχι- 
xiv ἀρετήν. Ὁ γὰρ ἀρχόμενος ὑπὸ τῶν ἡδονῶν, xat 
ἀγόμενος ἐπιθυμίαις (8) ποικίλαις, δοῦλος ὧν τῆς 
ἁμαρτίας, ἀνεπιτήδειός ἐστι πρὸς τὸ ἄρχειν. Ἐν - 
ταῦθα μέντοι 3j μαρτυρία τοῦ δύνασθαι ἄρχειν οὐκ 
ἀπὸ τοῦ τὴν ψυχὴν χεκοσμῆσθαι, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς τῶν 
ἱματίων περιθολῆς. ᾿Αλλ’ ἡμεῖς εὐξώμεθα, τοὺς 
ἄρχοντας τῶν ᾿Εχχλησιῶν, καὶ χαθηγουμένους τοῦ 
λαοῦ μὴ ix τῆς ἔξωθεν περιθολῆς, καὶ τοῦ ἐπιφερο- 
μένου (9) σχηματισμοῦ τὴν μαρτυρίαν ἔχειν, ἀλλ᾽ 
ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς ἀληθείας, ὥστε λέγειν ἡμᾶς: Οὐ" 
ἐπειδὴ τὸ ἔξωθέν σου χεχόσμηται, καὶ ἱκανῶς σοι 
πλάσμα τῆς εὐσεδείας χατώρθωται, ἀλλ᾽ ἐπειδή σου 
τὴν ψυχὴν ἐνέδυσεν ὁ Θεὸς ἱμάτιον σωτηρίου, καὶ χι- 
τῶνα εὐφροσύνης, xxi παντὶ πλούτῳ σε ἐμεγάλυνεν, 
ἀρχηγὸς ἡμῶν γενοῦ, ὅπως ἂν ἀπὸ τῆς ἐν λόγῳ καὶ 


surgunt. Enimvero nonne quotidie viros cernimus, 
qui ex ebrietate et ingluvie, et lupanari egredien- 
tes, de Deo sermonem habent, ac eos qui ex po- 
pulo sunt honorandi, judicant ? 

111. Vrns. 6. Quia apprehendet homo fratrem 
suum, el propinquum patris sui, dicens: Vestimen- 
tum habes princeps esto. noster, οἱ cibus meus sub te 
$t. Aperte et isthec spectant ad Judaici excidii 
tempus, quando fame tabescentes, ita ut etiam 456 
alii alios manducarent, in partes transibant eorum 
qui opulentiores videbantur, atque ut sibi pre- 
essent, rogabant. Vestimentum habes princeps esto 
woster. Qui vere princeps est, non ab externis insi- 
gnibus dignoscitur, uti purpura, paludamento, et 
diademate, sed ab imperatoria qua preditus est vir- 
tute. Qui enim subditur voluptatibus, ac variis cupi- 
ditatibus ducitur*, servus cum sit peccati, ad impe- 
randum idoneus non est. Hic quidem testimonium, 
quo imperandi facultas designatur, non ab animi 
ornatu, sed a vestimentorum cultu desumitur. Atqui 
oremus nos, ut Ecclesiarum principes populique du- 
ces neque ab exteriori amictu, neque ab eo quem 
pre se ferant habitu, sed ab ipsamet veritate testi- 
monium habeant, itaut dicere possimus : Non quod 
qua in te extringecus apparent, ornatasint, aut pie- 
tatis larva a te multum exculta sit, sed quod ani- 
mam tuam vestimento salutaris tunicaque letitiis 
Deus induit, omnique divitiarum genere te magni- 
ficavit !?, princeps sis noster, ut per abundantiam 
in sermone et sapientia et operibus bonis recondi- 


σοφίᾳ xai ἔργοις ἀγαθοῖς περιουσίας εὐθηνίαν ἡμῖν (10) (j tam nobis ex tuo ministerio comparemus spiritua- 


lx τῆς σῆς διαχονίας τῶν πνευματιχῶ, εὔρωμεν ἀπο- 
λαύσεων. Καὶ τὸ βρῶμα τὸ ἐμὸν ὑπὸ σὲ ἔστω, τουτέστι, 
τὸ σιτομέτριον ὑπὸ σὲ ἔστω. 

112. Καὶ ἀποχριθεὶς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ἐρεῖ" 
Οὐχ ἔσομαι ἀρχηγὸς ὑμῶν (11). Οὐ γάρ ἐστιν ἐν 
τῷ οἴκῳ uoo ἄρτος, οὐδὲ ἱμάτιον. Ἔτι τὰ κατὰ 
τὴν στάσιν, ὡς πρὸς τὴν ἱστορίαν, ὁ λόγος αἰνίσσε- 
᾿ς τρὲ τὰν εἷς ἔσχατον πτῶσιν τοῦ λαοῦ διηγούμενος, 
"ὃς μηδὲ μέχρις ἑνὸς ἱματίου εὐπορούντων, τῶν εἰς 
προστασίαν παρ᾽ αὐτῶ» ἑλχομένων. Δείκνυσι δὲ τὸ 
στασιαστιχὺν τῆς στάσεως τῶν πραγμάτων (12), τὸ 
μὴ ἐκ σὐμφώνου, μηδὲ ἐκ συμπνοίας πάντας ὁρμᾷν 
ἐπὶ τὴν ἐχλογὴν τοῦ δυναμένου ἀρχεῖν αὐτῶν, ἀλλ᾽ 

* II Tim, 11, 3, 6. 10 Isa. τσὶ, 10. 

6) ᾿Αλληλογραφίαν. Interpres legisse videtur 
ἀλληλοφαγίαν, quid et magis consentaneum est, 
DIT. 

(7) Colb. primus, στρατηγός, imperator. Ibidem 
St vocem γενοῦ, in excusis adduntur illa, xal τὸ 
βρῶμα τὸ ἐμὶν ὁπὸ σὲ ἔστω qua verba cum in no- 
stris sex mss. non inveniantur, delere non dubita- 
vimus. Ibidem Reg. primus, ὁ ἀληθὴς ἄρχων verus 
princeps. - 

(8 Editi et Reg. primus, ἐπιθυμίαις πολλαῖς xal 

qun illud, πολλαῖς καί, expungi debeat, dubiun 
non habemus. Nam heo verba et in sacro textu et 
in quinque mss. pariter desiderantur. 

(9) Ita mss. omnes. Editi, καὶ τοῦ ἐπιφαινομέ- 
νου, neque ab apparente habitu. Neo ita multo infra 


PATROL. Ga, XXX. 


lium deliciarum copiam. Εἰ etbus meus sub te sil, 
hoc est tritici mensura sub te ait. 


4123. Vams. 7". ἘΠῚ respondens in illa die dicet. 


Ron ero princeps vester. Non enim. est. in domo mea 


panis, neque vestimentum. Adhuc ea que in illa se- 
ditione gesta sunt, quod ad historiam attinet, si- 
gnificat Scriptura: nimirum enarratextremum po- 
puli excidium, ita ut neunum quidemindumentum 
suppeteret iis, quosad principatum trahebant. Hoo 
autem tumultuosum rerum in seditione gestarum 
statum ostendit, quod omnes communi consensu et 
concordibus animis ad eligendum eum qui ipsis pre- 


D nostri sex mss., τὸ ἔξωθεν. Editi, τὰ μὲν ἔξω- 


θεν. 

(0) Ubi in editis legimus, ἡμεῖς, in nostris sex 
codicibus scriptum reperitur. ἡμῖν. Illud quod mox 
sequitur, ὑπὸ ck ἔστω, additum cst e libris veteri- 
bus. 

(11) Vox ὑμῶν deest quidem in editis: sed in 
utroque Colb. invenitur. Ibidem editi, ἐστί μοι. At 
vocem got, nostrorum codicum omnium fidem se- 
cuti, expunximus. 

/12) Legitur et in editis οἱ in mss. omnibus, τῶν 
πραγμάτων. Combefisius tamen, ut sepe alias, vul- 

ata lectione non contentus, ait sibi videri legen- 
dum, τὸ mpattóusvov, Haud longe mss. nonnulii, 
πάντα ὀρμᾷν. 


10 


209 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


300 


eese posset, non concurrerent, sed unusquisque Α ἕκαστον τοῦ προστυχόντος (13) ἐπιλαμθάνεσθαι, xal 


quemlibet obvium assumeret, non eum qui esset 
electione dignus, sed qui sibi familiuris esset ac ne- 
cessarius ; non eum qui salvos ipsos ac incolumes 
gervare posset, sed quisanguinis necessitudine ip- 
gum contingeret. Apprehendet enim, inquit, homo fra- 
trem suum, el domesticum patris sui. Absit verte ne id 
fiat in tribuendis Ecclesiarum prefecturis : ita ut 
quilibet quemlibet eligat, eum nempe qui nuptia- 
libus indumentis careat, qui sit decenti cultu des- 
titutus, qui spiritualium egeat alimentorum : et qui 
in domo sua, hoc est, in arcano cordis sui secessu 
panem verum ac viventem nequaquam habet, qui 
possit cor hominis confirmare !!. Nunc autem timeo 
ne, ut olim in Judaica seditione erant qui seipsos 


arbitrarentur indignos, qui ceteris preficerentur, B 


utpote sue ipsorum paupertatis conscii, ita hoc 
temporesint nonnulli, qui licet Christum et misera- 
tionis viscera 457 induti non sint, secundum Apo- 
tolum 13, si quis tamen eos promoveat, non contra- 
dicant: el si promoveat nemo, plurimi 86 intrudunt. 
Nam principatum ambiunt non pauci, sua ipsoruin 
opera creati, presentem olaritudinem consectantes 
futurum vero judicium nequaquam praevidentes. 
Atqui non ejusmodi fuit Moyses, sed in omnibus 
obediens ac morigerus, quando ad populum mitte- 
batur, aiebat: Obsecro, Domine, elige alium quem 
mittes 15. Ex quo factum est ut Deus ipsum urgeret 
quasi pertinacius, utpote qui hac ipsa recusatione 
el sue infirmitatis confessione se primatu dignum 
ostenderet. Quapropter egregia est admonitio illa: 


Ne quzras fieri judex ne forte non possis auferre ini- C 
quitates 1*. Attamen recusationem eorum, qui a se- 


ditiosis ad excipiendum principatum compelleban- 
tur, generaelem non fuisse declaret eermo prophe- 
ticus. Non enim sir pliciter ait: Non ero princeps ; 
sed cum adjectione, Non ero princeps populi hujus ; 
atque causam subjunxit. 

113. VERs. 8, 9. Quia dissoluta est Jerusalem, et 
Juda concidit et. Linguz eorum cum | iniquitate his 
qua Domini sunt, non obtemperant. Jerusalem enim, 
que hactenus per Domini r.anum fuerat concordie 
vinculo colligata, nunc dissoluta est et repudiata. 
Et Judza concidit, subductis ejus fulcimentis. Ac 
calamitates quidem nonne tales sunt? Que vero di- 
ligentia ab eis adhibita cst ad se reddendos Deo 
gratos, οἱ quod studium ad punitentiam agendam 
ostensum est, ut inde affulgeret spes finem mulis 
intentatis impositum iri? Atqui Línguz eorum his. 
qua Domini sunt, non. obtemperant, nec inoebsquen- 

11 Pgal. cri, 15. 13 Coloss. ri, 12, 

(13) Ita. mss. omnes. Editi, τοῦ ποοστνγχάνον - 
τος. 

(4) Editi, οἰκείου. At mss. aliquot, οἰχείου τοῦ. 

(15) Libri veteres, ᾿Απόστολον, xxv. Editi, 'Amó- 
στολον, ἐνδεδυμένα, x&v. 

(16) Editi, εἰσωθοῦνται πολλοὶ, καὶ οὐχ ἀντιλέ- 
γουσι, πολλοὶ σπουδαρχίδαι, πολλοί, haud recte. At 
hunc locum e mss. emendavimus. 


., πὴν αἰτίαν ἐπήγαγεν. 


18 Exod. iv, 43. 


μὴ τὸν ἄξιον αἱρεῖσθαι, ἀλλὰ τὸν αὐτῷ οἰχεῖον" μηδὲ 
τὸν σώζειν δυνάμενον, ἀλλὰ τὸν κατὰ γένος αὐτῷ 
διαφέροντα. Ἐπιλήψεται γὰρ, φησὶν, ἄνθρωπος 
τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, καὶ τοῦ οἰχείου τοῦ (44) πα- 
τρὸς αὐτοῦ. Ὅπερ ἀπείη ἐν ταῖς τῶν ᾿Εκχλησιῶν 
προστασίαις γενέσθαι, ὥστε τὸν τυχόντα τοῦ τυχόν- 
τος ἐπιλαμθάνεσθαι, xal τὸν ἀποροῦντα γαμιχῶν 
ἐνδυμάτων, χαὶ χόσμου τοῦ πρέποντος ἐστερημένον, 
πτωχεύοντα βρωμάτων πνευματιχῶν, καὶ οὐχ ἔχοντα 
ἐν τῷ οἰκίᾳ αὐτοῦ, τουτέστιν ἐν τῷ χρυπτῷ τῆς χάρ- 
δίας αὐτοῦ, ἄρτου ἀληθινὸν xal ζῶντα, δυνάμενον 
στηρίζειν τὴν καρδίαν ἀνθρώπου. Nüv δὲ φοδοῦμαι, 
μὴ ἐν μὲν τῇ ᾿Ιουδαϊκῇ στάσει ἦσάν τίνες οἱ ἀν- 
αξίους ἑαυτοὺς τοῦ ἑτέρων ἄρχειν ἡγούμενοι, διὰ τὴν 
συναίσθησιν τῆς ἐνυπαρχούσης αὐτοῖς πτωχείας" 
ἐπὶ δὲ τῶν παρόντων, χἂν μὴ dol τινες ἐνδεδυμένοι 
Χριστὸν, μηδὲ σπλάγχνα οἰχτιρμοῦ, χατὰ τὸν ᾿Από- 
στολον, κἂν (45) ἐπιλάδηταί τις, οὐχ ἀντιλέγουσι, 
χἂν μὴ ἐπιλάδηται, εἰσωθοῦνται πολλοὶ, σπουδαρχαι 
δὲ πολλοὶ (16) αὐτοχειροτόνητοι, τὴτ παροῦσαν λαμ- 
πρότητα διώχοντες, τὴν δὲ μέλλουσαν χρίσιν μὴ 
προορώμενοι, ᾿Αλλ’ οὐ Μωύσῆς τοιοῦτος: ἀλλ᾽ ὁ 
πάντα εὐπειθὴς καὶ εὐήχοος, ὅτι ἀπεστέλλετο πρὸς 
τὸν λαόν’ Δέομαι, φησὶ, Κύριε, προχείρισαι ἄλλον 
ὃν ἀποστελεῖς. Δι’ ὃ καὶ οἷονεὶ φιλονειαότερον ἀντ- 
ἔχεσθαι αὐτοῦ τὸν θεὸν χατεσχεύασεν (47) αὐτῇ τῇ 
παραιτήσει xai τῇ ὁμολογίᾳ τῆς ἀσθενείας τὸ ἄξιος 
εἶναι τοῦ προεστάναι δειχνύς. Διὸ καλῶς ἔχει τὸ παρ- 
ἄγγελμα: Μὴ (48) ζήτει γενέσθαι χριτὴς, μή- 
πως οὐχ ἰσχύσεις ἐξᾶραι ἀδιχίας. Ὃ μέντοι: προ- 
φητικὸς λόγος τὴν παραίτησιν τῶν ἑλχομένων ἄρχειν 
ὑπὸ τῶν στασιαζόντων οὐ καθόλου φησὶ γεγενῆσθαι. 
Οὐ γὰρ εἶπεν ἁπλῶς, Οὐχ ἔσομαι ἀρχηγὸς, ἀλλὰ μετὰ 
προσθήχης, Οὐκ ἔσομαι ἀρχηγὸς τοῦ λαοῦ τούτου" xal 


e 
4A 


113. Ὅτι ἀνεῖται Ἱερουσαλὴν, τ da Ὥς 
δαία συμπέπτωχε, καὶ αἱ γλῶσσαι αὐτῶν πετὰ (19) 
ἀνομίας τὰ πρὸς Κύριον ἀπειθοῦσιν, Ἢ γὰρ τέως 
συνεχομένη ὑπὸ τῆς χειρὸς (20) τοῦ Κυρίου Ἵερου- 
σαλὴμ. τῷ δεσμῷ τῆς συναφείας, ἀνεῖται νῦν xai 
ἐχθέόληται. Καὶ ἡ ᾿Ιουδαία συμπέπτωχε, τῶν στη- 
ριγμάτων αὐτῆς ὑφαιρεθέντων. Καὶ οὐχὶ τὰ μὲν 
πάθη τοιαῦται ἐπιμέλεια δὲ τίς τοῦ εὑαρεστῆσαι 
Θεῷ, xai σπουδὴ εἰς μετάνοιαν, ὥστε ἐντεῦθεν ἐλ- 
πίδα εἶναι παυθησεσθαι τὰ δεινά ; ᾿Αλλ’ Αἱ γλῶσσαι 
αὐτῶν τὰ πρὸς Κύριον ἀπειθοῦσιν, xal οὐχ ἁπλῶς 
ἀπειροῦσιν, ἀλλὰ μετὰ ἀνομίας" ὡς, διὰ τὸ τὴν χαρ- 


1* Eccli. virt, 6. 


(17) Ita sex libri veteres. Editi vero, παρεσχεύασεν. 

(18) Editi, τὸ μή. Deest τό in mss. Statim quatuor 
m88., οὐχ ἰσχύσῃς. 

(19) In editis pro μετά legitur μεσταί, non libra- 
riorum quidem vitio, qui diligenter scripsere μετά, 
Bed t pographorum. 

(20) Libri aliquot veteres, τῶν χειρῶν. Mox mss. 
nonnulli, αὐτῆς ἀφαιοεθέντων. 


901 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. Ill. 


309 


δίαν ἠλλοτριῶσθαι ἀπὸ Θεοῦ, xal ἀνυπότακτον εἶναι Α fes sunt simpliciter, sed cum iniquitate. Nam lingua 


τοῦ θείου νόμου, τῆς γλώσσης αὐτῶν, δέον μελετᾷν 
νυχτὸς xai ἡμέρας τὸν νόμον Κυρίου, ἀντιλεγούσης 
xai ἀπειθούσης. Τίνος οὖν ἄρξω, φησί; Τῆς "Ispov- 
σαλήμ; ᾿ΛΑλλὰ ἐχδέθληται xal ἀνεῖται. Τῆς Ἰου- 
δαίας: ᾿Αλλ᾽ οὐχέτι ἔστηχεν ὀρθή συμπέπτωχε 
γάρ. Τῶν μετανοούντων ; ᾿Αλλ᾽ ἀπειθοῦσι ταῖς γλώσ- 
σαις αὐτῶν. Τάχα τοίνυν διὰ τὴν προύπάρχουσαν δό- 
ξαν, σεμνὸν τὸ ἄρχειν τῶν τοιούτων. ᾿Αλλ᾽ "Examet- 
νώθη, φησὶν, fj δόξα αὐτῶν, xai ἡ αἰσχύνη τοῦ 
προσώπου αὐτῶν ἀντέστη αὐτοῖς. Τουτέστιν, οὐδὲ 
παῤῥησία αὑτοῖς ἀνανεύειν πρὸς τὸν Θεὸν, διὰ τὸ τὴν 
ἁμαρτίαν (2) μὴ τὴν τυχοῦσαν εἶναι, ἀλλὰ τῇ Σοδο- 
μιτῶν ἀξίαν εἶναι παραθάλλεσθαι, ἣν οὐχὶ λάθρα 
οὐδὲ ἐπαισχυνόμενοι πεποιήχασιν, ἀλλ᾽ οἱονεὶ ἐπαγαλ- 
λόμενοι (22) τῇ ἐργασίᾳ τῶν πονηρῶν, ἀνήγγειλαν 
πᾶσι καὶ ἐνεφάνισαν’ ὥσπερ ἐκεῖνοι, ἐπὶ τὰς παρα- 
νόμους ἡδονὰς ὁρμῶντες, οὐχὶ ῥήμασιν; (23) εὗπροσ- 
e xot; τὴν ἀσέλγειαν συνεχάλυπτον. lloO γάρ εἶσι, 
φησὶν, οἱ ἄνδρες οἱ εἰσελθόντες παρὰ σοί; Ἐξ- 
ἄγαγε αὐτοὺς πρὸς ἡμᾶς, ἵνα αὐτοῖς συγγενώμεθα, 
᾿Ἐχείνην ἐμ'μήσαντο τὴν ἁμαρτίαν. Τὴν γὰρ ἁμαρ- 
«αν αὐτῶν, ὡς Σοδόμων (24), ἀνήγγειλαν καὶ ἐνεφά- 
wtgav. Ταῦτα ὁ ἐντυχὼν τῇ ἱστορίᾳ διηγουμένῃ τὰ 
πρὸ τῆς χαταστροφῆς Ἱερουσαλὴμ πάθη, τῆς προφη- 
τείας τὸ ἐναργὲς ἐχπλαγήσεται, Δύο τοίνυν αἴτίαι 
παραιτήσεως εὐλόγου τῶν εἰς προστασίαν ἐλχομένων 
τοῦ λαοῦ, ἡ οἰχεία αὐτοῦ ἀδυναμία, xai ἡ τῶν πρα- 
γμάτων δυσχολία, δυσδιορθώτων ὄντων τῶν λαῶν διὰ 
τὴν πολλὴν χύσιν τῆς ἁμαρτίας: ἅπερ ἀμφότερα ὁ 
προκείμενος περιέχει λόγος" περὶ μὲν τῆς ἰδίας ἀδυ- 
ναμίας, τοῦ τὴν ἀρχὴν ἐξομνυμένου, λέγοντος" Οὐχ 
ἔστιν ἄρτος ἐν τῷ οἴχῳ μου, οὐδὲ ἱμάτιον' τὸ δὲ 


τοῦ λαοῦ ἀνίατον, ἐκ τοῦ εἰπεῖν" Οὐχ ἔσομαι ἄρχων (ν 


τοῦ λαοῦ τούτου, ὅτι ἀνεῖται Ἱερουσαλὴμ, καὶ 1 
Ἰουδαία συμπέπτωχε, καὶ αἱ γλῶσσαι αὐτῶν μετὰ 
(25) ἀνομίας τὰ πρὸς τὸν Κύριον ἀπειθοῦσι. Τὴν γὰρ 
ἁνομίαν αὐτῶγ ὡς Σοδόμων ἀνήγγειλαν καὶ ἐνεφᾶνι- 
σαν. Οὐδὲ 19r Σοδομίτας εἷς ἂν ἐγένετο δυνατὸς περι- 
σώφασθαι͵ ἀλλ᾽ ἔχρῃζον δικαίων δέκα τὸ (26) ἐλάχισ- 


τον, τῶν ἐξαιτουμένων αὐτούς. 


eorum cum nocte ac die legem Domini meditari de- 
buisset, contradicit ac refragatur,quod alienatum a 
Deo sit cor eorum, neque legi divine subditum. Cui 
ergo, inquit, imperabo? Jerusalem ? Sed ejecta est 
et dissoluta. An Judex? Sed non amplius stat re- 
cta: siquidem collapsa est. ligne qui penitentiam 
agunt? Sed linguis suis imperium detrectant. For- 
tasse igitur ob pristinam gloriam gloriosum fuerit 
in hos imperium habere. Sed Humiliala est, inquit, 
gloria eorum, et confusio vultus eorum resistit. eis. 
Hoc est, nulla eis relinquitur fiducia oculos sustol- 
lendi ad Deum, quod peccatum eorum non quale- 
cunque sit, sed dignum quoi crimini comparetur 
Sodomitarum, quod neque clanculum, neque pudori 
suffisi admisere. Imo quasi de flagitiis perpetratis 
gloriantes, ea nuntiaverunt omnibus ac prodide- 
runt, perinde atque illi in scelestissimas libidines 
festinantes, lasciviam suam speciosis verbis non 
occultarunt. Ubi enim sunt, inquit, viri qui ingressi 
sunt apud le? Educ illos ad nos, ul coeamus cum 
eis !*. Peccatum illud sunt imitati. Nam peccatum 
suum, quemadmodum peccatum Sodomorum vul- 
gatum fuerat, evulgaverunt ac prodiderunt. Quis- 
quis in historiam eas que ante Jerosolymitanum 
excidium acciderunt calamitates enarrantem inci- 
derit, evidentiam  perspicuitatemque  prophetie 
admirabitur. Duplex itaque 458 specios» illius 
detrectationis ratio suppetebat iis, qui imperium 
in populum accipere compellebantur, propria im- 
becillitas, ac difficilis rerum status, quandoqui- 
dem populus vix ad frugem bonam redire poterat, 
ob plurimam peccatorum congeriem : quod utrum- 
que hic sermo complectitur. Nam qui recusat 
principatum, de $2& ipsius infirmitate dicit : Non 
est. panis in domo mea, neque. vestimentum; populi 
vero malum insanabile ostendit, dum dicit : Non 
ero princeps populi hujus, quia dissoluta est Jerusa- 
lem, et Judza concidit; el lingue eorum cum iniqui- 
tate his quie Domini sunt, non obtemperant. Iniqui- 
lutem enim suam quasi Sodomorum divulgarunt ac 


prodiderunt. Neque enim servare poterat unus aliquis Sodomitas, sed decem saltem justis egebant, qui 


eorum ponam deprecarentur. 

144. Οὐαὶ τῇ ψυχῇ αὐτῶν, ὅτι βεδούλευνται 
βουλὴν πονηρὰν xa0' ἑαυτῶν, εἰπόντες. Δήσω- 
μεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστι. 


114. VEns. 10. V2 animae eorum, quía inierunt 
consilium malum contra se, dicentes : Alligemus ju- 
slum, quia inutilis est nobis. Itaque fructus operum 


Τοίνυν τὰ γεννήματα τῶν ἔργων αὐτῶν φάγονται. D suorum. comedent. Posteaquam tandem advertisset 


15 Gen. xix, 5. 


(21) Editi, ἁμαρτίαν αὐτῶν. Vox αὐτῶν in nostris 
mss. non reperitur. 

(22) Variant inter se libri antiqui. Habent tres, 
ἐναγαλλόμενοι, alii tres, ἐναγαλλιώμενοι exsultan- 
Les 


23) . quartus, ῥήμασι μόνον. 

e Bd lo quatuor m88., ὡς Σοδόμων. Alii 
duo, ὡς Σόδομα. Aliquunto post editi et unus mg., 
καταπλαγήσετκι. Alii quinque mss., ἐκπλαγήσεται. 

(25) Jam monuimus legi debere, quemadmodum 


in mss. legitur, μετά, non μεσταί. 


(20) Editi καὶ τό. Vocula καί in mss. nusquam - 


comparet. Quod ait hoc loco Combefisius, verbo- 
rum illorum, δέχα «à ἐλάχιστον. elc., hunc esse 
sensum, decem minimum egebant, qui. expeterent, 
in eo insigniter hallucinatum esse arbitramur, 
Neque aatis intelligimus quid sibi velint illa, que 
vir eruditissimus addidit ad approbandam suam 
interpretalionem, Cum unus id prastaretl Abraham. 
Igitur verbum ἐξαιτεῖν hio non debet sumi pro eo 
quod est expelere : sed idem valet, quod penam 

precari. Respiciebat scriptor, quisquis est, ad 
verba Genes. xvii, 32. 


303 


APPENDIX OPERUM 8. BÁSILII MAGNI. 


304 


propheta pópulum instar Sodomorum sine ullo pu- Α Ταῦτα λοιπὸν 6 προφήτης μετὰ τὸ ἰδεῖν τὸν λαὸν πα- 


dore ad peccatum precipitem ferri, ita ut ne oo- 
culte quidem aut abscondite peccarent, ino cum 
plurima audacia et impudentia sese gerentes, ex 
ignominiosis facinoribus gloriarentur, ipsos de- 
flens, hec verba profert : Va anima eorum, quia 
inierunt. consilium malum adversum se, dicentes : 
Alligemus justum, quia. inulilis nobis est. Consilia 
adversus justos inita in consultantium capita re- 
torquentur : quemadmodum tela jacta a solidis ac 
repulsu preditis corporibus in suos jaculatores 
resiliunt. Eam ob rem ait : Inierunt. consilium ad- 
versum se, dicentes : .4lligemus juslum, quía inulilis 
nobis est. Judei autem adveniente Domino hec 
faciebant : quippe ipsum ligatum deduxere ad 
Caipham !5. Ligabant manus, qua ipsos beneficiis 
cumulaverant, nec justitie ferebant presentiam, 
quob malitiam aboleat ei exterminet. Est. enim 
justitia injustis ac iniquis molesta, perinde atque 
80] lippientibus. Quapropter ail : Fructus operum 
suorum comedent. lllorum autem operum fetus 
sunt captivitas, dispersio, teinpli eversio, lapsus a 
gloria, confusio vultus eorum, per quam eis non 
licet oculos ad Deum, ob inipium facinus in Uni- 
genitum admissum, tollere. Itaque fiduciam prio- 
rem perdidere, quippe qui nec prophetas, nec cul- 
ium habeant: Verbo autem ligato, ligata veritate, 
luce ligata, justitia ligata, ligato Salvatore, ligato 
medico, liberatore ligato, que omnia Christus est 
juxt& variam qua de eo habetur notionem, privati 
sunt lumine, privati sunt verbo, privati sunt ve- 


ritate, in iniquitate degunt, morbo insanabili la- C 


borant. Hi sunt fructus operum eorum quos co- 
medunt. 


115. Vena. 11. γὼ iniquo! Mala pro operibus ma- 
nuum 459 ejus evenient ei. Hec de divino judicio, 
quod unicuique pro merito mercedem rependit, 
dicta fuisse arbitramur. Quod si ideo V iniquo, 
dicitur, quod Mala pro operibus ipsius evenient ci : 
cujus malitia ad opus usque non processit, sed in 
&rcano cordis recessu consuinmata est, nonne ei 
infligetur pona, ita ut Vz ipsi etiam aduptari pos- 
sit? Aut ubi quod in malitia perfectum est retulit ; 
quod minus est, id tibi proportione servata reliquit 
excogitandum. Est enim perfecia malitia, cum quis 
et voluntate peccat et factis : dimidia vero mali pars 
est,cum peccatum in animi proposito manet. Itaque 
qui cogitatione peocat, non omnino reniansurus est 


46 Joan. xvii, 28. 


(27) Editi et Reg. primus, τῶν βεβουλευμένων. 
Alii quinque mss., βουλευομένων. Paulo post mss. 
nonnulli, πρὸς τοὺς ἀφέντας. 

(28) Colb. primus, αὐτὸν, φησὶν, ἀπήγαγον quee 
vox ἀπήγαγον reperitur quoque in duobus aliis co- 
dicibus. 

29) Regii duo et Anglicus unus, τὴν περὶ aó- 
τούς. Codex Er. 1, τὴν περὶ ἑαυτοὺς συμθουλίαν καί. 
Αἱ Henricianus et Anglici alii, et uterque Colb. 


βαπλησίως Σοδόμοις ἁπερυθριάσαντα πρὸς τὸ ápap- 
τάνειν, ὡς μηδὲ μετὰ ἐπιχαλύψεως καὶ ἐπιχρύψεως 
πταίειν, ἀλλ᾽ ἐμπαῤδησιάζεσθαι ἀναισχύντως, καὶ 
ἐπισεμνύνεσθαι τοῖς αἴσχροῖϊς, ἁποθρηνῶν αὐτοὺς, 
φησιν * Οὐαὶ τῇ ψυχῇ αὐτῶν, ὅτι βεδούλευνται 
βουλὴν πονηρὰν καθ᾽ ἑαυτῶν, λέγοντες: Δήσω- 
μεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἔστιν. Αἱ 
χατὰ τῶν δικαίων βουλαὶ ἐπιστρέφουσιν ἐπὶ τὰς χε- 
φαλὰς τῶν βουλευομένων (27) ὥσπερ ἀπὸ στεῤῥῶν 
καὶ ἁἀντιτύπων σωμάτων τὰ προσπεσόντα βέλη πρὸς 
τοὺς ἀφιέντας ἐπάνεισι. Διὰ τοῦτό φησιν, "E6ov- 
λεύσαντο βουλὴν καθ’ ἑαυτῶν, εἰπόντες: Δήσω- 
μὲν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστι. Ταῦτα 
δὲ ἐποίουν οἱ ᾿Ιουδαῖοι ἐν τῇ ἐπιδημίᾳ τοῦ Κυρίου" 
δήσαντες γὰρ αὐτὸν ἤγαγον (28) πρὸς Καϊάφαν. 
Ἐδέσμουν τὰς χεῖρας τὰς εὐεργετούσας, οὐ φέροντες 
τῆς δικαιοσύνης τήν ἐπιδη μίαν, διότι πονηρίας ὑπῆρ- 
χεν ἁφανιστιχή. Δύσχρηστος γὰρ τοῖς ἀδιχοῦσιν 1) δι- 
χαιοσύνη: ὥσπερ ὀφθαλμιῶσιν ὁ ἥλιος " Διό Quoc 
Τὰ γεννήματα τῶν ἔργων αὐτῶν φίγονται. Ταῦτα 
δὲ ἐχείνων τῶν ἔργων τὰ γεννήματα, ἣ αἰχμαλωσία, 
ἡ διασπορὰ, ἧ καταστροφὴ τοῦ ναοῦ, ἡ ἀπὸ τῆς δό- 
Enc κατάπτωσις, ἧ αἰσχύνη τοῦ προσώπου αὐτῶν, 
οὐχ ἐῶσα αὐτοὺς πρὸς Θεὸν ἀναύδλέπειν, διὰ τὴν εἰς 
τὸν Μονογενῆ ἁμαρτίαν. ᾿Απώλεσαν οὖν τὴν προτέ- 
ραν παῤῥησίαν. μήτε προφήτας, μήτε λατρείαν 
ἔχοντες. δήσαντες δὲ τὸν Λόγον, δήσαντες τὴν ἁλή- 
θειαν, δήσαντες τὸ φῶς, δήσαντες τὴν διχαιοσύνην, 
δήσαντες τὸν Σωτῆρα, δήσαντες τὸν ἰατρὸν, δήσαντες 
τὸν ἐλευθερωτήν᾽ ἅπερ πάντα ἑστὶ, κατὰ ποικίλην τὴν 
περὶ αὐτοῦ (29) ἐπίνοιαν, ὁ Χριστός. ᾿Εστέρηνται φω- 
τὸς, ἐστέρηνται λόγου, ἐστέρηνται ἁληθείας" ἁδικίᾳ 
συζῶσιν, ἁνίατα νοσοῦσιν. Ταῦτά (30) ἐστι τὰ γεννήμα- 
τα τῶν ἔργων, ἃ ἐσθίουσιν. 

1156. Οὐαὲ τῷ ἀνόμῳ! ΠΙονηρὰ κατὰ τὰ ἔργα 
τῶν χειρῶν αὐτοῦ. συμύήσεται αὐτῷ * Περὶ τῆς 
θείας χρίσεως, τῆς ἀνταποδιδούσης τὰ πρὸς 
ἁξίαν, ταῦτα εἰρῆσθαί φαμεν. El Nba Οὐαὶ 
τῷ ἀνόμῳ, ὅτι Πονηρὰ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ συμόή- 
σεται αὐτῷ, d μὴ προεχώρησεν εἷς ἔργον fj ἀδιχία, 
&ÀÀ' ἐν τῷ χρυπτῷ τῆς καρδίας συνετελέσθη. ἄρα 
οὐχ ἐπαχθήσεται ἡ κόλασις, ὥστε ἐφαρμόσαι τὸ Οὐαὶ 
xai αὐτῷ; Ἤ τὸ τέλειον εἰπὼν ἐν xaxíq, σοὶ νοεῖν 
τὸ λεῖπον ἐξ ἀναλογίας κατέλιπε. Τελεία μὲν γὰρ 
χκαχία, τὸ xal γνώμᾳ καὶ πράξεσιν ἁμαρτάνειν (31) 
ἥμισυ δὲ τοῦ χαχοῦ, ἐπὶ τῆς ὁρμῆς τῆς χατὰ διά- 
νοιαν στῆναι τὴν ἁμαρτίαν. Οὐ πάντη οὖν ἁτιμώρη- 
toc ὁ κατὰ διάνοιαν ἁμαρτάνων, ἀλλ᾽ ὅσον ἐλλείπε, 


uti in contextu. 

(2 lta libri veteres. Editi, ταῦτα δέ. 

31) Totum illud, Τελεία μὲν yàp χαχία τὸ καὶ 
γνώμῃ καὶ πράξεσιν ἁμαρτάνειν, ex Henrioiano et 
ex apographo Ánglico addendum esse, et textui 
inserendum, jam monuerst eruditissimus vir 
Duceus. Monemus nos heo ipsa verba reperiri 
quoque in aliis duobus Regiis et in utroque Col- 


bertino. 


COMMENT. IN 1SAIAM PROPHETAM. CAP. ΠῚ. 


306 


τοῦ καχοῦ, τοσοῦτον αὐτῷ τῶν πόνων ὑφαιρεθήσεται. Α inultus : sed quantum deficit & malo, tantum ei 


Οὐαὶ οὖν τῷ ἀνόμῳ, ὅτι πονηρὰ αὐτῷ κατὰ τὰ &vo- 
μήματα, καὶ κατὰ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ συμδή- 
σεται αὐτῷ (32): διότι αἱ χεῖρες ὄργανά εἶσι τῆς ἐν- 
νοίας. Ὡς ἂν οὖν κινῇ τὸ κατάρχον, οὕτω χινεῖται τὸ 
ἐνεργοῦν. 

416. Δαός μού, ol πράχτορες ὑμῶν καλαμῶν- 
ται ὑμᾶς, καὶ οἱ ἀπαιτοῦντες χυριεύουσιν (33) 
ὁμῶν. ᾿Ανακαλουμένου τὸν λαὸν dj φωνὴ, καὶ συναλ- 
γοῦντος τοῖς χαχουμένοις, Λαός μου. Πρὶν δῆσαι τὸν 
δίκαιον, πρὶν τὴν χρῆσιν αὐτοῦ παραιτήσασθαι, τί 
πεπόνθατε ; Νὺν (34) κατάχρεοι γεγένησθε πολλῶν 
ὀφλημάτων. Διὰ τοῦτο τοῖς ἐχπράσσουσιν ὑμᾶς (35) 
τὴν ὀφειλὴν ἔχδοτοι γεγένησθε" οἱ ἐπειδὴ δράγματα 
ἐν Ópiv οὐχ εὐρίσχουσιν, οὐδὲ χαρπῶν εὐθηνίαν, χα- 
λαμῶνται ὑμάς μιχροὺς καὶ εὐτελεῖς, καταχεχλα- 
σμένους καρποὺς τῶν ψυχῶν ὑμῶν (36) ἐκλέγοντες. 
Τοιοῦτοι δέ ἐσμεν, μικροπρεπῶς καὶ εὐτελῶς xai 
ἀχάρπως μετανοοῦντες. Ὃ γὰρ σπείρει ἄνθρωπος, 
τοῦτο καὶ θερίσει. Ὁ τοίνυν τῇ ἀξιολόγῳ μεταμε- 
λείᾳ πλουσίως σπείρων εἰς τὸ Πνεῦμα, ἐλεημοσύνην, 
εὐσπλαγχνίαν, ἱχεσίαν, διχαιοσύνην, δάχρυον διηνε. 
κές" οὗτος σπείρων ἐν δάχρυσιν, ἐν ἀγαλλιάσει θερί- 
σει, αἴρων τῆς μετανοίας τὰ δράγματα, ὥστε τῷ 
πράχτορι ὅλον ἀποτῖσαι τὸ χρέος. Ὁ δὲ μεταμε- 
λείᾳ (37) τῶν προημαρτημένων μικρὰ σπείρων, ἐν 
ἐλεημοσύνῃ, ἐν προσευχῇ, ἔρημον χαρποῦ χαλάμην 
τρέφων, οὐδὲ ταύτην ὑπὸ τοῦ πράχτορος ἔχειν συγζω- 
ρηθήσεται. Τίς δὲ ὁ πράχτωρ οὗτος, bx τῆς κατὰ τὸ 
Εὐαγγέλιον παραινέσεως διδαχθῶμεν, τυῦ Κυρίου 
λέγοντος * Ὧς γὰρ ὑπάγεις μετὰ τοῦ ἀντιδίχου 


penarum remittetur. Vie igituriniquo, quia ei mala 
secundum iniquitates et secundum opera manuum 
ejus evenient, quod manus organa sunt cogitatio- 
nis. Quoquo igitur modo moveatur id quod princi- 
pium est, eodem movetur id quod exsequitur. 
116. VEns. 12. Popule meus, exactores vestri de- 
metlunt vos, el exigentes dominantur vobis. Vox istheo, 
Popule meus, cst adhortantis populum, et male af- 
fectos miserantis. Priusquam alligsssetis justum, 
priusquam eo uti recusassetis, quid passi fueratis? 
Jam debitis multis obstricti estis. Idcirco traditi 
estia in manus exigentium a vobis debita, qui cum 
nequa manipulos, neque uberes fructus apud vos 
inveniant, in inodum spicilegii exiguos vos atque 
viles demetunt, confrüctos animarum vestrarum 
fructus colligentes. Sumus autem ejusmodi, si cum 
pusilloabjectoque animo ac sine fructu poinitentiam 
agimus. Quod enim seminat homo, hoc. et. metet 11. 
Qui igitur eleemosynam, commiserationem, obsc- 
crationem, justitiam, lacrymas assiduas per pre- 
claram laudabilemque poenitentiam in Spiritu abun- 
danter seminat, hic seminans in lacrymis, metet in 
exsultatione 15; utque manipulos ponitentiz auferet, 
adeo ut exactori debitum omne exsolvat. Quem vero 
poenitet pezcatorum ante commissorum, si exigua 
quaepiam seminat in eleemosyna et in precatione; 
is vacuam fructu stipulam nutriens, ne hano qui- 
dem retinere permittetur ab exactore. Quis autem 
iste sit exactor, edoceamur per evangelicam admo- 
nitionem, dicente Domino : Cum enim vadis cum 


σου ἐπ’ ἄρχοντα, ἐν τῇ ὁδῷ δὺς ἐργασίαν ἀπηλ- C adversario tuo ad. principem, in via da operam ut 


λάχθαι αὐτοῦ μήποτε χατασύρῃ σε πρὸς τὸν 
κριτὴν, καὶ ὁ χριτής σε παραδῷ τῷ πράχτορι- 
xal ὁ πράχτωρ σε βάλῃ εἰς φυλακήν. Νόησον γὰρ 
ἐκεῖ τὸν ἀντίδιχον xai τὴν ὁδόν" εἶτα τὸν ἄρχυντα τὸν 
προεστῶτα τοῦ ἀντιδίχοο ἡμῶν. Ὁδὸς μὲν γὰρ, ὁ 
βίος ἡμῶν’ ἀγτίδικος δὲ, dj ἀντιπαλαίουσα ἡμῖν δύ- 
ναμις καὶ ηαρεπομένη τῷ βίῳ, πάσῃ μεροδείᾳ μη- 
“ b seus ἐκτρέψαι ἡμᾶς τῆς πρὸς Θεὸν ἀγούσης 
Ὁ" ἄρχων δὲ, 6 τοῦ κόσμου τούτου ἄρχων, περὶ οὗ 
ὁ Κύριος εἴρηχε Νῦν ἔρχεται ὁ ἄρχων τοῦ xó- 
σμου τούτου, xal ἐν ἐμοὶ ἐὐρήσει (38) οὐδέν. ᾿Αλλ᾽ 
ἐν μὲν τῷ Κυρίῳ ebpsv οὐδὲν, διότι ᾿Αμαρτίαν οὐχ 
ἐποίησεν, οὐδὲ εὐρέθῃ δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ" 
τῷ πεπειραμένῳ χατὰ πάντα χαθ᾽ ὁμοιότητα. χωρὶς 
ἁμαρτίας. 
11 Ga]. γι, 8. 


18 Pgal, cxxv, 6. 19 Luc. xir, 68. 


2) Sio libri quatuor veteres. Aberat αὐτῷ ab 
editis. Illa que statim leguntur, ὡς ἂν οὖν, eto., 
wogue modo moveatur id quod principium est, eo- 
movetur id quod exsequitur, sic intelligenda 
esse puto : Quoque modo moveatur, causa prima, 
eodem quoque movetur instrumentum.Et vero instru- 
mentum tale est, ut, quod a prima excogitatum 
est, exsequatur. 

(33) Editi et. Reg. primus, κυριεύσουσιν, domina- 
buntur. At in aliis quinque mss. et apud LXX legi- 
tur, χυριεύουσιν, dominantur. 

(34) Hic locus ita interpungitur: ut punotum in 


*? Joan. xiv, 30. 


libereris ab eo, ne forle pertr.ha£ te ad. judicem, et 
judex tradat te exactori, et exactor miltal te in car- 
cerem 19. Profecto hie consideres velim adversarium 


δὲ, viam, postea principem qui adversario nostro 


preefectus est. Via quidem, nostra vita est : adver- 
Sarius vero, virlus est nobis obluctans, viteque 
socia, que nullas 460 non excogitat insidias, 
quibus nos a via ad Deum deducente abducat: 
princeps autem est ipse mundi hujus princeps, de 
quo Dominus dixit : Nunc venit princeps mundi 
hujus, et in. me non inveniet quidquam *?, Sane in 
Domino quidem nihil invenit, quia Peccatum non 
fecit, nec invenlus est dolus in ore ejus *! ; licet ten- 
tatus fuerit per omnia pro, similitudine, absque 
peccato 33. 


*! [ Pet. 1, 22. 33 Hebr. rtv, 15. 


aliis mss. ponatur ante voculam Νῦν, in aliis post 
eamdem. 

(35) Editio prior et Reg. primus, ἡμᾶς, male. 
Alii quinque mss., ójac, bene. . 

(36) Regii duo cum editis, ἡμῶν. Alii quatuor 
m8s8., ὑμῶν, rectius. 

(37) Editi et codex Fr. 1, ἐπιμελείᾳ, vitiose. Alter 
Combefisii codex οἱ alii nonnulli, μεταμελείᾳ, 
recte. 

(38) Apud Joannem xiv, 31, paulo aliter, οὐχ 
ἔχει, non. hübet. Notandum tamen, vocem εὐρήσει 
notari et ipsam in Novo Testamento Oxoniensi.Quin 


307 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


308 


117. Cum igitur in nobis invenerit multa, nos À 4147. ᾿Επειδὰν οὖν εὕρῃ ἐν ἡμῖν πολλὰ, πολλαῖς 


multis peccatorum quorum auctor est vinculis per- 
tractos, quibus nosmetipsos obstrinximus, tradet 
judici. Judex autem cui judicium omne dedit Pa- 
ἴον 33, nos criminibus multis ab adversario et ab 
ultore coargutos apprehendens, tradet exaotori exi- 
gendis penis prestituto; qui nos mittet in carce- 
rem, hoc est, in supplicii locum, flagris immanis- 
simis pro rebus vel minimis et pro peccatis a nobis 
cum contemptu patratis reposcens acexigens poenas. 
Quocirca consilium dat Dominus,ut dum in via 
cum adversario sumus **, demus operam ut ab illo 
liberemur, hoc est, ea efficiamus opera, quibus ab 
inimico valeamus liberari; nec unquam inducamur, 
ut adventum extreme illius hor: exspectemus,qua 
princeps astans nos perscrutabitur : qui si multa 
que sui ipsius impulsu pairata fuerint, in vita 
nostra invenerit, tradet nos judici, coarguens nos, 
nec negare nos sinens, ut qui nobis revocaturus in 
memoriam sit locum in quo peccatum admisimus, 
quod esset nobiscum,et una nobiscum malum con- 
ficeret; item modum quo deliquimus, atque eum 
quo peccavimus affectum. Itaque interea. dum agen- 
di habemus potestatem, navemus operam, ut ab 
adversario liberemur. Et exigentes dominantur vobis. 
Pauperes multo ere alieno oppressos in servitutem 
redigunt exactores. Et quidem opere pretium est 
nihil debere : proximum autem fuerit, eris alieni 
dissolvendi non deesse facultatem : sin minus, cum 
rationes repetentur, servum e886e necesse est om- 
nino. Hec dicta sint propter illud : Exactores vestri 
demetunt vos, et exigentes dominantur vobís. 

118. Popule meus, qui beatos vos praedicant, de- 
cipiunt vos, e. semitam pedum vestrorum turbant. 
Qui adolescentibus subjiciuntur, et derisorum sub- 
duntur dominio, qui instar spicilegil demetüntur 
ab exactoribus, et addicuntur servituti, quod non 
habent unde solvant,atque ob nimiam inopiam 
amisere libertatem, ii profecto digniores sunt qui 
commoveant miserationem, quam ut beati predi- 
centur. Qui igitur tales beatos preedicat, adulatoris 
partes agit; preter decorum ad captandam gratiam 
loquens, eos decipit, nec mediocriter nocet, cum 
sensum peocatorum adimat; atque, dum ob beati- 
tudinem immerito attributam decipiuntur, semita 
pedum eorum conturbatur. Quapropter calamitates 


ἡμᾶς σειραΐς, αἷς ἑαυτοὺς χατεδήσαμεν, τῶν ἑαυτοῦ 
ἁμαρτιῶν ἐπισυρόμενος, παραδώσει τῷ χριτῇ. Ὁ 
δὲ χριτὴς, ᾧ πᾶσαν χρίσιν ἔδωκεν ὁ Πατὴρ, παρὰ τοῦ 
ἐχθροῦ καὶ ἐχδικητοῦ ἐλεγχθέντας ἐπὶ πολλοῖς ἐγκλή- 
μασι παραλαδὼν, παραδώσει τῷ πράχτορι τῷ ἐπὶ τῶν 
χολάσεων τεταγμένῳ᾽ ὃς βαλεῖ εἰς τὴν φυλαχὴν * 
τουτέστιν, εἷς τὸν τόπον τῆς χολάσεως, δῖ ἐπιπόνων 
μαστίγων ἀπαιτῶν xal ἐχπράσσων μέχρι καὶ τῶν 
μικροτάτων καὶ μετὰ καταφρονήσεως παρ᾽ ἡμῶν 
ἁμαρτανομένων. Διὸ συμδουλεύει ὁ Κύριος, ἕως ἐσμὲν 
ἐν τῇ ὁδῷ μετὰ τοῦ ἀντιδίκου, δοῦναι ἐργασίαν 
ἀπηλλάχθαι αὐτοῦ, τουτέστι ποιεῖν τὰ ἔργα πρὸς 
ἀπαλλαγὴν τοῦ ἐχθροῦ, καὶ μὴ ἀναμένειν ποτὲ ἀχθῶ- 
μεν, ὁπότε (39) ἔλθῃ ἡ τελευταία ὥρα’ ἐν ἢ ἐπιστὰς 
ὁ ἄρχων διερευνήσεται ἡμᾶς - ὃς ἐὰν πολλὰ τῶν 
ἑαυτοῦ ἐν τῷ βίῳ ἡμῶν εὕρῃ, παραδώσει ἡμᾶς τῷ 
κριτῇ, ἐλέγχων ἡμᾶς, καὶ τὴν ἄρνησιν μὴ συγχωρῶν, 
ὑπομιμνήσκων ἡμᾶς τοῦ τόπου ἐν ᾧ ἐποιοῦμεν 
τὴν ἀμαρτίαν, ὡς μεθ’ ἡμῶν ὑπάρχων, καὶ συνεργῶν 
ἡμῖν τὸ xaxóv, τοῦ τρόπου ὃ (40) ἐπετηδεύσαμεν, τῆς 
διαθέσεως μεθ’ ἧς ἡμάρτομεν. Ἕως οὖν ἐσμεν χύ- 
ρίοι τοῦ ἐργάζεσθαι, δῶμεν ἐργασίαν ἀπηλλάχθαι 
τοῦ ἀντιδίχου. Καὶ οἱ ἀπαιτοῦντες χυριεύουσιν (44) 
ὁμῶν. Οἱ τοὺς πένητας πολλοῖς ὀφλήμασιν ὑποχει- 
μένους ἀπαιτοῦντες, ἕλχουσιν εἷς δουλείαν, Καλὸν 
μὲν οὖν, μὴ ὀφλισχάνειν' δεύτερον δὲ, τὸ μὴ ἀπο- 
ρεῖν πρὸς τὴν διάλυσιν τοῦ ὀφλήματος. Εἰ δὲ μὴ, 
πᾶσα ἀνάγκη, δοῦλον slvai τῶν ἐπαγομένων αὐτῷ 
ἀπαιτήσεων. Ταῦτα διὰ τὸ, Οἱ πράχτορες ὑμῶν χα- 
λαμῶνται ὑμᾶς, καὶ οἱ ἀπαιτοῦντες (42) κυριεύουσιν 


C ὑμῶν. 


118. Λαός μου, οἱ μαχαρίζοντες Ópac , πλανῶ- 
σιν ὑμᾶς, xal τὴν τρίδον τῶν ποδῶν ὁμῶν ταράσ- 
σουσιν. Οἱ ὑπὸ νεανίσχων ἀρχόμενοι, xal ὑπὸ ip- 
παικτῶν κυριευόμενοι, οἱ ὁπὸ τῶν πραχκτόρων κα- 


᾿λαμώμενοι, καὶ διὰ τὸ ἀπορεῖν πρὸς τὴν διάλυσιν 


εἰς δουλείαν ἀγόμενοι, καὶ ρὴν ἐλευθερίαν ὁπὸ τῆς 
ἄγαν πενίας ἀπολωλεχότες, τοῦ σθαι ἀξίως 
πράσσουσι μᾶλλον ἢ τοῦ μαχαρίζεσθαι. "οὖν μα- 
χαρίζων τοὺς τοιούτους, κόλακος ποιῶν ἔργον, κα- 
ταχαριζόμενος παρὰ τὸ προσῆκον, πλανᾷ βλάπτων 
οὐ μέτρια, τὴν ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν αἴσθησιν ἀφαι- 
ρούμενος" τῶν δὲ ἀπατωμένων ἐπὶ τῷ παρὰ τὴν 
ἀξίαν μαχαρισμῷ xal ἣ τρίδος τῶν ποδῶν συντα- 
ράσσεται. Διότι αἱ μὲν θλίψεις ἐπὶ ταπείνωσιν προ- 


quidem provocant ad humilitatem, beatitatis vero [) καλοῦνται" ὁ δὲ μαχαρισμὸς φυσίωσιν ἐμποιεῖ, Καθ- 


felicitatisque predicatio tumorem parit et 461 
superbiam. Dixit autem generatim, Popule. Nimi- 
3 Joan. v, 22. ** Luc. xii, 58. 


et Theodorus Beza, ut monet Duceus, ita quoque 
in duobus exemplaribus legerat, οὐχ εὑρήσει, non 
inveniet. 

(39) Editi et quinque mss., πότε. At Reg. ter- 
tius, ὁπότε. 

(40) Editi et tres mss., τρόπου 6, et ita. quoque 
scribitur in Colb. secundo, prima manu. Reg. 
quartus, cui favet Colb. secundus, secunda manu, 
τρόπος ὃν. Alter Combeflsii codex, τρόπος d. Mox 
editi et Reg. primus, ἡμαρτάνομεν. Alii quinque 
ms8., ἡμάρτομεν. 


ὅλου δὲ εἶπεν, Λαός" δηλῶν, ὅτι οὐχὶ οὗτος μόνον 
ταπεινῶς διακείμενος (43), ὡς ἐν τοῖς ἀπηριθμημέ- 


41) Reg. primus, xoptsócouct. 

42) Editi, ἀπαιτοῦντες ὁμᾶς. Vox ultima in no- 
Btris sex mss. non invenitur. Ibidem Reg. primus 
TUTSUS, χυριεύσουσιν. 

(43) Sio emendatum reperi in margine mei libri : 
sed, ut verum fatear, non notavi qua auctoritate 
quove testimonio id fecerim. Mihi tamen est per- 
suasissimum, me non conjectura ductum, sed fide 
alicujus codicis innixum, ita castigasse. Vulgatam 
lectionem nunc asoribam, que hao est : Καθόλου 
δὲ xal πᾶς ὁ λαὸς, οὀχὶ οὗτος μόνον ὁ ουτω ταπεινῶς 


- 


309 


COMMENT. IN 1SAJAM PROPH ΤΑΝ. CAP. Ill. 


310 


vot, εἶναι παθήμασιν ἀλλὰ πᾶς οὖν ὁ χαθὅλου λαὸς, A rum ostendit non modo eum populum qui ita de- 


«ip ἄθροισμα εἶναι ἀνθρώπων ἐκ διαφόρων ἐπιτηδευ- 
μάτων χαὶ ἡλικιῶν καὶ βίων συνειλεγμένος, ὑφ᾽ ἕνα 
πίπτειν μαχαρισμὸν ὁμοτίμως οὐ δύναται. Αλλαι 
γὰρ ἄλλως (44) ἴδιαι ἕχαστον συμφοραὶ xazatpj- 
χουσι" τὸν μὲν τὰ τοῦ γήρως ἐπίπονα" τὸν δὲ τὰ 
τῆς δουλείας xaxá: ἄλλον πενία᾽ ἑτέρους οἰχείων (45) 
ἀποδολή" ἄλλους νόσοι. Πῶς οὖν οὐχ ἀπατηλός ἐστιν 
ὃ μαχαρισμὸς ὁ λαῷ πατὶ προσαγόμενος ; Ὁ μέντοι 
Κύριος, εἰ xal πλῆθος ἐμφαίνει διὰ τοῦ μαχαρισμοῦ" 
Μαχάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι. χαὶ, Μαχάριοι 
οἱ πεινῶντες" καὶ, Μαχάριοι. οἱ χλαίοντες - ἀλλὰ 
τῷ (46) πρὸς παρόντας ἀποτείνεσθαι δείχνυσι τὸ 
εὐαρίθμητον τῶν μαχαριζομένων. Δῆλον γὰρ, ὅτι 
περὶ τῶν μαθητῶν ἐποιεῖτο τὸν λόγον, τῶν δεδιδαγμέ- 
νων τὴν ἐπαινετὴν ταπεινοφροσύνην, xal xátà τὴν 
πρὸς αὐτὸν ἐξομοίωσιν, τὸν δι᾽ ἡμᾶς πτωχεύσαντα, 
τὴν ἐν τῷ φρονήματι πτωχείαν ἀνειληφότων. Διὰ 
τοῦτο φησιν, ὅτι Ὑμετέρα ἐστὶν d βασιλεία τῶν 
οὐρανῶν: χαὶ τὸ, Μαχάριοι οἱ πεινῶντες νῦν, ὅτι 
αὐτοὶ χορτασθήσονται. Εἰ δὲ στενὴ ἡ ὁδὸς, xal 
ὀλίγοι οἱ εὑρίσχοντες αὐτὴν, ποῦ δυνατὸν πολλοὺς 
εἶναι τοὺς μαχαριζομένονς ; Ὥστε πάντως ὁ λαὸν 
ὅλον μακαρίζων, πλανᾷ καὶ ταράσσει αὐτὸν, μὴ Ev 
ὁδεύειν εἰρηνικῶς. Ἕστι δὲ ῥᾳδιον ἀλῶναι τῷ πάθει 
τῶν ἐπαίνων τοὺς μὴ προσέχοντας, ὑπὸ φιλαυτίας 
ἑχάστου ῥᾳδίως ταῖς ix τῶν χολαχειῶν ἀπάταις ὑπ- 
ἀγομένου" ἀνδρὸς δὲ ὠφελη μένου (47), μήτε ταῖς χα- 
κηγορίαις τινῶν ὑποπίπτοντα ταπεινοῦσθαι, μηδὲ συ- 
στέλλεσθαι παρὰ τοῦτο, μήτε ὑπὸ ἐπαίνων ἁγνοίᾳ 
τῶν καθ᾽ ἑαυτὸν ἐξοιδαίνειν ῥᾳδίως χαὶ φυσιοῦσθαι. 


Ἐπεὶ δὲ τρίδος ἐστὶν ἢ προτετριμμένη καὶ διωδευ- C 


μένη (43) ὑπὸ τῶν προλαδόντων ὁδὸς, ὁ μὴ ἐῶν εἷς 
αἴσφησιν ἐλθεῖν λυπηρὰν τοὺς ἀπολειπομένους τοῦ 
ζήλου τῶν προαγόντπν, ἀλλ᾽ ὡς κατορθοῦντας μαχα- 
οἴζων τοὺς ἁμαρτάνοντας, τὴν τρίόον τῶν ποδῶν αὐ- 


τῶν συνταράσσει. 


pressus est ut in malis enumeratis versetur, sed iu 
universum quemvis populum, utpote qui sit cetus 
hominum, ex diversis studiis etatibuseque et vite 
institutis collectus, unum et idem beatitatis genus 
ex equo assequi non posse. Alie enim alio modo, 
et sue quemque calamitates divexant; hunc qui- 
dem senecta incommoda, hunc vero servitutis mi- 
serie : alium paupertas, ceteros necessariorum 
amissio, alios morbi affligunt. Quomodo igitur bea- 
titatis predicatio populo omni attributa, fucata non 
est et captiosa? Dominus autem etiamsi multitudi- 
nem declarat in beatitudinibus designandis, Beati 
pauperes spiritu *5, et, Beati qui esuriunt**, et, Beati 
qui lugent", tamen eo quod eos qui presentes 
aderant alloqueretur, eos qui beati predicantur, 
facile numerari posse docet. Planum est enim, eum 
de discipulis sermonem habuisse, qui laudabilem 
edocti fuerant humilitatem, atque ad similitudinem 
ejus qui propter nos egenus factus est**, pauper- 
tatem spiritus erant amplexi. Quamobrem ait : 
Vestrum est. regnum celorum ** ; οἱ illud, Beati qui 
nunc esuriunt, quia ipsi saturabuntur 39. Quod. si 
angusta est via, et pauci sunt qui inveniant eam t, 
qui fieri potest ut multi sint qui prediceutur beati? 
Itaque quisquis omnem omnino populum predioat 
beaturn, seducit ipsum et conturbat, nec illum 
tranquille incedere sinit. Facile autem est iis qui 
minime sunt attenti laudum affectu ac studio aapi, 
cum unusquisque assentationum fallaciis pre sui 
ipsius amore haud difficulter seducatur. ket autem 
viri provecta virtute prediti nequaquam dojici, 
conviciis quorumdam succumbentem, neque ob id 
animo contrahi neque facile pre laudibus intume- 
scere ac inflari suiipsius statum ignorantem. Quia 
vero semita iter est jam tritum, et ab iis qui pre- 
cesserunt confectum ; quisquis eos qui a decesao- 


rum studio deficiunt, mcsto ac tristi sensu affloi non sinit, imo vero delinquentes quasi recte se ge- 
rerent, pridicat beatos, is semitam pedum eorum conturbat. 


DK JE ᾿Αλλὰ νῦν καταστήσεται εἴς κρίσιν Kó- 


ριος, καὶ στήσει εἰς κχρίσιν τὸν λαὸν αὐτοῦ. 
Πάντα χρίσει θείᾳ xai συνέσει κατὰ τὴν δυσδιήγητον 
σοφίαν ἐπιμερίζεται ἑχάστῳ πρὸς τὴν ἀξίαν' τά τε 
νῦν ἐπαγόμενα, τά τε χατὰ τὸν μέλλοντα αἰῶνα. 
Ἐπεὶ οὖν τοιαῦτα, φησὶν, ἠνόμησεν ὁ λαὸς, τοιαῦτα 


119. Vgns. 13. Sed nunc conslituetur in judicium 
Dominus, et sislet ín judicium populum suum. Omnia 
divino judicio ac prudentia unicuique pro merito 
distribuuntur juxta inenarrabilem sapientiam ; tum 
ea qua nunc temporis inferuntur, tum quee in fu- 
turo seculo reservantur. Quoniam igitur, inquit, 


δὲ αὐτῷ ἐπήγαγεν ὁ Κύριος. Διὰ τὸ οἱονεὶ ἀποδει- ἢ talibus sese iniquitatibus obnoxium prestitit popu- 


χθῆναι ὀφείλειν (49) τὰ περὶ τῆς δικαιοσύνης τοῦ 


* Matth. v, 3. ?*ibid. 6. "'ibid.5. 3511 Cor. vm, 9. 


vit, 14. 


διαχείμενος, ὡς ἐν τοῖς ἀπηριθμημένοις εἶναι παθή- 
μασιν: ἀλλὰ καὶ πᾶς λαὸς E Boo tsua εἶναι ἀν- 
θρώπων. 2n 

A4) Pro ἄλλους scripsimus ἄλλως, non quod vox 
ἄλλως nobis magis arrideat, sed quod sex codicum 
auctoritate fulciatur. 

(45) Editi et quatuor mss., οἰκείών, necessartorum 
amissto. At uterque Combeflsii codex, οἰκιῶν. zedium 

tura; et ita legit vertitque Tilmannus. Statim in 
editis legitur, νόσος" sed scriptum reperitur in no- 
stris sex codioibus, νόσοι. 

(46) Editi, τό. At mss., τῷ. Illud quod mox se- 


lus, tales item ei irrogavit ponas Dominus. Quasi 


3? Matth. v, 3. ** ibid. 6. *! Matth. 


quitur, τὸν λόγον in nostris sex mss. non invenitur; 
neque tamen quidquam delendum censuimus. 

(47) Editi et Reg. primus, ὠφελίμου. Alii quatuor 
mss. cum uno Combeflsiano, ὡφελημένου. Ibidem 
editi et duo mss., κατηγορίαις, accusationibus. Alii 

uatuor mss., χαχηγορίαις, conviciis. Probatur qui- 
dem nobis utraque leclio : sed eam selegimus, oui 
plures codices favent. 

(48) Editi et mss. nonnulli, διοδευομένη. Alii qui- 
dam mss., διωδευμένη. 

49) Editi, ὥφειλε. Reg. tertius, ὀφείλει. At. in 
aliis quatuor mess. legitur, ὀφείλειν. 


811 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


319 


que ad Dei justitiam pertinent oculis subjici de- A θεοῦ, ὅτι οὐχ ὑπερέδη τὸ μέτρον τῶν ἀδικημάτων P 


beant, quod videlicet iniquitatum mensuram vin- 
dicte magnitudine non superarit, idcirco dictum 
est : Sed nunc constituetur in judicium Domínus : 
ut particula nunc distinguatur ἃ futuro seculo. 
Aut forte illud, nunc, apud nos quidem minimum et 
individuum temporis momentum signi'icat : 462 
sed in Deo, juxta significationem vocis nunc, ad- 
jacent et astant omnia. Nihil enim apud ipsum 
preteritum est, nihi! futurum : sed cuncta sunt 
presentia, et que procul a nobis futura exspectan- 
tur, tanquam jam presentia ἃ divinis oculis con- 
gpiciuntur, ita ut in Deo illa temporis para Nunc 
evum etiam futurum complectatur. Cum igitur, 
quantum ad Deum attinet, non longe absit defini- 
tum judicii tempus, vocem hanc nunc ad univer- 
sale judicium referri duximus. Constituetur autem 
in judicium. Declarat rationes justitie suem, juxta 
quas ob ipsa opera equam in sumendis ejusmodi 
guppliciis vicem adhibet : sic ut ii etiam qui con- 
demnantur, pronuntiato adversum 8e judicio tan- 
quam justissimo assentiantur. 


120. Et sistet in. judicium populum Israeliticum. 
(Quicunque enim in lege peccaverunt, per legem judi- 
cabuntur 33.) Nequaquam autem sententiam parem 
prolaturus est in reliquos populos. Nam Quicunque 
sine lege peccaverunt, sine lege etiam peribunt ?*, Et, 
Impii non resurgent in judicio **, sed in condemna- 
tione. Judicium autem est penes omnem legislato- 
rem in eos qui secundum legem ab eo scriptam 
judicantur, cum et ea qua acta sunt, et legislatoris 
voluntas inter se comparantur. Quapropter ait 
etiam Dominus : Sermo quem locutus sum, ipse vos 
judicabit ** : quippe cogitationes sibi invicem ad- 
versantur, tum ea qnx a Domino saggeritur, tum 
e& que ad peccatum invitat. Nam, juxta Osee 35, 
cireumdabunt unumquemque cogitationes ipsius. 
Videbimus enim simul omnia opera nobis per me- 
moriam veluti astantia, atque ex adversa facie cum 
propriis formis menti nostre objecta, prout unum 
quodque vel gestum, vel prolatum est. Postquam 
enim Dominus, quod ad gentium a se assumptarum 
curam attinet, ea omnia que muneris illius sunt, 
omnino praestitisse se ostendit, tum dicitur vincere, 
cum apud nos judicatur 5. Sane haud putandum 
est multum temporis consumptum iri, ut se quisque 


τῷ πλήθει τῆς τιμωρίας, εἴρηται τὸ (50), ᾿Αλλὰ vov 
χαταστήσεται εἰς χρίσιν Κύριος: ἵνα τὸ νῦν 
τοῦτο τῷ μέλλοντι αἰῶνι ἀντιδιαστέλληται. Ἤ μή- 
ποτε τὸ, νῦν, ἐφ’ ἡμῶν μὲν τὸ dxaptaiov xai τὸ 
ἀδιαίρετον τοῦ χρόνου σημαίνει" ἐπὶ δὲ Θεοῦ πάντα 
κατὰ τὴν τοῦ, νῦν, αἴσθησιν παράκειται. Οὐδὲν γὰρ 
αὐτῷ παρῆλθεν, οὐδὲ μέλλει, ἀλλὰ πάντα ἐνέστηχε, 
καὶ τὰ πόῤῥωθεν ἡμῖν προσδοκώμενα, ὡς ἤδη παρ- 
ὄντα ὑπὸ τοῦ θείου ὀφθαλμοῦ χκαθορᾶται, ὥστε imi 
Θεοῦ τὸ, νῦν, xal τὸν μέλλοντα αἰῶνα, συμπαραλαμ- 
δάνειν (51). Ἐπεὶ οὖν οὐ μαχράν ἔστιν ὡς πρὸς τὸν 
Θεὸν, ὃ ὡρισμένος τῆς χρίσεως καιρὸς, ἐπὶ τὴν καθο- 
Au» κρίσιν ἀναφέρεσθαι τὸ νῦν ἐξειλήφαμεν. 
Καταστήσεται δὲ εἰς χρίσιν, ἑξαπλῶν τοὺς λόγους 
τῆς διχαιοσύνης αὐτοῦ, xaQ' οὕς (52) ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς 
ἔργοις δικαίαν ποιεῖται τῶν τοιῶνδε χολάσεων τὴν 
ἀνταπόδοσιν, ὥστε καὶ τοὺς καταδιχαζομένους συντί- 
θεσθαι τὴν κατ᾽ αὐτῶν ἀποφανθεῖσαν χρίσιν ὡς δικαιο- 
τάτην. 


120. Καὶ στήσει εἰς χρίσιν τὸν λαὸν τὸν Ἰσραη.- 
λιτικὸν (Ὅσοι γὰρ ἐν νόμῳ ἥμαρτον, διὰ νόμου 
χριθήσονται), τοὺς δὲ λοιποὺς λαοὺς οὐκέτι" διότι 
Ὄσοι ἀνόμως ἥμαρτον, ἀνόμως καὶ ἀπολοῦνται " 
xal, Οἱ ἀσεύεῖς οὐχ ἀναστήσονται ἐν χρίσει, 
ἀλλ᾽ ἐν καταχρίσει, Παντὶ δὲ νομοθέτῃ (53) πρὸς 
τοὺς χατὰ τὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ γεγραμμένον νόμον κρινο- 
μένους χρίσις ἐστὶν ἐν τῇ παρεξετάσει τῆς τε πρά- 
ξεως χαὶ τοῦ βουλήματος τοῦ νομοθέτου. Διὸ χαὶ ὁ 
Κύριος. Ὁ λόγος, φησὶν, ὅν ἐλάλησα, αὐτὸς ὑμᾶς 
χρινεῖ᾽ ὅτι οἱ λογισμοὶ ἀλλήλοις ἀντικαθίστανται: 6 
τε παρὰ τοῦ Κυρίου ὑπούληθεϊς, καὶ ὁ πρὸς τὴν 
ἁμαρτίαν ἐχχαλεσάμενος. Κατὰ γὰρ τὸν Ὠσηὲ, χυ- 
κλώσει ἕκαστον τὰ διαδούλια αὐτοῦ. ᾿Ωψόμεθα γὰρ 
ἅμα πάντα ὀἱονεὶ παρεστῶτα ἡμῖν τὰ ἔργα διὰ τῆς 
μνήμης, καὶ φαινόμενα ἀντιπρόδωπα τῷ διανοίᾳ 
ἡμῶν μετὰ τῶν ἰδίων τύπων, ὡς ἕκαστον t 
ἢ ὡς λελάληται. Ἐπειδὰν γὰρ ἐπιδείξῃ τὰ xat tau- 
τόν πάντα ἀνελλιπῶς πεποιηκότα περὶ τὴν ὧν εἴλη- 
φεν ἐθνῶν ἐπιμέλειαν ὁ Κύριος, νικᾷν λέγεται ἐν τῷ 
χρίνεσθβαι πρὸς ἡμᾶς. Οὐ μὴν χρόνους γε προσήκει 
νομίζειν χαταναλωθήσεσθαι εἷς τὸ ἕκαστον ἰδεῖν 
ἑαυτὸν μετὰ τῶν ἑαυτοῦ πράξεων, καὶ τὸν κριτὴν 
καὶ τὰ ἀκόλουθα τῷ θείῳ δικαστηρίῳ ἀφάτῳ δυνάμει 


cum actionibus suis conspicere valeat; quippe ἢ ἐν ῥοπῇ καιροῦ φαντασιουμένου τοῦ νοῦ, xal πάντα 


animus vi inexplicabili, momento teinporis, tum 
judicem, tum que divino judicio conjuncta sunt, 
sibi ipse finget, sibique representabit omnia, ao 
velut in speculo, eorum que gesta sunt formas 
acie mentis contuebitur. 


ἀναζωγραφοῦντος ἑπυτῷ, xal οἱονεὶ ἐν κατόπτρῳ τῷ 


ἡγεμονικῷ ἐνορῶντὲς τοὺς τύπους τῶν πεπραγμέ- 
νων. 


9 Rom. 1, 12. " ibid. ** Psal. 1, 5. 35 Joan. xit, 48. 35 Ose. vit, 3. 81 Psal. r, 6. 


(50) Ita Reg. quartus. Deest τό in aliis quinque 
m*3. et in pervulgatis. 

(9.1) Veteres quatuor libri, συμπεριλαμῦὔάνειν. 
. (92) Editi et quinque mss., καθώς" sed pro καθώς 
in Reg. quarto rectius legitur, καθ’ oUc. 


re, que cum ex mss. edendum esset, παντὶ 


μοθέτῃ, aliud cogitantes edidere tamen πάντα δὲ 
νομοθετει, 


(93) Hic, ut sepe alias, graviter olfenderunt ope- 
€ vO0- 


313 


πρεσθυτέρων τοῦ λαοῦ, xal μετὰ τῶν ἀρχόντων 
αὐτοῦ. Πῶς (54) xal σφοδροτέραν τὴν συγχίνησιν ὁ 
λόγος ἐμφαίνει ἐν τῷ, Αὐτὸς Κύριος εἰς χρίσιν 
ἥξει; ᾿Επὶ μὲν γὰρ τοῦ λαοῦ εἴρηται τὸ, Καταστή- 
σεται (55) εἰς χρίσιν Κύριος, καὶ στήσει εἰς χρί- 
σιν τὸν λαὸν αὐτοῦ" ἐπὶ δὲ τῶν πρεσδυτέρων xal 
τῶν ἀρχόντων τὸ, Αὐτὸς Κύριος εἰς χρίσιν (56) 
ἥξει. Πρῶτον μὲν, ἵνα διδαχθῶμεν, ὅτι ἕχαστος ἐν 
τῷ ἰδίῳ τάγματι χριθησόμεθα, ὁ λαὸς, οἱ πρεσδύ- 
τεροι, οἱ ἄρχοντες. Ὁ μὲν γὰρ ἐλάχιστος, συγγνω- 
στός ἐστίν ἐλέους * δυνατοὶ δὲ δυνατῶς ἐτασθή- 
σονται. Δῆλον δὲ, ὅτι εἷς χρίσιν ἐρχόμενος, οὐχ ἐπὶ 
τῷ κρῖναι, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ διακρῖναι (57) ἥξει. Οὐ γὰρ 
τοῦ χρίνοντος ἐστι μετὰ τῶν χρινομένων ἔρχεσθαι 
πρὸς τὴν χρίσιν, ἀλλὰ τῶν χρινομένων μετ᾽ ἀλλήλων 
ἁπαντᾷν πρὸς τὸν χρίνοντα. ᾿Ελθὼν δὲ εἰς κρίσιν 
μετ᾽ αὐτῶν, εὐθὺς xal ἐγκαλέσει ἐλεγχτιχῶς, λέγων" 
Ὑμεῖς δὲ τί ἐνεπυρίσατέ μου τὸν ἀμπελῶνα xal 
$ ἀρπχγὴ τοῦ πτωχοῦ ἐν τοῖς oixow ὑμῶν ; τί 
μεῖς ἀδικεῖτε τὸν λαόν μου (58); Βουλευσώμεθα, 
οἱ πρεσθύτεροι καὶ οἱ ἄρχοντες τοῦ λαοῦ, τί dmoxpi- 
γώμεθα τῷ ἐγκαλοῦντι. μᾶλλον δὲ εὐξώμεθα, μὴ 
ἐφευρεθῆναι τὰ ἀξιχ τοῦ ἐγχαλεῖσθαι τὰ τοιαῦτα, 
Δῆλον γὰρ, ὅτι πρὸς ἡμᾶς ὁ λόγος" τοὺς μὲν ἐν 
πρεσθυτερίῳ, τοὺς δὲ ἐν μείζονι τιμῇ τοῦ λαοῦ 
προεστῶτας. Ἐπίστευσα ὑμῖν ἄμπελον εὐθηνοῦσαν, 
πᾶσαν ἁληθινὴν, εἰς τὸ ποιεῖν αὐτὴν τοὺς δέοντας 
καρποὸς διὰ τῆς ἐπιμελείας ὑμῶν: ὑμεῖς δὲ οὐ μό- 
νον ἀπεχερσώσατε αὑτὴν, ἀλλὰ καὶ προσενεπρήσατε. 
Τοῦτο δὲ γίνεται, ὅταν πρὸς τῷ (59) μὴ διδάσκειν 
τὰ δέοντα, ἔτι xal τὸν ἐκ τῆς δυσσεδείας ξμπρεσμὸν, 
οἷόν τινα φλόγα ἔρπουσαν πανταχοῦ, καὶ ἀεὶ τὰ συν- 
εχῇ ἐπιλαμδανομένην, καὶ εἰς τὸν ἀμπελῶνα παρα- 
δεξώμεθϑα. Οἱ τὰ (60) τέως θάλλοντα καὶ εὐθηνοῦντα 
τὰ χλήματα ξηρὰ καὶ ἁπρεπῇ xai ἄχαρπα ἐπιδει- 
κνύοντες, καὶ οἱ τὰ ἐκ τῶν πεπυρωμένων βελῶν τοῦ 
διαδόλου ἐγγινόμενα πάϑη μὴ σδεννύντες, ἁλλὰ τῇ 
ἐχλύσε: τοῦ flou τοῦ χαθ᾽ ἑαυτοὺς πολλὰ γίνεσθαι συγ- 
S0 χόροῦντες͵ ἐμπυρίζουσι τὸν ἀμπελῶνα. ᾿Αλλὰ καὶ ὁ διὰ 
τῆς ἡδείας πλεονεξίας πολλοὺς εἰς τὴν τῶν ἁλλοτρίων 
ἐπιθυμίαν προχαλούμενος, ἐμπυρίζει τὸν ἀμπελῶνα, 
Ἐπισυνάπτει γοῦν τὸ, Καὶ ἡ ἁρπαγὴ τοῦ πτωχοῦ 
ἐν τοῖς οἴχοις ὑμῶν. Ὥστε χαὶ οἱ ἄδιχον χτῆσιν 
ἀπὸ ἁρπαγῆς xai βίας συλλέγοντες, αἰτίαν τοῦ ἐμ- 
πρησμοῦ τῷ ἀμπελῶνι παρέχουσιν. ἐκ τοῦ πονηροῦ 
ὑποδείγματος τοῦ χατὰ τοὺς προεστῶτας xai τοῦ 
λαοῦ παντὸς εἰς τὴν xav' ἁλλήλων πλεονεξίαν παι- 


88 Sap. v1, 7. 


, (94) Editi, ἐνταῦθα πῶς. Vox prior in mss. non 
invenitur. Hoc ipso in loco editi et Reg. secundus, 
σφοδρότερον. Alii quinque mss., σφοδροτέραν. 
(65) Sio Combefisii codices et nostri. Editi, xeca- 
σει 
, (56) Additum est e libris quatuor veteribus illud, 


εἰς xplatv. 

(67) Editi et Anglic., διαχριθῆναι, sed. μὲ judicio 
contendat, vel judicio experiatur. At uterque Com- 
beflsianus cum utroque Colbertino et cum Reg. 

uario, διακρῖναι, sed ut discernat inter judican- 

08, et suum cuique pro merito reddat. Totum 


COMMENT. IN 18AIAM PROPHETAM. CAP. 11]. 
121. Αὐτὸς Κύριος εἰς χρίσιν ἤξει μετὰ τῶν A 


314 


121. VEns. 14. Ipse Dominus in judicium veniet 
cum senioribus populi, et cum principibus ejus. 
AÁcriorem quodam modo commotionem Scriptura 
indicat his verbis : lpse Dominus in judicium veniet. 
De populo quidem dictum est : Constituetur in ju- 
dicium Dominus, el. sistel. in judicium populum 
suum. Αἱ vero de senioribus principibusque dici- 
tur: Ipse Dominus in judicium veniet. Primum 
quidem, ul doceamur fore, ut suo quique ordine 
judicemur, populus, seniores, principes. Exziguo 
enim eonceditur misericordia : polenles aulem poten- 
ler ezaminabuntur 88. Liquet autem in judicium ve- 
nientem, non ad judicandum, sed ad discernendum 
venire. Non enim est 463 judicis cum iis qui judi- 
cantur, ad judicium venire : sed eorum est, qui 
judicandi sunt, simul collectos judicem adire. Cum 
autem ad judicium cuin ipsis venerit, statim eos 
coarguet, modo objurgatorio dicens (Vrns. 15): 
Vos autem, utquid. incendístis víneam meam, el ra- 
pína pauperis in domibus vestris ? utquid vos injuria 
afficitis populum meum ? Seniores ac populi prin- 
cipes, quid simus ei in jus vocanti responsuri, per- 
pendamus : imo vero precemur, ut in nobis talia 
minime inveniantur, que reprehensione digna sint. 
Compertum est enim, hec verba ad nos spectare, 
quorum alii cooptati sunt in presbyterorum ordi- 
nem, alii vero in honore et gradu majori constituti, 
populo presunt. Concredidi vobis vineam fertilem, 
totam veram, ut cura vestra ac diligentia fr'uctus 
idoneos ederet : vos autem non ei solum intulistis 
vastitatem, sed ipsam etiam incendistis. 'd autem 
contingit, cum preterquam quod non docemus que 
officii sunt ac muneris, etiam ex impietate incen- 
dium quasi quamdam flainmam ubique serpentem, 
el perpetuo partes éontiguas invadentem, in vineam 


imducimus. Qui virentes hactenus uberesque psal- 


mites reddunt aridos, deformes, infructuosos, et qui 
vitia ex ignitis diaboli jaculis nata non exstinguunt, 
imo etiam sue vite private intemperantia vitiis 
multis dant locum, hi vineam incendunt.Guin etiam 
qui per stolidam avaritiam ad aliena bona concu- 
piscenda multos invitat, is incendit vineam. Adjun- 
git igitur illud : Et rapina pauperis in domibus ve- 
stris. Itaque qui injustasopes rapina et vi colligunt, 
vines incendio oausam ansamque dant exemplo 
pravo, quo omnis etiam populus alii aliorum bona 


ἢ Pprefectorum imitatione concupiscere edocentur. 


Seniores igitur ac principes, qui per sanam dootri- 


illud, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ διακρῖναι, give. διαχριθῆναι, ut in 
Colb. primo, ita, Duomo teste, in Henriciano desi- 
deratur. ] 2. ] 
(58) Antiqui tres libri, τὸν ἀμπελῶνά poo, inju- 
ria afficitis vineam meam. Mox mss. nonnulli, &mo- 
χρινυύμεθα. . . 
(59) Editi et tres mss., τό. Alii tres, τῷ. 
t60| Editi, ἢ τά. Nec emendatiores sunt codices, 
tres, in quibus legitur, εἶτα᾽ sed in aliis duobus 
emendate scriptu invenimus, el τά. Statim editi, 
ξηρὰ καὶ ἀτερπῆ. Αἱ uterque Combef., ξηρὰ καὶ 


προπῃ. 


815 . 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


316 


nam ac per bona vite private exempla non ex- À δοτριδουμένου. ἸΙρεσδύτεροι οὖν xal ἄρχοντες, ol μὴ 


colimus vineam, horum accusabimur. Nec imme- 
rito sumus audituri illud : kt rapina pauperis in 
domibus veslris; si que concessa sunt pauperum 
sublevandorum causa, domi retineamus, atque 
Bpoliemus indigentes. 


122. Vzns. 15. Quid vos injuria afficitis populum 
meum, et vultum pauperum confunditis? Mos?est iis 
qui injuriam inferunt, et epoliant, ut, cum a lesis 
expostulantur, contumeliis et conviciis ipsos con- 
fundant, vilipendentes ac plagas comminantes, 
eosque tanquam litigandi cupidos traducentes. 
]taque non solum ait, Injuria afficitis pauperem, 
qui facile potest spoliari, cuique utpote auxiliis 
destituto haud difficulter parantur insidise, sed el 
additur : Confunditis vultus pauperum. Pudorem 
quo ex illata injuria affici debueratis, tyrannide 
vestra in pauperes refunditis. Subornantes testes, 
mercede conduocitis patronos, corrumpitis judices, 
donec preter reliquam iniquitatem pudorem etiam 
ex sycophantia ortum in pauperes transtuleritis. 
Sed at alias incurrimus in crimen, cum ob paria 
delicta pauperes acriter lacessimus : qui scilicet 
prodamus 464 quidem eorum peccata, probroque 
omni adhibito, Deique zelo in pauperes ostenso, 
hoc pacto vultus ipsorum confundamus. Quia vero 
nonnulli pauperes dicuntur beati *?, qui pietatis 
causa aspernati sunt omnia, atque acquirenda- 
rum Dei divitiarum spe educti, mundanas opes 
nibili estimarunt; quando ii qui male presunt 
populo, cum hujusmodi pauperes beatos predicare 
debuissent, eos calumniantur, vilipenduntque, et 
commendabilem eorum humilitatem contemptui 
habent, tum merito objurgantur, maxime si senio- 
res sint aut principes, siquidem sanctorum paupe- 
rum vultibus incutiunt pudorem. Joannes erat hu- 
jusmodi pauper, domum non habens, non famulum, 
non bovem aratorem, non agellum, non lectum, 
non panem. Talis Elias erat. Ejusmodi erant san- 
oti omnes, qui Circuierunt. in. melolis, in. pellibus 
caprinis, egentes, angusliati, afflicti 9, 

123. VEns. 106, 17. Hzc dicit Dominus : Pro eo 
quod elevata» sunt. filie Sion, et ambulaverunt erecto 
collo, et in nulibus oculorum, et gressu pedum simul 
trahentes tunicas, et pedibus simul ludentes : et hu- 
miliabit Deus principes fias Sion. Etsi vorba istheoc 
res quaspiam majoris momenti potissimum signifi- 
cant, tamen que dicuntur,continentetiam in seipsis 
quiddam populis utile, et moribus corrigendis ac- 
commodum. Refrenant enim mulierum lascivarum 
vitam,que habitu, aspectu, incessuamictuquesuam 
δὰ stuprum proclivitatem produnt. Cum enim ob 


δ Matth. v, 3. 40 Hebr. x1, 37. 
(61) Veteres aliquot libri, σφοδρῶς καθαπτώμεθα. 


Ibidem Reg. quartus, δημοσιεύοντες μέν. Deest μέν in 
editis et in aliis mss. Subinde idem codex, ἐπιδει- 


διὰ τῆς ὁγιαινούσης διδασκαλίας xai τῶν κατὰ τὸν 
ἴδιον βίον ἀγαθῶν ὑποδειγμάτων τὸν ἀμπελῶνα 
γεωργοῦντες, ταῦτα ἐγχληθησόμεθα’ εὐλόγως δὲ xal 
ἀχουσόμεθα τὸ, Καὶ ἡ ἀρπαγὴ τοῦ πτωχοῦ ἐν τοῖς 
οἴχοις ὑμῶν, ἐὰν τὰ εἰς λόγον τῆς ἀναπαύσεως τῶν 
πενήτων διδόμενα, ἐν τοῖς οἴχοις ἔχωμεν, ἀποστεροῦν- 
τες τοὺς ἐνδεεῖς. 

122. Τί ὑμεῖς ἀδικεῖτε τὸν λαόν μου, καὶ τὸ 
πρόσωπον τῶν πτωχῶν χαταισχύνετε; Ἔθος τοῖς 
ἀδικοῦσι καὶ ἀποστεροῦσιν, ἐπειδὰν ἐγχκαλῶνται παρὰ 
τῶν ἠδικημένων, ὕόρεσι xal λοιδορίαις καταισχύνειν 
αὐτοὺς ἐξευτελίζοντες, καὶ πληγὰς ἀπειλοῦντες, καὶ 
ὡς φιλοπράγμονας διαθάλλοντες. Οὐ μόνον οὖν φη- 


σιν, ᾿Αδικεῖτε τὸν πένητα, εὐδιάρπαστον ὄντα, και 


B εὐεπιδούλευτον, διὰ τὴν ἐρημίαν. ἀλλὰ xal, Καται- 


σχύνετε τὰ πρόσωπα τῶν πτωχῶν. Τὴν ὑμῖν προσ- 
ἤχουσαν ἐκ τῆς ἀδιχίας αἰσχύνην, ταύτην ἐκ τῆς 
τυραννίδος ὑμῶν τοῖς πτωχοὸϊς περιτρέπετε, μάρτυ- 
pac ἀναπείθοντες, συνηγόρους μισθούμενοι, τοὺς 
δικάζοντας παραπείθοντες, ἕως ἂν πρὸς τῇ λοιπῇ 
ἀδικίᾳ καὶ τὴν ἐχ τῆς συχοφαντίας αἰσχύνην τοῖς 
πένησι περιστήσητε. Γίνεται δὲ καὶ ἄλλως ἡμέτερον 
τὸ ἔγκλημα, ὅταν ἐν τοῖς ὁμοίοις πταίσμασι τῶν μὲν 
πενήτων σφοδρῶς χαθαπτώμεθα (61), δημοσιεύοντες 
μὲν αὐτῶν τὰ πταίσματα, xal μηδενὸς ὀνείδους φει- 
δόμενοι, ἐνεπιδεικνύμενοι δὲ τὸν τοῦ Θεοῦ ζῆλον τοῖς 
πένησι, καὶ ix τούτου τὰ πρόσωπα αὐτῶν κχαταισχύ- 
νοντες, ᾿Επεὶ δέ εἰσί τινες πτωχοὶ μακαριζόμενοι, οἷ 
διὰ τὴν θεοσέθειαν πάντων καταφρονήσαντες, καὶ 
ἐπ’ ἐλπίδι τοῦ κατὰ Θεὸν πλούτου, τῆς χοσμικῆς πε- 
ριουσίας ὑπεριδόντες, οἱ κακῶς προεστῶτες τοῦ λαοῦ, 
ἀντὶ τοῦ μαχαρίζειν τοὺς οὕτω πτωχεύοντας, δια- 
δάλλοντες, καὶ ἐξουθενοῦντες, xal τὴν ἐπαινετὴν 
αὐτῶν ταπεινοφροσύνην ἐξευτελίζοντες, εἰκότως 
ἐγκαλοῦνται: μάλιστα ἐὰν πρεσδύτεροι ὥσιν ἣ (62) 
ἄρχονξες,, ὡς *à πρόσωπα τῶν ἁγίων πτωχῶν κατ- 
αισχύνοντες. 'Oroiec ἦν πτωχὸς ᾿Ιωάννης, μὴ οἶχον 
ἔχων, μὴ οἰκέτην, μὴ βοῦν ἀροτῆρα, διρν, μὴ 
χλίνην, μὴ τράπεζαν, μὴ ἄρτον. ᾿Οποῖοξ΄ Ἠλίας. 
Ὁποῖος τῶν ἁγίων ἕκαστος, οἵ Περιῆλθον ἐν μηλω- 
ταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, θλιδὄμενοι, 
καχουχούμενοι. 

123. Ἰάδε λέγει Κύριος" ᾿Ανθ᾽ ὧν ὀψώθησαν αἱ 
θυγατέρες Σιὼν, καὶ ἐπορεύθησαν ὀψηλῷ τρα(ἡ- 
Aw, καὶ ἐν νεύμασιν ὀφθαλμῶν, xal τῇ πορείᾳ 


ἢ τῶν ποδῶν ἅμα σύρουσαι τοὺς χιτῶνας, καὶ τοῖς 


ποσὶν ἅμα παίζουσαι " καὶ ταπεινώσει ὁ θεὸς 
ἀρχούσας θυγατέρας Σιών. Εἰ καὶ μείζονά τινα 
προηγουμένως ἐμφαίνει ὁ λόγος, ἀλλ᾽ ὅμως ἔχει τι 
xai αὐτόθεν τοῖς πλήθεσι χρήσιμον καὶ ἐπιστρεπτι- 
κὸν τὰ λεγόμενα. Συστέλλει γὰρ ἀκολάστων γυναιχῶν 
τὴν ζωὴν, xal σχήματι, καὶ βλέμματι, καὶ βαδί- 


σματι, xal στολῇ τὴν πρὸς πορνείαν εὐχολίαν ἐπι- 


χνύμενοι δέ, Editi vero οἱ alii mss., ἐπιδειχνύμενοιμέν. 
(68) y oteres quinque libri, 1. Editi et Keg. pri- 
Ius, o 


917 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. Ill. 


318 


δεικνυμένων. Ὅταν γὰρ ἐπὶ τῷ χάλλει τοῦ σώματος À corporis pulchritudinem ac elegantiam nimium sibi 


μεγαλοφρονοῦααι ὑπεραίρωσιν ἑαυτὰς τῶν λοιπῶν, 
ματαίῳ φρυάγματι χεχρημέναι, xal ἐπαιρόμεναι 
πράγματι ταχὺ ἀπανθοῦντι χαὶ ἀποῤῥέοντι’ εἶτα 
ὀψηλὸν μὲν τὸν τράχηλον φέρουσιν, ὑπὲρ τοῦ πᾶσιν 
αὐτῶν τὰ πρόσωπα εἶναι χαταφανῆ. "IL μὲν γὰρ 
σεμνὴ γυνὴ χαὶ χοσμία, εἰς γῆν χατανεύουσα ὑπὸ 
αἰδοῦς, ἐπὶ τὸ (603) κάτω χαθελκόμενον ἔχει τὸ πρόσ- 
πον ἧ δὲ πολλοὺς ἀγρεῦσαι τῇ παγίδι τοῦ κάλλους 
προαιρουμένη, πορεύεται ὑψηλῷ τραχήλῳ. Καὶ ἐν 
νεύμασιν ὀφθαλμῶν. Γυναιχὸς πορνείας πνεούσης 
τὸ κατηγόρημχ, περίεργα βλέπειν τῷ ὀφθαλμῷ, τὴν 
ἀσέλγειαν τῆς ψυχῆς χαταμηνύειν τῷ βλέμματι, 
ἐμμειδιᾷν, τοῖς ὀφθαλμοῖς ἐρεθίζειν πορνικῶς, ἰόν 
τινα φθαρτιχὸν ἐξαποστέλλειν τοῖς ὄμμασιν ὁποῖον 
δή τι xal ὁ περὶ τοῦ βασιλίσχου χατέχει λόγος, ὅν 
φασι xai ix μόνης τῆς ὄψεως διαφθείρειν τοὸς θεαθὲν- 
«ας. Δικαίως οὖν ἀγαναχτεῖ ὁ λόγος κατὰ τῶν πο- 
ρευομέτων ὑψηλῷ τραχήλῳ" τουτέστιν, ἀπερυθρια- 
σμένῳ προσώπῳ, χαὶ ἐν νεύμασιν ὀφθαλμῶν. Τὸ δὲ 
ὀψηλὸν τοῦ τραχήλου, δεῖγμα τοῦ μηδὲ τῷ ζυγῷ τῆς 
σωφροσύνης ὑποκεῖσθαι: ἁδρυνογένης δὲ xal χλιδώ- 
σης, τὸν χιτῶνα ἐπισυρομένην βαδίζειν, καὶ τὸ βά- 
δισμα μὴ κατὰ φύσιν ποιεῖσθαι, ἀλλὰ πρὸς ῥυθμὸν 
ἐκμελῇ ἐπιτετηδευμένον ἐχλότως. ᾿Αντὶ οὖν τούτων 
Ἰαπεινώσει ὁ Θεὸς ἀρχούσας θυγατέρας Σιών. 
"Ἐπειδὴ ἑχουσίως τὸ ταπεινὸν οὐχ εἵλοντο ἀλλ᾽ ἐπο- 
ρεύθησαν ὑψηλῷ (64) τραχήλῳ, ταπεινώσει, φησὶ, 
τὰς ἀρχηγοὺς αὐτῶν, τὰς θυγατέρας (65) Σιών. 
"Ex xal νῦν ἕξεστιν ὁρᾷν πολλαχοῦ τὰς Ἰουδαίας 
γυναῖκας τοῖς ἐκάστου ποσὶν ἐπιπαιζούσας, xxi μὴ 


ἐντρεπομένας τὴν τοῦ προφήτου φωνήν. Εἶθε δὲ μὴ (66) C 


καὶ τῆς Ἐχχλησίας ai θυγατέρες τὰ αὐτὰ ἐγχα- 
λοῖντο. Πολλαὶ γὰρ ὡς ἐν πλήθει ἐπὶ τῶν προσ- 
ἰόντων τῷ θείῳ λόγῳ, ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν ἑορτῶν, 
οὐκ εἰδυῖαι εὐφροσύνην πνευματιχὴτ, παιδιαῖς 
ἀσέμνοις ἑαυτὰτ ἐπιδιδοῦσαι, χώμοις x«t μέθαις 
ἐγχαγινδοῦγται" xal μὴ τηροῦσαι τὸ παράγγελμα τὸ 
λέγον, f Οἵ ὀφθαλμοί σου ὀρθὰ βλεπέτωσαν᾽ 


c -ψιϑπολοξοῦσαι (67) τὸ ὄμμα xal παρεχχλίνουσαι, δεῖγμα 


πονηρᾶς ἐχφέρουσι προαιρέσεως. Πολλαχοῦ δὲ τὰ 
νεύματα τῶν ὀφθαλμῶν διαδέόληται: ὡς ἐν Παροι- 
μίαις ἐπὶ τοῦ καχοῦ παρατετήρητσι, ὅτι Ὁ δὲ αὐτὸς 
ἐγνεύει μὲν ὀφθαλμῷ, σημαίνει δὲ ποδί: καὶ πά- 
λιν: 'O ἐννεύων ὀφθαλμῷ μετὰ δόλου, συνάγει 


arrogantes, sese supra ceteras efferunt, fastu inani 
utuntur atque de re cito marcescente et evanescente 
gloriantur : deinde collum in sublime erectum fe- 
runt, ut earum vultus valeant omnium oculis spe- 
ctari. Nam qua pudica est mulier et bene morata, 
defixis pre pudore in terram oculis, faciem habet 
deorsum demissam : que autem pulchritudinis sue 
laqueo captare ac venari multos in animum induxit, 
incedit surrecto collo. Et zn nutibus oculorum. 
AÁccusatio est in mulierem stuprum anhelantem 
conflata, cum videlicet ea oculis curiosis aspiciens, 
obtutibus suis impuritatem anime declarat, atque 
subridens, meretricie oculis suis prolicit ac provo- 
cat, dum aspectu ipso exitiosum quoddam virus 
jaculatur. Sane simile quiddam narrat rumor de 
basilisco, quem ferunt solo intuitu interficere spe- 
otatores. Jure igitur ac merito sententia isthec ad- 
versus eas que arreoto collo, hoc est, inverecundo 
vultu, et in nutibus oculorum incedunt, indignatio- 
nem preefert. Ceterum colli elatio indicat mulierem 
continentie jugo nequaquam subjici. Cum autem ita 
incedit, ut tunicam trahat, hicque incessus non se- 
cundum naturam, sed ad numerum inconcinnum 
dissolute ac studiosius perficiatur, id efferentis sese, 
et in deliciis viventis indicium est. Itaque ob eam 
rem Humiliabit Deus principes filias Sion. Quoniam 
non sponte sua 465 amplexe sunt humilitatem,sed 
ambulaveruat collo elato, humiliabit, inquit, illa- 
rum duces, filias Sion. Licet etiamnum inultis in lo- 
cis videre Judeas mulieres, uniuscujüsque pedibus 
illudentes, que hanc propheue vocem minime re- 
vereantur. Atque utinam Ecclesie quoque filiabus 
hoc idem exprobrari non posset! Multe enim tan- 
quam catervajim "in oculis eorum qui in diebus 
festis verbum divinum audituri accedunt, letitie 
spiritualis ignare, inhonestis ludis vacant, ac in 
conviviis lascivis atque in ebrietate volutantur, nec 
admonitionem illam observant, que dicit : Oculi tui 
recte videant  ; nempe dum in obliquum detor- 
quent oculos ac deflectunt, prave voluntatis argu- 
mentum ac specimen prebent. Multis autem locis 
in malam partem accepti sunt oculorum nutus, uti 
in Proverbiis observatum est de homine nequam : 
Ipse autem. innuit. quidem oculo, pede vero signifi- 


ἀνδράσι λύπας" xal τὸ, Oi μισοῦντές, με δωρεὰν, ἢ cat "3. Et rursus : Qui. innuit oculo cum dolo, con- 


*! Prov. rv, 25. "2 Prov. v1, 13. 


(63) Ita. mss. multi, tum a viris eruditissimis 
Dueso et Combefisio, tum a nobis ipsis collati. 
Editi et codex Fr. 1, ἐπὶ τῷ. 

(64) Codices duo, ἐν ὑψηλῷ. 

(65) Editi et colluti a Duceo libri H. J. et A., τὰς 
ὀρχούσας τῶν θυγατέρων" ἃ quibus in eo solum duo 
Colbertini diferunt, quod pro ἀρχούσας habeant, 
ἀρχηγούσας. At uterque Combef. et Reg. quartus, et 
apographum Anglicum, τὰς ἀρχηγοὺς αὐτῶν, τὰς 
θυγατέρας. Mntasse Duceum lectionem veram falso 
conqueritur Combefisius. Nos rem totam erudito- 
rum judicio permittimus. Statim Reg. secundus et 
utenque Colb., τὰς Ἰουδαίας γοναῖχας. Vox ultima in 


excusis deerat. 

(66) Vere et docte emendavit huno locum Duceus 
e suis codicibus H. J. et A., quibus libris adiungi 
possunt et alii quatuor, ubi similiter legitur, stes δὲ 
μή, eto. Αἱ codex Fr. 1, εἴτε δὲ μὴ... ἐνεκαλοῦντο᾽ 

uem codicem secutus Tilmannus, sic verterat. 
An non filie etiam Ecclesi: ob eadem in jus vocale 
suni ? Hoc exemplo, ut aliis multis, quantas tene- 
bras vel eruditissimis hominibus exigua scripture 
variatio offundat, edocemur. 

(67) Editi, ὑπολοζοῦσαι, male. At uterque Comhef. 
cum aliis duobus, ὁπολοξοῦσαι. Neo ita multo post 
duo mes., «à ὀννεύματα. 


819 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


820 


gregat viris trislitias *. Item illud : Qué oderunt me À καὶ διανεύοντες ὀθθαλμοῖς. Φθάνει δὲ ποτε xal ἐπ’ 


gratis, et annuunt oculis *. Quin et aliquando ad 
viros pertingunt istiusmodi crimina, qui inferiores 
superbo quidem animo aspernantur, gestu vero su- 
pino habituque et superciliorum nictatione super- 
biam detegunt : qui et fastoso et elato gradu nu- 
raerose incedentes, arrogantiam suam, vestibus ad 
malleolos usque demissis, declarant : quos tandem 
ad ludos immoderatos animum suum adjungentes 
manet intentata ruina, ipsos a celsitudine per hu- 
militatem dejestura. 

124. Et Dominus revelabit habitum earum. Hunc 
habitum superbum, ad intemperantiam omnemque 
impudicam cogitationem incautorum animis inge- 
nerandam compositum revelabit Dominus, cum, 
patefactis arcanis, carnis quidem auferentur inte- 
gumenta, anima vero nuda etsola una cum turpitu- 
dinis operibus proferetur in medium 45. Atque etiam 
in boc seculo ad eorum quibus istud contingit, 
utilitatem revelatur interdum habitus, ita ut rebug 
quee antea multos latuerant, denudatis, atque pec- 
eatorum turpitudine ad plurimorum cognitionem 
perveniente, hi ipsi qui prius latitantes in malo per- 
sistebant, jam pudibundi convertantur ac resipi- 
scant. Quamobrem [σαί τὰ simulatumque habitum 
revelare, munus Domini est. Quare si qui nostrum 
qui in dignitate et honore constituimur, vitam in- 
decoram per simulationem contegunt, metuant eum 
qui nostrum habitum revelaturus est, atque cor- 
dium nostrorum consilia patefacturus, adeo ut pe- 
jores cogitationes in cujusque animo concepte ob 
omnium oculos: ponantur δ, Cireumdabunt enim 
unumquemque nostrum cogitationes ipsius 57. Quin 
et actiones nos circumsistent, eeque suis notis in- 
signite, pudorem probrumque "eternum nobis in- 
ferentes, quandoquidem sermoni doctrinequé de- 
prehendentur contrarie : ita ut qui predicat non 
furandum, is furti inveniatur reus : qui dicit non 
mochandum, is suam oum adulteris portionem 
habere comperiatur δ: qui 466 abominatur idola, 
idem non sibi temperet a sacrilegio. Nihil enim 
occultum est, quod detegendum non sit : nihil ab- 
sconditum, quod revelandum non sit **. 

125. Vkns. 18. In die illa auferet Dominus glo- 
riam vestimenti carum, el ornalum earum. Quando- 
quidem rebus que ad usum fuerant concesse, ute- 


ἄνδρας τὰ τοιαῦτα ἐγχλήματα, τοὺς φρονήματι μὲν 
ἀλαζονικῷ ὑπερφρονοῦντας τῶν ὑποδεεστέρων, ὑπτιὰ- 
ζοντας δὲ τῷ σχήματι, καὶ τῷ νεόματι τῶν ὀφρύων 
τὴν ἀλαζονείαν ἐνδειχνυμένους. σοδαρῷ δὲ καὶ διηρ- 
μένῳ βαδίσματι εὔρυθμα βαίνοντας, τὸ ἱμάτιον χκαθ- 
ιἰέντας μέχρι τῶν σφυρῶν, ἀλαζονείαν ἐνδειχνυμέ- 
νους, xal παιδιαῖς ἑαυτοὺς ἀμέτροις ἐχδεδωκότας, 
οὖς μένει τὸ ἀπειληθὲν πτῶμα τὸ διὰ τῆς ταπεινώ- 
σεως (68) τῆς ἀπὸ τοῦ ὕψους. 


424. Καὶ Κύριος ἀναχαλύψει τὸ σχῆμα αὐτῶν. 
Τοῦτο τὸ σχῆμα τὸ ὑπερήφανον, xal πεποιημὲνον 
πρὸς ἔχλυσιν (69) καὶ πᾶσαν ἀχόλαστον ἔννοιαν, ταὶς 
καρδίαις τῶν ἀφυλάχτων ἐνεργαζόμενον, ἀναχαλύψει 
Κύριος, ὅταν ἐν τῇ φανερώσει τῶν χρυπτῶν τὰ μὲν τῆς 
σαρχὸς παραπετάσματα περιαιρεθῇ, γυμνὴ δὲ καὶ 
καθ᾽ ἑαυτὴν μετὰ τῶν ἔργων τῆς ἀσχημοσύνης παρα- 
δειγματίζεται ἡ ψυχή. ᾿Ἐνεργεῖται δὲ ποτε καὶ ἐν- 
ταῦθα ἡ ἀποχάλυψις τοῦ σχήματος ἐπὶ χαλῷ τῶν 
περὶ οὖς ἢ ἐνέργεια, ὥστε γυμνωθέντων, ἃ τέως 
πολλοὺς διαλανθάνει, xal εἷς γοῶσιν τοῖς πολλοῖς 
ἐλθούσης τῆς ἐπὶ τοῖς ἀμαρτήμασιν ἀσχημοσύνης, 
ἐπιστρέψαι καταιδεσθέντας τοὺς τέως διὰ τὸ λανθά- 
νειν ἐπιμένοντας τῷ xaxip. Τοῦ Κυρίου οὖν ἔργον, 
ἀνακαλύψαι τὸ σχῆμα τὸ ἐπίπλαστον, xal κατεσχη- 
ματισμένον, Ὥστε καὶ εἰ τινες ἡμῶν τῶν τιμωμένων 
προσχήματι βίον ἄσεμνον ὑποχρύπτουσι, σοδηθήτω- 
σαν τὸν ἀναχαλύπτειν ἡμῶν τὸ σχῆμα μέλλοντα, καὶ 
φανεροῦντα τὰς βομλὰς τῶν καρδιῶν ἡμῶν, ἐν ταῖς 
πάντων προχεῖσθαι ὄψεσι τοὺς ἐν ἐκάστῳ γινομένους 
χείρονας λογισμούς. Κυχλώσει γὰρ ἕχαστον ἡμῶν 
τὰ διαθούλια αὐτοῦ, xal αἱ πράξεις ἐν τοῖς ἰδίοις 
γνωρίσμασι περιστήσονται, αἰσχύνην καὶ ὀνειδισμὸν 
alóvtov ἡμῖν ἐπάγουσαι, ὅταν ἐλέγχωνται ἐναντίως 


ἔχουσαι πρὸς τὸν Aóvov: ὥστε τὸν χῃρύσσοντα μὴ 


€, τλοαέᾳ ἐφευρίσκεσθαι’ τὸν λέγοντα μή 
μοιχεύειν, ἐν τοῖς ριονχοῖς ἔχοντα. ρίδα φωρᾶ- 
σθαι’ τὸν βδελυσσόμενον τὰ εἴδωλα, ἵερο ς τοῦτον 
μὴ ἀπεχόμενον. Οὐδὲν γὰρ χρυπτὸν, ὃ οὗ Wévepe- 
ϑήσεται' οὐδὲ χεχαλυμμένον (70), ὃ οὐκ ἀποχαλυ- 
φθήσεται, 


125. Ἔν τῇ ἡμέρα ἐχείνῃ ἀφελεῖ Κύρ'ος τὴν 
δόξαν τοῦ ἱματισμοῦ αὐτῶν, καὶ τὸν κόσμον αὐ- 
τῶν. Ἐπειδὴ παρὰ τὸ πρέπον ἐχρήσαντο τοῖς διδο- 


bantur contra decori rationem, Auferet Dominus [) μένοις εἷς χρῆσιν, ᾿Αφελεῖ Κύριος τὴν δόξαν τοῦ 


gloriam vestimenti carum, quo in suum et occuren- 
tium malum amieiebantur. Itaqueomnem mulierem 
vestimenti cultu abutentem, eo spoliatum iri mini- 
tatur. Quoniam, inquit, incedebant etiam simul 
tunicas trahentes, quasi non uterentur vestimento, 


9 Prov. x, 10. Psal. xxxiv, 19. 461 Cor. iv, 5: 


vin, 17. 


(68) Vox ταπείνωσις hoo loco notam et solitam 
significationem non habel : sed sumi videtur pro 
animadversione, qua Deus superbos punit, eosque 
deprimit. 

(69) Sic uterque Combef. et alii mss. non pauci. 


ἱματισμοῦ αὐτῶν, ὃν ἐπὶ xax ἑαυτῶν xal τῶν iv. 
τυγχανόντων αὐταῖς περιεδάλλοντο (74). Ὥστε πᾶσα 
γυνὴ καχῶς χεχρημένη τῷ περιδολῇ τῆς ἐσθῆτος, 
τὴν (72) ἀφαίρεσιν ἀπειλεῖται. Ἐπειδὴ καὶ ἐπορεύοντο, 
φησὶν, ἅμα σύρουσαι τοὺς χιτῶνας ὡς μὴ χρώμε- 


^ ibid. *"' Ose. vir, 2. '* Psal. ΧΙΙ͂Σ, 18. 9 Luo. 


Editi, ἕλκυσιν, incuria operarum. 
0) Regii tertius et quartus, καταχεχαλυμμένον. 
. 71) Major pars codioum nostrorum, mspub6d- 
οντο, 


(72) Uterque Colb. et Reg. secundus, ἐσθῆτος. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. ΠῚ. 


vat τῷ ἱματισμῷ, ἀλλὰ παραχρώμεναι, ἐχελεύσθη- A sed que abuterentur, ideo jusse sunt vestimenti 


σαν γυμνωθῆναι τῆς δόξης τοῦ ἱματισμοῦ. "Agatpst- 
ται μέντοι καὶ ἀφ᾽ ἡμῶν τὴν δόξαν τοῦ ἱματισμοῦ, 
EXv ἀναξίως αὐτῷ κεχρημένοι φανῶμεν, καταπατοῦν - 
τες αὐτὸν, χαὶ τῶν σαρχίνων μολυσμάτων ἀνα- 
πιμπλάντες" Τίς δέ ἐστιν οὗτος ὁ ἱματισμὸς, fj τὸ 
ἕνδυμα τῶο ἁγίων, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ; 
Ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐν- 
εδύσασθε, ὅν ἀφαιρεῖ Κύριος ἀπὸ τῶν διὰ τοῦ ἁμαρ- 
τάνειν τὸ σῶμα χαταπατούντων. xal τὸ αἷμα τῆς 
διαθήκης κοινὸν ἡγουμένων (73). Τούτου τοῦ ἱμα- 
τισμοῦ σύμθολα ἦν τὰ ἱμάτια τοῦ ᾿ἸΙσραὴλ, τὰ μὴ 
κατατριδέντα, καθὼς γέγραπται ἐν Δευτερονομίψ, 
ὅτι Τὰ ἱμάτια ὑμῶν οὐ κχατετρίθη, xai τὰ ὑποδή- 
ματα ἐν τοῖς ποσὶν ὑμῶν οὐκ ἐπαλαιώθη ᾿ ἐπεὶ 
καὶ τά ὑποδήματα σύμδολα ἦν τῆς ἑτοιμασίας τοῦ 
Εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης. "Hw γὰρ δέδωχε Διαθήχην 
Καινὴν (74) Χριστὸς Ἰησοῦς, μένει καινὴ, μηδέποτε 
παλαιουμένη. Ὅσον γὰρ χρώμεθα τούτῳ καὶ τοῖς 
ὑποδήμασι, τοσούτω χαινότερα γίνεται, ἁεὶ προσφά- 
του καὶ νέας ἐπιγινομένης ἡμῖν τῆς ἑτοιμασίας τοῦ 
Εὐαγγελίου ἐν τῇ προχοπῇ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως. 
Καὶ τοὺς κοσύμδους (75). ᾿Αφαιρήσειν ἀπειλεῖ τῶν 
καλλωπιζομένων γυναικῶν διὰ τοῦ προφήτου ὁ Κύ- 
pio καὶ τοὺς κοσύμθους. Οὐ πάνυ δὲ ἡ τοῦ κοσύμδου 
λέξις τῇ ᾿Ελληνιχῇ συνηθείᾳ χαθωμίληται, ὅθεν οὐδὲ 
6 νοῦς αὐτῆς πρόδηλος. Πλὴν ἡμεῖς ἐν τῇ κχατασχευῇ 
τῆς ἀρχιερατικῆς ἐσθῆτος εὐρόντες χιτῶνα χοσυμόω- 
τὸν, ἔχοντα ῥοίσκους χαὶ χώδωνας, ἀποδέσμους τινὰς 
τῶν χροσσών, ἐνοήσαμεν τοὺς κοσύμθους συναπηρ- 
τημένους τοῖς χώδωσι τοῖς χρυσοῖς, καὶ τοῖς ῥοΐσχοις 
ἀπὸ τῶν ἄχοων, οὔς ἐμιμοῦντο χαθ᾽ ὑπερθολὴν τρυ- 
φῆς καὶ αἱ θυγατέρες Σιὼν ἐν τῇ περιδολῇ τῆς ἰδίας 
τοὐτῶν ἐσθῆτος" δι᾽ ὧν ἐνύδριζον (76) τοῖς ἱερατικοῖς 


ἰδιώμασιν, δαχίνθινα χαὶ χόκχινχ ἐγχομδώματα 
κροσσῶν ἀπηρτημένα τοῦ λώματος περιφέρου- 
eat. 


2 420. Καὶ τοὺς μηνίσχους, xai τὸ χἄθεμα, xal 
" «dv κόσμον τοῦ προσώπου αὐτῶν, Κατ’ εἶδος ἐπεξ- 
ἔρχεται τῷ γυνχιχείῳ κόσμῳ, τὸ περίεργον τοῦ 
καλλωπισμοῦ διασύρων. ᾿Λλφελεῖ γὰρ Κύριος (77) καὶ 
τοὺς μηνίσκους καὶ τὸ κάθεμα. Σαφέστερον δὲ τοὺς 
μηνίσχους ἕτερος ἐξέδωχεν, εἰπὼν, χαὶ τοὺς μανιά- 
xac" xal ἀντὶ τοῦ χκαθέματος εἴπὼν χαλαστά. Μηνί- 
σχος τοίνυν χόσμος ἐστὶ γρυσοῦς περιτραχήλιος,κυκλο- 
τέρως ἀπειργασμένος, ὃν περιτιθέμεναι αἱ γυναῖκες, 
γυμνὸν ἐπιτηδεύουσι προδειχνύναι τὸν τράχηλον, καὶ 
ἀναισχύντως ἀπογυμνοὖν, ἄ συγκαλύπτειν εὐσχημονέ- 
στερον. Καὶ τὸ χάθεμα κόσμος τίς ἐστι, καὶ αὐτὸς χαθ- 


V Gal. i1, 27:0 δ΄ Hebr. x, 29. 


προσδοκάτω αὐτῆς τήν, [ilaque omnis mulier qus 
vestimenti cultu abulitur, ejus ademptionem exspectet. 
Haud contemnenda lectio. Alii tres mss. cum editis 
uti in contextu. u 

(73) Sic libri quinque veteres. Editi et Reg. ter- 
tiua, ἡγησαμένων. u 

(74) Vocem Καινήν, que in editia desiderabatur, 
suppeditavere antiqui tres libri. . 

1b) De significatione ejus vocig, κόσυμδος, ut 


δ Deut. xxix, 5. 


gloria privari. Aufert quidem et a nobis vestimenti 
gloriam, si eo deprehendimur indigne uti, iilud 
conculcantes, atque carnalibus inquinamentis com- 
plentes. Hoc autem vestimentum quodnam est, nisi 
sanctorum indumentum, ipse Dominus noster Je- 
808 Christus? Quicunque enim in Christo baptizati 
eslis, Christum induistis *, quem ab iis aufert Do- 
minus, qui corpus proculcant per peccatum, et 
testamonti sanguinem pro polluto ac communi ha- 
bent 9, Indumenti hujus figura erant Israelitici po- 
puli vestes, nequaquam detrite, uti scriptum est in 
Deuteronomio "5. Veslimenta vestra non suni detrita, 
et calceamenta in pedibus vestris non sunt vetustate 
consumpla. Enimvero haec etiam calceamenta sym- 


B bola erant ac figura preparationis Evangelii pa- 


cis *. Nam Novum Testamentum quod Jesus Chri- 
8tus tradidit, novum perseverat, nec est unquam 
antiquandum. Nam quo mayis hoc vestimento ocal- 
ceamentisque utimur, eo utraque fiunt recentiora, 
quandoquidem fide que in Christum est proficiente, 
preparatio Evangelii recens semper ac nova in nobis 
succedit. Ef cosymbos. A mulieribus nimio cultu 
exornatis cosymbos etiam ablaturum se Dominus 
per prophetam comminatur. Hoc autem cosymbi 
vocabulum non valde admodum Greco usu est re» 
ceptum, unde minime perspicua est illius intelli- 
gentia. Quiu tamen in vestis pontificis apparatu tu- 
nicam cosymbis oruatani et malis punicis 96 tintin- 
nabulis instructam reperimus "Ὁ, cosymbos existi- 
mavimus quosdam ease fimbriarum nodos,una cum 
tintinnabulis aureis et malis punicis ab extremis 
vestimenti partibus dependentes, quos etiam filie 
Sion pre suo nimio luxu imitabantur in sui vesti- 
menti-ambitu. Quo pacto peculiarem vestium sa- 
cerdotalium prerogativam dedecorabant, cum cir- 
cumferrent nodosa fimbriarum ornamenta ab ima 
vestis'ora pendentia, eaque hyaocinthina et coccinea. 

126. Vzns. 19. Fl lunulas, e monile demissum, or- 
natum faciei earum. Munduc muliebrem singula- 
tim percurrit, atque id quod in hoe ornatu super- 
fluum est, reprehendit. Auferet enim Dominus et lu- 
nulas el monile demissum. Alius autem interpretatus 
est clarius, pro lunulis 464 dicens, et torques; 
dicensque loco monilis demissi, εἰ catenulas. Lu- 
nula igitur aureum est ornamentum collo circeum- 
positum, orbiculatim effectum, quod cum sibi ad- 
aptant mulieres, student colluiu nudum palam os- 
tendere, et ea quse convenientius tegerentür, impu- 
denter denudare. At monile demissum quidam mun- 


δ Ephes. vr, 15. '* Exod. xxvi, 33, 34. 


fuse, ita diligenter disputat Duceus : cujus, qui 
barum rerum ouriosi sunt, eruditissimam notam 
legant suadeo. lllud quod non longe legitur, xai 
τοὺς χοσύμοους, eX antiquis tribus libris addidi- 
mus. 

(76) Reg. quartus, ἐνύόριζον. Colb. primus, ἐν- 
υδρίζουσι. Alii quidam mss. et editi, ἐνυορίζουσαι. 

(T1) Sic veteres quinque libri. Vox Κύριος in edi- 
tis deerat. 


323 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


324 


dus est, et ipse quidem demissus, et ad peotus ug- A τἔμενος (78) μέντοι καὶ ἐπιχατηδαίνων τῷ στήθει, 


que descendens, levibus 80 laxatis quibusdam ca- 
tenulis dependens; qui ut omnibus sit conspicuus, 
pectus decenter tegi non posse omnino necesse est. 
Et ornatum faciei earum. Sunt et colores quidam ἃ 
mulieribus ad decorandam faciem valde exquisiti, 
&lbus, rubeus, et alius niger. Albus albitudinem 
ementitur corporis; rubens in genis efflorescit ; 
niger in modum lunae in cornua curvate circum 
oculos supercilia depingit : quem ipsum etiam Do- 
minus ablaturum se interminatur. liec quidem di- 
cit, ne virorum circumveniatur continentia, neve 
ejusmodi picturis miserabiles oculi juvenum corri- 
piantur. Alioqui tunc auferentur istheec, cum om- 
ni& coram judice sistentur nuda et aperta; quan- 
doquidem concidet supercilium, gena pre se feret 
iristitiam, color lividus erit pra» timore. Itaque et 
ornatum aufert Dominus. VEns. 20 : Et composilio- 
nem ornatus glori, maleriam vidalicet ornatui in- 
servientem ipsaque artis opera ac inventa. Et quo- 
niam ne uno quidem ornatu licet usque adeo effer- 
ri, aut ejus causa inflari, at omnibus tamen simul 
junctis cogitatio superba accedit, Dominus minita- 
tur 86 etiam ornatus compositionem ablaturum. 
Qualis autem est ornatus, talis est utique et gloria 
de eo nata. Atqui corporis ornatus vanus est et 
itenis : proinde gloria quoque ex illo emergens, 
interitura est, nec subsistere potest. 

197. Et chlidones, et armillas, εἰ reticula. Totus 
quidem αὶ recensitus est mundus, mulieris doli- 
ciis dedite studium est, hoc est, voluptaria ao gau- 


dio indulgentis : potissimum tamen chlidones quod C 


conveniant nomine cum voluptate, hinc fortasse 
brachiis circumponebantur. Armille autem sunt, 
que in manuum extremitate apt&bantur omnibus 
gpeotande. Aliquando tamen in bonam partem ac- 
cepte sunt armille ; exempli causa, cum senior do- 
mus sanctam Rebeccam exornaret ὅδ, Siquidem par 
erat illum, utpote patriarche contubernio usuram, 
&b eo cujus opera erat despondenda, in antecessum 
practicam mentis dotem erudiri. Quapropter ar- 
millis aureis, id est, eximiis actionibus manus 
ipsius condecorabat*, Decem vero aureorum erat 
pondus earum, quod capitibus decem tota legis ob- 
servatio concluditur". Εἰ inaures singularum dra- 
chmarum pondus habentes, quia fide anum Deum 


χαλαρῶν τινῶν ἀλύσεων ἀπῃωρημένος, ὃς ἵνα προ- 
φαίνηται, πάντως ἀνάγχη μηδὲ τὰ περὶ τὸ στῆθος 
εὐσχημόνως συνεσχιάσθαι. Καὶ τὸν κόσμον τοῦ προσ- 
ὦπου αὐτῶν, Ἔστι τινὰ xal χρώματα πρὸς κόσμον 
ταῖς γυναιξὶν ἐπιτετηδευμένχ τοῦ προσώπου λευχόν 
τε, xai ἐρυθρὸν, xai ἕτερον μέλαν ὃν (79). Τὸ μὲν 
λευχότητα τοῦ σώματος χαταψεύδεται' τὸ δὲ ἐρυθρὸν 
ταῖς παρειαΐς ἐπανθεῖ τὸ δὲ μέλαν μηνοειδῶς τὰς 
ὀφρῦς τοῖς ὀφθαλμοῖς περιγράφει’ ὃν xal αὐτὸν 
περιαιρήσειν ὁ Κύριος ἀπειλεῖ, ἵνα μὴ χλέπτηται, 
φησὶν, ἡ σωφροσύνη τῶν ἀνδρῶν (80), μηδὲ ταῖς 
ζωγραφίαις ταύταις ἐλεεινοί νεωτέρων ὀφθαλμοὶ συναρ- 
πάζωνται. Ἤ τότε ἀφαιρεθήσεται ταῦτα, ὅταν γυμνὰ 
πάντα παρίσταται τῷ κριτῇ, ὅτε ὀφρὺς συμπεπτω- 
κυῖα͵ παρειὰ κατηφὴς, χρώμα πελιδνὸν ὁπὸ τοῦ φό- 
ὄου. ᾿Αφαερεῖ οὖν xal τὸν χόσμον ὁ Κύριος, Καὶ τὴν 
σύνθεσιν τοῦ χόσμου τῆς δόξης" οἷονεὶ xal τὴν 
ὕλην τὴν χοσμοῦσαν, xal αὐτὴν τὴν ἐκ τέχνης ἐπί- 
νοιαν. Καὶ ἐπειδὴ ἑνὶ μὲν οὐχ ἔστιν ἐπαρθῆναι τοσοῦ- 
τον, οὐδὲ φυσιωθῆναι ἐπ᾽ αὐτῷ, ὁμοῦ δὲ πᾶσι συγχει- 
μένοις τὸ ἀλαζονιχὸν ἐπιγίνεται φρόνημα, καὶ τὴν 
σύνθεσιν τοῦ κόσμου ἀφαιρήσειν ὁ Κύριος ἀπειλεῖ. 
Ὁποῖος δὲ ὁ χόσμος, τοιαύτη δηλονότι xal ἡ ἐπ’ αὐτῷ 
δόξα" σωματιχὸς δὲ κόσμος, χαὶ μάταιος" φθαρτὴ οὖν 
καὶ ἡ ἐπ᾽ αὐτῷ δόξα xai ἀνυπόστάτος. 


127. Καὶ τοὺς χλιδῶνας, xal τὰ ψέλλια, xai τὰ 
ἔμπλόκια (81). Ὅλος μὲν ὁ κατηριθμημένος χόσμος 
χλιδώσης γυναικός ἐστιν ἐπιτήδευμα, τουτέστι, τρυ- 
φώσης καὶ διαχεχυμένης: ἐξαιρέτως δὲ οἱ χλιδῶ- 
νες (82) παρώνυμνι ὄντες τῆς τρυφῆς, τάχα τοῖς 
βραχίοσι περικείμενοι, Ψέλλια δέ ἐστι τὰ τοῖς ἄχροϊς 
τῶν χειρῶν xatà τὸ προφανὲς προδαλλόμενα (83). 
Ἕατι ὁέ ποτρ -«αὶ ἐπὶ καλοῦ παρειλημμένα τὰ 
ψέλλια, ὡς ὅτε τὴν ἁγίαν Ῥεδέχχαν ὁ πρεσδύτερος 
τῆς οἰκίας χατεχόσμει. "ES. X89. μὴν “μέλλουσαν 
συνοιχεῖν τῷ πατριάρχῃ, ὑπὸ τοῦ qv 
αὐτὴν τὸ mpaxtuxov τῆς ψυχῆς προπαιδευθῆνάι. Διὰ 
τοῦτο ψελλίοις χρυσοῖς κατεχύσμει τὰς χεῖρας, τουτ- 
ἐστι πράξεσι τιμίαις. Δέχα δὲ χρυσίων (84) ὀλχὴ 
αὐτῶν" διότι ἐν δέχα χεφαλαίοις ἡ πᾶσα τήρησις, 
ταῦ νόμου συμπεραιοῦται. Καὶ ἐνώτια ἀνὰ δραχμὴν 
ὁλχῆῇς ἔχοντα" ὅτι τὴν ὑπαχοὴν τῇ εἰς ἕνα Θεὸν πίστει 
προσῆχε χεχοσμῆσθαι. Ἐνταῦθα μέντοι περιαιρεῖ- 


profitente par est obedientiam exornari. Hic tamen ἢ ται (85) τὰ ψέλλια, διὰ τὰς ἐπαιρομένας τῷ κόσμῳ 


8 Gen, xxiv, 22. " ibid. 57 Deut. x, 4. 
(78) Editi, καθειμένος. Αἱ quinque mss., καθιέ- 


ενὸς. 
" (79) Editi, μέλαν ὦν. At nostri sex mss. una 
voce, usÀAavov: sed, nisi valde fallor, duabus voci- 
bus legi prestat, μέλαν ὄν. 
80) Sic mss. nostri omnes Editi, τῶν ἀνθρώπων. 
Aliquanto post, ubi in editis legitur, παρίστησι, ve- 


teres tres libri habent, παρίστανται" alii tres, παρ- 
locata. 


(81) Editi, ἐμπλόχιον" οἱ itd quoque apud LXX 
editum invenimus : at nostri sex mss., ἐμπλόχια, 

(82) Quod ait soriptor, chlidones nomine cum vo- 
luntafe convenire, id vere ἃ Greco dici potuisse 


constat, cum voluptas Grece dicatur, χλιδή. Unde 
χλιδῶνες, hoo est, brachíalia, monilia, et alia eju- 
βάθη generis, ideo sic appellabantur, quod mu- 
lieres χλιδῶσαι, 8eu. voluptati dedita, iis uti sole- 
rent. Subinde editi et Heg. primus, ἃ «oi. Alii 
quidam mss., τὰ τοῖς, 

(83) Ita antiqui sex libri. Editi, περιδαλλόμενα. 
Statim editi, οἰχίας 'A6zaáu: sed vox ultima in 
mss. non legitur, ob idque eam inde sustuli- 


mus. 
(84) In editis et apud LXX legitur, χρυσῶν᾽ at in 
nosiris sex codicibus, y υσίων. 
(85) Antiqui tres libri, περιαίρει, tollit armillas. 


325 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. IIl. 


396 


τῶν ψελλίων" καθόλου ἡμῖν ἐνδειχνυμένου τοῦ λόγου, A adimuatur armille, 468 propterea quod gloriaren- 


ὅτι ὁ ἐπὶ τῷ δεδυνῆσθαι τὰ χρείττονα ὕψηλοφρονήσας 
ἐγχαταλείπεται (86) ὑπὸ τῆς συνεχούσης αὐτὸν ἐπι- 
σχοπῆς. Τὸ δὲ ἐμπλόχιον ἔοιχέ τι εἶναι συγχατα- 
πλεχόμενον ταῖς θριξὶν, εἰς τὸ τῇ παρ᾽ ἑαυτοῦ εὐχροίᾳ 
διεγεῖραι τῶν τριχῶν τὴν χρόαν. Καὶ μηδενὶ ταῦτα 
αἱκροπρεπῇ νομιζέσθω. Οὐ γὰρ σεμνότεροι τοῦ Πνεύ- 
ματος ἡμεῖς, ὡς ἀπαξιοῦν τὰς ἐν τῇ Γραφῇ λέξεις 
διερευνᾶσθα!. Μεμαθήχαμεν γὰρ ἐν τοῖς "Acpaat, 
τῆς ἐπαινουμένης νύμφης χαὶ τὸ ἐμπλόχιον σεμνυ- 
νόμενον * Κιφαλὴ γάρ σου, φησὶν, ὡς ὁ Κάρμη- 
λος, καὶ ἐμπλόχιον (87) χεφαλῆς σου, ὡς πορ- 
φύρα. 

128. Καὶ τὰ ἐνώτια, καὶ τοὺς δαχτυλίους, 
παινετὴν μὲν τὴν χρῆσιν ἐνωτίων ἐν τῇ μνηστείᾳ 
τῆς Ῥεθδέχχας ἐδιδάχθημεν, σύμδολον τοῦ ἀγαθὰ 
μέλλειν αὐτῇ διδάγματα περὶ τῆς ἐν τοῖς νοητοῖς 
ἀληθείας ἐν τῷ οἴχῳ τοῦ ᾿Αὐραὰμ γενομένῃ παρα- 
δοθήσεσθαι (88) " κατηγορούμενα δὲ αὐτὰ πολλαχοῦ 
κατειλήφαμεν. Πρῶτον μὲν, ix τοῦ, ὅτε ἀναθαίνειν 
ἔμελλον εἰς Βεθὴλ, προσταχθῆναι παρὰ τοῦ ᾿Ιαχὼδ 
τὰς γυναῖχας περιελέσθαι αὐτὰ μετὰ τῶν θεῶν τῶν 
ἀλλοτρίων, ὡς ἐμποδίου ὄντυς ἐχ τῆς εἰδωλολατρείας, 
χαὶ τῆς τῶν ἐνωτίων χρήσεως, πρὸς τὸ ἀνελθεῖν εἷς 
τὸν οἶχον τοῦ Κυρίου " Βεθὴλ γὰρ οἶχος Θεοῦ ἕρμη- 
νεύεται. Ἔπειτα ἐν τῇ Ἐξόδῳ χαταστασιασθεὶς ὑπὸ 
τοῦ λαοῦ ὁ ’᾿Ααρὼν εἷς τὸ ποιῆσαι εἴδωλον, ὡς ἐπιτη- 
δείαν ὕλην εἷς χατασχευὴν τῶν ἀπηγορευμένων τὰ 
ἐνώτια ἐξελέξατο, Περιείλαντο (89) γὰρ πᾶς ὁ λαὸς, 
φησὶ τὰ ἐνώτια τὰ χρυσᾶ, τὰ ἐν τοῖς ὠσὶν αὐτῶν, 
xai ἥἤνεγχαν πρὸς ᾿Ααρὼν, καὶ ἔπλασεν αὐτὰ 


μόσχον χωνευτόν. ᾿Αλλὰ καὶ Γεδεὼν dx τῶν σχύ- C 


λων τῶν Ἰσμαηλιτιχῶν λαδὼν τὰ ἐνώτια παρὰ τοῦ 
λαοῦ, 'Exolnctv αὐτὰ εἰς Ἐφοὺδ, xai ἔστησεν 
αὐτὸ (00) ἐν τῇ πόλει. Καὶ ἐξεπόρνευσε πᾶς Ἰσραὴλ 
ὀπίσω αὐτοῦ ἐχεῖ, xal ἐγένετο τῷ Γεδεὼν καὶ vo 
οἴχῳ αὐτοῦ εἷς σχάνδαλον. Καὶ ταῦυα νῦν τὰ ἔν- 
ὦτια διὰ τὸ δονεπαίρειν τὸ φρόνημα τῶν θυγατέρων 

ὧν διαβέδληται. Καὶ τὰ περιπόρφυρα, καὶ τὰ 
᾿ φυρα. Τὸν ἐν τῇ ἐσθῆτι κόσμον τῶν χαλλω- 
κιζομένων γυναιχων ὡς περίεργον διαδάλλει, πορ- 
φύραν ποτὲ μὲν χατὰ τὰ ἄκρα παρυφαινόντων, ποτὲ 
δὲ κατὰ τὸ μέσον αὐτὴν ἐντιθέντων. Δόλου δὲ σύμ- 
6oÀow ἡ πορφύρα τὴν χατὰ φύσιν χρόαν ἐπιχαλύ- 
πτουσα, καὶ τὸ οἰχεῖον ἄνθος προφαίνουσα, χατὰ τοὺς 


ἐν ἐπιφανείᾳ φαιδροὺς, ἐν δὲ τῷ βάθει τὸ χαχὸν 


tur de earum ornatu. Uno verbo hisce verbis edo- 
cemur eum, qui ob prestantiores quibus dotatus 
est facultates effertur, a custodia se conservante 
destitui. Videtur autem reticulum ornatus quidem 
fuisse capillis intertextus, ut eximio suo colore 
capillis colorem excitaret. Hec autem parvipendat 
nemo. Nos enim non sumus Spiritu sancto gra- 
viores, ut. voces in Scriptura positas perscrutari 
fustidiamus. Didicimus enim in Canticis, reticulum 
quoque sponse, quse laudabatur, commendatum 
fuisse : Nam capul. tuum, inquit, sicut Carmelus, et 
reticulum capitis iui in purpura **. 

128. Vgns. 20. Et ínaures, et annulos. Novimus 
quidem inaurium usum in Rebecce sponsalibus 
fuisse laudatum. Quod erat argumento documenta 
eidem domum Abrahee ingresse de rerum spiritua- 
lium veritate Lradenda esse. At inaures fuisse sepe 
condemnatas deprehendimus. Primo quidem id ex 
hoc liquet, quod cum mulieres essent ascensure in 
Bethel, eas jussit Jacob inaures una cum diis alie- 
nis ablegare *. Nam idololatria et inaurium usug 
erant impedimento, ne ascenderent in domum Do- 
mini : quippe si Bethel interpreteris, sonat domum 
Dei. Deinde Aaron in Exodo populi seditione ad 
conflandum idolum adactus, inaures tanquam ma- 
teriam faciendis rebus prohibitis idoneam delegit. 
Abstulerunt enim, inquit, omnis populus inaures au- 
reas qux in. auribus earum erant, et. attuletünt ad 
Aaron, et formavit illas vitulum fusilem **. Quin et 
Gedeon postquam ex Ismaelitarum époliis inaures 

Φ Φ 4 
a populo accepit. Fecit eas ἐπ Ephud, et statuit illud 
tn civitate. Et fornicatus est omnis Israel post illud 
illic, et factum est Gedeoai et domui ejus ín scanda- 
lum δι. Atqye jnaures iste nuno dantur crimini, 


.quod animus flllarum Sion inde efferretur. Vans. 21. 


Εἰ pratezxtas, et vesles ex media parte purpureas. 
Vestium ornamentum quod a mulieribus gloriam 
ex his aucupantibus adhibetur, tanquam super- 
fluurn perstringit. Aliquando quidem ille purpu- 
ram attexebant ad extremum, aliquando vero parti 
medie eam inserebant. Ceterum doli fallacieque 
figura purpur& est que nativum colorem tegat, 
proprium vero florem in medium proferat, haud 
aliter atque illi, qui in speciem leta sunt fronte, 
intus vero malum ooccultant. Quod sane fugien- 


συσχιάζοντας. Ὅπερ x2v τὰ &xpa τοῦ βίου, κἂν τὸ ἢ dum est sive extremum vile, sive medium occu- 


μέσον ἐπέχῃ (91), φευκτόν. Διόπερ xai τὰ περιπόρ- 
φυρα παραιτεῖται ὁ λόγος. 


δ Cant. vit, 5. 


(80) Codices aliquot, ἐγκαταλέλειπται. 

(87) Apud LXX pro ἐμπλόκιον legitur πλόκιον, Et 
plexus capitis tui. 

(88) Nostra editio et Reg. primus, παραδοθήσεται, 
haud emendate. Alii quatuor mss., preter Combe- 
fisianum, παραδοθήσεσθαι. Ibidem pro αὐτοῦ e mul- 
tis mss. edi oportuerat, αὐτά, 

(89) Veteres quatuor libri, περιείλαντο. Editi 
oum duobus aliis meg., περιείλοντο. Statim nostri 


pet. Quare et pratexias purpureas Scriptura re- 
Jicit. 


δ Gen. xxxv, 4. Exod. xxxi, 3, 4. *! Judic. viri, 27. 


Bex [Ὡ88., ἔπλασαν αὐτά, formarunt. Editi non sge- 
cus ac LXX, ἔπλασεν, formavit. Subinde quidam 
mss., τῶν Ἰσμαηλιτῶν,. Alii et. editi, τῶν Ἰσμαηλι- 
t'XOV., 
(90) Editi et Reg. secundus, αὐτῷ. Codex. Fr. 1, 
αὐτά. Alter Combetisii Codex et alii tres, αὐτό, 
; 91) Editi et Reg. primus, ἀπέχῃ. Alii quatuor, 
x 


321 


et pellucida Laconica. Immodicam luxus deliciarum- 
que copiam declarat hec sententia, dum ail recon- 
dita domi indumenta prz nimia tenuitate esse pel- 
lucida. Sumptus enim ad ostentationem factus pro 
scopo gratiam hominum 86 benevolentiam sibi 
proponit. Cum autem quis etiam nemine spectante, 
privatim domi degens, pellucidis 469 vestibus 
amicitur, id rerum nostro usui concessarum ab- 
usum perquam immodicum esse ostendit. Itaque 
indumenta Lacenarum imitabantur, que cum inter 
saltandum plane nudari nolint, tanquam id sit inde- 
corum, lineam vestem quam tenuissime contextam 
induunt, perquam objiciant spectanda 40:8 virorum 
oculis non conspici oportebat. Ἐς. 23. £t byssina, 
εἰ hyacinthino, et byssum, cum auro el hyacintho 
intertexta. Jam vero immodestam vitam agentes et 
pre immodico luxu sanetis insultantes filie Sion, 
eiiam vestem circumferebant similitudine ad indu- 
raentum sacerdotale accedentem 9? : vestimenta sci- 
licet byssina et hyacinthina gerebant, qualibus ceu 
symbolis elementorum ex quibus omnia constant, 
induti sacerdotes, introibant in sancta seorsum,Deo 
pro mundo supplicatori. lyssus quidem pro terra, 
hyacinthus pro aere, purpura pro aqua, coccinum 
pro igne ponitur. He autem mulieres harumce re- 
rum ornatu non contente, ad varietatem efficien- 
dam et ad majorem ostendendam magnificentiam, 
aurum cum iis contexuerunt. Et fheristra accubi- 
toria. Theristrum videtur esse indumentum zssti- 
vum, ita ut et tegere videretur, nec tamen in estu 
gravaret : quemadmodum et in Genesi didicimus 
Rebeccam obviam Isaac euntem, theristro fuisse 
indutam *. Que autem nunc Scriptura vituperat, 
vocantur theristra, que videlicet ad discumbendum 
pre nimio voluptatis studio lectis insternebentur. 
Sed dictionem hanc, cataclita, ne reddidere quidem 
interpretes alii. Quapropter tanquam que nullum 
sensum exhiberet, notata obelo est. 

130. Vens. 24. Εἰ erit pro odore suavi pulvis : et 
pro zona funiculo cingeris, et pro ornatu capitis aureo 
calvilium habebis propter opera tua. Pars voluptatis 
suavitas eat odorum, quandoquidem incensis qui- 
busdam unguentis inficiunt aerem, suavemque sibi 
halitum reddunt. His igitur mulieribus voluptate 
perfusisetodorem jucundum olfactui accersentibus, 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 
129. Vgns. 22. El indumenta qua sunt per domum, À 


C 


ins 


328 


429. Καὶ τὰ ἐπιύλήματα τὰ κατὰ τὴν otxlav (92), 
χαὶ τὰ διαφανῇ Λαχωνιχά, Ὑπερύολὴν ἀσωτίας 
καὶ τρυφῆς ἀφειδοῦς ὁ λόγος ἐμφαίνει, τὰ ἐπιόλή- 
ματα τὰ κατ᾽ οἶχον διαφανῆ λέγων εἶναι τῇ ὑπερ- 
δολῇ τῆς λεπτότητος. Τὸ γὰρ πρὸς ἐπίδειξιν δάπα- 
νηρὸν, ἔχει σχοπὸν τὴν ἀνθρωπαρέσχε,αν' τὸ δὲ καὶ 
μηδενὸς ὁρῶντος ἐφ᾽ ἑαυτοῦ διάγοντα χατὰ τὴν olx(av 
διαφανῆ περιδάλλεσθαι, πᾶσαν ὑπερδολὴν παραχρή- 
σεως τῶν πρὸς χρῆσιν συγχεχωρημένων ἡμῖν ἐπι- 
δείχνυται “ ὥστε μιμεῖσθαι τὰ τῶν Λακαινῶν (03) 
ἐπιόλήματα' αἱ κατὰ τὴν ὄρχησιν τὸ φανερῶς γυ- 
μνοῦσθαι ὡς ἄσεμνον παραιτούμεναι, ὑπερδάλλουσαν 
λεπτότητι λινῆν ἐσθῆτα περιδαλλόμεναι, δι᾽ αὐτῆς 
φαίνουσιν ἃ χρύπτειν ἔδει τὰς τῶν ἀῤῥένων ὄψεις. 
Καὶ τὰ βύσσινα, καὶ τὰ ὑαχίνθινα, xal τὴν Bóc- 
σον σὺν χρυσῷΟ xal ὑαχίνθρῳ συγκαθυφασμένα. 
δη δὲ καὶ τῆς ἱερατικῆς ἐσθῆτος μιμήματα, ἐν τῇ 
ἀσέμνῳ αὐτῶν (04) ζωῇ δι’ ὑπερδολὴν τρυφῆς ἐμ- 
παροινοῦσαι τοῖς ἁγίοις, αἱ θυγατέρες τῆς Σιὼν πε- 
ριφέρουσι, βύσσινα χαὶ ὑακίνθινα, ὁποῖα ἐχεῖνοι (95) 
σύμύολα τῶν στοιχείων περιδαλλόμενοι, ἐξ ὧν τὰ 
πάντα συνίστηχεν, εἰσήεσαν εἰς τὰ ἅγια δι' ἑαυτῶν, 
ὑπὲρ τοῦ κόσμου τὸν Θεὸν ἱλεούμενοι. Βύσσος μὲν 
γὰρ ἀντὶ τῆς γῆς d δὲ δάχινθος ἀντὶ τοῦ ἀέρος " 
καὶ πορφύρα ἀντὶ τοῦ ὕδατος, καὶ τὸ κόχχινον ἀντὶ 
τοῦ πυρός" αἱ δὲ οὐχ ἐξαρχούμενοι (06) τῷ ἐξ αὐτῶν 
κόσμῳ, καὶ χρυσὸν αὐτοῖς συγχαθύφαινον, ὑπὲρ 
ποιχιλίας καὶ πολυτελείας πλείονος. Καὶ θέριστρα 
χατάχλιτα (97). Ἔοιχε τὸ θέριστρον ἐπίόλημα εἶναι 
θερινόν" ὡς xal περιδάλλειν δοκεῖν, xal μὴ βαρύνειν 
ἐν τῷ χαύσωνφ ὡς xai ἐν τῇ Γενέσει μεμαθήκαμεν 
τὴν Ῥεδέχκαν ἐν τῇ συναντάσει τοῦ ᾿Ισαὰκ περι- 
δαλλομένην τὸ θέριστρον. "A δὲ νῦν διαδάλλει ὁ λό- 
γος, θέριστρα λέγεται, τὰ ἐν τῷ χαταχλίνεσθαι δι᾽ 
ὁπερθολὴν τρυφῆς ταῖς κλίναις ἐπιδαλλόμενα. Kal- 
τοι τὸ, χατάκλιτα, οὐδὲ ἐχδεδώχασιν οἱ λοιποί, Διὸ 
καὶ ὠῤέλισται; ὡς οὐδένα νοῦν ἐμφαῖνον. 


, . t 
ἢ . T 
. . Li 


130. Kal ἔσται ἀντὶ ἐσμῆς MEE 
xal ἀντὶ ζώνης, σχοινίῳ ζώσῃ, καὶ ἀντὶ τοῦ χό- 
σμοῦ τῆς χεφαλῆς τοῦ χρυσίου (98), φαλάχρωμα 
ἕξεις διὰ τὰ ἔργα σου. Μέρος τρυφῆς ἐστι χαὶ τὸ 
ἐν ταῖς ὀσμαῖς ἡδὺ, φαρμάχοις τισὶν ἐχθυμιωμένοις 
χαταφαρμαχευόντων τὸν ἀέρα, καὶ ἡδεῖαν ξαυτοῖς 
μηχανωμένων ἀναπνοήν. Ταῖς οὖν διαχεχυμέναις ὑφ᾽ 


ab eo qui minas intentat, pulvis retribuetur. Pulvis D ἡδονῆς, καὶ ὀσμὴν ἡδεῖαν μηχανωμέναις τῇ ὀσφρή- 


^! Exod. xxvii, ὅ. 9? Gen. xxxvii, 14. 


(02) Sic in quinque mss. et in editione Romana 
legitur. Additur αὐτοῦ in edilis et in Reg. primo 
post vocem οἰχίαν. 

(93) Nostri sex mss., τῶν Λαχώνων. Hinc suspi- 
cari quispiam possil, Tilmannum de suo edidisse, 
Ae«xaivàv* cum tamen Lacene Grece potius dican- 
tur Λαχωνίδες. Hoc ipso in loco editi et Reg. pri- 
mus, ἃ κατά. Alii quinque mnss., αἵ xaxd, reote. 

(94) Antiqui sex libri, αὐτῶν. Editi, ἑαυτῶν. 

(95) Codex Fr. 1 et editi, ἐκεῖνα, male. Alii quin- 
que mss. preter BHenricianum et Anglicum, ἐχεῖνοι, 


bene. Lege Duceum. 

(96) Ita libri antiqui omnes. Editi, ἀρχούμεναι. 

(97) Notat Duceus, interpretem, quod in Bibliis 
Plantinianis et Germanicis legisset, θέριστρα κατά- 
xA&(cta, vertisse, theristra clausa : sed optime ju- 
dicavit Duczeus e suis codicibus legi opcrtere, θέρι- 
στρα κατάχλιτα, therisira accubitoria Judicium viri 
eruditissimi adjuvat, quod ita quoque in aliis qua- 
tuor mss. legatur. 

(98) Editi libri, τοῦ χρυσοῦ, At sex mss. et editio 
Romana, τοῦ χρυσίου, 


849 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. Ill. 


330 


ett, χονιορτὸς ἀντιδοθήσεται (00) ὑπὸ τοῦ ἀπειλοῦν- À autem est tenuis terra, aeri commista, que dum 


τος. Αεπτὴ δὲ ἐστι γῆ ἡ χόνις, ἀναπεποιη μένῃ πρὸς 
τὸν dipa, δυσχολίαν τινὰ περὶ τὴν ἀναπνοὴν xai 
ἀηδίαν πολλὴν ἐμπονοῦσα διὰ οὴν ἔμφραξιν. Μύροις 
μὲν γὰρ xai θυμιάμασιν ἐπιτέρπεται d) ψυχὴ (1), 
ἀλλὰ μύροις τοῖς πνευματιχοῖς" ὁποῖος ἦν ὁ λέγων" 
Χριστοῦ εὐωδία ἐσμέν - καὶ, Χάρις τῷ Θεῷ τῷ 
τὴν ὁσμὴν τῆς γνώσεως αὐτοῦ φανεροῦντι ἐν 
παντὶ τόπῳ. Τοιαύτης ἀντελαμδάνετο ὁσμῆς ἀπο- 
πνεούσης τοῦ Ἰαχὼδ ὁ πατὴρ '[cadx: ᾿Ιδοὺ ὁσμὴ 
τοῦ υἱοῦ μου, ὡς ὀσμὴ ἀγροῦ πλήρους, ὅν εὐλό- 
γὴσε (2) Κύριος. Καὶ αἱ ἐν τῷ "Ασματι δὲ νεάνιδες 
αἰσθόμεναι τῆς οὐρανίου εὐωδίας τοῦ Λόγου, ἔλεγον" 
Εἷς ὀσμὴν μύρων σου δραμοῦμεν. Καὶ τὸ ἀρχιερα- 
τιχὸν δὲ χρίσμα μύρον ἦν καλὸν xal τερπνὸν, ἀδελ- 
qv συναφείᾳ παρειχάζεσθαι ἄξιον. Τὸ τοιοῦτον μύ- 
pov τεχνίτου δεῖται, ἀπὸ Θεοῦ λαδόντος τὴν μυρεψι- 
κὴν τέχνην, εἰς τὸ ποιῆσαι χρίσμα ἅγιον, ὃ οὐχ 
ἀναθδήσεται εἰς σάρχα ἀνθρώπου. Ὅταν μέντοι πρὸς 
ἀκολασίαν τὸ ἡδὺ τῆς ὁσμῆς ἐπιτηδεύηται, ἐμφράσ- 
σεται ὑπὸ τοῦ χονιορτοῦ ὁ πόρος τῆς αἰσθήσεως, 
εὐεργετοῦντος τοῦ ταῦτα αὐτοῖς οἰχονομοῦντος Κυρίου. 
Ἰάχα δὲ ἐπεὶ ἐν τῷ ναῷ ἦν τὰ ἡδύσματα τῆς ὀσμῆς, 
τὸ τε μύρον τῆς χρίσεως, xai τὸ θυμίαμα τῆς συν- 
ϑέσεως᾽ κανεῤῥίφη δὲ ὁ ναὸς, καὶ ἔστι νῦν ἐν κονίᾳ, 
ἀνατραπεὶς xal κάτω κείμενος, ἀντὶ τῆς ποτε ὁσμῆς 
τῆς ἡδείας κατὰ τὴν νομιχὴν λατρείαν, νῦν (3) κονι. 
ορτός ἐστι διὰ τὰς πορευθείσας ὑψηλῷ καὶ ἀνυπο- 
τάχτῳ τραχήλῳ ψυχάς" οἷς καὶ εἴρηται. ᾿Ιδοὺ ἀφίε- 
ται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος. “Εξεστι μέντοι αὐ- 
«αἷς, ἐὰν βούλωνται, ἐχτιναξαμέναις τὸν χοῦν, 


meatus obstruit,quamdam respirandi difficultatem 
et molestiam multam creat. Et quidem unguentis ao 
suffitu delectaturanima,sed unguentisspiritualibus; 
cujusmodi erat qui dicebat : Christi bonus odor su- 
mus δ᾽͵ Et, Gratia Deo qui odorem notitize sus ma- 
nifestat in omni loco 55, Odore ejusmodi fragrante 
Isaac Jacobi pater reoreabatur: Ecce odor filii mei, 
sicut odor agri pleni, cui benedixit Dominus **. Quin 
et in Cantico adolescentule colestem gratumque 
Verbi odorem sentientes, dicebant : In odorem un- 
guentorum tuorum curremus *'. Sed et pontificium 
chrisma unguentum erat bonum et oblectans *5,di- 
gnum quod fratrum concordie compararetur **. 
Ejusmodi unguentum 470 indiget artifice,qui ac- 
cipiataDeoartem unguentariam,ut chrisma sanctum 
conficiat, quod in carnem hominis nequaquam 
ascendet ??. Quando igitur suavitas odoris instigal 
ad libidinem, meatus sensui inserviens oppilatur 
pulvere, quod fit Domini hec eis largientis benefl- 
cio. Fortasse autem, quod in templo erant odorum 
condimenta,unctionis videlicet unguentum,et com- 
positionis thymiama ; dirutum autem est templum, 
jacetque nuncin pulvere,eversum et humidejectum, 
pro grato odore juxta legalem cultum olim fragrante 
nunc pulvis est, ob eas animas, qua erecto et in-. 
tractabili collo ambulavere, quibus dictum est * 
Ecce relinquitur vobis domus vestra. deserta 11. Át- 
tamen si voluerint, licet eis, excusso pulveré,suavi 
Christi odore .compleri, secundum adrffonitionem 
ejus qui dicit : Excute pulverem iuwff, et surge, Je- 


ἀναπλησθῆναι τῆς εὐωδίας Χριστοῦ κατὰ τὴν mapal- C rusalem, et induere gloriam brathii tui 13. 
νεσιῖιν too. λέγοντος " ᾿Εχτίναξαι τὸν χοῦν cou, xal ἀνάστηθι, Ἱερουσαλὴμ, xab ἔνδυσαι τὴν δόξαν τοῦ 


βραχίονός σου. 

431. Καὶ ἀντὶ ζώνης σχοινίῳ ζώσῃ. Ζώννυται μὲν 
τὴν ὀσφὺν ἐν ἀληθείᾳ ὁ κατὰ Θεὸν ζωννύμενος. Ὁποῖαζ᾽ 
ἦν ὁ Πέτρος, ἐχτείνων τὰς χεῖρας, καὶ ζωννύμενος 
εἷς τὸν ὑπὲρ Ἀριστοῦ πόχέμον ὑπὸ τῶν εἰς τὸ ὑπὲρ 

ἀχηθείαξ αὐτὸν μαρτύριον μέχρι θανάτου προ- 

ουμένων. Ὁ μὲν οὖν ἅγιος περιζώννυται δόνα- 
μιν. Ὁ θεὸς γὰρ, φησὶν, ὁ περιζωννύων με δύ- 
ναμιν' ὃ δὲ ἀπολέσας τὴν ζώνην ταύτην, τῷ δε- 
σμῷ τῶν ἴδίων ἁμαρτιῶν ζώννυται" διότι Σειραῖς 
τῶν ἰδίων ἁμαρτιῶν ἕχαστος σφίγγεται. Ὧν σόμ- 
ὄολον ἦν τὸ i» σχοινίων φραγέλλιον, ἐξελαῦνον τοῦ 
ἱεροῦ τοὺς βεδηλοῦντας τὰ ἅγια, δειχνύντος τοῦ Κυ- 


18t—£t p^o τὸπὲ funiculo cingeris. Qui quidern 
secundum Deum cinotus est,ejus lumbus in veritate 
cingitur. Ejusmodi erst Petrus, qui expandebat 
manus, et ad bellum pro Christo sustinendum ab iig 
&accingebatur, qui eum ad mortem usque causa te- 
stimonii veritatis provocabant. Banctusg itaque cir- 
cumcingitur virtute : Deus enim,inquit, qui circum- 
cingil me virtute ? ; at zonam hano perdidit,cingitur 
vinculo peccatorum suorum, quod Caténis peccato- 
rum suorum unusquisque constringitur **. Quorum 
dilictorum symbolum erat flagellum illud e funi- 
culis contextum, quo expulsi sunt e templo ii qui 


ρίου, ὅτι ἐχάστῳ μάστιγες αἱ οἰκεῖαι mÀoxal τῶν ἢ sancta profanabant 15. Ostendebat enim Dominüs 


ἁμαρτιῶν γίνονται, καὶ μαστίζεται σχοινίοις ἅμαρ- 
τιῶν τοῖς περιπλεχομένοις αὐτῷ" ᾿Αντὶ δὲ τοῦ χό- 


σμου τῆς χεφαλῆς τοῦ χρυσίου (A), φαλάχρωμα 


δὲ 11 Cor. 11, 15. δ᾽ ibid. 14. 568 Gen. xxvi, 27. 
' Kxod. xxx, 32. 11 Luc. xij, 35, "* Isa. Lit. 2. 


(99) Ita nostri sex libri antiqui. Editi vero, ἀντ- 
αποδοθήσεται. 

(1) Veteres aliquot libri, ἣ ψυχή. Deerat articu- 
lus in vulgatis. 

(2) Editi, εὐλόγησεν δ' at. articulus in nostris sex 
mss. non legitur. Ibidem quinque mss., καὶ at iv. 
Editi et Reg. primus, xa? ἐν. Rursus hoc ipso 


PATAO0L, QA. XXX, 


proprios peccatorum nexus ceu flagella unicuique 
inesse, et suis quemque peccatorum funiculis se 
circumplectentibus flagellari. Pro ornatu aulem ca- 


8] Cant. 1, 3. ** Exod. xxx, 25. *? Psal. cxxxii, 4,2. 
73 Pgal. xvii, 33. 


'* Prov. v, 22. 18 Joan. r1, 15. 


in loco sex mss. νεάνιδες αἰσθόμεναι. Editi, αἶσθα- 
νόμεναι. 

(3) Voculam νῦν ex nostris sex mss. addidimus. 
Nec ita multo infra vulgati libri, εἴρηται τό. At in 
mss. omnibus deest τό. 

(4) Editi, χρυσοῦ. At mss. quinque; χρυσίον. 


ἐξ 


391 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


333. 


pitis aureo, calvitium habebis propter opera tua. A Ue διὰ τὰ ἔργα σου. Ὥσπερ ἐπὶ τῆς κατὰ τὰ 


Quemadmodum ille pre nimia rerum ad odoratum 
attinentium sollicitudine requirentesque erant pre- 
ter naturam,ab his que ex natura sunt,exciderunt ; 
haud enim aeris simplicis aspiratione contente, sed 
unguentis suffimentisque eum imbuentes,postmo- 
dum ne aerem quidem purum, sed pulverem per- 
mistum spiritu duxerunt : hunc ad modum propte- 
rea quod in nativo capillorum ornatu, mulieribus 
pro velamine dato ?5,non permansere, sed reticulis 
quibusdam capillos implicantes,ad fastidium usque 
se ipse adornabant,ornamento etiam naturali spo- 
liate sunt, atque amissis crinibus (quo ornatu ceu 
proprio nativoque ab ipsa natura vestite mulieres 
sunt) eedem facte sunt spectaculum fedissimum. 
Etenim, si foedum est mulieri tonderi aut radi ΤΊ; 
quanto utique fcedias fuerit ipsam deturpari calvi- 
tio, quod tamen eis que sua venustate male utun- 
tur, deformitatem utiliter inducit? Pro tunica au- 
tem clavate purpurg circumcingeris sacco.Id quoque 
sancit Dominusincommodum earum 4884 Έ 6} 
decorem ostentant,hancque fieri jubet permutatio- 
nem. Quandoquidem vestis purpurea mollitiei et 
jactantie materia est el occasio : saccus vero con- 
tritionishumilitatisque comparande facultatem pre- 
bet. Et qui purpura indutus est, abjicere se in ter- 
ram, Deumque adorare fastidit, oavetque ornatui, 
ne scilicet vestis suce color deformetur : qui vero 
amictus est sacco, omnem locum 8ibi ad adoran- 
dum idoneum esse ducit. 

132. Vzns. 25. Εἰ fllius tuus pulcherrimus, quem 
dilexisti, gladio cadet. Preestiterit iis, qui pravis 
moribus essent informandi, preripi morte ante 
adolescentiam quam diutius educatione mala a pa- 
rentibus imbui. Habebas igitur filium, aut-ceepore 
pulcherrimum, aut qui maternis oculis talis esse 
videretur. Hio in ipsa juventute et in etatis flore 
morietur.Et hinc malum augetur, quod nequaquam 
morte sponte proveniente,aut naturali, sed violenta 
sublatus e medio est, utpote per manum hostilem 
gladio sauciatus. Et fortes vestri gladio cadent. Et 
hes dum patietur, ne ulciscendi quidem facultas ei 
guppetet.Nam ulcisci interfectos, eisque qui mero- 
rem conficiunt, vices rependere, in malis solatium 
est. At ne hoo quidem penes te erit. Qui enim etate 
vigent, morituri sunt in bello omnes, adeo ut relin- 
quenda sit etas inutilis sola et imbellis, que cum 
auxilio sit destituta, ad omnia mala toleranda valde 
estexposita,queei inferre visum uerit hostibus. Vkns. 
26.Ee humiliabuntur et lugebunl theca ornatus vestri. 
Thece auri et argenti, vestisque sumptuose et pre- 


1 [ Cor. xi, 15. " ibid. 6. 


(δ) Antiqui duo libri, ἐπέμειναν. Ibidem duo mss., 
ἐν πλοχίοις, Alii duo mss. cum editis unica vooe, 
ἐμπλοχίοις, bene. 

(0) Reg. quartus, τὸ χείρεσθαι. EE 

(T) Reg. quartus, αἰσχροῖς" sed in ora illius ip- 
sius libri legitur, μοχθηροῖς, . 

(8) Veteres quidam libri, ἀντιπεριθαλεῖν. 


ὀσφραντὰ περιεργίας τὰ παρὰ φύσιν ἐπιζητοῦσαι, 
καὶ τῶν χατὰ φύσιν ἐξέπιπτον" οὐχ ἀνεχόμεναι γὰρ 
ἀναπνεῖν ψιλὸν ἀέρα, ἀλλὰ μύροις αὐτὸν καταχρων- 
νῦσαι καὶ θυμιάμασιν, ὕστερον οὐδὲ καθαρὸν ἀέρα, 
ἀλλὰ κονιορτῷ τοῦτον ἀναμεμιγμένον ἀνέπνεον᾽ οὔ- 
vu ἐπειδὴ τῷ ix τῆς φύσεως κόσμῳ τῶν τριχῶν, 
ὃς ἀντὶ περιδολαίου δέδοται ταῖς γυναιξὶν, οὐχ ἐπ- 
ἔμενον (5), ἀλλὰ ἐμπλοχίοις τιςὶ τὰς τρίχας συγκα- 
ταπλέχουσαι, φορτιχῶς ἑαυτὰς ἐχαλλώπιζον, καὶ 
τοῦ χατὰ φύσιν κόσμου ἀπεστερήθησαν, xal iyi- 
vovto ἀωρότατον θέαμα ἐν τῇ ἀπούδολῇ τῶν τριχῶν, 
ὃς οἰκεῖος xal συγγενὴς κόσμος παρ᾽ αὐτῆς τῆς φύ- 
σεως ταῖς γυναιξὶ περιδέδληται. Εἰ γὰρ αἰσχρὸν 
γυναικὶ τὸ κείρασθαι (6) ἢ ξυρᾶσθαι, πόσώὠ δήπου 
αἴσχιον, φαλάκρωμα ἔχειν, ἐπὶ συμφέροντι τὴν δυσ- 
μορφίαν ἐπάγον ταῖς xaxüc τὴν ὥραν διαθεμέναις - 
᾿Αντὶ δὲ τοῦ χιτῶνος τοῦ μεσοπορφύρου περιζώσῃ 
σάχχον. Καὶ τοῦτο ἐπὶ συμφέροντι τῶν ὡραϊζομένων 
οἰκονομῶν ὁ Κύριος τὴν μεταδολὴν ταύτην γενέσθαι 
προστάσσει. Διότι ἡ μὲν πορφυρὶς ἀδρότητος καὶ 
ἀλαζονείας ἐστὶν ἀφορμή᾽ ὁ δὲ σάχχος συντριμμοῦ 
x«l ταπεινώσεώς ἐστιν ἐφόδιον. Καὶ ὁ μὲν τὴν ἀλουρ- 
γίδα περικείμενος, πεσεῖν slc γῆν καὶ προσχυνεῖν 
τὸν Θεὸν χκατοχνεῖ, φειδοῖ τοῦ κόσμου, μὴ τῆς 
ἐσθῆτος τὸ ἄνθος διαλυμήνηται’ ὁ δὲ τὸν σάχχον 
περικείμενος, πάντα τόπον ἐπιτήδειον ἑαυτῷ εἰς 
προσχύνησιν τίθεται. 


132. Καὶ ὁ υἱός σου ὁ κάλλιστος, ὅν ἤγάπησας, 
μαχαίρᾳ πεσεῖται. Τοῖς ἐν ἤθεσι μοχθηροῖς (7) μέλ- 
λουσιν ἀνατρέφεσθαε, λυσιτελέστερον πολλῷ προαπελ- 
θεῖν τῆς ἀχμῆς, ἢ ἐπὶ πλέον τῆς πονηρᾶς τών γο- 
νέων ἀγωγῆς ἀναπίμπλασθαι. Υἱὸν οὖν ἔσχες, ἤτοι 
“τῷ σώματι κάλλιστον, Tj τοῖς μητρικοῖς ὀφθαλμοῖς 
τοιοῦτον φαινόμενον. Οὗτος ἐν αὐτῇ τῇ ἀκμῇ xai 
τῷ ἄνθει τῆς ἡλικίας τεθνήξευς, ^ κὶ ἡ ἐπίτασις 
τοῦ χαχοῦ, οὐ τὸν αὐτόματον, οὐδὲ ἧς φύ- 
σεως θάνατον, ἀλλὰ βιαίως ἐχ πολεμίας χειρὸς, 
τραυματίας μαχαίρᾳ. Καὶ οἱ ἰσχύοντες ὑμῶν μα- 
χαίρᾳ πεσοῦνται, Καὶ ταῦτα παθοῦσα, οὐδὲ τὴν 
πρὸς τὸ ἀμύνασθαι δύναμιν ἔξει, Παραμυθία γὰρ ἐν 
καχοῖς τὸ ἐπαμῦναι τοῖς ἀνῃρημένοις, xal τοῖς ἴσοις 
ἀντιπεριθάλλειν (8) τοὺς λελυπηκότας. Σοὶ Ob οὐδὲ 
τοῦτο ὑπάρξει, Οἱ γὰρ ἐν ἡλικίᾳ πάντες τελευτή- 


Ὦ σουσιν ἐν πολέμῳ, ὥστε τὴν ἄχρηστον ἡλικίαν πε- 


ριλειφθῆναι - ἢ διὰ τὸ ἀδοήθητος εἶναι, εὔχολός 
ἐστι (0) πάντα παθεῖν, ἅπερ ἂν δοκῇ τοῖς πολεμίοις, 
Καὶ ταπεινωθήσονται χαὶ πενθήσουσιν αἱ θῆχαι 
τοῦ χόσμου ὑμῶν. Χρυσίου χαὶ ἀργυρίου ({0) θῆκαι, 


(9) Colb. secundus, ἔσται. ᾿ , 
(10) Sic quinque mss.At editi, χρυσοῦ xal ἀργύ- 
ov, Neo ita multo post, ubi in excusis legitur, πο- 
vtlpov,scriptum invenimus in quinque codicibus, 
βαρυτίμωυ. Sed si paulo diversa est. scriptura, ea- 
dem plane sententia est. 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. IV. 


334 


καὶ ἐσθῆτος πολυτελοῦς, καὶ λίθων βαρυτίμων, ἕως A tiosorum lapidum,quandiu supellectili pretiosa re» 


μὲν ἂν ἔχῃ τὰ χειμήλισ, πολλῆς ἀξιοῦται σπουδῆς 
καὶ ἐπιμελείας " ἐν οἴκοις ὀχυροῖς ἀποχείμενα (11) 
ἐπὶ ὑψηλῶν τόπων, xal μοχλοὶ, xai κλεῖς, καὶ σφρα- 
Υἵδες, καὶ φύλακες, καὶ πάντα τὰ πρὸς ἀσφάλειαν 
καὶ φυλαχὴν ἐπινοούμενα" ἐπειδὰν δὲ χενὰ τῶν χει- 
μηλίων (42) ἀποδειχθῇ, ἠμελημένα καὶ παραῤῥιπτού- 
μενα παρορᾶται. Ταῦτα χαὶ ἡμᾶς ὠφελείτω, ὅτι 
ψυχαὶ, αἱ δεξάμεναι τοῦ θείου λόγου τὴν δωρεὰν, 
ἀποθῆχαι γεγόνασι τῶν τιμίων τοῦ ἐν τοῖς θείοις θὴ- 
σαυροῖς ἀποχεῖσθαι ἀξιαι" ἐπειδὰν δὲ χεναὶ τῶν θείων 
κόσμων ἀποδειχθῶσι, ταπεινωθήσονται ἀποῤῥιφεῖσαι, 
ἀχρηστίαν χαταγνωσθεῖσαι. Διὰ τοῦτο ᾿Πχρειώ- 
θη (13), φησὶν, ᾿Ιεχονίας, ὡς σχεῦος, οὗ οὐχ ἔστι 
χρεία. Ἵνα οὖν μένωμεν ἐν ταῖς βασιλικαῖς ἀπο- 
ϑήχαις, μὴ προδῶμεν τοῖς κλέπταις τὸν πολυτίμη- 
tov μαργαρίτην, ὃν ἐπιστεύθημεν. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ A' (44). 

433. Kel ἐπιλήψονται ἑπτὰ γυναῖχες ἀνθρώπου 
ἑνὸς, λέγουσαι, Τὸν ἄρτον ἡμῶν φαγόμεθα, xai 
τὰ ἱμάτια ἡμῶν περιδαλούμεθα, πλὴν τὸ ὄνομά 
σου κεχλήσθω ἐφ᾽ ἡμᾶς ἄφελε τὸν ὀνειδισμὸν 
ἀφ᾽ ἡμῶν. Ὡς πρὸς τὸ ῥητὸν, δοχεῖ ὀλιγότητα 
᾿ἀνδρῶν ἐκ πολέμων Tj νόσων ἐπιγενομένων τῷ λαῷ 
κατ᾽ ὀργὴν τοῦ Θεοῦ ὁ λόγος σημαίνειν, ὥστε ὑπὲρ 
τοῦ μὴ ἄγονον εἶναι μηδὲ στεῖραν, ἅπερ ἐν κατάρᾳ 
«οἷς πάλαι λελόγισται, ἀπερυθριᾷν τὰς γυναῖκας xai 
ἑνὸς ἀνδρὸς πλείους ἐπιλαμύάνεσθαι, καὶ τὸν ἐπὶ τῇ 


προστασίᾳ πλειόνων γυναιχῶν ἀγῶνα αὐτοῦ παραμυ- 


plentur,studio multo atque diligentia asservantur, 
Bgeponunturque in tutis sedium partibus et in exoel- 
sis locis. Atque adhibentur vectes, olaves, sigilla, 
custodes, ac tandem omnia, que ad munimen et 
custodam sunt excogitata. Sed postquam oapse ista 
supelleetili sunt exinanite, jam neglecto et dereli- 
cte, contemptui habentur. Heo et nobis prosint : 
quippe ee animz,que verbi divini donum &ccepe- 
runt, pretiosarum rerum factz sunt apothece, di- 
gne utique que in divinis thesauris recondantur, 
Cum autem deprehense fuerint divinis ornamentis 
vacue, humiliabuntur utpote abjecte,et de inutili- 
tate damnate. Eam ob rem Inutilis, inquit, factus 
est Jechonias, sicut vas, cujus nullas est usus "*. Ita- 
que ui maneamus id regalibus apothecis,pretiosam 
hano margaritam nobis concreditam furibus ne 


prodamus. 


CAPUT IV. 

133. Vgns. 1. Et. apprehendent septem. mulieres 
hominem unum, dicentes : Panem nostrum manduca- 
bimus, et vestimentis nostris opieremur : ceelerum no- 
men tuum vocetur super nos :aufer opprobriuma 
nobis.Ad litteram quod attinet, 47$ sententia ist-- 
bsc virorum paucitatem que in populo ex bellis, 
aut morbis ob Dei iram contigerat, videtur sigmifi- 
care. Itaque ne qua infecunda aut sterilis esset, 
quod utrumque apud veteres maleditto fuit ob- 
noxium ?,mulieres plures omni pudore posito ap- 
prehendunt virum unum, atque inolestiam quam 


θουμένας λέγειν ^ Τὸν ἄρτον ἡμῶν φαγόμεθα, xal ( ei illud in plures mulieres regimen exhibere potuis- 


τὰ ἱμάτια (45) ἡμῶν περιδαλούμεθα. ᾿Αφεὶς οὖν τὴν 


ἐπὶ τῷ πορισμῷ ἀναγχαίαν μέριμναν, τὸ ὄνομά σοῦ 
χρῆσον ἡμῖν εἰς τὸ διαφυγεῖν ἡμᾶς τὸν ἐπὶ τὰ ἔρη-΄ 


ulq ὀνειδισμόν. Τὸ μὲν κατὰ λέξιν, τοῦτο’ ἡ δὲ ὑπό- 
γοια καὶ μειζόνων ἔρευναν προχαλεῖται ἡμῶν 
ΟΣ οὖν ἐν τόπῳ δυσθεωρήτῳ xal πολὺ τὸ 
δαεσκιασμένον ix τῆς ἀσαφείας ἔχοντι, τοιαύτη τις 
ἡμῖν περὶ τῶν ἑπτὰ γυναιχῶν ἔννοια ὑποπίπτει, ὅτι 
πολλαχοῦ καὶ ὁ βίος οὗτος καὶ ὁ κατὰ σάρχα Ἰσραὴλ 
ἐπὶ τοῦ (46) ἑπτὰ λαμδάνονται. Ὁ μὲν περὶ τὰ ἐν 


γενέσει πράγματα χρόνος, διότι ἀπὸ ἑπτὰ ἡμερῶν 
ἀναχυχλουμένων πληροῦται. Ὅθεν xai ὁ μετὰ τὴν 


κατάστασιν ταύτην αἰὼν, ὀγδόη εἴρηται ἐν τῇ Γρα- 


Ἵ Jerem. xxi, 23. 19 Deut. vir, 14. 


(441) Antiqui quinque libri, ἀποκείμεναι. Editi s0- 
li, ἀποχείμενα. Aliquanto post editi, ὡς ἡμελημέ- 
va, recte, ut nobis quidem videtur. Putamus igitur 
heec ita intelligenda esse, quasi scriptum fuisset, ἕως 

ἂν ταῦτα πράγματα ἔχῃ, etc., quandiu res. ejus- 
modi pretiosam supellectilem, includunt, eto. Quod 
cum non animadverterent librarii, pro ἀποχείμενα 
soripserunt, ἀποχείμεναι, ut vox ἀποχείμεναι ad 
vocem θῆκαι referri posset. At Bocula ὡς in quin- 
que mss. deest. 

^42) Bio nostri libri veteres. Editi vero, τῶν τι- 
μίων κόσμων, pretiosis ornamentis. 


set, solature dicunk : Panem nostrum manducabi- 
mus;et- ves nostris operiemur Ea igitur solli- 
eitudine que ad questum faciendum necessaria est 
omissa nomen tuum nobis commoda, ut solitudinis 
nostre probrum effugiamus et dedecus.Hec est uti. 
que nativa et propria verborumsignificatio : sensus 
autem figuratus ad majora investiganda mentem no- 
stram invitat. Quemadmodum igitur ai versaremur 
in loco quem conspicere vix possis, quemque tene- 
bre multe operiant ob obscuritatem; aliquid ejus- 
modi de his septem mulieribus cogitamus,nimirum 
quod et vita hec, et is qui secundum carnem est 
Israel per septenarium numerum plerumque desi- 


(43) Apud LXX, pro ἠχρειώθη legitur ἠτιμώθη, 
inhonoratus. Ibidem vetus Combefisii codex oum 
aliis tribus, σχεῦος o2. Alter et editi, σκεῦος ὦν, 
corrupte. 

(14) Titulus nullus in mes. positus est. Haud 
longe quinque mss.,xal tà ἱμάτια. Editi, xai τὸ 

τιον. 

(15) Hic veteres duo libri rursus, καὶ τὸ ἱμάτιον. 
Statim editi, πορισμῷ τῶν ἀναγκαίων. At mss. quin- 
que ut in contextu. 

.(46) Libri quinque antiqui, ἐπὶ τοῦ. Editi, ἐπὶ 
τῶν. 


935 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


336 


gnentur.Tempus quidem in rebusinitio oreandis in- A φῇ καὶ ψαλμοὶ ὑπὲρ τῆς ὀγδόης, ἀντὶ τόδ, ὑπὲρ 


sumptum signiflostur,quia septena dierum conver- 
Bione ac circuitione completur 89, Unde οἱ eterni- 
tas statum hunc secutura, in Scriptura dicta est 
Octava. Hinc psalmi pro octava *!, id est, pro se- 
culo huic tempori successuro. Sed et qui in mani- 
festo sunt Judaei *!,et ipsorum regimen sepe de se- 
ptenario numero accipiuntur. Da, inquit, parlem 
ipsis septem, εἰ quidem ipsis octo **.Nam Testamen- 
tum, tum Vetus,tum Novum,testimonium accipere 
debent, quod veniant a Deo,unamque mutuam so- 
cielatem ineant ac concordiam.Itaque mulieres se- 
ptem adumbrant Vetus Testamentum.A pprehendet 
hominem unum, Dominum, qui non unus est ex 
multis,sed t&men unus est. Dicunt, Panem nostrum 
comedemus,hoc est,in nostro substantie modo ma- 
nebimus. Etenim futurorum erimus umbra **, co- 
lestiumqueimagines.Vocetur duntaxat nomen Chri- 
Sti in Veteri Testamento,ut inutilitatis opprobrium 
auferatur. Sed et Israelis synagoga, ea qua detine- 
batur lege destructa, jam libera facta, et cui velit 


τοῦ μετὰ τὸν χρόνον τοῦτον αἰῶνος. Πολλαχοῦ δὲ καὶ 
οἱ ἐν τῷ φανερῷ Ιουδαῖοι, καὶ ἣ κατὰ αὐτοὺς πολι- 
τεία ἐπὶ τοῦ ἑπτὰ λαμθάνονται. Δὸς μερίδα, φησὶ, 
τοῖς ἑπτὰ, καί γε τοῖς ὀχτώ' ὡς καὶ τῆς Παλαιᾶς 
Διαθήχης ὀφειλούσης λαθεῖν τινα μαρτυρίαν ἀπὸ τοῦ 
Θεοῦ Txetv, καὶ τῆς Καινῆς, καὶ εἷς μίαν ἀλλήλαις 
ἐλθεῖν συμφωνίαν, ΑἹ οὖν ἑπτὰ γυναῖκες, $j Διαθήχη 
$ Παλαιά' ἐπιλήψεται ἀνθρώπου ἑνὸς, τοῦ Κυρίου, 
ὃς οὐχὶ εἴς τῶν πολλῶν ἐστιν, ἀλλ᾽ εἷς ἐστι" λέγουσαι, 
ὅτι Τὸν ἄρτον ἡμῶν φαγόμεθα, τουτέστι μενοῦμεν 
(47) ἐπὶ τοῦ ἡμετέρου μέτρου τῆς ὑποστάσεως. Σκχιὰ 
γὰρ ἐσόμεθα τῶν μελλόντων, καὶ εἰκόνες τῶν ἐπου- 
ρανίων. Μόνον τὸ τοῦ Χριστοῦ ὄνομα χεχλήσθω (48) 
τῇ Παλαιᾷ, ἵνα ὁ ὀνειδισμὸς τῆς ἀχρηστίας ἀφαιρεθῇ. 
Δύναται δὲ xmi ἢ συναζωγὴ Ἰσραὴλ, ἀποθανόντος 
τοῦ νόμου ἐν ᾧ κατείχετο, ἐλευθέρα γενομένη (49), 
πρὸς τὸ ᾧ θέλει γαμηθεῖσα, μὴ χρηματίζειν μοιχα- 
λὶς, τῷ νυμφίῳ Λόγῳ προσελθοῦσα, καὶ οἱονεὶ ἐρωτι- 
κῶς ἀντεχομέν"; αὐτοῦ, λέγειν. Τὸ ὄνομά σον χεκλή- 
σθω ἐφ᾽ ἡμᾶς. 


nupta δδ, potest vocari non adultera 9, tametsi ad spongua Verbum accedit, eique veluti amatori com- 
plexu adherescens valet dicere : Nomen tuum vocelu» super nos. 


134. Dictum aulem est a quibusdam, mulieres 
septem septem esse spiritus, quos paulo post enu- 
meraturus est ille ipse propheta, tanquam requie- 
turos super eum, qui ex radice Jesse ceu flos erat 
eraüpturus:spiritum,inquam,sapientis et intellectus, 
spiritum consilii et fortitudinis,spiritum scientie et 
pietatis,spiritum timoris Dei *?.Qui quidem spiritus 
propterea quod declinarent omnes, simulque fierent 
inutiles **, nec haberent in quo amanter requiesce- 
Trent, apprehendunt Domini hominem, ac ea que 
sunt scripta, implent.Nam spiritus scientie et pie- 
tatis vacat,et otiosus manet tum cum non est qui 
intelligat, 4728 aut exquirat Deum **, Atque id 
virtutibus quasi probro est et dedecori, neminem 
reperiri qui eas amplectatur, sed eas, anima que 
ipsas suscipiat deficiente, esse tanquam viduas. 
Quia enim sua ipsarum pulchritudine capere nemi- 
nem possunt, sed permanent in solitudine,per hoc 
et virtutes ipse quasi perstringi videntur. Qui au- 
tem in seipso omne virtutis genus summe et perfe- 
ctissime erat demonstraturus, is aufert ab eis op- 
probrium et ignominiam.Et quoniam ab iis etiam. 
qui Deum ignorabant, scientiam, intelligentiam, 
consilium, fortitudinem, sapientiam, pietatemque 


excoli compertum est, postulant Christi nomen su- D 


per se invocari. 

135. Vgns. 2. [n die autem illa splendescet Do- 
minus in consilio cum gloria super terram, ut exal- 
tet et glorificet quod derelictum est ex Israel. Iatheeo 


80 Gen. 11, ὁ. *! Psal. vi. 1, et x1, 4, 
39. * Rom.vir, 3. 51 [ga. xi, 2-3. 


it) Veteres tre8 libri, μένομεν. Statim editi, 
ἐσόμεθα καὶ τύπος τῶν. Αἱ illud, xa? τύπος, in. no- 
&tris mss. non legitur, ob idque deletum est. 

48) Antiqui duo libri, χυκλήσθω. Alii tres cum 
editis, ἐπικεκλήσθω, 

(49) Editi, γινομένη. Αἴ mss. quinque. γενομένη. 


*! Rom. r1, 28. 
88 Psal. xri, 3. 


434. Εἴρηται δέ τισιν, ὅτι αἱ ἑπτὰ γυναῖχες ἑπτὰ 
πνεύματά εἶσιν, ἃ μιχρὸν ὕστερον ὁ αὐτὸς οὗτος προ- 
φήτης κχαταριθμεῖσθαι μέλλει, ὡς ἐπαναπάνόμενα 
ἐπὶ τὸν ἐχ τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ ἐξανθήσειν μέλλοντα" 
πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ 
ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεδείας, πνεῦμα φό- 
6ou Θεοῦ ἅπερ διὰ τὸ πάντας ἐχχλῖναι, xal ἅμα 
ἀχρειωθῆναι, οὐκ ἔχοντα ᾧ ἐπαναπαύσεται ἀγαπη- 
τῶς, τοῦ χατὰ τὸν Κύριον ἀνθρώπου λαδόμενα, ποιεῖ 
τὰ ἀκλαγεγραμμένα. ᾿Αργεῖ γὰρ τὸ πνεῦμα τῆς γνώ- 
σεως xal τῆς εὐσεθείας ἐν καιροῖς, ὅτε οὐχ ἔτιν ὁ 
συνιὼν, οὐκ ἔστιν ὁ ἐχζητῶν τὸν Θεόν" xal οἱονεὶ 


᾿δνείδός ἔστι ταῖς ἀρεταῖς τὸ μηδένα εἶναι τὸν ἀντ- 


ἐχόμενον αὐτῶν, ἀλλ᾽ οἷονεὶ χηρεύειν αὐτὰς ἀπορίᾳ 
τῆς ὑποδεχομένης αὐτὰς ψυχῆς. “ὸ γὰμ μηδένα δυ- 
νηθῆναι ἐλεῖν τῷ οἰκείῳ κάλλει, ἀλλ᾽ ive, τῇ 
ἐρημίᾳ, ὥσπερ καὶ τῶν ἀρετῶν δοκεῖ χαθάπτεσθαι. 
Ὁ ὃὲ ἐν ἑαυτῷ (20) πᾶν εἶδος ἀρετῆς κατὰ τὴν üxpav 
τελείωσιν ἐπιδειχνύναι μέλλων, ἀφαιρεῖ τὸν ὀνειδι- 
σμὸν ἀπ᾽ αὐτῶν. Καὶ ἐπειδὴ χαὶ παρὰ τοῖς ἀγνοοῦ- 
σι τὸν Θεὸν δοχοῦσιν ἐπιτηδεύεσθαι γνῶσις, xal 
σύνεσις, xal βουλὴ, xai ἰσχὺς, καὶ σοφία, xai 
εὐσέδεια, ἀξιοῦσι τὸ Χριστοῦ ὄνομα ἐπιχεκλῆσθαι 
αὐταὶς. 


435. Τῇ δὲ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐπιλάμψει ὁ Κύριος 
ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς, τοῦ ὀψῶσαι 
καὶ (21) δοξάσαι τὸ κεταλειφθὲν τοῦ Ισραήλ. 
*! Eccle. ΧΙ, 2. ** Coloss. 11, 17. 8 I Cor.vir, 
89 ibid. 2. 

(20) Antiqui quinque libri, ἑαυτῷ. Editi, αὐτῷ * 
qua de Christo Domino accipienda esse, satis, ni 
fallor, a quovis intelligitur. 


(24) Editi et Reg. tertius, καὶ τοῦ: Alii quatuor 
mss8., xal. 


COMMENT. IN I8BAIAM PROPHETAM. CAP. IV. 


338 


Σονάδει ταῦτα τοῖς προαποδεδομένοις. Ob γὰρ ἐπελά- À cum iis que superius tradita sunt, concinunt. Quem 


ὄοντο al ἑπτὰ γυναῖχες ὡς (22) ἀνδρὸς, οὗτος ὡς Κύ- 
ριος ἐπιλάμψει. ᾿Επειδὴ γὰρ ἀντεποιήθησαν τοῦ τὸ 
ὄνομα αὐτοῦ χεκλῆσθαι ἐπ᾿ αὐταῖς, ἀποδεχόμενος αὐ- 
τῶν τὴν προθυμίαν ὁ Θεὸς, ἐπιλάμψει αὐταῖς ἐν 
βουλᾷ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς" τουτέστι, κεχριμένως 
xal βεδουλευμένως, τὸ ἐκ τῆς χρίσεως ἀγαθὸν χαρι- 
ζόμενος, καὶ οὐκ ἀδουλεύτως, οὐδὲ ἐχχεχυμένως. 
Ἡμέρα δὲ αὕτη (23) ἐστὶν, ἐν ἢ ἐπιλάμψει ὁ Θεὸς 
ἐν βουλῇ μετὰ δόξης" αὕτη ἣν αὐτὸς ποιεῖ ὁ ἥλιος τῆς 
δικαιοσύνης, ὁ Κύριος ἡμῶν, ὁ διδάσχων περὶ ἕαυ- 
τοῦ, ὅτι ἕως ἐστὶν dv τῷ χόσμῳ, φῶς ἔστι τοῦ 
κόσμου" διὸ xal παρήνει, ἐργάζεσθαι ἕως ἡμέρα ἐστί. 
Σημειωτέον δὲ, ὅτι xav! ἄλλην καὶ ἄλλην ἐπίνοιαν 
καὶ ἡμέρα λέγεται ὁ παρὼν βίος, καὶ νὺξ ἡ τῆς κρί- 
σεως ἡμέρα. Καὶ πάλιν, νὺξ μὲν, ἡ παροῦσα xatá- 
στασις, ἡμέρα δὲ, ὁ προσδοχώμενος αἰών. Τὸ μὲν γὰρ, 
᾿Εργάζεσθε (24) ἕως ἡμέρα ἐστὶ, σαφῶς εἰς τὸν βίον 
τοῦτον φέρει τὰν πεφωτισμένον τῇ Χριστοῦ ἐπιγνώ- 
σει’ τὸ δὲ, Ἔρχεται τὺξ, περὶ τοῦ μέλλοντος αἰῶ- 
νος εἴρηται, διὰ τὸ σκυθρωπὸν καὶ ἐπίπονον τῶν 
ἐν ἀμαρτίαις εὑρισχομένων τῆς προσηγορίας ταύτης 
ἀξιουμένου. Καθὸ καὶ ὁ προφήτης πρὸς τοὺς ἐν ἔρ- 
ἴοῖς μὲν πονηροῖς ὄντας, ἐπείγοντας δὲ τὴν ἡμέραν 
τῆς ἀντακοδόσεως, Ἵνα τί ὑμῖν, φησὶν, ἡ ἡμέρα 
Κυρίου ; Καὶ αὕτη ἐστὶ σχότος, καὶ οὐ φῶς. Ἔμ- 
καλιν δὲ καὶ (25) ὁ ᾿Απόστολος νύχτα μὲν λέγει τὸν 
βίον τοῦτον, καὶ διὰ τὴν ἐν αὐτῷ σύγχυσιν, καὶ τὴν 
ἐκ τῆς σαρχὸς χαὶ τῶν βιωτικῶν φροντίδων ἐγγινο- 
μένην (26) τῷ vip, ὡς τὰ πολλὰ, ἐπισχότησιν᾽ ἡ μέραν 
δὲ, τὸν χρόνον τῆς ἀναστάσεως, ἐν τῷ λέγειν: 'H 
vbE προέχοψεν (27), ἡ δὲ ἡμέρα ἤγγικε. Καθ᾿ ὁπο- 
τέραν οὖν ἐὰν βουληθῇς ἐχδοχὴν, ἐπιλάμψει ὁ Θεὸς ἐν 
βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς. Ἐπεὶ οὖν μετὰ βου- 
λῇς ἐπιλάμπει, ἑαυτοὺς ἀξίους ποιήσωμεν πρὸς τὸ 


χωρῆσαι τὸν φωτισμὸν αὐτοῦ, ὥστε τὸν κατὰ &vae- ^ 


χίαν τῆς ἐν ἐχάστῳ ἐπιτηδειότητος τὴν ἔλλαμψιν χα- 
ριζόμενον, bv μείζονι τῇ κατὰ τὴν ψυχὴν ἡμῶν προ- 
Φυνέφ' μοίζονα xal τελειότερα καὶ τὰ παρ᾽ αὐτοῦ 
παρασχεῖν. Καὶ ὀψώσει (28) τὸ καταλειφθὲν τοῦ 
ἸΙσραήλ' τουτέστιν, ἐπάνω ποιήσει τῶν ὑλιχῶν, καὶ 
τῇ θεωρίᾳ προσάξει τῶν ἀσωμάτων τὸ κατ᾽ ἐχλογὴν 
χάριτος λεῖμμα τοῦ Ἰσραήλ. Εἰ δὲ καὶ τὴν δόξαν, ἣν 
δοξασθήσονται οἱ ἅγιοι. κατὰ τὸ ἀρέσχον τῇ Γραφῇ 
ποθεῖς μαθεῖν, νόησόν μοι τὴν περὶ τὸ ἡγεμονιχὸν 
τῶν τὰ μεγάλα xai θεῖα θεωρούντων ἱεροπρεπῆ χα- 


enim mulieres septem apprehenderunt uti virum, 
ille effulgebit tanquam Dominus. Nam quia nomen 
ipsius super se vocari desideravere, Deus deside- 
rium earum comprobans, illucescet ipsis in consi- 
lio cum gloria super terram ; hoo est certo judicio 
et consilio, non inconsulte aut effuse id quod ex 
judicio bonum est tribuens. Dies autem ipsa est, 
in qua fulgebit Deus in consilio cum gloria. Dies 
est ipsa, quam facit ipse Sol justitie *, Dominus 
noster, qui hoc de seipso docet, se quandiu est in 
mundo, mundi esse lucem : quocirca admonebat 
ut operarentur donec dies est ?. Adnotandum au- 
tem est, juxta aliam et aliam notionem, diem dici 
etiam presentem vitam, noctem vero judicii diem. 
Et rursus, nox quidem presens est status, dieg 
vero, illud quod speratur seculum. Nam illud, 
Operamini donec dies est, clare ad hanc vitam refert 
utpote Christi cognitione illustratam; hoc autem, 
Venit noz **, dictum est de futuro seculo, quod ob 
eorum qui in peccatis deprehenduntur moestitiam 
80 laborem, sic appellatum est. Quemadmodum et 
propheta eos compellat qui licet in operibus flagi- 
tiosis versarentur, nihilominus tamen diem remu- 
nerationis urgebant : Utquid, inquit, vobis dies Do- 
mini ? el ipsa est tenebre, et non lux 38. Rursus au- 
tem et Apostolus noctem quidem vocat hane vitam, 
ob tumultum ipsius et perturbationem, itemque,ob 
tenebras plerumque a carne eta seculi hujus solli- 
citudinibus menti offusas ; diem vero vocet resur- 
rectionis tempus, cum dioit: Nox progressa est, dies 
autem appropinquavit **. Itaque utravis significatione 
acceperis illucescet Deus in eonsilio cum gloria su- 
per terram. Quoniarg igitur oum consilio illucescit, 
nosmetipsos-reddamus dignos qui ejus splendorem 
suscipiamus, sicut qui singulis, prout idonei sunt, 
fulgorem suum largitur,pro majori animse nostro 
studio dona etiam majora perfectioraque submini- 
Stret. Et exaltabit quod dereliclum est ex Israel ; hoo 
41 A est,reliquiagsIsraelis seeundum electionem gra- 
tis, supra terrena et crassa attollet,atque ad rerum 
incorporearum provehet contemplationem. Quod sl 
gloriam, qua afficiendi sunt sancti, disoere cupis 
juxta Scripture placitum; excogita, quasso, sacrum 
illum statum, in quo mens animusque eorum qui 
magna ac divina contemplantur, consistit. Qualis 


τάστασιν, ὁποία ἦν πεοὶ Μωύσέα, ὃτε κατηξιώθη iv D erat Moysis status tum cum dignus habitus est, qui 


* Malach. 1v, 2. 91 Joan. ix, 4. 


(22) Vooem ἑνός, qus in editis voci ἀνδρός ad- 
juncta erat, auctoritate nostrorum quinque co- 
dicum delevimus. Mox Colb. secundus cum Reg. 
itidem secundo οὗτος ὡς Κύριος ἐπιλαμδάνεται, xal 
ἐπιλάμψει, Hic uti Dominus apprehenditur, et illu- 
cescet. 

(23) Sio veteres aliquot libri. At editi, αὐτῆς. 

Sic Regii secundus et quartus. Alii tres mss. 
et editi, ἐργάζεσθαι" ubi preterea notandum, vocu- 
lam ἕως in editis deesse, sed ex multis mss. addi- 
tam fuisse. Subinde quinque mss. , ἐπιγνώσει, Editi, 


Ὑνώσει. 


82 ibid. ** Amos v, 18. 9* Rom. xri, 12, 5 Rom. zi, 5. 


(25) Addita est conjunctio x«l ex quinque libris 
antiquis. 
) Editi, ἐπιγινομένην. Αἱ mss. ut in contextu. 
[2 In Vulgata Rom. xin, 42, legitur nox prze- 
cessit : sed non desunt qui existiment erratum esse 
librariorum, qui, quod aut parum attenti essent, 
&ut ignari, levi eque ac facili mutatione ex pro- 
cessit. effecerunt przecessit. Statim tres mss., ἐπι- 
λάμπει. Reg. secundus, ἐχλάμπει. Editi vero et Reg. 
tertius, ἐπιλάμψει. 
(28) Editi, ὑψώσει xal δοξάσει. At quinque mss., 
ὀψώσει. 


889 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


340 


Deum conspiceret ὅδ. Quoniam igitur affulgebit Α θεωρίᾳ τοῦ Θεοῦ γενέσθαι, Ἐπεὶ οὖν ἐοιλάμ- 


Deus in consilio cum gloria, his duobus duo ad- 
junxit, nimirum, ut exaltet et glorificet : quo in- 
telligas munus esse consilii exaltare glorie vero 
glorificare. 

136. Vgns. 3. Et erit, quod reliquum fuerit in Sion 
et quod relictum fuerit in Jerusalem, sancti vocabun- 
tur omnes. scripti ad vilam in. Jerusalem. Reliquie 
Israelis secundum electionem gratie ***, vocabuntur 
sancti, et conscribentur ad vitam in Jerusalem, il- 
lustrati Dei adventu, et gloria ipsius exaltati. Sancti 
vocabuntur hi, quos sibi ipsi reliquit Deus, quod 
imitati sint eos qui non curvaverunt genu ante 
Baal *.Quanam autem ratione alios quidem in Sion, 
alios vero in Jerusalem? Quia in iis qui ad salutem 
pertingunt, discrimen est : quandoquidem unus- 
quisque in suo ordine * bonis a Deo paratis fruitu- 
rus est, eorumque futurus est particeps. Sed quo- 
niam pauci sunt qui salutem consequantur **, non 
plurali, sed singulari numero sensum reddidit Scri- 
ptura. Non enim dixit : Qui fuere relicti; sed, Quod 
relictum est. Id autem quod derelictum est in Sion, 
videtur ordo esse deterior,veluti dimissus ab iis qui 

n anteriora festinant : qui autein ordo perfectior 
est, pro operum merito sedem in ipsa Jerusalem 
videtur obtinuisse. Quin et historia ipsa suggerit 
nobis ordinum differentiam,ex eo quod Sion civitas 
vetus sit et deterior; Jerusalem vero regia civitas 
sit, in qua viget sanctimonia. Certe hi omnes scri- 
bentur ad vitam in Jerusalem,atque beatus est quis- 
quis habebitur dignus, qui conscribatur in Jerusa- 


lem. Etenim viventium librum in quo scripti sunt C 


Christi discipuli, in illa Jerusalem reperiri conde- 
cet. Gaudete enim, inquit, qtd nomina vestra scripta 
sunt in celis !. Quoniam autem verbis hi$, SePfpt; in 
Jerusalem, adjungitur illud, In vitam ; necessarium 
fuerit scire utrum sint quidam qui scribantur qui- 
dem,sed non ad vitam, juxta Jeremiam dicentem : 
Qui recesserunt, in terra scribantur ἃ. Itaque juxta 
huno sensum due intelligi possunt descriptiones : 
una quidem eorum est qui ad vitam, altera autem 
eorum qui scribuntur ad perditionem. Atque sepe 
contingit Soripture permutatio, uti cum a virtute 
ad malitiam dilabimuur. Nam verba hec : Deleantur 
de libro viventium, el cum justis non scribantur? ; 
item istheo : Dele et me de libro tuo *; dicuntur de 


ψει (29) ὁ Θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης, πρὸς δύο 
ταῦτα δύ) ἐπήγαγε, τὸ ὕψωσαι, καὶ δοξάσαι: ὡς 
νοεῖσθαι βουλῆς μὲν ἔργον τὴν ὕψωσιν, δόξης δὲ τὸ 
δοξάσαι. 

136. Καὶ ἔσται τὸ (30) ὑπολειφθεν ἐν Σιὼν, καὶ 
τὸ καταλειφθὲν ἐν “Ἱερουσαλὴμ, ἅγιοι χληθή- 
σονται πάντες οἱ γραφέντες εἷς ζωὴν ἐν Ἱερουσα- 
λήμ. Τὸ κατ’ ἐκλογὴν χάριτος λεῖμμα τοῦ ᾿Ισραὴλ 
ἅγιοι χληθήσονται" χαὶ ἐγγραφήσονται εἰς ζωὴν ἐν 
Ἱερουσαλὴμ οἱ φωτισθέντες τῇ ἐπιφανείᾳ τοῦ Θεοῦ, 
καὶ ὑψωθέντες τῇ δόξῃ αὐτοῦ. Οὗτοι ἅγιοι κληθήσον- 
ται, οὖς καὶ χατέλιπεν ἑαυτῷ ὁ Θεὸς, κατὰ μίμησιν 
τῶν μὴ καμψάντων γόνυ τῇ Βάαλ. Διὰ τί δὲ τοὺς 
μὲν ἐν Σιὼν, τοὺς δὲ ἐν Ἱερουσαλήμ; “Ὅτι xal τῶν 
σωζομένων ἐστὶ διαφοφὰ, ἐχάστου ἐν τῷ ἰδίῳ τάγμα- 
τι τῆς ἀπολαύσεως τῶν παρὰ Θεοῦ ἀγαθῶν μεθέξον- 
τος. ᾿Επειδὴ δὲ ὀλίγοι οἱ σωζόμενοι, οὐ πληθυντιχῶς, 
ἀλλ᾽ ἑνικῶς ὁ λόγος ἐξέδωχεν. Οὐ γὰρ εἶπεν, Οἱ xa- 
ταλειφθέντες, ἀλλὰ, Τὸ καταλειφθέν. Ἔοικε δὲ τὸ 
μὲν ὑπολειφθὲν ἐν Σιὼν, τὸ ὑποδεέστερον εἶναι τάγμα, 
οἱονεὶ ἐναφεθὲν ὑπὸ τῶν ἐπειγομένων εἰς τὸ ἔμ- 
προσθεν᾽ τὸ δὲ τελειότερον, διὰ τὴν τῶν ἔργων 
ἀξίαν (34), τῆς ἐν αὐτῇ τῇ Ἱερουσαλὴμ καθιδρύσεως 
ἠψιῶσθαι. Ὑποδάλλει δὲ ἡμῖν καὶ ἡ ἱστορία τῶν τα- 
μάτων τὸ διάφορον, ἐκ toà τὴν μὲν Σιὼν τὴν ἀρ- 
χαίαν εἶναι πόλιν, καὶ ὑποδεεστέραν' τὴν δὲ "Iepou- 
σαλὴμ, τὴν βασιλεύουσαν, ἐν ἦ τὸ ἀγίασμα. Ἡάντες 
μέντοι οὗτοι (32) γραφήσονται εἰς ζωὴν ἐν Ἱερουσα- 
j$p* καὶ μαχάριος ὁ τῆς ἐν Ἱερουσαλὴμ χαταγρα- 
erc ἀξιούμενος. ᾽ν ἐχείνη γὰρ ἔοιχεν εἶναι τῇ 
Ἱερουσαλὴμ 3j βίδλος τῶν ζώντων, ἐν ἦ γράφονται οἱ 
μαθηταὶ τοῦ Χριστοῦ, Χαίρετε γὰρ, φησὶν, ὅτι τὰ 
ὀνόματα ὑμῶν γεγραμμενα ἐστὶν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. 
᾿Ἐπειδὴ δὲ πρόσκειται τῷ, Ol γραφέντες ἕν “Ἱερου- 
“σαλχὴβ᾽ τὸ Et ζωὴν, ἐπιστῆσαι ἀναγκαῖον, μήπο- 
τέ εἰσί τινες οἱ γρφφόμενρι μὲν, οὐκ εἷς ζωὴν δὲ, 
κατὰ τὸν Ἱερεμίαν λέγοντα" "Áo ἐπὶ τῆς 
γῆς γραφήτωσαν' ὥστε κατὰ τοῦτο δύο 'κατα- 
γραφὰς νοεῖσθαι’ τῶν μὲν εἷς ζωὴν, τῶν δὲ εἷς ἀκ- 
ὦλειαν᾽ καὶ εἶναι πολλάκις καὶ μεταδολὴν τῆς Γρα- 
φῆς, ὅταν xal ἡμεῖς εἰς καχίαν ἀπὸ ἀρετῆς μεταπέ- 
σωμεν. Τὸ γὰρ, ᾿Ἐξαλειφθήτωσαν ix βίδλου ζών- 
των, καὶ μετὰ δικαίων μὴ γραφήτωσαν’ καὶ τὸ, 
Ἐξάχειψον κἀμὲ ἀπὸ τῆς βίόλου σου ὡς ἤδη 
τῆς ἕν τῇ OX τοῦ θεοῦ καταγραφῆς ἠξιωμένων λέ- 


quibusdam tanquam jam digni essent habiti qui ἢ γεται. 


in Dei libro conscriberentur. 

137. VEns. 4. Quia abluet Dominus sordes filiorum 
el filiarum Sion, et sanguinem Jerusalem purgabit ex 
medio eorum, in spiritu judicii et in spiritu combu- 
slionis, Verba hec idem perspicue 475 prenun- 
liant, quod Joannes de Domino dixit : Ipse est qui 
vos baptixabil in. Spiritu sancto et igne*; de se ipso 


137. Ὅτι ἐχπλυνεῖ Κύριος τὸν ρύπον τῶς υἱῶν 
καὶ τῶν θυγατέρων Σιὼν, καὶ τὸ αἷμα Ἱερουσα- 
λὴμ ἐχχαθαριεῖ Ex μέσου αὐτῶν, ἕν πνεύματι xpl- 
σίως, xal ἐν πνεύματι καύσεως. Τρανῶς τὰ αὐτὰ 
τῷ Ἰωάννῃ ὁ λόγος προαγορεύει, περὶ τοῦ Kuplou 
λέγοντι, ὅτι Αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἕν Πνεύματι 


*6 Exod. ΧΧχχι, 14, 23. 965 Rom. ΧΙ, 5. *' III Reg. xix, 18; Rom. xi, 4. 551 Cor. xv, 23. 39) Matth. xx, 16. 


! Luc. r, 20. 


29) Antiqui duo libri, ἔλαμψεν, 
t 30) Editi, Καὶ ἔσται xal. Αἱ mss. aliquot, Καὶ 
σται. 


3 Jer. xvit, 13. 3 Psal. rxvir, 29. 


ὁ Exod. xxxi1t, 32. 


5 Matth. ri1, 14. 


91) Reg. quartus, ἀξίωσιν. 
32) Editi, μὲν τοιοῦτοι. At mss. tres ita, ut edi- 
dimus. D. 


- 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. IV. 


342 


ἁγίῳ καὶ πυρί᾽ περὶ δὲ ἑαυτοῦ, ὅτι Ἐγὼ μὲν ὑμᾶς A autem ait : Ego quidem vos baptizo in aqua in. pa- 


βαπτίζω ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν. ᾿Επεὶ γοὖν (33) 
ἀμφότερα συνῆψεν ὁ Κύριος, τό τε 'EE ὕδατος slo 
μετάνοιαν, χαὶ τὸ Ἐχ Πνεύματος εἰς ἀναγέννη- 
σιν (34), καὶ ὁ λόγος αἰνίσσεται ἀμφότερα τὰ βαπτί- 
σματα. Μήποτε τρεῖς εἶσιν αἱ ἐπίνοιαι τοῦ βαπτίσμα- 
τος, ὃ τε τοῦ ῥὅπου χαθαρισμὸς, καὶ ἡ διὰ τοῦ Hvs$- 
ματος ἀναγέννησις, χαὶ ἡ ἐν τῷ πυρὶ τῆς χρίσεως 
βάσανος, ὥστε τὸ μὲν ἔχπλύνειν πρὸς τὴν ὧδΨ ἀπο- 
θεσιν τῆς ἁμαρτίας Aap6dvesgai* τὸ δὲ πνεύματι 
κρίσεως, καὶ πνεύματι καύσεως, πρὸς τὴν ἐν τῷ 
μέλλοντι αἰῶνι διὰ τοῦ πυρὸς δοχιμασίαν. Δέονται δὲ 
αἱ μὲν κατ᾽ ἄγνοιαν ἁμαρτίαι, οἷνεὶ ῥύπος τις οὖσαι, 
τὴν ἐπιφάνειαν τῆς ψυχῆς ἀφανίζουσαι, xal τῷ φυσι - 
κῷ κάλλει αὐτῆς λυμαινόμεναι, τοῦ ἐχ τῆς πλύσεως 
καθαρισμοῦ" αἱ δὲ πρὸς θάνατον ἁμαρτίαι τῶν ἔχου- 
σίως ἐξαμαρτανόντων, μετὰ τὸ λαδεῖν τὴν ἐπίγνω- 
σιν, αἷμα προσαγορεύονται, δεόμεναι τῆς ἐν τῳ xaó- 
ματι χρίσεως. ᾿Επεὶ οὖν ὁ ἐξομολογούμενος χαὶ πλυ- 
θῆναι ἀξιοῖ καὶ χαθαρισθῆναι, καὶ τὴν μὲν ἀνομίαν 
πλύσεώς φησι δεῖσθαι, τὴν δὲ ἁμαρτίαν καθαρισμοῦ, 
λέγων. Ἐπὶ πλεῖον πλῦνόν με ἀπὸ τῆς ἀνομίας 
μου, καὶ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας μου χαθάρισόν με. Οἱ 
μὲν πᾶντη ἀνήχοοι τῶν θείων μαθημάτων, πρὶν μα- 
θεῖν τὸν λόγον ἡμαρτηχότες, οἱονεὶ ἐῤῥυπωμένοι, 
τοῦ ἀπὸ τοῦ ὕδατος δέονται χαθαρισμοῦ' οἱ δὲ μετὰ 
τὸ λαδεῖν τὴν ζωὴν ἐπιδουλεύοντες ἑαυτοῖς, alpa- 
τι (35) ὄντες ἔνοχοι, τοῦ Ex τοῦ πυρὸς δέονται χαθα- 
ρισμοῦ. Ἔστι δὲ καὶ ἁπλούστερον ἐχλάδεϊν. Ὅτι τὰ 
μὲν ἐπιπόλαια τῶν ἁμαρτημάτων (36) ῥύπῳ τινὶ 
ἔοικε᾽ τὰ δὲ διὰ βάθους ἐκ διαθέσεως τῆς πρὸς τὸ 


nilentiam δ. Quoniam igitur utrumque conjunxit 
Dominus, illud, Ex aqua in penitentiam : item 
illud, Ex epiritu in regenerationem ; etiam baptisma 
utrumque designat Scriptura. Equidem haud soio 
an tres sint baptismatis acceptiones, expurgatio 
Bordium, regeneratio per Spiritum, et ea que in 
igne judicii fit probatio : adeo ut ablutio quidem de 
ea peccati depositione, que hoc tempore fit, acci- 
piatur, he vero dictiones, spiritu judicii, et spiritu 
combustionis, ad probationem per ignem in futuro 
seculo exigendam referantur. Sed admissa per 
ignorantiam peccata, cum sint veluti sordes que- 
dam, que anime superficiem corrumpunt, ejusque 
nativam deformant pulchritudinem; expurgatione 


p que per lavationem accessura sit indigent : que 


vero ad mortem ducunt peccata, eorum, qui post 
acceptam cognitionem voluntarie delinquunt, san- 
guis vocantur,ac ustionis judicio egent. Quisquis 
igitur confitetur, seque ablui postulat et expurgari, 
fatetur suam quidem iniquitatem lotura, pecca- 
tum vero expurgatione indigere, cum ait : Amplíus 
lava me ab iniquitate mea, et a peccato meo munda 
me 5. Qui certe de divinis documentis nihil omaino 
audivere, si priusquam verbum discerent, peccave- 
re,ii uti sordibus operti indigent ut per aquam 
purgentur : qui vero post acceptam vitam sibi ipsi: 
insidiantes, reddunt se sanguini obnoxios, necesse 
est, hos purgari per ignem. Quin et illud simplicius 
potest explicari. Siquidem sita in superficie delicta 
similia sunt sordibus quibusdam : pgocata vero ex 


κακὸν τῶν πλημμελούντων ἀμαρτανόμενα αἵματι C delinquentium affectu in malum propendenti alte 


παρειχάζεται. Διὸ καὶ ἐχ μέσου τῶν ἡμαρτηχότων 
διὰ τῆς τοῦ πνεύματος χαύσεως εχχαθαρίζεσθαι τὸ 
αἶμα λέγεται. 

138. Καὶ ἥξει, καὶ ἔσται πᾶς τόπος τοῦ ὅρουζ' 
Σιὼν, καὶ πάντα τὰ περὶ κύχλῳ αὐτῆς σχιάσει 
νεφέλη ἡμέρας, καὶ ὡς καπνοῦ (37), xxl ὡς φω- 

᾿ o νυχτὸς, πάσῃ τῇ δόξῃ σχεπασθή- 

. Καὶ ἔσται εἴς σκιὰν ἀπὸ χαύματος, καὶ ἐν 
σχέπῃ, xal ἐν ἀποχρύφῳ ἀπὸ σχληρότητος καὶ 
δετοῦ. Μετὰ τὴν ὑπὸ τοῦ λουτροῦ χάθαρσιν, xal τὴν 
ἐχ μετανοίας ἁποχάθαρσιν (38), ἥξει, φησὶ, καιρὸς, 
ὅτε πᾶς τόπος οἰχειωθήσεται τῷ ὄρει Σιών’ τουτ- 
ἐστιν, ὀψηλὸς, καὶ τῶν οὐρανίων εἶναι σχοπευτιχὸς 


χαταξιωθήσεται. Μετὰ τὸ ἐπιλαδέσθαι ἀνδρὸς (39) τὰς 


impressa, sanguini comparantur, Quapropter ex- 
purgandus dicitur gapguís de medio etiam eorum 
qui.peceexero.per/Bpiritus ustionem. 

-. 438. Vzns. 5. Et veniet, et eril omnis locus mon- 
tis Sion, eL omnia quz in circuitu ejus sunt, ob- 
umbrabit nubes per diem, et tanquam fumo, et 
lanquam luce ardenle per noctem; omni gloria pro- 
tegelur. EL erit in. umbram ab astu, et in pro- 
Lectionem, et in. absconsionem ab asperitate et plu- 
via. Postquam facta purgatio est per lavacrum, 
et post. expurgationem que flt per poenitentiam, 
tempus, inquit, veniet, cum locus omnis cum 
monte Sion necessitudinem affinitatemque habebit ; 
hoc est, erit sublimis, ac dignus idoneusque effi- 


ἑπτὰ γυναῖχας, καὶ ἐπιλάμψαι Κύριον μετὰ δόξης ἐν [) cietur, ex quo spectentur celestia. Posteaquam ap- 


βουλῇ, τοῦ ὀψῶσαι xai δοξάσαι τὸ χαταλειφθὲν τοῦ 
* Matth. m, 11. ** Psal. rz, 4. 


33) Codices aliquot, οὖν. 

34) Combefisius putat aliquid post vocem &va- 
ἔννησιν deesse; et de suo confidenter addit, καὶ 
x πυρός, eL ex igne. Nec satis habuit id fecisse; 
preterea paulo superius pro illo, ὁ Κύριος, ait le- 
gendum, ὁ πρόδρομος, przcursor. Hic, ut alibi pas- 
sim, sibi multum tribuit vir alioqui doctissimus : 
nos inaudaces libentius libros tum manu exaratos 
tum typis desoriptos sequimur. 

(35) aiti, ἑαυτοὺς, αἵματος. At uterque Combef. 
et alii tres, ἑαυτοῖς, αἵματι. 


prehenderint virum mulieres septem, et illuxerit 


30) Reg. primus, τῶν á tv, Btatim editi et 

amus ms., Faptocitovea:. AI tres m88., παρειχά- 
gTat. 

' 37) Ita veteres quatuor libri; nec aliter apud 
LXX aut apud Eusebium legitur. Antiquus Combe- 
fisii codex, χαπνός. Editi, χαπνόν. Mox editi, xal 
πάτῃ. Vocula xal in mss. non reperitur. 

(38) Veteres tres libri, καὶ τὴν ἐκ τοῦ πυρὸς dmo- 
κατάστασιν, post redintegrationem qua fll per ignem. 
Leotio optima. 

(39) Addita est vox, ἀνδρός, ex Reg. quarto. 


943 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


944 


Dominus cum gloria in consilio, ut exaltet et gloria À Ἰσραήλ' ὅτε xai ἅγιοι ἐχλήθησαν, διὰ τὸ ἐχπλυθῇ- 


afficiat reliquias Israelis; cumque sordibus filiarum 
Sion ablutis, ac sanguine de medio eorum expur- 
gato, sancti vocali fuerint, 446 tum ea que in 
cirouitu Jerusalem sunt, obumbrabit nubes per 
diem, ita ut umbram suppeditet ad coercendum 858" 
tum, protegatque ab asperitate ac pluvia; et lux 
aocensa occupet noctem, sitque gloria quasi fumus 
quidam qui omnia apprebendit. Arbitramur autem 
hec promitti iis qui requie fuerint digni. Nam cum 
in domo Patris mansiones multe sint ", divergeque 
conditionum dístributiones reserventurin illa heere- 
ditatis terra, quam possessuri mites sunt, com- 
pertum est aliquos quidem in splendore visionis 
Dei, aliquos vero sub tegmine coelestium virtutum 
requieturos, alios denique in gloria ex illa luce 
quasi ex fumo resiliente occultatum iri. Fortasse 
autem ipsi Sion lux affulgebit, atque loca ei cir- 
cumjecta per diem illustrabit nubes, que non ali- 
unde quam ab ipso lumine suum ortum trahit. 
Quemadmodum fumus ab igne, ita ἃ lumine habet 
exsistentiam nubes, sub qua qui degent, magna sunt 
fruituri gloria, quod &b ipsa nube illustrentur,que 
in estu quidem se expandit supra capita eorum, 
eisque sua umbra gratam affert oblectationem : de- 
eidentibus vero asperis imbribus, vicem supplet 
densi ac solidi umbraculi, et magnopere protegit 
- 808, qui opus habent quodam latibulo, et sua ipsius 
densitate obtutus arcet. Ejusmodi erat nubes lu- 
cida, que in Domini transfiguratione discipulos 
obvolvit?. Cum autem nobis quies ac velut concre- 


γαι τὸν ῥύπεν τῶν θυγατέρων Σιὼν, xai (40) ἐχχα- 
θαρισθῆναι τὸ alga αὐτῶν ἐχ μέσου, τότε σκιάσει τὰ 
περὶ χύχλῳ τῆς Ἰερουσαλὴμ νεφέλη ἡμέρας, ὥστε 
παρασχεῖν σχιὰν ἀπὸ χαύματος, xai σχέπην ἀπὸ 
σχληρότητος xal δετοῦ" τὴν δὲ νύχτα ὑπὸ φωτὸς 
χατέχεσθαι χαιομένου, xal εἶναι τὴν δόξαν οἱονεὶ 
καπνόν τινα τὰ πάντα ἐπιλαμδάνουσαν, Αογιζόμεθα 
δὲ ταῦτα ἐπαγγέλλεσθαι τοῖς ἀξίοις τῆς ἀναπαύσεως. 
Διότι πολλῶν μονῶν οὐσῶν ἐν τῇ οἰχίᾳ τοῦ Πατρὸς, 
καὶ διαφόρου κληροδοσίας ἀποχειμένης ἐν τῇ γῇ τῆς 
χληρονομίας, ἣν χληρονομήσουσιν (41) οἱ πραεῖς, δῆ- 
λον, ὅτι τινὲς μὲν ἐν τῇ φαιδρότησι τῆς τοῦ Θεοῦ ἐπι - 
φανείας, τινὲς δὲ ὑπὸ τὴν σχέπην τῶν οὐρανίων δυ- 
νάμεων ἀναπαύσονται καὶ ἄλλοι ἐν τῇ δόξῃ τῇ ἀπὸ τοῦ 
φωτὸς ὡς ἀπὸ καπνοῦ χαλυφθήσονται. Τάχα δὲ αὐτῇ 
μὲν τῇ Σιὼν ἐπιλάμψει τὸ φῶς" τὰ δὲ περὶ χύχλῳ 
αὐτῆς ἐπιλάμψει νεφέλη ἡμέρας. ἥτις οὐχ ἄλλοθεν 
ἔχει τὴν γένεσιν (42), fj ἀπ᾽ αὐτοῦ τοῦ φωτός" 
ὥσπερ χαπνὸς ἀπὸ πυρὸς, οὕτως αὕτη ἄπὸ τοῦ 
φωτὸς τὴν σύστασιν ἔχουσα, ὑφ᾽ ἣν οἱ (43) διαι- 
τώμενοι μεγάλης τῆς δόξης ἀπολαύσουσιν, ὡς ὑπ 
αὐτῆς τῆς νεφέλης χαταλαμπόμενοι, ἐν χαύματι μὲν 
ὑπερηπλωμένης τῶν κεφαλῶν αὐτῶν, xai ἡδεῖαν ἐκ 
τοῦ ἐπισκίὰσμοῦ (44) παρεχομένης ἀναπνοήν' ὄμόρων 
δὲ σχληρῶν καταῤῥηγνυμένων, τὴν τῶν στεγανῶν 
σχεπασμάτων χρείαν ἀναπληρούσης, xai τοὺς διαλα.-- 
θεῖν δεομένους ἱκανῶς περισχεπούσης, χαὶ τῇ πυχνό- 
τὴτι τῇ παρ᾽ ἑαυτῆς διειργούσης τὰς ὄψεις. Ὁποία 
τις ἦν κατὰ τὴν μεταμόρφωσιν τοῦ Κυρίου ἡ φωτει- 


νὴ νεφέλη τοὺς μαθητὰς περιστείλασα (45). Ἐπειδὴ 


tio signum sit serenitatis; ejus qui tunc erit status G δὲ ἡ στάσις καὶ οἷον ἡ σύμπηξις τῆς νεφέλης νηνε- 


trenquillitatem per ipsius nubis umbraculum in- 
dicat. Equidem ut adliuc clarius percipiamus quid 
sit illud, In absconsionem véelamanti esse, induci ali- 
quo ejusmodi exemplo possumus. Sit «rus liquis 
qui ab adversariis queratur, sed custodiatur a 
familiaribus suis in cubiculo quodam inventu per- 
quam difficili. Sane consimile quiddam erga san- 
ctum a divina ílla nube ipsum protegente effici 
putandum est, ne facile in illum invadere possint 
inimici. Dicta sunto isthec, ut dilucidius cogno- 
gcatur auxilium iis qui in circuitu Sion versantur 
iraditum eo consilio, ut eos interdiu obumbret 
nubes, qua ab estu protegantur, utque noctu 
lux ignis accendatur, eos illustratura, atque adeo 


μίας ἐστὶ σημεῖον, τὸ ἀτάραχον vie τότε χαταστά- 
σεως διὰ τῆς χατὰ τὴν νεφέλην (46) σκέπης ἐνδείχνυ- 
ται. Ἔτι ὑπὲρ τοὺ τρανότερον ἰδεῖν, τί ἔστι τὸ, Ἔν 
ἀποχρύφῳ σχέπης γενέσθαι, τοιούτῳ τινὶ παραδεί- 
γμαξι ἠροσαγξμεϑα. Ἔστω τις ζητούμενας μὲν ὑπὸ 
τῶν πολεμίων, ὑλὸ Db τῶν abulov ἕν τινι olxloxo 
δυσευρέτῳ φρουρούμενος. Τοιοῦτον οὖν νοητέον 
γίνεσθαι περὶ τὸν ἅγιον, ὑπὸ τῆς θείας ἐκείνηι νεφέ- 
λης σχεπαζούσης αὐτὸν πρὸς τὸ μὴ εὐεπιχείρητον 
εἶναι τοῖς πολεμίοις, Τοσαῦτα, εἰς τὸ σαφέστερον 
νοηθῆναι τοῖς χύχλῳ Σιὼν τὴν γινομένην βοήθοιαν, 
εἰς τὸ ἡμέρας μὲν σκιάζειν αὐτοὺς τὴν νεφέλην, ἵνα 
ῥυσθῶσιν ἀπὸ χαύματος" νυκτὸς δὲ, φῶς πυρὸς αὐ- 
τοῖς καίεσθαι, φωτίζον (47) αὐτούς ἀμφοτέροις δὲ 


utroque tempore ab insidiantibus tuti sint et se- ἢ τοῖς καιροῖς τὴν ἀπὸ τῶν ἐπιδουλευόντων ἀσφάλειαν 


curi. 
* Joan. xiv, 2. * Matth. v, 4. ? Matth. xvi, 5. 


(40! Similiter copulam καί adjecimus ex mas. 
quibusdam. Illud, αὐτῶν lx μέσου, verti potest, de 
medio eorum, &ut, de melio earum. Potest enim hic 
locus vel dé filiabus solis, vel de filiis simu! et fi- 
liabus Intelligi. 

(41) Sic veteres quatuor libri. Editi vero et Reg. 
tertius, χληρονομοῦσιν. Illud, δῆλον ὅτι, quod hoc 
loco legitur, ex Reg. quarto additum est. 

(42) Pro γέννησιν edidimus ex quatuor mss., 
-νεσιν. 

(43) Sic quatuor mss. At editi, ὑφ᾽ ἥν. Mox qua- 
tuor mss., ἀπολαύουσιν. 

(44) Editi, τοῦ σκιασμοῦ, At quinque msg., too 


δπάρχειν αὐτοῖς, 


ἐπισχιασμοῦ. 

(45) Antiqui quatuor libri, περιστᾶσα, discipulos 

circumdedit. Editi οἱ Reg. tartius, περιστείλασα, 
obvolvit. Utr& scriptura melior sit, alii judicabunt. 
Interim vulgatam retinuimus. 
. (460) In nostris quinque mss. non, κεφαλήν, uti 
in editis, sed νεφέλην legitur. Vox χεφαλὴν, si libri 
antiqui faverent, non parum nobis placeret. Hoc 
ipso in loco Reg. tertius et editi, ἔστιν ὑπὲρ τούτου. 
Alii quatuor mss., ἔτι ὑπὲρ τοῦ, bene. Subinde tres 
mss., σχέπης γίνεσθχι. | 


(47) Editi, φωτίζειν. At quinque mg., φωτίζον 


345 
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ E'. 

139. "Ace δὴ (48) τῷ ἡγαπημένῳ ἄσμα του 
ἀγαπητοῦ μου τῷ ἀμπελῶνί μου. Τὰ ἄσματα πάν- 
τα φαιδροτέραν Ooxsi περιέχειν πραγμάτων χατάστα- 
σιν. Ἱ ἐν τῇ 'Etóóog δὴ ἄσμά ἐστιν ἐπινίχιον, 
ἤλσωμεν τῷ Κυρίῳ: ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται. Τὸ 
"Acpa τῶν ἀσμάτων ἐπιθαλάμιός ἐστιν δὴ, δραμα- 
τιχῶς (49) πεπλεγμένη. ᾿Ενταῦθα δὲ ἀπειλὴν ὁ A4- 
γὸς ἔχει τὴν χατὰ τοῦ ἀμπελῶνος χατὰ τὴν δικαίαν 
χρίσιν τοῦ Θεοῦ ἐπαγομένην. Μήποτε δὲ xal αὐτὰ τὰ 
φοδερὰ, τῷ πρὸς τέλος χρηστὸν ἀναφέρεσθαι, mps- 
πόντως ἐγχατετάχθη τοῖς ᾷσμασι ; Πρύσωπον δὲ τὸ 
ἀπαγγέλλον τὴν ᾧδήν ἐστι τὸ Ηνεῦμα τὸ ἅγιον, ὅπερ 
ἄδει τὸ ἄσμα τῷ ἠγαπημένῳ ἀμπελῶνι. "Ἔστι δὲ τὸ 
ᾧσμα τοῦτο τοῦ ἀγαπητοῦ. Τίς δὲ ὁ φύσει ἀγαπητὸς, 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


946 


CAPUT V. 


139. Vena. 1. Cantabo dilecto canticum dilecti mei 
vine: mez. Cantica omnia letiorem rerum statum 
videntur complecti. Que in Exodo reperitur ode, 
oanticum est ob partam victoriam compositum. 
Cantemus Domino : gloriose enim magnificatus est 19. 
Canticum Canticorum nuptiale est carmen, drama- 
tico opere pertextum. Hic autem Scriptura minas 
continet, ex justo Dei judicio in vineam intentatas. 
Nuinquid autem illa ipsa tremenda que intentantur; 
quod in bonum 414 (inem referantur, convenienter 
relata sunt inter cantica? Que autem persona canti- 
cum illud pronuntiat, Spiritus sanotus est, qui vi- 
nea dilecte carnem canit. Hoc autem dilecti canti- 
cum est. Quis vero naturu carissimus, nisi Unige- 


ἢ ὁ Movoytvic , τὸ αὐτοάγαθον (60), οὗ πάντα p nitus, illud ipsum bonum, quod appetunt omnia, 


ἐφίεται, οὗ j| ἀγάπησις φυσιχῶς xal ἀῤῥήτως ταῖς 
πάντων τῶν λογιχῶν διανοίαις ἐνέσταχται ; ᾿Επεὶ οὖν 
χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου φωνὴν ὁ Παράχλητος ἐκ τοῦ 
Μονογενοῦς λαμύάνει πάντα, xai ἀναγγέλλει ἡμῖν, 
καὶ τὴν δὴν τοῦ ἀγαπητοῦ φησιν εἶναι, ὡς παρ᾽ αὐ- 
τοῦ λαδών. Ἡ δὲ αὐτὴ δὴ μετανοοῦντι μὲν τῷ ποτε 
ἠγαπημένῳ ἀμπελῶνι φσμά ἐστιν’ ἐπιμένοντι δὲ τῇ 
ἁμαρτίᾳ θρῆνος γίνεται xal οὐαὶ, καθάπερ ἐν τῷ 
᾿Ιεζεκιὴλ μεμαθήχαμεν, ἐπὲ τοῦ αὐτοῦ βιύλίου μέλος 
xai θρῆνον γεγραμμένον, xai οὐαί, Καὶ ὁ τοῦ Ko- 
plou λόγος εἰς ζωὴν αἴώνιον καὶ ἁπόλαυσιν οὐρανίων 
ἀγαθῶν προκαλούμενος, μέλος ἦν πρὸς εὔρυθμον καὶ 
ἐμμελῆ κίνησιν xal τὴν xav! ἀρετὴν ἐνέργειαν τὰς 
ψυχὰς διεγείρων. Τὸ δὲ ᾿Ιωάννου κήρυγμα, εἷς με- 
τάνοιαν τοὺς ἀπειθεῖς ἐπιστρέφον, θρῆνος ἦν, λύπην 
εἷς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον (51) ἐργαζύμενος. Εὑρί- 
exoyto δὲ οἱ Ιουδαῖοι, διὰ τὴν πώρωσιν τῆς χαρδίας, 
μήτε τοῖς χρηστοῖς προτρεπόμενοι εἰς ζωὴν, μήτε 
ὑπὸ τῶν στυγνοτέρων ἐναγόμενοι εἷς μετάνοιαν, OU- 
τῳ δὴ καὶ τὸ ἐν χερσὶν ἄσμα xal ἔπαινον ἔχει τῆς 
ἀρχαίας εὐγενείας χαὶ τῆς περὶ αὐτῶν (52) τοῦ Θεοῦ 
ἐπιμελείας, xai ἔλεγχον τῆς παρούσης καχίας, καὶ 
ἂν τῶν ἐπαχθησομένων δεινῶν. Καὶ ὅμως τὸν 
ιθῇ λαὸν οὔτε ἐχεῖνα πρὸς τὴν οἰκείαν ἀξίαν ἀνα- 
χαλεῖταί, οὔτε ταῦτα συστεῖλαι xal σωφρονέστερον 
ποιῆσαι δύναται. 


140. Αρχεται Ob τῶν ἐγχωμίων τῆς παλαιᾶς εὖ- 
γενείας. ᾿Αμπελὼν ἐγενήθη τῷ ἡγαπημένῳ, ἐν 
κέρατι, ἐν τόπῳ πίονι. ᾿Αμπελῶνα λέγει τὸν λαὸν 
τοῦ Ἰσραήλ. Αμπελον γὰρ, φησὶ, ἐξ Αἰγύπτου 
μετῆρας. Kal ἐν τῶ Ἱερεμίᾳ διὰ τῆς αὐτῆς εἰκόνος 


* Exod. xv, 1. !! Joan. xvi, 14. 13 Ezech. ri, 9. 


(48) Titulum nullum in mss. invenimus. Sed ta- 
men prophetica illa, ἄσω δή, et cetera, ad modum 
tituli in Reg. quarto leguntur. 

(49) Fortassis monere juvabit, dramaticum opus 
illud esse, in quo persone sole agunt, absque poete 
interloculione. 

(50) Veteres quinque libri una voce, aótodyagov. 
Editi duabus, αὐτὸ ἀγαθόν. 

1) In v gala II Cor. ἫΝ 10, ita legitur, Qux 
enim secundum m (rütitía e ntlenHam 
:aluterh Mabilem Lperatur. ino lirikese suspícari 


cujus amor in animis omnnium qui sunt ratione 
prediti, naturali ineffabilique modo est impressus ? 
Quoniam igitur juxta Domini vocem, Paracletus ab 
Unigenito accipit omnia, et annuntiat nobis !!, hoo 
canticum ait dilecti esse, tanquam ab ipso aocep- 
tum. Eadem autem ode vinee olim dilectae,canticum 
est, δὶ peenitat: sed si in pecoato persistat, fit la- 
mentum et ve; quemadmodum in Ezechiele didi- 
cimus scriptum fuisse in eodem libro carmen, la- 
mentum, el va: 13. Quin et Domini sermo ad vitam 
eternam et ad bonorum coelestium fruitionem inc 
vitans, carmen erat, quod animas ad numerostim 
concinnunique motum et ad operationem virtuti 
consentaneam excitabat. AL vero Joannis preedioa- 
tio, qua inobsequentes convertebantur ad poeni- 
tentiam, erat lamentatio, que ad sulutem confe- 
rendam mororem haud penitendam pariebat 18, 
Judei autem, pre δορὰ 8 duritia, neque verbis be- 
Dignieribuas oemperiebantur ad vitam provocari, 


meque austerioribus ad ponitentiam adduci. Atque 


&deo canticum, quod in manibus est, tum prisce 
illius generositatis et ejus quam Deus pro ipsis ges 
Bit cure laudem compleotitur, tum presentem eo- 
rum malitiam exhibet, et infligenda mala commina- 
tur. Neque tamen illa populum inobsequentem ad 
propriam dignitatem revocant : neque heo ipsum 
compescere aut prudentiorem reddere potuerunt. 
140. Sumit autem exordium ab antiqua nobilita- 
tis Jaudibus. Vinea facta est dilecto, in. cornu, in 
loce pingui. Vineam dicit populum [sraeliticum. Vi- 


D neam enim, inquit, de Egypto transtulisti '**. Et in 


Jeremig probrum infertur populo per eamdem si- 


13 ΠῚ Cor. vir, 10. !* Psal. Lxxix, 10. 
quispiam possit, interpretem legisse, aut potius 
legote sibi visum fuisse, ἀμετάδλητον, ad salutem 
stabilem, cum legendum tamen esset, ἀμεταμέλη- 
τον, ad. salutem haud ponitendam. Et quidem vox 
una alteri ita similis est, ut. interpretem in hoc 
facile labi potuisse nemo nonu videat. 
(52) Codices si non plures, at tres tamen, περὶ 
αὐτόν" ita si leges, suppleas oportet, ἀμπελῶνα, aut 
λαόν. Editi vero cum Reg. secundo, περὶ αὐτῶν, hoo 
est, Ἰουδαίων. | 


841 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


348 


militudinem : Ego autem plantavi te víneam fructi- A δνειδίζεται ὁ λαός: Ἐγὼ δὲ ἐφύτευσά σε ἄμπελον 


[eram totam. veram. Quomodo conversa es in amari- 
tudinem, vitis aliena 15 Ὁ [n cornu, in loco pingui. De 
terra loquitur ab Israelitico populo oocupata, pa- 
tribus eorum juxia Dei promissionem data 13. In 
cornu, in loco pingui. Summa laus est paucis com- 
prehensa. Cornu est altius firmiusque reliquo omni 
corpore : quod simul ornamentum affert capiti, et 
simul loco est armorum ad propulsandas injurias 
idoneorum. Sed siccum est et exsuccum. Unde ani- 
malium cornigerorum catuli non ad matris cornu 
feruntur, sed nemine docente mammam requirunt, 
locum videlicet humidum ac pinguem. Cum igitur 
Scriptura doceat Judeorum regionem ad utrumque 
idoneam esse 80 sufficientem, tum ad tuendos eos 
ab hostibus,tum ad incolas alendos,utrumque simul 
junxit, In cornu, in 418 loco pingui, hoc est, et in 
terra aolida, et in qua plurimum est alimenti. Jam 
vero sunt qui dum sententiam hano interpretantur, 
attingant intelligentiam reconditiorem. Nimirum 
sicut cornutorum animalium caput in ipsorum ortu 
primum erumpit, ultimum tamen absolvitur, atque 
tum demum enascentibus cornibus sero ornamen- 
tum suum recipit, ita et Israel qui primus gentium 
omnium ad Dei accitus est familiaritatem &o bene- 
volentiam (Factus est enim, inquit, populus Domini, 
pars ejus, funiculus. haereditatis ejus Israel !), post 
omnes perfectionem suam oonsummationemque 
est consecuturus. Nam ubi plenitudo gentium in- 
' trolerit, tunc omnis Israel salvus fiet 18, 

141. Ejusmodi autem fama obtinuit, quae per 
traditionem non soriptam in Ecclesia servatur, ni- 
mirum Judeam primum habitatorem Adam ha- 
buisse, qui postquam e paradiso ejectus fuisset in 
ea sedem posuit 19, bonorum eorum-quibus exoius 
fuerat jacturam mitigaturus. Itaque excepit etiant 
prima mortuum hominem, cum Adam ibi mulcte 
satisfecerit. Quamobrem os capitis nudatum carne 
qus defluxerat, illius etatis hominibus novum 86 
insolens spectaculum esse videbatur. Et quia in 
hoc loco deposuere calvariam, Calvarie locum ape 
pellarunt. Verisimile autem est Noe sepulcrum du- 
cis mortalium omnium haud ignorasse, adeo ut 
post diluvium rumor iste ab ipso divulgatus sit. 
Eam ob causam Dominus mortis humane primitias 
perserutatus, in. memorato Calvarie loco necem 


καρποφόρον πᾶσαν ἀληθινήν. Πῶς ἐστράφης slc 
πιχρίαν, dj ἄμπελος ἡ ἀλλοτρία ; 'Ev κέρατι, iv 
τόπῳ πίονι. Περὶ τῆς γῆς λέγει τῆς κατασχεθείστης 
ὁπὸ τοῦ Ἰσραὴλ, κατ’ ἐπαγγελίαν Θεοῦ τοῖς πατρα- 
σιν αὐτῶν δεδομένης (53). Ἔν κέρατι, ἐν τόπῳ πίο- 
vt. Μέγα ἐγκώμιον ἐν βραχεῖ. Τὸ χέρας ὑψηλότερόν 
ἐστι τοῦ παντὸς σώματος xal στεῤῥότερον, ὁμοῦ μὲν 
κόσμον παρέχον τῇ χεφαλῇ ὁμοῦ δὲ καὶ ὅπλον ὗπ- 
dpyov ἀμυντήριον. ᾿Αλλὰ ξηρόν ἔστι xal ἄνιχμον. 
Διὰ τοῦτο καὶ τὰ γεννώμενα ὁπὸ τῶν χερασφόρων 
ζώων, οὐχ ἐπὶ τὸ χέρας ὁρμᾷ τῆς μητρὸς, ἀλλὰ τὴν 
θηλὴν ἀδιδάχτως ἐπιζητεῖ, τὸν ὑγρὸν τόπον xal πίο- 
να. Δεικνῦς οὖν ὁ λόγος, ὅτι ἡ χώρα τῶν Ἰουδαίων 
πρὸς ἀμφότερά ἐστιν αὐτάρκης, καὶ φυλακὴν τὴν ἀπὸ 
τῶν πολεμίων, καὶ διαθρέψαι τοὺς ἐνοικοῦντας, ἀμ- 
φότερα συνῆψον, Ἐν κέρατι, ἐν τόπῳ πίονι" 
τουτέστιν, ἐν (64) στεῤῥᾷ καὶ τροφίμῃ. ἽΛπτονται δὲ 
ἥδῃ τινὲς καὶ βαθυτέρου λόγου ἐν τῇ ἐξηγήσει τοῦ 
ῥητοῦ τούτου. Ὅτι ὥσπερ ἡ κεφαλὴ τῶν χερασφό- 
ρων ζώων πρώτη προκύπτει κατὰ τὴν γέννησιν (55) 
τελευταία δὲ πληροῦται, xal ὀψέ ποτε τὸν ἴδιον κόσμον 
ἀπολαμὔάνει κατὰ τὴν ἔχφυσιν τῶν κεράτων᾽ οὕτω 
καὶ ὁ Ἰσραὴλ πρῶτος πάντων τῶν ἐθνῶν εἷς οἰκχείω- 
σιν Θεοῦ χληθεὶς (Ἐγενήθη γὰρ, φησὶ, λαὸς Κυ- 
ρίου, μερὶς αὐτοῦ, σχοίνισμα κληρονομίας αὐτοῦ 
Ἰσραὴλ), μετὰ πάντας μέλλει τῆς τελειώσεως ἀξιοῦ- 
σθαι. Ὅταν γὰρ τὸ πλήρωμα τῶν ἐθνῶν εἰσέλθῃ, τότε 


πᾶς Ἰσραὴλ σωθήσεται. 


441. Λόγος δέ τίς ἐστι χαὶ τοιόσδε κατὰ τὴν ἄγρα- 
gov μνήμην (66) ἐν τῇ Ἐχκλησίᾳ διασωζόμενος" ὡς 
ἄρα πρῶτον ἡ Ἰουδαία ἔσχεν οἴκήτορα τὸν ᾿Δδὰμ, 
μετὰ τὸ ἐκδληθῆναι τοῦ παραδείσου ἐν ταύτῃ καθ- 
ιδρυθέντα, εἰς παραμυθίαν ὧν ἐστερήθη. Πρώτη οὖν 
καξνεκρὸγ ἐδέξξτο ἄνθρωπον, ἐκεῖ τοῦ ᾿Αδὰμ τὴν xa- 
ταδίκην πληρώσανειος. Καινὸν οὖν ἐδόχει εἶναι τοῖς 
τότε θέαμα, ὁστέον χεφαλῆς, ᾿τῆς σὰῤῥμὸς χπεριῤῥυεί- 
σης, xai ἀποθέμενοι τὸ xpavlov ἐν τῷ τό κνίου 
τόπον ὠνόμασαν, Εἰχὸς νὲ μηδὲ τοῦ Νῶς τοῦ ἀρχηγοῦ 
πάντων ἀνθρώπων ἀγνοῆσαι τὸν τάφτν, ὡς μετὰ τὸν 
καταχλυσμὸν ἀπ᾽ αὐτοῦ διαδοθῆναι τὴν φήμην. Διό- 
περ ὁ Κύριος τὰς ἀρχὰς τοῦ ἀνθρωπείου (57) θανά- 
xou ἐρευνήσας, εἰς τὸν λεγόμενον χρανίου τόπον τὸ 
πάθος ἐδέξατο, ἵνα ἐν ᾧ τόκῳ ἣ φθορὰ τῶν ἀνθρώπων 
τὴν ἀρχὴν ἵλαῦδεν, ἐκεῖθεν ἡ ζωὴ τῆς βασιλείας ἄρ- 


pertulit 30. ut quo in loco hominum interitus ini- ἢ ξηται καὶ ὥσπερ ἴσχυσεν ἐν τῷ ᾿Αδὰμ ὁ θάνατος, 


tium accepit, inde regni vita originem suam tra- 
beret, et quemadmodum mors invaluit in Adam, 
ita in Christi morte infirmaretur ?!. Quapropter et 


15 Jerem. 11, 24. !* Gen. xii, 7. 11 Deut. 9. 
*! [ Cor. xv, 22. ' —€A— 


93) Antiqui duo libri, διδομένης. 

94) Bic Reg. secundus cum Colb. secundo. In 
editis pro ἐν legitur καί, Mox Combefisii codex an- 
tiquior ἅπτονται ἤδη. 

55) Ita ex quinque mss. emendavimus. Editi, 
τὴν E [baoo» 

( ) Veteres quinque libri, μνήμην. Editi vero 
Ῥώμην, Statim Regii primus et quartus et editi, 


οὕτως ἀσθενήσῃ (58) iv τῷ θανάτῳ Χριστοῦ. Διὰ τοῦ- 
τὸ χαὶ Ἐν κέρατι, ὡς χατὰ τοῦ ἐχθροῦ ἀμυντήριον 
ἔχοντι τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ" καὶ, Πίονι, ὧς μετὰ 


1$ Rom. χι, 2b. !* Gen. n1, 23. 9 Matth. xxvi1, 33. 


ὡς ἄρα πρῳτη d ᾿Ιουδαία ἀνθρωπὸν ἔσχεν oboj- 
τορα, eto. At Reg. 8ecundus et Colb. itidem secun- 
dus uti in contextu, rectius. Fabule et nugte. Vide 
Hieronymum. 

(97) Antiqui duo libri διόπερ xal ὁ... τοῦ ἀνθρω- 


πίνου. 
(58) Veteres libri, ἀσθενήσει. Editi, ἀσθεγήσῃ. 


Á 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


τὸν παράδεισον τῶν xatà πάσης τῆς δφ᾽ ἡλίῳ τῶν À In cornu, veluti arma ad vim hostis propulsandam 


πρωτείων ἠξιωμένῳ. 


idonea habente, crucem videlicet Christi : οἱ Pin- 


gui, veluti primas post paradisum inter omnes regiones que sub sole sunt, obtinendi. 


442. Kal φραγμὸν περιέθηχα, xai ἐχαράχω- 
σα (59), καὶ ἐφύτευσα ἄμπελον Xop5y: xal ᾧχο- 
δόμησα πύργον ἐν μέσῳ αὐτῆς, xai προλήνιον 
ὥρυξα ἐν αὐτῇ. Οὐ πάνυ τι dj ἀχολουθία τῆς λέξεως 
tj φύσει τῶν πραγμάτων ἕπεται. Πρότερον γάρ ἐστι 
τὸ φυτεῦσαι τοῦ χαραχῶσαι" εἴπερ οἱ χάρακές εἶσι 
βοήθεια τῇ ἀμπέλῳ πρὸς τὸ ἀνέχειν ἀπὸ τῆς γῆς 
«οὺς καρπούς. Ἢ μήποτε ὁ προνοητιχὸς γεωργὸς 
καρὰ τὴν πρώτην κατασχευὴν πάντα προευτρεπίσας, 
ὕστερον ἄρχεται τῆς φυτείας ; Διὰ τοῦτο πρῶτον πε- 
ριφράσσει, εἶτα χαραχοῖ, εἶτα φυτεύει ἄμπελον" οὐ 
τὴν τυχοῦσαν, ἀλλὰ Σωρὴχ, ὅπερ Σύμμαχος ἐποίησεν 
ἘἘκλεχτήν. Τίς οὖν ὁ φραγμὸς, ἢ δηλονότι αἱ ἐντο- 
ÀAal; ἃς πρὸ τοῦ ἀγαγεῖν εἰς τὴν γῆν τῆς χατασχέ- 
σεως (60), ἔδωκε τῷ λαῷ ; Εἴτα δύναμις αὐτοῖς ἐδόθη 
παρὰ θεοῦ, χρατεῖν τῶν ὁπεναντίων, xai ἐξολοθρεύειν 
τὰ προενοιχήσαντα ἔθνη. “Ὅπερ χάρακας εἶπε, διὰ τὸ 
ψηλοὺς ποιεῖν xal περιφανεῖς, τοὺς χαρποὺς ἐγεί- 
ρύόντας ἀπὸ τοῦ πτώματος, πρὸς τὸ μὴ πάντη (01) 
εὐεπιχειρήτους εἶναι. Μετὸ τοῦτο ἡ φυτεία τῶν ἐχ- 
λεκτῶν * διὰ τὸ ἐκ σπέρματος εἶναι ᾿Αὐραὰμ καὶ 
ῬΙσαὰκ xal Ιαχὼδ τῶν ἐχλεχτῶν τοῦ Θεοὸ. Ὁ δὲ 
πόργος ὁ οἰχοδομηθεὶς bv μέσῳ τοῦ ἀμπελῶνος, δη- 
λονότι (62) ὁ ναός ἐστιν ἕν μέσῃ τῇ Ἰουδαίᾳ χκαθιδρυ- 
μένος" προλήνιον δὲ, αὐτὴ ἢ συναγωγὴ τῶν Ἰου- 


142. VgnRs. 2. Et sepem circumposui, et vallavi, 
et plantavi vineam Sorech : et. :edivicavi turrim in 
medio ejus, et protorcular fodi in ea. Non admodum 
cum natura rerum coheret sententie series. Prius 
enim plantatur vinea, quam valletur : siquidem 
pedamenta viti sunt auxilio, ad fructus e terra eri- 
gendos. Ceteroqui numquid agricola providus, ubi 
omnia ad primum apparatum attinentia adornavit, 
tium demum plantare aggreditur? Quocirca primo 
circumsepit, deinde vallat, postea plantat vineam 
non qualemcunque, sed Sorech, quam vocem Sym- 
machus interpretatur Electam. Quenam est igitur 
sepes, nisi illa utique precepta que ante dedit po- 
pulo 33, quam eum in terram possidendam induce- 
ret? Deinde eis a Deo tradita facultas est, qua su- 
perarent hostes, ac gentes, que illico prius habita- 
verant, penitus tollerent 33, Quod ipsum vallos 
appellavit, quod hos 479 sublimes efficerent 80 
conspicuos, fructus levantes ne caderent, et ne ullo 
modo ad predam essent expositi. Secundum hoo 
sequitur plantatio electorum, utpote qui prodierint 
ex semine Abraham, Isaac et Jacob, electorum Dei. 
Turris autem in medio vines ediflcata, utique... 
est templum in media Judsa collocatum : protore 
cular vero ipsa est Judeorum synagoga : quando- 


δαίων, διότι ληνὸς μὲν χυρίως ἡ τοῦ Θεοῦ Ἐχχλη- (| quidem torcular proprie dicitur Dei Ecclesia, ex 


σία, tx. τῆς πανταχόθεν συλλογῆς κεκοσμημένη, δι’ 
ἣν καὶ τὰ ἐπιλήνια ἄσματα (63) παρὰ τῷ Ψαλμῳδῷ 
δεται" προλήνιον δὲ, καὶ ἣ προπαρασκευὴ ἡ διὰ τοῦ 
νόμου, xal προμελέτησις εἴς εὐσέδειαν * καὶ καθὸ 
μὲν εἴς ἑνότητα ἄγει, ληνὸς, καθὸ δὲ προπαρασχευὴ 
«τελειοτέρων, ἔστι προλήνιον. Ἔμεινα τοῦ ποιῆσαι 
σταφυλὴν, ἑποίησε δὲ ἀχάνθας. ᾿Ακόλουθον dV 
ixl τῇ φυτείᾳ τῷ ἑκλεκτῇ, καὶ τῇ ἐπιμελείᾳ τῇ 
οσαύτῃ, καρποὺς γλυχεῖς ἀποδίδοσθαι. Τὰ γὰρ 
Ὁ ᾿Αὐραὰμ τὰ ἔργα τοῦ ᾿Αὐραὰμ ἀπαιτεῖ- 
«αι. ᾿Αλλ᾽ ἀντὶ τῆς προσδοκηθείσης σταφυλῆς ἑποίη- 
σεν ἀχάνθας * τουτέστιν, ἀντὲ τοῦ εὐφραίνειν καὶ 
ἀναπαύειν, ἕτοιμος (04) πρὸς τὸ κχαταχεντεῖν καὶ 
καταξαίνειν xal αἱμάσσειν τοὺς πλησιάζοντας. Τίνα 
γὰρ τῶν προφητῶν οὐχ ἀπέχτειναν, κατὰ τὴν ἕν τῷ 
Ἐδαγγελίῳ παραθολέν ; Οὐ μόνον δὲ, οἶμαι, κατὰ τὸ 
φονικὸν ἀκάνθας ἑγχαλοῦνται πεποιηκέναι, ἀλλ᾽ ὅτι 
καταλιπόντες τὸ εἶναι φιλόθεοι, φιλήδονοι μᾶλλον γε- 
γόνασι, καὶ ταῖς μερίμναις τοῦ βίου οἱονεὶ ἀκάνθαις 


* Exod. xx, seqq. 35 Num. xxi, 29. 
*! Luc. viri, 14. 


(59) Admonere abs re non fuerit, verbum χαρα- 
κῶσαι hoo loce sumi pro eo quod est, palis, seu, 
pedamentis firmioribus vineam alligare. Lege Com- 
befisium. 

60) Jure optimo repreheaditDuceus Tilmannum, 
qui cum vertere debuisset, ín (erram possessionis, 
verterat tamen, " terram promissionis. Et vero vox 

εσις possessionem, non. promissionem, signi- 

float; neg aliter hoc yocabulnm redditur Pselmo n, 


** Psa]. vii, 


cotu undelibet convocato adornata, cujus gratia 
Psaltes epilenia cantica cecinit. Quin etiam protor- 
cular?*, preparatio est per legem exhibita, et an- 
tecedens quedam pietatis- exercitatio. Et quidem 
torcular est, quatepus adducit ad unitatem : protor- 
cular.vero; 4quaténus preparat ad perfectiora. Ez- 
3pectavi ut faceret uvam : fecit autem spinas. Conve- 
niebat plantationi huie elect, tantaque cura ex- 
culte, ut dulces ederet fructus. Enimvero ab Abrahe 
filiis Abrahie opera repetuntur *5. Sed pro exspe- 
ctata uva spinas fecit; hoc est, cum exhilarare et 
recreare debuisset eos qui accedunt, eosdem pun- 
gere, lancipare ac cruentare parata est. Quem enim 
prophetarum non occideruut, juxta evangelicam 
parabolam *9? Meo quidem judicio non accusantur 
solum quod spinas fecerint per suam ad cedem pro- 
clivitatem, sed quod Deum amare desinentes, vo- 
luptatem magis a&mavere, ao vite hujus curis tan- 
quam spinis animum suffocarint ". Quemadmodum 


4 rixxr,1. ^" Joan. vin, 39. 36 Matth. xxin, 37. 


8 : Dabo tibi gentes hereditatem tuam, et possessio- 
nem luam (erminos terre. 

(61) Editi, παντί, cuivis. At nostri quinque mss., 
πάντη, omnino. 

(62) Reg. quartus, δῆλον ὅτι. 

(63) Epilenia cantica ea sunt, que inter premen- 
das uvas cani solerent. 

(64) Veteres quinque libri, ἕτοιμος. Editi, ἕτοι- 
μον. 


351 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


autem spina non fert uvam, ita neo sarmentum A τὸν νοῦν συνεπνίγοντο. Ὥσπερ δὲ (65) ἄκανθα σταφυ- 


spinas producit. Eam ob rem ait Dominus: Num- 
quid colligunt. de spinis uvas * ? Judei tamen pro 
uvis proferunt spinas. 


143. Vzgns. 3. Et nunc, homo Juda, ei habitatores 
Jerusalem, judicale inter me et inter vineam meam. 
Si Domini vinea domus Israel est, et homo Juda 
novella planta dilecta; quomodo coram vinea ad- 
versus vineam lis intenditur? Numquid vult Scri- 
ptura ob evidentiam objurgationum atque perspi- 
cuitatem, eos udversum se ipsos adhibere judices? 
Fecit et hoc Nathan adversum David tum, cum eum 
constituit proprie iniquitatis judicem 39, Illud au- 
tem summam ostendit benignitatem, quod Deus 
cum famulis suis pari conditione in judicium ve- 


nit. Quin et simul hinc demonstratur justitia,quod. 


qui condemnantur, juris evidentice ao perspicuitati 
contradicere non possint. Judicate, inquit, ínter me 
et vineam meam. Et dicite quid factum non sit eo- 
rum, qu&a huic conducere poterant ad proferendos 
fructus? Vens. 4. (Quid enim, inquit, faciam tinex 
mea, et non feci ei ἢ Quid non prestiti eorum, qua 
mihi ad eam curandam facere me decebat? Nonne 
pinguis locus est, idemque munitissimus? nonne 
gepes, nonne valli, annon plantatio perquam eximia, 
annon turris, annon protorcular adhibita sunt? 
nonne factum est quidquid quis in medium potest 
proferre? Ceterum putandum 480 est Scripturam 
heo adversum nos etiam dicere : qui ad edendos 
justitie fructus?? vocati, incidimus pre nimio di- 


λὴν οὐ φέρει, οὕτως οὐδὲ χληματὶς ἀκάνθας. Διὰ τοῦ 
το ὁ Κύριος, Μήτι συλλέγουσι, φησὶν, ἀπὸ ἀχαν- 
θῶν σταφυλάς ; ᾿Αλλ’ ὅμως οἱ Ἰουδαῖοι ποιοῦσιν ἀντὶ 
σταφυλῶν ἀχάνθας. 

143. Καὶ νῦν, ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα, καὶ οἱ ἐν- 
οἰκοῦντες Ἱερουσαλὴμ, κχρίνατε ἐν ἐμοὶ καὶ ἀνὰ 
μέσον τοῦ ἀμπελῶνός μου. Εἰ ὁ ἀμπελὼν τοῦ Κυ- 
ρίου οἶκος τοῦ Ἰσραήλ ἐστι, xal ἄνθρωπος τοῦ '[oó- 
δα νεόφυτον ἠγαπημένον’ πῶς ἐπὶ τοῦ ἀμπελῶνος 
διχάζεται κατὰ τοῦ ἀμπελῶνος ; Ἢ διὰ τὸ ἀναντίῤ- 
ῥητον τῶν ἐλέγχων αὐτοῖς βούλεται καϑ’ ἑαυτῶν δι- 
χασταῖς ὁ λόγος χρήσασθαι; Ὃ xal ὁ Νάθαν ἐπὶ τοῦ 
Δαδὶδ ἐποίησεν, αὐτὸν δικαστὴν καθίσας τοῦ ἰδίου 
ἀδικήματος. Τὴν δὲ ὑπερδολὴν τῆς φιλανθρωπίας 
συνίστησι τὸ εἴς ἰσότιμον (66) κρίσιν τὸν Θεὸν τοῖς 
ἑαυτοῦ οἰχέταις συγκαταύαίνειν. Ὁμοῦ δὲ xal τοῦ 
δικαίου ἀπόδειξιν ἔχει, ὡς οὐδὲ οὐδὲν τῶν χαταδικα- 
ζομένων ἐχόντων ἀντιλέγειν τῇ ἐναργείᾳ τοῦ δι- 
καίου (67). Κρίνατε, φησὶ, μεταξὺ ἐμοῦ xal τοῦ 
ἀμπελῶνός μου. Καὶ εἴπατε, τί τῶν πρὸς καρπογο- 
νίαν αὐτῷ συντελούντων οὐχὶ γεγένηται ; Τί γὰρ, 
φησὶ, ποιήσω τῷ ἀμπελῶνί μου, καὶ οὐκ ἐποίησα 
αὐτῷ ; Τί τῶν ἐπιδαλλόντων μοι περὶ τῆς εἰς αὐτὸν 
ἐπιμελείας οὐχὶ πεποίηκα ; Οὐ τόπος πίων καὶ καρτε- 
ρὸς ὁ αὐτός ; οὐ φρογμός ; οὐ χάρακες ; οὐ φυτεία 
εὐγενεστάτη ; οὐ πύργος, οὐ προλήνιον ; οὐχ ὅ τι ἂν 
εἴπῃ τις ; Ταῦτα μέντοι γε νομιστέον λέγεσθαι ὁπὸ τοῦ 
λόγου xai πρὸς ἡμᾶς" οἵ κληθέντες ἐπὶ τῷ ποιεῖν 
τοὺς καρποὺς τῆς δικαιοσύνης, ὁπὸ φιλοπλουτίας ἐμ- 
πίπτομεν εἰς πειρασμὸν, καὶ παγίδα, καὶ ἐπιθυμίας 


vitiarum studio in tentationem laqueumque et in- C ἀνοήτους καὶ βλαδερὰς, αἵτινες βυθίζουσι τοὺς ἀν- 


sulsas atque noxias cupiditates, que demergunt 
homines in exitium et interitum ?!. Exspectavi ut 
faeeret uvam, fecit autem spinas. Opere pretium fuit 
eamdem repetere sententiam. Etenim qui superiore 
loco pronuntiabat canticum, dicebat : Exspectavi 
ul foceret uvam : hic. vero eos alloquitur coram 
quibus judicatur : Judicate inler me el inler vineam 
meam. Nimirum. Ferte judicium de hoc, Exspectavi 
ut faceret uvam, fecit autem spinas. 

144. ΕΒ. 5. Nunc autem annuntiabo vobis quia 
faciam vine: meaz. Proprium est ejus quod Deus 
in homines habet studii,;nequaquam silentio ponas 
irrogare, sed eas prenuntiare, utpote qui per minas 
peecatores provocet ad ponitentiam : qua agendi 


θρώπους εἰς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν. Ἔμεινα τοῦ 
ποιῆσαι σταφυλὴν, ἐποίησε δὲ ἀχάνθας. Ἔχει τι 
ἀναγκαῖον ἡ ταυτολογία. ᾿Εν μὲν γὰρ τοῖς ἄνω ὁ τὴν 
ᾧδὴν “ἐπαγγέλλων ἔλεγεν, Ἔμεινα τοῦ ποιῆσαι στα- 
φυλήν" ἐνταῦθα δὲ πρὸς τοὺς, ἐφ᾽ ὧν κρίνεται, ποιεῖ- 
ται (68) τοὺς λόγους " Κρίνατε ἐν ἐμὲ χαξι, ἀνὰ μέ- 
coy τοῦ ἀμπελῶνός μου τὸ, Ἔμεινα τοῦ deifjcut 
σταφυλὴν, ἐποίησε δὲ ἀχάνθας. 


144. Νῦν δὲ ἀναγγελῶ ὑμῖν τί ποιήσω τῷ dp. 
πελῶνί μου, Ἴδιον τῆς τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίας, τὸ 
μὴ σιωπῇ τὰς χολάσεις ὁπάγειν, ἀλλὰ προκηρύσσειν 
διὰ τῶν ἀπειλῶν προκαλουμένου εἰς μετάνοιαν τοὺς 
ἡμαρτηκότας" ὡς πεποίηχε Νινευΐταις διὰ τοῦ Ἰωνᾶ. 


ratione usus est erga Ninivitas Jone opera?*. Νθο ta. ἢ Kal τῷ Ἰσραὴλ ἡμαρτηκότι οὐ σιωπῇ. ἐπήγαγε τὸν 


cite exitium perniciemque induxit Israeli peccanti : 


ἀφανισμὸν, ἀλλὰ κινῶγ εἷς τὴν ὁπὲρ τοῦ. λαοῦ ἱκεσίαν 


* Matth. vii, 16. “11 Reg. xi, δ, 9 Jac. τι, 48. 311 Tim. vi, 9. 38 Jon. gi, 4. 


65) Sio mss. nonnulli. At editi, δή. 

66) Veteres quinque libri, ἰσότιμον. Editi, ὁμό- 
toy, eadem plane sententia. Mox editi, ὡς οὐδὲ 
τῶν. Reg. secundus et duo Colberlini, ὡς οὐδὲ οὐδὲν 
τῶν, Alii tres mss., ὡς οὐδὲν τῶν. 

67) Ait Combefisius, Basilium sine dubio acri- 
psisse, τῇ ἐπεργασίᾳ, ezsecutioni juris, non τῇ «à- 
ἐργεσίᾳ, uti in libris prius editis legitur. In quo 
mirari subit, homini ceteroque doctissimo sua ita 
placuisse, ut lectionem comminisgceretur, cum ei 
in suis codicibug esset ad manum lectio alia, ex qu& 


eadem plane sententia efflci posset. Nam in Regiis 
primo et tertio, quos is, quem dixi, vir eruditissi- 
mus contulit, ita soriptutn reperitur, τῇ ἐνεῤγέίᾳ τοῦ 
δικαίου, juris exsecutioni, juri& actioni. Quid s 
gentiam ipse, paucis aperiam. Censeo ígitur ex Reg. 
quarto et ex utroque Colbertino legendum esse, τῇ 
ἐναργείᾳ τοῦ δικαίου, juris evidentiz? atque perspicui- 
tati. Que scriptura ita apta mihi videtur et huio 
loco conveniens, ut quemquam, qui eam improbet, 


repertum iri non putém. "^ "^ 
169) Novirt SUE vil, "euin, Bditi, ποιεῖ, 


ες 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


354 


τὸν ἑαυτοῦ θεράποντα, προεχήρυσσε, λέγων - Kal A sed famulum suum ad fundendas pro populo pre- 


νῦν ἄφες με, καὶ (69) ἐξαλείψω τὸν λαὸν τοῦτον. 
Παραπλησίως δέ τι καὶ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ περὶ τῆς 
xaxd τὴν συχἦν παραδολῆς μεμαθήχαμεν, τοῦ δεσπό- 
του αὐτῆς λέγοντος τῷ γεωργῷ" Ἰδοὺ τρία ἔτη ἔρ- 
χόμαι ἐπὶ τὴν συχῆν, ζητῶν καρπὸν ἐν αὐτῇ, καὶ 
οὐχ εὑρίσκω (70). "Exxojov αὐτήν. Ἵνα τί καὶ 
τὴν γῆν καταργεῖ; Τοῦτο δὲ ἔλεγεν, ἐρεθίζων μὲν 
τὸν γεωργὸν εἰς τὴν ὑπὲρ αὐτῆς ἐπιμέλειαν, διεγεί- 
pov δὲ τὴν ἄκαρπον ψυχὴν εἰς τὸ ποιεῖν τοὺς ἐπι- 
δάλλοντας αὐτῇ καρπούς. Ὃ δὲ λέγομεν, σαφέστερον 
παρὰ τῷ Ἱερεμίᾳ ἔστιν εὑρεῖν. Ἰδοὺ γὰρ, φησὶ, ὡς 
ὃ πηλὸς τοῦ κεραμέως, οὕτως ἐστὲ ὑμεῖς ἐν ταῖς 
χερσί μου, οἶχος Ἰσραὴλ, λέγει Κύριος. Πέρας 
λαλήσω ἐπὶ ἔθνος ἢ ἐπὶ βασιλείαν, τοῦ ἐξᾶμαι 
αὐτοὺς χαὶ ἀπολλύειν" xal ἐπιστρέψει iàó ἔθνος 
ἐχεῖνο ἀπὸ τῶν χαχῶν αὐτῶν, xal μετανοήσω 
περὶ τῶν χαχῶν, ὧν ἐλογισάμην τοῦ ποιῆσαι αὖ- 
τοῖς. Καὶ πέρας λαλήσω ἐπὶ ἔθνος καὶ. ἐπὶ βασι- 
λείαν (71), τοῦ ἀνοιχοδομεῖσθαι xal τοῦ xatae»- 
τεύεσθαι " καὶ ποιήσουσι τὰ πονηρὰ ἐναντίον μον, 
τοῦ μὴ ἀχούειν τῆς φωνῆς μου καὶ μετανοήσω 
κερὶ τῶν ἀγαθῶν, ὧν ἐλάλησα, τοῦ ποιῆσαι αὐ- 
τοῖς. Οὕτως οὖν xal ἐνταῦϑα δεχόμεθα τὴν πρόῤῥη- 
σιν, οὐκ ἀπόφασιν τοῦ πάντως ἐκύησομένου, ἀλλ᾽ 
ἀπειλὴν ἐπιστροφὴν ἐμποιοῦντος ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας. 
Τί οὖν ἐστιν ἃ ἀπειλεῖ; 

145. ᾿Αφελῶ τὸν φραγμὸν αὐτοῦ, xal ἕσται εἷς 
διαρπαγήν. Kal χαθελῶ τὸν τοῖχον αὐτοῦ, xal 
ferat εἰς χαταπάτημα. Καὶ ἀνήσω τὸν ἀμπελῶνά 
μου, xal οὗ μὴ τμηθῇ, οὐδὲ μὴ σχαφῇ, καὶ ἀνα- 


δήσεται εἰς αὐτὸν ὡς εἷς χέρσον ἀχανθα. Καὶ C 


ταῖς νεφέλαις ἐντελοῦμαι τοῦ μὴ βρέξαι εἰς αὐ- 
τὸν δετόν. Ὁ γὰρ ἀμπελὼν Κυρίου, οἶχος τοῦ 'Ic- 
ραήλ ἔστι, χαὶ ἄνθρωπος τοῦ ᾿Ιούδα νεόφυτον 
δχγεπημένον. Ἔμεινα τοῦ ποιῆσαι χρίσιν, ἐποίηῃ- 
σε δὲ ἀνομίαν, «αἱ οὐ δικαιοσύνην, ἀλλὰ κχραυ- 


γήν. 'À ὄντες ἰτοίνυν xal xag! ἕκαστον τῶν 
jen) v ἐξετάσαντες καὶ βασανίσαντες αὐτῶν τὸν 
960v, ἐρευνήσωμεν μήτι (72) xal ἡμῶν ἅπτεται τὰ 


λεγόμενα' Καθελῶ, φησὶ, τὸν φραγμὸν αὐτοῦ. Hpoc- 
ἥκει μὲν τὰς νομιχὰς ἐντολὰς φραγμὸν ὑπονοῆσαι, 
ἥτοι τὸν ᾿Ισραὴλ, ἐκ τῆς πρὸς Ἐφεσίους "Ἐπιστολῆς 
τοῦ Παύλου λέγοντος, ὅτι Αὐτός ἐστιν ὁ τὸ μεσό- 
τοῖχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τὸν (73) νόμον τῶν 
ἐντολῶν ἐν δόγμασί χαταργήσας. Τὸ γὰρ αὐτὸ 
ἐδόχει xai φυλαχτήριον εἶναι τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ κωλυ- 
tuv τῆς ἐπιμιξίας xal τῆς ἑνώσεως τῶν λαῶν, διὰ 
τὸν βαρὺν ζυγὸν τοῦ νόμου ἀποχνούντων εἰς τὴν πα- 
ραδοχὴν τοῦ λόγου τῆς εὐσεύείας. Ὁ οὖν ἐν δόγμασι, 
τουτέστιν, ἐν θεωρήμασιν ὑψηλοῖς τὴν σαρχίνην χαὶ 


ces excitans, his verbis predixit : Et nunc dimitte 
me, et delebo populum hunc *. Rursus simile quid- 
dam in Evangelio etiam per parabolam a ficu 
sumptam sumus edocti; quippe dominus ejus 
dicit agricola : Ecce anni tres sunt ex quo venio ad 
hanc ficum, quirens fructum in ea, et non. (nvenio. 
Succide illam. Utguid etium. terram occupat ^? Hoc 
autem dicebat tum ut agricolam inocitaret ad eam 
accurandam, tum ut animam infructuosam ad 
producendos fructus sibi convenientes exstimula- 
ret. Quod autem dicimus, id licuerit manifestius 
deprehendere apud Jeremiam : Ecce enim, inquit, 
sicul lutum fignil, sic estís vos in manibus meis, do- 
mus [srael, dicit Dominus. Ad summam loquar super 
gentem aul super regnum, ut auferam illos, et dis- 
perdam : et convertetur gens illa a malis suis, et px- 
nitebit me malorum qua cogitaveram facere eis. Et 
ad summam loquar super gentem ei super regnum, 
ad rexdificandum et plantandum ; et. facient mala 
coram me, non audiendo vocem meam ; et pamite- 
bit me bonorum, quz locutus fueram, ut facerem 
eis *. Ad hunc igitur modum etiam hic accipimus 
hanc preedictionem, non velut rei certo eventure 
denuntiationem, sed ceu comminationem ejus qui 
ἃ peccato avocat. Quid igitur est, quod intermina- 
tur? { 

145. Vrns. 5-7. Auferam sepem ejus, ei eril, in 
direptionem. Et diruam maceriam, ejus, δὲ erit ín 
conculcationem. Et dimittam vineam meam, et non 
pulabitur, neque fodietur, el crescet ih ea tanquam 
ín inculta Lerra spina. Et nubibus mandabo ne plu- 
ant super eam pluviam. Nam vinea Domíni domus 
Israel est, e& homo Jude, novella plantatio dilecta. 
Exspeclari ui foteret judicium, fecit autem iniqui- 
latem, et nón justitiam,sed clamorem.Itaque resum- 
ptisexpensisquesinguliscomminationibue,etearum 
sensu diligenter exploruto, pencrutemur utrum 
qua dicuntur nos etiam attingant. Auferam, inquit, 
sepem ejus.Par est sepem hano, precepta legalia 
aut [sraelem interpretari, juxta Pauli ad Ephesios 
Epistolam, dicentis : Ipse est ΑΒΈ qui medium pa- 
rietem maceris solvit, legem mandatorum decretis 
evacuans *. Nam idem ille paries medius et Israel 
custodire, et permistionem conjuncetionemque po- 
pulorum impedire videbatur,quod reformidarent ob 


D grave legis jugum pietatis eermonem excipere.Qui 


igitur in decretis hoc est, in altis sublimibusque 
contempletionibus carneam et humilem legalis lit- 
tere observationem abrogavit,is medium parietem 
macerie solvit, non quod populum suum derelique- 


δὲ Exod, xxxii, 10. ὃ) Luc. xim, 7. 9 Jerem. xvii, 6-10. 9 Ephes. 11, 14, 15. 


T Editi, xai θυμωθείς, et ita quoque apud 
egitur : sed in nostris sex mss. vox θυμω- 
θείς deest. 

(70) Veteres tres libri, χαὶ οὐχ εδρίσκω. Alii tres, 
xal μὴ εὑρίσκων. Statim editi et duo rhss., καταργῇ. 
Alii tres, καταργεῖ. 

(71) Codices tres, x«i ἐπὶ βασιλείαν. Alii duo 


cum editis, καὶ βασιλείαν. 

(72) Codex unus, μή πως. Aliquanto post duo 
m88., φραγμὸν νοῆσαι. Ibidem nostri sex mss., ἥτοι 
τόν. kditi, ἣ καὶ τόν. - 

73) Reg. quartus, καὶ τόν. Vooula καί neque in 
editis, neque in aliis quatuor mss. legitur. 


955 


APPENDIX OPEROM 85. BASILII MAGNI. 


356 


rit absque circeummunitione, sed quod in uno ovili À ταπεινὴν τοῦ νομικοῦ γράμματος παρατήρησιν κατ- 


illum incluserit, ut fiat unus grex, unus pastor 31. 
Nunc igitur scripLura minatur Deum maceriam esse 
diruturum, id est munimentum omne ab Israele 
&blaturum. Et fortasse cum per angelos in manu 
mediatoris dato lex sit 83, ipsam etiam custodiam 
angelorum terminos Israelis tuentium subleturum 
se indicat. Fortassis etiam cum unusquisque no- 
strum qui habel sanctuin angelum castrametan- 
tem in circuitu timentium Dominum, in peccatis 
versatus,intentatse huic plaga futurus est obnoxius; 
et muro privabitur, tutela videlicet sanctarum vir- 
tutum, que quidem quandiu adfuerint, eos quos 
ipse custodiunt, inexpugnabiles servant. Anima 
autem omnis quee hoc presidio destituitur, objici- 
tur hostibus ad direptionem, hoc est, adversariis 
virtutibus, et ad coneulcationem ejus qui gloria- 
bundus dicit: Postquam perambulavi terram,adsum?. 
Tale quiddam et psalmus de vinea dicit : Utquid 
desiruzisli maceriam ejus " ἢ Et, Devastavit. eam 
aper de silva 5. Qui enim consilio et virtute ange- 
lorum communiti non sunt,ii stolidis absurdisque 
commotionibus exponuntur, suntque excipiendis 
porcis idonei ob peccati graveolentiam in ipsis re- 
dundantem, cum magis ac magis peccati cenum 
commoveant, seseque in eo volutent.Aliquid etiam 
ejusmodi narrat Apostolus : Εἰ sicut non. probave- 
runi Deum habere in. notitia, tradidit illos Deus ín 
passiones ignominiz, ut faciant ea. qux non conve- 
niunt **. Hoc est,qui rationis custodiam rejiciunt,ii 
patent belluinis cogitationibus et demonibus im- 
probis, qui ipsis eis auctores sunt impuritatis. Et 
quidem pertigit ad 1$rgel comminatio tum,cum oh 
peccatum adversus Dominum admissum traditi 
gentibus, eisque permissi, facti sunt in direptio 
nem atque in conculcstionem hostium. EM 


ἀργήσας, αὐτὸς ἔλυσε τοῦ φραγμοῦ τὸ μεσότοιχον, 
οὐκ ἀπερίφρακτον καταλιμπάνων τὸν ἑαυτοῦ λαὸν, 
ἀλλὰ μιᾷ περιλαμδάνων (74) αὐλῇ, ἵνα γένηται μία 
ποίμνη, εἴς ποιμήν. Νῦν οὖν ἀπειλεῖ ὁ λόγος xagai- 
βήσειν τὸν φραγμόν" τουτέστι, πᾶν φυλαχτήριον τοῦ 
Ἰσραὴλ περιαιρήσειν. Καὶ τάχα ἐπειδὴ δι’ ἀγγέλων 
ἐδόθη ὁ νόμος ἐν χειρὶ μεσίτου, καὶ τὴν τῶν ἀγγέ- 
λων φυλαχὴν, τῶν φρουρούντων τὰ ὅρια τοῦ Ἰσραὴλ, 
περιαιρήσειν αἰνίττεται. Μήποτε δὲ xal ἡμῶν fxa- 
στος ἔχων ἀγγελον ἅγιον τὸν παρεμδάλλοντα κύχλῳ 
τῶν φοθουμένων τὸν Κύριον, ἐν ἁμαρτίαις ἔξετα- 
σθεὶς, ὑπόδικος γένηται τῇ ἀπειληθείσῃ πληγῇ, καὶ 
γυμνωθῇ τοῦ τείχους τῆς ἀπὸ τῶν ἁγίων δυνάμεων 
ἀσφαλείας" αἵτινες, ὅσον ὃν παρῶσι χρόνον, ἀκαθαι- 
ρέτους διασώζουσι τοὺς παρ᾽ αὐτῶν φρουρουμένους. 
Γυμνωθεῖσα δὲ πᾶσα ψυχή τῆς ἀσφαλείας ταύτης, ἔκ- 
χειται (75) εἷς διαρπαγὴν τοῖς ἐχθροῖς, τουτέστι 
ταῖς ἀντιχειμέναις ἐνεργείαις, καὶ εἷς καταπάτημα 
τοῦ ἐγκαυχωμένου xal μέγοντος, ὅτι ᾿Εμπεριπατή- 
σας τὴν οἰχουμένην πάρειμι. Τοιοῦτόν τι xal ὁ ψαλ- 
μὸς περὶ ἀμπέλου φησίν. Ἵνα τί καθεῖλες τὸν φρα- 
Ὑμὸν αὐτῆς ; xal, Ἐλυμήνατο αὐτὴν ὅς dx ὄδρυ- 
μοῦ. Ot γὰρ μὴ πεφραγμένοι λόγῳ καὶ δυνάμει ἀγγε- 
Ax, ἔχδοτοί εἶσι τοῖς ἀλόγοις χινήμασι" καὶ διὰ τὴν 
πλεονάζουσαν ἐν. αὐτοῖς τῆς ἁμαρτίας δυσωδίαν, ἐπι- 
τήδειοί εἶσι χοίρων ὑποδοχῆς, ἐπὶ πλέον τῆς ἁμαρτίας 
τὸν βόρδορον ἀνακινούντων, καὶ ἐγκαλινδουμένων 
αὐτῷ. Τοιοῦτόν τι xal ὁ ᾿Απόστολος λέγει" Καὶ xa- 
θὼς οὐχ ἐδοκίμασαν τὸν Θεὸν ἔχει» ἐν ἐπιγνώσει, 
παρέδωκεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς εἷς πάθη ἀτιμίας, 
ποιεῖν τὰ μὴ χαθήχοντα. Τουτέσιιν, οἱ τὴν ix τοῦ 
λόγου φυλακὴν ἀποδάλλοντες, ἔχδοτοί cto: τοῖς βο- 
σκηματώδεσ, λογισμοῖς, val πονηροῖς δαιμονίοις 
τοῖς τὰ ἀχάθαρτα ἐνεργοῦσιν. Ἐπὶ μέντοι τοῦ 'Ic- 


pex. ἔφθασεν ἡ ἀπειλὴ, ὅτε διὰ τὴν εἰς τὸν Κύριον 


ἁμαρτίαν ἔχδοτοι τοῖς ἔθνεσιν ἀφεθέντες (76), εἰς διαρπαγὴν ἐγένοντο -Καὶ xaganávapa τῶν πολεμίων. 


446, Deinde ait : Et díruam maceriam ejus, et 
erit in conculcationem. Colleta ἃ se in populum be- 
neficia superius cum recenseret, aiebat : Sepem 
circumposui, el zdificavi turrim : hic vero, Aufe- 
ram sepem ejus, εἰ diruam murum, pro turri, ut 
puto,dicens murum,quoniam turris muris quatuor 
inter se per angulos conjunctis constat; ita ut illic 
altus murorum vinee ambitus per turrim sit intel- 
ligendus, ut inaccessa esset hostibus atque inex- 
pugnabilis. Quin et evertitur murus noster,cum per 
socordiam ignaviamque reddiderimus nos tutela 
divinorum dogmatum indignos.Deus quidem justo 
turris est ἃ 4822 facie inimici * : sed a peccatore 
ob derelictionem omnis custodia et totius arcis pro- 
pugnaculum aufertur. Et dimillam vineam meam, 


446. Εἴτά φησι" Kol Mc ον αὐτοῦ, 
καὶ ἕσται εἰς χαταπάτημα. Ἔν τοῖς ἄνω" διργούμε- 
νος τὰς παρ᾽ ἑαυτοῦ εἷς τὸν λαὸν εὐεργεσίας, Φρα- 
γμὸν, φησὶ, περιέθηχα, xai φχοδόμησα πύργον : 
ἐνταῦθα δὲ. ᾿Αφελῶ τὸν φραγμὸν αὐτοῦ, καὶ καθ- 
ελῶ τὸν τοῖχον, ἀντὶ πύργου, ὡς οἶμαι, τὸν τοῖχον 
λέγων" ἐπεὶ καὶ ὁ πύργος τέσσαρἐὲς εἶσι τοῖχοι κατὰ 
γωνίας ἀλλήλοις συναπτόμενοι" ὥστε κἀκεῖ πύργον 
νοεῖσθαι (77) τὴν ὀψηλὴν τοῦ ἀμπελῶνος τῶν τοίχων 
περιθολὴν, πρὸς τὸ ἀνέμδατον αὐτὸν εἶναι καὶ ἀνεπι- 
χείρητον τοῖς ὑπεναντίοις. Καὶ ἡμῶν δὲ τοῖχος χαθ- 
αἱρεῖται, ὅταν ἀναξίους ἑαυτοὺς τῆς ix τῶν θείων 
δογμάτων φυλακῆς, διὰ ῥᾳθυμίας ποιήσωμεν. Τῷ 
μὲν γὰρ δικαίῳ πύργος ἐςτὶν ὁ Θεὸς ἀπὸ προσώπου 
ἐχθροῦ, τοῦ δὲ ἁμαρτωλοῦ (78) διὰ τὴν ἐγκατάλειψιν 


81 Joan. x, 16. 33 Galat. r1, 190. 39 Job. 1,7. 40 Psal. rxxix, 13. *t ibid. 14, 45 Rom. 1, 28. 45 Psal. 


nr, À 


Ὡς Colb. secundus, περιλαμὔάνει. 
75) Editi et unus ms., ἔγκειται, Alii. tres, ἔχχει- 
«αι. Codex alius, χεῖται. 

(76) Nostra editio et Reg. primus, ἀφέντες, Alii 
quinque m3ss8., ἀφεθέντες, 

(77) Editi et ttes mas., νοεῖσθαι, Alii tre σι, 


(78) Antiqui sex libri, τοῦ δὲ ἁμαρτωλοῦ. Editi, τῷ 
δὲ ἁμαρτωλῷ. Statim editi et tres mss., ὀχυρώμα- 
voc προδολή. Reg. tertius, περιδολή, casiri ambitus. 
Reg. quartus cum Colb. primo, προσδολή, minus 
reote. 


951 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAD. V. 


περιαιρεῖται πᾶσα ἀσφάλεια xal παντὸς ὀχυρώματος À et non putabitur, neque fodietur. Liquet inde eorum 


προδολή. Kal ἀνήσω τὸν ἀμπελῶνά μου, x«l οὐ 
μὴ τμηθῇ, οὐδὲ μὴ σκαφῇ. ᾿Εντεῦθεν δῆλον, ὅτι 
$ ἄνεσις τῶν ἁμαρτωλῶν κατὰ ἐγκατάλειψιν γίνεται. 
Ὧν μὲν γὰρ προνοεῖται, ὁ λόγος φησίν. Οὐ μή σε 
ἀνῶ, οὐδ᾽ οὐ μή τε ἐγχαταλείπω (79) ὧν δ᾽ ἂν 
παντελῶς ἀπογνῷ, τούτους ἀνέτους ἀφίησι ποιεῖν τὰ 
θελήματα τῆς σαρχὸς xai τῶν διανοιῶν αὐτῶν, ὡς 
τῆς παιδευτιχῆς ἀνωφελοῦς αὐτοῖς ἐσομένης. "Aviso 
οὖν, φησὶ, τὸν ἀμπελῶνα. Καὶ τί (80) τὸ ἐντεῦθεν 
αὐτῷ συμῦὔαϊνον ; Οὐ μὴ τμηθῇ, φησὶν, οὐδὲ μὴ 
σχαφῇ ἔτι. Ὥσπερ γὰρ οἱ τὴν ἄμπελον τέμνοντες, 
συνέχουσιν αὐτῆς τὴν δύναμιν, ὥστε τεταμιευμένως 
᾿καὶ σωφρόνως, διὰ τῆς τῶν ἀναγκαίων φορᾶς, προϊέ- 
ναι" οὕτω καὶ ψυχὴ ἐπίχαμπτομένη ταῖς θλίψεσιν, 
olovsl συστέλλεται xdi ταπεινοῦται λυσιτελῶς, καὶ 
πρὸς τὴν οἰκείαν ἑαυτῆς ἐπιμέλειαν ἐπανάγεται, τὸ 
ἀναγκαῖον καὶ ὠφέλιμον ἐν τοῖς πράγμασιν αἷρου- 
μένη ἢ δὲ ἀφεθεῖσα ἄνετος, οἷόν τις ἄμπελος ἁτη- 
μέλητος, ὑλομανεῖ καὶ ἐχχεῖται περὶ τὰ ἄχρηστα xai 
ἀνωφελῆ, πρὸς τὴν τῶν πολλῶν ἀπάτην πᾶσαν τὴν 
τῶν ἔργων ἐπίδειξιν ποιουμένη. Ὁ γὰρ τῶν φθαρ- 
τῶν τὴν ἐργασίαν ποιούμενος ὅμοιός ἐστιν ἀμπέλῳ, 
ξύλα xai φύλλα (81) xal ἕλικας ἐκτρεφούσῃ, οἶνον 
δὲ εὐφροσύνης ποιητιχὸν, εἰς ἀποθήκας βασιλικὰς 
ἀποτεθῆναι δυνάμενον, μὴ (82) ποιούσῃ. 

447. '0 οὖν ἀνεθεὶς ἀμπελὼν δύο πάσχει δεινά" 
οὔτε τέμνεται, φησὶν, οὔτε σχάπτεται. Εἴρηται τί τὸ 
μὴ τέμνεσθαι, τουτέστι μὴ κχαταχονδυλίζεσθαι ταῖς 
περιστάσεσιν, ὅπερ ἐπ᾽ ὡφελείᾳ τῶν θλιδομένων οἶχο- 
νομεῖται. Σχάπτεται δὲ ὁ πᾶσαν τὴν περιχειμένην (83) 
αὐτῷ ὕλην διδασκόμενος πρὸς τὴν οἰχείαν ὠφέλειαν 
λαμθάνειν (84). Otov, ἄσκαφός ἐστεν πλούσιος ὁ τῷ 
βάρει τῶν γηΐνων τὴν ψυχὴν πιεζόμενος" πρὸς ὃν 
οὔτε δετὸς οὐράνιος καταύαίνει' οὐ γὰρ ἐφιχνεϊταὶ 
τῆς ῥίζης, πολλῆς ἐπ᾽ αὐτῆς (85) συμπεφορημένῃς 
τῆς ματαιότητος. Ὁ μέντοι τῷ χατανυκτικῷ λόγῳ 
ἀποσκευάσασθαι. τὸν ὄχλον τῶν γηίνων πραγμάτων 
καὶ φθαρεῶν διδαχθεὶς͵ καὶ ἀναπνεῦσαι μὲν ἀπὸ τῆς 

ἐχχαλύψαι δὲ ἑαυτοῦ τὰ χρυπτὰ, ἀνατρέψαι 
δὲ τὰς τῆς πιχῤίας ῥίζας, καὶ οἵονεὶ ξηρᾶναι διὰ με- 
τανοίᾳς, οὗτός ἐστιν ὁ σχαφείς, Διόπερ xal ἡ τῶν 
ἀχανθὼν χύσίς κωλύεται᾽ τουτέστιν, al μέριμναι τοῦ 
βίου τούτου οὐδεμίαν ἕξουσι χώραν ἐν τῇ ἀνατροπῇ 
τῶν γηίνων. Ἔτι πρὸς τὸ, μὴ τμηθῆναι, καὶ τὸ ἐν 
τῷ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίῳ εἰρημένον παραλη- 


qui peccant dimissionem fleri per derelictionem, 
Ait enim Scriptura de iis quibus providet : Nos 
te deseram, neque te derelinquo * : e contrario de 
quibus prorsus desperat, hos ad carnis et cogita- 
tionum suarum desideria explende liberos dimit- 
tit, quod eis profutura non sit animadversio. 
Dimittam igitur, inquit, vineam. Ecquid ei posthao 
contingit? Non, inquit, putabitur, neque fodietur 
amplius. Quemadmodum enim qui vitem putant, 
astringunt continentque ejus virtutem, sic ut ne- 
cessaria profundens, certa temperatione et. mode- 
rate procedat : ita et anima afflictionibus incur- 
vata, quasi contrahitur, humiliaturque utiliter, et 
ad curam sui ipsius habendam revocatur, ut que 
in rebus peragendis id quod utile est et conduci- 
bile, eligat. E diverso, que dimissa est libera, per- 
inde atque vinea quaepiam neglecta eluxuriatur, 
seque in res vanas et inutiles effundit, atque omuia 
Sua opera ostentat, quo plures in errorem pelli- 
ciat. Qui enim opera patrat corruptioni obnoxia, is 
vinee consimilis est, ligna, folia et capreolos enu- 
trienti, vinum autem non producenti, quod jucun- 
ditatem creet, quodque possit in regalibus apo- 
thecis recondi. 


147. Vinea igitur derelicta, mala duo patitur ; 
nequ8 putatur, inquit, neque foditur. Dictum 
quid sit non putari, hoc est, calamitatibus minime 
vexari, id quod ad utilitatem eorum qui affJietantur, 
decernitur. Qui autem omni materia sibi circum- 
posita uti docetur ad suum ipsiug commodum, in 
foditur. Exempli causa, diveg cujus anima rerum 
terrenarum pondere premitur, et ad quem non di- 
labitur ccelestis pldvl&, fossus non est. Neque enim 
irober 6b iiultàm vanitatem in anima congestam ad 
radicem usque pertingit.Quisquis autem ex sermone 
contritioni ciende idoneo didicit terrestrium fluxa- 
rumque rerum turbam exuere, ab angustia et ἃ 
coarctatione respirare, occulta sua detegere, ama- 
ritudinis radices evertere 80 veluti per penitentiam 
arefacere, is fogsus est. Quare et impeditur fusio 
spinarum et accretio ; hoo est, locum nullum habi- 
ture sunt hujus vite sollicitudines in terrenorum 
eversione. Insuper ad explicandum quid sit, nos 
putari, assumendum est quoque id quod dictum est 


Ttlov: ᾿Εγώ εἶμι dj ἄμπελος ἡ ἀληθινὴ, xai ὁ ἢ in Joannis Evangelio : Ego sum vilis vera, el Pater 


Πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστι. Πᾶν χλῆμα ἐν ἐμοὶ 
μὴ φέρον χαρπὸν, αἵρει αὐτὸ, xal πᾶν τὸ καρπὸν 
φέρον, καθαίρει αὐτὸ, ἵνα καρπὸν πλείονα φέρῃ. 
* Jos. 1, 5. δ᾽ Rom. xi, 14. * Joan. xv, 1, 2. 
Veteres quinque libri, οὐδ᾽ οὐ μή ot ἐγκατα- 
al Editi, οὐδὲ μή σε ἐγκαταλείψω, neque te dere- 
Hin quam. 

) Reg. quartus, Kai τί. Deest τί in vulgatis. 
n Editi mirifice depravantur, in quibus sic le- 
mus, ξυλαμπέλῳ xal φύλλα. At quinque ms88., 
μπέλῳ, ξύλα καὶ φύλλα, Optime. 

(82 ἀν δίδτοβ quinque libri, μή. Editi, οὐ. 
(83) Editi, παραχειμένην. At quinque m88., περι- 
κειμένην. . 


meus agricola est. Omnem palmilem in me non fe- 
renlem fructum tollit, et omnem qui fert fructum, 
purgat eum, ul fructum copiotiorem afferat *. Malus 


(84) Nostri sex libri veteres, λαμδάνειν. Editi vero, 
ἀποδάλλειν, ad suum ipsius commodum materiam 
abjicere. Quo autem in libro ita scriptum invene- 
rint typographi Parisieases, nescio : sed certo scio 
in illis ipsis codicibus, quibus ad editionem suam 
adornandam uai sunt, eliamnum constanter legi, 
λαμθάνειν, ad suum. ípsius commodum materia uti. 
Ibidem editi, ὁ πλούσιος. Articulus in mss. deest. 

AUS Editi. ἐπ᾿ αὐτήν. At quinque mss., ἐπ’ αὐτῆς. 

quanto post tres msg., ἀκανθῶν φύσις. 


359 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI. 


360 


igitur rei familiaris administrator ait : Fodere non À Ὁ μὲν οὖν xaxàc οἰχονόμος, Σκχάπτειν, φησὶν, οὐκ 


valeo*', bonusautem ac prudens rei familiaris admi- 
nistrator scite cireumfodiet, hoc est, sua omnia emo- 
vebit, atque 483 principali sue vitee accomoda- 
bit. Ostendit nimirum quod quemadmodum terra 
que ab radice solvitur, (it plante alimentum, et ea 
qua ei incumbit, comprimit illam et degravat : gic 
et opum exsuperantia divitibus incumbens, eorum 
animas demergit, alienata vero ἃ possessoribus, et 
indigentibus distributa, tunc eorum fit propria. Sed 
ex eo quod neque putata vinea sit, neque fossa, 
consequens est ut in ea tanquam in terra inculta 
crescant spine. Servator noster eos qui sese hujus 
vit curis ac sollicitudinibus implicant, ait esse 
terrám spinas producentem, qus quidem excipit 
verbi fructum, sed illum spinis suffocat ** Itaque 
Ingens curarum turma invadit in animam incul- 
tam. Eam ob causam ait : Crescent in ea tanquam 
fn inculta terra sping. 

148. Observa autem prophetam superius quidem 
dixisse : Ezspectavi ut faceret. uvam : fecit. autem 
spinas; hio vero addidit : Et crescent. Etenim ma- 
gnam quamdam malitiam, et illius fusionem late 
serpentem indicat Scriptura, per spinarum ascen- 
sum acretionemque. Deinde quoniam prava sunt vi- 
nee germina, ab ea tollitur pluvia : quandoquidem 
ejus, ut par erat, adjumento usa non est. Quare et 
nos cum occasione nobis a Deo data non ad bonum 
utimür, nobis adimitur celeste presidium. Quod si 
Israel vinea est, manet inculta, non solum quod 
Domino non attulerit fructus sibi congruentes, sed 


quod servos prius ad se missos ceciderit, obruerit C 


lapidibus et occiderit, ac pastremo in ipsum heri 
filium manus ad necem injecerit 49, Fuerunt autem 
spinarum nomine 9 insignitie hé omnes prave et 
injuste actiones : que terrre maledicte fetus cum 
sint, jure ac merito nubes in vineam talia profe- 
rentem non pluere jusse sunt. Ecqus tandem nu- 
bes, ecquis imber? Conemur physicis rationibus 
ad nubes spectantibus ad eorum que dicta sunt, 
intelligentiam pertingere. Est igitur nubes aer cras- 
sus ex humidis vaporibus e terra excitatis constans, 
dein sursum ventis evectus, simulatque eorum ope 
in justum acervum congregatus est, et ex humore 
sibi insperso gravitas sufficiens accessit, tunc in 
terram guttatim labitur. Hec quidem est imbrium 
natura, qui suam originem trehunt a terra, ac ite- 
rum per aera in terram delabuntur. Ejusmodi erant 
et prophete, qui a communi quidem nature oriun- 
di, sed propter anime puritatem virtute Spiritus 


ἰσχύω: ὁ δὲ ἀγαθὸς xal φρόνιμος olxovópoc ἐπιστη- 
μόνως περισκχάψει" τουτέστιν, ἀνακινήσει πάντα τὰ 
ὅπάρχοντα αὐτοῦ, xai τῇ προηγουμένῃ ἑαυτοῦ (86) 
ζωῇ προσὸδιχειώσει " δειχνὺς, ὅτι ὥσπερ ἡ γῆ, ἀφιστα- 
μένη μὲν τῆς ῥίζης, τροφὴ τοῦ φυτοῦ γίνεται, ἐπι- 
χειμένη δὲ αὐτῇ, θλίόει αὐτὴν xal βαρύνει" οὕτω xal 
ἡ τῶν χρημάτων περιδολὴ, ἐπικειμένη μὲν τοῖς πλου- 
τοῦσι, βυθίζει αὐτῶν τὰς ψυχὰς, ἀλλοτριουμένη δὲ 
τῶν ἐχόντων εἰς τὴν τῶν δεομένων με-άδοσιν, τότε 
αὐτῶν οἰκεία γίνεται. ᾿Αχολουθεῖ δὲ τῷ μὴ τέμνεσθαι, 
μηδὲ σκάπτεσθαι, τὸ ἀναδαίνειν ὡς εἷς χέοσον ἄχαν- 
θαν. Τοὺς ἐνεχομένους ταῖς τοῦ βίου μερίμναις ὁ Σω- 
τὴρ ἡμῶν ἔφησεν εἶναι γῆν ἀχάνθας ἐχρύουσαν, δε- 
χομένην μὲν τὸν τοῦ λόγου καρπὸν, συμπνίγουσαν δὲ 
ὑπὸ τῶν ἀχανθῶν. Elc οὖν (87) τὴν ἀγεώργητον 
ψυχὴν πολὺ τὸ πλῆθος τῶν μεριμνῶν. Διό φησιν" 
᾿Αναδήσονται εἷς αὐτὸν ὡς εἰς χέρσον ἄχανθαι. 


148. Τήρει δὲ, ὅτι ἄνω μὲν εἶπεν: Ἔμεινα τοῦ 
ποιῆσαι σταφυλὴν, ἐποίησε δὲ ἀχάνθας - ἐνταῦθα 
δὲ προσέθηχε τὸ, Καὶ ἀναδήσονται. Μέγεθος γάρ 
τι (88) τῆς χαχίας, καὶ τὴν ἐπὶ πολὺ χύσιν 6 λόγος 
ἐμφαίνει διὰ τῆς τῶν ἀχανθῶν ἀνχδάσεως, Εἶτα 
ἐπειδὴ πονηρὰ τῆς ἀμπέλου τὰ βλαστήματα, 
αἴρεται αὑτῆς Ó δετός" ἐπειδήπερ οὐχ εἰς δέον ἐχρή - 
σατο τῇ παρ᾽ αὐτοῦ βοηθείᾳ. Ὥστε καὶ ἡμεῖς ὅταν 
ταῖς παρὰ τοῦ Θεοῦ δεδομέναις ἡμῖν ἀφορμαῖς μὴ 
εἷς ἀγαθὸν χεχρημένοι ὦμεν, ἀφαιρεῖται ἡμῶν ἡ ἐξ 
οὐρανοῦ βοήθεια, El δὲ ἀμπελὼν ὁ Ἰσραὴλ, ἀγεώργη- 
τος μένει διὰ τὸ μὴ ἀποδιδόναι τοὺς ἐπιδάλλοντας 
αὐτῷ καρποὺς τῷ Δεσπότῃ ἀλλὰ πρότερον μὲν τοὺς 
ἀπεσταλμένους δούλους δεῖραι xal λιθοδολῆσαι, καὶ 
ἀποχτεῖναι, ὕστερον δὲ xal αὐτῷ τῷ υἱῷ τοῦ δεσπό- 
του τὰς χεῖρας εἰς φόνον ἐπιδαλεῖν. Αὐταὶ (89) δὲ 
πᾶσαι αἱ πονηραὶ xal ἄδιχοι πράξεις ἄκανθαί εἶσιν 
ὡνομασμέναϊ" διὰ τὸ γῆς κατηραμένης εἶναι βλαστή- 
ματα, εἰκότως ἐντολᾶς λαβδάνούσιν. Gl νεφέλαι τοῦ 
μὴ βρέχειν ἐπὶ τὸν τὰ (90) τοιαῦτα bolo - ἀμ- 
πελῶνα. Τίνες οὖν al νεφέλαι, καὶ τίς ὁ ὄμθῤὸς ; Ἐχ 
τῆς περὶ νεφῶν φυσιολογίας πειραθῶμεν εἷς ἔννοιαν 
τῶν εἰρημένων ἐλθεῖν. "Ἔστι τοίνυν ἡ νεφέλη ἀὴρ 
παχὺς ἐν τῆς ὑγρᾶς xatà γῆν ἀναθυμιάσεως συν - 
ἱστάμενος, εἶτα μετεωρισθεὶς τοῖς ἀνέμοις, ὅταν λάδῃ 
παρ᾽ αὑτῶν ἀξιόλογον ἄθροισμα, καὶ τὸ ix τῆς ἐν- 
ἐσπαρμένης αὐτῷ (91) νοτίδος βάρος ἱκανὸν ἐγγένη- 


ἢ ται, τότε σταγόνας εἰς τὴν γῆν ἀφίησι. Kal αὕτη 


τῶν ὀμύρων ἡ φύσις, ἀπὸ γῆς τὴν ἀρχὴν ἐχόντων, 
xal δι᾽ ἀέρος πάλιν ἐπὶ τὴν γῆν φερομένων. Τοιοῦτοι 
ἦσαν χαὶ οἱ προφῆται, ἐκ μὲν τῆς χοινῆς φύσεως 


"Luc. xvi, 3. Luc. vir, 14. 9 Matth. xxr, 35.390. δ0 Gen. ur, 18. 


(86) Veteres quinque libri, ἑαυτοῦ. Editi, αὐ- 
t 


θυ. 

(87) llla, εἰς οὖν, etc., aut. ἐλλειπτικῶς dici, aut 
truncá esse nemo, ni fallor, homo diffitebitur. Sup- 
pleas igitur oportet verbum &va6alvst, aut. aliud, 
quod magis placuerit. 

(88) Sic vetBres quatuor libri. Editi vero ἐπί 
Statim Reg. tertius, λόγος ἐχφαίνει, 


89) Edili, Αὗται. At quinque mss., αὐταί. Mox 
editi, αἱ διὰ τό, At in quinque mss. deest at. 

(90) Veteres quinque libri, ἐπὶ τὸν τά, Deest τά 
ἴῃ excusis. 

(91) Editi, αὐτῶν. Antiqui tres libri, αὐτῇ. Alii 
duo, αὐτῷ, ἀέρι videlicet, melius. Statim sex mss., 
tfj» ἀφίησι, Editi, ἐνίησι. 


364 


COMMENT. IN ISAJAM PROPHETAM. CAP. V. 


362 


ὡρμημένοι, διὰ δὲ καθαρότητα ψυχῆς τῇ δυνάμει τοῦ A in sublime erecti, animabus bonis et frugiferis 


Πνεύματος ὑπερυψούμενοι, xal. λόγων γονίμων στα- 
γόνας ταῖς ψυχαῖς ταῖς ἀγαθαῖς xal χαρποφόροις 
ἐνστάζοντες. Τοιοῦτος ἦν Μωυσῆς, λέγων: Προσδο- 
χάσθω ὡς ὑετὸς τὸ ἀπόφθεγμά μου" xal πάλιν᾽ 
Ὡς (92) ὄμδρος ἐπ’ ἄγρωστιν, xal ὡσεὶ νιφετὸς 
ἐπὶ χόρτον. Λῦται οὖν αἱ οὐράνιοι δυνάμεις ἐντολὴν 
λαμδάνουσι τοῦ μὴ βρέχειν ἐπὶ τὸν ἀχανθοφόρον 
ἀμπελῶνα, τὸν ταῖς ἀχάνθαις ταῖς οἰχείαις στεφανώ- 
σαντά μου τὸν Δεσπότην. Διὰ τοῦτο νῦν σιωπή ἐστι 
παρὰ τῇ συναγωγῇ ἐχείνῃ λόγου Θεοῦ, xal οὐκ ἔστιν 
ἕτι προφήτης, οὐδὲ ἄρχων, οὔτε ἡγούμενος, ἀλλ’ 
αἰϑρία δεινὴ xal ἀνέφελος, τῆς πάλαι χατάρας ἐπ᾽ 
αὐτῆς βεδαιουμένης" ὅτι, Καὶ ἔσται σοι ὁ obpa- 
νὸς (93) ὑπὲρ χεφαλῆς σου γαλχοῦς, καὶ ἧ γῆ 
Ónoxáto σου σιδηρᾶ" xal πάλιν’ Δῴη ὁ Κύριος τὸν 
δετὸν τῆς γῆς σου χονιορτὸν, xal χοῦς ix τοῦ 
οὐρανοῦ χκαταδήσεται ἐπὶ σὲ, ἕως ἂν ἐχτριψῃ σε. 
Οὐχέτι γὰρ αἱ νεφέλαι αἱ πνευματιχαί" xal οὐχέτι 
προφήτης, τῆς ἐντολῆς τοῦ Κυρίου βεθδαίας φυλατ- 
τομένης" Κἂν αἱ νεφέλαι δὲ βρέχειν λέγωνται" οὐδὲν 
ἧττον ὁ Κύριός ἐστιν ὁ βρέχων. Οὐχ ἐστι γὰρ, φησὶν 
ὃ προφήτης, δετίζων ὥσπερ σύ. Καὶ πάλιν ἐχ προσ- 
deu τοῦ Θεοῦ εἴρηται’ Καὶ βρέξω ἐπὶ πόλιν μίαν, 
ἐπὶ δὲ πόλιν μίαν οὐ βρέξω: μερὶς μία βραχή- 
σεται, xal μἀάρὶς, ἐφ᾽ ἣν οὐ βρέξω, ξηρανθήσεται" 
οἰχονομοῦντος τοῦ ἀγαθοῦ Θεοῦ τὴν μερίδα τῶν χει- 
ρόνων μὴ βραχῆναι ὑπὲρ τοῦ ξηρανθῇναι ἐν αὐτῇ τὰ 
τῆς πονηρίας βλαστήματα. Σαφῶς παρέστησε τὸ 


vitalium verborum guttas instillabart. Talis erat 
Moyses, dicens : Ezspectetur ut pluvia, eloquium 
meum !! ; et rursus : Quasi imber super gramen, δὲ 
quasi pluvia nivalis tn herbam 55. Precipitur itaque 
ceelestibus istis virtutibus, ne in vineam spiniferam 
pluant, que Dominum meum auis spinis coronavit. 
Quare in synagoga illa nunc siletur Dei verbum, 
nec est amplius propheta, neque princeps, neque 
dux ὅδ: sed sudum grave, nubibus.nullis obductum: 
quippe pronuntiata olim adversus eam 48.4 maledi- 
ctio confirmatur. Nimirum, Et erit tibi celum super 
capul luum, zneum : el terra sub te ferrea. Et rur- 
sus : Det Dominus pluviam terre tus pulverem : et 
pulvis e celo descendet super te, quoadusque attrive- 
rit te *. Non enim amplus exstant nubes spiritua- 
les : neque amplius reperitur propheta : siquidem 
firme ae constanter servatur Domini preceptum. 
Etsi nubes pluere dicuntur, nihilominus tamen qui 
pluit Dominus est : Non est enim, ait propheta, 
qui pluat, sicut tu 55. Et iterum de persona Dei 
dictum est : Et pluam super unam civitatem : 
super unam autem civitatem non pluam - pars una 
frrigabitur : eL pars, super quam non pluero,arcscet **. 
Sanxit nimirum Deus bonus, ne irrigetur deterio- : 
rum pars, ut in ea germina exareflant malitie. : 
Perspicue sensum exhibuit dicti hujus, nempe 
vineam Israelem vocari, cui et que prenuntiata 
sunt et praedicta, eventura esse minitatus edt. 


βούλημα (91) τοῦ λόγου, ὅτι ἀμπελῶνα τὸν ᾿Ισραὴλ λέγει, περὶ ὃν γενήσεσθαι xà ἐπαγγελθέντα xal προειρημένα 


ἠπείληται. 


149. Καὶ ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα, τεόφυτον ἦγα- C 


κημένον. Διῃρέθη ἡ προσηγορίᾳ τοῦ ᾿Ιαχὼδ εἰς τὸν 
Ἰσραὴλ καὶ ᾿Ιούδαν, πρότερον μὲν ἐπὶ τοῦ Δαδὶδ, 
μετὰ τὴν τελευτὴν τοῦ Σαοὺλ, μερισθέντος τοῦ λαοῦ 
εἰς τὸν υἱὸν Σαοὺλ xai τὸν Δαδὶδ' ὕστερον δὲ ἐπὶ τοῦ 
."Po6odu, ὅτε ἹἹεροδοὰμ ἀπέστησε τὰτ δέκα φυλὰς 
υἱὸς Νάδας, ὅς ἐξήμαρτε τὸν ᾿Ισραήλ. Διὰ τοῦτο xal 
γῦν. δικλῆς ἔτυχε τῆς προσηγορίας. Φαίνεται δὲ ἐκ 
εἧς τετάρτης τῶν Βασιλειῶν πλεῖον ἁμαρτὼν (95) ὁ 
Ἰσραὴλ, διὸ xai τάχιον ἠὑχμαλωτίσθη. Καὶ ἐν τῷ 
Ἰεζεκιὴλ ἐννενήκοντα μὲν xai τρεῖς (00) ἡμέραι ἐπὶ 
τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ ᾿Ισραὴλ ἀριθμοῦνται, τεσσαρά- 
κοντα δὲ ἐπὶ τοῦ ᾿Ιούδα. Διὰ τοῦτο καὶ ἐνταῦθα ὁ μὲν 
ἀχανθοφόρος ἀμπελὼν οἶχος τοῦ ᾿Ισραὴλ γίνεται, ὃ 
δὲ τοῦ Ἰούδα ἄνθρωπος, οὐχέτι ἀμπελὼν, ἀλλὰ νεό- 


149. Εἰ homo Juda, novella-planta dilecta. Ap- 
pellatio Jacob dispertita est in Israelem et Judam. 
Nam primum quidefn "Davide post Saulis mortem 
regnante divisi est populus in fllium Saulis et ip- 

^sum David ** : postea vero sub Roboam, quo tem- 
pore Jeroboam filius Nabat, quo auctore peccavit 
Igrael,tribus decem ad defectionem impulit'*. Quare 
etiamnum duplicem sortttur appellationem.Constat 
&utem ex quarto Regnorum libro amplius peccasse 
Israelem, unde citius quoque deductus est in capti- 
vitatem. Et in Ezechiele, pro peccatis Israel, no- 
naginta tres dies numerantur ; pro Jude vero pec- 
catis, quadraginta *?, Quapropter et his spinifera 
quidem vinea domus Israel est : at Jude domus, 
homo, non vinea, sed novella planta, nequaquam 


eutov, οὐ χεχερσωμένον, ἀλλ᾽ ἠγαπημένον. Τίς δὲ 6 D inculta, sed dilecta. Quisnam vero sit homo ille ex 


5! Deut. xxxii, 2. " jbid. 85 Dan. 111, 38. 


δὲ Deut. xxvii, 23. 


55ibid. 24. 556 Jerem. xiv, 22. 


5' Amos. 1v, 7. δ᾽ II Reg. n, 10. *? ΠΙ Reg. xir, 20. 99 Ezech. 1v, 5, 6. 


(92) Editi, Ὡσεί. Αἱ quinque mea., Ὡς. Nec ita 
multo infra editi et unus ms., al οὐράνιοι. Alii qua- 
tuor, αἱ οὐράνιαι. 

(93) Apud LXX et in tribus mss. legitur, οὐρα- 
νός ὁ. Hoc ipso in loco nostri mss. omnes habent, 
κεφαλῆς. Editi, κεφαλήν. Statim duo τη88., δετὸν 
αὐτοῦ τῆς. 


(94) Libri veteres, τὸ βούλημα, Editi, τὸ βού- 
&£U nx. 

(55) Editi, ἁμαρτεῖν, At quinque mss., ápap- 
tuv. 


ParRoL. Gn. XXX. 


(96) Putare se ait Combeflsius, illud, ἐννενήχοντα 
xal τρεῖς. Nonaginta ires, wendosum esse, nec 8 
Basilio profectum : cujus nos judicio subscribimus 
haud inviti : sed ab ipso dissentimus, in eo quod 
culpam derivet in librarium, nos in ipsum Com- 
mentarii scriptorem : quem a Basilio alium esse, 
ex Prefatione constabit. Hunc Ezechielis locum et 
docte et copiose interpretans Hieronymus, docet 
Bibliorum exemplaria multum inter se discrepare : 
cajus verba cum prolixiora sint, referre nolui; aed 
fontem ipsum adeas suadeo. 


13 


363 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


364 


Juda oriundus, vita florenti preeditus ac vere dile- Α ἐξ 'Io5ba ἀνατείλας ἄνθρωπος, ἀκμάζων τῇ ζωῇ xai 


etus, facile cognosci potest a quovis, qui talia con- 
templari noverit : Exspectavi ut faceret judicium : 
fecit autem iniquitatem, et non justitiam, sed clamo- 
rem. Cum juxta Salomonem, Cogitationes justo- 
rum sint judicia *!, exigitur & nobis, ut cum judi- 
cio faciamus omnia, nihil vero citra judicium. Et 
quidem vitam sine judicio et inconsiderate actam 
comilantur iniquitates. Nam qui minime sequitur 
rectam rationem, nec judicat quid agendum sit,aut 
non agendum ex data legis regula,is patrat iniqui- 
tatem : nec facit jnstitiam, sed clamoris, tumultus- 
que et confusionis est auctor. Quamobrem quies 
eorum qui judicantur judicia justa sequitur, cum 
ea que decreta sunt, constanti tranquilloque animo 
excipiant : contra clamor, tumultusque seditiosus 
eorum, qui ob injustitiam indignatur, judicia in- 
justa comitatur. Ad hunc autem clamorem quod at- 
tinet, Apostolus etiam admonet, dicens : Omnis 
A85 clamor et tumultus tollatur a vobis, cum 
omni malitia 55. Est autem et clamor bonus, qua- 
lem stans in templo Christus emisit ** ; quali usus 
est et David, cum diceret : Voce mea ad Dominum 
clamavi **. Nec quidquam est miri, si idem nomen 
ad res contrarias designandas sit usurpatum, si vi- 
delicet modotumultuosum quidpiam etturbulentum 
signifloet, modo vero altam magnamque coelestium 
dogmatum vocem. Profecto in presenti dictione 
clamor cum eo qui à Sodomis et Gomorrha ascen- 
dit 45, afünitatem habet. 


450. Vgns. 8-10. Va, qui conjungunt domum cum 
domo, et agrum ad agrum admovent,ut a proximo au- 
ferant aliquid. Nunquid habitabitis soli super terram ἢ 
Audita enim sunt hzc in aurtbus Domini Sabaoth.Nam 
si fuerint domus muliz ; in desertum erum; wagne 
et pulchrg, et non erunt qui habitent dn eis. Ubi enim 
operantur decem juga boum,[aciet lagunculam unam. 
Et qui seminal orlabas sex, faciet. mensuras tres. 
Deflentur nunc ii, qui plura concupiscentes, quae 
sunt proximorum, resecant; qui neque suis prediis 
ruri sitis neque guis facultatibus domi reconditis 
contenti, sed in agris metandis vicinorum fines im- 
vadentes, suosque transgredientes, et interclusas 
vicinorum domos sibi ascribentes, inexplebili sua 
avaritia in angustum coacli, in suis sese finibus 
continere minime possunt: quin et specioso illo 


pretextu ad exsatiandam suam avaritiam abutuntur, D 


*! Prov. xii, 5. 9! Ephes. 1v, 31. 68 Joan. vii, 37. 


(907) Antiqui sex libri, xa! ἀληθινῶς. Editi, xai 
ἀληθῶς. 
98) Veteres tres libri, ἀπαιτούμεθα δέ, 

(οι Editi eum tribus mss., ἀνομίαν. Alii tres 
ἁμαρτίαν. 

(1) Nostri mss. omnes, θόρυδος στασιαστιχος, ἐπ - 
multus. seditiosus. Editi, ὀόδρυδος, στασιαστιχῶς ἀγα- 
γαχτούντων , Quippe qwia (lumultuose | indignan- 
ur. 

(2) Veteres sex libri nostri, ἑστὼς ἐν. Editi, στάς, 


Statim tres mss., Δαδὶδ κέχρηται, 


ἀληθινῶς (97) ὑπάρχων ἀγαπητὸς, οὐ χαλεπὸν ἰδεῖν 
τῷ ἐπισταμένῳ τὰ τοιαῦτα θεωρεῖν. Ἔμεινα ἵνα 
ποιήσῃ χρίσιν, ἐποίησε δὲ ἀνομίαν, καὶ οὐ ὃι- 
καιοσύνην, ἀλλὰ χραυγήν. Ἐπείπερ, κατὰ τὸν 
Σολομῶντα, Λογισμοὶ δικαίων xpluaxa* ἁπαιτού- 
μεθα (08) πάντα κρίσει ποιεῖν, χαὶ μηδὲν ἀκρίτως. 
"Ἕπεται μέντοι τῇ ἀχρίτῳ καὶ ἀνεξετάστῳ ζωῇ τὰ 
ἄνομα. Ὁ γὰρ μὴ ἑπόμενος τῳ ὀρθῷ λόγῳ, μηδὲ 
χρίνων τὸ πραχτέον, xal μὴ κατὰ τὸ, δεδομένον ix 
τοῦ νόμου χανόνα, ἀνομίαν (90) ποιεῖ, xal οὐ διχαιο- 
σύνης ἐστὶν ἐργάτης, ἀλλὰ χραυγῆς καὶ θορύδου καὶ 
συγχύσεως αἴτιος. Διότι τοῖς μὲν δικαίοις χρίμασιν ἡ 
ἡσυχία τῶν χρινομένων ἀχολουθεῖ, εὐσταθῶς χαταδε- 
χομένων τὰ ὀριζόμενα" τοῖς δὲ ἀδίκοις χραυγὴ καὶ 
θόρυδος στασιαστικὸς, ἀγαναχτούντων (4) ἐπὶ τῇ 
ἀδικίᾳ, Περὶ δὲ τῆς χραυγῆς ταύτης καὶ ὁ ᾿Απόστολος 
παραινεῖ, λέγων: Πᾶσα χραυγὴ xal θόρυδος ἀρ- 
θήτω ἀφ’ ὑμῶν, σὺν πάση χαχίᾳ. Ἔστι δέ τις καὶ 
κραυγὴ ἀστεία, ἣν ὁ Κύριος ἑστὼς ἐν (2) τῷ ἱερῷ 
ἔκραξεν. ἦ καὶ Δαδὶδ ἐχέχρητο, λέγων’ Φωνῃ μου 
πρὸς Κύριον ἐχέχραξα. Καὶ οὐδὲν θαυμαστὸν, τὸ 
αὐτὸ ὄνομα ἐπὶ τῶν ἐναντίων τετάχθαι, xal σημαι- 
νειν νῦν μὲν τὸ ταραχῶδες xai σεσοδημένον, νῦν δὲ 
τὸ μεγαλόφωνον xai μεγαλοφυὲς τῶν οὐρανίων δο- 
γμάτων. ᾿Επὶ μέντοι τῆς παρούσης λέξεως, ἡ κραυγὴ 
συγγενής ἐστι τῇ ἀπὸ Σοδόμων xal Γομόῤῥας ἀνα- 
δαινούσῃ. 


150. Οὐχὶ οἱ συνάπτοντες οἶχίον πρὸς οἴκίαν, 
χαὶ ἀγρὸν πρὸς ἁγρὸν ἐγγίζοντες, ἵνα τὸν πλη- 
σίον ἀφέλωνταί τι. Μὴ οἰκήσεται μόνοι ἐπὶ τῆς γῆς 
᾿Ἠχούσθη γάρ εἰς τὰ ὦτα Κυρίου Σαδαὼθ ταῦτα. 
'Eàv γὰρ γένωνται οἴκίαι πολλοὶ, εἰς ἔρημον 


᾿ἔσσνται, μεγάλαι (3) καὶ καλαὶ, καὶ οὐκ ἔσονται 


ol ἐνοικοῦντες [ἐν αὐταῖς. Οὗ γὰρ ἐργῶνται δέκα 
ζεύγη βοῶν, ποιήσει κεῤάμιον" ὅν. Καὶ ὁ σπείρων 
ἀρτάθας ἕξ, ποιήσει μέτρα τρία. TaÀaw νῦν 


οἱ διά τὴν τοῦ πλείονος ἐπιθυμίαν τὰ τἂν πλησίον 
παρατεμνόμενοι (4), καὶ μήτε ἐν ἀγροῖς ταῖς οἴκεί- 
atq ἀρκούμενοι χτήσεσι, μήδε ἐν ταῖς οἰχήσεσιν 
ἀρκούμενοι τοῖς (D) ἑαυτῶν, ἀλλὰ παρορίζοντες μὲν 
τοὺς πέλας ἐν τῇ γεωργουμένῃ, προσπεριδαλλόμενοι 
δὲ τὰ τῶν γειτόνων οἰχήματα, ὑπὸ τῆς olxslac πλεον- 
εξίας στενοχωρούμενοι, καὶ μένειν ἐν τοῖς οἰκείοις 


ὄροις οὐκ ἀνεχόμενοι, ἀλλ᾽ εὐλόγῳ δὴ ταύτῃ καταχε- 


** Pgal. ΟΧΙ, 2. 65 Gen. xix, 13. 


(3) Colbertinus primus, ἔσονται οἰκίαι μεγάλαι. 
Illud, quod mox sequitur, ποιήσει χερέμιον ἕν, in- 
terpretans Hieronymus, ita scribit : Pro laguncula, 
quam soli LXX transtulerunt - omnes alii batum in- 
terpretati sunt... In. sterilitate ergo nimia qua" se- 

uetur captivitatem, decem jugera vinearum facient 
atum, id est, tres amphoras. 

(4) Regii duo, περιτεμνόμενοι. 

(5) Editi, ταῖς. Αἱ mss. nostri omnes, τοῖς" ubi 
arbitramur suppleri debere illud, óndpyouct, suís 
facultatibus. | | 


365 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


360 


Xpnusvot προφάσει πρὸς τὴν ἄμετρον qiÀoztnuo- A quod vicinorum predia utpote contigua, et suis 


σύνην, τῷ (6) δοχεῖν προσεχὴ xai συνημμένα εἶναι 
τὰ τῶν γειτόνων. Πρὸς οὖς ἐλεγχτικώτατα ὁ λόγος 
ἀπήντησεν, εἰπών * Μὴ οἰκήσετε μόνοι ἐπὶ τῆς 
γῆς; El γὰρ ὅτι γείτων ὁ τὴν ἐχομένην γῆν γεωρ- 
γῶν ἀφαιρεθῆναι δίχαιος, δηλονότι, τούτου ἐχόλη- 
θέντος, ἕτερός σοι πάλιν γείτων ἀναφανήσεται, xal 
τὸ αὐτό σοι (7) πάλιν καὶ πρὸς ἐκεῖνον λέγειν dj πλεο- 
νεχτιχὴ καρδία ὑποδάλλει, εὔλογον ὑποδειχνόουσα (8) 
εἶναι σεαυτοῦ ποιήσασθαι τὰ πλησιόχωρα. Ὅταν δὲ 
χἀχεῖνος γυμνωθεὶς ἀπέλθῃ τῶν ἰδίων, xal γέ- 
νηται μέρος τῆς «ἧς στήσεως ἣ τοῦ τρίτου χώρα" 
πάλιν ἄλλος γείτων, ἄλλαι σπουδαὶ, ἀποδιῶξαι μὲν 
τῶν ὑπαρχόντων ἐχεῖνον, ἑαυτοῦ δὲ ποιήσασθαι τὰ 
τοῦ τετάρτου γείτονος. Τίς οὖν ἔσται σοι ὅρος τῆς 
ἐπιθυμίας τοῦ πλείονος ; Πυρὶ γὰρ ἔοιχεν ἦ πλεον- 
εχτιχὴ χαρδία, διὰ τὴς χαιομένης ὕλης πορευομένῳ, 
καὶ τὰ μὲν φθείροντι, τὰ δὲ ἐπερχομένῳ. Ἤπου xa- 
θάπερ τοῦ ἐμπρησμοῦ σόέσις γίνεται ἣ ἀπορία τῆς 
ὕλης, οὕτω καὶ τὴν πλεονεχτιχὴν χαρδίαν xai τὸν 
ἀπλήρωτον ὀφθαλμὸν ἐνεῖνο ἵστησι μόνον, τὸ μηδένα 
ἔχειν τὸν συνοριζόμενον τοῖς κτήμασι, Πόῤῥωθεν οὖν 
ἰώμενος ὁ λόγος τὸ πάθος, οἱονεὶ ἐπάδων τῇ φιλοχτήμονι 
ψυχῇ, ταῦτά φησι Μὴ οἰκήσετε μόνοι ἐπὶ τῆς γῆς; 


conjuncta, sui ipsorum juris esse videantur.Quibus 
Scriptura obsistit verbis perquam objurgatoriis,cum 
ait : Nunquid habitabitis soli super terram ? Si enim 
a vicino terram quain colit, ideo equum estauferri, 
quod tibi contigua sit: profecto, eo ejecto, compe- 
rietur rursuim alter tibi vicinus esae. Atque denuo 
avarum oor tibi suggeret, ut hoc idem etiam adver- 
808 illum dicas : suadet scilicet, fore, ut fiat aliquid 
rationi consonum,si tibi terrai finitimam vindices, 
Postquam autem abierit ille, bonis suis spoliatus, 
et tertii ager possessionis tux» partem effecerit : ite- 
rum adest vicinus alius : jam nascuntur alie cure, 
quomodo illum quidem a suis prediis abigas, ac 
quarti hujus finitimi bona tibi assumas. Quem ergo 
finem huic tue cupiditati plur& habendi imposi- 
turus es ? Etenim cor avarum igni consimile esse 
videtur per accensam materiam evaganti, alia qui- 
dem depascenti et corrumpenti ; in alia veroinvo- 
lanti ac insilienti. Profecto sicut materie inopia 
incendium exstinguit: ita et cor immodica cupi- 
ditate acquirendi flagrans, oculusque inexplebiliseo 
duntaxat coercetur, quod neminem habeat suis pos- 
sessionibus confinem. Itaque Scriptura morbohuic 


remedium eminus afferens, animum divitiarum cupidum veluti carmine demulcens, profert isthec,; 


Nunquid habitabilis soli super terram? 

451. El γὰρ ἐπιθυμεῖς τῶν τοῦ γείτονος, γείτων BE aot 
πάντως οὐ λείψει" ἀνάγκη σε δηλονότι ἐπὶ τὰ ἔσχατα 
φθάσαι τῆς xa0' ἡμᾶς οἰχουμένης. Εἰ δὲ τοῦτο ἀμή- 
χανον, ἀπὸ τῆς πρώτης ἐννοίας παῦσον σεαυτοῦ τὴν 
πρὸς τὸ καχὸν ὁρμὴν, ὦ ἄνθρωπε, ἀρχούμενος οἷς 


151. Etenim si quie sunt vicini concupiscas, vie 
cinus autem non sit utique tibi defuturus ; necesse 
A86 omnino fuerit ut ad terre hujus nostra$ habi- 
tabilis extrema pertingas.Quod si id fleri nón potest, 
tuam ipsius ad malum proclivitatem, priori tuo con- 


παρέλαδες, ἐπιμένων οἷς ἔχεις, εἰδὼς, ὅτι καὶ μεγέθη C silia fotam reprime, o homo, iis qua accepisti. 


οἰχιῶν, διὰ τὸ ἐξ ἀδικίας συστῆναι, ἔρημά ἐστι τῶν 
οἰκητόρων, καὶ πλῆθος χώρας (9), &x πλεονεξίας πε- 
ριδληθὴν, ἄγονον πολλακις τῶν χαρπῶν ἀπεδείχθη. 
Ἡρολαμθάνει γὰρ πολλάκις τὴν μέλλουσαν κρίσιν dy 
θεία δίχη, xai ἤδη τὰς ἀδίκως πεπορισμένας οἰἶχίας, 
εἷς ἄχρηστον περιίστησιν (10), ἀπὸ τῆς πολυανθρώ- 

mop οἰκήσεως καὶ τῆς λαμπρᾶς εὐθηνίας, ἐρήμους 
- δῶν οἰκητόρων ποιοῦσα, [Πολλάκις γοῦν (11) ἔγνωμεν 
ὅλα γένη ἄρδην ἀφανισθέντα, ὡς ἀπορίᾳ τῶν διαδεχο- 
μένων χαταῤῥυῆναι πρὸς γῆν τὰς μεγαλοφυεῖς xal 
ὑπερηφάνους τῶν οἰκημάτων χατασχευάς. ᾿Αλλὰ καὶ 
ὅσοι μετὰ παρορισμοῦ τῶν πλησίον τοὺς ὅρους τῶν 
οἰχείων χτήσεων ὑπερεξέτειναν, διὰ τὸ ἀπὸ στενα- 
Ὑμοῦ τῶν ἡἠδιχημένων συμπεπορίσθαι τὰς χτήσεις, 


contentus, iis que possides, immorans : presertim 
cum noveris magngsillas edes, quod per injusti- 
tiam eonstructs wunt, destitui habitatoribus; am- 


. plamque regionem, que ex avaritia circumjaoeat, 


infructuosam non raro ostendi. Nam justitia divina 
sepe futurum illud judicium anticipat, jamque do- 
mos inique comparatas nullius frugis reddit,et licet 
priusabhabitatoribus multis frequentarentur,splen- 
didaque opum copia replerentur, desertas inhospi- 
tasque eíficit. Novimus sane integras familias non 
raro fuisse penitus e medio sublatas, ita ut defi- 
cientibus successoribus, in terram ruerent magni- 
fice ille ac superba «eedificiorum structure. lmo 
etiam quicunque usurpatis proximorum agris, limi- 


πάντως ἀλλότριοι τῆς θείας ἀπεδείχθησαν εὐλογίας" p te? possessionum suarum plus equo extenderunt, 


ὥστε ἔνθα δέκα ζεύγη βοῶν εἰργάσατο, μόγις χερά- 
μίον ἕν τρυγηθῆνχι (12) καὶ ἔνθα ἕξ ἀρτάδαι κατ- 
ἐσπάρησαν͵ τρία μέτρα συνάγεσθαι τῶν χαρπῶν, ἅπερ 
ἐστὶ πολλοστημόριον τῶν σπερμάτων. 


(6) Veteres quinque libri, τό, Editi et Colb. pri- 
mus, τῷ. 

(Ὁ) Editi, xxl τοῦτό cot. At, nostri sex mss., xai τὸ 
αὐτὸ σοι, 

(8) Veteres quinque libri, ὑποδειχνῦσα. Editi cum 
Reg. tertio, ὑποδειχνύουσα. Hoc ipso in loco sex 
mss., ποιήσασθαι. Editi, ποιῆσαι. Statim sex mss., 
ἀκέλθῃ. Editi, ἀπελασθῇ, pro ἀπελαθῇ, ejectus 
est, 


eo quod possessiones ille non sine gemitibus 60- 
rum qui injuria afficiebantur, fuerant acquisite, 
facti sunt omnino 8 divina benedictione alieni. Unde 
ubi decem boum juga araverant, vix laguncula 


(9) Veteres sex libri, χώρας. Editi, ἀγρῶν, paulo 
melius, sed sine ulla auctoritate. 

(10) Nostri sex mss., περιίστησιν. Editi, περι» 
στωσα. 

(11) Editi, οὖν. At sex ma88,, γοῦν. 

(12) Ubi in editis legilur, τρυγηθήσεται, in nostris 
sex veteribus libris scribitur, τρυγηθῆναι. Aliquan- 
to post nostri sex mss8., ἔχει μὲν οὖν. Deest. οὖν in 
vulgatis. 


361 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


una vindemiabitur, et ubi sex artabe fuerant seminat, vix tres fructuum mensure oolligentur: que 


seminum pars est minima. 


152. Et quidem sententia iethec ex se multum A 


habet utilitatis. Sed quivis, si studiosus est et labo- 
rum patiens, ex hao prophetia juxta mysticum et 
reconditum sensum considerata emolumentum ma- 
jus percipere potest. Etenim per uniuscujusque do- 
mum dogmata actionesque possunt intelligi ob den- 
sum adunatumque artificium, quod in opinionibus 
de unoquoque dogmate habitis reperitur. Eam ob 
causam, quemadmodum in domo fundamentum re- 
lique structure supponitur: ita et in dogmatibus 
quidam bases sunt ac principia prima, quibusin- 
nixi dogmata sua disseminant; et que sequuntur, 
ordine et conjunctim principiis primis connectunt. 
Quicunque igitur fidei dogma, quod pro fundamento 
ac principio habet Dominum nostrum Jesum Chri- 
gtum, cum dogmatibus alienis et a pietate remotis 
consooiant, ii sunt qui per Scripturam deflentur 
ceu rem indecoram peragentes, quippe qui domum 
domui conjungant. Quod enim pietatis dogmata do- 
mus appellata sint, Dominus ipse per parabolam 
nos edocuit, dicens : Omnis qui audit verba mea haec, 
et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui edificavit 
ὁ domum suam supra petram **. Sed et Paulus nos in 

riore ad Corinthios Epistola docere videtur, quem- 
Tibet eorum qui Christum 4874 crediderunt, sibi 
ipsi edificare domum. Fundamentum enim aliud, 
inquit, nemo potest ponere, prztter id quod positum 
est, quod. est Jesus Christus. Si quis autem superzdi- 
ficat super (undamentum hoc, aurum, argentum, la- 
pides pretiosos, ligna, fenum, stipulam *'. Quoniam 
autem ex iis, qui dogmata concinnant, alii quidem 


152. Ἔχει μὲν οὖν πολὺ xal αὐτόθεν τὸ ὠφέλιμον 
4 λέξις" δυνατὸν δὲ τῷ φιλοπόνῳ κατὰ ἀναγωγὴν ἐπὶ 
πλεῖον ἄγειν νὸ ἀπὸ τῆς προφητείας χρήσιμον. Δύ- 
ναται γὰρ οἰχία ἑχάστου νοεῖσθαι τὰ δόγματα καὶ 
αἱ πράξεις, διὰ τὸ πυχνὸν καὶ ἡνωμένον τῆς ἐν 
τοῖς νοήμασι χατασχευῆς, περὶ ἑχάστου δόγματος. 
Διότι (13), ὥσπερ ἐν οἰχίᾳ θεμέλιος ὑπόκειται τῇ 
λοιπῇ κατασχευῇ" οὕτω xal ἐπὶ τῶν δογμάτων ὗπο- 
θέσεις τινές εἰσι xal. πρῶται ἀρχαὶ, οἷς ἐπερειδόμε- 
νοι δογματίζουσι, τὰ ἐφεξῆς ἀκολούθως καὶ συναφῶς 
ταῖς πρώταις ἀρχαῖς συνυφαίνοντες. Ὅσοι οὖν τὸ τῆς 
πίστεως δόγμα, ὅπερ ἔχει θεμέλιον και ἀρχὴν τὸν 
Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, δόγμασιν ἀλλοτρίοις 
καὶ ξένοις τῆς θεοσεδείας ἐπισυνάπτουσιν, οὗτοί εἶσιν 
οὖς ὁ λόγος ὀδύρεται παρὰ τὸ καθῆχον ποιοῦντας, ἐν 
τῷ συνάπτειν οἶχίαν (14) πρὸς οἰκίαν. “Ὅτι γὰρ οἰκία 
τὰ τῆς θεοσεδείας ὠνόμασται δόγματα, αὐτὸς ὁ Κύ- 
proc διὰ τῆς παραθολῆς ἡμᾶς ἐδίδαξε, λέγων ὅτι, Πᾶς 
ὅστις ἀχούει μου τοὺς λόγους (45) τούτους, καὶ 
ποιεῖ αὐτοὺς, ὁμοιωθήσεται ἀνδρὶ φρονίμῳ, ὅστις 
φχοδόμησε τὴν οἰχίαν αὐτοῦ ἕπὶ τὴν πέτραν. 
Ἔοικε δὲ καὶ ὁ Παῦλος ἐν τῇ πρὸς Κορινθίους πρώτῃ 
διδάσχειν ἡμᾶς, ὅτι ἕκαστος ἑαυτῷ οἴχίαν οἰχοδομεῖ 
τῶν εἰς Χριστὸν πεπιστευχότων. Θεμέλιον γὰρ, φη- 
σὶν, ἄλλον οὐδεὶς δυναται θεῖναι, παρὰ τὸν κεί- 
μένον, ὄς ἐστιν ᾿Ιησοῦς Χριστός. Et δέ τις ἐποι- 
χκοδομεῖ ἐπὶ τὸν θεμέλιον τοῦτον, χρυσὸν, ἄργυ- 
ρον (16), λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον, καλάμην. 
᾿ΕἘπειδὴ δὲ τῶν χατασχευαζόντων τὰ δόγματα οἱ μὲν 
γέλωτος καὶ χλεύης ἄξια φρονοῦντες, otovsi γέλωτα 
οἰκοδομοῦσιν * οἱ δὲ ἀστειότεροι, σπουδαῖα κατα- 


risu et ludibrio digna sentiéntes rem ediflcantvel- C σχευάζουσιν" ὁ Μιχαίας χαθαιρῶν τὰ οἰκήματα (17) 


uti ludicram et deridiculam, alii vérg honestiores, 
res serias ac laudabiles struunt: Micheas domos 
eorum qui ridiculos ee prebent, demoliens,ait: Qui 
ín Geth, ne magnificemini : et qui. in Acarim, nolite 
rezdificare ex domo in derisum vesirum*. Et rursus 
ille ipse pravos doctores increpans, dicit: Audite 
nunc hzc,duces domus Jacob,et reliqui domus Israel : 
qui abominamini judicium, et omnia recta perver- 
titis : qui zedificatis Sion in. sanguinibus, et. Jerusa- 
lem in. iniquitatibus **. Quisquis enim dogmata 
aliena comminiscitur, edificat Sion, hoc est, suam 
ipsius speculam, in sanguinibus : et qui conatituit 


τῶν χαταγελάστων, Οἱ ἕν Γὲθ, φησὶ, μὴ μεγαλύνε- 
c - xui “οἱ ἐν ᾿Αχαρεὶμ, μὴ ἀνοικοδομεῖτε ἕξ 
οἴκου xarà γέλὠτα ὁμῶν, Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς ἐπι- 
πλήττων μοχθηροῖς διδασχάχδις;" φηὰίν." ᾿Ακούσατε 
δὴ ταῦτα, οἱ ἡγούμενοι οἴχου Ἰακὼδ, καὶ - οἵ ᾿κᾶ- 
τάλοιποι οἴχου ᾿Ισραὴλ, οἵ βδελυσσόμενοι κρῖμα, 
χαὶ πάντα τὰ ὀρθὰ διαστρέφοντες, οἱ οἰχοδομοῦν- 
τες Σιὼν ἕν αἴμασι, xal Ἱερουσαλὴμ ἕν ἀδιχίαις. 
Πᾶς (48) γὰρ ὁ τὰ ἀλλότρια κατασκευάζων δόγματα, 
οἰκοδομεῖ τὴν Σιὼν, τουτέστι τὸ ἑαυτοῦ σχοπευτή- 
prov, ἐν αἴμασι' καὶ ὁ συνιστὰς ἐχχλησίαν πονηρευο- 
μένων, οἰκοδομεῖ τὴν Ἱερουσαλὴμ. ἕν ἀδιχίαις. Εἰ οὖν 


* Matth. vir, 24. *' I Cor. πι, 11, 12, 9* Mich. 1, 10, ** Mich. ui, 9, 10. 


(13) Editi, Καὶ διότι. Deest xal in utroque Com- 
bef. et in aliis quatuor codicibus. Nec ita multo 
post editi, αἱ ἀρχαί. lllud, ai, neque in Combefisia- 
nis, neque in nostris mss. legitur. Hoc ipso in loco 

xousi, αἷς ἑπερειδόμενοι. At, nostri sex mss., οἷς, 
ὀγμασι videlicet. uu 

l 4) Editi, οἰκίαν" ὅτι. At libri veteres uti in con- 
textu. . 

(15) Antiquus Combefisii codex, λόγους xal. 
Ejusdem codex recentior et alii quidam cum editis 
omittunt xal. —— 2 

(16) Veteres aliquot libri, χρυσίον, ἀργύριον. 


(17) Editi et duo mss., καθαιρῶν τὰ oljuata fa- 
slum et arrogantiam cohibens. Alii tres mss., xagal- 
gov τὰ οἰήματα, fastum et. arrogantiam mundans. 
Alter, χαθορῶν τὰ οἴήματα, fastum. et arrogantiam 
intuens. Que omnia auin vitiosa sint, dubitari 
vix potest. Malumus igitur sequi Colbertinum pri- 
mum, qui, ut verum fateamur, non prima quidem 
manu, sed anliqua tamen habet, καθαιρῶν tà οἱχή - 
ματα, demoliens domos. Combefisius, conjectu- 
ra duntaxat ductus, it& legendum jem judicave- 


rat. 
(48) Libri veteres, Πᾶς, Nostra editio, Ὁ πῶς. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


810 


δύο ἔστιν εἴδη οἰκοδομῶν (19): τὸ μὲν ἀγαθὸν, τὸ ἐπὶ A ecclesiam maligneagentium,illeexstruit Jerusalem 


τὴν πέτραν, καὶ imi τὸν θεμέλιον τοῦ Χριστοῦ" τὸ 
δὲ ἕτερον φαῦλον, ὃ καὶ καταγέλαστόν ἔστι xai ἀπ- 
λείας αἴτιον (20), εἰκότως ὁ λόγος ταλανίζει τοὺς τὴν 
ἀγαθὴν οἰκίαν τῇ φαυλοτέρᾳ συνάπτοντας, καὶ οἱονεὶ 
μιγνύντας τὰ ἄμικτα. Ἐπιστήσεις δὲ, μήποτε máv. 
τες ἄνθρωποι, ὅ τι ποτ᾽ οὖν περὶ ἀληθείας δογματί- 
ζοντες, ὑγιέσι τισὶ καὶ ἀληθέσι τοῖς προχατειλημμέ- 
νοις χατὰ τὰς χοινὰς ἑννοίας xai ἐνεσπαρμένοις ὑπὸ 
τοῦ Δημιουργοῦ, καλὴν ἔχοντες οἰκίαν, ὅταν σφαλλό- 
μενοι τῆς ἀληθείας, ἀλλότρια τῆς θείας διδασκαλίας 
ix τῆς ἕξωϑεν ἀπάτης ἐπεισάγωσιν, olov οἰκίᾳ χαλῇ 
συνάπτουσιν οἴκίαν τὴν χείρονα. Καὶ ταῦτα μὲν εἰς τὸν 
περὶ τῆς οἰκίας λόγον. 


in injustiis.Itaque siduo sunt edificiorum genera : 
alterum quidem bonum, in petra et in Christi fun- 
damento stabilitum, alterum vero malum, et irri- 
Bionem afferat et perniciem, jure optimo eos luget 
Scriptura,qui domum bonam cum deteriore conjun- 
gunt, et quodammodo quenon possunt permísceri, 
permiscent. Velim autem animadvertas,num omnes 
bomines qualiacunque de veritate dogmata tradide- 
rint, ex' cogitationibus quibusdam sanis et veris, 
iisque juxta communes notiones preconceptis,sibi- 
que ab opifice rerum inspersis, domum pulchram 
habentes, cum 8 veritate aberrantes ex errore ex. 
terno aliquid a divina doctrina alienum et abhor- 


rens promunt, animadvertas, inquam, num veluti domui pulchre deteriorem adjungant. Et hec qui- 


dem dicta sunto de domus vocabulo. 


153. Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἅγιος οὐ μόνον Θεοῦ ἐστιν olxo- Β 


δομὴ, ἀλλὰ καὶ Θεοῦ γεώργιον, ὡς ὁ μαχάριος Παῦ- 
λός φησι xai ἡ αὐτὴ ψυχὴ (21) τεθεμελίωται ὡς 
οἰκία, καὶ ἐῤῥίζωται ὡς φυτόν (Ἔν ἀγάπῃ γὰρ, 
φησὶν, ἐῤῥιζωμένοι καὶ τεθεμελιωμένοι)" φέρε καὶ 
περὶ τοῦ xatd τὸν ἀγρὸν προσεγγισμοῦ διαλάθωμεν, 
ὅν οἱ φαύλως ποιοῦντες xal ἐσφαλμένως, τῇ ἐγχει- 
μένῃ καταχρίσει ὑπόδικοι γίνονται. Ὅσα οὖν περὶ 
γεωργίας εἴρηται, ὡς συγγενῆ τοῖς προχειμένοις 
συνεξετάσωμεν. Ἔστι μὲν οὖν ἀστεία φυτεία, ἡ χατὰ 
τὸν Σολομῶντα λέγοντα. ᾿Εφύτευσά μοι ἀμπελῶνα, 
ἐποίησά μοι κήπους κπὶ παραδείσους, καὶ ἐφύ- 
τευσα ἐν αὐτοῖς ξύλον πᾶν χαρποῦ. "Ἔστι δέ τις 
φυτεία, ἣν οὐκ ἐφύτευσεν ὁ οὐράνιος Πατὴρ, ἥτις καὶ 
ἐκριζοῦται κατὰ τὴν ἀπειλὴν τοῦ Κυρίου. Αὕτη δὲ 1 
φυτεία ἐκ (22) φυτοῦ Σοδόμων τὴν ἄμπελον ἔχει, καὶ 
τὴν χληματίδα ἐκ Γομόῤῥας, καὶ στφραφυλὴν χολῆς 
γεωργεῖ, καὶ βότρυν πιχρίας φέρει τοῖς χεχτημένοις. 
θυμὸς δραχόντων ὁ οἶνος αὐτῶν, xal θυμὸς ἀσπί- 
9v ἀνίατος (23). 
Nope πάσῃ xapmogoplg πνευματικῇ, xal τοῖς 

ἐκ φύσεως ἰἐῤῥιζωθεῖσιν αὐτῷ πρὸς ἐπίδειξιν χαρπῶν 
διχκαιφεύνης παρὰ τυῦ κτίσαντος ἐπιθαλὼν τὰ x τοῦ 
, ϑ᾿ώτηροῦ Ὑεωργοῦ, οὗτός ἐστιν ὁ διὰ τὸν ἀπηγορευμέ- 
νον προσεγγισμὸν ἀγροῦ πρὸς ἀγρὸν ὑπὸ τοῦ λόγου 
ταλανιζόμενος. Διὰ τοῦτο χαὶ ἀπειλεῖ αὐτῷ τὴν ἀφο- 
ρίαν, ὡς μὴ ἑξοίσοντος ἀναλογοῦντα τῇ διδασχαλίᾳ 
τῇ περὶ αὐτὸν τὰ τῶν καρπῶν ἐπιδείγματα. O5 γὰρ 
ἐργῶνται δέκα ζεύγη βοῶν, ποιήσει χεράμιον ἕν. Ἡ 
μὲν λέξις τὴν ἐγχώριον συνήθειαν λέγει τῶν κατὰ τὴν 
Φοινίκην διὰ βοῶν ἀροτριώντων τὴν ἄμπελον᾽ ὁ δὲ 


λόγος ἐνδείκνυται περὶ τῶν ἐπαμφοτέριστῶν, καὶ τῶν D 


ἐναντίων δογμάτων ἐφαπτομένων, xal συναπτόντοντων 
πρὸς ἄλληλα, ὧν ἄκαρποί εἶσιν αἱ ψυχαί. 


Ὁ οὖν καταφυτεύφας τὸ δαυτοῦ.. 


153. Quoniam autem sanctus non Dei solum &di- 
ficatio est,sed Dei etiamagricultura,uti beatus Pau- 
lus ait 19. et quoniam eadem anima fundata est ceu 
domus, ac radicata tanquam planta (Jn charitate 
enim, inquit, radicati et fundati 11): agedum etiam 
de agri ad agrum admotione disseramus ; quam qui 
malitiose et cum errore praestant, subjecte multe 
flunt obnoxii. Quecunque igitur de agricolatione 
sunt dicta, utpote iis que ad manum sunt confinia, 
simul excutiamus. Sane elegans est et proba plan- . 
tatio, illa scilicet Salomonis, qui ait: Plantavi mil 
vineam : feci mihi hortos et pomaria, et plantavi ἐκ 
eis lignum omne fructus 1, Contra,plantatio quasdam 
est, quam non plantavit Pater ccelestis, que et era- 
dicatur, juxta Domini comminationem "*. Hec eu- 


(; tem plantatio habet vitem ex Sodomorum plantario 


conBitam, et palmitem ex Gumorrha exportatum - 
profert itidem uvaro fellis,atque suis possessoribus 
racemum-edit amaritudinis. Furor draconum vi- 
tum eorum, 488 el furor aspidum  insanabiis 14, 
Qui igitur mentem suam omni plantatione fructus 
omnis generis ferenti, eaquespiritali consevit, at- 
que in facultates naturales, que inipso a Conditore 
ad fructus justitie proferendos radicate sunt, in- 
jecit nequissimi agricole semina, hic ipse est, qui 
ob interdictam agri ad agrum admotionem miser 
ἃ Scriptura predicatur. Quapropter ei etiam inter- 
minatur sterilitatem, ut qui fructuum specimina 
doctrine sibi tradite convenientia editurus non sit. 
Ubi enim arant decem juga boum, faciet laguncu- 
lam unam. Littera quidem patriam Phoenicum con- 
euetudinem docet, qui cum bobus arant vineam; 
sensus vero eos indicat, qui in utramque propen- 
dent patrem,ac contraria amplectuntur dogmata,et 


alterum alteri connectunt: quorum anime infructuose sunt ac steriles. 


xal τὸ 


464. Οὐαὶ ol ἐγειρόμενοι τὸ (24) πρωὶ, 


Ἴ9 [Cor. m,9. 11 Ephes. rid, 17. 


(19) Codices quinque. οἰκοδομῶν. Editi vero et 
do primus, οἰκοδομιῶν. 


) Editi et Reg. primus, ἄξιον, excidio dignum. 
ANI uinque mss., αἴτιον, afferens 


(21) Editi, ψυχὴ καί, Particula καί in mss. non 


7* Ecole. rt, 4. 5. 7? Mattb. xv, 13. 


154. Vens. 14, 42. Vae iis qui mane surgunt,et sice- 


"t Deut, xxxn, 33. 


invenitur. 
(22) Editi, ἐκ τοῦ. At Bex mss., ἐκ. 
(23) Veteres sex libri, ἀνίατος. 
res est insanabilis. 

(24) Antiqui duo libri, τῷ. 


Editi, ἀνίατον, 


311 


enim comburet eos. Nam cum cilhara, et psalterio, 
et tympanis, et tibiis, vinunt bibum : opera vero Do- 
mini non respiciunt, et opera manuum ejus non const- 
derant. Apostoli dicti explanationem "illa ipsa pro- 
phetie pars continet : nam iilic inquit ; Ebriosi re- 
gnum Dei non possidebunt "* ; hic autem: Ve iis 
qui mane surgunt et. siceram persequuntur. Etenim 
potionem quamlibet que temulentium facere potest, 
Biceram vocare solent Hebrei. Itaque qui, juxta 
Proverbium 76, mox adveniente die, ad pocula et 
phialas conjiciunt suos oculos, circumspectantque 
ubi flant compotationes, et cireumferunt oculos in 
tabernas 86 cauponas, quique sese invicem ad com- 
potandum deducentes,omne animi studium sollici- 
tudinemque in ejusmodi curis consumunt, ii de- 
flentur ἃ propheta. Hi quidem nulluin sibi tempus 
reservant ad mira Dei opcra consideranda, neque 
ad colum neque ad ejus decorem suspiciendum 
oculis suis otium suppeditant ut ex eorum ornatu 
perveniant ad Conditoris cognitionem 1 : sed tape- 
tibus diversiset floridis peripetasmatibus adornant 
convivii locum, atque inane quoddam studium, va- 
namque diligentiam in parandis poculis adhibent. 
Quippe vasa refrigerando vino aecommoda, rhyta, 
phialas,poculum hederaceum,erateres, et alia id ge- 
nusnominaac figuras proebrietatis apparatu fingunt 
atque comminiscuntur: quasi hac vasorum varietas 
ab eis removeret satietatem, etimmutatio poculo- 
rum diversitasque idoneam ad bibendum exercita- 
tionem ipsis preberet. Deindevicissim sibi invicem 


propinantes atque potus certamen instituentes, C 


quem modum ad suam ipsorum ignominiam prae- 
termittunt ? Victi, victores, inebriantur omnes. 


gtv. ' 
155. Preterea autem sunt qui presint conviviis: 
sunt et principes pincernarum et architriclini,et in 
re inordinata ordo est,et quedamiin re incomposita 
compositio. Obruuntur vino prefecti, ministri vino 
merguntur : complentur 489 ^0omnia risoribus 
et temulentis, spectaculum oculis Christianorum 
miserandum. Postea vero, quemadmodum in domi- 
niis mundanis potentiam auget satellitum gravitas: 
ita etiam temulentie tanquam regine obsequium 
quoddam in orbem prestantes, cultu impensiore 
dedecus ejus obtegunt. At hec corone, flores in 
convivio conspersi, unguenta, thymiamata et innu- 
mera quedam oblectamenta extrinsecus adhibita 


75 [ Cor. vi, 10. 15 Prov. xxin, 31. 


(25) Editi et. quinque mss., διότι γὰρ μέθυσοι, 
ine βασιλείαν Θεοῦ οὐ χληρονομέσουοιν͵ ἐνταῦθα 
& δὲίκνυται ὅτι οἱ ἐγειρόμενοι τὸ πρωὶ καὶ τὸ μέθυ- 
σμα διώχοντες" in quibus hoc incommodi est, quod 
secunda periodi pars perfecta non sit, nec suis nu- 
meris absoluta. At Reg. quarlus uti in contextu, 
melius. Hec ab Eusebio ita mutuatus est. scriptor 
Goinmentarii, ut e& paululum immutaverit. 
(20) Antiqui tres libri, ἀλλὰ καί, Deest xal in per- 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


ram persequuntur, qui exspeclant. vesperam : vinum À σίχερα διώχοντες, οἱ μένοντες τὸ ὁὀφέ" 


7! Sap. xiii, 5. 


912 


ὁ γὰρ 
οἶνος αὐτοὺς συγχαύσει. Μετὰ γὰρ χιθάρας, καὶ 
ψαλτηρίου, καὶ τυμπάνων, χαὶ αὐλῶν, τὸν οἶνον 
πίνουσι, τὰ δὲ ἔργα Κυρίου οὐκ ἐμδλέπουσι, καὶ 
τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ οὐ χκατανοοῦσι. Τῆς 
ἀποστολιχῆς λέξεως τὴν ἐξήγησιν τὸ παρὸν τοῦτο μέ- 
ρος τῆς προφητείας περιέχει" ἐχεῖ μὲν γάρ φησι. 
Μέθυσοι βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσιν 
ἐνταῦθα δέ Οὐαὶ οἱ ἐγειρόμενοι τὸ πρωὶ, xai τὸ 
σίχερα διώχοντες (25). Σίχερα γὰρ πᾶν τὸ δυνάμε- 
νον μέθην ἐμποιῆσαι πόμᾳ τοῖς Ἑύδραίοις ὀνομάζειν 
σύνηθες. Οἱ οὖν εὐθὺς ἀργομένης τῆς ἡμέρας, κατὰ 
τὴν Hapotulav, ἐπὶ τὰ ποτήρια καὶ τὰς φιάλας δι- 
δόντες ἑχυτῶν τοὺς ὀφθαλμοὺς, καὶ περισχοποῦντες 
ποῦ πότοι γίνονται: οἰνοπωλεῖα xal καπηλεῖα περι- 
αθροῦντες, καὶ ἀλλήλους ἐπὶ τὰ συμπόσια παραλαμὔά» 
νοντες, xal πᾶσαν τῆς ψυχῆς τὴν μέριμναν περὶ τὴν 
τῶν τοιούτων φροντίδα καταναλίσχοντες᾽ οὗτοι ὑπὸ 
τοῦ προφήτου καταθρηνοῦνται. O? χαιρὰν μὲν οὐδένα 
ἑαυτοῖς πρὸς τὴν τῶν θαυμασίων τοῦ Θεοῦ κατανόη- 
σιν παρέχουσιν, οὐδὲ διδόασι σχολὴν τοῖς ὀφθαλμοῖς 
ἀνανεῦσαι πρὸς οὐρανὸν, xal τὰ ἐν αὐτῷ χάλλη, ὦστε 
ix τῆς τούτων διχχοσμήσεως τὸν γενεσιουργὸν ἐννοεῖν, 
ἀλλὰ xal (26) κοσμοῦντες ἑαυτῶν τὸ συμπόσιον τά- 
πησι ποιχίλοις καὶ ἀνθινοῖς παραπετάσμασι, περιττὴν 
δὲ τινα σπουδὴν xal ἐπιμέλειαν εἰς τὴν τῶν ἐχπω- 
μάτων παρασχευὴν ἐπιδείκνυνται, ψυχτῆρας, καὶ 
ῥυτὰ, καὶ φιάλας, καὶ χισσύδιον, καὶ χρατῆρας, xal 
τὰ τοιαῦτα ὀνόματά τε xai σχήματα τᾷ παρασχευῇ 
τῆς μέθης ἐπινοοῦντες" ὡς ἂν τὸ τῶν ἀγγείων διάφο - 
pov, τὸν κόρον αὐτοῖς ὑποχλέπτοι, καὶ ἡ τῶν ἐχπω- 
μάτων ὁπαλλαγὴ (27) καὶ μετάδασις ἱκανὴν αὐτοῖς 
εἰς τὸ πίνειν διατριδὴν ἐμποιῇ. Εἶτα ἀντιπροπίνοντες 
ἀλλήλοις, καὶ stc τὴν ὑπὲρ τοῦ πίνειν ἄμιλλαν χαθ- 


ἱστάντες (28), τίνα ὁπερδολὴν εἷς. αἰσχύνην χαταλείπουσιν ; Ol ἡττώμενοι, οἱ νικῶντες, πάντες μεθύου- 


SM 5 N 277A 

455. Συμποσίάρχοι δέ τινες ἐπὶ τούτοις, xal ἀρ- 
χιοινοχόοι καὶ ἀρχιξρίχλινοι;. -atb t ν ἀταξίᾳ, 
καὶ διάθεσις ἐν ἀχόσμῳ πράγματι. Μεθόφυσιν οἱ 
ἐπιστάται: μεθύουσιν οἱ ὑπηρέται’ πάντα γέλώντων 
xal μεθυόντων γέμει, ἐλεεινὸν θέαμα Χριστιανῶν 
ὀφθαλμοῖς. Εἶτα μέντοι, ὥσπερ ταῖς ἀρχαῖς ταῖς ἔξω- 
θεν ἣ σεμνότης τῶν δορυφόρων τὴν δυναστείαν παρ- 
αὐξει’' οὕτω xai τῷ μέθῃ olov βασιλίδι θεραπείαν 
τινὰ περιστήσαντες, τὸ ἐπονείδιστον (29) διὰ τὸ ὑπερ- 
δάλλον τῆς σπουδῆς περεστέλλουσι. Στέφανοι ἐπὶ τού-- 
τοις xai ἄνθη κατασχεδαννύμενα τῷ συμποσίῳ, καὶ 
μύρα καὶ θυμιάματα. καὶ μυρίαι τινὲς ἔξωθεν θυμ- 
ηδίαι προσμηχανώμεναι, πλείονα τὴν ἀσχολίαν τοῖς 


vulgatis. 
(27) Colb. primus, μεταλλαγή. 
(28! Veteres Bexlibri, χαθιστάντες. Editi, καθιέν- 
τες. Ibidem iidem illi codices, τίνα ὑπερδολὴν εἰς 
αἰσχύνην χχταλ. Edili vero, τίνα εἷς αἰσχύνης ὑπερ. 
θολὴν χαταλ., haud recte. 

(29) Editi, τὸ ἐπονείδιστον αὐτῆς. At vox αὐτῆς 
in nostris sex mss. non reperitur. 


313 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAD. V. 


914 


ἀπολλυμένοις παρασχευάζουσιν, ἰσόῤῥοπον αὐτοῖς (30) À homines perditos magis exercent,eisque supplicium 


τῇ παρούσῃ φαιδρότητι τὴν αϊώνιον κόλασιν προξε- 
νοῦντα. Εἶτα πόῤῥω προϊόντος τοῦ πότου, αὐλοὶ καὶ 
κιθάραι xai τύμπανα, κατὰ μὲν τὴν ἀλήθειαν ἀπο- 
θρηνοῦντα τοὺς ἀπολλυμένους, κατὰ δὲ τὴν ἐπιτή- 
δευσιν τῶν μεθυόντων, ὥστε αὐτοῖς πάσας τῆς ψυχῆς 
τάς ἡδονὰς τῇ μελῳδίᾳ διεγερθῆναι' ὡς οὐχ ἀρχοῦν- 
τὸς τοῦ οἴνου τῇ παρ᾽ tauto?) θερμότητι σμῆνος ἐπι- 
θυμιῶν τῇ ἀθλίᾳ ψυχῇ τοῦ πίνοντος ἐπεγεῖραι. ᾿Αλλ᾽ 
ἵνα πᾶσαι αὐτοῖς αἱ αἰσθήσεις ὑπὸ τῆς ἡδονῆς κατα- 
γόητευθεῖσαι χατέχωνται" αἱ μὲν ἀχοαὶ χαταυλοῦνται, 
αἱ δὲ ἀσφρήσεις ὑπὸ τῶν ἀναθυμιωμένων (31) πλη- 
ροῦνται, τὸ στόμα τῇ παρόδῳ τοῦ οἴνου ὑπηρετεῖ- 
ὀφθαλμοὶ βλέπουσι τὰ γινόμενα, μᾶλλον δὲ παραδλέ- 
πουσι, τὴν ἀχρίόειαν τῆς αἰσθήσεως ὑπὸ τῆς μέθης 
ἀφῃρημένοι. Δι’ ἃ εἴρηται τὸ, Οὐαὶ (32) οἱ ἐγειρό- 
μενοι τὸ πρωὶ, xal τὸ σίκερα διώχυντες, οἱ μένον- 
τες τὸ ὀψὲ, καὶ διημερεύοντες ἐν τούτοις, ὡς μηδένα 
καιρὸν ἑαυτοῖς παρέχειν τὰ ἔργα Κυρίον ἐμόλέπειν, 
καὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ κατανοεῖν. Πότε γὰρ 
διδαχϑῶσι περὶ Θεοῦ ; Τὸ πρωί ; ᾿Αλλ᾽ εὐρὺς ἐξανα- 
στάντες ἀπὸ τοῦ ὕπνου, τὸ σίχερα διώχουσιν. ᾿Αλλὰ 
μεσούσης ἡμέρας ; ᾿Αλλὰ τότε δὴ μάλιστα αὐτοῖς ab- 
ξησιν καὶ ἐπίδοσιν ὁ πότος ἔχει. ᾿Αλλ᾽ ἑσπέρας ; ᾿Αλλ’ 
ἔτι πίνουσι" xal ἣ μὲν ἡμέρα αὐτοὺς ἐπιλέλοιπεν, 5 
δὲ μέθη οὐχ ἐπιλείπει. ᾿Αλλὰ μάλιστα δὴ τῆς νυχτός, 
ὡς ἰδίως (33) αὐτοῖς διαφερούσης, ἀντέχονται. 


156. Οὐαὶ οὖν οἱ ἐγειρόμενοι τὸ πρωὶ, καὶ τὸ 
σίχερα διώχοντες, οἱ μένοντες τὸ ὀψέ. Εἶνα τὴν 
αἰτίαν τοῦ δύνασθαι αὐτοὺς διαρχεῖν ἐν τῷ πότῳ ὁ 
προφήτης φησὶν, Ὁ γὰρ οἶνος αὐτοὺς συγκαύ- 
σει (34), τὴν αἰτίαν λέγων καθ᾽ ἣν ἀπλήρωτος αὖ- 
τοῖς ἐστιν ἡ τοῦ πίνειν ἐπιθυμία, “Ὅτι ἐπειδὰν πο- 
λὺς, φηοὶν, ὁ ἄκρατος εἰσχυθῇ, πλείονα τὴν θερμα- 


eternum presenti hllaritati haud impar accersunt. 
Deindeconvivio longius progrediente,tibiz,cithare- 
que et tympana preparantur : que re quidem ipsa 
lugent perituros, sed ex ebriosorum instituto eo 
8pectant ut sint oblectationi, per hanc modulatio- 
nem omnes in se suscitent animi voluptates : quasi 
cupiditatum turmisin misera potoris anima excitan- 
dis proprius vini calor satis non esset. Imo vero, ut 
omnes eorum sensus prestigiis voluptatum decepti 
detineantur : aures tibiarum concentu demulcen- 
tur, olfactus suffimentis odoramentisque comple- 
tur ; os subservit transeunti vino ; intuentur oculi 
qua flunt ; vel potius sensus,vigore ac acumine per 
ebrietatem ablato, aliter ac sunt vident.Quapropter 
dictum est : Vz iis qui mane surgunt, el siceram per- 
sequuntur, qui exspectant vesperam et totos dies in 
his versantur, ita ut nullum sibi servent tempus 
ad opera Domini perspicienda et ad opera manuum 
ejus intelligenda. Ecquando enim de Deo possent 
edoceri ἢ Manc ? Sed simul atque e somno suscita- 
ti sunt, siceram persequuntur. Num media die ? Sed 
tum vel maxime inter illos augentur ac invalescunt 
compotationes. Nunquid vespere ? Sed adhuo bi- 
bunt : et dies quidem illos deficit, nee tamen ipsos 
deserit ebrietas. Maxime autem per noctem, tan- 
quam ad ipsos peculiari jure attinentem, dediti . 
compotationibus sunt. ' 
156. Vx igitur fis qui mane surgunt, et siceram per- 
sequuntur, qui exspectant. vesperam. Dein propheta 
declarat cur possint convivio immorari : Vínum enim 
eos comburet. Causam affert cur eie insit inexplebilig 
bibendi libido. Nimirum postquam, inquit, multum 
sit meri infusum, cum in corpus calorem ma- 
jorem inducat, narum potatoris humorem torre- 


clev ἐπεισαγαγὼν τῷ σώματι, τὴν φυσικὴν ἰκμάδα--. faeit. Deinde, Opinor, cum ipsum sibi ipsi fit inci- 


τοῦ πίνοντος χαταφρύσσει. Εἶτα, οἶμαι, αὐτοὺς ἑαυτῷ 
ὁ οἶνος ὑπέκκαυμα γινόμενος (85), ὁ προλαδὼν τὴν 
εὐργχωμίἐν παρασκευάζει τῷ εἰσιόντι, Ὥσπερ δὲ αἱ 
χἀράδραι, ἐπιῤῥέοντνς μὲν τοῦ ὑγροῦ, πλήρεις εἶναι 
δοκοῦσι, παρελθόντος δὲ, ξηραὶ xal λιθώδεις καὶ ἄν- 
ἰχμοι χαταλείπονται᾽ οὕτω xal τὰ τῶν μεθυόντων 
σώματα ἀποχαραδρωθέντα τῇ ἀμετρίᾳ τοῦ οἴνου, καὶ 
τὴν ix φύσεως ἰχμάδα προσχατασύρει. Ol μένοντες 
τὸ ὀψέ, Διὰ τοῦτο μένουσι, φησὶ, τὸ ὀψέ' Ὁ γὰρ 


οἶνος αὐτούς συγκαύσει. Τὸ δὲ ἐκ τοῦ οἴνου πῦρ, 


tementum,vinum quod precessit,ingredienti looum 
ampliorem parat.Quemadmodum autem torrentium 
alvei videntur esse pleni, interendum unda effluit : 
posteaquam vere pertransierit, sicci, lapidosi et 
aridi permanent : sic etiam temulentorum corpora 
per nimirum vinum excavata et effossa exsicantur, 
atque ad se humorem naturalem trahunt.Qu: exspe- 
ctant vesperam. Ob hanc causam, inquit,exspeoctant 
vesperam : Vinum enim eos comburet. Ille autem 
ignis, qui ἃ vino, excitatur, in carnem introductus, 


ἐγγινόμενον τῇ σαρκὶ, ἔξαμμα γίνεται τῶν πεπυρω- ἢ ascenditignitajacula inimici 18, Vinum enim rationem 


μένων βελῶν τοῦ ἐχθροῦ. Τὸν μὲν γὰρ λογισμὸν, xal 
τὸν νοῦν ὁ οἶνος καταδαπτίζει, τὰς δὲ ἐπιθυμίας xal 
τὰς ἡδονὰς ὥσπερ ἔλαιον φλόγα ἐξάπτει. Ὥστε τὸ 
εἰρημένον ὅτι, Ὁ οἶνος αὐτοὺς σογκαύσέι, οὐχ ἐπὶ 


7! Ephes. v1, 16. 


(30) Editi et mas. nonnulli, αὐτοῖς. Alii quidam, 
ἐχυτοῖς. Mox nostri sex mss. αἰώνιον κόλασιν. Editi, 
αἰωνίαν. 

(31) Antiqui sex libri, ἀναθυμιωμένων. Editi, ἀνα- 
θυμιάσεων. . 

(32) Nostri sex mss., δι᾿ ἃ εἴρηται τὸ, οὐαὶ, eto. 
At editi, διὰ τοῦτο οὐαί. Aliq.anto post quinque 


submergit et mentem ; itemque cupiditates ac vo* 
luptates inflammat, perinde atque oleum flammam 
ascendit. Unde 490 verba isthec, Vinum eos 
comburet, non accipimus solum pro bibendi avidi- 


ms8., καιρὸν ἑαυτοῖς. Editi, αὐτοῖς. 
(33) Antiqui tres libri, ὡς ἰδίως, Editi, ὡς 
l 


a. 

(34) Editi, αὐτοὺς, φησὶ, συγκαύσει, At mass. quin- 
que, αὐτοὺς συγκαύσει. " 

(35) Veteres quinque libri, γινόμενος. Editi, γο- 
νόμενος, 


319 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI 


376 


tate, sed pro reliqua etiam corporis inflammatione. αὶ τὴν elc τὸ πίνειν ἐπιθυμίαν μόονο. ἀλλὰ xal ἐπὶ τὴν 


Subinde Scriptura ineptiam stoliditatemque majo- 
rem exhibens, progreditur : Nam cum cithara, in- 
quit, el psallerio, et tympanis, el tibiis vinum bibunt. 
Enimvero juvenes quidem cithariste animo malo 
cum oculis ebrietatem anhelantibus irrumpentes, 
tibicineque et fldicine flagitiose formam colentes, 
chori insuper ac concentus improborum quorum- 
dam quorum corpora ob intemperantinm fractasunt 
et enervata, communi illa modulatione emollientes 
animos, ad omnem turpitudinem voluptatemque 
iniquam hosce temulentos provocant. Quid autem 
inde evenit ? Ut opera Domini non respiciant, et 
opera manuum ejus non considerent. Jam vero ver- 
bum illud, respicere, rerum quidem visibilium per- 
ceptionem per oculos transmissam indicat : hoc 
vero, considerare, eam quam mens assequitur con- 
templationem exhibet. Quoniam igitur invisibilia 
Dei, a creatura mundi, per ea, qua facta sunl intel- 
lecta, conspiciuntur ?? ; is qui non respicit ad opera, 
ne ad eam quidem que mente comparari potest 
intelligentiam deducitur. 


157. Quid igitur sibi vult id quod dictum est ? 
Videlicet ebrietatem impietatis causam esse et ori- 
ginem ; cum menti qua maxime Deus agnosci po- 
test, tenebras offundat. Manuum autem opera, et 
qua in futurum rependontur vices, sunt ignis ille, 
et cruciatus in inferno paratus 9», lingua perarida 
exigue gutte levamen expetens, flamma undelibet 
circumdans, que ne &stum quidem in visceribus 
accensum per aeris respirationem sinit refrige- 
rari 55, Pro tibicinibus qui aderant, adest gemitus; 
pro ebrietate immodica, desineratur aqua gutta : 
quippe quoniam caro ebriosorum igne in camino 
cruciatur; pro impudicio spectaculis intersunt pro- 
funde tenebre ; pro cupiditate irrequieta, irrequie- 
tus vermis accedit *?. Itaque qui in temulentia men- 
tem suam submergunt, isihec manuum opera con- 
siderare non possunt; et quia non prevident cru- 
ciatus, qui ipsos exspectant, jure ac merito luget 
illos Scriptura, quasi jam in hec mala incidissent. 
Audiant hec qui lcco Evangeliorum in edibus suis 
citharas retinent ac lyras. Nimirum ipsos,tanquam 


λοιπὴν τοῦ σώματος πύρωσιν ἐχδεχόμεθα. Εἶτα παρ- 
αὐξων τὴν ἀτοπίαν ὁ λόγος πρόεισι" Μετὰ γὰρ κι- 
θάρας, φησὶ, xai ψαλτηρίου, καὶ τυμπάνων, καὶ 
αὐλῶν, τὸν οἶνον πίνουσι, Κιθαρισταὶ γὰρ τινες 
νέοι, οἱ κακῶς παραπεσόντες μεθύουσιν ὀφθαλμοῖς" 
xai αὐλητρίδες καὶ ψάλτριαι, καχῶς τὴν ὥραν διατι- 
θέμεναι" xal χοροὶ καὶ συνῳδία (36) καχῶν πρὸς τὸ 
ἔχλυτον διατεθρυμμένοι τὰ σώματα, xal ἐπὶ τῇ παν- 
δήμῳ μουσικῇ τὰς ψυχὰς καταχλῶντες, πρὸς πᾶσαν 
αἰσχρὰν καὶ παράνομον ἡδονὴν τοὺς ἐν τῇ μέθῃ δι- 
ἐρεθίζουσιν. "Ex δὲ τούτου τί συμῦὔαίνει; Τὰ ἔργα 
Κυρίου μὴ ἐμδλέπειν, καὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ 
μὴ κατανοεῖν. ᾿Αλλὰ τὸ μὲν ἐμόλέπειν τὴν δι’ ὀφθαλ- 
μῶν κατάληψιν τῶν ὁρατῶν ὑποφαίνει, τὸ δὲ κατα- 
νοεῖν τὴν διὰ τοῦ νοῦ θεωρίαν τῶν ἀοράτων παρ- 
ίστησιν. ᾿Επεὶ οὖν Τὰ ἀόρατα τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ χτί- 
σεως χόσμου, τοῖς ποιήμασι νοούμενα, καθορᾶ- 
ται ὁ μὴ ἐμδόλέπων τοῖς ἔργοις, οὐδὲ πρὸς τὴν διὰ 


toU νοῦ νόησιν ὁδηγεῖται. 


157. Τί οὖν ἐστι τὸ λεγόμενον ; Ὄτι μέθη ἀθεότη- 
τός ἐστιν ἀρχὴ, σκότωσις οὖσα τοῦ διανοητιχοῦ, δι᾽’ 
οὗ μάλιστα ὁ Θεὸς ἐπιγινώσχεσθαι πέφυχεν' ἔργα δὲ 
χειρῶν, καὶ ἡ προσδοχωμένη ἀντίδοσις, τὸ πῦρ ἐχεῖ- 
vo, xai ἡ ἐν ἄδου χόλασις, γλῶσσα χκατάξηρος μιχρᾶς 
ῥανίδος παραμυθίαν ἐπιθυμοῦσα, φλὸξ πανταχόθεν, 
οὐδὲ ἀέρος ἀναπνοὴν ἀναψύχειν τὸν καύσωνα τὸν ἐν 
τοῖς σπλάγχνοις ἐῶσα. ᾿Ανθ᾽ ὧν αὐληταὶ (37), ὁ στε- 
ναγμός" ἀντὶ τῆς ἀμέτρου μέθης, ἐπιθυμία σταγόνος, 
τῦς σαρχὸς τῶν μεθυόντων ἀποτηγανιζομένης ἐν τῇ 
χαμίνῳ᾽ ἀντὶ τῶν ἀσελγῶν θεαμάτων, τὸ σχότος τὸ 
βαθύ- ἀντὶ τῆς ἀχοιμήτου ἐπιθυμίας, ὁ ἀχοίμητος (28) 
σχώληξ, Ot οὖν ἐν τῇ μέθῃ τὸν νοῦν ἑαυτῶν χαταθυ- 
θίσαντες, κατανοεῖν ταῦτα τὰ ἔργα τῶν χειρῶν ἀδυ- 
νατοῦσι" καὶ διὰ τὸ μὴ προύλέπειν τὰ ἀναμένοντα 
αὐτοὺς, εἰκότως ὡς ἤδη ἐν αὐτοῖς ὄντας τοῖς δεινοῖς 
ὁ λόγος ὀδύρεται. ᾿Αχουέτωσαν τούτων ol ἀντὶ τῶν 
Εὐαγγελίων τὰς κιθάρας καὶ τὰς λύρας ἐπὶ 'τῶν οἵ- 
κων (39) φυλάσσοντες. ὅτι ὡς ἤδη ἀπολωλότας ὁ προ- 
φήτης ἀναχαλεῖται, ἐκ τῆς xav! ἀγάπην συμπαθείας 
θρηνῶν αὐτῶν τὴν ἀπώλειαν. 


si jam periissent, revocat propheta, atque per commiserationem ex charitate ortam oxitium eorum ac 


ruinam deflet. 


153. Fe, inquit, tis qui cum cithara, el tibiis, ἢ 


οἱ (ympaníis, et psalmis, vinum bibunt. Lyra autem 
&uro et ebore exornata in alta quapiam ara cti sta- 
tuae quedam ac demonum idolum a te reponitur. 
Atque misera aliqua mulier cum discere debuisset 
manus ad fusum admovere; cas pre servitutis ne- 


? Rom. 1, 20. 80 Matth. xxv, 41. 


(36) Editi et tres mss. συνῳδία, Αἱ Combefisii 
codex recentior, συνῳδίαι. 

(37) In illis, ἀνθ᾽ ὧν αὐληταί, etc., aut vitii ali- 
quid inest, aut, qui mos est scriptoris. ἐλλειπτικῶς 

icta sunt. Aliorum erit ea de re judicium. 


?! Luo. xvi, 21. 


158. Οὐαὶ, φησὶν, oi μετὰ κιθάρας, xal αὐλῶν, 
xai τυμπάνων, xal ψαλμῶν, τὸν οἶνον πίνοντες. 
Σοὶ δὲ χρυσῷ καὶ ἐλέφαντι πεποιχιλμένη ἡ λύρα, ἐφ᾿ 
ὑψηλοῦ τινος βωμοῦ ὥσπερ τι ἄγαλμα x«l stbo- 
λον δαιμόνων ἀνάχειται' καὶ γυνή τις ἀθλία, ἀῦτὶ τοῦ 
τὰς χεῖρας ἐρείδειν πρὸς ἄτραχτον διδαχθῆναι, διὰ 


82 Marc. ix, 43. 


(38) Nostri sex mss., ὁ ἀχοίμητος. Editi, ὁ ἀθά- 
νᾶτος, 
(39) Editi, οἰκιῶν. Αἱ quinque mss., οἴκων Sta- 
tim iidem illi quinque mss., κατ᾽ ἀγάπην. Editi, 
κατὰ τὴν ἀγάπην. 


8ΤΊ 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


818 


τὴν ἐκ τῆς δουλείας ἀνάγκην ἐπὶ λύραν ἐχτείνειν (40) αὶ cessitate ad lyram admovere a te edocta ost : qui 


ἐδιδάχθη παρὰ σοῦ, ἴσως καὶ μισθοὺς τελέσαντος, 
τάχα χαὶ προαγωγῷ τινι γυναικὶ παραδόντος, ἢ μετὰ 
τὸ πᾶσαν ἀσέλγειαν ἐν τῷ ἰδίῳ σώματι ἀπαθλῆσαι, 
ταῖς νέχις προχάθηται τῶν ὁμοίων διδάσκαλος. Ὑπὲρ 
ἧς σοι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως διπλοῦν τὸ χοχὸν 
ἀπαντήσεται, ὧν τε αὐτὸς ἀσελγαίνεις, xal ὧν 
ἀθλίαν ψυχὴν διὰ πονηρῶν διδαγμάτων ἀπηλλοτρίωσας 
τοῦ Θεοῦ. Εἶτα παρίσταται τῇ λύρᾳ καὶ ἐπιθάλλει 
τοῖς φθόγγοις τὰς χεῖρας" γυμνὸς ὁ πῆχυς, ἀναιδὲς 
τὸ πρόσωπον. Εἴτα ἐπέστραπται τὸ συμπόσιον ἅπαν, 
xat οἱ ὀφθαλμοὶ πάντων (41) ἐκεῖ φέρονται, καὶ ὦτα 
ὁποσιωπᾷ τοῖς χρούμασι, xal καταστέλλεται μὲν ὁ 
θόρυδος ἐκεῖ χκατασιγάζεται δὲ ὁ γέλως, καὶ τῶν ἀσελ- 
γῶν ῥημάτων ἡ ἅμιλλα. ᾿Εφησυχάζουσι (42) δὲ οἱ 
χατὰ τὸν οἶχον ἅπαντες τῇ ἀχολάστῳ μέλῳδιᾳ κατα- 
κηλούμενοι, οὐχ ἡσυχάζει δὲ ἐν τῇ τοῦ θεοῦ ᾿Εχκλη- 
σίᾳ, οὔτε ὑποσιωπᾷ ταῖς τοῦ Εὐαγγελίου φωναῖς, ὁ 
ἐχεῖ σιωπῶν. Εἰκότως. Ὁ γὰρ but σιωπὴν ἐπιτάσ- 
cuv ἐχθρὸς, οὗτος ἐνταῦθα τὸν θόρυδον ὑποθάλλει. 
᾿Ελεεινὸν θέαμα σώφροσιν ὀφθαλμοῖς, μὴ ἱστουργεῖν 
γυναῖχα, ἀλλὰ λυρῳδεῖν (A3): μὴ ὁπὸ ἴδίου γνωρίζεσθαι 
ἀνδρὸς, ἀλλ᾽ ὑπὸ ἄλλων ἀποδλέπεσθαι" πάνδημον (44) 
εἶναι" μὴ ψαλμὸν ἄδειν ἐξομολογήσεως, ἀλλὰ ἄσματα 
πόρνης μὴ Θεὸν ἱκετεύειν, ἀλλ’ ἐπὶ τὴν γέενναν 
ἐπείγεσθαι μὴ εἰς ᾿Εχχλησίαν Θεοῦ (45) σπουδάζειν, 
ἀλλὰ συνεχδάλλειν ἑαυτῇ καὶ ἑτέρους. ᾿Εχθρὰ μὲν 
ταύτῃ ἔρια’ στήμονα δὲ χατάγειν, ἢ χρόκην στρέφειν, 
οὔτε οἴδεν, οὔτες θέλει. Μέθύουσι δὲ συνοῦσα, τὰ ἐχεί- 
νων ἐπιτηδεύει. Γυτως ἱστὸν ἀράχνης ὑφαίνουσιν, 
οἷον ἐν στήμοσί τισι ταῖς ἐντεταμέναις νευραῖΐς τὰς 
χεῖρας δαυτῶν ἐπιδάλλουσαι, πυχνὰ δὲ τὸ χέντρον 
οἷον χερχίδα ὧδε xal ὧδε μεταχομίσασαι, πέρας 
οὐδὲν τῆς ἐνεργείας ἐπιδειχνύουσι. Τῶν μὲν γὰρ τε- 
χνῶν ὅσαι χατὰ τὸν βίον ἀναγκαῖαι, xal τὸ τέλος ὁφ- 
θαλμοῖς ἐγκείμενόν (46) ἐστιν, οἷον τεχτονιχῆς τὸ βά- 
θρον, οἰκοδομικῆς οἰκία, ναυπηγικῆς τὸ πλοῖον, ὄφαν- 
τιχῆς τὸ ἱμάτιον, χαλχευτικῆς ἡ μάχαιρα’ τῶν δὲ 
ματαιοτεχνιῶν (47), οἷον χιθαριστιχῆς, ἢ ὀρχηστιχῆς, 
$ αὐλητικῆς, ἢ ἄλλων τοιούτων, παυσαμένης τῆς 
ἐνεργείας, τὸ ἔργον (48) συναφανίζεται" καὶ ὄντως, 


(40) 8ic Reg quartus. Illud, ἐπὶ λύραν ἑκτείνειν, 
et in aliis mss. et. in editis desideratur. Nec ita 
multo post sex mss., προαγωγῷ τινι γυναικί. Editi, 
προαγωγῷ ταύτην γυναιχί. Ibidem editi, 7|. At 


mss. 1j. 

(41) Sic uterque Colb. et Reg. secundus. Alii tres 
Im88., πάντες. 

(42) Veteres duo libri, ἑφησυχάζουσι. Nostra edi- 
tio, ὐφησυχάζονι, 

(43) Colbertinus primus secundis ouris, ἀλλὰ λυρ- 


OUp'Ytety, 

Ui) Illa, ὑπὸ ἄλλων ἀποόλέπεσθαι πάνδημον, eto., 
sic verterat interpres vetus : Sed ab aliis publicam 
inspeclari meretricem, non modulari, eto., quam in- 
terpretandi rationem verbis asperrimis reprehendit 
Combefisius. Neque tamen apte videtur ipse ver- 
tisse, cum ita scripsit: Publtco conventu non con- 
[essionis psalmum decantari, sed. cantilenas meretri - 
cias. Nam ex eo, si viveret, libens quererem quid 
sibi velit vox εἶναι’ ad quam virum peritissimum 
constat non attendisse. Vident enim omnes eum in- 


fortasse οἱ mercedem  persolvisti, qui fortasse et 
ipsam cuipiam mulieri lene tradidisti : que postea- 
quam in proprio corpore 491 libidinem omnem 
explevit, presidet mulieribus junioribus, operum 
similium magistra. Mulieris hujus gratia in die ju- 
dicii duplicem daturus es penam: tum quod ipse 
lascivus es, tum quod per improba documenta ani- 
mam infelicem a Deo abalienasti. Deinde astat cum 
lyrà, &dmovetque manus ad sonos depromendos ; 
nudus apparet cubitus, vultus impudens conspici- 
tur. Tum convertitur convivium omne ; conjiciun- 
tur illuc omnium oculi ; aures tacite sono pulsati 
instrumenti prebeatur. Atque ut illic cohibetur 
tumultus, ita quoque risui ac verborum lascivorum 


p certamini silentium injungitur. Faventautem omnes 


C 


D 


et acquiescunt in domo, impura ista modulatione 
inescati : sed in Ecclesia Dei non conticescit,neque 
vocem Evangelii silentio audit, qui illic silet. Nec 
mirum. Nam inimicus qui ibi indicit silentium,ille 
tumultum et perturbationem hic suggerit, Castis 
oculis et pudicis spectaculum est miserabile, mu- 
lierem texture non operam dare, sed lyra canere : 
non ἃ proprio viro cognosci, sed respici ab aliis 
quasi esset mulier publica; non confessionis psal- 
mum decantare, sed cantilenas meretricias ; non 
Deo supplicare, sed properare ad gehennam ; non 
δὰ Ecclesiam Dei studiose contendere, sed secum et 
alios inde avocare. Huic invise sunt lant, atque 
deducere stamen, aut tramam intorquere neque 
Bcit, neque vult. Sed quia versatur cum temulentis, 
eorum s&tudia sectatur. Ordiuntur utique araneam 
telam. Nimirum ad fides contentas quasi ad stamina 
quaedam manus suas admoventes, et ]yre centrum 
quasi radium huc et illuc crebro transferentes, nul- 
lum operis sui flnem ostendunt. Verum enim vero 
finis artium quarumcunque 408 ae hanc vitam tra- 
ducendam sunt necessarie, oculis spectandus obji- 
citur. Exempli causa artis lignarie finis scamnum 
est : architectonices, domus: urtis compingenda- 
rum navium, navigium ipsum: textrine, vestis : 


terpretatum esse, quasi simpliciter scriplum esset, 
πάνδημον μὴ ψαλμόν. Hinc facile mihi persuaderi 

osset, duas has voces, πάνδημον εἶναι, e margine 
1n textum irrepsisse, ne2 aliud quidquam esse, 
quam superiorum verborum declarationem. Libra- 
rii igitur, quasi vererentur ne quis a mente scri- 
ptorie deflecteret, primum in ora libri addiderent 
llud, πάνδημον εἶναι, ct moneretur lector mulierem 
que ab aliis conspicitur, ipsaro cujuscunque viri 
mulierem esse, et ad omnia paratissimum : sed pos- 

tea idipsum contextui aasutum est. 

(45) Veteres aliquot libri, ἐπὶ «zv γέενναν πέμπε- 
σθαι.... Κυρίου. 

(46) Habent mss. nonnulli, ἐχχείμενον pro ἔγχεί- 
μενον. 

(47) Editi, ματαιοτεχνιῶν. Αἱ τη88., ματαιοτέχνων, 
non recte. 

(48) Antiqui trea libri τὸ ἔργον τούτων, horum opus. 
Btatim Reg. secundus et uterque Colbertinus, ἄνεσιν 
τρυφῆς. Alii mss. et editi, τρυφῇ. 


919 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


880 


artis ferrarie, gladius. Sed quod ad artes vanas Α κατὰ τὴν ἀποστολικὴν φωνὴν, τὸ τέλος τούτων dm- 


pertinet, ceu sunt artes citharam pulsandi,vel sal- 
tandi, vel tibia canendi, vel altarum id genus: de- 
sinente ipsa actione, simul] quoque opus ipsum 
perit: et vero, juxta apostolicam vocem, horum 
finis est interitus **. Haec a nobis necessario inquíi- 
Sita sunt adversus eos, quiob plurimam in voluptate 
capienda mollitiem per cenam, sive temporibus, 
ut putant, hilaritatis et letitie, nuptiarum scilicet 
492. aut epularum, tibias citharasque et choros 
adhibent : ut cum a divina Scriptura reprehendi 
viluperarique ejusmodi studia noveritis, timore 


ὦλεια, Ταῦτα τοῖς διὰ πολλὴν ἄνεσιν τρυφῆς χρωμέ- 
νοις παρὰ δεῖπνον, ἤτοι συνεχῶς, fj ἐν οἷς ὅπολαμ- 
Odvouct καιροῖς εὐφροσύνης γάμων, ἣ ἑστιάσεων, 
αὐλοῖς καὶ χιθάραις, χαὶ χοροῖς, ἀναγκαίως ἡμῖν ἐξ- 
ἥτασται (49), ἵνα τὴν Ex τοῦ θείου λόγου διαδολὴν πρὸς 
τὰς τοιαύτας ἐπιτηδεύσεις καταμαθόντες, φόδῳ τῶν 
ἐπηρτημένων δεινῶν, πρὸς γοῦν τὸ ἐφεξῆς τὴν πο- 
νηρὰν τοῦ βίου ὑμῶν συνήθειαν εἰς τὸ βέλτιον μετα- 
δάλητε (50). "ἔστι δὲ καὶ τὴν διάνοιαν τῶν ῥητῶν 
καθ᾽ ἑτέραν ἐχδοχὴν βασανίσαντας, εὑρεῖν τι καὶ Éxe- 
ρον ὡφελοῦν ἡμῶν τὰς ψυχάς. 


impendentium malorum, certe jo posterum flagitiosam vite vestre consuetudinem in melius permu- 
tetis. Sed si rursus verborum horum intelligentiam juxta aliam acceptionem diligenter perscrutemur, 
etiam aliud quidpiam animabus?nostris opportunum et utile invenire possumus. 


150. Vzv, inquit, tis qui mane surgunt, el siceram 


159. Οὐαὶ, φησὶν, ot ἐγειρόμενοι τὸ πρωὶ, xal 


persequuntur. Hoo est, νῷ iis, qui simulatque 'βηο- p τὸ σίκερα διώκοντες. Τουτέστιν, οἱ ἅμα τῷ λυθῆναι 


ranlie tenebre introductione cognitionis Dei dis- 
cusse Bunt, exorto ipsis Sole justitie cum prius 
scelerati et impii essent, jam pii ac religiosi au- 
diunt, atque in Dei Ecclesiam admittuntur, et ta- 
men 8ic carnis vitiis vincuntur, ut. de mente deji- 
ciantur ac deturbentur; perinde atque illi qui pre 
ebrietate sunt obcaecati. Tales igitur miseros deflet 
Scriptura, qui post aeceptam Dei doctrinam sese 
libidinum ac cupiditatum ebrietati dedunt. Novit 
Siquidem esse qui se absque vino plerumque in- 
ebrient,cum dicat : Va qui ebrii estis absque vino **. 
Quemadmodum enim vinum ultra necessitatem aut 
bibentis facultatem haustum rationi consuevit te- 
nebras obducere : sic etiam affectiones oupiditatis, 
aut tristiti:e aut ira, cum in mentem dominatum 
habuerint, eos qui ipsis sunt obnoxii, efficiunt 
amentes. Miseri igitur, imo ter miseri, qui se non 
solum ineunte vita in temulentiam immergunt, sed 
etiam exspectant vesperam ; id est, qui ad usque 
vite occasum cupiditatibus ac vitiis se ipsi addi- 
cunt. Et quidem uno modo illustratio ex Dei cogni- 
tione in cordibus enascens, ma?te vocatur : sed hoc 
idem flt alio modo, juxta quem, constituta jam et 
perfecta ratione, vitam rationalem auspicamur.Nam 
utrovis modo vila prior caligo atque nox est ; sive 
nondum absoluta perfectaque ratio sit, et anima 
immersa sit in dementia, sive mens ob suam a Deo 
abalienationem profundis tenebris velata sit et 
obtecta. 

160. Itaque Va iis, qui surgunt. mane, id. est qui 


juventutis insipientia recensexuta cum turbulentos D 


animi motus rationis vi strenue oppugnare dobe- 
rent, ab iis contra subvertuntur,vitiaque ceu quam- 
dam ebrietatem sectantur.Isti plane miserrimi qui 


*! Philipp. rr, 19. ** Isa. xxvuir. 


d Editi, ἐξετάσθη. At sex mes., ἐξήτασται, 
9) Editio nostra, βίου ἡμῶν συνήθειαν εἷς τὸ 
βέλτιον μεταθάλλεται, corrupte. At uterque Combef. 
et alii Quatuor mss. uti in contextu, recte. 

(91) Veteres quatuor libri ita, ut edidimus. Alli 
duo cum editis, ἀνομιῶν xal ἀσεθειῶν, loco priorum 


αὐτοῖς τὸν Ex τῆς ἀγνοίας σκότον διὰ τῆς elc θεογνω- 
σίαν εἰσαγωγῆς, ἀνατείλαντος αὐτοῖς τοῦ ἡλίου τῆς 
δικαιοσύνης, ἀντὶ τῶν προτέρων ἀνόμων καὶ ἀσι- 
δῶν (51) θεοσεδεῖς χρηματίσαντες, καὶ ἐγκαταλεγέν - 
τες ᾿Εχχλησίᾳ Θεοῦ" οὕτως ὑπὸ τῶν παθῶν τῆς σαρ- 
xüc καταχρατούμενοι, ὥστε ἐξίστασθκι τῶν λογισμῶν 
καὶ ἀνατρέπεσθαι ἐξίσου τοῖς ὑπὸ μέθης ἑσχοτισμέ- 
νοις. Τοὺς οὖν τοιούτους ὁ λόγος ταλανίζει, τοὺς μετὰ 
τὴν τοῦ Θεοῦ διδασκαλίαν ἑπιδιδόντας ξαυτοὺς μέθῃ 
παθῶν. ΟΤἵδε γὰρ μεθύοντας xal χωρὶς οἴνου πολλά- 
κις, ὁ λέγων: Οὐαὶ οἱ μεθύοντες ἄνευ οἴνου. Ὧσ- 
περ γὰρ ὁ οἶνος πλείων τῆς χρείας ἢ τῆς δονάμεως 
τοῦ πίνοντος εἰσρυεὶς, σκότωσιν ἑπάγειν τῷ λογισμῷ 
πέφυχεν᾽ οὕτω καὶ πάθη ἐπιθυμίας, ἣ λύπης,  θυ- 
μοῦ, καταχρατήσαντα τοῦ λογισμοῦ, ἔχφρονας ποιεῖ, 
τοὺς ὑπ’ αὐτῶν χατεχομένους. "AgÀtot οὖν καὶ τρισ- 
ἄθλιοι οἱ μὴ μόνον ἀρχομένου τοῦ βίου τῇ μέθῃ βε- 
θαπτισμένοι, ἀλλὰ καὶ μένοντες τὸ ὀψέ" τουτέστιν, οἱ 
βέχρι" τῶν δυσμῶν τῆς ζωῆς πάθεσιν ἑαυτοὺς παρα- 
πέμποντες. Καθ᾿ ἕνα μὲν οὖν τρόπον ὁ ix τῆς ἐπι- 
Ἰνώσεως τοῦ Θεοῦ φωτισμὸς ὑγγινόμενος «ταῖς χαρ- 
δίαις pola λέγεται" καθ᾽ ἕτερον δὲ, xap' ὃν (52) dp- 
χόμεθα τῆς λογικῆς ζωῆς, συμπληρωθέντος τοῦ λός 
γου. Καθ᾽ ἑχάτερον γὰρ σχοτία νὺξ ὁ πρότερον βίος, 
ἤτοι τοῦ λόγου μήπω τετελειωμένου, καὶ τῆς ψυχῆς 
ἕν ἀλογίᾳ βεδαπτισμένης, ἢ διὰ τὴν ἀπὸ Θεοῦ ἀλλο- 
τρίωσιν, σκότῳ βαθεῖ τῆς διανοίας κεκαλυμμένης. 


160. Οὐαὶ οὖν οἱ ἑγειρόμενοι τὸ πρωὶ, τουτέστιν 
ol ἄρτι τὴν Ex τῆς νεότητος ἄνοιαν (53) ἀποθέμενοι, 
χαὶ ἀντὶ τοῦ διὰ τῆς τοῦ λόγου δυνάμεως εὐτόνως 
χαταπαλαίειν τὰ πάθη, ἀνατρεπόμενοι παρ᾽ αὐτῶν, 
xal οἷόν τινα μέθην τὰ πάθη μεταδιώκοντες. Ταλα- 


scelerum atque impietatum. Rtatim mss. nonnulli, εἰς 
ἐχχλησίαν. 
(52) Antiqui sex libri, xa9' 8v. Editi, καθό. Ali- 
quanto gos quatuor mss., μήπω. Editi, μήποτε. 
(53) Editl, ἄγνοιαν. At mss. ser, ἄνοιαν. Nec ita 
multo infra Reg. quartus, ταλανέστατοι. 


881 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


γώτατοι μὲν γὰρ ol, ἀρχομένου τοῦ βίου, xai λήγον- A ineunte et desinente vita non supersedent ab ejus- 


τος, τῆς τοιαύτης μέθης μὴ ἀπολήγοντες. Διαφοραὶ 
δὲ πολλαὶ τῶν μεθυόντων, Οἱ μὲν γὰρ εὐθὺς μετὰ 
τὸν ὄρθρον τῆς μέθης ἐπαύσαντο, οἱ δὲ ἐπὶ μικχρὸν 
προελθόντες ἔληξαν, οἱ δὲ ἐπὶ πλεῖον παρέτειναν (δ4). 
Καλὸν μὲν οὖν τὸ, ἅμα τῷ ἐγερθῆναι, ζητῆσαι τὸ νη- 
φαλίως ζῆσαι xal ἱερατιχῶς, ἵνα ἀξιοι γενώμεθα τῆς 
εἷς τὰ ἅγια εἰσόδου, οἶκον xal σίχερα μὴ πίνοντες. 
Γέγραπται γάρ" Καὶ ἐλάλησε Κύριος τῷ 'Aapow, 
λέγων * Οἶνον. xai σίχερα οὐ μὴ πίεσθε, σὺ, καὶ 
ol υἱοί cou μετὰ σοῦ, ἡνίχα ἂν εἰσπορεύησθε εἷς 
τὴν σχηνὴν τοῦ μαρτυρίου. Ἐπεὶ δὲ δύσχολον ἐν 
ἀνθρώπου φύσει χατορθωθῆναι τὸ ἀναμάρτητον" Δεύ- 
τερος, φησὶ, πλοῦς (55) εὐθὺς μετὰ τὴν πρωΐαν ἀνα- 
στῆναι ἀπὸ τῆς μέθης. Τῶν δὲ χρονιζόντων ἐν οἴνοις, 
καὶ τῶν ζητούντων ποῦ πότοι γίνονται, ἄσχολός ἐστιν 
ἣ διάνοια περὶ τὴν τούτων ἔρευναν, ὥστε μὴ δύνασθαι 
ἐμόλέπειν τοῖς ἔργοις Κυρίου μηδὲ κατανοεῖν τὰ 
ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ. ᾿Αλλὰ κιθάρα καὶ ψαλτήριον 
τὴν μέθης αὐτοῖς συνεπιτείνει, τὰ εὑρήματα τοῦ ᾿Ιου- 
δὰλ, τοῦ ἐκ τῆς γενεαλογίας Κάϊν χαθήκοντος * 
"EÀa6e γὰρ ἑαυτῷ, φησὶ. Λάμεχ δύο γυναῖκας * 
ὄνομα τῇ μιᾷ, ᾿Αδδὰ, καὶ ὄνομα τῇ δευτέρᾳ, Σελ- 
λά. Καὶ ἔτεχεν ᾿Αδδὰ τὸν Ἰωδήλ. Οὗτος ἦν πα- 
τὴρ (56) οἰκούντων ἕν σχηναῖς χτηνοτρόφων. Καὶ 
ὄνομα τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ '[ou64)* οὗτος ἦν ὁ κατα- 
δείξας ψαλτήριον καὶ χιθάραν. Τοιαύτης ἦν χιθά. 
ρας καὶ μουσιχῆῇῆς ὁ Λάδαν olxsioc, μεθ᾽ ἧς ἐδούλετο 
παραπέμπειν τὸν ᾿Ιαχώό, Εἰ γὰρ ἀνήγγειλάς μοι, 
ἐξαπέστειλα ἄν σε μετὰ εὐφροσύνης, χαὶ μετὰ 
μουσικῶν τυμπάνων xai χιθάρας. ᾿Δλλ᾽ ἀπεδί- 


ὄρασκεν ὁ πατριάρχης, ὡς ἐμπόδιον οὖσαν πρὸς τὸ C 


ἐμδλέπειν τοῖς ἔργοις Κυρίαυ, xal κατανοεῖν τὰ ἔργα 
τῶν χειρῶν αὐτου. 


161. ᾿Αλλὰ καὶ τοῦ Ναῤδουχοδονόσορ int τοῦ ἐγκαι- 


γισμοῦ τῆς εἴχόνος, σάλπιγγος, καὶ σύριγγος, καὶ xw». 


θάρας, xal σαμόύχης, xai -ψαλτηρίου, συμφωνίας, 
χαὶ παντὸς γένους μροσιχῶν συνηχούντων, οἱ μέν 
agi, παὶ al φυλαὶ, xal αἱ γλῶσσαι χατέπιπτον " ol 
B τὸν Βαδυλώνιον οἶνον πίνειν πόῤῥωθεν (57) μὴ 
ἀνασχόμενοι, καὶ τὰν τρυφὴν βδελυξάμενοι τῆς βασι- 
λικῆς τραπέζης, οὔτε πεσόντες προσεχύνησαν, καὶ 
κατεφρόνησαν πάσης ἀνθρωπίνης δυναστείας, xai 
αὐτὴν δὲ χατέσύεσαν τὴν δύναμιν τοῦ πυρός. Εἰ δὲ 
ἁμάρτημά ἔστι τὸ μὴ βλέπειν τὰ ἔργα Κυρίου, καὶ 


τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ μὴ χατανοεῖν, ἐπάρωμεν 


modi temulentia. Ebrii autem multipticis sunt ge- 
neris. Alii enim statim post aurore ortum desie- 
runt ab ebrietate; alii paululum progredientes, 
fecerunt finem ; alii diutius eam prorogarunt. Ex- 
pedit igitur, ut, atatim atque experrecti sumus, 
BObrie et sacerdotum more vitam degere studea- 
mus ; quoefficiamur digni, qui ingrediamursancta, 
vinum et siceram non bibentes. Scriptum namque 
est : Et locutus est Dominus αὐ Aaron, dicens: Vi- 
nam et siceram non bibetis, tu, el filii tui lecum, cum 
intrabitis in. tabernaculum testimonii **. Quoniam 
autem difficile est peccatum non admitti in natura 
humana, dicit: Navigatio secunda est illico post 
diluculum ab obrietate exsurgere. Sed qui immo- 
rantur in vinis, ac sciscitantur ubi potationes flant, 
eorum animus sic in iis investigandis occupatur, 
498 utoper& Domini inspicere, aut opera manuum 
ejus considerare non queat. Imo eorum ebrietatem 
adaugent cithara et psalterium: que inventa sunt 
Jubalis, qui ex Caini genere ortum habet. Accepit 
enim sibi, inquit, Lamech duas uxores: nomen wni 
Adda, et nomen alteri Sella. Εἰ peperit Adda Jobel. 
Hie erat pater habitantium in. Lentoriis, pascentium 
pecora. Εἰ momen fratri ejus, Jubal. Hic fuit. qui 
adinvenit psalterium el citharam ὅδ, Cithare ao mu- 
sices istiusmodi fuit amantior Laban, quacum Ja-. 
cob deducere volebat. δὲ enim indicasses mihi, dimi- 
sissem te cum latitia, el cum musicis, lympanis et 
cithara 81. Sed patriarcha aversatus est rousicam, 
ut que impedimento sibi futura esset, quominus 
inspiceret opera Domini, et opore manuum ejus 
consideraret. 


161. Quin etiam^cum dedicaretur. Nabuchodono- 
sor ifnago;tuba, fistula, cithara, eambuca, psalterio, 
symphonia et omni musicorum genere resonanti- 
bus, populi utique, et tribus οἱ lingue sese proster- 
nebant; qui vero jam pridem vinum Babylonicum 
bibere recusarant, quique fuerant exsecrati men- 
885 regiae delicias non adoraverunt prostrati,sed hu- 
manum omnem potentatum contempsere,imo etiam 
ipsam ignis vim exstinxerunt *. Quod si peccatum 
est non inspicere opera Domini, nec considerare 
opera manuum ejus, sustollamus mentis nostre 
oculos, et rationes operum Domini oreatrices in- 


τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς διανοίας ἡμῶν, καὶ (98) εἰδῶμεν p) tueamur;atque ex magnitudine pulchritudinis crea- 


τοὺς δημιουργικοὺς λόγους τῶν ἔργων τοῦ Θεοῦ, xal 
τοῦ μεγέθυυς τῆς χαλλονῆς τῶν χτισμάτων, ἀνάλογον 


turerum, rerum conditarum opificem cum opificio 
guo proportionem quamdam ac convenientiam ha- 


*5 Levit. x, 9. ** Gen. iv, 19-21. *' Gen. xxxi, 27. ** Dan. ui, 7 sqq. 


(54) Veteres quinque libri, παρέτειναν. Editi, xap- 
ἔτεινον. Haud procul quinque mss., νηφαλίως ζῇῆ- 
σα". Editi νηφαλίως ζῆν. 

(85) Colb. primus, πλοῦτος, male. Illud, δεύτερος 
πλοῦς, ab aliis aliter usurpatur esse, patet ex Ari- 
&totele Ethic. lib. 11, cap. 8. Ejus haeo sunt; 'Emi 
οὗ, τοῦ μέσου τυχεῖν ἄχρως χαλεπὸν, χατὰ τὸν δεύ- 
t£00v, φασὶ, πλοῦν, τὰ ἐλάχιστα ληπτέον τῶν χαχῶν, 
ltaque difficile cum sit medium plane attingere, per 


secundam navigationem, inquiunt, malo minima eli- 
genda sunt. Ibidem sex mss., ἀναστῆναι. Editi, ἀπο- 
στῆναι. 

(86 Editi, ὁ πατήρ. Innostris sex mas. deest arti- 
culus. Legi potest caput rv Genes. ubi Jubalis genus 
descriptum invenitur, - 

51) Sio libri antiqui ; at editi, πόῤῥωθεν πιεῖν. 

ἘΝ Editi, ὀφθαλμοὺς ἡμῶν καί, mutile. Αἱ uter- 
que Colb. οἱ Reg. Secundus uti in textu. 


383 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


984 


bentem intelligamus 89. Et quoniam Jnvisibilia Dei A τοῖς δημιουργηθεῖσι τὸν τῶν ποιημάτων γενεσιουρ- 


& creatura muddi, per ea qua facta sunt. intellecta 
conspiciuntur 9 ; sensibilis creaturarum perceptio 
fortasse dicta est visio; spiritualis vero rerum 
celestium comprehensio, contemplatio ac considera- 
tio appellata est. Quapropter, inqvit, Opera Domini 
πο respiciunt ; hoc est, res sensibiles oculis non 
lustrant: Neque opera manuum ejus considerant ; 
hoc est, mentis vi invisibilium comprehensionem 
non exquirunt. Ceterum quo illud diluculi nomen 
magis adhuc nobis innotescat, cognoscamusque 
reditum a tenebris diliculum ipsum esso, sive tene- 
bre ille proficiscantur ex juventutis dementia, sive 
ex Dei ignoratione in animis innascantur, primus 
in veritatem introitus diluculum vocatur. Velim 


gutem colligas multa prophetarum de diluculo aut B 


de prima luce loca, quo per complurium compara - 
lionem proposita sententia effulgeat.Exemplicausa, 
Millebam diluculo prophetas 31 ; item : Mane exaudies 
vocem meam 33. et: Mane adstabo tibi et. videbo?! ; 
et: De nocte mane consurgit spirilus meus αὐ te 
Deus *'; et: Deus Deus meus, ad te a prima luce 
vigilo 9 ; et : [n matulinis ínterficiebam omnes pec- 
catores terre 35; item: Ad vesperum demorabitur 
fletus, et ad matutinum laetitia *. Qui fit igitur, ut 
prophete convenienter huic Dei in homines bene- 
licentie mittantur mane? Quia omnis sermo, a Deo 
veniens, venit ad noe 494 qui Dei audire volun- 
tatem possumus; quippe non eos qui puerili insci- 
tia detinentur, sed eos quibus insunt jam naturales 
notiones ad discernendum bonum et malum, re- 
prehendit. Itaque de iis loquitur Scriptura, qui ubi 
primum oculos ad comparandum intelligentiam in- 
tenderunt, et quasi mentis lumina a priore igno- 
rantia erexere, atque lucem aliquam cordis obtuti- 
bus accepere, in ipsos illabitur Dei sermo, qui qua 
agenda sunt, ct que prestant, discernit. Notio 
eadem subjecta est his etiam psalmi verbis ; Mane 
exaudies vocem meam : mane astabo tibi 99, 


162. Quandiu enim anima nostra versatur in 
noote, neodum exortus est 80], non potest exaudiri 
a Deo, Postquam vero a Dei ignoratione expurgata 
anima obtulerit preces, in splendore rationalisspiri- 
tualisque diei constituta,tum demum Deum vocis sue 
auditorem habet. Propterea dioit: Mane astabo tibi, et 


46v καθορῶντες. Kai ἐπειδὴ Τὰ ἀόρατα τοῦ θεοῦ, 
ἀπὸ χτίσεως κόσμου, τοῖς ποιήμασι νοούμενα 
καθορᾶται * ἣ μὲν αἰσθητὴ τῶν ποιημάτων ἀντίλη- 
ψις ὅρασις τάχα εἴρηται" dj δὲ νοητὴ τῶν ὑπερχο- 
σμίων κατάληψις νόησις προσηγόρευται. Διὰ τοῦτο, 
Τὰ ἔργα, φησὶ, τοῦ Κυρίου οὐχ ἐμδλέπουσι" του - 
τέστι, τοῖς αἰσθητοῖς διὰ τῶν ὄψεων οὐ προδλέπουσι. 
Καὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ οὐ κατανοοῦσι " 
τουτέστι, διὰ τῆς τοῦ νοῦ ἐνεργείας τὴν κατάληψιν 
τῶν ἀοράτων οὐχ ἐχζητοῦσιν. Ἵνα δὲ ἔτι μᾶλλον 
ἡμῖν τὸ τῆς πρωίας ὄνομα τρανωθῇ, ὅτι ἡ ἀπὸ σχό- 
τους ἐπάνοδος, εἴτε τοῦ κατὰ τὴν ix τῆς νεότητος 
ἁλογίαν, εἴτε τοῦ τῆς ἀγνωσίας τοῦ Θεοῦ ταῖς ψυ- 
χαῖϊς ἐγγινομένου, ἣ πρώτη εἴσοδος εἰς τὴν ἀλήθειαν 
πρωΐία λέγεται. Συνάξεις δὲ τὰ πολλαχοῦ τῶν προφη- 
τῶν περὶ πρωΐας, 7j περὶ ὄρθρον, ὑπὲρ τοῦ τῇ τῶν 
πλειόνων παραθέσει φανῆναι τὸ προχείμενον. Οἷον, 
᾿Απέστελλον ὄρθρου τοὺς προφήτας ’ xal τὸ, 
Πρωὶ εἰσαχούσῃ τῆς φωνῆς pou xal τὸ, ἸΙρωὶ πα- 
ραστήσομαί σοι xai ἐπόψομαι * xal (59) τὸ, 'Ex 
νυχτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμά μου πρὸς σὲ, ὁ θεός" 
καὶ, Ὁ Θεὸς, ὁ Θεός μου, πρὸς σὲ ὀρθρίζω" καὶ 
τὸ, Εἰς τὰς πρωίας ἀπέχτεινον πάντας τοὺς 
ἁμαρτωλοὺς τῆς γῆς καὶ τὸ, Ἑσπέρας αὐλισθή- 
σεται χλαυθμὸς, καὶ εἷς τὸ πρωὶ ἁγαλλίασις. Πῶς 
οὖν, ἐπιδαλλόντως τῇ τοῦ Θεοῦ εὐεργεσίᾳ εἰς ἀνθρώ- 
πους γινομένῃ, πρωὶ ἐποστέλλονται οἱ προφῆται ; Ὅτι 
πᾶς λόγος, ἀπὸ Θεοῦ ἐρχόμενος, ἡμῖν τοῖς δυναμέ- 
νοις καταχούειν τοῦ θείου (60; βουλήματος ἔρχεται, 
τῶν ἐν παιδικῇ ἀνοίᾳ ὄντων οὐ καθαπτόμενος" ἀλλὰ 
τῶν ἐχόντων ἤδη τὰς φυσικὰς ἐννοίας πρὸς διάκρι- 
σιν καλοῦ τε xal καχοῦ. [Περὶ τούτων οὖν ὁ λόγος, 
ὅτι ἅμα τῷ παρακύψαι αὐτοὺς εἴς τὴν νόησιν, καὶ 
οἱονεὶ ἐπᾶραι ἀπὸ τῆς πρὸ τούτου ἀγνοίας τοὺς τῆς 
ψυχῆς ὀφθαλμοὺς, καὶ δέξασθαί τινα αὐγὴν τοῖς τῆς 
καρδίας ὄμμασι, φυνεισύπιπτεν ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος, τὰ 
πραχτέα xal τίμια (61) διορίζων. Τοῦ αὐτοῦ ἔχεται 
νοῦ xai τὸ τοῦ ψαλμοῦ ’ Τὸ πρωὶ εἰσακούσῃ «τῇ 
φωνῆς μου" τὸ πρωὶ παραστήσομαί σοι. U 
462. Ἕως μὲν yàp νὺξ ἧ περὶ τὴν ψυχὴν ἡμῶν͵ 
xai μήπω ἐπανατείλῃ ὁ ἥλιος, οὐχ ἔστιν ἑπαχουσθῆ- 
ναι ὑπὸ Θεοῦ " ἐπειδὰν δὲ ἀποχαθαρθεῖσα ψυχὴ τῆς 
περὶ Θεοῦ ἀγνοίας, ἀνενέγκῃ δεήσεις, ἐν τῇ λαμπρό- 
τητι τῆς λογικῆς καὶ πνευματικῆς ἡμέρας γενομένη», 
εἰσακούοντα ἔχει τῆς φωνῆς τὸν Θεόν. Διὰ τοῦτό φη- 


videbo? Quod si vis Deo sisti, improbo nulli ne- ἢ σι" Τὸ πρωὶ παραστήσομαί σοι, xal ἐπάψομαι * 


gotio intersis, sed fac que Moysi prescripta sunt t: 
Tu autem ibi sta coram me, firmus, inconoussus, 


5* Sap. xi, 9. 9 Rom. 1, 20. 91 Jerem. 20, 4. 
uxi, 2. 96 Paga]. c, 8. 


(99) Veteres tres libri hic et infra, ἐπόψομαι, καί. 
Reg. primus, xai ἐπόψει με. Editi, xal ἐπόψῃ με. In 
quibus 1ta quoque inferius legitur. 

. (60) Nostri zass, omnes, θείου. Editi, Θεοῦ. Sta- 
tim mss., ἀνοίᾳ. Editi, ἀγνοίᾳ. haud dissimili 
Bensu. 

(601) Nostri sex mss, et editi, «à πραχτέα καὶ 
τίμια. Sed Combefisius homio lingue Grecs peri- 
tissimus looum huno emendandum oensuit. Ipsum 


92 Pgal. v, 4. 
9?! Psal. xxix, 6 ** Psal. v, 4, 5. ** ibid. 


E? γὰρ μέλλεις παρίστασθαι τῷ Θεῷ, μηδενὶ πονηρῷ 
παρίστασο πράγματι, ἀλλὰ ποίει τὰ τῷ Μωῦσεϊ προσ- 


98 ibid. b. 9.198, xxvi, θ.ἁ{ 535 Peal. 
! Exod. xxxii, 21. 


audiamus : Τὰ πραχτέα xal τὰ μὴ διορίζων. Sic 
meo periculo legas, non. ut editi δὲ miss., καὶ τίμια, 
decoquitque interpres. Qus conjectura mihi quidem 
erplacet: sed contra auotoritatem omnis generis 
ibrorum quidpiam innovare mihi religio est. Haud 
longe editi, τὸ ἐκ τοῦ ψαλμοῦ. Vocula ἐκ in nostris 
sex mss. deest. Subinde editi, yàp ἐάν. Duo mss., 
γὰρ ἄν. At neque ἐάν, neque ἄν in aliis quatuor 
legitur. 


385 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


386 


τεταγμέν»" Σὺ δὲ αὐτοῦ στῆθι ἐνώπιόν μου, ἑδραῖος, A immotus,fide astans ei,ut dignus evadas, qui ve- 


xal ἀσάλευτος, καὶ ἀμεταχίνητος, τῇ πίστει map- 
ἰιστάμενος αὐτῷ, iva. ἄξιος γένῃ τοῦ κατοπτεύειν τὰ 
τῆς ἀληθείας θεάματα. Παραστήσομαί σοι, φησὶ, καὶ 
ἐπόψομαι. Ἕως μὲν γὰρ ἂν θεωρητικός τις di τοῦ 
ἐν τοῖς ὁρατοῖς ἐμφαινομένου χάλλους, φυσιχός τις ἢ 
φυσιολόγος προσαγορεύεται ᾿ ἐπειδὰν δὲ ταῦτά τις 
ὁπερδὰς αὐτῷ παραστῇ τῷ Θεῷ, μετὰ τὸ γνῶναι 
tlva τρόπον τὰ πάντα ἐστὶ χαλὰ λίαν, καὶ ἀπὸ τοῦ 
ἐν τούτοις χάλλους ἐπὶ τὸ ὄντως χαλὸν καὶ ἐράσμιον 
ἀναδραμεῖν, οὖν ἣ θέα μόναις ταῖς ψυχαῖς καθαραῖς 
φαίνεσθαι πέφυχε᾽ τότε ἐπὶ τὰ τῆς φυσιολογίας ἀνώ- 
«tpa προκόψας, τὰ καλούμενα παρά τισι μεταφυσι- 
xà (62), ἐποπτιχὸς γενέσθηι δύναται. ᾿Επειδὰν οὖν, 
φησὶ, σοὶ παραστῶ, καὶ αὐτῇ τῇ περὶ σοῦ θεωρίᾳ 
διὰ τοῦ νοῦ προσεγγίσω, τότε τὴν ἐποπτικὴν ἐνέρ- 
γειαν διὰ τοῦ κατὰ τὴν γνῶσιν φωτισμοῦ ἀναλήψο- 
μαι, Συνάδει δὲ τούτῳ τὸ εἰρημένον, ὅτι Οἱ οὐρανοὶ 
διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ" οὐχ ὅτι φωνὴν αἰσθητὴν 
ἀφιᾶσι (03) ταῖς ἀκοαῖς ἡμῶν, ἀλλ᾽ ὅτι ὁ τοῖς λόγοις 
τῆς τοῦ χόσμου συστάσσως ἐγγυ μνασάμενος, xal γνω- 
ρίσας ἀπάντων τῶν xaT! οὐρανὸν τὴν διάθεσιν, διὰ 
τούτων, οἱονεὶ φωνὴν ἀφιέντων, τὸ μεγαλεῖον τῆς δό- 
ξης τοῦ πεποιηκότος αὐτοὺς διδαχθήσεται. Πρὸς τοῦτο 
καὶ ὁ προφήτης ἡμᾶς διανίστησι λέγωγ᾽ ᾿Αναδλέ- 
φατε τοῖς ὀφθαλμοῖς ὑμῶν, καὶ ἴδετε τίς xat- 
ἐδειξε πάντα ταῦτα. Τὸ γὰρ ὑψηλῶς θεωρῆσαι, τὸ 
ἀνχδλέψαι ἐστὶ, xal τὸ διὰ τῶν ὁρωμένων τῷ τοῦ 
πεποιηχότος ἐννοίᾳ προσαχθῆναι. Τὸ δὲ ἐκ νυχτὸς 
ὀρθρίζειν πρὸς τὸν Θεὸν, τοιοῦτὸν ἐστιν: ὅταν d) νὺξ 
προχόψῃ, ἡ δὲ ἡμέρα ἐγγίσῃ, καὶ ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχη- 
μόνως περιπατεῖν ἀρξώμεθα, ἀποθέμενοι τὰ ἔργα 
τοῦ σχότους, γώμους xai μέθας, κοίτας xai ἀσελ- 
γείας, τότε δυνάμεθα λέγειν τὸ, Ἔχ νυχτὸς ὀρθρί- 
ζει τὸ πνεῦμά μου πρὸς σὲ, ὁ Θεός. Εἶτα καὶ δη- 


Aoi διὰ τοῦ ἐπιφερομένου, τί ἐστι τὸ ἐν αὐτῷ ποιοῦν: 


τὸν ὄρθρον. Διότι φῶς, φησὶ, τὰ (64) προστάγματά 
σου ἐπὶ τῆς γῆς. Φῶς γάρ ἐστι τὰ προστάγματα, λύ- 
oy τὸ «ἧς ἀγνοίας σκότος" διὸ xal Ἢ ἐντολὴ Κυρίου 
τηλαυγὴς, φωτίζουσα ὀφθαλμούς. 


163. Τὸ δὲ ἐν τῷ ἑχατοστῷ ψαλμῷ εἴρη μένον, ὅτί 
Εἰς τὰς πρωίας ἀπέχτενον (65) πάντας τοὺς ἀμαρ- 
τωλοὺς τῆς γῆς, παντί που δῆλον, ὅτι ἐν αἰνίγματι 
κεχαλλυμένως εἴρηται. Οὐ γὰρ, ὅτι xag! ἑχάστην 
ἀρχὴν τῆς ἡμέρας αἴὔματι ἀνθρώπων τὰς χεῖρας 


ritatis contemplationem perspectam exploratamque 
habeas. Astabo, inquit, tibi, et. videbo. Quandiu 
enim quis pulchritudinem in rebus visibilibus eni- 
tentem contemplatur, dicitur physicus ac naturte 
explorator ; sed cum quispiam isthzec (ranscendens, 
Deo ipsi astiterit, postquam cognoverit qua ratione 
omnia sint valde pulchra,et ex horum pulchritudine 
gene erexerit ad id quod vere pulchrum est et ama- 
bile ; cujus visio se solis animabus puris conspi- 
cuam ac spectandam exhibere solet ; tunc ad ea 
progrediens quie disciplinam physicam superant, 
queque ἃ quibusdam vocantur metaphysica, jam 
inspector fleri potest ac speculator. ltaque ubi, 
inquit,astitero tibi, et mente accessero ad te con- 
templandum, tunc illam inspiciendi vim recipiam 
per scientie illustrationem. Ceterum cum hoo 
consentiunt verba isthec: Celi enarrant gloriam 
Dei *; non quod ad aures nostras emittant vocem 
gensibilem,sed quod qui iniis meditandisrationibus 
quibus constitutus mundus est, exercitatus fuerit, 
οἱ per cclos, quasi vocem edentes, colestium 
omnium rerum dispositionem ao ornatum cognove- 
verit, addiscat magnificentiam glorie ejus, qui 
condidit celos. Propheta euam ad id nos invitat 
dicens : Sursum aspicite oculis vestris,et videte, quis 
ostendit hzc omnia ὃ. Etenim alte speculari, est 
sursum aspicere, atque per visibilia ad Conditofls 
cognitionem adduci.Illud autem,de nocte ratine ad 
Deum consurgere,ejusmodi aliquid sonat: nimirum 
cum nox progressa fuerit, dies autem 4955 appro- 


C pinquarit,etsicut in die composite ambulare ccpe- 


rimus,operibus tenebrarum abjectis ; commessa- 
tionibus, ebrietatibng, cubilibus et lasciviis* : tuno 
possumus dicere: De nocte mane consurgit. spiritus 
mets ad te, Deus*. Deinde quid in ipso diluculum 
efficiat, ostendit etiam verbis sequentibus : Quia, 
inquit, precepta tua luz sunt super terram δ. Quippe 
lux sunt precepta, que ignorantie tenebras excu- 
tiunt ; eoque Praeceptum Domini lucidum, illumi- 
mans oculos *. 

163. Compertum est autem omnibus ac per- 
gpectum, quod in psalmo centesimo dictum est: In 
matutinis interficiebam omnes peccatores terra, id 
in enigmate tecte dictum fuisse.Non enim unoquo- ἡ 
que dieiinitiosanguine humano inquinabam manus 


ἐμολυνόμην' οὐ τοῦτό φησιν ὁ λόγος. Τοῦτο yàp) Hoc nequaquam significat Soriptura. Id enim, 


πρὸς τῷ ἐναγεῖ ἔτι xal τὸ ἀπίθανον ἔχει. Πῶς γὰρ 
πάντων ἡδύνατο χαθ᾽ ἑχάστην πρωίαν αὐτόχειρ γε- 
νέσθαι τῶν ἁμαρτωλων τῆς γῆς; Οὐ γὰρ πάντων 
περιγίνεσθαι δυνατὸν ἦν ἕνα, πνλλῶν (00) τῶν ἐξ- 


1 Pgal. xvii, 2. ? Iga. xr, 26. * Rom. xri, 12, 13. 


(62) Editi et Reg. primus, μετὰ τὰ φυσιχά, Alii 
tres mss8., μεταφυσιχά, bene. Ibidem editi, καὶ ἐπο- 
πτιχός. At vocula xxt in mss, non legitur. 

(63) Veteres quinque libri, ἀφιᾶσι. Editi οἱ Reg. 
primus, ἀφίησι. Paulo post Combeflsii codex re- 
centior cum editis, ἁπάντων xaz' οὐρανόν. Alter 
Combefisii codex et alii quatuor, ἀπάντων τῶν κατ᾽ 
οὐρανόν. 


preterquam quod detestandum est, adhuc etiam 
incredibile est et. absurdum. Quomódo namque 
unoquoque diluculo manu propria potuisset omnes 
terre peccatores interimere ? Nequo enim fleri 


! [ga. xxvi, 9. δ ibid. 6. 1 Psal. xvin, 9. 


(64) Editi et Reg. primus, φῶς ἐστι τά, Alii tres 
m88., φῶς φησι τά, 

(65) Editi, ἀπέκτεινον. Αἱ Ιη88. Bex, ἀπέχτενον, 
nec aliter scribitur apud LXX. 

66) Editi et Reg. tertius, περιγενέσθαι δυνατὸν ἦν 
πολλῶν. Alii quidam mss. uti in contextu. Mox editi 
et recentior Combeflsii codex, εἰ τὸ slxóc. Inter- 
pres : Esíne hoc veritati consentaneum. Alter Com- 


881 


APPENDIX OPEHUM S. BASILI] MAGNI. 


388 


poterat,ut unus omnibus evaderet superior :quan- À αμαρτανόντων ὄντων, ὡς τὸ εἴκός" καὶ εἰ πολέμῳ a5- 


doquidem, ut constat, multi sunt qui delinquant : 
et 8i bello eos superasset,utique diluculo uno omnes 
simul occidisset ; sed non unoquoque diluculo ipsis 
sua manu intulisset mortem. Quid igitur hoc sibi 
yult: Jn matutinis interfioicbam omnes peccatores 
terra, ut disperderem de civitale Domini omnes ope- 
rantes iniquitatem? Dicta isthic magis scite magis- 
que opposite intelligamus ; ut ne, quod nefas est, 
prophetica coarguamus oracula. Civitas Domini, 
coagmentum est et constitutio opificii humani :peo- 
catores vero terre non alii sunt, quam ii de quibus 
loquitur Servator : Ab intimis, À corde exeunt cogita- 
tiones mala, invidiz, cedes, adulteria, furta, falsa 
testimonia ?, et his similia. Qui autem se ipse ex- 
purgat, istos terre pe9ccalores ex terrena carne 
prodeunies, per quamlibet Dei cogitationem ex sua 
structuru fugat et ejecit. Itaque lux prima et dilu- 
culum ad unumquemquoe salutiferi dogmatis exor- 
tum nascuntur in anima, in qua delende sunt et 
exterminande omnes cogitationes iniquitatem ope- 
rantes. Etenim nisi primi illi anime ad nequitiam 
motus abscindantur, necesse fuerit cogitationes ad 
opus procedere. Verbi gratia, terre peccator cogi- 
tatio est adulterium suggerens, que efficit ut quis 
mulierem intueatur ad eam concupiscendam?, Proin- 
de nisi tollatur ex anima, veluti gladio quodam, 
sermone cupiditates abscindenti et exterminanti,et 
nisi id fiat diluculo, hoc est, ubi primum sese de- 
texerit : post adulterium in corde conceptum, 
hominem detrudet in peccatum alio gravius, illum 
quippe ad ipsum curporis actum impellet. 


164. Arbitramur his consona esse isthacJeremis 
verba : Maledictus qui facit opera. Domini uegligen- 
ter,et qui subtralat gladium 4985suum a sangufne!?. 
Quisquis enim maledicti hujus acerbitatem evitare 
vult, gladium suum spiritualeni ab effundezdo san- 
guine ejusmodi peccatorum nunquam cohi5ere de- 
bet. Tale igitur est et quod nunc dicitur de dilu- 
cule. Ve illi, qui licet post primam «etatem exa- 
ctam, ratione inipso exoriente, a tenebris et ab 
ignorantie nocte emerserit,tamen simul ut excita- 
tus est a somno,siceram sectatur. Ex iis autem qui 
ἃ turbulentis affectibus devicti sunt et dejecti, alii 
in cupiditatis tem ulentia permansere;alii expurgata 


τῶν χατεχράτησεν, ἐν  ulg πάντως ἂν ἀπέχτεινε 
πρωίᾳ τοὺς σύμπαντας" ἀλλ᾽ οὐχὶ καὶ καθ᾽ ἑκάστην 
πριουίαν αὐτόχειρ αὐτῶν ἐγένετο (67). Τί οὖν ἐστι 
τὸ, Εἰς τὰς πρωίας ἀπέχτενον πάντας τοὺς ἀμαρ- 
τωλοὺς τῆς γῆς, τοῦ ἐξολοθρεῦσαι ix πόλεως 
Κυρίου πάντας τοὺς ἐργαζομένους τὴν ἀνομίαν ; 
Συνετώτερον τῶν λεγομένων ἐπαχούσωμεν, ἵνα μὴ 
χατηγορήσωμεν τῶν προφητιχῶν λογίων, ὃ μὴ θέμις, 
Πόλις τοῦ Κυρίου, ἢ σύστασίς ἐστι τῆς ἁνθρωπίνης 
κατασχευῆς" ἁμαρτωλοὶ δὲ γῆς, οὐχ ἄλλοι τινές eiat, 
ἢ περὶ ὧν φησιν ἡ Σωτήρ’ ὅτι ἔσωθεν, Ἐχ τῆς 
καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοὶ πονηροὶ, φθόνοι, 
φόνοι, μοιχεῖαι, χλοπαὶ, ψευδομαρτυρίαι, xal τὰ 
τούτοις ὅμοια. Τούτους δὴ (68) τοὺς τῆς γῆς ἁμαρ- 


p τωλοὺς, τοὺς ix τῆς γηίνης σαρκὸς προϊόντας καθ’ 


ἑχάστην ἔννοιαν (69) τὴν περὶ Θεοῦ ἐξαφανίζει ix 
τῆς ἰδίας συστάσεως (70) ὁ ἑαυτὸν Exxagalpov. Hpwla 
οὖν xal ὄρθρος ἐν ψυχῇ καθ΄ ixáctn) σωτηρίου 
δόγματος ἀνατολὴν γίνεται’ ἐν fj ἐξαφανίζεσθαι δεῖ 
πάντας τοὺς ἐργαζομένους τὴν ἀνομίαν λογισμούς. El 
γὰρ μὴ τὰ πρῶτα πρὸς πονηρίαν χινήματα τῆς 
ψυχῆς ἐχτμηθείη, ἀνάγκη εἰς ἔργον προχωρεῖν τὰς 
ἐνθυμήσεις. Otow, γῆς ἁμαρτωλός ἐστιν ὁ τὴν μοι- 
χείαν ὑποδάλλων λογισμός᾽ ὅστις ἐνεργεῖ τὸ ἐμδλέ- 
dat γυναιχὶ πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτῆς, -Edv οὖν 
μὴ ἀποχτανθῇ ἐκ τῆς ψυχῆς, οἱονεὶ ξίφει τινὶ, τῷ 
τμητικῷ λόγῳ καὶ ἀφανιστιχῷ τῶν παθῶν, καὶ τοῦτο 
γένηται ἐν πρωίᾳ, τουτέστι, κατὰ τὴν εἷς τὸ φανερὸν 
ἀποχαλυψιν' μετὰ τὴν ἕν χαρδίᾳ μοιχείαν, xal ἐπὶ 
τὴν μείζονκ ταύτης ἁμαρτίαν προάξει τὸν ἄνθρωπον, 
πρὸς τὴν διὰ τοῦ σώματος ἐνέργειαν αὐτὸν ἐχκαλού- 
μενος. 

404. Τούτῳ συμφωνον ἡγούμεθα εἶναι τὸ παρὰ τοῦ 
Ἱερεμίου λεγόμενον, ᾿Επικατάρατος ὁ ποιῶν τὰ 
ἔργα- Κυρίου. ἀμελῶς xal ἀφαιρῶν μάχαιραν αὐὖ- 
τυῦ ἀφ’ αἵὕματος.: Δεῖ γὰρ, τὸν μέλλοντα φεύγειν τὸ 
τῆς κατάρας βαρὺ, μηδέποτε . ἀναπαύειγ, “ἣν πνευ- 
ματικὴν μάχα:ϑαν ἀπὸ τοῦ κατὰ τῶν τοιούτῳ ἅμαρ- 
τωλῶν αἵματος. Τοιοῦτον οὖν ἐστι καὶ τὸ νῦν slp4- 
μένον περὶ τοῦ πρωί. Οὐαὶ τῷ ἀπὸ σκότους xai τῆς ἐν 
ἀγνοίᾳ νυχτὸς, μετὰ τὴν πρώτην ἡλιχίαν, τοῦ λόγου 
ἐν αὐτῷ ἀνατείλαντος, ὁμοῦ τῷ διαναστῆναι ἐκ τοῦ 
ὄπνου, τὸ σίκερα διώχοντι. ΟἹ δὲ ὑπὸ τῶν παθῶν 
νικηθέντες, οἱ μὲν ἔμειναν ἕν τῇ μέθῃ τοῦ πάθους. 
οἱ δὲ ἀποχαθηράμενοι τὸν νοῦν, ἐμύλέπουσι μὲν τῷ 


mente,mundum ornatumque visibilium respiciunt; ἢ κόσμῳ τῶν ὁρατῶν, χατανοοῦσι δὲ τὰς τῶν νοητῶν 
* Matth. xv 19. * Matth. v 28, 10 Jerem. xrvnr, 40. 


beflsii codex et alii nonnulli, ὡς «à elxóc, μὲ verisi- 
mile est, ut constat, Edi dimus quidem, ὡς τὸ εἶχός 
ob auctoritatem veterum quorumdam librorum :8e 
fatendum tamen, nobis videri potius legendum, εἰς 
. πὸ slvéc, uti hodieque legitur in Commentariis Eu- 
Bebii, unde hec ad verbum sumpta esse in Prefa- 
067) etoron di libi. iul 

eteres duo libri, vtto. Et hic 
edlti. ἀπέχτεινον. Αἴ masa., ἀπέκτκενον. quoque 
(δ Nostri sex mss., 5, Editi, δέ. 
(69) Monere non pigebit, totum illud, xag' ix. 
στὴν ἕννοιαν, et reliqua usque ad has voces, τοῦ 
ἐπιδουλεύοντος ἡμῖν, εὐθὺς μεταδαλλομένους. in 


Reg. primo non logi; ob idque 8 Tilmanno qui eo 
codice usus fuerat, Latine redditum non fuisse Sed 
hec mss. Anglicis cum interpretatione Richardi 
Montacutii editioni Parisiensi accessisse a typogra- 
phis didicimus. Neque saneillud omittendum,que 
Richardus Montacutius in suis codicibus repererat, 
eadem et in nostris quoque,si Regium primum ex- 
cipias, reperiri. 

70) Editi, συνειδήσεως, ex sua conscientia. Αἱ 
quinque ms8., συστάσεως, δ propria siruclura : 
quam lectionem si nihil aliud verisimilem redde- 
ret, certe auctoritas Eugebii, apud quem ita legitur, 
eam satis confirmaret. 


.989 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


390 


ὁποστάσεις καὶ οὐσίας. Τὰ μὲν γὰρ ὁρατὰ ἐνατενί- A ac earum rérum que sola ratione capi possunt,sub- 


σεως δεῖται διὰ τοῦτο ᾿Εμύλέπουσι' τὰ δὲ νοητὰ 
χρήζει λόγου διεξοδικοῦ" διὸ εἴρηται, Κατανοοῦσι. 
Πλὴν ὅτι πρῶτον δεῖ ἐμύλέψαι τοῖς ἔργοις Κνρίου" 
xal τότε εἰς τὸ χχατανοῆσαι αὐτὰ προελθεῖν. ᾽Οποῖος 
ἦν ὁ περὶ (71) ἑαυτοῦ λέγων" Αὐτὸς γὰρ μοι ἔδωχε 
τῶν ὄντων γνῶσιν ἀψευδῆ, εἰδέναι σύστασιν 
κόσμου, καὶ ἐνέργειαν στοιχείων, ἀρχὴν καὶ τέλος 
καὶ μεσότητα χρόνων, τροπῶν ἀλλαγὰς, χαὶ με- 
ταδολὰς καιρῶν, ἐνιαυτῶν χύχλους, xal ἀστέρων 
θέσεις, φόσεις ζώων, xal θυμοὺς θηρίων, πνευμά- 
των βίας, xal διαλογισμοὺς ἀνθρώπων, διαφορὰς 
φυτῶν, xal δυνάμεις ῥιζῶν. 


stantias considerant et essentias. Visibilia namque 
indigent contenta oculoruin acie; ob id Respiciunt : 
qua vero ralione sola queunt intelligi, expansa et 
fusa ratiocinatione egent : quapropter dictum est: 
Considerant. Sunt tamen primum respicienda Do- 
mini opera, atque tunc ad ea consideranda progre- 
diendum est. Ejusmodi erat, qui de 86 ipso dixit : 
Ipse enim dedil mihi horum qum sunt scientiam 
veram, ui sciam mundi dispositionem, el virlutem 
elementorum; initium el. finem et medietatem tempo- 
rum, conversionum | permutationes, οἱ mutationes 
temporum, annorum cursus, el. slellarum situs, na- 


turas animalium, et iros bestiarum, vim ventorum, et cogitationes hominum, differentias plantarum, et 


virtules radicum 11. 


165. Τοίνυν αἰχμάλωτος ὁ λαός μου ἐγενήηη, διὰ B 


τὸ μὴ εἰδέναι αὐτοὺς (72) τὸν Κύριον: καὶ πλῆθος 
ἐγενήθη νεχρῶν διὰ λιπὸν ἄρτου, xal δίψος (73) 
ὕδατος. Ταῦτα xa0' ἱστορίαν δυνατὸν τυχεῖν τῆς 
ἐξηγήσεως ἐπὶ τῶν καιρῶν τῆς ἐσχάτης πολιορκίας 
τῶν ᾿Ιουδαίων' τῶν μὲν εἰς αἰχμαλωσίαν ἀπαχθέντων, 
τῶν δὲ ἐν λιμῷ καὶ δίψει διαφθαρέντων. Καὶ ἡ αἰτία 
σαφὴς, δι’ ἣν ταῦτα πεπόνθασιν ὅτι ἐπιδημήσαντα 
αὐτοῖς τὸν Κύριον οὐχ ἐπέγνωσαν (74). Ὥστε δὲ καὶ 
ἡμῖν οἰχειωθῆναι τὴν ix τῆς λέξεως παραίνεσιν. 
Ἔχεῖνα λέγομεν, ὅτι οἱ διώκοντες τὸ μέθυσμα, xai 
μετὰ τῆς ἀπηγορευμένης μουσικῆς τὸν οἶνον πίνον- 
τες, καὶ θεάμασι μὲν ἀτόποις τὰς ὄψεις ἐνχσχολοῦν- 
τες, τοῖς δὲ ἔργοις Κυρίου ἐμδλέπειν μὴ ἀνεχόμενοι, 
διὰ τὸ φιλήδονοι εἶναι μᾶλλον ἢ φιλόθεοι, αἰχμάλωτοι 
γίνονται καὶ ὑποχείριοι τοῖς ὑπεναντίοις, ᾿Αλλὰ καὶ 
πλῆθος ἐν αὐτοῖς νεχρῶν ἐγενήθη διὰ λιμὸν, καὶ 
ὅδατος ἀπορίαν. Ol γὰρ τὴν ἐπιδάλλουσαν ταῖς qu. 
χαῖς τροθρὴν μὴ προσιέμενοι, νεχροὶ γίνονται τοῖς 
παραπτώμασι, καὶ οἱ ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως μὴ 
ἐχτρεφόμενοι, μηδὲ ζητοῦντες πιεῖν ἐξ ἐχείνου ποῦ 


ὕδατος περὶ o9 φησι πρὸς τὴν Σαμαρεῖτιν ὁ Κύριος, 


ὅτι Ὃς ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, 
οὖ, p3, διψήσᾳ (75) εἷς τὸν αἰῶνα: οὗτοι γίνονται 

(."Axout γὰρ, ὅτι πλῆθος νεχρῶν ἐγενήθη, οὐ 
διὰ λιμὸν μόνον, ἀλλὰ καὶ διὰ δίψαν ὅδατος" ἐπειδὴ 
ἀπ᾽ ἐχείνου ἔπινον τοῦ ὕδατος, οὗ xai dj Σαμαρεῖτις" 
"Oc γὰρ ἂν πίῃ, φησὶν, ἐκ τοῦ ὕδατος ἐκείνου, διψήσει 
πάλιν" οὐχ ἔπιον δὲ ἐχ τοῦ ὕδατος τοῦ ἁλλομένου εἷς 
ζωὴν αἰώνιον. Προτρεπτικὸν δὲ τοῦτο ἐπὶ τὴν γνῶσιν, 


Εἰ γὰρ διὰ τὸ μὴ εἰδέναι τὸν Κύριον αἰχμάλωτοι 


165. Vzns. 13. Igitur captivus populus meus factus 
est, eo quod ipsi non cognoverint Dominum : et mul- 
Litudo morluorum fuit propler famem panis, et sitim 
aqua. Hecsecundum historium de tempore extremae 
Judeorumobsidionis possuntexplicari ; quando aliis 
in captivitatem abductis, alii fame et siti interierunt. 
Εἰ causa cur hec fuerint perpessi, clara est et ma- 
nifesta, quod Dominum cum ipsis diversantem non 
cognovere. Quare animadversio in his verbis con- 
tenta nobis etiam potest accommodari. Isthec di- 
cimus, quód qui consectantur ebrietatem, vinumque 
ad musicos concentus interdictos bibunt, et oculog 
suos occupant in spectandis turpibus spectaculis, 
noluntque opera Domini respicere, eo quod volüpta- 
tum et deliciarum magis quam Dei sint amatores, 
captivi fiunt, et in servitutem rediguntur ab inimiois 
suis. Quin etiam inter ipsos mortuorum fuit mul- 
titudo, propter famem et aque penuriam. Rtenim 
cscam animabus convenientem qui non accipiunt, 
moriuntur per pgocáta : et qui ex aqua refectionis 
1? pon enutriüntur, neque de illa aqua bibere stata- 
gunt, de qua locutus est Dominus ad Samaritanam: 
Qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiel in 
&lernum !?; hi ipsi mortui fiunt. Audi enim hanc 
mortuorum multitudinem contigisse non ob famem 
solum, sed etiam propter aque sitim,eo quod ab 
illa biberent aqua, unde et 494 mulier illa Sa- 
maritana biberat : Quisquis enim, inquit, biberit 
ex illa aqua, sitiet iterum !*; de aqua autem in 
vitam eternam saliente 15 non biberant. Ceterum 
id nos invitat ad intelligentiam comparandam. 


γίνονται, ζηλωτέον ἡμῖν τὸ τῆς γνώσεως χάρισμα, D Etenim si, propterea quod non cognoverunt Doml- 


Τάχα δὲ (76) ἡ ἀληθὴς νέχρωσις οὐ διὰ λιμὸν ἄρτου, 
οὐδὲ διὰ δίψαν ὕδατος τούτου τοῦ αἰσθητοῦ, ἀλλὰ διὰ 
λιμὸν τοῦ ἀκοῦσαι λόγον Κυρίου ταῖς ψυχαῖς τῶν 


num, abducuntur oaptivi, nobis studio omni δά ηΐ- 
tendum est ut intelligenti& cognitionisque donum 
consequamur. Fortassis autem mors vera non ob 


“ Sap. vir, 17-20. 13 Psal. xxi, 2. !? Joan. iv, 13. Ὁ ibid. 15 ibid. 14. 


(71) Veteres aliquot libri, ὁ περί. Vocula ὁ in 
editis desideratur. 

72) Editi, αὐτοῦ. At rus8. quinque, αὐτούς, 

r3) Antiqui tres libri, ἄρτου xal δίψος. Editi 
ἄρτου xai δίψαν' ubi notari potest, vocem ἄρτου 
neque in duobus aliis codicibus, neque apud LXX, 
aut apud Eusebium inveniri. 

(74) Codices tres, ἔγνωσαν, Hoc ipso in loco 


quinque ms8., Ὧστε δὲ xal. Abost δὲ ab excusis. 
(75) Editi et Reg. tertius, οὐ μὴ διψήσει. Alii 
quidam mss., διψή Aliquanto post antiquus 
Combefisii codex et alii quatuor, ἀπ’ ἐχείνου ἔπι- 
vov, nec aliter legerat interpres. At editi, οὐχ ἕπι- 


γον. 
(76) Editi, δὲ καί. Vocula xa in quinque mes. 
deest. 


391 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


392 


famem panis, neque ob hujusce sensibilis aqua A ἀνηκόων ἐγγίνεται. Οὐ γὰρ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ (77) ζή- 


sitim, sed propter famem audiendi verbum Domini 
16. in eorum qui non auscultant animas grassatur, 
Non enim in pane solo vivet homo, sed in omni verbo 
quod procedit de ore Dei ". Ob hanc causam Domi- 
nus non interficiet. fame animas justorum 18, ot : 
Junior fui : etenim senui, et. non vidi justum dereli- 
clum, nec semen ejus quarens panes!?; οἱ : Filü 
thalami nuplialis, quandiu cum illis est. sponsus, 
non possunt jejunare Ὁ. Ubi autem fames et sitis 
grassantur, ibi quoque mors. Quapropter ne perea- 
mus fame, colestem conquiramus panem, et ne siti 
aduramur, inquiramus aquam illam de qua Domi- 
nus dixit : Si quis biberit ex aqua illa quam ego dabo 
ei, non siliet, in deternum t, 

466. Vzns. 11, 15. Et dilatavit infernus animam 
suam, et aperuit os suum, ut. non. cesset. Εἰ descen- 
dent inclyti, e£ magni, et divites, et. peslilentes ejus, 
et qui exsullat in ea. Et humiliubitur homo, et dede. 
corabitur vir, e oculi sublimes humiliabuntur. Nobis 
ut poneret ob oculos ingentem pereuntium multitu- 
dinem, infernum affirmavit os suum dilatare.Quem- 
admodum fleri solet in animalibus, que pre in- 
genti lame et inedia escam avide rapiunt, atque 
esce inhiantia os dilatant : ita, inquit, et infernus 
os suum reddere dictus est amplius atque capacius, 
Fortasse autem nobis hic sermo indicat communem 
quemdam locum qui sit in intimis terre visceribus 
collocatus, sitque obscurus ab omni parte et tene- 
brosus, sedem esse inferni, docetque forte, foramen 
quoddam ad terre concava pertingere, per quod 
animabus ad gravissimam ponam daninatis patet 
descensus : quod foramen, ut valeat suscipere 
universos, ob eorum qui intereunt multitudinem, 
amplius ait esse factum ac latius. Neque enim 
animal quoddam est infernus, neque potestas queme- 
dam mortuis prefecta, juxta fabulosum ethnicorum 
commentum. Hi igitur propterea quod non cogno. 
«verint Dominum, in captivitatem redacti, et fame 
ac siti spiritualis alimenti marcescentes, cum incly- 
tis et magnis et divitibus et pestilentibus descendunt 
in infernum. Sunt autem tria qua peccatoribus in- 
tentantur; captivitas, mors, descensus in infernum. 
Captivitas quidem ipse est a pristina vita lapsus, per 
dolum fraudemque inimici, qui nos de paradisi 
beatitudine deturbavit : mors vero abalienatio est a 


σεται ἄνθρωπος, ἀλλὰ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ixmo- 
ρευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ. Διὰ τοῦτο Οὐ λιμο- 
χτονήσει Κύριος ψυχὰς δικαίων’ καὶ, Νεώτερος 
ἑγευόμην. xal γὰρ ἑγήρασα, καὶ οὐχ εἶδον δίκαιον 
ἑγκαταλελειμμένον, οὐδὲ τὸ σπέρμα αὐλοῦ ζητοῦν 
ἄρτους. xai, 61 υἱοὺ τοῦ νυμφῶνος, ὅσον μετ᾽ 
αὐτῶν ἔστιν ὁ νυμφίος, οὐ δύναεται νηστεύειν. 
Ὅπου δὲ λιμὸς, καὶ δίψα, ἐκεῖ καὶ ἢ νεχρότης. "Iva 
οὖν μὴ λιμοχτονηθῶμεν, ζητήσωμεν τὸν ἄρτον τὸν 
ἑπουράνιον (78), μηδὲ τῷ δίψει χαταφρυγῶμεν, ζητή - 
σωμεν τὸ ὕδωρ περὶ o0 εἶπεν ὁ Κύριος, ὅτι 'Edv τις 
πίῃ ix τοῦ ὕδατυς οὔ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὐ μὴ δι- 
ψήσῃ εἰς τὸν αἰῶνα. 


166. Καὶ ἐπλάτυνεν ὁ QÓrc τὴν ψυχὴν αὐτοῦ 
καὶ διήνοιξε τὸ στόμα αὐτοῦ, τοῦ μὴ διαλιπεῖν. 
Kai χαταδήσονται οἱ ἔνδοξοι, xal οἱ μεγάλοι, καὶ 
oi πλούσιοι, καὶ οἱ λοιμοὶ αὐτῆς, καὶ ὁ ἀγαλλιώ- 
μενος ἕν αὐτῇ (79). Καὶ ταπεινωθήσεται ἄνθρω- 
πος, xal ἀτιμασθήσεται ἀνὴρ, xai οἱ ὀφθαλμοὶ οἱ 
μετέωροι ταπεινωθήσονται. "Iva. τὸ ἁδρὸν τῶν 
ἀπολλυμένων ὁ λόγος ἡμῖν παραστήσῃ, πλατύνειν 
ἔφη τὸν ἅδην τὸ στόμα αὐτοῦ. Ὥσπερ ἐπὶ τῶν ζώων, 
ὅσα λάδρως ὑπὸ πολλῆς ἑνδείας τὴν τροφὴν διαρ- 
πάζει, καὶ πλατύνει τὸ στόμα περιτεινόμενον τῇ 
τροφῇ οὕτω, φησὶ, καὶ ὁ ὅδης τὸ ἑαυτοῦ στόμα εὐ- 
ρυχωρότερον ποιεῖν εἴρηται. Τάχα δὲ ἡμῖν ὁ λόγος 
ἐνδείχνυται χοινόν τινα τόπον ἕν τῷ ἑσωτάτῳ τῆς 
γῆς, ἑπίσκιον πανταχόθεν, καὶ ἀλαμπῆ, τὸ τοῦ ἄδου 
χωρίον εἶναι’ στόμιον δέ τι ἐπὶ τὰ κοῖλα καθῆχον, 
OV οὗ τὴν κάθοδον εἶναι ταῖς πρὸς τὸ χεῖρον xat- 
εγνωσμέναις ψυχαῖς" ὃ διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἀπολλυμέ- 
νων, ὥστε ὑποδέξασθαι πάντας, εὐρυχωρότερόν φησι 
γεγενῆσθαι, Οὐ γὰρ δὴ ζῶόν τι 6 ἄδης, οὐδὲ δύναμίς 
τίς ἐπιτεταγμένη (80) τοῖς ἀποθνήσκουσι, χατὰ τὴν 
μυθοποιίαν τῶν ἔξωθεν. Οἱ οὖν διὰ τὸ μὴ εἰδέναι τὸν 
Κύριον, αἰχμάλωτοι γενόμενοι, καὶ λιμῷ καὶ δίψει 
τῆς πνευματικῆς τροφῆς ἑχταχέντες (81), dig δου 
χαταδαίνουσι, μετὰ τῶν ἑνδόξων, καὶ μεγάλων, καὶ 
πλουσίων, xal λοιμῶν. Τρία δὲ ἔστι τὰ περὶ τοὺς 
ἀμαρτάνοντας ἀπειληθέντα' αἰχμαλωσία, καὶ νέχρω- 
σις, xal εἰς δου χάρθοδος. Αἰχμαλωσία μὲν γάρ ἐστιν 
$ ἀπὸ τῆς προηγουμένης ζωῆς κατάπτωσις, χατὰ 
ἀπάτην τοῦ ἐχθροῦ ὑπεξάγοντος τῆς ἕν τῷ παρα- 
δείσῳ μαχαριότητος" νέχρωσις δὲ, d τῆς ζωοποιοῦ 


precepto vitam largiente : descensus denique ad ἢ ἐντολῆς ἀλλοτρίωσις" εἰς ἄδου δὲ χατάδασις, ὁ διὰ 


infernum, est ἃ Deo separatio, 4188 ob plurimam 
peccatorum congeriem et affectionem; 498 summo 
bono adversantem contingit. Nam ut justus una 
cum Christo jam coneurrexit, atque una cum ipso 
sedit in celestibus : ita injustus Jam captivus et 


16 Amos virt, 11. 117 Matth. iv, 4. 18 Prov. x, 3, 

T1) Antiqui tres libri, μόνον. 

ui Veteres duo libri, &pxov τὸν ἐπιούσιον, panem 
quotidianum. Paulo post editi, ὃ ἐγώ. Αἱ quinque 
ms88., οὗ ἐγώ. 

(79) Illud, καὶ ὁ ἀγαλλιώμενος lo αὐτῇ, et qui ex- 
sullat in ca, apud LXX nequaquam legitur. 


τὴν πολλὴν τῆς ἀμαρτίας χύσιν, xal τὴν ἐναντίαν τῷ 
ἀγαθῷ (82) διάθεσιν, ἀπὸ Θεοῦ γινόμενος χωρισμός. 
"Ὥσπερ γὰρ ὁ δίκαιος ἤδη συνηγέρθη Χριστῷ, καὶ 
συνεχάθισεν ἕν τοῖς ἑπουρανίοις: οὕτως ὁ ἄδικος 
αἰχμάλωτος ἤδη καὶ νεχρὸς, xal εἰς ᾷδον διὰ τῶν 


19 Pga]. xxxvi, 25. 9 Marc. 11, 19. 31 Joan. 1v, 13. 


(80) Editi cum duobus mss., ἐπιτεταγμένη. Alii 
tres m88., ἀποτεταγμένη. 

(81) Veteres quinque libri, ἐκταχέντες. Editi, iv- 
ταχέντες. 

(82) Editi, τῶν ἀγαθῶν. At quinque mss. ut in 
contertu. 


COMMENT. IN ISATAM PROPHETAM. CAP. V. 


πρὸς θάνατον ἁμαρτημάτων καταδεθδηχὼς λέγεται. Α mortuusesse, atque in infernum descendisse dicitur 


Διαφορὰς δὲ ταγμάτων καταδαινόντων εἰς τὸν ὅδην ὁ 
λόγος ἀπηριθμήσατο. Πρῶτον τοὺς ἐνδόξους" οὗτοι (83) 
b ἂν εἶεν οἱ ἐν ὑπολήψει τινὶ δεξιᾷ, οὐ πάντως ἔχον- 
τες τῷ ἐπιφαινομένῳ ἐχήματι τὴν ix τοῦ βίου μαρ- 
τυρίαν ἀκολουθοῦσαν᾽ εἶτα οἱ μεγάλοι, οἱ ἐν δυνάμει 
τινὶ χαὶ ἀρχῇ τῶν πολλῶν ὑπερέχοντες" καὶ οἱ πλού- 
σιοι, οἱ πολὺ πλῆθος χρημάτων ἄδικον περιδεδλημέ- 
νοι, Tj οἱ ἀκόρεστον τὴν ἐπιθυμίαν τοῦ πλείονος 
ἔχοντες" καὶ οἱ λοιμοὶ αὐτῆς, ὅσοι δίκην νόσου φθο- 
ροποιοῦ κατὰ διάδοσιν ἐπινεμομένῃς, τοὺς προσιὄν- 
τας (84) αὐτοῖς διαφθείροντες, ἤτοι ἐκ μοχθηρᾶς δι- 
δασχαλίας, f| ἐκ τοῦ xaxà τὴν ἁμαρτίαν ἐρεθισμοῦ, 
λοιμοὶ διχαίως προσαγορεύονται " οἵτινες xaxabal- 
νουσιν εἰς τὸν ἄδην. Καὶ ὁ ἀγαλλιώμενος, φησὶν, ἐν 
αὐτῇ (85). Οὗτος δ᾽ ἂν εἴη ὁ ἐν σαρκὶ ᾿Ιουδαῖος, τῇ 
γηΐνῃ Ἱερουσαλὴμ ἐναγαλλιώμενος, πρὸς δὲ τὴν ἀπο- 
κειμένην τοῖς ἁγίοις τοῦ Θεοῦ (86) μακαριότητα μὴ 
βλέπων. Τήρει δὲ, ὅτι τὸ. ᾿Εν αὐτῇ, κατὰ τὴν χοινὴν 
συνήθειαν εἴρηται. Ὡς καὶ ἐπὶ τῶν (87) ἰδιωτικῶν 
οἴχων πολλάκις τοὺς ὑπερέχοντας αὐτοὺς προσαγο- 
ρεύεσθαι ὑπὸ τῶν ἐνοιχούντων σύνηθες. Τοιοῦτόν 
ἐστι xal τὸ, Οἱ θεμέλιοι αὐτοῦ ἐν τοῖς ὄρεσι τοῖς 
ἁγίοις. Καὶ ὁ τοίνυν ἀγαλλιώμϑνος ἐν αὐτῇ, εἰς ἄδου 
καταδήσεται. 

467. Καὶ ταπεινωθήσεται ἄνθρωπος, φησὶ, καὶ 
ἀτιμασθήσεται ἀνήρ. Οὐ τόπῳ (88) παθεῖν ἐστι τὴν 
ταπείνωσιν, ὅσον ἐν προαιρέσει. Ὑψοῦται μὲν γὰθ ὁ 
δίκαιος τῷ οὐρανίῳ φρονήματι, ταπεινοῦται δὲ ὁ ἀσε- 
Gc διὰ τὴν πρὸς τὰ κάτω συμπάθειαν. Ὁ μὲν γὰρ 
χοινὸς ἄνθρωπος, ὁ μόνοις (89) τοῖς χοινοῖς τῆς φύ- 


ob lethalia peccata. Porro varios ordines eorum qui 
ad inferos descendunt, recensuit Boriptura. Primum 
enumerat inclytos; hi autem sunt, qui quadam 


. existimatione sibi comparata, vite testimonium 


exteriori habitudini conveniens neutiquam habent : 
deinde numerantur magni, qui in potestate quadam 
et in principatu constituti vulgo prostant: tum divi- 
tes qui ingentem divitiarum copiam injuste acqni- 
sierunt, aut qui inexplebili opum majorum desiderio 
tenentur : postremum ejus pestilentes, qui instar 
mortiferi cujusdam morbi per vices serpentis, eos 
qui ad se accedunt corrumpentes, aut ob pravam 
doctrinam, aut ob quemdam fomitem et incitabu- 
lum peccati, jure ac merito nominantur pestilentes. 
Hi sunt qui descendunt in infernum. Εἰ qui, inquit, 
ezsultat in ea. Hic ille fuerit Judeus ipse secundum 


carnem, qui in terrestri Jerusalem exsultat, neo ad 


beatitudinem sanctis Dei preparatam respicit. Illud 
autem, In illa, dici observabis juxta yulgatam 
consuetudinem. Ita et in privatorum domibus, Β0- 
lent ipsi sepe ab iis qui eas incolunt, vocari pre- 
cellentes ac superiores. Ejus generis est et lllud : 
Fundamenta ejus. in montibus sanctis 33. Igitur qui 
etiam in ea exsultat, in infernum descendet. 

167. Et, inquit, humiliabitur homo, et dedecora- 
bitur vir. Non eque loco humiliari contingit, ao. 
animo. Exaltatur quidem justus oclesti animi sen- 
gu, impius vero terrenorum studio affectuque-hu- 
miliatur. Homo quidem vulgaris qui de.soifs com- 
munibus nature dotibus effertur, si sécundum vir- 


σεως πλεονεχτήμασιν ἐπηρμένος, μὴ ζῶν κατὰ τὴν Ü tutem sibi ἃ prima conditione insitam nequaquam 


ἐνυπάρχουσαν αὐτῷ ix τῆς πρώτης κατασχευῆς δύνα- 
μιν, ταπεινοῦται" ὁ δὲ ἤδη καὶ ἐν προχοπῇ τινι γενό- 
μένος, καὶ ἄξιος ἤδη τοῦ ἀνὴρ χρηματίζειν, ἐπειδὰν 


χκαταμαλαχισθεὶς ἐνδῷ πρὸς τὰ πάθη, ἀτιμασθήσρι. 


ται. Διὰ τοῦτο ὁ μὲν "AvÜpumoc ταπεινωθήσεται, 
ὃ δὲ ᾿λνὴρ ἀτιμασθήσεται᾽ ὅτι ὃ μὲν τὸ (90) χοινὸν 
οὐχ ἐφύλαξεν, ὁ δὲ καὶ τὸ ἐξ ἀσκήσεως αὐτῷ περι- 


. Ἤρυῤμεγον ἀγαθὸν διὰ τῆς ἐπὶ τὸ χεῖρον τροπῆς ἐζη- 


33 Pga]. Lxxxvi, 1. 


83) Veteres quin ue libri, οὗτοι. Editi, αὐτοί. 
(δὲ Editi, τοὺς πλησιῶντας. Αἱ Ιη88. quinque, 
τοὺς προσιόντας, ᾿ ᾿ 

(85) Editi. Καὶ ὁ ἁγαλλιώμενος οὐκ ἔστι, φησὶν, ἐν 
αὐτῇ, quee interpres ita reddiderat, Et nemo relin- 
uetur qui in ea gloriabitur. Sed si ita est, non co- 
Dasrebit oratio. Scriptor enim, si eibi constare vult, 
hoo dicat oportet, fore ut, qui in terrestri Jerusa- 
lem gloriatur, is cum aliis non paucis in infernum 
descendat. Sed huno locum ex quatuor mss. resti- 
tuimus. Neque non etiam lectio Regii tertii probari 

otest, in quo ita scriptum invenimus, Kai ὁ ἀγαλ- 
ζόμενος, φησὶν, ἐν αὐτῇ Siquidem duas has voces, 
ἀγα Aóusvoc, ἀγαλλιώμενος, idem plane valere no- 
runt vel infantes. NM 

(86) lllud, τοῦ Θεοῦ, alio loco in tribus mss. po- 

nitur, nempe post vocem βαμαριότητα, ad Dei bea- 
titudinem. [bi em editi, ἐμολέπων. At quinque ms88., 

λέπων. 

87) Illa, Ὡς καὶ ἐπὶ τῶν, eto., obscura cum eint 

et intellectu difficilia, mirum videri non debet, si 


ParBAoL. GR. XXX. 


vivit, humiliatur : sed qui jara progressum aliquem 
fecerit, jamque fuerit dignus qui vir appelletur, is 
si emollitus et fratus cupiditatibus et vitiis sese 
mgneipaverit; dedecorabitur. Quapropter Homo 
humiliabitur, et vir dedecorabitur : quippe ille com- 
munia non custodivit; hio vero utpote conversus 
ad improbitatem, etiam eo bono quod usu exerci- 
tioque sibi comparaverat mulctatusg est. Homo qui- 


diverse ἃ viris doctissimis Montacutio et Combefi- 
sio vertantur. Ille ita interpretatus est : Quemad- 
modum in familiis privatorum patres ac matres fami- 
lias, ipsos sepe nominari moris est, ab omnibus qui 
pertinent ad [amilias easdem : hio hoo. modo, Ut 
eorum, qui pracelluere nomine, ab iis, qui eas colunt, 
appellentur. Nos quibus neutra interpretatio place- 
bat, aliter quidem interpretati sumus : sed for- 
tasse non felicius. 

(88) Ubi in editis et in quinque mss. legitur, Οὐ 
τόπῳ παθεῖν, ait vir conjecturarum amantissimus 
Combeflsius, fortasse legendum esse, Οὐχ ὅπως πα- 
θεῖν. Utut hac sunt, receptam lectionem retinui- 
mus. Aliquanto post Colb. secundus, ταπεινοῦται 
δὲ 6 ἀνὴρ ἀσεθής. 

(89) Veteres aliquot libri, ὁ μόνον. Statim editi, 
xatà τὴν πρώην ἐνυπάρχουσαν αὐτῇ bx τῆς. At quin- 
que mss. ut in textu. ὁ6δδδι " 

(90) Veteres quinque libri, ὁ μὲν τό, Editi, ὁ μὲν- 
τοι. 


895 


APPENDIX OPERUM 85. BASILII MAGNI. 


396 


dem humiliatur : Oculi enim Domini sublimes, homo A μιώθη. Ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος ταπεινοῦται - Οἱ γὰρ 


autem humilis * : vir vero dedecorutur, tanquam 
qui Deum, violatis ejus preceptis, ducat pro nihilo. 
Nam qui eum nihili faciunt, afficientur iguoniinia, 
uti didicimus in primo Regnorum libro, Domino 
dicente : Glorificantes me glorificabo, et qui spernunt 
me, ignominia ipsis inuretur **. Vir igitur dedecorabi- 
tur 499 persuumipsius peccatum : dedecus enim et 
infamiam infert peccatum. Resurgent enim, inquit, hi 
in vitam azternam, οἱ isti in. opprobrium et dedecus 
aternum 35. Cum enim honor dignitatis sit remu- 
neratio; dignitas vero, virtulis premium ; sanctis 
quidem tuin honor, tum dignitas tribuitur, impii 
vero contraria recipiunt. Honorat enim dignos 
Deus. Nam ipse est id quod vere honorandum est, 


honoremque tribuit : quare qui ignominia notatur, B 


honorem nequit assequi. Unumquemque aulem de- 
decorant turpitudinis ac infamie vitia, coram omni 
creatura exposita. Εἰ oculi, inquit, sublimes humi- 
liabuntur. Quicunque animo sursum erecto, aucto- 
rem horumce omnium sunt intuiti, ii oculos ha- 
bent sublimes, utpote qui super omnia corpora 
mentem suam aitollant. Sed si postea ob falsas opi- 
niones et ingens terrenarum zerum studium, nihil 
eorum qua magna eunt, possint amplius contem- 
plari, imo dediti sint toli corporois deliciis volu- 
ptatibusque, jure optimo dicuntur humiliari. 

68. Vgns. 10. Et exaltabitur Dominus Subaoth ἐπ 
judicio. Hoc est, per equam retributionem eo- 
rum qua sunt prius commeinorata, exaltatur 
Dominus Deus in judicio; adeo ut ex ii, que ad 
Dei gloriam et honorem faciunt, hoc unum sit, 
judicium videlicet, quod de impiis pro ratione et 
merito operum ἃ judice profertur. Quare et in 
ipso judicio ultitudo sapientie potestatisque Do- 
mini conspicitur. Queinadmodum é6énim qui 88- 
pientiam ordinis rerum colestium speculantur, 
in stellarum situ, motu, atque in mutua ipsarum 
habitudine effulgentem, jam intelligunt sapientia 
ejus magnificentiam, sic ut dicere valeant : Sa- 
pienliz ejus non est numerus δ. pari modo qui 
judicii respiciunt rationes, iis non minori futura 
est admirationi haec judicii sapientia et prudentia; 
neo non aequitas illa, qua vel pro minimis et mi- 
nutissimis unicuique meritam mercedem repen- 
dit. Fortasse ergo singulis rebus bene gestis 


ὀφθαλμοὶ Κυρίου ὕψηλοὶ, ὁ δὲ ἄνθρωπος ταπει- 
νός᾽ ὁ ὃὲ ἀνὴρ ἀτιμάζεται, ὡς ἐξουθενῶν τὸν Θεὸν 
διὰ τῆς τῶν ἐντολῶν παραδάσεως. Οἱ γὰρ ἐξουθε- 
νοῦντες αὐτὸν ἀτιμασθήσονται, ὡς ἐν τῇ πρώτῃ τῶν 
Βασιλειῶν ἠχούσαμεν τοῦ Κυρίου λέγοντος - Τοὺς 
δοξάζοντάς μὲ δοξάσω, καὶ οἱ ἐξουθενοῦντές με 
ἀτιμασθήσονται, ᾿Ατιμασθήσεται οὖν ἀνὴρ ὑπὸ τῆς 
ἰδίας ἁμαρτίας" ἀτιμοποιὸς γὰρ ἡ ἁμαρτία. ᾿Αναστή- 
σονται γὰρ, φησὶν, οὗτοι εἰς ζωὴν αἱώνιον, καὶ οὗτοι 
εἰς ὀνειδισμὸν xai (94) αἰσχύνην αἰώνιον. Ἐπειδὴ 
12 τιμή ἔστι γέρως ἀπόδοσις, γέρας δέ ἔστιν doy 
ἀρετῆς" τοῖς μὲν ἁγίοις καὶ τιμὴ καὶ γέρας ἀπονέ- 
patat, τοῖς δὲ ἀσεδέσι τὰ ἐναντία. Τιμᾷ μὲν γὰρ ὁ 
Θεὸς τοὺς ἀξίους. Αὐτὸς γάρ ἐστι τὸ ὄντως τίμιον, 
καὶ τιμῆς Tapaxtuxóv: διότι οὐ δύναται τὴν τιμὴν 
περιποιῆσαι ὁ ἠτιμωμένος. ᾿Ατιμάζει δὲ ἕχαστον 
τὰ πάθη τῆς αἰσχύνης, ἐπὶ τῆς χτίσεως πάσης dva- 
χαλυπτόμενα. Καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ, φησὶν, οἱ μετέωροι 
ταπεινωθήσονται, Ὅσοι ἐπάραντες εἰς ὕψος ἑαυτῶν 
τὴν διάνοιαν, εἶδον τὸν καταδείξαντα ταῦτα πάντα, 
οὗτοι ἔχοντες μετεώρους τοὺς ὀφθαλμοὺς, τῷ Ómtp- 
ἄνω πάντων (02) σωμάτων ἀγαγεῖν τὴν διάνοιαν" 
εἶτα διὰ ψευδοδοξίας, καὶ τῆς πολλῆς περὶ τὰ ὁλικχὰ 
προσπαθείας, δὐδὲν ἔτι τῶν μεγάλων θεωρεῖς ἠνέσχον- 
το, ἀλλ᾽ ὅλοι γινόμενοι τῆς σωματικῆς ἀπολαύσεως, 
ταπεινοῦσθαι δικαίως λέγοντα, 

168. Καὶ ὑψωθήσεται Κύριος Σαῤδαὼθ ἐν χρί- 
ματι, Τουτέστι, κατὰ τὴν δικαίαν ἐπὶ τῶν προειρη- 
μένων ἀνταπόδοσιν, ὑψοῦται Κύριος ὁ Θεὸς ἐν χρί- 
ματι’ ὡς ἕν τῶν εἰς δόξαν Θεοῦ συντεινόντων εἶναι 
καὶ τὸ ἐπὶ τοῖς ἀσεδέσι χρῖμα χατὰ τὴν ἀξίαν τῶν 
ἔργων ἐγγινόμενον (93) παρὰ τοῦ χριτοῦ" ὥστε καὶ 
ἐν τῇ χρίσει θεωρεῖσθαι τὸ ὕψος τῆς συνέσεως καὶ 
τῆς δυνάμεως τοῦ Κυρίου. “Ὥσπερ γὰρ οἱ θεωροῦντες 
τὴν σοφίαν τῆς διατάξεως τῶν οὐρανίων, κατὰ τὴν 
τῶν ἀστέῤων θέσιν καὶ φορὰν καὶ σχέσιν ἣν ἔχουσι 
πρὸς ἀλλήλους, τῆς σννέσεως ᾿ αὐξοῦ τὸ μεγαλεῖον 
νοοῦσιν, ὥστε ἂν δύνασθαι εἰπεῖν, ὅτι Τῆς ἀγνέσεως 
αὐτοῦ οὐχ ἔστιν ἀριθμός" οὕτως οἱ βλέποντες τοὺς 
τῆς χρίσεως λόγους, οὐχ ἧττον θαυμάσονται τὸ ἐν τῇ 
χρίσει σοφὸν xai συνετὸν, xai μέχρι τῶν λεπτοτάτων 
ἀνταποδοτικὸν ἑχάστῳ τοῦ πρὸς ἀξίαν. Τάχα οὖν 
καθ᾽ ἕχαστον κατόρθωμα ὑψοῦμεν τὸν Θεόν " ὥστε 
ὑψοῦσθαι αὐτὸν ἐν τῇ σωφροσύνῃ ἡμῶν, xal ὑψοῦ- 
σθαι αὐτὸν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ ἡμῶν. Ταῦτα δὲ ἐπειδὴ 


Deum exaltamus; adeo ut exaltetur per tempe- ἢ διὰ τῆς συνεργίας (04) τοῦ Θεοῦ χατορθοῦται, ὅταν 


rantiam nostram, exaltetur quoque per justitiam 
nostram. Cum autem hec perficiantur Dei auxilio, 
ubi nos susceptos erexeril, sua nos ope sulffulciens 
ac firmana, tum dicimus : Exaltabo te, Domine, 
quoniam suscepisti πιὸ δ, Sunt autem multe Dei 


35 Isa. rt, 11. ?* I Reg. τι, 30. 


xxix, 2. 


3! Dan. xii, 


(91) Editi, xai εἰς. At quinque inss. καί. 

(92) lta mnss. quinque. Editi vero, τῷ ὑπὲρ ἁπάν- 
των. 
(03) Codices quinque, ἐγγινόμενον. Editi, γινό- 
μενον. Aliquanto post mss. nonnulli, δυνάμεως 


ὑπολαδὼν ἡμᾶς ἀνορθώσῃ, ὑπερείδων ἡμᾶς τῇ συν- 
ἐργίᾳ τῇ παρ᾽ ἑχυτοῦ, xai στηρίζων, τότε λέγομεν" 
Ὑψώσω σε, Kópte, ὅτι ὑπέλαδές με. ἸΙολλαὶ δὲ αἱ 
ὀψώσεις τοῦ θεοῦ, fj τε χατὰ γνῶσιν καὶ σύνεσιν * 
xal d$ κατὰ τὴν διέξοδον τῶν μεγαλείων αὐτοῦ, καὶ 


36 Pgal. οχιῦὶ, 56. ' Matth. xvi, 27. 38 Psal. 


τοῦ Θεοῦ. 

(94) Antiqui dao libri, διὰ τῆς ἐνεργείας, per vir- 
tutem Dei efficacem. Statim mss. quinque, ἐπορθώσῃ. 
Editi, &vopgo rn. ' 


397 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


398 


κατὰ τὴν τῶν χριμάτων αὐτοῦ θεωρίαν. Δ'ὸ εἴρηται A exaltationes: alia fit. per cognitionem et intolli- 


περὶ τοῦ διχαίου, ὅτι Αἱ ὑψώσεις τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ 
λάρυγγι αὐτοῦ, Εἴτα ἐπειδὴ τῇ κατὰ θεωρίαν ὀρθό- 
τητι τὸ ἐν τῇ πράξει εὔτονον συντέταχται" Καὶ ῥομ- 
φαῖαι δίστομοι, φησὶν (θ5), ἐν ταῖς χερσὶν αὐτῶν, 
τουτέστι λόγοι ἐχτέμνοντες τῆς ψυχῆς xal ἐχριζοῦν- 
τες τὰ πάθη. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Κύριος Σαδαὼθ Κύριος 
λέγεται τῶν στρατιῶν᾽ τότε αἱ στρατιαὶ, αἱ λειτουρ- 
γοῦσαι αὐτῷ κατὰ τὸν τῆς χρίσεως χαιρὸν, ὑψώσουσι 
xai δοξάσουτιν ἐπὶ τῷ διχαίῳ καὶ ἀπαραλογίστῳ χκρί- 
ματι. Τοιοῦτον δέ τι ὑπονοοῦμεν, ὅτι χρινομένου τοῦ 
Κυρίου μετὰ τῶν ἀνθρώπων (Αὐτὸς γὰρ Κύριος ἥξει 
εἰς χρίσιν μετὰ τοῦ λαοῦ), μόνος 6 Κύριος ὑψω- 
θήσεται, οὐδενὸς δικαιουμένου χατενώπιον (00) αὐὖ- 
τοῦ. Τίς τὰρ ὁ συνεξετάζόμενος ταῖς ἀπὸ τοῦ χτίσαν- 
τος ἡμᾶς εὐεργεσίαις, καὶ ποιχίλαις ὅσαις οἴχονο- 
μίαις φθανούσαις χοινῶς ἐπὶ πᾶν τὸ τῶν ἀνθρώπων 
γένος, ἀποδοῦναι τὰ ἴσα xal ἀξια τῶν εἷς αὐτὸν ἐφθα- 
χότων ἀπὸ τῆς δωρεᾶς τοῦ Κυρίου δυνήσεται ; Διόπερ 
ἀποροῦσιν οἱ ἅγιοι, Τί ἀνταπιδώσω τῷ Κυρίῳ, λέ- 
γοντες, περὶ (97) πάντων ὧν ἀνταπέδωχέ μοι; 


gentiam, alia vero, dum enarrantur magnifica 
ejus opera, et dum ejus judicia contemplamur. 
Quapropter de justo dictum est : Ezallationes 
Dei in gutture ejus 39. Deinde,quoniam vis actionis - 
ac firmitas per rectam contemplationem constitui- 
tur, subjungit : Et gludii ancipites in manibus  eo- 
rum 9^, hoc est, sermones, qui cupiditates anime 
86 turbulentos motus abscindant, ao radicitus 
evellant. Sed quia Dominus Sabaoth Dominus di- 
citur exercituum; tunc exercitus ei tempore judicii 
famulantes, ipsum sunt exaltaturi, atque affecturi 
gloria, ob justum et verax judicium. Aliquid tale 
futurum esse opinamur, cum Dominus descendet 
in judicium 890 cum hominibus(Ipse enim Domi- 
nus vente in judicium cum populo *!), nempe Domi- 
num solum exaltatum iri 353, nemine justificato. 
coram ipso. Quis enim, cujus vita exigetur ad 
Conditoris nostri beneficentiam, et ad varias illag 
dispensationes que ad omne genus hominum ge- 
neratim pertingunt, rependere poterit quod equum 


sit, et bonis ἃ se ex Domini dono acceptis dignum ? Quamobrem sancti herent ac dubitant, dicentes: 
Quid retribuam Domino pro omnibus quz reiribuit mihi 88 Ὁ 


169. Kai ὁ θεὸς ὁ ἅγιος δοξασθήσετάι ἐν δι- 
καιοσύνῃ. ᾿Αχολουθεῖ τῷ ὑψωθῆναι ἐν χρίματι τὸ 
δοξασθῆναι τὸν ἅγιον ἐν δικαιοσύνῃ. Ol τεθεωρηκό- 
τες αὐτὸν ὑψούμενον ἐν τοῖς (08, χρίμασιν, οὗτοι 
χαταλαμδάνουσι τὴν δόξαν τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ. 
Ἐπὶ βοσχηθήσονται οἱ διηρπασμένοι ὡς τάϊδροι, 
xai τὰς ἐρήμους τῶν ἀπειλημμένων ἄρνες φάγον- 


109. Et Deus sanctus. glorificabitur in justitia. 
Postquam exaltatus est in judicio, consequens est 
utsanctus glorificetur in justitia. Qui eum sunt 
contemplati in judiciis exaltatum, ii gloriam justi- : 
tie ejus comprehendunt. Vrns. 17. Et pascentur. 
direpti tanquam tauri : et deserta eorum, qui oüpti 
sunt, agni comedent. Populus in captivitatem ad- 


ται. Ὁ γινόμενος αἰχμάλωτος λαὸς διὰ τὸ μὴ εἰδέναι (v ductus, eo quod Dominum non cognoverant, et in- 


τὸν Κύριον, xal τῷ περὶ τὸ μέθυσμα ἡμαρτηκέναι. 
τρόπον βουχολίου βοσκηθήσεται, Oi δὲ αὐτοὶ οὗτοί 
εἶσιν οἱ διηρπασμένοι, κατὰ τὸν τοῦ αἰχμαλωτίζεσθαι 
αὐτοὺς καιρόν. Δῆλον δὲ, ὅτι ἐπειδὰν ἡττηθῶμεν ἐν 


ciderant in ebrietatis peccatum, δὰ modum ar- 
mentoruni pascentur. Hi autem jpsi fuere eo tem- 
pore direpti, cum faoti sunt captivi. Planum est 
autem nos, ybi vicli-fuerimus in bello, a2 superati 


τῷ πολέμῳ ὑπὸ τῶν ἀντιχειμένων ἐνεργειῶν, αἶχμα- Ὁ adversariis potestatibus, atque ab ipsis in ser- 


λωτιζόμενοι ὑπ᾽ αὐτῶν, ὥσπερ λάφυρα (00) μετὰ τὴν 
νίχην, διαρπαζόμεθα. Διαρπκασθέντες δὲ, οὐχέτι τὰ 
τῶν VAI ἴδια εἷς τροφὴν τὴν ἑαυτῶν παραλαμ- 


, ἀλλ᾽ ὑπὸ ἀλόγων κινημάτων, ὡς ἔτυχε, φε- 


^ ρόμενοι, τρόπον ταύρων ἐν τῇ ἐρημίᾳ τοῦ βίου τού- 


του διάξομεν. Διὰ τοῦτο δὲ οὐχ εἶπε, βοῶν, ἀλλὰ 
ταύρων, ὅτι αἱ μὲν βόες ἀλλήλαις συναγελάζον- 
ται, οἱ ταῦροι δὲ διὰ εὸ θυμοειδὲς ὀργίλως ἔχον- 
τες πρὸς ἀλλήλους, διεσπασμένοι (1) ἀπ᾽ ἀλλήλων 
νέμονται. ᾽᾿Επειδὴ δὲ μετὰ τὴν αἰχμαλωσίαν πολλὰ 
εἰχὸς ἐρημοῦσθαι, τῷ ὑπὸ τῶν πολεμίων ἀπῆχθαι 
τοὺς οἰκήτορας, διὰ τοῦτό φησι’ Καὶ τὰς ἐρήμους 
τῶν ἀπειλημμένων ἄρνες φάγονται. Οἰονεὶ γὰρ, 
χατὰ ἱστορίαν, ἐπὶ τῆς Βαδυλωνίας ἀποληφθέντες 
χατείχοντο οἱ ἀνάστατοι ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας χατὰ τὴν 


vitutem redacti, tunc post victoriam tanquam exu- 
vias diripi. Cum autem fuerimus direpti, ea que 
rationalium sunt propria, non amplius in nostrum 
cibum aesumimus, sed motibus, ut fors tulerit 
vesanis et belluinis abrepti, instar taurorum in 
vitse hujus solitudine etatem degemus. Atque eam 
ob causam non dixit boves, sed tauros, quod bo- 
bus inter 8e gregatim viventibus, tauri ob animum 
δὰ iracundiam pronum ira ir se invicem excande- 
scentos, disjuncti et a se invicem separati pascan- 
tur. Quoniam &utem verisimile erat loca plurima 
post captivitatem desertum iri, cum ab hostibus 
abducendi essent incole, idcirco ait: E( deserta 
eorum, qui capti sunt, agni comedent. Nam, juxta 
historiam **, in Babylone veluti inclusi detine- 


1? Psal. cxuix, 6. ibid. 81: sa. mi, 14. ** ga. n, 11. 83 Psal. cxv, 12. *'1[ Pural. xxxvi, 20; 


IV Reg. xxv, 11 


(95) Editi, δίστομοί φησιν. lllud φησίν in quinque 
ms8. non invonilur. 

95) Veteres quinque libri, κατενώπιον, Editi, 
ἐνώπιον. 


(97) Editi, ἀντί, At mss. quinque, περί, neo aliter 


fuit editum apu . 
(98) Legitur in aliquibus mss., τοις, Editi, ἐν 


τοῖς. llla, que non ita mullo post ocourrunt, xai 
βοσχηθήσονται, etc., longe diversa suntab iis quee 
et in Hebraico exemplari, et in Vulgata leguntur. 
Hu Veteres duo libri, λάφυρον, 
1) Editi, διεσπαρμένο', At quinque mss. ut in 
contextu. 


899 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


400 


bantur ii, qul ob expeditionem a Nabuchodonosore À τοῦ Ναδουχοδονόσορ ἐπιστρατείαν γενόμενοι. Τὴν οὖν 


adversum ee susceptam a Judea fuerant expulsi. 
Terram igitur ad eos qui capti et pre belli neces- 
gitate detenti fuerant, pertinentem, jam in ovium 
pabulum redactam, agni, inquit, depascent, quod 
nullasservet antique habitationis reliquias, sed 
profundum tenerumque gramen ex hominum pe- 
nuria enutriat, Fortasse autem hic sermo etiam 
Bensu prophetico indicat, quod cum mandatorum 
divinorum violatores ex antiqua sua in locis san- 
ctis habitatione ejecti sint et expulsi ; nos, qui ob 
peccatum eorum ad salutem per divinam dispen- 
gationem vocati sumus, agni quidam ob recentem 
nostrum in fide ortum appellati, in eorum qui ca- 
pti sunt lozis pascamur, spiritali rationalique elo- 
quiorum Dei alimento tanquam tenero quodam 
gramine perfruentes. Quin et Dominus nuper per 
fidem natos, agnos appellavit, cum Petro dixit: 
Simon Bar Jona, diligis me ? Pasce agnos meos **. 

170. Vrns. 18, 19. Κῶ his, qui trahunt peccata quasi 
funiculo lango, el quasi jugi corrigia vitulz, iniqui- 
tates, qui dicunt : Cito appropinquent qua faciet, ut 
videamus ; et veniat. consilium saneti Israel ut. co- 
gnoscamus. Nobis ipsis tum cum  peccamus, 
501 vincula conficimus ct funiculos, quibue vin- 
ciamur: quippe juxta multitudinem vel magnitu- 
dinem peccatorum, vel majora vel minora anima- 
bus nostris lora nectimus, quibus, secundum Jere- 
miam **, vincti sumus ac colligati. Quicunque 
igitur vincuntur carnis sensu, ii terrenis vinculis 
constringuntur; quibus manus eoruin ac pedes cum 
ligali fuerunt, post justam judicis sententiam, ipsi 
utpote damnati ejiciuntur in tenebras exteriores 57. 
Ligantur quidem manus ob fecta, pedes vero, ob 
incessum. Nam reipsa unusquisqüe stringitur pec- 
catorum suorum catenis, ita ut membra singula 
qua peccatum admiserint, proprio quodam et pe- 
culiari vinculo frenentur et astringantur. Vae igi- 
tur, inquit, cis, qui trahunt peccata. quasi funiculo 
longo, hoc est, qui delicto priori secundas, tertias, 
et alias gradatim impietales, injustitias, lascivias 
connectunt. Nam oportebat eos qui prius in pec- 
catis fuerant deprehensi, statim post primam vi- 
tiorum implicationem sua ipsorum peccata delere, 
nedum malis alia adjungerent connecterentque. 
Fieri quidem non potest ut non peccet humana 
natura: quandoquidem non est justus in terra, 
qui faciat bonum, eta peccato abstineat ?*. Fieri 
tamen potest, ut de peccato per proclivitatem vel 
per insidiatoris nostri impulsum commisso, con- 
festim inutata sententia agamus penitentiam, nec 


38 Joan. xxi, 45. ** Thren. ii, 34 


(2) Uterque Colb., διὰ τὸ μηδέ, 
(3) Sic libri veteres. Editi vero, ἁμαρτίας αὐτῶν 
ὡς... δαμάλεως τὰς ἁμαρτιας. 

(4) ΒΑ xatà τὴν ἀναλογίαν τὸ τῆς πτώσεως τοῦ 
πλήθους. Uterque Colb., κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πί- 
στεως ἢ μεγέθους τῶν, cto. Reg. secundus brevius 


81 Matth. xxir. 


χώραν τὴν διαφέρουσαν τοῖς ἀπειλημμένοις xal χατ- 
ἐχομένοις ὑπὸ τῆς τοῦ πολέμου ἀνάγκης μηλόδοτον 
ὑπὸ πολλῆς ἐρημίας γενομένην ἄρνες, φησὶν, ἐπινε- 
μήσονται, διὰ τὸ μηδὲν λείψανον παλαιᾶς οἰχίσεως 
φέρειν, ἀλλὰ βαθεῖαν καὶ ἀπαλὴν ἐκ τῆς τῶν ἀν- 
θρώπων ἐρημίας τὴν πόαν ἐκτρέφειν. Τάχα δὲ xal 
προφητιχῶς ὁ λόγος αἰνίσσεται, ὅτι τῶν παραδεδηχό- 
των τὰ θεῖα προστάγματα ἐχδληθέντων τῆς πα- 
λαιᾶς αὐτῶν ἐν τοῖς ἁγίοις διαγωγῆς, ἡμεῖς οἱ τῷ 
παραπτώματι αὐτῶν πρὸς τὸ σωθῆναι οἴχονομηθέν- 
τες, ἄρνες τινὲς διὰ τὸ (2) εἷς τὴν πίστιν ἀρτιγενὲς 
ὀνομαζόμενοι τοῖς τῶν ἀπειλημμένων τόποις ἐπινε- 
μόμεθα, τῆς πνευματικῆς xal λογικῆς τροφῆς τῶν 
λογίων τοῦ Θεοῦ, olóv τινος πόας ἁπαλῆς ἀπολαύον- 
τες. Καὶ ὁ Κύριος δὲ τοὺς ἀρτιγενεῖς κατὰ τὴν πίστιν 
ἄρνας προσηγόρευσεν, ἐν τῷ λέγειν Πέτρῳ" Σίμων 
Βὰρ Ἰωνᾶ, φιλεῖς με; Βόσχε τὰ ἀρνία μοτ. 


170. Οὐαὶ οἱ ἐπισπώμενοι τὰς ἁμαρτίας ὡς σχοι- 
νίῳ μαχρῷ, καὶ ὡς ζυγοῦ ἱμάντι δαμάλεως τὰς 
ἀνομίας (3)" οἱ λέγοντες - Τὸ τάχος ἐγγισάτω ἃ 
ποιήσει, ἵνα ἴδωμεν " καὶ ἐλθέτω ἢ βουλὴ τοῦ 
ἁγίου Ἰσραὴλ, ἵνα γνῶμεν. Οἱ ἁμαρτάνοντες δε- 
σμοὺς ἑαυτοῖς xxi σχοινία οἷς δοδέμεθβα χκατασχευά- 
ζομεν, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ πλήθους f) μεγέθους 
τῶν (A) ἁμαρτημάτων, ἢ μείζονα ἢ μικρότερα ἕαυ- 
τοῖς τῶν ψυχῶν τὰ δεσμὰ πλέκχοντες, ὑφ᾽ ὧν κατὰ 
τὸν Ἱερεμίαν δέσμιοι ἐγενόμεθα. ΟἹ οὖν χεχρατημέ- 
νοι ὑπὸ τοῦ φρονήματος τῆς σαρχὸς, οὗτοι γηΐνοις 
δεσμοῖς εἶσι κατειλημμένοι, ὁφ' ὦν, μετὰ τὴν δι- 
καίαν τοῦ χοιτοῦ ἀπόφασιν, δεθέντες χειρῶν xai πο- 
δῶν, οἱ καταδικασθέντες ἐχβάλλονται εἷς τὸ σχότος 
τὸ ἐξώτερον " χειρῶν μὲν, διὰ τὸ πραχτιχὸν, ποδῶν 
δὲ͵ διὰ τὸ πορευτιχόν, Σειραῖς γὰρ, τῷ ὄντι, τῶν 


“ἰδίων -ἁμαρτιῶν ἕχαστος σφίγγεται, ὥστε ἕχαστον 


τῶν ἐνεργησάντων τὴν ἁμαρτίαν μελῶν ἰδίῳ τινὶ 2ε- 
cud κολαζόμενον χατασφίἴγγεσθαι. Οὐαὶ οὖν, φησὶν, 
οἱ ἐπισπώμενοι τὰς ἁμαρτίας ὡς σχοινίῳ 242xpd - 
τουτέστιν, ol συνείροντες τῷ προτέρῳ πταίσματι δεύ- 
τερα xal τρίτα (5), καὶ ναθεξῆς, ἀσεθδήματα, καὶ ἀδι- 
χήματα, καὶ ἀχολαστήματα. “Ἔδει γὰο τοὺς προλη- 
φθέντας ἐν ταῖς ἁμαρτίαις, ἀντὶ τοῦ σωρεύειν καὶ 
ἐπισυνάπτειν τοῖς κακοῖς ἕτερα, εὐθὺς ἀπὸ τῆς πρώ- 
τῆς τῶν χαχῶν πλοκῆς χαταλύειν τὰ ἁμαρτήματα. 
Μὴ ἁμαρτεῖν μὲν γὰρ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν, ἀμ - 


D χανον᾽ διότι οὐχ ἔστι δίχαιος ἐπὶ τῆς γῇς, ὅς (55) 


ποιήσει ἀγαθὸν, καὶ οὐχ ἁμαρτήσεται. Δυνατὸν δὲ, ἀπὸ 
τοῦ ἁμαρτεῖν κατὰ προπέτειαν ἢ συναρπαγὴν τοῦ 
ἐπιδουλεύοντος ἡμῖν, εὐρὺς μεταδαλλομένους μετα- 
νοεῖν, xai μὴ ἐπισωρεύειν xaxà χκαχοῖς. Ὥσερ γὰρ 


43. ** Psal. xii, 3. 


quidem, sed satis apte, χατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς 
πτώσεως ἣ μείζονα, pro ratione casus, etc. Denique 
vetus Comhefisii codex et Reg. quartus ita, ut in 
contextu videre licet. 

(5) Veteres quinque libri, τρίτα. Editi, «pla. 

(o-) "Oc. Editi, ὡς Eprr. 


401 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


402 


οἱ τὰς σχοίνους πλέχοντες, δαπανᾶσθαι λοιπὸν μέλ- A mala malis cumulemus, Quemadmodum enim quf 


λοντος τοῦ συγχλωθομένου, ἕτερον παρεμδάλλουσι, 
μηκύνοντες αὐτὸ (6) καὶ παραύξοντες" οὕτω xal ol 
τοῖς καχοῖς ἐμδαθύνοντες, πρὶν τὴν προτέραν ἁμαρ- 
τίαν συντελεσθῆναι, δευτέρας ἄρχονται, κἀκείνῃ πά- 
λιν ἐπισυνάπτουσιν ἑτέραν, Καὶ οὕτοςς ὅλος αὐτοῖς 
ὁ βίος (7) δι᾽ ἁμαρτιῶν προϊὼν, πλεχομένῳ τινὶ 
ἔοικε σχοινίῳ μαχρῶ" xal τὸ προλαδὸν συνδεδεμένον 
ἔχων, καὶ τὺ ἀεὶ παρὸν εἰς τὴν τοῦ προάγοντος ὁμοιό- 
τητὰ συναπτόμενον. Διὰ τοῦτο, Οὐαὶ, φησὶν, ol 
ἐπισπώμενοι τὰς ἁμαρτίας ὡς σχοινίῳ μαχρῷ. 
Νοήσωμεν xai ἀπὸ παραδείγματος τὸ λεγόμενον. 
Ἔστω τις περὶ τὴν ἁμαρτίαν τῆς ἀχολασίας ἐπτερω- 
μένος. Σχόπει, διὰ πόσων ἑχυτῷ τῶν ἐν τῷ μέσῳ 
τὴν ἁμαρτίαν ἐπισπᾶται τῆς ἀσελγείας᾽ πρῶτον μὲν 
τὸ σῶμα ἱαυτοῦ τοιῶσδε σχηματίζων, περιχειρόμε- 
νος μὲν τοιῶσδε τὰς τρίχας, περιδαλλόμενος δὲ τὴν 
ἐσθῆτα τοιῶσδε, xal ταύτην οὐ τὴν τυχοῦσαν, ἀλλὰ 
πρὸς καλλωπισμὸν ἐπιτετηδευμένην, μέχρι ζώνης, 
μέχρι ὑποδημάτων τὸ περίεργον τῆς περὶ αὐτὸν φι- 
λοχαλίας ἐπιδειχνύμενος" εἶτα χρήματα συμπορίζων, 
ὥστε δι᾽ αὐτῶν ἐξωνήσασθαι τὴν ὥραν τῆς ἐρωμένης" 
εἶτα προμνηστρίας ἑαυτῷ (8) προαγωγοὺς περινοῶν, 
ῥήματα ἐπιτηδεύων φθοροπυιὰ, συντυχιῶν ἀφορμὰς 
ἑαυτῷ κατασχευάζων, πότους (9) xai συμπόσια, ὁμι- 
λίας μαχράς. Διὰ τοσούτων, ὅσων τῶν ἐν τῷ μέσῳ, 
τὸ xaxóv τῆς πορνείας προσάγων ixotq: οὗτός ἐστιν 
ὁ ἐπισπώμενος τὴν ἁμαρτίαν ὡς σχοινίῳ μαχρῷ᾽ 
καὶ πᾶσα, ἁπαξχπλῶς εἴπεῖν, ἡ χατὰ τοῦ (10) πλη- 
σίον χαχία, μὴ ἐκ τοῦ περιτυχόντος ἐπιτελουμένη, 
ἀλλὰ ἐκ βουλῆς καὶ ἐνέδρας διὰ μαχρῶν χατασχευῶν 
συντελουμένη, σχοινίον ἐστὶ μαχρὸν, δι’ οὗ καὶ πόῤῥω 
χειμένας ἐπισύρονται ἑαυτοῖς τὰς ἁμαρτίας οἱ ἄν- 
θρωποι. Οὕτω δὲ μαχρὰ ὄντα τὰ σχοινία ταῦτα, 
δυσδιάλυτά εἶσι, διὰ τὸ ἐν χαχίαις εὔτονον τῶν ἁμαρ- 
τανόντων, χαὶ σφοδρῶς ἑαυτοῖς χαὶ πυχνῶς ἐπιπλε»- 


κόντων τὰ ἁμαρτήματα, 


Mf. Διὰ τοῦτό φησι" Καὶ ὡς ζυγοῦ ἱμάντι δαμά- 
λεως. Οἱ γὰρ ζυγόδεσμοι οὐδὲ ὑπὸ τῶν ἰσχυροτάτων 
ζευγῶν xal βιαίως ἐπισπωμένων τὰ βάρη εὐχόλως 
διαῤῥήγνυνται, Ἐπέτεινε δὲ τὴν ἰσχὺν ὁ λόγος, τὸν 
ἱμάντα τοῦ ζυγοῦ ἐκ δαμάλεως εἶναι λέγων τουτ- 
ἔστιν, ἀπὸ ἰσχυροτάτου ζώου, οὔτε διὰ πόνων οὔτε 
διὰ χρόνων ἠσθενηχότος. Οὐαὶ οὖν οἱ καὶ μαχράς τι- 


funes nectunt, cum futurum est ut materia quo 
netur deficiat,aliam attexunt, esm longiorem effe- 
cturi : ita etiam quicunqueimmerguntur in malo- 
rum profundo,priusquam peccato priori impositus 
finis sit, adoriuntur secundum, eique iterum aliud 
connectunt. Atque hoc pacto tota ipsorum vita per 
peccata progrediens, ad tortum quemdam et lon- 
gum funiculum similitudine accedit : quippe et 
quod preteritum est, utpote colligatum et con- 
nexum, retinet,et quod semper presens est, instar 
precedentis annectitur. Quamobrem ait, Vx his, 
qui trahunt peccata quasi funiculo longo. Mutuemur 
hujus sententi- intelligentiam etiam ab exemplo. 
Sit unus aliquis ad incontinentie peccatum pro- 
pensus. Observa jam per quot media ad se per- 
trahat impuritatis peccatum. Primo quidem certo 
modo corpus suum componit ; peculiari ratione 
cireumtondentur ipsius crines ; speciali quadam 
veste amicitur, eaque non vulgari, sed ad orna- 
mentum elegantiamque concinnata ; imo vel in 
ipsa zona calceamentisque immodicum elegantim 
80 forma studium ostendit. Deinde suppeditat pe- 
cunias, quibus emat amice pulchritudinem. Deni- 
que animum intendit ad lenas sibi conciliandas ? 
adornat verba que ad corruptelam inducant: 
5042 congrediendi sibi parat occasiones, compo- 
tationes, convivia, prolixas confabulationes. Qui 
per tot modos intermedios stuprisibi malum δά ϑοῖ- 
scit, hic est qui attrahit peccatum quasi funiculo 
longo : atque, ut uno verbo dicam, omnis malitia 
haud fortuito adversus proximura admissa, sed 
consulto et insidiose per longas molitiones con- 
summata, funiculus longus est, quo peccata licet 
longe dissita ad 86 pertrahunt homines. Atque 
hoc pacto longi illi funiculi sunt solutu difflcillimi, 
ob peccantium in mala impetum, et ob vehemen- 
tem crebramque peccatorum suorum implicatio- 
nem. 

171. Eam ob rem dicit: Et quasi jugi corrigia 
vilulz. Lora enim, quibus jugum alligatur ad te- 
monem, ne a fortissimis quidem boum paribus, 
vel magna vi onera trahentibus, facile disrum- 
puntur. Robur autem et vim intendit Scriptura, 
cum jugi corrigiam affirmate vitula fleri, hoo est, 
ex animali fortissimo, necdum laboribus aut etate 


γας χατασχευὰς πρὸς τὸ ἁμαρτάνειν ἐπιτηδεύοντες, D debilitato. Vs igitur qui prolixos quosdam appa- 


(6) Unus Combef. et alii quatuor, αὐτό. Alter 
Combeflsii codex cum editi, αὐτῷ, 

(7) Editi, ὁ αὐτοῖς βίος. Veteres aliquot libri, αὐ- 
τοῖς ὁ Bloc. Statim editi et Reg. secundus, καὶ τὸ 
προλα ὧν, Alii quinque mss., προλαδόν. Subinde 
editi, xai τὸ ἀεὶ παρών. At nostri sex  mss., 
TX 


Óv 

ἢ Ita ms8. nostri omnes. Editi, ἑαυτοῦ. 

9) Ea qua utimur editio et nostri sex mss. πό- 
τοι" quod cum vitiosum esse animadverterent typo- 
graphi, proprio Marte in posteriori editione Pari- 
siensi pro πότοι edidere πότους. Hos sequi non du- 
bitavimus, tum quod sensus ita exigere videatur, 
tum quod heeclectio in Colbert.seoundo manu satis 


antiqua addita sit.Haud longe mss. nostri,moostycv 
ἑαυτῷ. Editi, ἑαυτοῦ. Subinde mss., τὴν ἀμαρτίαν. 
Editi, τὰς ἁμαρτίας. 

(10) Rursus proprio quidem Marte, sed recte ta- 
men et accurate hunc locum cmendarunt Lypo- 
graphi. Nam ubi eorum cura integre et Íncor- 
rupte in editislegitur, κατὰ tov, in 118 codicibus 
quibus usi sunt, corrupte scriptum reperttur κατὰ 
τόν, Hoc idem vitium inest similiter in Commenta- 
rio Procopii, ubi pag. 81 sio legitur: xxt ἅπερ δὲ 
κατὰ τὸν πλησίον, Velim et hec macula quoque, si 
unquam opus Procopii rursus in lucem prodeat, 
inde ἃ typographis tollatur. 


403 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


404 


ratus diligenter adhibent ad peccandum,et maxime A καὶ ταύτας εὐτόνως xal ἰσχυρῶς. Δυνατὸν μέντοι, 


Bi eos constanter fortiterque perficiunt. Attamen 
fieri potest, ut is, qui peccato vinctus est, sequa- 
tur Christum, :is$ qui. in vinculis sunt, dicentem: 
Exile,et iis qui in lenebris,ul reveleniur 83. Vincti au- 
tem e carcere exeuntes,atque ex tenebris ad lucem 
veram oculos per poenitentiam attollentes, sequun- 
tur Christum, confitentes quidem, sed manicis 
compediti, donec per bona opera transmutati,fiant 
digni qui ab ipso iis qui prius inenodabilia puta- 
bantur vinculis solvantur.Hi autem,peccatis attra- 
clis, divinoque judicio contempto, plerumque 
verbis suis accelerant minas, quasi nihil sint sibi 
nociture, ac dicunt : Cito appropinquent quz factel, 
ut videamus ; el veniat consilium sancli Israel, ut 
cognoscamus. Aiqui funiculus ille longus est, qui 
peccatum longe remotum attrahit. Liquet enim 
talia dici ab iis, qui venturo seculo non habent 
fidem, sed aspernantur comminationes. Quisquis 
enim Christi reformidat tribunal, ac juventutis 
peccata revocat in memoriam, fastidiose judicium 
urgere non audebit. Contra, precatur utique sibi 
terminum longiorem ac remotiorem, quo diutur- 
niori tempore suam ipsiussnimam a peccatorum 
Bordibus expurgare possit. Porro Achitophel * et 
Judas "1.53 stulteetinconsulte ad futura festinatio- 
nis evidens exemplum prebuere, qui quod mala 
presentia futuris atrociora, et opprobria hominum 
crüciatu gehennae intolerabiliora esse arbitraren- 
tur,laqueo, quam morte sponte naturse prove- 
nienti, vitam finire maluerunt. Etenim, si venturo 
seculo adjunxissent fidein, minime sibi mortem 
suspendio conscivissent : imo etiam licet vite n:o- 
lestiis afflcerentur ; si tamen supplicia futura judi- 
cassent 5038 presentibus esse formidabiliora,vitam 
hanc tolerare non dubitassent. Ejusmodi erat Job, 
cum diceret : Utinam meipsum possem manu con- 
ficere, aut certe deprecatus alterum, et fac'et mihi 
hoc. Nam et his verbis ostendebal gravitatem 
plage atque acerbitatem, et adversus eas ipsas 
quassibi struebat insidias cavebat sibi. Etenim 
qui se ipsi per vim de medio tollunt, damnantur 
homicidii. Quiu vero etiam apud Paulum inveni- 
mus dici a quibusdam : Fuciumus mala, ul veniant 
bona 33, existimamus hanc eliam agendi rationem 
funem esse peccatum grave inducentem. Aiunt 


γενόμενον δέσμιον ἁμαρτίας, ἀκολουθῆσαι Χριστῷ, 
τῷ ἐροῦντι τοῖς ἐν δεσμοῖς" ᾿Εξέλθετε, καὶ τοῖς ἐν 
τῷ σχότει, ἀποχαλυφθῆναι (11). ᾿Εξελθόντες δὲ ἀπὸ 
φυλακῆς οἱ δέσμιοι, xal ἀπὸ τοῦ σκότους τῷ ἀληθινῷ 
φωτὶ διὰ τῆς μετανοίας ἐμδλέψαντες, ἕπονται Χριστῷ 
ἐξομολογούμενοι, δεδεμένοι ἐν χειροπέδαις, ἕως ἂν 
ἐκ τῆς τῶν ἀγαθῶν μεταδολῇς ἄξιοι γίνωνται τοῦ 
λυθῆναι ὑπ᾽ αὐτοῦ τῶν ἀφύχτων τέως νομιζομένων 
εἶναι δεσμῶν. Οὗτοι δὲ, οἱ ἐπισπώμενοι τὰς ἁμαρτίας, 
καὶ χαταφρονοῦντες τῆς θεῖας χρίσεως, ἐπείγουσι 
πολλάχις τῷ λόγῳ τὰ ἀπειλούμενα, ὡς μηδὲν (42) 
πεισόμενοι παρ᾽ αὐτῶχ, καὶ λέγουσι Τὸ τάχος ἐγ- 
γισάτω ἃ ποιήσει, ἵνα δωμεν’ καὶ ἐλθέτω dj βουλὴ 
τοῦ ἁγίου ᾿Ισραὴλ, ἵνα γνῶμεν. ᾿Αλλὰ τοῦτο σχοι- 


p "i^ paxpóv, τὴν πόῤῥω χειμένην ἁμαρτίαν ἐπισυ- 


ρόμενον. Δῆλον γὰρ, ὅτι ἀπιστοῦτες περὶ τοῦ μέλ- 
λοντος αἰῶνος, καὶ καταφρονοῦντες τῶν ἀπειλουμέ- 
νων, τοιαῦτα λέγουσιν. Οὐ γὰρ ὁ φοδούμενος τὸ τοῦ 
Χριστοῦ δικαστήριον, καὶ ἀναλαμδάνων τῇ μνήμῃ 
τὰ ἐχ νεότητος ἡμαρτημένα (43), τολμήσει καταφρο- 
νητιχῶς ἐπισπεύδειν τὴν κρίσιν, Τὸ ἐναντίον μὲν 
οὖν, xal προθεσμίας ἑαυτῷ μαχροτέρας ἐπιζητεῖ, 
πρὸς τὸ (14) ἐν πλείονι χρόνῳ δυνηθῆναι τὴν ἑαυτοῦ 
ψυχὴν ἀπὸ τοῦ ῥύπου τῶν ἁμαρτιῶν ἀποσμῆξαι. Τοῦ 
δὲ (15) ἀλόγως ἐπείγεσθαι πρὸς τὰ μέλλοντα, ἀπόδει- 
ξις ᾿Αχιτόφελ καὶ ᾿Ιούδας" oi διὰ τὸ βαρύτερα χρίνειν 
τὰ παρόντα τῶν μετὰ ταῦτα, καὶ τὸν ἐν ἀνθρώποις 
ὀνειδισμὸν τῆς ἐν γεέννῃ χολάσεως, τὸν δι᾽ ἀγχόνης 
θάνατον τοὺ αὐτομάτου προετίμησαν. Οὐχ ὃν yàp. πι- 
στεύοντες περὶ τοῦ μέλλοντυς αἰῶνος ἀπηχόνισαντο, 
ἀλλ᾽ εἰ καὶ δυσηρεστοῦντο τῷ βίῳ, προσετίθεσαν 


. ἂν τοῖς ἐνταῦθα, φοδερώτερα κρίνοντες τῶν παρόν- 


ttov τὰ μέλλοντα, Ὁποῖος ἦν ὁ ᾿Ιὼδ, λέγων: Ὄφελον 
δυναίμην (16) ἐμαυτὸν χειρώσασθαι, f; δενθείς γε 
Wipou xa παιήσει μοι τοῦτο, "Ex τῶν τοιούτων γὰρ 
καὶ τὸ τῆς πληγῆς εὐσφαρον ἐνεδείχνυτο, xal τὸ περὶ 
τὴν ἑαυτοῦ ἑπιθουλὴν εὔλαδὲς διεσώζετο. Τοῖς γὰρ 
βιαίως ἑαυτοὺς ὑπεξάγουσι, κατάχρισις ἀνδῥοφονίας 
ἐπίχειται, ᾿Επεὶ δὲ καὶ παρὰ τῷ Βαύλῳ εὗρηκαμεν 
ὡς λεγόμενον ὑπό τινων τό, Ποιήσωμεν τὰ χαχὰ, 
ἵνα ἔλθῃ τὰ ἀγαθὰ, ἡγούμεθα χἀχείνην τὴν ἐπιτή- 
δευσιν σχοινίον εἶναι ἁμαρτίας μεγάλης ἐπαχτικόν. 
Λέγεται γὰρ γεγονέναι ἐκ τῆς πολλῆς διαστροφῆς 
xai τοιαύτη τις γνώμη παρὰ τοῖς Ἰουδαίοις, ὅτι 
ἐπειδὴ ἢ φθορὰ προσδοχᾶται τῷ πλήθει τῆς ἁμαρτίας 


enim ejusmodi quoque senteutiam animos Judao- ἢ γενήσεσθαι, φέρε ποιήσωμεν τὰ χακὰ, καὶ τὸ ἔσχα- 


rum subiisse, ex multa morum pcrversitate : quip- 


tov μέτρον τῆς ἀδιχίας πληρώσωμεν, ὥστε ἐπελθεῖν 


89 [ga, χιῖχ, 9. 9 If Reg. xvir, 23. 41, 43. Matth. xxvii, 5. *! Rom. 111, 8. 


(11) Editi et tres mss., ἀποχαλυφθῆναι, Uter- 
que Colb., ἀποχαλύφρητε. Heg. secundus, ἀνακα- 
λύφθητε. 

(12) Editio nostra, ὡς μηδέ, Veteres aliquot libri, 
ὡς μηδέν. 

(13) Editi, τὰ νεότητος ἡμαρτημένα. At mss. non- 
nulli, τὰ £x νεότητος ἡμαρτημένα, Alii quidam, τὰ Ex 
νεότητος ἡμαρτημένα. 


(14) Antiqui duo libri, πρὸς τό, Editi, πρὸς τῷ 
15) Ita mss. omnes. Editi vero, Τὸ δέ. 

te] Edi ἐδυνάμην. At nostri sex mss.. Ὀυναι- 
μὴν. Hunc Jobi locum invenire non potui.Fortasse 
in mentem cuipiam venire poterit, verba quidem 
Jobi non esse, sed periphrasim quamdam, qua in- 
terpres significare voluerit, Jobum mortem et tu- 
mulum sibi cupidius precatum esse. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. Y. 


406 


τὴν ἀλλαγὴν (17) τῶν παρόντων, xai ἐν τῇ βελτίονι A pe cum pre peccatorum multitudine interitus 


καταστάσει γενέσθαι τὰ σύμπαντα. 


exspectaretur et exitium, dicebant: Agedum, fa- 


ciamus mala, et extram iniquitatis adimpleamus mensuram: ita ut veniat rerum presentium immu- 


tatio, et universa in meliori etatu constituantur. 
172. Οὐαὶ oi λέγοντες τὸ πονηρὸν xaÀóv, xal τὸ 
καλὸν πονηοόν' οἱ τιθέντες τὸ σκότος φῶς, καὶ τὸ 
φῶς cxótoc οἱ τιθέντες τὸ γλυχὺ πικρὸν, xal τὸ 
πιχρὸν γλυχύ. Τελείου δέ ἐστι τοῦ διὰ τὴν ἕξιν γεγυ- 
μνασμένα ἔχοντος τὰ αἰσθητήρια, διαχρίνειν δύνασθαι 
τὴν τοῦ χαλοῦ φύσιν ἀπὸ τοῦ πονηροῦ" xal δοχίμου 
τραπεζίτου, τὸ καλὸν χατέχειν, ἀπὸ δὲ παντὸς εἴδους 
πονηροῦ ἀπέχεσθαι' διεφθαρμένον δὲ ἔχοντος τῆς ψυ- 
χῆς τὸ χριτήριον, ἐνηλλαγμένας τὰς μαρτυρίας περὶ 
«ἧς ἑκάστου ἀξίας ἀποδιδόναν». Kal Éotxe πολλή τις 
εὐχέρεια εἶναι τῇ ἀνθρωπείᾳ (18) φύσει πρὸς τὸ τὰ 
ἐναντία δοξάζειν τῇ πεοὶ ἕχαστον ἀληθείᾳ. Καὶ εἶθε 
ἐπὶ μόνους τοὺς ἕξω τῆς κατὰ τὰς Γραφὰς πίστεως 
ἔφθανεν ἡ διαφωνία αὕτη" οἱ ἰσοπαλεῖς λέγοντες εἶναι 
τοὺς περὶ ἑχάστου πράγματος λόγους, xal πᾶσαν 
ἐνάργειαν (19), τὸ ὅσον ἐφ᾽ ξαυτοῖς, εἰς ἀμφιδολίαν 
ἄγουσι’ μέλανα εἶναι τὸν ἄργυπον, ἐκ τοῦ ἰοῦ ὃν 
ἀφίησι, καὶ μέλανα εἶναι τὸν ἥλιον, ἐκ τοῦ (20) με- 
λαίνειν τὰ σώματα οἷς ἂν ἐπὶ πλέον προσὸμιλήσῃ, 
λέγοντες. xal ix τῶν τοιούτων τὸ τῆς ἐποχῆς χα- 
τασχευάζουσι δόγμα, ὡς τῆς αἰσθήσεως παραλογι- 
σμοὺς ἐχούσης, xai οὐχ οἷά ἐστι τῇ φύσει xata- 
λαμθανούσης τὰ πράγματα, ἀλλ᾽ ὑπὸ μὲν ζωγραφίας 
ἀπατωμένων τῶν ὀφθαλμῶν" ἐπὶ δὲ τοῦ τραχήλου 
τῆς περιστερᾶς ἄλλοτε ἄλλας χρόας μεταλαμύανόν- 
τῶν ποὸς τὰς ἐχχλίσεις (21) τοῦ ζώου, καὶ τὰς πρὸς 
τὴν ἀχτῖνα σχέσεις, συμμεταθαλλημένης τῆς ὄψεως. 
Διὰ τοῦτο ἐπιστήσαντες τῇ διὰ τῶν ὀφθαλμῶν χατα- 
λήψει, οὔτε τῇ ἡμέρῃ συντίθενται, οὔτε τὴν νύχτα 
ὁμολογοῦσιν, ἐκ δὲ τοῦ ἀχολούθου καὶ εἴς ἀθεότητα 
ἐχπίπτουσι (22), μήτε εἰ προνοίᾳ Θεοῦ διοιχεῖται τὸ 
πᾶν, μήτε εἰ αὐτομάτως φέρεται συντιθέμενρειι 
"I$otq δὲ ἂν πολλοὺς xal τῶν πεπιστευχότων τοῖς νο- 
μικοῖς χαὶ προφητιχοῖς γράμμασι, τῇ περι ἕχαστον 
.. ἐνρόσᾳ - μετὰ πιθανύτητος ἀπομαχομένους πρὸς τὴν 


-» idporta (23), ὥστε σαθροῦσθαι xai διασχλεύεσθαι 


τὸ ἐν τοῖς δόγμασιν ὀληθές. ᾿Αλλὰ πιστεύειν μὲν εἰς 
Χριστὸν Ἰησοῦν ὁμολογοῦσί τινες, εὐρίσκονται δὲ 


* Hebr. v, 14. " I Thess. v, 22. 


172. VEnRs. 20. Vg qui dicitis malum bonum, et 
bonum malum : qui ponitis tenebras lucem, et lu- 
cem fenebras : qui ponitis dulce amurum, el amarum 
dulce. E&t autem perfecti viri, cujus sunt sensus 
per habitum exercitati, naturam boni a malo dis- 
tinguere posse δ; itemque solertia mensarii, 
quod bonum est, retinere, atque ab omni mali 
specie abstinere *5 : sed qui corruptam habet judi- 
candi facultatem, ejus est de uniuscujusque meritis 
instabilia testimonia proferre. Atque magna quee- 
dam facilitag humanse nature inesse videtur ad- 
versantia uniuscujusque rei veritati comminiscendi. 
Et utinam ad eos solos qui a Scripturarum flde sunt 
extranei, pervenisset istheo discrepantia. Qui dum 
dicunt sermones de re qualibet habitos ejusdem 
ponderis esse ac momenti, omnem, quantum in 
ipsis est, evidentiam in ancipiti collocant. Aiunt 
videlicet argentum esse nigrum propter rubiginem, 
qua perfunditur,ipsumque solem nigrum esse,quod 
ea corpora quibus diutius immoratur, nigrescanpt. 
Atque ex hujusmodi rationibus suum de assensio- 
nis retentione dogma struunt, tanquam fallatur 
sensus, nec res quales natura exsistunt, apprehen- 
dat. Sed ut per picturam decipiuntur oculi ; ita in 
columbe collo alios et alios colores recipiunt,prout 


C varie flectitur animal, exque radii ac lucis objectu 


conspectus mutatur. Quapropter cum enimum in- 
tendunt ad eam que per oculog fi& perceptionem, 
neque diem esse statuunt, neque confitentur no- 
ctem, atque exinde prolabuntur in impietatem : 
neque convenit-inier illos utrum Dei providentia 


. gubernentur omnia, an temere et fortuito ferantur. 


Quin et videas plurimos etiam ex iis, qui legalibus 
et propheticis 80.4 Soripturis credidere, animo 
quodam in rebus singulis propugnandis obstinate 
cum verisimilitudine perspicuitati ac evidentie re- 
luctari, sio ut dogmatum labascat veritas et con- 
cutiatur. Imo nonnulli credere se quidem confiten- 


(17) Editi et Reg. primus, τὴν διαλλαγήν. At quin- ἢ ubi et in editis et in tribus mss. legitur, ἀπομαχο- 


que ms., τὴν ἀλλαγήν. Statim tres mss., γενέσθαι 
τὰ συμπτώματα, Ibidem in editis legitur, Ka! οἵ, 
Sed pro illo. Kai ot, in nostris sex codicibus scrip- 
tum invenimus. Οὐαὶ οἵ, 

(18) Editi et Ref. tertius, ἀνθρωπίνῃ. Alii quin- 
que mss., ἀνθρωπείᾳ. 

(19) Editi nostri sex mss., ἐνέργειαν, nec aliter 
legit Interpres, cum vertat, omnemque vim opera!o- 
riam. Neque tamen magnus ille librorum omnium 
consensus facit, ut ita legi oportere putem. Imo 
mibi persuasissimum est mendum esselibrariorum, 
qui, cum scribendum esset, ἐνάργειαν, incaute scri- 
pserint, ἐνέργειαν. Atque ea de re eo minus dubi- 
tari posse arbitror, quod non raro accidat, ut in 
duabus his voeibus exscribendis offendant librarii,et 
aliam alia commutent. Ejus rei cum multasint exem- 
pla, unum duntaxat proferre libet, quod sese quasi 
αὐτομάτως offerre videtur Nam non ita multo post, 


μένους πρὸς τὴν ἐνέργειαν, non dubium est quin ex 
aliis tribus mss. legendum sit, ἀπομχχομένους πρὸς 
ἐνάργειαν, pugnantes adversus evidentiam. Sed. quid 
plura? cum hic legi debere, πάσαν ἐνἄᾶργειαν, nemo 
negaturus sit, nisi qui et ipse πρὸς τὴν ἐνάογειαν 
ἀπομάχεσθαι voluerit. ΕΝ 

(20) Sic antiqui aliquot libri, Nostra editio, ἐκ 


των. 

(21) Editi, ἑπικλίσεις. At quinque mss., ἐχχλί- 
σεις. Reg. primus, ἐχκλησίας, pessime. 

(22) Ita mss. omnes. Editi, ἐμπίπτουσι. Mox Reg. 
secundus et Colb. primus, θεοῦ διοιχεῖ, 

(23) Editi et tres mss., πρὸς τὴν ἐνέργειαν, adver- 
sus vim agendi, pessiirne. At uterque Colb. οἱ Reg. 
secundus, πρὸς τὴν ἐνάργειαν, adversus. evidentiam, 
optime. Legas velim que paulo ante de simili 
mendo diximus. 


401 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


408 


tur in Jesum Christum, neo tamen inveniuntur À μὴ Κατηρτισμένοι ἐν τῷ αὐτῷ νοι, xal dv cj 


Perfecli in codem sensu, aut. in. eadem sententia ^, 
Bed in discordias maxime inter se repugnantes di- 
viduntur. Alii quidem ob simplicitatem, alii vero 
nec pauci ob principatus studium ao inanem glo- 
riam, vulgo ostendere volunt quam sint sapientes, 
quamque cognitione caeteris prestent. Quapropter 
referta sunt omnia hominibus dissidentibus inter 
se dogmataque pugnantia tradentibus: quippe suo 
quisque dogmati tuendo prefracte insistit, atque 
alterius placita evertere et confutare accerrimacon- 
tentione conatur. Utinam autem ii qui doctrinum 
apostolicam observasse, atque ab apostolis per tra- 
ditionem accepisse se Evangelii predicationem 
gloriantur, ostenderent per suam circa dogmata 
concordiam se unius Ecclesie Christi partes esse. 

173. Nec vero ad scientiam eolum et ad doctri- 
nam, sed ad opera etiam extendit se isthec per- 
turbatio : siquidem Sunt viz viri que videntur esse 
rectc: novissima tamen earum spectant in. fundum 
inferni "1; et, Est justus qui peril in. justitia sua, et 
impius qui manel in. malitia sua **. Etenim, si quid 
contemplatu difficile est, ad id genus pertinet veru 
justitia. Ideo et Salomon isthaec tanquam inter se 
paria ao equaliu siinul enumerat, his verbis : Ani- 
madvertas et. parabolam et. obscurum. sermonem, 
dictaque sapientium, el. eenigmata δ: intelligas justi- 
tium. veram, et judicium dirigas V. Multi igitur 
raptim et festinantér pronuntiant judicia mutationi 
obnoxia ; quippe qui antequam res pateant per 
idoneam ratliocinationem multamque investigatio- 
nem, temere 86 nimis properato, dogmati cuilibet 
assentiantur. Potest autem) nativa dialeclices vis 
ac facultas, ut opinio est, haec prestare, nimirum 
distincte rerum naturas dividere : manifesta ac 
plana facere qua ejusdem sunt generis: discernere 
que sunt contraria. Quamobrem qui sibi erat con- 
gcius se divina huc dialectica preditum esse, aie- 
bat : Jucundum sit tibi eloquium meum '!, Qui enim 
rixas et jurgia excitant atque animo contentioso 
aggrediuntur negotia,eorum dialectice jucunda non 
est, sed exasperat. Cum autem sint tiium conju- 
gationes, lucis et tenebrarum, boni et mali, amari 
et dulcis, heone unum sunt subjecto, an a se in- 
vicem genere differunt ? Nam ex intelligentia sim- 
pliciore compertum est et exploratum, referri ma- 


αὐτῇ γνώμῃ, ἀλλ᾽ εἰς τὰς ἐναντιωτάτας διαφωνίας 
ἀποσχιζόμενοι" ot. μὲν διὰ ἰδιωτισμὸν, οὐχ ὀλίγοι δὲ 
χαὶ οἱ διὰ φιλαρχίαν (24) καὶ χενοδοξίαν, ἐνεπιδεί- 
χνυσθαι θέλοντες τοῖς πολλοῖς ὡς ἄρα εἶεν σοφοὶ, καὶ 
ὑπὲρ τοὺς ἄλλους τὴν γνῶσιν ἔχουσι (25). Διὰ τοῦτο 
πᾶντα μαχομένων ἀλλήλοις xai ἀντιδογματιζόντων 
πεπλήρωται’ ἑχάστου φιλονείκως τῷ ἰδίῳ δόγματι 
παρισταμένου, καὶ μετὰ διατάσεως σφοδροτάτης τὰ 
τοῦ ἑτέρου ἀνατρέπειν χαὶ διελέγχειν βιαζομένου. 
Ὄφελον δ᾽ οἱ αὐχοῦντες (26) τὴν ἀποστολικὴν δι- 
δασκαλίαν τετηρηχέναι, καὶ κατὰ διαδοχὴν ἀπ᾽ ἐχεί- 
νων τὸ χήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου παρειληφέναι, διὰ 
τῆς περὶ τῶν δογμάτων ὁμοφωνίας ἐδείκνυον, ὅτι μιᾶς 
εἶσι μέρη (27) τῆς Χριστοῦ Ἐχκχλησίας. 


178. Οὐχ ἐπὶ τὴν γνῶσιν δὲ μόνον φθάνει αὕτη 1 
ταραχὴ, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τὰς πράξεις" εἴπερ Εἰσὶν ὁδοὶ 
ἀνδρὸς δοχοῦσαι ὀρθαὶ εἶναι, τὰ δὲ τελευταῖα αὐ- 
τῶν (28) βλέπει εἰς πυθμένα δου: xat, Ἔστι 
δίχσιος ἀπολλύμενος ἐν δικαίῳ αὐτοῦ, καὶ ἀσεδὴς 
μένων ἐν xaxiq αὐτοῦ, Εἴ γάρ τί ἐστι δυσθεώρη- 
τον, τούτου τοῦ γένους ἂν εἴη καὶ ἣ ἀληθὴς διχαιο- 
σύνη. Διὸ xal ὁ Σολομὼν ὡς ὁμότιμα ταῦτα ἀλλή- 
λοις συναριθμεῖ, λέγων’ Νοῆσαί τε παραθολὰς xal 
σκοτεινὸν λόγον, ῥήσεις τε σοφῶν xal αἰνίγματα " 
νοῆσαι δικαιοσύνην ἀληθῆ x«l κρῖμα κατευθύ- 
νειν, Πολλοὶ οὖν χατὰ συναρπαγὴν παρηλλαγμένας 
τὰς χρίσεις ἐχφέρουσι, πρὸ καταλήψεως τῆς ἐξ ixa- 
νοῦ λόγου καὶ ἐπὶ πλεῖον ἐρευνηθέντος ἐγγινομέ- 
vn« (29), ἀδασανίστως κατὰ προπέτειαν τὰς περὶ 
ἑχάστου δόγματος ῥιπτοῦντες συγκαταθέσεις. Ἢ δὲ 
τῆς διαλεχτικῆς φύσις μάλιστα πεπίστευται ταῦτα 
παρέχειν δύνασθαι’ διαιρεῖν εὐχρινῶς τὰς τῶν πρα- 
μάτων φύσεις, καὶ τὰ ὁμογενῆ γνωρίζειν, καὶ τὰ 
ἐναντία διαχοίνειν. Διόπερ συνειδὼς (30) ἑαυτῷ τὴν 
θείαν διαλεχτικὴν ἔχοντι, ἔλεγε τὸ, ᾿Εδυνθείη σοι 
$ διαλογή μου. 'H γὰρ τῶν- ὁριστοκῶν xal φιλονεί- 
χως ἐπιδαινόντων τοῖς πράγμασι διαλεκτικὴ οὐχ 
ἡδεῖα, ἀλλὰ παραπιχραίνουσά τίς ἐστι, Τριῶν δὲ συ- 
ζυγιῶν οὐσῶν, φωτὸς xai σχότους, χαχοῦ xxi πονη- 
ροῦ, πικροῦ καὶ γλυχέος, πότερον ἕν ἐστι τῷ Dmo- 
χειμένψ ταῦτα, ἢ κατὰ γένος ἀλλήλων ἀποδιέστη- 
κεν (31); Ὧς μὲν οὖν πρὸς τὸ ἀπλούστερον σαφὲς, 
ὅτι τὸ πονηρὸν ἐπὶ τῆς τῶν ἠθῶν μοχθηρίας τέτακται" 
καλὸν δὲ ὁρίζονται ἀγαθὸν ἐπαινετόν. Πάλιν, σχότος 


lum ad morum 505 pruvitatem. Bonum autem, D μὲν, ἀὴρ ἐστερημένος φωτός" φῶς δὲ, οὐσία (32) 


ut definitur, estid quod commendandum est et lau- 


διαλυτιχὴ σπότους, Πάλιν, γλυχὺ μέν ἐστι λειότης 


*5 I Cor. 1,10. ' Prov. xvi, 25. ** Eccle. vii, 16. 9 Prov. 1, 6. "^ ibid. 83, *! Paal. cir, 84. 


(24) Recentior Combefisii codex, διὰ φιλαργυ- 
ρίαν, et ita legisse putandus est Tilmannus, qui 
.verlerit, per aviditatem  cumulandae pecunie. Editi 
tamen et alii quinque mss., διὰ φιλαρχίαν, ob prin- 
cipatus studium, rectius. Haud longe quinque mss., 
ἐνεπιδείχνυσθαι. Editi et Heg. quartus, ἐπιδείκνυ, 
oat. 

(25) Antiqui sex libri, γνῶσιν ἔχουσι, Vox. ἔχουσι. 
operarum diligentie intercederat. Malim tamen 
ἔχωσι, quam ἔχουσι. 

(26) Sic mss. nostri omnes. Editi, oi καυγοῦν- 
τες" 


(27) Vox μέλη hoc loco magis arrideret ; sed cum 
in editis et in nostris sex mss. legatur μέρη, quid- 
uam mutare nefas duximus. 
(28) Editi, αὐτῆς, male. At mss. nonnulli, αὖ- 
χων. 
29) Veteres aliquot libri, ἐγγενομένης. 
30) Editi, 6 συνειδώς. At jn nostris sex mss. ar- 
ticulus desideratur. 
(31) 1ta mss. omnes. Editi, διέστηχεν. | 
ἘΣ Procopius ut alia permulta, ita illa, φῶς δὲ 
οὐσία, etc., ab auctore nostro mutuatus est. Sed ne- 
scio quomodo contigit, at mirifico foodata sint verba 


ἀ00 


COMMENT. 1N ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


410 


χυμοῦ fj χυλοῦ τὴν γευστικὴν ἡδύνουσα αἴσθησιν" πι- A dabile. Rursus ; tenebre aer est luce privatus: o 


xpóv δὲ ἐστι γευστὸν ἐχτραχύνον τὴν γεῦσιν. Κατὰ 
μὲν οὖν τὴν ἁπλουστέραν νόησιν, τοσοῦτον διέστηχε 
ταῦτα ἀλλήλων. Τίς οὖν οὕτως ἔχφρων, ὡς ἐν νυ- 
xti βαθείᾳ ἐστὼς, φῶς ὀνομάζειν τὸ σχότος, καὶ 
συγχεχυμένων αὐτῷ τῶν ὀφθαλμῶν ἐν τῷ oxóttt, ὡς 
ὁπὸ φωτὸς χαταλαμπόμενυς διακεῖσθαι ; Τίς δὲ τῇ 
γεύσει τῶν πιχρῶν ἀλγυνόμενος, ὡς ἐπὶ (33) yÀoxó- 
τητὸς ἡδονῇ διάχειται; Τὸ δὲ αἰσθητὸν χάλλος τίνι 
τῶν ὀφθαλμοὺς ἐχόντων οὐχ εὔγνωστον ; Ὅτι ἐν τῇ 
πρὸς ἄλληλα τῶν μερῶν (34) συμμετρίᾳ μετὰ τῆς 
ἐπιφαινομένης εὐχροίας αὐτομάτῳ τινι xal. φυσιχῇ 
ὁλχῇ προσοικειοῦται τοὺς ἐντυγχάνοντας" xal μέντοι 
καὶ τὸ αἴσχρὸν αὐτόθεν ποιεῖ (35) τὴν ἀποστροφὴν 
τοῖς ὁρῶσιν. 


diverso lux substantia est, que dissolvit tenebras. 
Iterum dulce levitas est humoris aut succi, que 
exhilarat gustus sensum : amarum vero est id quod 
dum degustatur, gustum exasperat. Itaque juxta 
simpliciorem et magis obviam intelligentiam isthaec 
adeo multum inter 80 dissident. Quis igitur ita 
demens est, ut in profunda nocte constitutus, lu- 
cem vocet tenebras, et interea durn ejus oculis te- 
nebre offunduatur, sit perinde affectus, ao si luce 
illustraretur ? Quis itidem de rei amarulentie gustu 
dolens, ita afficitur, quasi ex dulcedine caperet 
voluptatem ? Jam vero a quonam qui oculos habeat 
internosci facile non potest sensibilis pulchritudo? 
Nimirum pulchritudo per mutuam quamdam par- 


tium convenientem bono colori emicanti conjunctam illicio quodam ultroneo et naturali obvios sibi 
conciliat, et vice versa deformitas suapte natura suos a se spectatores avertit. 


474. 'AXÀ' ἔοιχεν οὐ περὶ τῶν κατὰ τὴν αἴσθησιν B 


Ἡνωρίμων ὁ λόγος εἶναι, ἀλλ᾽ εἴπερ "II. ἐντολὴ Κυ- 
ρίου τηλαυγὴς, φωτίζουςα ὀφθαλμοὺς, xal λύχνος 
«otc ποσὶ τοῦ δικαίου ὁ λόγος ἐστὶ τοῦ Θεοῦ (36), ὁ 
μὴ κατὰ ἀρετὴν ζῶν, ἀλλὰ τοῖς ὑλικοῖς πάθεσιν ἐγχυ- 
λιόμενος, οὗτος ἂν εἴη ὁ τὸν ἐν χακχίᾳ βίον ὥσπερ τι 
φῶς ὑπερασπαζόμενος, τὸν δὲ χατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ 
Κυρίου olóv τι σχότος ἀποστρεφόμενος, Καὶ ὁ τὰ 
γλυκέα τῷ λάρυγγι τοῦ διχαίου λόγια (37) τοῦ θεοῦ, 
ὁπὲρ μέλι ὄντα τῇ νοητῷ αὐτοῦ γεύσει, διὰ τὸ ἐπί- 
πονον τῶν προσταγμάτων ἀποστρεφόμενος, συγκα- 
τατιθέμενος δὲ τῷ λείῳ τῆς ἡδονῆς, οὗτος ἂν λέγο! 
τὸ πιχρὸν (38) γλυχὺ, καὶ τὸ γλυχὺ πιχρόν, Κατὰ 
ταὐτὰ δὴ xal πεοὶ τοῦ καλοῦ ἔστι διανοεῖσθαι, ὅτι τό 
ἀληθινῶς καλὸν τὸ ἐν τῇ ψυχῇ σύμμετρόν ἐστι xaz' 
ἀρετὴν διαχειμένῃ. Μεσότης γὰρ va? συμμετρία τις 
ἣ ἀρετή" αἱ δὲ ἐφ᾽ ἑκάτερα τὴν ἀρετὴν ἐχθαίνουσαι 
ὑπερόολαὶ xai ἐλλείψεις, ἀμετρία (39) καὶ αἷ- 
σχος. Οἵον, ἡ μὲν ἀνδρεία μεσότης, ὑπερθολὴ δὲ" 
περὶ ταύτην θρασύτης, xal ἔνδεια ταύτης δειλία. 
Οὐχοῦν κάλλος μὲν ψυχῆς, τὸ xac ἀρετὴν σύμμετρον" 
αἶσχος δὲ, αἱ ἀπὸ χακίας ἐγγινόμενα: ἀμετρίαι, Τού- 
τους οὖν ταλανίζει ὁ λόγος, τοὺς τὴν μὲν χαχίχν ὡς 
ἀγαθὸν αἱρουμένους, τὴν δὲ ἀρετὴν ὡς πονηρίαν 
ἀποφεύγοντας. ᾿Ἐξεταστέον δὲ xal τὴν αἰτίαν δι’ ἣν 
ἐπὶ μὲν τυῦ καλοῦ τὸ, Λέγοντες, εἴρηται" ἐπὶ δὲ τοῦ 
φωτὸς, xal τοῦ γλυκέος οὐχέτι, Λέγοντες, ἀλλὰ, 
Τιθέντες, Οὐαὶ γὰρ οἱ λέγοντες τὸ καλὸν πονη- 
póv* καὶ, Οὐαὶ ol τιθέντες τὸ σκότος φῶς (40). 


55 Psal. xvii, θ. "} Psal. αχυτ, 105. 5 ibid. 108, 


Prooopii, que hoc modo leguntur pag. 83: φῶς δὲ 
οὐσία διχχυτικὴ σχότους. Vitium cum perspiceret 
homo sagacissimus Curterius, apte quidem emen- 
davit, cum in margine scripsit, διασχιτική, sed,opi- 
nor, non vere. Dubium enim non habeo quin Pro- 
copius ut cetera, ita vocem διαλυτιχή ab interprete 
nostro sumpserit, pariterque scripserit : φῶς δὲ οὐ- 
σία διαλυτικὴ σχότους, lux autem substantia est, 
qua fenebras dissolvit. 

(33) Nostri sex mss., ὡς ἐπί. Editi, ὡς ὁπό. Mox 
lidem codices ct totidem, ὅτι ἐν τῇ. Editi, ὃ ἐν 


τῇ. 
134) Editi et Reg. tertius, τῶν μελῶν. At quinque 


174. Et quidem non videlur esse sermo de rebus 
qua sensu percipiuntur: eed cum Pracepium Do- 
mini lucidum sit, illuminans oculos 5, οἱ lucerna 
pedibus justi verbum Dei sit 9, quisquis non vivit 
et virtutis prescripto, sed terrenis et corporeis 
volutatur affectibus, utique ille ipse fuerit qui vi- 
tam malitiosam veluti lucem aliquam amplectitur, 
vilam vero preceptis Domini congruentem uti 
tenebras quasdam aversatur. Et qui ob mandatorum 
difficultates eloquia Dei fastidit, licet sint justi 
faucibus et spirituali ejus gustui melle dulciora €, 
Bi assentiatur voluptatis lenitati ; ille dixerit ama- 
rum dulce, et dulce amarum. Sane eodem etiam 
modo sentiendum est de bono, cum id quod vere 
est bonun, sit quedam in anima erga virtutem bene 
affecta mediocritas : Virtus enim quiddam est me- 
dium ac mediocre.Cum autem ex alterutra parte a 
virtute deflectitur, sive excedendo, sive deflcieudo, 
oritur inconcinnitas deformitasque. Exempli causa, 
fortitudo mediocritas quaedam est : quod autem in 
ea redundat, audacia ; quod autem defit, timiditas 
vocatur. Itaque anime pulchritudo mediocritas 
quadam est in virtuto sita : foeditas vero, excessus 
gunt vel defectusa malitia emergentes. Quamobrem 
Seriptura eos miseros praedicat, qui malitiam vel- 
uti bonum probant ac consectantur, virtutem vero 
tanquam improbitatem declinant. Ceterum inqui- 
rendum etiam est quam ob causam de bono dictum 
git : Qui dicitis; de luce vero et de dulci non am- 


IB8., τῶν μερῶν. 

35) Veteres sex libri, ποιεῖ. Editi, ἐμποιεῖ, 

36) Editi, τοῦ Κυρίου. At mss. omnes, τοῦ Θεοῦ. 

(37) Ita mss. nostri. At editi paulo aliter, Kal εἰ 
γλυχέα... τὰ λόγια, Haud longe editi, ὁ συγχατατι- 
θέμενος. Sed articulus in nullo codice legitur. 

(38) Illa, τὸ πιχρόν, etc., edidimus ita, utl in ve- 
teribus libris scripta invenimus. At in editis inver- 
80 ordine leguntur. 

Ἢ Libri aliquot veteres, ἀμετρίαι. 

40) Totum illud, καὶ, Οὐαὶ οἱ τιθέντες τὸ σχότος 
ψῶς, ΟΣ veteribus quinque libris additum est. 


A1 


APPENDIX OPERUM 85. BASILII MAGNI. 


412 


plius hec verba, Qui dicilis, usurpata sint, sed ÀA xz!, Οὐαὶ ol τιθέντες τὸ γλυχὺ πικρόν. Μήποτε 


isthec, Qui ponitis. Ve enim qui dicitis bonum 
malum; et, V» qui poniUs (tenebras lucem ; et, Vce 
qui ponitis dulce amarum. Num igitur $06 docet 
Scriptura nos in primis vite institutis eligendis 
per solam rationem in errorem delabi : sed cum 
devenerimus ad ipsa opera, nec tamen post expe- 
rientiam a malo recesserimus, lum nos nobis ipsis 
quasi quasdam operum metas prestituere, ac im- 
mota malitie opera reddere? Quisquis enim ab 
intemperantiam voluptateque ad temperantiam sese 
non convertit, amarum sibi dulce ponit. Et qui 
vitam que ex Evangelio instituenda est, fugit, imo 
qui belluinam et rationis expertem vitam amplecti- 
tur, sibi ponit lucem tenebras. Qui autem his pa- 
trocinatur, ac audacter impudenterque loquitur de 
ineptis et absurdis actionibus, ille est qui dicit bo- 
num malum,juxta Apostolum, qui non illos solum 
reprehendit, qui hec faciunt, sed eos etiam qui 
assentiunt facientibus 5. Rursus is ponit lucem 
tenebras, qui lucernam ponit subter modium, aut 


οὖν ὁ λόγος ἐνδείκνυται, ὅτι παρὰ τὰς πρώτας τοῦ 
βίου αἱρέσεις, διὰ τοῦ λόγου μόνου σφαλλόμεθα, γε- 
νόμενο: δὲ ἐν ταῖς πράξεσι, καὶ μηδὲ μετὰ (44) τὴν 
πεῖραν ἀφιστάμενοι τοῦ χαχοῦ, οἷον ὅρους ἑαυτοῖς 
τῶν ἔργων τιθέμεθα, ἀχίνητα τιθέντες τῆς χαχίας 
τὰ ἔργα; Ὃ γὰρ ἀπὸ ἀχολασίας καὶ φιληδονίας μὴ 
μετατιθέδενος εἰς σωφροσύνην, τίθησιν ἑαυτῷ τὸ πι- 
χρὸν γλυχύ. Καὶ ὁ φεύγων μὲν τὴν χατὰ τὸ Εὐαγγέ- 
λιον ζωὴν, τὸν δὲ χτηνώδη καὶ ἄλογον βίον αἱρού- 
ἑαυτῷ τὸ φῶς σχότος. Ὁ μέντοι 
ἐμπαῤῥησιαζόμενος ταῖς 
ἐστιν ὁ λέγων τὸ χαλὸν 


μένης, τίθησιν 
συνηγορῶν τούτοις, xal 
ἀτόποις πράξεσιν, οὗτός 


πονηρὸν, κατὰ τὸν ᾿Απόστολον, μεμφόμενον τοῖς οὐ 


μόνον ποιοῦσιν αὐτὰ, ἀλλὰ xal συνευδοχοῦσι τοῖς 
πράττουσι. Τίθησι δὲ τὸ φῶς σχότος ὁ τὸν λύχνον 
τιθεὶς ὑπὸ τὸν μόδιον, ἣ καλύπτων τῷ σχεύει, xal 
μὴ τιθεὶς αὐτὸν ἐπὶ τὴν λυχνίαν. Τὸ μὲν οὖν, λέγειν 
τὸ καλὸν πονηρὸν, ἐπὶ τοῦ δογματίζειν παρείληπται" 
τὸ δὲ, τιθέναι φῶς σκότος (42), ἐπὶ τοῦ διὰ τῶν 
πράξεων ἐθισμοῦ. 


occultat vase quodam, nec eam ponit super candelabrum ὅδ. Quamobrem verba illa dicere bonum mu- 
lum, usurpata sunt ad designanda dogmata: hec vero, ponere lucem tenebras, consuetudinem per 


actus acquisitam signiflcant. 

175. Vens.21. V» qui intelligentes estis in vobismeli- 
psts, et coram vobis ipsis scientes. Sane non illi solum 
his verbis coarguuntur qui offendunt in actionibus, 
sed etiam ii, qui in incredulitale et ignoratione 
Domini nostri Jesu Christi detinentur. Qui enim 
non credit vor: luci, 9 sed se ipse'ffacit diaboli 
filium 9*3, is vocat lucem tenebras, et tenebras 


475. Οὐαὶ οἱ συνετοὶ ἐν ἑαυτοῖς, xal ἑνώπιον 
ἑαυτῶν (13) ἐπιστήμονες. ἽΜπτεται δὲ ταῦτα οὐ 
μόνον τῶν κατὰ πράξεις σφαλλομένων, ἀλλὰ καὶ τῶν 
ἕν ἀπιστίᾳ, καὶ τῇ ἀγνωσίᾳ τῇ εἷς τὸν Κύριον ἡμῶν 
᾿Ιησοῦν Χριστὸν χατεχομένων. Ὁ γὰρ μὴ πιστεύων 
εἷς τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν, ἀλλὰ ποιῶν ἑαυτὸν υἱὸν τοῦ 
διαδόλου, οὗτος λέγει τὸ φῶς σχότος, χαὶ τὸ σχότος 


lucem. Quemadmodum igitur lux dominus est 9, (» φῶς, Ὥσπερ οὖν φῶς στιν ὁ Κύριος, οὕτω καὶ γλυ- 


ita et dulcedo estiis qui ipsum solerter et scite 
degustant : cum ipsis delicias suaves ac omni 
animi jucunditate refertas prebeat. Quare qui eo 
degustato, expertus jam est dulcissimam hanc et 
suavissimam delectationem, dicit : Gustate οἱ Videte 
quoniam suavis est Dominus δῦ. 1taque qui non cre- 
dit in Dominum Jesum, dicit dulce amarum. Rur- 
sus, qui non credit in Dominum, is neque cum 
vere pulchritudinis natura consentit, neque admit- 
tit ipsius contemplationem. Nam ea que divinse 
nature propria est pulchritudo non in concinna 
membrorum proportione, nec in eximio quopiam 
colore, qui in corpore efflorescens creet oblecta- 
mentum, sed in sola mente maxime expurgata 
dignoscitur, juxta psalmum, dicentem ; Specie lua, 
et pulchritudine tua δι, Quisquis igitur suis ipsius 
oculis decoris divini fulgores minime excipit, hic 
dicit bonum malum. Hoc autem negato rejectoque, 
oontrario utique assentitur.Etenim, si Dominus lux 


χκύτης ἔστὶ τοῖς ἑπιστημόνως αὐτοῦ γευομένοις * 
ἡδεῖαν παρέχων καὶ πάσης θυμηδίας γέμουσαν τὴν 
ἀπολαυσιν. Διὰ τοῦτο ὁ γευσάμενος αὐτοῦ, καὶ ἕν 
πείρᾳ. γεχγόμενος τῆς ἡδίστης xal προσηνοῦς ἀπο- 
λαύσεως, λέγει" 'Γεύσασθε, καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς 
ὁ Κύριος. Ὁ τοίνυν μὴ πισέξεύων εἶξ τὸν Κύριον 'I- 
σοῦν λέγει τὸ γλυχὺ πικρόν. Ὁ δὲ μὴ πιστεύων εἰς 
τὸν Κύριον, οὐδὲ τῇ τοῦ (41) ἀληθινοῦ κάλλους συντί- 
θεται φύσει, οὐδὲ καταδέχεται τὴν θεωρίαν αὐτοῦ. 
Οὐ γὰρ ἕν τῇ εὐαρμοστίᾳ τῶν μελῶν, οὐδὲ ἕν εὐχροίᾳ 
τινὶ τῇ ἑπανθούσῃ τῷ σώματι, τὸ τερπνὸν ἔχοντι" 
ἀλλὰ μόνῃ τῇ διανοίᾳ τῇ καθ᾽ ὑπερδολὴν κεχαθαρ- 
μένῃ τὸ κυρίως χαλὸν ἕν τῇ θείᾳ φύσει γινώσκεται 
xatà τὸν ψαλμὸν, τὸν λέγοντα " Τῇ ὡραιότητί σου, 
καὶ τῷ χάλλει σου. Ὁ οὖν τὰς ἀστραπὰς τοῦ θείου 
κάλλους τῷ ἑαυτοῦ ὄμματι μὴ παραδεχόμενος, οὗτος 
λέγει τὸ καλὸν πονηρόν" ἕν δὲ τῇ τούτου ἀρνήσει, συν- 
τίθεται δηλονότι τῷ ἑναντίῳ. El γὰρ φῶς 6 Κύριος" 
σχότος δηλονότι ὁ ἀντιχείμενος" εἰ γλυχεῖα ἡ φύσις 


5 Rom. 1, 82, ** Matth. v, 15. *' Joan. 1, 9. ὅ5 I Joan. irr, 10. 9 Joan. vitt, 12. 90 Psal. xxxi, 9. 


61 Psa]. xn, 5. 


(11) Ubi ex quinque mss. edidimus, μετά, legitur 
in editis, xaxa. non ita recte. 

(42) He due voces, φῶς σχότος, in nostris sex 
mss. desunt. Fortasse hic, ut alibi sepe, ellipsi usus 
fuerat interpres : sed si ita est, quo deerat id ad« 


ographis visum est. 

(43) Editi et Reg. tertius, αὐτῶν. Alii quinque 
InS8., ἑαυτῶν. 

(44) Editi, οὐδὲ τοῦ, At quinque mss., οὐδὲῷῇτ 
τοῦ. 


Jicere Pi 


an 


418 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. Y. 


444 


τῆς ἀληθείας, πιχρὸν δηλονότι τὸ ψεῦδος, "Ev οὖν τῇ Α est, profecto qui contrarius est caligo est et tene- 


ἀρνήσει τοῦ Θεοῦ͵ συγχατάθεσις γίνεται τοῦ ivav- 
τίου. ᾿Επεὶ οὖν οὐχ ἔστι μετοχὴ διχαιοσύνῃ καὶ ἀδι- 
xiq (45): οὐδὲ κοινωνία φωτὶ πρὸς σχότος" οὐδὲ συμ- 
φώνης Χριστοῦ πρὸς Βελιάρ: γωριστέον ταῦτα 
ἄλλήλων. Μεγάλης οὖν καὶ ἀχριδοῦς τῆς προσοχῆς 
χρεία, πρὸς τὸ μὴ παραλογισθέντας ἡμᾶς τὸν με- 
τασχηματιζόμενον εἷς ἄγγελον φωτὸς ὡς φῶς Aoyl- 
σασθαι μηδὲ τῇ πιχρότητι τῆς χαχίας ἐνευφραινό- 
μενον (46), γλυχύτητος δόξαν τῷ φιληδόνῳ βίῳ 
πρεσμαρτυρῆσαι' μηδὲ σωμάτων χάλλει τὴν ψυχὴν 
δουλωθέντας, ἐν τούτῳ λογίζεσθαι εἶναι τοῦ ἀληθινοῦ 
κίλλους τὴν φύσιν. 


176. Οὐαὶ οὖν (AT) oY συνετοὶ ἐν ξαυτοῖς, xal 
ἐνώπιον ἑαυτῶν ἐπιστήμονες. Δύναται ταῦτα λέ- 
γέσθαι περὶ τῶν ἑαυτοὺς δεδοχκηχότων (A8), ὅτι εἶεν 
συνετοὶ xxi ἐπιστήμονες, μὴ ὄντων δὲ τοιούτων. Δύ- 
ναται δὲ xal περὶ τῶν ἐχόντων μὲν χατὰ ἀλήθειαν 
τὸ τῆς συνέσεως xal ἐπιστήμης χάρισμα' μὴ κχοινω- 
νούντων δὲ καὶ ἑτέροις. Σοφία γὰρ χεχρυμμένη, καὶ 
θησαυρὸς ἀφανὴς, τίς ὠφέλεια ἐν ἀμφοτέροις ; 
OV οὖν τοιοῦτοι ἐνώπιον ἑχυτῶν (49) εἶσιν ἐπ'στή- 
μονες, οὐχὶ δὲ xal ἐνώπιον ἑτέρων ὡς ὁ τὸ τάλαν- 
τον χρύψας παρ’ ἑαυτῷ. ᾿Αλλ’ οὐδὲ ἐνώπιον θεοῦ 
ἐπιστήμων, ὁ μὴ εἷς δόξαν Θεοῦ τῇ επιστύμῃ χατα- 
χεχρημένος (50). Καὶ τρίτη δ᾽ dv τις τοιαύτη εἶναι 
δοχοῖ ἐχδοχὴ τῶν συνετῶν, val ἐπιστη μόνων. Οἱ μὲν 
ἀπὸ Θεοῦ ὄντες τοιοῦτοι οἱ αἰσθανόμενοι τῆς παρ᾽ 
αὐτοῦ δωρεᾶς" οἱ δὲ μὴ ἀναφέροντες ἐπὶ τὸν Θεὸν 


τὴν αἰτίαν τῆς συνέσεως, ἑαυτοῖς δὲ τὰ (51) χατ- C 


ορθώματα ἐπιγράφοντες, συνετοί εἶσιν ἐν ἑαυτοῖς 
καὶ ἐνώπιον ἑαυτῶν ἐπιστήμονες. Π-ὸς οὕς εὔχαιρον 
εἰπεῖν. Τί δὲ ἔχεις ὃ οὐχ ἔλαδες Εἰ δὲ καὶ ἔλα- 


6e, τί χκαυχᾶσαι ὡς μὴ Àa60v; xal τὸ, 'Eàe μὴ 


ὃ Κύριος (52) οἴχοδομήσῃ o!xo*, εἷς μάτην ixo- 
πίασαν οἱ [οἰχοδομόῦντες. Αέγεται τοίνυν σύνεσις 


- ρον" Ἰόπαρακολουθη σία ψυχῆς, ὀξέως εἰς ἕν συν- 


ἀγούσης τὰς τῶν πραγμάτων ἐννοίας" ἥτις κατὰ τὸν 
ἀπαρτισμὸν τῶν ἐν ἡμῖν λογικῶν σπερμάτων συν- 
ίστασθαι πέφυχεν. Ἤ ἐστι σύνεσις ἐντρέχεια διανοίας 
εὐπαραχολουθήτως τῷ ἑκάστῳ (53) πράγματι οἰκεῖον 
xal πρέπον (54) ἐξευρίσχουσα' ἐπιστήμη δὲ, ἕξις ἐν 


$? ΠῚ Cor. vi, 14, 15. 4511 Cor. ri, 14. 
cxxvi1, 1. 


(45) Veteres aliquot libri, xai ἀνομίᾳ. 

(46) Ait Combeflsius, malle se ἐνευφραινομέ- 
νους, ut cum reliquis numero consentiat hec vox : 
malim et ego, sed cum et in editis et in omnibus 
mss. legatur, ἐνευφραινόμενον, nihil immutavi. 
Haud longe edili τοῦ φιληδόνου βίου. At sex mss. 
τῷ dp wp βίῳ. 

(47) Voculam οὖν addidimus ex tribus codicibus. 
Hoc ipso in loco editi et mss. nonnulli, αὐτῶν. Alii 
quidam mss., ἐχυτῶν. 

(48) Editi, et Reg. primus, τῶν ἑαυτοὺς δοχούν- 
των. Reg. quartus, τῶν bautobe οἰομένων. Reg. ter- 
tius, τῶν ἑαυτοὺς δεδωχότων. Alii tres mss. uti in 
contextu. 

(49) Veteres aliquot libri, ἐνώπιον ἑαυτῶν. Mox 
editi, καὶ ἑτέρων. At voculam καί delevimus, fidem 


** Eccli. xx, 32. 


bre. Si dulcis est veritatis natura, amarum procul 
dubio fuerit mendacium. Itaque dum negatur Deus, 
assensus praebetur ejus adversario. Quoniam igitur 
nullum estconsortium justitie cum injustitia, nulla 
communio luci cum tenebris, nulla concordia Chri- 
sto cum Belial 55, isthec a se invicem sunt sepa- 
randa. Eam ob causam magna diligentique opus est 
attentione, ut ne falsis rationibus decepti, eum qui 
se in lucis angelum 5074 transfigurat **, lucem 
esse arbitremur; ne quis vitii amaritudine delecta- 
tus, dulcedinis dignitatem vite voluptarim ascri- 
bat; neveanimam corporee pulchritudinis servituti 
addicentes, in ea constitui existimemus vere pul- 
chritudinis naturam. 

176. Va igitur qui intelligentes estis n vobismet- 
ipsis, et coram vobis ipsis scientes. Possunt hec de iis 
dici,qui sibi videntur esse intelligentes ac scientes, 
quamvis tales non sint. Possunt autem et de iig 
nccipi, qui vere dono intelligentis ac scientiz pre- 
diti sunt, sed ceteros illius non faciunt participes : 
Sapientia enim occulta, et thesaurus non comparens, 
quztutilitas in utrisque **? Itaque qui sunt ejusmo- 
di, coram se ipsis sunt scientes, nequaquam vero 
coram aliis, uti erat, qui apud se absconderat ta- 
lentum. *5 At neque sciens est coram Deo qui non. ᾿ 
ad gloriam Dei usus est scientia. Quinetiam videtwr 
esse prudentium et scientium tertia quedam 4o- 
ceptio. Qui quidem Dei o»e tales exsistunt,-donum 
illud ab eo eese'agnoscunt : qui autem Ííntelligen- 
tie causam et originem in Deum: non referunt, 
imo qui sibi ipsis que preelare' gesserint, ascri- 
bunt, ii in semetipsis sunt- intelligentes, et coram 
8e ipsis scientes ; adversum quos opportunum fuerit 
dicere : Quid" adtem. habes quod non accepisti? Si 
aulem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis t 
et illud, Nisi Dominus zdificaverit domum, in vanum 
laboraverunt qui zdificant ". Dicitur itaque intel- 
ligentia, veluti facilis quedam ac prompta animos 
comprehensio, rerum notitias in unum statim 
colligentis : que per perfectionem seminum in 
nobis reconditorum et a ratione proficiscentium 
fieri ac conflari solet. Vel intelligentia est animi 
solertia et sagacitas, qua celeriter et expedite id 


. * Matth. xxv, 25. 561 Cor. 1v, 7. *' Psal. 


] codicum trium secuti. 


(50) Editi, τὴν ἐπιςτήμην καταδεχόμενος, qui non 
recipit. scientiam. Αἱ quisque mss. iia, ut in con.» 
textu legitur. Ibidem duo mss., τοιαύτη εἴη ἐχ- 


Soy. 

δὴ Illud, τά, adjectum est ex quinque codioi- 
bus. 
(52) Editi, ὁ Θεός. Αἱ nostri sex mss., ὁ Κύριος. 
Haud longe ex quisque ms8. vocem οἷον addidimus. 
Nec illud omittendum, quod in Reg. tertio legatur, 
εὐπεριχολουθησία ψυγῆς. 

(53) Editi et duo mass., τῷ ἐχάστου. Alii quatuor, 
τῷ ἑχάσνῳ. 

(54) Illud, καὶ πρέπον, huio nostre editioni ex 
duobus mss. accessit. Nec ita multo post duo mss$., 
τῶν τοιούτοις αἰτιῶν, Alius codex, τῶν τούτοις 


A15 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


416 


quod rebus singulis proprium sit ac conveniens, A ἑαυτῇ τὸ βέδαιον ἔχουσα, ἀμετάπτωτος ὑπὸ τοῦ λό- 


inveniat. Scientia autem habitus est in se stabilis 
et firmus, ac ratione immutabilis. Sciens vero ille 
est, qui contemplationes ad consequendam beati- 
tudinem conducentes comprehendit, quatenus 688 
jam habitu firmiterque in se ipso continet. Sa- 
pientia autem dicitur scienlia esse divinarum et 
humanarum rerum, et causarum ipsarum. Quo- 
niam autem sapientia ipsa Christus est**, eum 
dicemus sapientem , qui participatione Christi 
quatenus sapientia est, jam exstat perfectus. Qui- 
spiam autem intelligens esse noscitur per perfec- 
tionem seminum intelligentie in nobis manen- 
tium. Quispiam vero sciens est, quatenus contem- 
plationes ad beatitudinem comparandam attinentes 
comprehendit, cum jam illas habitu et stabiliter 
in seipso continet. Invenimus autem in Exodo ora- 
eulum, quod de architectis dicit : Implebo eos 
. Spiritu 508 divino intelligentis et soientie *?, 
Quapropter νῷ ei qui iutelligentie et scientie cau- 
sam et originem Deo non attribuit. Nemo igitur 
sibi vindicet res tantus, nec scientem, neo intelli- 
gentem, neo sapientem esse se dioat : sed cum sa- 
pientia, divinarum humanarumque rerum scientia 
Bit, harum causam Spiritui sancto asoribat. Egre- 


qos. ᾿Επιστύμων δὲ, ὁ xatà τὸ ἐμπεριειληφέναι τὰ 
ἀναγχαῖχ τῶν εἰς μαχαριότητα θεωρημάτων, καθὸ 
ἔδη ἐχτικῶς xol βεθαίως συνέχει ἐν ἑαυτῷ. Σοφίαν 
δὲ φησιν εἶναι ἐπιστήμην θείων καὶ ἀνθρωπίνων 
πραγμάτων, xal τῶν τούτων αἰτιῶν. ᾿Βπειδὴ δὲ αὐὖ- 
τοσοφία ὁ Χριστὸς ἐστέ, σοφὸν ἐροῦμεν τὸν χατὰ μετ- 
οχὴν Χριστοῦ, χαθὸ σοφία ἐστὶ, τετελειωμένον. Ὁ 
δὲ συνετὸς νοεῖται χατὰ ἀπαρτισμὸν τῶν ἐν ἡμῖν τῆς 
συνέσεως σπερμάτων. Ὁ δὲ ἐπιστήμων, κατὰ τὸ ἐμ- 
περιειληφέναι τὰ ἀναγχαῖα el; μαχαριότητα θεώ- 
ρήματα, μετὰ τοῦ ἤδη ἑχτικῶς καὶ παγίως συν- 
ἐχειν (55). ἐν ἑαυτῷ. Πὔρομεν δὲ ἐν τῇ ᾿Εξόδῳ τὸν 
χρηματισμὸν λέγοντα περὶ τῶν ἀρχιτεχτόνων, Ἐμ- 
πλήσω αὐτοὺς Πνεῦμα θεῖον συνέσεως καὶ ἐπιστήμης. 
Διὰ τοῦτο, οὐαὶ τῷ μὴ ἀνατιθέντι τὴν αἰτίαν τῆς συν - 
ἐσεως xal τῆς ἐπιστήμης Θεῷ. Μηδεὶς οὖν ἑαυτῷ 
λαμδανέτω τὰ τηλικαῦτα, μήτε (56) ἐπιστήμονα 
ἑχυτὸν, μήτε συνετὸν λέγων, μήτε σοφόν. ᾿Επειδήπερ 
3; σοφία ἐπιστήμη ἐστὶ θείων xal ἀνθρωπίνων πρα- 
Ὑμάτων,τῳ ἁγίῳ Πνεύματι τὴν τούτων αἴτίαν ἀνατιθέ- 
τω. Ἐξελεύσεται γὰρ ῥχδδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ, καὶ 
ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναδήσεται. Καὶ ἀναπαύσεται (57) 
ἐπ᾽ αὐτὸ Βνεῦμα θεοῦ, πνεῦμα σοφίας, καὶ συνέσεως, 
xai τὰ ἑξῆς. 


dietur enim virga de radice Jesse, el flos de radice ascendet. Et requiescet. super eum Spiritus Dei, spiritus 


sapienliz, et intellectus *?, etc. 

177. Vxns. 22. Va forles vestri, et qui bibunt vinum, 
eL potentes qui miscent siceram. Lex et eacerdotibus 
mox sancta ingressuris usu vini ac sicere inter- 


177. Οὐαὶ οἱ ἰσχύοντες ὑμῶν, xal ol πίνοντες 
τὸν οἶνον, xat οἱ δυνάσται οἱ χιρνῶντες τὸ σί- 
χερα. Kal τοῖς ἱερεῦσιν ἀπαγορεύει Ó νόμος, εἶσερ- 


dicit 1ι, et iis quoque qui vocantur Nazareei, ut di- ( χομένοις εἰς τὰ ἅγια, οἴνῳ καὶ σίχερα κεχρῆσθαι (58)" 


cotum est in Numerorum libro, hoc modo : Locutus 
est enim Dominus ad Moysem, dicens : Loquere filiis 
]srael, et dices ad eos : Vir aut mulier qui magnopere 
vovertt votum purificandi puritatem Domino, a vino 
et sicera temperabít 13, Et in Proverbiis Salomon ait: 
Potentes iracundi sunt, vinum non bibant, ne bibentes 
obliviscantur sapientiz 18, Nam divini verbi admi- 
nistros, ac eos quibus hoi:inum concredita est 
cura, prorsus ab iis que mentem perturbant, absti- 
nere par fuerit. Posteaquam enim multum introierit 
meri, quasi tyrannus quidam ad arcem ascendit, at. 
que nihil non iniquum imperans, a summo vertice 
irrequietos in anima tumultus excitat. Imo ralione 
ipsa in servitutem primum redacta, omnem concin- 
nitatem ex disciplina ortam confundit perturbatque, 
et risus indecoros, vocem turbulentam, procaces 
iras, cupiditates effrenatas, stimulum ac furorem ad 
omnem iniquam voluptatem provocantem exsusci- 


9 [ Cor. 1, 24. 89 Exod. xxxi, 8. ?? gai. xr, 1, 2. 
αἰτίων. Ibidem editi, ἐπεὶ δέ, At mss. sex, ἐπειδὴ 


(55) Nostra editio, συνέχει. Αἱ "terque Combef. 
el alii qualuor mss., συνέχειν. 

(56) In editis et in Reg. tertio legitur, μηδέ" in 
aliia vero codicibus, μήτε. Haud procul editi et 
unus ms., ἐπειδὴ 4. Alii quinque mss., ἐπειδήπερ 8. 
Subinde editi, ἀνατίθεται, haud recte. Libri antiqui, 
ἀνατιθέτω, et ita legit interpres. 

(97) Sic codices quinque, Editi vero et unus co- 


D 


xai τοῖς χαλουμένοις Ναζιραίοις, ὡς εἴρηται ἐν τοῖς 
᾿Αριθμοῖς, τοῦτον τὸν τρόπον: Ἐλάλησε γὰρ Κύριος 
πρὸς Μωῦσῆν, λέγων" Λάλησον τοῖς υἱοῖς 'Ic- 
ραὴλ, καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτούς" ᾿Ανὴρ fj γυνὴ, ὅς 
ἂν μεγάλως εὔξηται εὐχὴν ἀφαγνίσασθαι ἀγνείαν 
Κυρίῳ, ἀπὸ οἴνου xal σίχερα ἀγνιθήσεται. Καὶ 
ἐν ταῖς Παροιμίαις δ᾽ Σολομών. φησιν" Oi δυνάσται 
θυμώδεις εἰσὶν, οἶνον μὴ πινέτωσαν (59), ἕνα μὴ 
πιόντες ἐπιλάθωνται τῆς σοφίας. Πρέπει γὰρ τοῖς 
θεραπευταῖς τοῦ θείου λόγου, χαὶ τοῖς τὴν τῶν ἀνθρώ- 
Tuy ἐπιμέλειαν ἐγχεχειρισμένοις, πάντη ἀπέχεσθαι 
τῶν ἐμποιούντων θόλωσιν τῷ ἡγεμονιχῷ. ᾿Επειδὰν 
γὰρ πολὺς εἰσπέσῃ ὁ ἄνγρατος, οἷόν τις τύραννος ἐπὶ 
τὴν ἀχρόπολιν ἀναδραμὼν, ἀπὸ τῆς ἄχρας χορυφῆς 
ἀσιγήτους θορύδους ἐμποιεῖ τῇ ψυχῇ, οὐδενὸς παρα- 
νόμου φειδόμενος ἐπιτάγματος: ἀλλ᾽ αὐτὸν δουλωσά- 
μενος πρῶτον τὸν λογισμὸν, πᾶσαν τήν τε lx παι- 
δεύσεως ἐνυπάρχουσαν διαχόσμησιν συγχεῖ καὶ χατ- 


"Ley. x, 9. 7? Num. vi, 1-3. 18 Prov. xxxi, 4, 5. 
dex ἐπσναπαύσεται. Ibidem editi, ἐπ’ αὐτῷ. At ve- 
teres libri ita inter se dissentiunt, ut in tribus uti 
apud LXX legatur, ἐπ’ αὑτόν" in aliis vero tribus 
ἐπ᾽ αὐτὸ, ἄνθος videlicet. 
(58) Antiqui tres libri, μὴ κεχρῆσθαι, inepte. 
(59) Codex unus, πιέτωσαν. Aliquanto post mes. 
quatuor, τοῖς τήν. Editi, τοῖς. Subinde edili, πάντα 
πέχεσθαι. At uterque Combef. et alii quatuor mss., 


411 


αράσσει, γέλωτας χινῶν 
θορυδώδη, ὀργὰς προπετεῖς, ἐπιθυμίας ἀχαλινώτους, 
οἴστρον καὶ μανίαν ἐπὶ πᾶσαν παράνομον ἡδονήν. 
Διὰ τοῦτο μὴ πινέτωσαν (61) οἱ δυνάσται οἶνον, εἴτε 
οἱ ἀρχήν τινα πεπιστευμένοι, καὶ δημοσίων πραγμά- 
των οἰκονομίαν" εἴτε οἱ διὰ τὴν ἀχμὴν τῆς ἡλικίας 
ἐν δυνάμει ὄντες σωματιχῇ. Ol γὰρ τοιοῦτοι, φύσει 
τυγχάνοντες πρὸς τὰς ὀργὰς (62) εὐερέθιστοι, ἐπει- 
δὰν xai τὸ τοῦ οἴνου προσλάδωσιν ἔξαμμα, οἷόν τινα 
φλόγα ἀφθόνῳ χορηγίᾳ τῆς χαιομένης ὕλης ἐπὶ τὸ 
μέγα ἐξαίρουσιν. ᾿Επεὶ δὲ Ὁ μὲν ἐλάχιστος συγ- 
Ὑνωστός ἔστιν ἐλέους " δυνατοὶ δὲ δυνατῶς ἐτα- 
σθήσονται᾽ διὰ τοῦτο οὐαὶ τοῖς ἰσχύουσιν ἀπὸ τῆς 
τοῦ οἴνου βλάδης χαὶ τοῦ σίκερα. "D γὰρ πολὺ παρ- 
ἔθεντο, περισσότερον ἀπαιτήσουσιν αὐτόν. 

178. Et οὖν ἐγχεχείρισταί σοι οἰχονομία μυστη- 
ρίων, λόγος σοφίας, δύναμις γνώσεως " σὺ δὲ otv 
βεδαπτισμένην τὴν ψυχὴν περιφέρεις " πῶς οὐχὶ δι- 
καίως ὀδύρεταί σε ὁ προφήτης ; Ὅτι ἔχων ἰσχὺν 
πνευματικὴν, ἀσθενῆ αὐτὴν ποιεῖς τῇ ἁμετροίᾳ τοῦ 
οἴνου. Καὶ ὁ (63) ὁποιῳδήποτε πάθει τῆς ψυχῆς χε- 
χρατημένος, οἱονεὶ εἰς μέθην ἐναχθεὶς κατὰ τὴν ἐγ- 
γενομένην αὐτῷ ὑπὸ τοῦ πάθους ἔχστασιν, πίνειν 
οἶνον λέγεται, καὶ χιρνᾷν ἑαυτῷ alxspa: ὕπερ ἐρμη- 
νευόμενον ἔγνωμεν μέθυσμα" τὸ γὰρ ἀπαραχολούθη- 
τὸν ὁμοίως καὶ ἀπὸ λύπης, xat ἀπὸ φόθου, καὶ (64) 
ἡδονῆς, καὶ ἐπιθυμίας ἐγγίνεται τῇ ψυχῇ, τοῦ Ào- 
γισμοῦ χεχρατημένου ὑπὸ τοῦ πάθους" ὥστε ἡμεῖς 
οἱ δυνάσται, ol τὴν προστασίαν τοῦ λαοῦ ἐγχεχειρι- 
σμένοι, χἂν ἐπὶ ποσὸν ὑπὸ τοῦ πάθους χρατώμεθα, 
xal δοκῶμεν αὑτὸ (05) χαταχιρνῶντες τῷ λογισμῷ, 
χαλινοῦν τῷ λόγῳ καὶ ἑπέχειν, οὐκ ἔξω ἑσμὲν τοῦ 
ταλανίζεσθαι ἐπὶ τοῖς τοιούτοις, Μέθη γὰρ δεινὴ, 
φιλοδοξία (66), καὶ φιλαρχία. Δεινὸν μέθυσμα φθό- 
νος, δεινὸν ἡ ὑπόχρισις, καὶ dj τοῦ πλησίον καταλαλιά" 
οἷς μεθυσθεῖσα ἡ ψυχὴ ἐπιλανθάνεται τῆς σοφίας" 
Οὐδὲν γὰρ οὕτω συγχεῖ τὰ ἀπὸ σοφίας θεωρήματα, 
ὡς τοῦτο τὸ πάθος καὶ πᾶσα ἁμαρτία. Πῶς δὲ ὁ ἔχων 
φοφίαν θυμώδης ἐστίν ; “Ὅτι οὔπω τὸν ἀπαθῆ λέγει, 
ἀλλὰ τέως περὶ τοῦ μετριοπαθοῦς διαλέγεται, Καθὰ 
xai ἐν ἑτέροις λέγει" ΓΑφρὼων αὐθημερὸν ἐξαγγέλ- 
λει ὀργὴν, σοφὸς δὲ ταμιεύεται χατὰ μέρος. Τὲ- 
ταμιευμένως οὖν τὴν ὀργὴν προφέρειν λέγει τὸν λό- 
γισμῷ (67) ἡνιοχοῦντα τὸ πάθος, χαθ᾽ ὃ εἴρηται" 
Ὀργίζεσθε xal μὴ ἁμαρτάνετε. 'O δὲ Κύριος τὰ 
τελειότερα διατάσσων, φησὶν ἐχτεμεῖν χαθόλου τὸ 
πάθος, οὐχὶ χολάζειν χελεύει. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


(00) ἀπρεπεῖς, φωνὴν À tat. Quamobrem non bibant vinum potentes, ne- 


418 


que ii quibus principatus quidam, aut rerum 
publicarum adininistratio concredita est, neque 
ii qui ob elatis vigorem corporeis viribus pollent, 
Enimvero qui sunt ejusmodi, utpote suapte natura 
ad iras proni, postquam fomes etiam vini et ἱποὶ- 
tamentum accessit, suppeditata abunde materia, 
que apta est ustioni et idonea, velut. flammam 
quamdam ia sublime attollunt. Quoniam autem : 
Exiguo conceditur misericordia; potentes vero po- 
tenter tormenta patientur 15. idcirco νῷ fortibus ob 
&cceptum a vino et a sicera detrimentum. Cui 
enim multum traditum est, amplius ab ipso re- 
poscetur 1. 


178. Itaque, si commissa tibi sit mysteriorum 
dispensatio, sermo sapientie, facultas scientie, tu 
tamen animum vino immersum circumferas, nonne 
jure optimo te deflet &c lamentatur propheta? Nam 
cum penes te sit vis spiritualis, eam vini intempe- 
rentia reddis imbeoillem. Et qualicunque tandem 
succubuerit quis perturbationi anime, is lanquam 
in ebrietatem inductus, per hanc mentis alienatio- 
nem ex vitio ortam, bibere vinum, et sibi siceram 
miscere dicitur : quod nomen novimus si interpre. 
temur ebrietatem significare. Nam ratione vitiosis 
affectibus 809 inserviente, pari modo et tristitia; 
et timor,et voluptas, et cupiditas, ineptias ac stupi- 
ditatem in anima procreant. Nos itaque potentes, 
qui populo sumus praefecti, si vel minimum vitio 
succumbamus, licet rationis tempecámentum adhi- 


C bentes,vitium ratione frenaro ac imhibere videamur, 


nihilominus tamen ob hujusmodi causas dicimur 
miseri. Nam glorie vane cupido et principatus stu- 
dium, gravis ebrietas est. Gravis temulentia est in- 
vidiu, Rypocrisis et ea que adversus proximum flt 
obtrectatio : quibus malis inebriata anima oblivisci- 
tur sapientis. Nihil enim sic obturbat et confundit 
contemplationem sapientie, ut vitium illud, ac peo- 
catum omne. Quo autem pacto sapiens fuerit ira- 
cundus? Quia nondum de eo loquitur, qui affectibus 
Bil prorsus immunis, sed hactenus de eo disserit, 
cujus affectus exstant mediocres. Quemadmodum et 
alibi dicit : Insipiens eadem die prodit iram 18; sapiens 
vero eam reservat per parles 11. Itaque qui ratione 
cupiditatem ao vitium frenat, ab eo iram parce 


D et moderate proferri dicit; sicut scriptum est ; 


Irascimini et nolite peccare 18. Dominus autem qui jubet perfectiora 19, ait vitium illud esse penitus ab- 


scindendum, non temperandum ac castigandum. 


τὸ Sap. vi, 7. "5 Luo. xii, 48. 16 Prov. xit, 16. 7 Prov. xix, 11. 18 Psal. 1v, 5. 


61) Veteres aliquot libri, μὴ πιέτωσαν. 

62) Editi et Reg. primus, πρὸς τὰς ἡδονάς. Alii 
quinque mss8., πρὸς τὰς ὀργάς. Statim Regii primus 
et quartus, προσλάδωσιν ἔξαλμα, acceperint. impe- 
tum : quae soriptura alicui librario cum non ita 
multum placeret, in margine Regii primi sapien- 
ter addidit, ἴσως ἔξαμμα. Et vero ἔξαμμα legi 
oportere ex editis et ex aliis quatuor mss. disci- 
Inus. 


e lllud, κινῶν, ex Reg. quarto additum est. 


19 Mattb. v, 29. 


(63) Ita quinque mss. At in editis eque ac in 
Reg. primo deest articulus. 

(64) Uterque Colb., xai ἀπό. 

(05) Editi, αὐτῷ. At uterque Combef. et alii qua- 
tuor, αὐτό. 

(66) Editi et Reg. primus, xat φιλοδοξία. Illud, 
x«!, in aliis quinque mss. deest. 

(67) Editi et Reg. primus, τὸν λογισμόν. Alii quin- 
que mss,, τὸν λογισμῷ, eum qui rutione frenat, 
oplime. 


49 


179. Vgns. 23. Vx iis qui justificant. impium pro À 


muneribus, et justitiam jusli auferunt. Perspioua est 
haec sententia,que condemnat eos, qui pro tribunali 
gedentes, ob suum in mammonam studium corrum- 
punt judicium rectum, faventque cuilibet ob mu- 
nera accepta *? : qui itidem impium, justum appel- 
lantes, justum injustitie damnant. Ratio enim pecu- 
niarum desiderio preocupata, trutina est, qu: suo 
pondere momentum libre deprimit. Attondamus 
igitur diligentius nobis ipsis,de forte impium quem- 
piam sive hominem, sive sermonem justificemus, 
adducti videlicet ad hos approbandos per collatum 
quoddam in nos beneficium, nequando in miserias 
intentatas incidamus. Vrns. 24. Propter hoc, sicut 
urelur stipula a carbone ignis, εἰ comburetur a flam- 
ma accensa, radix eorum quasi lanugo erit, εἰ flos 
eorum quasi pulvis ascendet. Noluerunt enim. legem 
Domini Sabaolh, sed eloquium sancti Israel irritave- 
runt. Interminatur hec sententia comburendas esse 
pecoatorum radices, ac in lanuginem comminuen- 
dus, floremque ipsorum tanquam pulverem ascen- 
surum. Que nuno inferentur pari ralione ao que 
prius tradita sunt intelligamus. Postquam enim sgu- 
perius disseruit de iis, qui immodico vino usi sunt, 
eosque qui in judiciis munera accipiunt, reprehen- 
dit, nunc eorum radices uli slipulam a carbone ignis 
$10 comburendas esse affirmat. Calamus autem 
planta est radici debili innixa, extima superficie 
levis, intus inanis et vacua : 48 inequaliter reci- 
piens incrementum, frequentibus intercipitur geni- 
culis, quod virtus qua increscit, infirma cum sit, 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


420 


170. Οὐαὶ οἱ δικαιοῦναες τὸν ἀσεδῇ ἕνεχεν δώ- 
ρων, xai τὸ δίχαιον τοῦ δικαίου αἵροντες. Σαφὲς 
τὸ ῥητὸν, καταχρῖνον τοὺς ἐν τοῖς διχαστηρίοις, διὰ 
τὴν πρὸς τὸν μαμωνᾶν φελίαν, ἀφανίζοντας μὲν τὸ 
εὐθὺ τῆς χρίσεως, προστιθεμένους δὲ τῇ δωροδοχίᾳ᾽ 
xal τὸν μὲν ἀσεύῇ δίχαιον ὀνομάζοντας, τὸν δὲ δί- 
χαιοὸν ἐπ᾽ ἀδικίᾳ χαταδικάζοντας. Λογισμὸς γὰρ φι- 
λαργυρίᾳ προειλημμένος τρυτάνη ἐστὶν ἐπὶ τὸ βαρὺ 
τοῦ κανόνος τὴν ῥοπὴν καταφέρουσχ. Ἔπ' μελέστερον 
δὲ ἑαυτοῖς προσέχωμεν, μήποτε ἀσεδῇ τινα ἢ ἄνθρω- 
fov ἢ λόγον διχαιώσωμεν, xavà τὴν πρὸς ἡμᾶς χά- 
ρὶν προσαχθέντες αὐτῶν τῇ συγκαταθέσει, μήποτε 
ὑποπέσωμεν τῷ ἐγχειμένῳ ταλανισμῷ. Διὰ τοῦτο ὃν 
τρόπον χαιθήίσεται χαλάμη ὑπὸ ἄνθραχος πυρὸς, 
xai συγκχυθήέσεται ὑπὸ φλογὸς ἀνημμένης (08), 
à ῥίζα αὐτῶν ὡς “χνοῦς ἔσται, καὶ τὸ ἄνθος αὖ- 
τῶν ὡς κονιορτὸς ἀναδήσεται. Οὐ γὰρ ἠθέλησαν 
τὸν νόμον Κυρίου Σαδαὼθ, ἀλλὰ τὸ λόγιον τοῦ 
&ylou ᾿Ισραὴλ παρώξυναν. ᾿Απειλεῖ ὁ λόγος σογ- 
καυθήσεσθαι τὰς ὁίζας τῶν ἁμαρτωλῶν, καὶ εἰς 
χνοῦν (69) λεπτοποιηθήσεσθαι, καὶ τὸ ἀνθος αὐτῶν ὡς 
κονιορτὸν ἀναθήέσεσθα,. ᾿Αχολούθως τοῖς προαποδεδο- 
μένοις νοήσωμεν τὰ ἐπαγόμενα. Περὶ γὰρ τῶν οἵνῳ 
χεχρημένων ἀμέτρως ἐν τοῖς κατόπιν διαλεχθεὶς, xal 
τοὺς τὰ δῶρα λαμῦαάνοντας ἐν ταῖς χρίσεσι διαδάλ- 
λων (70), νῦν συγχκαυθήσεσθαι τὰς ῥίζας αὐτῶν λέ- 
γει, ὧς καλάμην ὑπὸ ἄνθρακος πυρός. Ἔστι δὲ ὁ 
χάλαμος φυτὸν ἐπὶ ἀσθενοῦς τῆς ῥίζης βεθδηχὸς, 
λεῖον μὲν τὴ» ἕξωθεν ἐπιφάνειαν, διάχενον δὲ τὰ 
ἔνδον, ἀνώμαλον δὲ τὴν αὔξησιν, γόνασι πυχνοῖς 
διειλημμένον, διὰ τὸ ἀσθενῆ οὖσαν τὴν δύναμιν, ὑφ᾽ 


plantam istam rmodo plano et equali augere non C ἧς (71) αὔξετα!, μὴ δύνασθαι ὁμαλῶς αὐξῆσαι τὸ 


possit, sed intermedie cujusdam, stabilitatis indi- 
geat. Quapropter perflcitur geniculum tuum, cum 
. virtus illa quiescit. Nam ubi paululum emersit, ex- 
inde subsidit, sicque longiore mora geniculum effi- 
cit. Deinde rursum vis illa geniculo tanquam basi 
quadam ac fundamento usa, se rursum exeril; et 
dum ita semper interquiescit, plantam absolvit. Ta- 


80 Reg. virt, 3. 


(68) Hio editi et mss. inter se plane consentiunt. 
Nam veteres illi quos Duceus et Combefisius contu- 
lere libri non secus ac nostri habent, φλογὸς ἀνημ- 
{ένης, flamma accensa. Quare errasse videtur Nobi- 
ius, cum apud Basilium perinde atque apud Proco- 

ium legi affirmavit, φλογὸς ἀνειμένης, flamma reso- 
uta. Equidem, ut verum fatear, si liceret sequi qua 
meliora videntur, libentius legerem, ἀνειμένης, re- 
soluta, quam ἀνημμῖνης, 1ccensa; nec enim dif(itebor 
vocem ἀνειμένης voce ἀνημυένης hoc loco mihi vi- 
deri longe commodiorem. Ait enim non ita multo 
post interpres, carbonum esse πῦρ γεῶδες, hoc est, 
ignem lerrestrem, qui post flamma transitum, ut 
ipse loquitur, in crassiore materia remanet. Flam- 
mam autem que transit, et oui successit πῦρ γεῶδες, 
hoc est, ignis terrestris el crassior, constat non pro- 
prie amplius vocari posse ἀνημμένην, accensam, sed 

otius dici debere ἀνειμένην, resolutam, et, ut ita 
icam,ezxstinctam. Utut hac sunt, nihil in contextu, 
reclamantibus omnis generis libris, ausus sum 
mutare. Addam duntaxat, ut apud Procopium, ita 
apud LXX, ἀνειμένης legi. Ibidem, ut in editis et 


φυτὸν, ἀλλα δεῖσθαί τινος ἀναπαύσεως ἐν τῷ μεταξύ" 
διὸ xal τὸ γόνυ ἀποτελεῖται τῇ ἐνηρεμήσει τῆς δυ- 
νάμεως (72). Ὅταν γὰρ μικρὸν προχύψῃ, εἶτα ἵστα- 
tdi, χαὶ οὕτω τῇ ἐπιπλεῖον ἐπιμονῇ τὸ γόνυ ἀποτε- 
Asi, Εἴτα πάλιν οἷον βάθρῳ τινὶ καὶ θεμελίῳ τῷ 
γόνατι κεχρη μένη, ἧ δύναμις πάλιν προχύπτει, xal 
οὕτως ἀεὶ ἀναπαυομένη ἀποτελεῖ τὸ φυτόν. Τοιοῦτοι 


.in quatuor mss. perinde atque apud Procopium ct 


apud LXX legitur, oc χνοῦς ἔσται, ut. lanugo erit, 
Boriptum reperitur in aliis duobus mss. et. apud 
Eusebium, ὡς χοῦς ἔσται, ut pulvis erit. 

(69) Hic rursus quidam mss., elc χοῦν. Alii oum 
editis, εἰς γνοῦν. 


D ; (70) Editi et. unus ins., διαδάλλων. Alii tres, δια- 
χὰ 


ὦν, ubi Reg. primus et Rug. tertius prima manu 
habent, διαλαδιόν, corrupte. 

(71) Ita ms. nostr'. Editi vero, ἀφ’ ἧς. 

(72) Illa, διὰ xal τὸ γόνυ ἀποτελεῖται τῇ ἐνηρεμή- 
σει τῆς δυνάμεως, dum ita verteret interpres. Ob hoc 
etiam geniculum iribuit. illi natura supplendo de fe- 
ctui virium, procul dubio vocem ἐνηρέμησις hic pro 
voce ἔρημία sumi arbitrabatur. Nam voce ἐρημία 
defectum atque destitutionem significari qui non 
novit, Grecarum litterarum penitus rudis sit ne- 
cesse est. Sed sua talsus est opinione. Nam ab ἦρε- 
psiv, quod est quiescere, voz ἐνηρέμησις desumi 
constat. Hoo igitur dicit, scriptor, geniculum per- 
fici, cum glutinosa quedam virtus paulo diutius 
eodem in loco immoratur, et quiescit. 


4231 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. V. 


δὲ ol ἀπὸ τῶν τοῦ κόσμου τούτου πραγμάτων γνώ- À les sunt, qui ex hujus mundi rebus illustres ev&- 


ρίμοι, ἐπὶ σαθρᾶς βεδηχότης τῆς βάσεως, διάχεχοι 
τὸν ἔσω ἄνθρωπον, tfj ἀνωμαλίᾳ τῶν τοῦ κόσμου 
τούτου πραγμάτων συζῶντες. Ad τοῦτο ὃν τρόπον 
χαυθήσεται χαλάμη ὑπὸ ἄνθραχος πυρὸς, οὕτω φησὶ 
χαταφλεγήσεσθαι τὰς ῥίζας αὑτῶν ὑπὸ φλογὸς ἀνημ- 
μένης, 

480. ᾿Ανθραξχ δέ ἐστι πῦρ γεῶδες, μετὰ τὴν τῆς 
φλογὸς πάροδον τῇ παχυτέρᾳ ὕλῃ ἐναπομεῖναν" ᾿Επεὶ 
οὖν οἱ ἐμπαθῶς ζῶντες οἰκεῖον ἔχουσι τὸ τῶν πα- 
θῶν πῦρ, ὡς ὁ πλούσιος ἔνδον εἶχε τὴν αἰτίαν τὴν 
χαταφρύσσουσαν αὐτὸν τῷ δίψει, διὰ τοῦτο τοῖς πί- 
νουσι τὸν οἶνον ἀπειλεῖ ὡς οἰνόφλυξι τὸν Ex. τῆς χαύ- 
σεως ἀφανισμὸν. ᾿Επειδὴ δὲ xal ἕνεχεν δώρων τὸ 
δίκαιον διαστρέφουσι, χαὶ τὴν ῥίζαν αὐτῶν συγχαυ- 


dunt ac conspicui : quippe putri fundamento ηἰχὶ, 
et juxta interiorem hominem vacui, inter munda- 
narum rerum inconstantiam ac inequalitatem vi- 
tam suam iraducunt. Eam ob causam, quemadmo- 
dum uretur stipula ἃ carbone ignis, ita radices 
eorum a flamma accensa affirmut combustum iri. 


180. Est autem carbo ignis, quasi terrestris ao 
spissior, qui post materie transitum in crassiore 
materia remanet. Quoniam igitur ii qui inter turbu- 
lentosanimiaffecLus vivunt,perturbationum euarum 
habent ignem peculiarem, quemadmodum et dives 
ille intrinsecus habebat causam, qus per sitim ip- 
sum incendebat, idoirco vinum bibentibus uti vino- 
lentis extremum per flammam exitium comminatur. 


θήσεσθαί φησιν ὑπὸ φλογὸς ἀνημμένης" ῥίζαν λέγων p Sed quia propter munera etiam jus pervertunt, ait 


τὴν φιλαργυρίαν δηλονότι, περὶ ἧς xal ὁ ᾿Απόστολος 
ἀπεφήνατο, ὅτι Ῥίζα πάντων τῶν χαχῶν ἐστιν ἣ 
φιλαργυρία. ᾿Απὸ δὲ τοιαύτης ῥίζης ὁποῖον τὸ ἄνθος 
εἰχὸς ἀναδαίνειν, ἢ χονιορτῷ παραπλήσιον, ἀστάτῳ 
φύσει xal σχεδαννυμένῃ εἰς ἀέρα ; Ἢ μήποτε, ὥσπερ 
ὃ κονιορτὸς ἐμποδίζων ταῖς ἀναπνοαῖς, ἐπιδουλεύει 
ἡμῶν τῇ Qui οὕτω xal τὰ τῆς φιλαργυρίας ἄνθη, 
αἱ πλεονεξίαι, αἱ ἀδικίαι, τὸ ψεῦδος, αἱ συκχοφαντίαι, 
τὰ ἄλλα ὅσα τῆς πονηρᾶς ῥίζης ἐστὶ βλαστήματα, 
ἀναιρετιχὰ τῆς ζωῆς ἡμῶν ἐστι, τῇ καθαρότητι τοῦ 
πνεύματος ἐμποδίζοντα. Σφύδρα ὃὲ παρατετηρημένως 
οὐχ εἶπε, Καὶ ὁ καρπὸς αὐτῶν, ἀλλὰ, Τὸ ἄνθος 
αὐτῶν. ᾿Ατελῆ γὰρ τὰ τῆς καχίας βλαστήματα, ἐν 
αὐτῇ τῇ βλαστήροει, xai τῷ πρώτῳ ἄνθει ἀφανιζό- 
μενα. εἶδον γὰρ τὸν ἀσεδῆ ὑπερυψούμενον, 
xal παρῆλθον, xal ἰδοὺ οὐκ ἦν. 'O μὲν οὖν δίκαιος, 
ὡς τό ξύλον ἐστὶ τὸ πεφυτευμένον παρὰ τὰς διεξ- 
ὁδους τῶν ὑδάτων, διηνεχεῖ τῇ ἐπιῤῥοῇ τῆς ζωῆς 
χαιαρδόμενος" τοῦ δὲ ἁμαρτωλοῦ ἡ ῥίζα συγχαυθή- 
σεται, Kal τὸ ἄνθος ὡς 
Διότι οὐκ ἤθέλησαν τὸν νόμον Κυρίου (73) Za- 
6250, ἀλλὰ κὸ΄ λόγνεν-«ἐοὔ ἁγίου ᾿Ισραὴλ παρ- 
ὠξαναν,;ς “Νόμον καὶ λόγιον διαφόρους λέγει προσ- 
ηὐορίας Κυρίου, Διὰ τοῦτο ὡς περὶ ἐμψύχου τοῦ 
λογίου ὁ προφήτης nsi Τὸ λόγιον Κυρίου παρώξυ- 
ναν. Νόμος γὰρ ζῶν καὶ Λόγος Θεοῦ ὁ μονογενὴς Υἱὸς 
(74), δι᾽ οὗ τὰ πάντα. 

484. Καὶ ἐθυμώθη ὀργῇ Κύριος Σαδαὼθ ἐπὶ τὸν 
λαὸν αὐτοῦ, καὶ ἐπέθδαλε τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπ᾿ 
αὐτοὺς, xal ἐπάταξεν αὐτοὺς. Καὶ παρωξύνθη 


χονιορτὸς ἀναδήσεταιο-. 


radicem ipsorum esse comhurendam a flamma ao- 
censa; radicem videlicet appellans avaritiam,de qua 
et Apostolus hano sententiam tuliv: Radix omnium 
malorum est avarilia *!. Qualem autem florem veri- 
simile est ub hujusmodi radice emergere, nisi simi- 
lem pulveri suapte natura instabili et in aera effuso? 
Aut forte, quemadmodum pulvis respirationem im- 
pediens, vitse nostre molitur insidias ; ita et avari- 
tis flores, inexplibilis pecuniarum cupiditas, inju- 
stitie, mendacium, calumnie, et alia quecunque 
radicis prave germina sunt, vitam nostram penitus 
tollunt, cum spiritus munditiam prepediant. Cetee 
rum prudenter admodum non dixit : Et fructya eo- 
rum, sed, Flos eorum. Nam imperfecta manent ne- 
quitie germina, et simulatque germinare ac primum 
florere ceperint, marcescunt. Vidé-enim impium 
superexaltatum : et transivi, εἰ ecce non erat **. Et 
quidem justus veluti lignum, secundum decursus 
aquarum consiturm5 continuo vite allapsu irriga- 
tur sed o6nmiburetur peccatoris radix, Et flos ut pul- 
vis ascendel. Nam noluerunt legem Domini Sabaoth 
sed eloquium sancti [srael exacerbaverunt. Legem et 
eloquium appellat diversa Domini nomina. Eam ob 
rem propheta de ejusmodi eloquio tanquam ani- 
mato ait : kloquium Dei irritaverunt. Est enim lex 
viva Verbum Dei, unigenitus Filius, per quam facta 
sunt omnia **. 


181. Vgns. 25. Et indignatus est ira Dominus Sa- 
baoth $11 adversus populum suum,et immisit manum 
$uam super eos, et percussit eos, Et exacerbati. sunt 


τὰ ὅρη, xol ἐγενήθη τὰ θνησιμαῖα αὐτῶν ὡς xo- D montes, et facta sunt. morticina eorum sicul. stercus 


vola ἐν μέσῳ ὁδοῦ. Kal ἐν πᾶσι τούτοις οὐχ 
ἀπεστράφη ὁ θυμὸς αὐτοῦ, ἀλλ᾽’ ἔτι ἡ χεὶρ (75) 
ὑψηλή. Ἡ τῶν ἰσχυόντων xxl. τῶν δυναστῶν ἁμαρ- 
tla ὁδὸν ἐποίησε τῇ ὀργῇ τῇ κατὰ τοῦ λαοῦ χινουμένῃ 
παρὰ Κυρίου. Διὰ τοῦτο πρότερον τὸ, Οὐαὶ οἱ 
ἰσχύοντες ὁμῶν, xal οἱ δυνάσται' ἔπειτα’ Καὶ ἐθυ- 


in medio viz. Εἰ in omnibus his non est aversus furor 
ejus, sed adhuc manus excelsa. Fortium potentium- 
que peccatum ire a Domino adversus populum com- 
mole viam patefacit. Quamobrem priore loco dixit : 
Vie forles vestri et. potentes; deinde subjungit : Et 
indigualus est ira Dominus adversus populum suum, 


δι [ Tim. vi, 10. 52 Psal. xxxvi, 35, 30. ** Psal. 1, 3. ** Joan. 1, 3. 


(73) Editi, νόμον τοῦ Κυρίου. At Sex mss., νόμον 
Κυρίου. 

Ἵ 4) Veteres aliquot libri, Λόγος Θεοῦ, ὁ μονογενὴς 
θεός, Verbum Dei, unigenitus Deus. Editi, Λόγος 


Θεὸς, ὁ Μονογενὴς Θεοῦ, Verbum Deus, Unigenitus 
Dei. At Reg. secundus ut in contextu. 

(75) Editi, ἀλλ᾽ ἔστιν ἣ χεὶρ αὐτοῦ, Αἱ mss. quin- 
que ita, ut edidimus. 


? 


493 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


424 


cum videlicet et ipse ad exemplum prefectorum A μώθη ὀργῇ Κύριος ἐπὶ τὸν λαὸν αδτοῦ, δηλονότι 


versaretur in peccatis, essetque dignus, qui flagella 
furoris ac ire Domini pateretur. Est autem furor 
quedam sanguinis circa cor ebullitio, 8 quopiam 
veluti tumore ex humorum vaporatione circa cor 
concreto, nomen sortitus; ira vero est appetitus vin- 
dicte. Itaque furor velociter commovet affectum ; 
ira vero firmiorem ac perseverantem ,trislitie ex- 
pletionem indicat. Credere quidem pium fuerit ac 
religiosum, de Deo neutrum proprie dici : sed he 
voces figurate suntet translate. Non enim pertur- 
batio ulla in Deoest, neque adventitia ulla qualitas 
cadere potest in ejus essentiam. Verum aetio ejus- 
modi, que in nobis excitatur, appellatur furor. Et 
fortasse severa et gravis castigatio ira dicitur : re- 
prehensio vere, que cogitationes nostras perturbat, 
furor nuncupatur. Etenim Deus furore exstimula- 
tus, eos quibus succenset, turbat ac confundit, nec- 
dum ipsos ullo dignatursermone,juxta illud dictum, 
In furore suo conturbabil e05*5. Qui autem casti- 
gantur in ira, hi disciplina censentur digni, prout 
dicitur : Tunc loquetur ad eos in ira sua ὅδ, Qui enim 
ob peccata redarguitur, nondum est castigalus : qui 
autem castigatur, ostendit accedere se jam aliquo 
pacto ad scientiam. Itaque, si castigat ira furor vero 
objurgat, ira furori priestat.Quare et Jeremias : Cor- 
ripe nos, Domine, verumtamen in. judicio et. non in 
furore **. Non enim dixit : Et non in ira; quando- 
quidem correctio, ex judicio profecta, benignior est 
et mitior quam que per furorem et iram adhibe- 
tur. Quisquis enim corripitur in judicio, et a ser- 
mone iliustratur, ex Dei judiciis emolumentum 
percepturus est atque utilitatem, cum nihil peragat 
citra judicium, imo perflcigt omnia cum sano judi- 
cio ; sic ut nec ipsius cogitationes judicii sint exper- 


tes, juxta id quod dictum est : Cogitationes justorum 


judicia **. Et quidem judicii tempore, cum manum 
suam populo injecerit, montes etiam dicuntur esse 
exacerbandi. Nimirum indicat Scriptura ** omnem 
simul concurrere creaturam ad uloiscendum pecca- 
tores. Quemadmodum enim plagarum 'ZEgyptiaca- 
rum tempore ab omni parte eos invadebat bellum,ab 
aere,& terra, ab aqua: sic et modo, cum Dominus 
populo manum suam ad ipsum percutiendum inje- 
cerit. Quin etiam exacerbandi montes sunt, atque 
morticina populi ut stercus per 5122 ignominiam 


καὶ αὑτοῦ, κατὰ μίμησιν τῶν προεστώτων, iv ἁμαρ- 
τίαις γενομένου, xat. ἀξίου ὄντος παθεῖν τὰ ἀπὸ τοῦ 
θυμοῦ xal τῆς ὀργῆς τοῦ Κυρίου. Ἔστι δὲ θυμὸς (76) 
ζέσις τοῦ περὶ χαρδίαν αἵματος, παρὰ τὸ οἱονεὶ ἐξ 
ἀναθυμιάσεως τῶν χυμῶν συνιστάμενον οἴδημα περὶ 
τὴν χαρδίαν ὠνομασμένος" ὀργὴ δὲ ἐστιν ὄρεξις ἀντι- 
λυπήσεως, Ὥστε τὸ μὲν ὀξεῖαν ἔχει τοῦ πάθους τὴν 
χίνησιν, τὸ δὲ μονιμωτέραν καὶ παρατεταμένην ἐμ- 
φαίνέι τὴν ἐπὶ τῇ λύπῃ ἐχπλήρωσιν. "Eni μέντοι 
θεοῦ οὐδέτερον αὑτῶν χλρίως λέγεσθαι εὑσεδές ἐστι 
παραδέξασθαι, ἀλλὰ τροπιχαὶ al φωναί. Οὗ γὰρ πά- 
θσς Θεοῦ, οὐδὲ αὑτῇ τῇ οὐσίᾳ αὑτοῦ συμδεδηχός" ἀλλ᾽ 
à περὶ ἡμᾶς τοιάδε ἐνέργεια θυμὸς προσηγόρευται. 
Καὶ τάχα, ἡ μὲν ἐπίπονος παίδευσις. ὀργή" ὁ δὲ τα- 
ραχὴν ἡμῶν ἐμποιῶν (77) τοῖς λογισμοῖς ἔλεγχος, 
θνμὸς προσηγόρευτα!. Ταράσσει μὲν γὰρ τῷ θυμῷ, 
μηδέπω λόγου ἀξιῶν τοὺς οἷς θυμοῦται ὁ Θεὸς, κατὰ 
τὸ εἰρημένον, ὅτι 'Ev θυμῷ αὑτοῦ ταράξει αὑτούς. 
Διδασχαλίας δὲ ἐν ὀργῇ οἱ παιδευόμενοι ἀξιοῦνται, 
χατὰ τὸ εἰρημένον, ὅτι Τότε λαλήσει πρὸς αὑτοὺς 
ἐν ὀργῇ αὑτοῦ, 'O μὲν γὰρ ἐλεγχόμενος ἐπὶ τοῖς 
ἡμαρτημένοις, οὔπω πεπαίδευται" ὁ δὲ παιδευόμενος, 
ἥδη (78) ἐγγύτητα τινα πρὸς ἐπιστήμην ἐμφαίνει. 
El οὖν παιδεύει μὲν ὀργὴ, ἐλέγχει δὲ θυμὸς, ἀνυσι- 
μώτερον ἡ ὀργὴ τοῦ θυμοῦ. Διὰ τοῦτο xal ὁ ἴερε- 
μίας Παίδευσον ἡμᾶς, Κύριε, πλὴν ἐν χρίσει xoi 
je ἐν θυμῷ, Οὗ γὰρ slms: Καὶ μὴ ἐν ὀργῇ" πλὴν 
χρηστοτέρα & παίδευσις, ἡ ἀπὸ χρίσεως, τῆς ἀπὸ τοῦ 
θυμοῦ xal τῆς ὀργῆς. Ὁ γὰρ ἐν χρίσει παιδευθεὶς, 
φωτιζόμενος ὑπὸ τοῦ λόγου, ὠφεληθήσεται ἀπὸ τῶν 
τοῦ θεοῦ κριμάτων πρὸς τὸ μηδὲν ἀχρίτως πράσ- 
σειν, ἀλλὰ πάντα χρίσει ὑγιεῖ ἐπιτελεὶν, ὥστε καὶ 
αὐτοὺς ἔχειν τοὺς λογισμοὺς κεχριμένους, κατὰ τὸ 
εἰρημένον " Λογισμοὶ δικαίων, κρίματα. Κατὰ μέν- 
“ποι τὸν χαιρὸν τῆς κρίσεως, ὅταρ ἐπιδάλῃ (79) τῷ 
λαῷ τὴν χεῖρά αὐτοῦ, καὶ τὰ ὄρη παροξυνθήσεσθαι 
λέγεται" δειχνύντος “τοῦ λόγου, ὅτι πᾶσα ἡ χτίσις 
συνεπιτίθεται τῇ ἐχδιχέσει τῶν ἁμωρτωλῶν, Ὡς γὰρ 
ἐπὶ τῶν πληγῶν τῶν Αἰγυπτιαχῶν, πανταχόθεν αὐ- 
τοῖς ὁ πόλεμος" ἀπὸ ἀέρος, ἀπὸ γῆς, ἀπὸ ὕδατος" 
οὕτω xal νῦν, ὅταν ἐπιδάλλῃ τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπὶ 
τὸν λαὸν ὁ Κύριος, τοῦ πατάξαι αὐτόν’ xai τὰ ὄρη 
παροξυνθήσεται, τὰ δὲ θνησιμαῖα τοῦ λαοῦ, ὡς xo- 
πρία διὰ τὴν ἀτιμίαν ἐν μέσῳ τῆς ὁδοῦ χείμενα, 
χαταπατηθήσεται. Νόησόν μοι τοὺς ἐν ἁμαρτίαις 


et dedecus in media via jacentia conculcabantur. ἢ γενομένους, ἐναπομείναντας τοῖς πράγμασι τοῦ βίου 


Consideres velim eos qui in peccatis constituti, vite 
hujus immorantur negotiis, atque prooulcantur ab 
adversariis potestatibus : quorum cor cum non du- 
catur poenitentia, affirmat Domini sermo iram non 
esso ab eis avertendam, sed etiamnum manere ma- 
num exocelsam, id est, orectam ad ultionem sumen- 
dam. Quippe manum vocat virtutem vindicern, 88- 

55 Psal: 1, 5. *6 ibid. 51 Jerem. x, 24. 
(76) Editi, θυμὸς μέν. Vocula μέν in nostris sex 


mss. deest. 
(77) Veteres aliquot libri, ποιῶν. 


85 Prov. xil, 5. 


τούτου, xal ὑπὸ τῶν ἀντιχειμένων δυνάμεων χατα- 
πατουμένους, ὧν διὰ τὴν ἀμετανόητον χαρδίαν ὁ λό- 
γος τοῦ Κυρίου φησὶν, οὐκ ἀποστραφήσεσθαι τὸν 
θυμὸν, ἀλλὰ ἔτι μένειν τὴν χεῖρα ὑψηλήν" τουτέστιν, 
ἐπηρμίνην εἷς ἐχδίχησιν, χεῖρα λέγων τὴν κολαστι- 
xiv δύναμιν, κατὰ τὸν Ἰώδ' Χεὶρ γὰρ Κυρίου ἡ 
ἀψαμένη μού ἐστι" καὶ ἐν τούτῳ τοῦ διαδόλοῦ χεῖρα 


89 Sap. v, 18. 


(78) Sic mss. sex. Editi, ὁ δὲ πεπαιδευμένος 


ἢ. 
(79) Editi, ἐπιδάλλῃ. At sex mss., ἐπιθάλῃ. 


425 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VI. 


426 


λέγοντος iv τῷ xatpip τῆς χολάσεως" Οὐ μὴν δὲ, A cundum Job : Manus enim Domini est, quie me te- 


ἀλλὰ ἀπόστειλον τὴν χεῖρά σου, xal ἅψαι τῶν ὀστῶν 
αὐτοῦ. 


482. Τοιγαροῦν ἀρεῖ σύσσημον ἐν τοῖς ἔθνεσι, 
τοῖς μαχρὰν καὶ τοῖς ἐγγὺς, καὶ συριεῖ αὐτοὺς (80) 
ἀπ’ ἄκρου τῆς γῆς. Καὶ ἰδοὺ ταχὺ κούφως ἔρχον- 
ται, Κατὰ μὲν τὸ ῥητὸν δύξει τὴν Ῥωμαϊκὴν δύνα- 
μιν τὴν ἐπὶ (81) τῇ ἐσχάτῃ πολιορκίᾳ ἐπελθοῦσαν τῇ 
Ἰερουσαλὴμ ὁ λόγος προφητεύειν. ᾿Εν ἐχείνῳ γὰρ οἱ 
στρατιωτικοὶ κατάλογοι συνεπληροῦντο, ἔχ τε τῶν 
μαχρὰν ἐθνῶν χαὶ ἐκ τῶν σύνεγγυς, τῶν πεοὶ τὴν 
Συρίαν καὶ ᾿Αρχδίαν, καὶ ἄλλα ἔθνη, ὅσα παρακεί- 
μενα τῇ Ιουδαίᾳ ἐστρατολογεῖτο παρὰ τῶν Ρωμαίων. 
Γὸ μὲν οὖν σύσσημον ἐν τοῖς ἔθνεσιν ἤρθη" τουτέστι, 
τὸ σημεῖον (82) τοῦ σταυροῦ τοῦ ἀναδειγθέντος. Καὶ 
τὰ μὲν ἔθνη ἐπὶ τὴν πίστιν ἐκλήθη, ἡ δὲ ἹΙἹερουσαλὴμ 
τῇ χαταστροφῆ παρεδόθη. Οὕτω δὲ ταχὺ καὶ χούφως 
ἤρχοντο, τοσαύτην ἔχοντες προθυμίαν εἰς τὸ πολε- 
μεῖν, ὥττε xal τῶν τροφῶν ἐπιλανθάνεσθαι, xal 
μηδὲ τὰ σιτηρέσια ἀναμένειν, μηδὲ ἀναπαύσεως 
δεῖσθαι, μηδὲ ἀποτίθεσθαι τὸ τῶν πολεμούντων σχῆ- 
μα. Οὗτοι ὥσπερ στερεὰ πέτρα ἐλογίσθησαν, καὶ τὰ 
ἅρματα αὐτῶν ὡς καταιγίδες * ὅμοιοι λέουσι τὴν 
ἰσχὺν, καὶ σχύμνοις λεόντων τὴν ὅρμήν' ὧν ἡ βοὴ 
ὡς θαλάσσης χυμαινούσης, ὅτε xal οὐδὲν ἄλλο ὁ πο- 
λεμούμενος λαὸς ἑώρα, ἀλλ᾽ ἢ σκότος σχληρὸν ἐπὶ 
τῆς γῆς (83). 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ς΄. 

482". Καὶ ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ οὔ ἀπέθανεν 
'Otlac ὁ βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον (84). Καὶ 
ἀπεστάλη πρὸς μὲ ἕν τῶν σεραφίμ. Πρὸς τοὺς ἀπὸ 
κτίσεως xal καταὐλὴς χόσμου ἁγίους ἀεὶ ἀποστέλ- 


λονται θεῖαι δυνάμεις, τὸ σαϑρὸν τῆς ἀνθρωπίνης: bestiis, QUA 


φύσεως ἐπανορθούμεναι. ᾿Απεστάλη τοίνυν xal πρὸς 
Ἡσαΐαν, ἐπὶ τῷ" wwpühsiv αὐτοῦ τὰς ἁμαρτίας xal 
᾿καθαρίσαω. ᾿ΑἈπεστάλη δὲ, ἐπειδὴ ἤχουσεν ὀδυρομέ- 
᾿ wf τὰς ἰδίας ταλαιπωρίας, xai ὁμολογοῦντος τὴν ἐν 
λογισμοῖς αὐτοῦ ἁμαρτίαν. Εἶπε γὰρ τὸ, Ὦ τάλας 
ἐγὼ, ὅτι κατανένυγμαι *. ὅτι ἄνθρωπος ὦν, xai 
ἀχάθαρτα χείλη ἔχων, ἐν μέσῳ λαοῦ ἀκάθαρτα 
χείλη ἔχοντος ἐγὼ οἰχῶ. Ταῦτα ἔλεγε καὶ ὁ Παῦ- 
λος᾽ Ταλαίπωρος ἐγὼ ἄνθρωπος, τίς με ῥύσεται 
ix τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου ; Εἶτα xai 
αὐτὸς ὡς τυχὼν θείας ἀντιλήψεως ἐπάγει" Εὐχα- 
pito τῷ Θεῷ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἶπε δὲ τὸ, Ὦ 
τάλας ἐγὼ, διορατιχῶς εἰς ἔννοιαν ἐλθὼν τῆς βασι- 


* Job. xix, 21. 9: Job. 11, 5. 


(80) Codex Combefisii recentior, xal συριεῖ «ó- 


οἷς. 

(81) Editi, τὴν ἐπὶ Οὐεσπασιανοῦ ἐν, imperante 
Vespasiano. Αἱ sex mss. ut in contextu. 

(82) ltà mess. Editi, σημεῖον τό, id quod ita red- 
diderut interpres, signum crucis ejus, qni per eum 
declaralus est et. lesignatus. Qua interpretatione 
p olchre admodum sententia prorsus corrumpitur. 

am dubium non est, quin soriptor indicare vo- 
luerit miram illam crucis apparilionem , quam 


PATROL. Ga. XXX. 


tigit 9. Et in ipso loc libro diabolus tempore ocasti- 
gationis de manu loquitur : Nequaquam, sed. mitte 
manum (uam, οἱ tange ossa ejus ?t. 

182. VEns. 26-30. /gitur elevabit signum in na- 
tionibus longinquis et propinquis, el sibilabit eas ab 
extremo lerra. Εἰ ecce ci!o leviter veniunt. Scriptura - 
quidem ad litteram videri possit Romanorum exer- 
citum predicere, qui in extrema obsidione Jeroso- 
lymam invasit. Nam in hoc apparatu indices mili- 
tares complebantur tum ex longinquis, tum ex pro- 
pinquis gentibus, nempe ex iis que circa Syriam et 
Arabiam habitant: quin et alie nationes, quecun- 
que adjacent Jude, a Romanis ad militiam ascri- 
behbantur. Erectum est itaque in gentibus illud 
signum; hoc est, signum crucis que apparuit. Et 
quidem gentes ad fidem accitze sunt : Jerusalem vero 
ruine tradita est et eversioni.Fortasse autem ita cito 
et leviter veniebant, quod erat belli gerendi deside- 
rium quo ducebantur, ut obliviscerentur commea- 
tuum, neque operirentur militare stipendium,neque 
intermissionem ac laxamentum ezposcerent, neque 
exuerent se militari habitu. Jsti quasi solida petra 
habiti sunt, et currus eorum quasi procelle. Erant 
pares leonibus vi, et leonum catulis impetu ; quo- 
rum fuit clamor veluti maris setuantis, quo tem- 
pore populus qui oppugnabatur, nihil aliud nisi. . 
crassas tenebras in terra sparsas cernebat. 


CAPUT VI. üá 


182". Vrns. 1, 6. Et factum est-afmó, quo mor(uus 
est Ozias rez : vidi Dominum Et. missus est ad. me 
unus de seraphim. Semper ἃ prima mundi consti- 
tutione et origige d sanctos mittuntur divin:e po- 
δ᾽ humane nature resarciant infirmi- 
tatem. Missus igitur est etiam ad Isaiam unus, qui 
ab eo auferret peccata, ipsumque expiaret. Missus 
est autem posteaquam (Dominus) eum audivit mi- 
serias suas de(lentetn, peccatumque in sua mente 
reconditum confitentem. Dixit enim (VEns. 5) : O 
miser ego, guia compunclus sum : quia homo cum 
sim, et immunda labia habeam, in medio populi im- 
munda labia habentis ego habito. Hic dicebat et . 
Paulus : Infeliz ego homo, quis me liberabit de cor- 
pore morlis hujus ** ? Deinde eliam hic ipse quasi 
jam consecutus divinum subsidium, addit : Gratias 
ago Deo per Jesum Christum **. Dixit autem illud. 
0 miser ego, postquam regnum Dei qui super solium 


?? Rom. vr', 24. ** ibid. 25. 


Constantino Magno in colo visam fuisse narrat 
Eusebius lib. 1 De vita Const., cap. 28. 

(83) Post heo verba, ἐπὶ τῆς γῆς, nihil invenitur 
&mplius neque in mss. neque in excusis. Quare 
credi merito potest scriptor totum caput non ab- 
solvisse : sed ejus capitis finem in compendium 
duntaxat redegisse. 

(84) Colb. primus, Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου 
ὑψηλοῦ xai ἐπηρμένου. Aliquanto post editi, διὰ 
᾿Ιησοῦν Χριστόν. At sex mss., διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. 


14 


421 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


498 


excelsum et elevatum sedebat, atque mundum adeo Α λείας τοῦ Θεοῦ (B5) τοῦ καθημένου ἐπὶ θρόνου ὕψη- 


vastum gloria sua adimplebat, olare animo per- 
spexisset. 88 ὃ Etenim antequam Deum mente per- 
ciperet, non comperitur dixisse : O miser ego. Nam 
et Abraham ipse, cum Deus sese ipsi ostendit, tum 
dixisse refertur : Ego autem sum terra etl cinis *. 
Similiter etiam et Moyses omni /Egyptiorum sa- 
pientia eruditus *5, et, ut credere par est, hos om- 
nes ingenii dexteritate ac intelligentia exsuperans, 
lingue hesitantia οἱ tarditate laborare se non ad- 
vertebat; sed ubi Dominum oracula edentem au- 
divit, tuno loquendi difficultatem ac lingue tardi- 
talem sensit 95. 

183. Vxns. 6, 7. El in manu sua. habebat carbo- 
nem, quem forcipe tulerat de altari, et. tetigit. os 
meum. Qui hanc interpretatur sententiam animo 
Judaico, dicturus est utique Dominum in aliquo ci- 
vitatis Jerosolymitane loco fuisse visum, in solio 
excelso et elevato sedentem : seraphimque in ejus 
oircuitu stetisse, οἱ sumptum ex holocautomnatum 
ara ignem ori prophete ad labia ejus expurganda 
ab uno geraphim oblatum fuisse. Nos vero qui quee 
in lege memorantur, imaginem esse coelestium et 
umbram credimus,0mnem creaturetum spiritualis, 
tum sub sensus cadentis octum et universitatem 
dumum dicimus; illum vero Dei in omnes princi- 
patum ac dominium dicimus solium elevatum, sera- 
pbim autem, celestes virtutes. Si enim, quod qui- 
dam opinati sunt, duo coli hemispheria alternis 
vioibus se super terram conspicienda prebeant, 
utroque sex partibus tanquam alis quibusdam ad 


λοῦ xal ἐπηρμένου, xal πεπληρωχότος τῆς δόξης 
αὐτοῦ τὸν τηλικοῦτον χόσμον. Πρὶν γὰρ ἐννοῆσαι 
Θεὸν, οὐ φαίνεται εἰπὼν (86) τὸς "Q τάλας ἐγώ, 
Ἐπεὶ καὶ ὁ 'A6paàp, ὅτε ὥφθη αὐτῷ ὁ θεὸς, τότε 
ἀναγέγραπται εἰρηκὼς τὸ, ᾿Εγὼ δὲ εἶμι γῆ καὶ σπο- 
δός. Οὕτω δὲ (87) xal Μιυύσῆς παιδευόμενος μὲν 
πάσῃ σοφίᾳ Αἰγυπτίων, xal ὡς εἰχὸς διαδαίνων πάν - 
τας αὐτοὸς τῇ εὐφυΐᾳ καὶ τῇ συνέσει, οὐχ ἠσθάνετο 
ἑαυτοῦ ἰσχνοφώνου fj (88) βραδυγλώσσου - ὅτε δὲ 
ἤκουσε τοῦ χρηματίζοντος, τότε τῆς ἀφωνίας αὐτοῦ 
xal τῆς περὶ τὴν γλῶσσαν βραδύτητος σθετο. 


483. Καὶ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ εἶχεν ἄνθραχα, ὃν 
τῇ λαδίδι ἔλαδεν ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου, καὶ 
ἥψατο τοῦ στόματός μου. Ὁ μὲν ᾿Ἰουδαϊχῶς ἐξ- 
ἡγούμενος τὸ ῥητὸν, ἐρεῖ, ὡς ἄρα ὁ Κύριος ἑώραται 
ἐπὶ τῷ χατὰ Ἱερουσαλὴμ τόπῳ, καθήμενος ἐπὶ θρό- 
νου ὑψηλοῦ xai ἐπηρμένου͵ καὶ τὰ σεραφὶμ κύχλῳ 
αὐτοῦ ἑστηχότα' xal ix τοῦ θοσιαστηρίου τῶν ὁλο- 
καυτωμάτων τὸ πῦρ ληφθὲν παρὰ τοῦ σεραφεὶμ 
προσηνέχθη (89) τῷ στόματι τοῦ προφήτου, εἰς xa- 
θαρισμὸν τῶν χειλέων αὐτοῦ. ἹΙμεῖς δὲ οἱ πεπιστευ - 
χότες, ὅτι ὑπόδειγμά τι xal σκιὰ (90) τῶν ἐπουρα- 
νίων ἐστι τὰ χατὰ τὸν νόμον, οἶχον μὲν λέγομεν τὸ 
σύμπαν σύστημα τῆς νοητῆς xai αἰσθητῆς χτίσεως" 
θρόνον δὲ ἐπηρμένον τὴν ἐπὶ πάντων ἀρχὴν xal 
δεσποτείαν τοῦ Θεοῦ" σεραφὶμ δὲ τὰς ὑπερχοσμίους 
δυνάμεις. Εἰ γὰρ, ὅπερ ἐφαντάσθησάν τινες, τὰ δύο 
τοῦ οὐρανοῦ ἡ μισφαίρια ἀνὰ μέρος ὁπὲρ γῆς φαινό- 
μενα, ἕξ μέρεσιν ἑκατέρων, οἱονεί τισι πτεροῖς, πρὸς 


velocem motum utente, qui fleri potest ut missa sit C τὴν ὀξεῖαν (91) κίνησιν κεχρημένων, πῶς ἐπεστέλ- 


harum altera, aut ab alia avulsa, quandoquidem 
continua est coli natura? Verum, ut ceperam di- 
cere, virtutes coelestes propter Sümmam suam san- 


ctimoniam habite sunt dignae, que throtre proximo . 


astarent ; quarum una venit ad prophetam. Quem- 
admodum enim Deus omnium gubernator ad homi- 
num curam e colo respicere haud fastidit : ita nec 
particulares ille virtutes ad impertienda hominibus 
beneficia ministerium euum denegant. Accepit igi- 
tur seraphinm ille forcipe carbonem ab altari. Te- 
cum reputa quale fuerit altare illud, ad quod aditus 
ita difficilis erat, ut ne audeat quidem ipsum manu 
geraphim attingere, sed forcipe ignem in manum 
accipiat. Et sumpsit carbonem. Accipit ignem in 
manum. Cujusmodi est hic, qui peccata expiat? 
Num forte cognationem habet cum eo igne, de quo 


*^ Gen. xvirt, 27... 9 Act. vi, 22. 9* Exod. iv, 10. 


(85) Antiqui sex libri, τοῦ Θεοῦ, Editi, τοῦ θείου. 

86) Editi, λέγων. At sex mss., εἰπών. 

87) Veteres quatuor libri, δέ, Editi, δή. 

88) Sic mss. At editi, ἰσχνοφώνου xal. 

89) Ita mss. omnes. Editi, προσενηνέχθαι. 

90) Editi, ὑποδείγματα xal σκιαί, Αἱ mss. quin- 
que ut in contextu. Statim editi, τῆς τε. Abest τε a 
mss. nostris. MEN 

(04) Veteres quinque libri, ἀξίαν, nec jure du- 
bitari potest quin ita legerit Tilmannus, qui sic 


λετὸο τὸ ἕτερον τούτων, ἢ πῶς ἀπεσπᾶτο ἀπὸ τοῦ 
ἄλλου, συνημμένης τοῦ οὐρανοῦ τῆς φύσεως οὔσης ; 
'AXX', ὅπερ εἶπον, δυνάμεις ὑπερχόσμιαι, τῆς ἐγγυ- 
τάτω στάσεως διὰ τὴν ἐν ἁγιασμῷ ἀκρότητα κατ- 
ηἠξιωμέναι" ὦν- ἡ μία ἦλθε πρὸς τὸν προφήτην. Ὡς 
γὰο ὁ ἐπὶ πάντων Θιὸς on ἐπαξιοῖ. (02) διακύπτειν 


ix τοῦ οὐρανοῦ πρὸς τὴν ἐπιμέλειαν τῶν ἀνθρώπων, 


οὐδὲ αἱ μερικαὶ δυνάμεις τὴν διακονίαν ὑπὲρ εδεργεω᾿ 


σίας τῶν ἀνθρώπων ἀρνοῦνται. "EÀa6sv οὖν τὸ σε- 
ραφεὶμ ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου τῇ λαδίδι. Ἐνθυμήθητι 
πηλίχον τὸ θυσιαστήριον, ὅπως (03) δυσπρόσιτον, ὡς 
μὴ κατατολμᾷν αὐτοῦ τὸ σεραφεὶμ τῇ χειρὶ προσ- 
ἀπτεσθαι. ἀλλὰ διὰ τῆς λαδίδος λαμθάνειν τὸ πῦρ εἰς 
τὴν χεῖρα. Καὶ ἔλαθεν ἄνθρακα. Λάμθάνει τὸ πῦρ 
εἰς τὴν χεῖρα. Ποδαπὸν (94) τοῦτο τὸ πῦρ, ὃ ἁμαρ- 
τίας χαθαίρει ; Ἢ μήποτε συγγενὲς ἐχείνῳ, περὶ οὗ 


interpretatus sit, αὐ justam motionem. Editi tamen 


et Reg. tertius habent, ὀξεῖαν, ad. velocem motum, 


reote. 
(92) Nostra editio et codex Fr. 1, οὐ xaxattot. 

At antiquior Combefisii codex et alii quatuor, οὐχ 

&ra tot. 

(93) Nostri sex mss., ὅπως. Editi, οὕτω, 

(94) Veteres quinque libri, Hoó«nóv. Editi, Ποτα- 

πόν. Ibidem uterque Colb. et Reg. secundus, dpap- 

vlac. Alii tres mss. et editi, ἀμαρτίαν. 


εἴρηται, ὅτι Αὐτὸς ὑμᾶς 
ἀγίῳ καὶ πυρί; Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἀνθραξ πῦρ ἐστι, τῇ 
παχυτέρᾳ ἤδη xai γεωδεστέρᾳ ὕλῃ ἐναπομεῖναν (μετὰ 
γὰρ τὸ παραδραμεῖν τὸ ἀνθηοὸν τῆς φλογὸς, ἡ περὶ 
τὴν παχεῖαν ὕλην τοῦ πυρὸς ὁμιλιχ ἄνθοαχες ὀνο- 
μάζονται), τάχα οὖν σημαίνει τὴν ἐν τῇ σαρχὶ τοῦ 
Κυρίου (95) ἐπιδημίχν. Φησὶ γάρ᾽ Ὁ Λόγος σὰρξ 
ἐγένετο xal ἡ σὰρξ τὸν ix τῆς θεότητος φωτισμὸν 
ὑποδεξαμένη, χατὰ μὲν τὸ σωματικὸν αἰσθητή" χατὰ 
δὲ τὴν πρὸς Θεὸν ἕνωσιν διαυγὴς καὶ ἐκλάμπουσα. 
Ἐχείνη δὲ ἡ σὰοξ ἦρε τὰς ἁμαρτίας τοῦ χόσμου, καὶ 
τὰς ἀνομίας ἡμῶν περιεχάθηρεν * ἣν δι’ αἰνίγματος 
ἡμῖν à προφητεία παρέστησε. Ναδὰ μὲν γὰρ καὶ 
᾿Ἀδιοὺδ κατεχάησαν ἀλλοτρίῳ πυρὶ χρησάμενοι" τὸ 
δὲ σεραφεὶμ ἀπὸ τοῦ ἁγίοῦ πυρὸς, τοῦ ἐν τῷ νοητῷ 
θυσιαστηρίῳ τῶν ἀληθινῶν ὁλοχαρπωμάτων (96), τὸν 
ἄνθρακα ἔλαδεν, οὐχ ἑχυτῷ, ἀλλὰ τῇ λαδίδι. Ἵνα δὲ 
δείξῃ, ὅτι τὸ πῦρ τὸ οὐράνιον οὐχὶ καίει, ἀλλὰ χαθ- 
αἰρει, τῇ χειρὶ ὑποδεξάμενον, οὕτω προσάγει τοῖς 
χείλεσι. Συγγενὲς ἦν τούτῳ τῷ πυρὶ καὶ τὸ ἐπὶ τῆς 
βάτου, ὃ εἶδεν (97) Μωσῆς ἐπιχείμενον μὲν τῷ φυτῷ, 
μὴ καταχαῖον δὲ τὴν βάτον. Τάχα δὲ ἡ λαῦίς ἐστιν 
ἣ ἐν ἑκάστῳ ἐνυπάρχουσα ἐπιτηδειότης πρὸς τὴν τῶν 
ἀπὸ Θεοῦ δεδομένων ἀγαθῶν ὑποδοχὴν κατὰ τὴν 
ἀναλογίαν τῆς ἐν ἑχάστῳ ὑπαοχούσης πρὸς τὸ χα- 
λὸν οἰχειώσεως. 

184. Καὶ ἤχουσα τῆς φωνῆς Κυρίου λέγοντος " 
Τίνα ἀποστείλω (98), καὶ τίς πορεύσειαι; Μωσέα 
μὲν οὐχ ἐρωτᾷ, ἀλλ᾽ ὡς ἔχων ἕτοιμον, φησί Καὶ νῦν 
δεῦρο, ἀποστελῶ σε πρὸς Φαραὼ βασιλέα Αἰγύ- 
πτου. Ἡρὸς μέντοι τὸν Ἡσαΐαν φησί: Τίνα ἀπο- 
στείλω, xai τίς πορεύσεται ; Τίς οὖν dj αἰτία ; *Oxt 
ἐχεῖ μὲν ἐπὶ ἀγαθῶ καὶ εὐεργεσίᾳ (99) τοῦ λαοὺ 
ἀπεστέλλετο Μωσῆς, ἐνταῦθα δὲ σχυθρωπῶλ πραγμά- 


τῶν διαχονία πρόχειται. Διὰ τοῦτο ἐχείνῳ μὲν πρόσ- 


ταγμα, τούτῳ δὲ ἐπ᾽ ἐξουσίας ἀφείθη dj δπουργία 
διότι πεφύκαμεν ol ἄνθρωποι ἅπερ ἂν ἐχόντει ἐλώ- 
μεθα, χἂν ἀπίάονα Y, χιαδέχεσθαι. Δ'ὰ τοῦτο ab- 
τὸν “ βοὔλεξαι ἐκόντα καταδέξασθαι τὴν ἀποστολὴν ὁ 
' Κύριος. Καὶ ὅτι μὲν χρεία τῆς ἀποστολῆς, ἔδειξε, 
τὸ δὲ εὔθετον εἰς διχχονίαν πρόσωπον ἐξ αὐτῆς βού- 
λεται τῆς προθυμίας ἀναφανῆναι. Διὰ τοῦτο Μωσῆς 
μὲν ἐπὶ περιφάνειαν βίου, καὶ λχοῦ τοσούτου προστα- 
σίαν καλούμενος, παραιτεῖται" Τίς εἶμι, ὅτι πορεύσο- 
μαι πρὸς Φαραὼ βασιλέα Αἰγύπτου, καὶ (1) ἐξάξω 
τὸν λαὸν Ex γῆς Αἰγύπτου ; xal πάλιν * Δέομαι, Κύ- 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VI. 
βαπτίσει ἐν Ἠνεύματι A dictum est : Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et 


430 


igni * ? Sed quia carbo ignis ille est, qui in mate- 
ria jam crassiore ac magis terrestri remanet (nam 
ubi flos viresque flamme pertransiere, reliquia ille 
que circa cressam hanc ignis materiam versantur, 
vocantur carbones;, fortasse igitur futurum Domini 
in carne adventum significat. Dicitur enin : Fer- 
bum caro factum est *! : atque caro, illustratione 
divinitatis suscepta, $34 juxta id quidem quod 
erat corporeum, sensibilis erat ; at secundum suam 
cum Deo unionem, pellucida erat et illuminata. Illa 
autem caro sustulit peccata mundi 39, et iniquitateg 
nostras perpurgavit 1; quam in enigmate prophetia 
nobis exhibuit. Nadab quidem et Abiud concremati 
sunt, utpote alieno igne usi*; seraphim vero ille e 
sancto igne, in spiritali illa verorum holocaustorum 
ara posito, non per se, sed cum forcipe carbonem 
sumpsit.Sed ut ostendat, ignem celestem non com- 
burere, sed expurgare : hunc manu susceptum ita 
labiis admovet. Huic igni ignis ille similis erat et 
affinis, qui in rubo apparuit; quem vidit Moses 
plante incumbentem, nec tamen rubum exuren- 
tem *. Fortasse autem forceps eam facultatem in- 
dicat, qua quisque preditue bona ἃ Deo concessa 
recipere valet, pro ratione ejus qui unicuique ad 
virtutem inest habitus. 

184. Vgns. 8. Ft audivi vocem Domini dicentis : 
Quem mittam, et quis ibit ? Mosen quidem non in- 
terrogat : sed quasi eum jam haberet paratum, 
ait: Et nunc venit, mittam te ad Pharaeuem regem 
4Egypti *. At vero ad [Isaiam ait : Quem mittam, οἱ 
quis ibit? Ecqua?est causa? Quia illic quidem mit- 
tebalur Moses bonum benefieiumque in populum 
collaturus : hic auterp ministerium proponitur circa 
res molestas. Qüocirca illi injungitur preceptum ; 


"huic vero relinquitur obeunde legationis potestas; 


propterea quod nos homines ea que libentes geren- 
da suscipimus, tametsi ardua, sustinere soleamus. 
Eam ob causam sponte ab Isaia vult Dominus hano 
legationem recipi. Atque necessitatem quidem os- 
tendit legationis, sed tamen vult, ut ex animi ala- 
critate exploratum s8it ac compertum, personam 
fuisse explende administrationi idoneam. Quare 
Moses δὰ splendidissimum vita» genus et ad tanti 
populi priefecturam accitus, abnuit et deprecatur: 
Quis sum, ut. pergam ad Pharaonem regem Egypti, 


pie, οὐχ ἱκανός εἶμι πρὸς τῆς χθὲς οὐδὲ πρὸ τῆς τρί- ἢ et educam populum ez terra «Egypti * ? Et rursus 


τῆς ἡμέρας, οὐδὲ ἀφ’ ob ἤρξω λαλεῖν τῷ θερά- 


ποντί (2) σου καὶ πάλιν" Δέομαι, Κύριε, προχείοισαι 


ἄλλον δυνάμενον ὃν ἀποστελεῖς. Ἡσαΐχς δὲ οὐδὲ 
*! Matth. πὶ, 11. 5 Joan. 1, 14. ** Joan. 1, 29. 
5 ibid. 11. 5 Exod. iv, 10. 


(95) Editi. τοῦ Θεοῦ. At quinque mss., τοῦ Κυρίου. 
Alius codex, τοῦ Χριστοῦ. 

(96) Sic quinque mss. At editi et Reg. primus, 
ὁλοκαυτωμάτων. Aliquanto post sex mss., οὐχὶ καίει. 
Editi, οὐ καίει. 

(97) Editi, ἰδὼν μέν. Vocula μέν in nostris sex 
mss. deest. Nec ita multo infra editi, θεοῦ διδομέ- 
vov, At mss. omnes, δεδομένων. 


4 Hebr. 1,3. 


Precor Domine, non sum idoneus ante heslernum 
neque ante Lertium diem, neque ex quo coepisti logui 
ad famulum tuum δ. Et iterum : Supplico, Domine, 


* Lev. x, 2. ? Exod. m, 2. * ibid. 10. 


(98) Libri veteres non hic modo, sed in sequenti- 
bus etiam inter se dissident. Alii enim habent, 
ἀποστελῶ, millam : alii, ἀποστείλω, mitto. 

(99) Editi et Reg. primus, ἐπὶ ἀγαθῷ xal εὐεργε- 
cla. Alii quinque mss., ἐπ᾽ ἀγαθὰ xai εὐεργεσίας. 
(1) Nostri mss., καί, Editi, xa! ὅτι. 
Ἧ lta libri antiqui omnes. Editi, πρὸς τὸν θερά- 
πονταᾶ. 


431 


APPRNDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


433 


elige alium qui possit, quem. miltes?. Isuias autem Ἁ τοιοῦτον ἀκούσας, ἀλλὰ μόνην τὴν χρείαν διδαχθεὶς τῆς 


licet nihil hujusmodi audisset, sed esset solam mit- 
tende legationisnecessitatem edoctus, seipse libens 
obtulit,ac pre summo amore et studio injecit sese 
in media pericula, nec ad ullum malorum que Bibi 
erant a populo inferenda, attendit. Observa autem 
prophete accuretam οἱ oircumspectam loquendj 
rationem. Nam ad duas sententias propositas unum 
adhibuit responsum : Quem mittam, et. quis ibit? 
Ecce ego sum, mitte me. Nec jam adjecit, Et ego ibo : 
Siquidem est nostri arbitrii et potestatis recipere 
legationem : confirmare autem ad profectionem,ejus 
estqui gratie largitiune nos corroborat, Dei videlicet. 
515 Itaque, quantum pertinet ad id quod ex libera 
voluntate pendebat, dixit : Ecce ego sum, mitle me : 
quod autem erat gratie, reliquit Domino. Non enim 
pollicitus est sese profecturum, utpote suem ipsius 
infirmitatis conscius. Audit autem vocem Doinini 
is etiam cujus corporalis auditus ictus non est tum, 
cum mens eorum quibus Deus consilium suum 
revelare voluerit, a Deo informatur. Hi enim quo- 


rum animus informatur ineffabili quadam virtute, ἡ 


mentem valde attentam ao puram custodientes, ser- 
monem Dei veluti in se sonum edentem possident; 
etiamsi aer non excipiat formas ullas, neque ad 
aurem transmittat. Nam in prophete animo quasi 
in quodam libro voluntatem suam inscribit Deus : 
et audire dicitur is, qui in animo divina sensa exci- 
pit. Quamobrem postquam dixit propheta : Ecce 
sum ego, mille me : ad sequentia nihil respondit. 
Non enim dixit : Ego ibo; propterea quod major 


fuisset ejusmod! pollicitatio, nec ipsius viribus par. C 


Quod autem sibi non vindicavit, id ei largitus est 
Dominus. Dixit enim ipsi (Vrns. 9): Vade, σὲ dic 
populo huic. Et quidem cum dicit: Bece sum ego? ; 


jam confidens tanquam ejus qui est, fuctus parti- τι 


ceps, inter ea qua sunt se ipse annumerare audet; 
atque hoc dixit, postquam labia ipsius fuerant 
mundata. Qui autem in iniquitatibus jacet, et ejus 
qui est, agnitione non donatur, non potest sibi ipsi 
testimonium illud reddere : Ecce sum ego. Quoniam 
autem posuit Deus primum apostolos, deinde pro- 
phetas*: ea de cauea et Isaias primum accipit 


ἀποστολῆς, ἑκὼν ἑαυτὸν ἐπέδωχε, xal μέσοις ἐνέδη τοῖς 
δεινοῖς τῇ ὑπερδολῇ τῆς ἀγάπης, μηδὲν τῶν μελλόν. 
των ἐπάγεσθαι αὐτῷ παρὰ τοῦ λαοῦ λογισάμενος. 
ΙΙαρατήρει δὲ τὸ ἀχριδὲς καὶ περιεσχεμμένον τοῦ 
προφήτου. Πρὸς γὰρ δύο λόγους μίαν ποιεῖται τὴν 
ἀπόχρισιν᾽ Τίνα ἀποστείλω, καὶ τίς πορεύσεται ; 
Ἰδοὺ ἐγώ εἰμι, ἀπόστειλον με. Οὐχέτι προσέθηχεν" 
Καὶ ἐγὼ πορεύσομαι. Τὸ μὲν γὰρ δέξασθαι τὴν 
ἀποστολὴν, ἐφ᾽ ἡμῖν τὸ δὲ δυναμωθῆναι πρὸς τὴν 
πορείαν, τοῦ διδόντος τὴν χάριν ἐχ τοῦ ἐνισχύοντος 
Θεοῦ. Ὥστε, ὃ μὲν τῆς προαιρέσεως ἦν, εἶπεν" ᾿Ιδοὺ 
ἐγώ εἶμι, ἀπόστειλόν με’ ὃ δὲ τῆς χάριτος ἦν, τῷ 
Κυρίῳ κατέλιπεν. Οὐ γὰρ ἐπηγγείλατο πορευθή - 
σεσθαι, διὰ τὸ ἐπαισθάνεσθαι τῆς ἑαυτοῦ ἀσθενείας. 
᾿Αχούει δὲ φωνῆς huplou xai ὁ μὴ πληγεὶς τὴν σω- 


᾿ματιχὴν ἀχοὴν, τοῦ ἡγεμονιχοῦ τυπουμένου ἀπὸ 


Θεοῦ, οἷς ἂν ἐθέλῃ τὸ βούλημα φανεροῦν ὁ Θεός. 
᾿Αφάτῳ γάρ τινι δυνάμει φαντασιούμενοι τὸν νοῦν, 
οἱ ἀπερίσπαστον αὐτὸν καὶ καθαρὸν ἔχοντες, οἱονεὶ 
ἐνηχοῦντα ἑαυτοῖς ἔχουσι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ᾽ xlv 
ὁ ἀὴρ μὴ δέξηται τοὺς τύπους, μηδὲ τῇ ἀχοῇ παρα- 
πέμπῃ. Οἱονεὶ γὰρ βιδλίῳ τινὶ, τὸ ἑαυτοῦ θέλημα 
ἐγγράφει ὁ θεὸς τῇ ψυχῇ τοῦ προφήτου" καὶ ἀχούειν 
λέγεται ὁ τὰ θεῖχ νοήματα ὑποδεξάμενος τῇ ψυχῇ, 
διὰ τοῦτο δὲ (3) τὸ, ᾿Ιδού εἶμι ἐγὼ, ἀπόστειλόν με, ὁ 
προφήτης εἰπὼν, τὸ ἐφεξῆς ἀπεσιώπησεν. Οὐ γὰρ 
εἶπεν, ᾿Εγὼ πορεύσομαι, διότι μεῖζον xal ὑπὲρ αὐ- 
τὸν τὸ ἐπάγγελμα. Ὅπερ οὐκ ἔλαδεν ἑαυτῷ, τοῦτο 
ὃ Κύριος ἐχαρίσατο. Εἶπε γὰρ αὐτῷ Πορεύθητι, 
xai εἰπὸν (4) τῷ λαῷ τούτῳ. Ὁ μέντοι λέγων, 
Ἰδού εἶμι ἐγὼ, τεθαῤδῥηχὼς (5) ἤδη, ὡς μεταλαδὼν 
τοῦ ὄντος, ἐν τοῖς οὖσιν ἀριθμεῖν ἑχυτὸν ἀποτολμᾷ᾽ 
καὶ τοῦτο εἶπε μετὰ τὸ χαθαρθῆναι αὐτοῦ τὰ χείλη. Ὁ 
δὲ ἐν ἀνομίαις τυγχάνων, καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ 

ιούμενος, οὐ δύναται ἑχυτῷ μαρτυ- 
ρεῖν τὸ, ᾿Ιδού εἴμ, ἐγώλ ᾿Επειδὴ δὲ ἔθετο ὁ Θεὸς 
πρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον' πρόφήτὰς," διὰ τοῦτο 
καὶ ὁ Ἡσαΐας πρῶτον τὸ τῆς ἀποστολῆς δέχεται χά- 
ρισμα. Καὶ Μωυσῆς δὲ τῶν ἀποστόλων ἐστί. Δεῦρε 
γὰρ, φησὶν, ἀποστελὼ σε πρὸς Φαραὼ βασιλέα 
Αἰγύπτου. Καὶ Ἱἱερεμίας δὲ ἀχούει, ὅτι Πρὸς πάντας 
οὖς ἂν ἐξαποστείλω (0) σε, πορεύσῃ. 


apostolatus munus. Quin et Moyses recensetur inter apostolos. Veni enim, inquit, ettam te ad Pharao- 
nem regem 10. Sed et Jeremias audit : 4d omnes ad quos misero te, ibis !!. 


485. Vzns. 9, 10. Vade, et dic populo huic : Au- ἢ 


diiu audietis, et non inlelligelis, εἰ respictentes re- 
spicietis, et non. videbitis. Incrassatum est. enim cor 
populi hujus, et auribus graviter audierunt, et oculos 
suos clauserunt : ne forie videant oculis, el. auribus 


"^ 


7 Exod. iv, 13. * Exod. πι, 14. 31 Cor. xi, 28. 


(3) Editi, δὲ ἐπειδή. Illud, ἐπειδή, abest a nostris 
sex codicibus; nec, ut opinor, dubitari potest 
quin melius absit. Subinde Reg. quartus, ὅπερ δὲ 
οὐχ. 

4) Editi, καὶ εἶπε. At mss. sex, εἶπον, 
5) Ita quatuor mss. cum utroque Combefisiano. 
Editi, τεθαῤῥηκότως. Ibidem editi, τοῦ ὄντως ὄντος, 


10 Exod. 111, 10. 


485. ΙΙορεύθητι, καὶ εἰπὸν τῷ λαῷ τούτῳ’ ᾿Αχοῇ 
ἀχούσετε, xai οὐ μὴ συνῆτε (7), καὶ βλέποντες 
βλέψετε, xa! οὐ μὴ ἴδητε. ᾿Βπαχύνθη γὰρ d χαρ- 
δία τοῦ λαοῦ τούτου, xal τοῖς dol βαρέως ἔκου- 
σαν, χαὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐχάμμυσαν, μή- 


!! Jerem. 1, 7. 


apte quidem, sed reclaman! nostri sex mss. in 
quibus vox ovtoc deest. Neo ita inulto post sex 
m88., xal τοῦτο εἶπε, Deest τοῦτο in vulgatis. 

(6) Editi, ἐὰν ἐξαποστελῶ. Veteres tres libri, ἂν 
ἀποστελῶ. Alii trea, ἄν ἐξαποστείλω. 

(7) Reg. primus, μὴ συνεῖτε. 


. ἐεὐχλιρ. 


438 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. VI. 


434 


ποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλμοῖς, xal τοῖς ὡσὶν ἀχού- A audiant, et corde intelligant, et. convertantur, et 


σωσι, xal τῇ καρδίᾳ συνῶσι, xal ἐπιστρέψωσι (8) 
καὶ ἰάσομαι αὐτούς. Τοῦτο τὸ ῥητὸν ἀνέγραψεν ὁ 
Λουκᾶς ἐν ταῖς Πράξεσι. Καὶ ἀπεστάλη ποός με 
fv τῶν σεραφίμ. Ὅτι δύναμίς τίς ἐστιν ὑπερχό- 
eptoc, καθαρτιχὴ (9) ἀνομιῶν, διαχονίαν πεπιστευ- 
μένη, τὸ σεραφεὶμ τὰ γεγραμμένα παρίστησιν, 
᾿Απέσταλται οὖν ταῦτα τὰ λειτουργικὰ πνεύματα 
πρὸς ἡμᾶς τοὺς μέλλοντας χληδονομεῖν σωτηρίαν. 
Ἔρχεται δὲ οὐκ αὐθεντιχῶς οὐδὲ αὐτεξουσίως ἐπι- 
σχεπτόμενα ἡμᾶς. Καὶ γὰρ προηγουμένη μὲν αὐτῶν 
ζωὴ καὶ κατὰ φύσιν, τῷ κάλλει τοῦ Θεοῦ ἐνατενί- 
ζειν, καὶ αὐτὸν δοξάζειν διηνεχῶς" περιστατιχὴ δέ 
τίς ἐστιν ἐνέργεια ἡ πρὸς ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους 
ἐπιστροφὴ (10) καὶ ἐπιμέλεια. Διὰ τοῦτο, ᾿Απεστάλη, 
φησὶ, πρός με ἕν τῶν σεραφίμ. Ἔοιχε δὲ ὁ προφή- 
της, ὅτε εἶδε τῶν σεραφὶμ τὴν ἐνέργειαν, οὐδὲν ἄλλο 
ποιούντων Tj ἁγιαζόντων τὸν Θεὸν, τότε εἰς συναίσθη- 
σιν τῆς ἐν τοῖς ἰδίοις χείλεσιν ἀκαθαρσίας ἑληλυθέ- 
ναι, ὅτι καὶ ἀνθρώπινα λαλεῖ, χαὶ ἐμόλυνεν ἑαυτοῦ 
τὴν γλῶσσαν πολλάχις τοῖς πεοὶ τῆς ματαιότητος τοῦ 
κόσμου ῥήμασι. Τῇ οὖν πρὸς ἐχεῖνα συγχρίσει κατα- 
voysic, καὶ ὅτι τὰ μὲν οὐδὲν ἕτερον φθέγγεται, ἢ τὸν 
ἁγιασμὸν τῆς θεότητος ἐχδοᾷ᾽ αὐτὸς δὲ τὸ πλεῖστον 
τοῖς ἀνθρωπίνοις πράγμασι τὴν ἑαυτοῦ φωνὴν ἐν- 
ασχολουμένην ἔχει" διὰ τοῦτο εἶπεν: Ὦ τάλας ἐγὼ, 
ὅτι κχατανένυγμαι ^ ὅτι ἄνθρωπος ὧν, xal ἀκχά- 
θαρτα χείλη ἔχων, ἐν μέσῳ λαοῦ οἰχῶ ἀκάθαρτα 
χείλη ἔχοντος. Οὕτω καὶ Μωσῆς τέως οὐχ σθάνετο 
ἑαυτοῦ ἰσχνοφώνου ὄντος καὶ βραδυγλώσσου, ὅς γε 
πάσῃ σοφίᾳ Αἰγυπτίων πεπαίδευτο, καὶ διέδαινε πάν- 
τας αὐτοὺς τῇ εὐφυΐᾳ xai τῇ συνέσει" ὅτε δὲ ἤχουσε 
τοῦ χρηματίζοντος, τότε εἶδεν ἑαυτοῦ τὴν ἀσθένειαν. 
Kal ᾿ΑΛόραὰμ, ὅτε ὥφθη αὐτῷ ὁ Θεὸς, τότε εἶπεν ἕαυ- 
τὸν γῆν καὶ σποδόν. Παραπλησίως οὖν τούτοις xai ὃ 


Ἡσαΐας, μετὰ τὸ ἰδεῖν τὸν χαθήμενον ἐπὶ ᾿θρόνόδ᾽ 


ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου, καὶ θεωρᾷσαι τὴν δόξαν τὸν 
σύμπαντα τὸῦ υ πεπληρωχυΐαν, xai τὰ 
aco? σεραφὶμ μετὰ ἐχπλήξεως ἐχείνην τὴν 
φωνὴν ἀναφέροντα" τότε ἑαυτὸν ταλχίπωρον προσ- 
ηγόρευσε, τότε τὴτ ἐν τοῖς χείλεσιν ἑαυτοῦ (11) ἀχα- 
θαρσίαν ἐπέγνω διὸ καὶ ἠξιώθη τῆς διὰ τῶν σερα- 
φὶμ καθάρσεως. Παρατήρει δὲ, ὅτι οὐχ ἐπὶ πᾶσαν 
πρᾶξιν καὶ ἐνέργειαν ἦν αὐτοῦ τὰ παραπτώματα 
χεχυμένα͵ ἀλλὰ μέχρι (12) χειλέων καὶ λόγων ὁπῆρχε 


μόνον συνεσταλμένα. 


486. Καὶ ἐν τῇ χειρὶ εἶχεν ἄνθρακα, ὃν τῇ λα- 
6ἰδι ἔλαθεν ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου, καὶ ἥψατο 


sanabo illos.Sententiam hano retulit in Actibus Lu- 
cas 15, Εἰ missus est ad me unus ez seraphim. Sori- 
pture docent(Vens.6)seraphim celestem quamdam 
virtutem esse, iniquitates expurgantem, cui con- 
credita Administratio est. Missi igitur sunt admi- 
nistratorii illi spiritus ad nos,qui sumus futuri he- 
redes salutis 15. Sed non sua auctoritato, aut suo 
arbitrio veniunt non invisuri. Etenim precipua et 
naturalis eorum vita est, pulchritudinem Dei cum 
omni attentione comtemplari,eique jugiter gloriam 
dare. Sollicitudo autem et cura erga nos homines 
adhibita, functio quedam est adventitia. Quam- 
obrem ait: Missus est αὐ me unus ez serdphim. 
Videtur autem propheta,cum seraphim famulatum 
conspexisset,qui nihil aliud agunt nisi quod Deum 
predicent sanctum, tunc animadvertisse impuri- 
tatem labiis suis insidentem, quod et de rebus 
hutinanis fuerat locutus, et verbis ad 586 mundi 
hujus vanitatem spectantibussepenumero linguam 
BRuam inquinarat. [taque ob eomparationem cum 
seraphim illis initam compungitur, quippe quia 
geraphim aliud nihil loquuntur,nisi quod divinitatis 
clamant sanctimoniam : conira, ipsius vocem res 
humane plerumque occuparant. Quamobrem dixit 
(Vrns. 5.) 0 miser ego quia compunctus sum : quia 
homo cum sim, et immunda labia habeam, in. medio: 
populi habito immunda labia habentis. Eumdem ad 
modum et Moses non antea intellexeraet balbum 
esse 86 et tardiloquum: qui tamen omni ZÉgyptio- 
rum sapientia fuerat eruditns, :illosque omnes in- 
genii acumine ac intellihentia éuperarat !*. Verum 
cum audivit Deum oracula edentem, tum suam 
agnovit infirmitatem.!*, Abraham quoque quando 
Deus se ei υἱέ conspiciendum,tuno confessus 
est esse 86 terram et cinerem !*. Itaque et Isaias 
perinde atque illi, posteaquam vidit sedentem in 
solio excelso et elevato, gloriamque contemplatus 
est totam mundi domum adimplentem,et ubi con- 
spexit seraphim in throni circuitu illam suam vo- 
cem eum tremore emittentes,tunc seipse miserum 
appellavit,tum labiorum suorum cognovit impuri- 
tatem, eoque habitus est dignus, qui a seraphim 
purgaretur. Observa autem, ejus delicta ad quam- 
libet actionem st operationem nequaquam sese 
extendisse, sed labiorum tenus et sermonum dun- 


D taxat constitisse. 


186. ΝΈΒΒ. 0, 7. Et in. manu. habebat. carbonem, 


N quam forcipe tulerat de altari, et tetigit os meum. 


43 Aet. xvii, 20, 28. !* Hebr. 1, 14. !* Act, vri, 22. 18 Byod. iv, 10. '* Gen. zvui, 27. 


(8) Ita sez mss. Αἱ editi, ἐπιστρέψουσι. Ibidem 
nostri sex msgs., ἰάσομαι, sanabo; nec aliter legitur 
apud LXX. Editi vero et Actorum Grecum exem- 
plar, xai ἰάσωμαι, et samem eos. 

9) Editi, καθαρτικήν. At sex mss. χαθαρτιχή. 

(40) Reg. quartus, ἐπιστροφή. Alii quinque mss. 
cum editis, στροφή. et ita quoque editum inveni- 
mus apud Procopium,pag. 100. Hoc est : Cum au- 
tem convertuntur | illi spiritus. ad nos, nostrique cu- 


ram suscipiunt, tunc adventitio quodam munere per- 
funguntur. Quam lectionem recipi posse non nega- 
mus quidem : sed quin prestet legi, ἐπιστροφή, 
non dubitavimus. Nam hec voces, ἐπιστροφή et ἐπι- 
μέλεια, optime inter se conjunguntur; voces, στρο- 
φή et ἐπιμέλεια, non ita commode. 

(41; Antiqui tres libri, αὐτοῦ, . 

(12) Editi, μετά. Uterque Combef. et alii quatuor 


In88.. μέχρι. 


435 


APPENDIX OPERUM 8. BASIL!I MAGNI. 


436 


. Quod quidem ad verbum attinet, videtur sermo À τοῦ στόματός μου. Ἔοικε μὲν, ὡς πρὸς τὸ ῥητὸν, 


esse de templi altari,ex quo seraphim accepit car- 
bonem in suam manum ab altari holocaustorum : 
αἱ secundum veritatem, propterea quod cultus Ju- 
daicus imagini et umbre colestium exprimende 
subserviret, coeleste quoddam altare intelligendum 
est; hoc est, locus expurgandis animis idoneus, 
unde ignis ille purgans ad virtutes illas sanctitate 
preditas emittitur. Tali igne cor Cleophe et $i- 
ronis incalescebat, Domino eis adaperiente Scri- 
pturas "1. Cor eorum qui spiritu ferveni, hujus- 
modi igni incenditnr.Similem ignem accepit Je- 
remias,ideoque dicebat: δὲ faclus est ignis in 
visceribus meis, et dissolutus sum undique 19. 
Multum autem honoris 80 reverentie altari buic 
exhiberi ex eo ostendit, quod illud sua ipsius ma- 
nu attingere seraphim non audeat, sed forcipe 
quasi medio quopiam instrumento utatur. [8 406 
carbonem intelligamus sermonem verum,qui ignilo 
quodam et objurgatorio modo mendacium expur- 
get eorum, quibus ab illa virtute studiose ao stre- 
nue operam suam dante allatus est. Putandum 
namque est seraphim manum pro facultate bona 
suppeditante accipiendam esse. Et dixit (VEns. 7): 
Ecce tetigit hoc labia tua, et auferet iniquitates tuas. 
et peccata tua. perpurgabit. Dictum id fuisse Isaice 
5141 soli existimandum non est, sed et omnibus, 
quos tangit ignitus ao verus sermo, qui prorsus 
abolet que committuntur preter divinam legem, 
atque peccata expurgat.Excipiamua autem et nos 
divini Verbi adventum, ut ip ore nostro velut in- 


Bidens, locumque nullum mendacio prebens, ex- C 


purget labia nostra, et auferat iniquitates nostras. 
Incredibile autem non est carbonem in verbi na- 
turam mutatum iri, juxta testimonium psalmi di- 
centis : /gnitum eloquium tuum vehementer, ét ser- 
vus Luus dilexil illud. 19, 

187. VERS. 8. Et. audíci vocem Domini dicentis : 
Quem mittam el. quis ibit ad populum hunc ? Et 
dixi : Ecce ego sum, mille me. Queri jure ac merito 
potest, cur Moyses missus deprecetur, et cur le- 
gatione recusata plurimum reclamet : Isaias vero 
tanta cum alacritate sese offerat. Moyses enim ne- 
quaquam interrogatur, Quem millam ? sed ipse 
in propria persona excipit mandatum : EL nunmc, 
inquit, veni : mittam te ad Pharaonem in /£gy- 


plum et educes populum meum filios Israel de ἢ πρὸς Φαραὼ 


.f' Luc. xxiv, 32. 18 Jerem. xx, 9. 


(13) Quod ait interpres, cor Cleophz ew Simonis 
ígne ejusmodi ncaluisse, id nisi valde fallor, ex 
apocryphia libris sumptum est. Nam cum Cleophas 
apud Lucam xxiv, 18, solus nominetur, nec quis- 
quam idoneus scriptoralterum discipulum unquam 
nominarit, nomen illius ignotum esse puto. 

(44) Editi, καθαιροῦντα, nec secus legit interpres 
qui verterit ad tollendum e medio mendacium. À 
Bex mss., xagalpovta, vim habens purgandi menda- 
cii, optime. Mox editi, ἀπὸ τῆς διανοίας δραστη- 
ρίου. At vox διανοίας in nostris sex mss. non inve. 
nitur. 


περὶ τοῦ dv τῷ ναῷ θυσιαστηρίου ὁ λόγος slvat, ἀφ 
ob ἔλαδε τὸ σεραφεὶμ εἰς τὴν χεῖρα ἑαυτοῦ ἀπὸ τοῦ 
θυσιαστηρίου τῶν ὁλοκαρπωμάτων dvüpaxa: ὡς δὲ 
πρὸς τὴν ἀλήθειαν, διὰ τὸ τὴν ᾿Ιουδαϊκὴν λατρείαν 
ὁποδείγματι καὶ σχιᾷ τῶν ἐπουρανίων λατρεύειν, 
ἐπουράνιόν τι χρὴ νοεῖν θυσιαστήριον᾽ τουτέστι, χω- 
plov καθαρισμοῦ ψυχῶν, ὅθεν ἐκπέμπεται ταῖς ἁγια- 
ζομέναις δυνάμεσι τὸ καθάρσιον πῦρ. Τοιούτῳ πυρὶ 
Κλεόπα xai Σίμωνος ἐκαίετο (13) ἡ καρδία, ὅτε 
διήνοιγεν αὐτοῖς ὁ Κύριος τὰς Γραφάς, Τοιούτῳ θερ- 
μαίνονται πυρὶ τὴν καρδίαν οἱ τῷ πνεύματι ζέοντες. 
Τοιοῦτον ἔλαδε πῦρ ᾿Ιερεμίας᾽ διὸ xai ἔλεγε" Καὶ 
ἐγένετο πῦρ ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου, xai παρεῖμαι 
πάντοθεν. ᾿Ἐμφαίνει δὲ πολλὴν τὴν περὶ τὸ θυ- 
σιαστήριον τιμὴν xal εὐλάδ:ιαν τὸ μὴ καταθαρσῆ.- 
σαι τῇ ἰδίᾳ χειρὶ ἐφάψασθαι τὸ σεραφεὶμ, ἀλλ᾽ οἱονεὶ 
μεσίτῃ τινὶ χρήσασθαι τῇ λαδίδι. Νοήσωμεν οὖν &v- 
θραχα λόγον ἀληθῇ, διαπύρως xal ἐλεγκτικῶς xagal- 
ροντα (14) τὸ ψεῦδος" οἷς ἂν ἀπὸ τῆς δραστηρίου 
δυνάμεως πρησενεχθῇ. Τὴν γὰρ χεῖρα τοῦ σεραφεὶμ 
ἐνέργειαν χρὴ νοεῖν ἀγαθῶν παρεχτικήν (15). Καὶ 
εἶπεν * ᾿Ιδοὺ ἥψατο τοῦτο τῶν χειλέων σου, καὶ 
ἀφελεῖ τὰς ἀνομίας σου, καὶ τὰς ἁμαρτίας σου 
περιχαθαριεῖ, Οὐ πρὸς μόνον Ἡσαΐαν νομιστέον εἰ- 
ρῆσθαι, ἀλλὰ καὶ πρὸς πάντας, ὧν χαθάπτεται ὁ 
διάπυρος καὶ ἀληθὴς λόγος, περιαιρῶν (46) τὰ ἔξω 
τοῦ θείου νόμου ἐπιτελούμενα, χαὶ ἐχ τῶν ἁμαρτη- 
τικῶς πραττομένων καθαιρῶν. Δεξώμεθα δὲ καὶ 
ἡμεῖς θείου Λόγου ἐπιδημίαν, ἵνα οἷονεὶ ἐγκαθεζό- 
μενος τοῖς στόμασιν ἡμῶν, xal μηδεμίαν χώραν παρ- 
ἔχων τῷ ψεύδει, καθαρίσῃ ἡμῶν τὰ χείλη, καὶ 
ἀφέλῃ (17) τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν. Οὐχ ἀπιθάνως δὲ ὁ 
ἄνθραξ εἷς τὴν τοῦ λόγου φύσιν μεταληφθήσεται, 
χατὰ τὴν τοῦ ψαλμοῦ μαρτυρίαν, λέγοντος: Πεπυ- 


ραμέγον τὸ λόγιόν σου σφόδρα, xal ὁ δοῦλός σου 


ἡγάπησεν (18) αὐτό. 1 

187. Kal ἤκουσα φωνῆς -Kup[bo λέγοντος * Τίνα 
ἀποστείλω, χαὶ τίς πορεύσεται πρὸς τὸν λαὸν 
τοῦτον ; Καὶ simov: Ιδού εἶμι ἐγὼ, ἀπόστειλόν με. 
Ζητήσεως ἀξιον, τί δήποτε Μωσῆς μὲν παραιτεῖται 
πεμπόμενος, καὶ ἐπὶ πλεῖστον ἀπομάχεται τὴν ἀπο- 
στολὴν παραιτούμενος" Ἡσαΐας δὲ οὕτω προχείρως 
ἑαυτὸν ἐπιδίδωσι, Μωσῆς μὲν γὰρ οὐχὶ ἐρωτᾶται, 
Τίνα ἀποστείλω ; ἀλλ' αὐτὸς stc πρόσωπον δέχεται τὸ 
ἐπίταγμα * Καὶ νῦν, φησὶ, δεῦρο " ἀποστείλω σε 
εἰς Αἴγυπτον (40), xai ἐξάξεις τὸν 


49 Psal. cxvirie 140, 


(15) Editi et tres mss., πραχτιχήν, bonorum  effe- 
ciricem. At uterque Colb. cum Reg. secundo, παρ- 


᾿εχτιχήν,οὐ ita quoque legitur apud Procopium,pag. 


100. Ibidem tres msa., καὶ εἶπέ μοι. 
(16) Editi et. Reg. tertius, περιαίρων, Alii qua- 
tuor mss., περιαιρῶν recte. | 
(17) Veteres aliquot libri, 
set. 
αἰ, Uterque Colb., φυλάσσει servus (uus custo- 
illud. 
(9) lta mss. omnesi Editi, πρὸς Φαραὼ βασιλέα 
γύπτου. 


καθαρίσει... ἀφ- 


431 


λαόν μου τοὺς υἱοὺς 
Ἡσαΐας δὲ, ἀορίστως τυῦ λόγου τὸν διακονούμενον 
τῇ ἀποστολῇ ἐπιζητοῦντος, ἑαυτὸν ὑπούθάλλει. Τί οὖν 
φαμεν; Οὐχ ἀπομαχόμεναί εἴσι τῶν ἁγίων αἱ διαθέ- 
σεις περὶ τὸ αὐτὸ πρᾶγμα ἐναντίως ἔχουσαι πρὸς 
ἀλλήλας. ᾿Αλλ᾽ ὅτι Μωσῆς μὲν ἤδει τὴν ὑπόθεσιν, 
ἧς ἕνεχεν ἀπὲέστέλλετο, διὰ τοῦτο ὥχνει πρός τε τὸ 
ἀνένδοτον τῆς χαρδίας τοῦ Φαραὼ ἀπούλέπων, xal 
πρὸς τὸ δυσπειθὲς πάλιν χαὶ δυσάγωγον τοῦ λαοῦ. 
Πεῖραν γὰρ εἶχε τῆς ἀγνωμοσύνης τῶν Ιουδαίων, 
ὅτι καὶ εὐεργετηθέντες ἐφυγάδευσαν αὐτόν. Διὸ xal 
τὴν χαχίαν αὐτῶν μὴ φέρων, πρὸς τὴν ἐν τῇ ἐρήμῳ 
ἡσυχίαν ἀνεχώρησέν, ἐπὶ προφάσει τοῦ ποιμαίνειν, 
τοὺς τῶν πόλεων χαὶ τῶν πολλῶν ἀνθρώπων θορύ- 
ὄους ἀποδιδράσχων. Διὰ τοῦτὸ φησι" Τίς εἶμι, ὅτι 
πορεύδομαι πρὸς Φαραὼ, χαὶ ὅτι ἐξάξω τὸν 
λαὸν (20) ἐκ γῆς Αἰγύπτου ; Οὔτε γὰρ Φαραὼ ἄνευ 
μεγάλων χακῶν ἐξαποστέλλει τὸν λαὸν, καὶ ὁ λαὸς 
οὐκ εὔχολος μεταχειρισθῆναι, ἀντιδαίνων ἀεὶ τοῖς 
πρὸς σωτηρίαν αὐτοῦ ἐπιμελομένοις" Δείχνυσι δὲ τὴν 
διάνοιαν Μωσέως xai τὰ ἐφεξῆς. Ὅτε γὰρ μετὰ τὴν 
μοσχοποιίαν δοὺς τὴν χάριν τῷ θεράποντι αὐτοῦ 
ὑπὲρ τῆς συγχωρήσεοως τοῦ ἁμαρτήματος τοῦ λαοῦ ὁ 
Θεὸς, τελευταῖόν φησι’ ἨΗορεύου, καὶ ὁδήγει τὸν 
λαὸν τοῦτον, xal ἐξαποστελῶ ἄγγελόν μου ἔμ- 
προσθέν σου" τί οὖν Μωσῆς ; Δέομαι, Κύριε, el 
μὴ αὐτὸς σὺ προπορεύῃ (24) ἡμῶν, μὴ ἀναγάγης 
ἡμᾶς ἐντεῦθεν. Τί οὖν ἡ διάνοια τοῦ ἀνδρός: Ὅτι 
ἁμαρτωλὸς ὁ λαὸς, καὶ χρήζει τοῦ ἀφιέντος ἀμαρ- 
τίας. ὅπερ ἀγγέλοις ἀδύνατον (22). Τιμωροὶ μὲν τῶν 
ἁμαρτανομένων ἄγγελοι, συγχωρητιχοὶ δὲ τῶν πλημ- 
μὲλουμένων οὐχέτι. Διὰ τοῦτο ἐπιζητεῖ αὐτὸν ἐλθεῖν" 
τουτέστιν, ὃ xai νῦν φησι, Προχείρισαι ἄλλον ὃν 
ἀποστελεῖς" τουτέστιν, ἐλθέτω ὁ ἀληθινὸς νομοθέ- 
της, ὁ δυνατὸς Σῶτὴρ, ὁ μόνος ἔχων ἐξουσίαν ἀφιέναι 


ἁμαρτίας. Ἐπειδὴ δὲ οὔπω 70€ τὸ πλήρωμα voy 


καιρῶν, xal ἔδει ἐν τοῖς τύποις προεθισθῆναι τὴν 
ἀνθρωπότχνα, διὰ ξοῦτο οὐχ εἰσηχούσθη τοῦ προφή- 
δον ἢ, ἄξζησις. Ἡσαΐας μέντοι, μετὰ τὸ ἀφεθῆναι 
τὰς ἁμαρτίας αὐτοῦ, ἐπειδὴ εἴρηχεν, ὅτι Ἐν μέσῳ 
λαοῦ ἐγῶ οἰχῶ ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος: εἶτά 
ἤκουσε' 'Γίς πορεύσεται πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον : 
Νομίσας ἐπὶ τῷ τὰ παραπλήσια xáxslvou; εὐεργετη- 
θῆναι ζητεῖσθαι τὸν ἀποστελλόμενον, ὑπὸ περιχαρείας 
ἑαυτὸν ὑποδάλλει, ἵνα χἀχείνοις ἀφεθῶσιν αἱ ἁμαρ- 
τίαι. ᾿Ιδοὺ, φησὶν, ἐγὼ, ἀπόστειλόν με. Ὥστε εὔ- 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VI. 


᾿Ισραὴλ 6x γῆς Αἰγύπτου. À ferra Egypti *. Contra permittit se ipse Isaias, 


438 


licet sermo suspensis et incertis verbis admini- 
strum ad obeundam legationem exposceret. Quid 
igitur respondemus ? Nequaquam pugnant inter se 
sanctorum animi, quasi forent sibi invicem circa 
rem eamdem adversi. Sed cum novisset Moses 
causam, ob quam mittebatur, ideo moram trahe- 
bat, quod simul et ad cor Pharaonis inflexibile, 
et ad populum incredulum atque intractabilem re- 
spiceret. Erat namque expertus ingratum Judzeo- 
rum animum, qui vel beneficiis affecti eum fugere 
coegerant. Quocirca non ferens eorum maligni- 
tatem, secessit in solitudinis quietem, atque per 
speciem pascendi gregis, civitatum multorumque 
hominum tumultus declinavit. Eam ob rem ait: 


B Quis sum, ut vadam ad. Pharaonem, et ut educam 


populum de terra /Egypti?*!? Neque enim Pharao 
dimittet populuz, niei attritus gravissimis malis, 
neo populus facilis est tractatu, imo semper iis 
qui ipsius saluti consulunt, reluctatur. Ceterum 
et qua sequuntur, Mosis detegunt animum, Cum 
enim Deus, conflato jam vitulo, gratiam imperti- 
visget famulo suo, ac populi peccatum condonas- 
set, tum demum ait : Abi, et duz esto populi hujus, 
el millam angelum meum ante te?!, Quid. igitur 
Moses ? Obsecro, Domine, nisi tu ipse proficiscaris 
ante nos, ne nos hinc eduzas **. Quee igitur erat viri 
gententia ? Populum illum peccatis obnoxium esse, 
atque indigere eo, qui remittat peccata, íd quod 
angeli prestare non possunt. Angeli mulctant qui- 


C dem delinquentes, ac ulciscunjur, delicta vero non 


queunt condonare. Quamobrem efflagitat ut ipse 
veniat ; hoc est, quod 6t hunc dicit: Elige alium 
quem millas 1; boo ést, veniat verus legislator, 


potens illsServator, qui solus potestatem habet 


remittendorum peccatorum **, Quoniam autem non- 
dum advenerat plenitudo ** temporum, et hominum 
genus prius figuris?" assuefactum oportuit, idcir- 
co prophete petitio exaudita non esl. Isaias autem 
post concessam peccatorum suorum veniam, 518 
cum dixisset : In medio populi ego habito, im- 
munda labia habentis, tum audivit: Quis ibit ad 
populum hunc? Ratus quari qui mitteretur ad si- 
milia beneficia in eos conferenda, pre immodica 
letitia se ipse offert, ut et ipsis peccata relaxaren- 


λογος κἀκείνου à παραίτησις, xal τούτου dj προθυ- ἢ lur. Ecce ego, inquit, mitte me. Itaque et illius ex- 


μία. ᾿λσφαλὴς μέντοι dj ἀπόχρισις τοῦ ἁγίου, ὡς 
ὠφελημένου ἤδη ix τῆς διὰ τῶν ἀνθράχων καθάρσεως. 
Εἰπόντος γὰρ τοῦ Κυρίου, Τίνα ἀποστείλω, καὶ τίς 
πορεύσεται ; πρὸς μὲν τὸ, ᾿Αποστείλω, ἰδού εἶμι 
ἐγώ’ πρὸς δὲ τὸ, Τίς πορεύσεται, οὐχέτι εἶπεν, ὅτι 
Καὶ (23) πορεύσομαι. Οἵδε γὰρ ὅτι Θεοῦ συνεργοῦ 


*! Exod. rr, 10. 31 ibid. 11. Exod. xxxi, 34. 


I, 7. * Galat. iv, 4. 71 Cor. x, 11. 


(20) Editi, λαὸν αὐτοῦ. Vox αὐτοῦ in mess. non 
legitur. Statim editi, ἐξαποστελεῖ At sex mss., ἐξ- 
ἀποστέλλει. 

(24) Antiqui duo libri, προπορεύσῃ. 


cusatio et hujus alacer assensus rationibus justis 
innitebantur. Erat sane sancti hujus responsio se- 
cura, et omnis pcriculi expers, qui jam ex carbo- 
num purgatione opem et presidium accepisset. 
Cum enim dixisset Dominus: Quem mittam, et 
quis ibit? ad illud quidem, Quem mittam, respon- 


38 Exod. xxixiu, 15. ?** Exod. 1v, 13. ** Marc. 


(22) Regii primus et quartus, οὐκ ἀδυνατον. 

(23) Editi et codex Combeflsii recentior, ὅτι Καὶ 
ποῦ. Vooula τοῦ in altero Combefisii codice et in 
aliis quibusdam non reperitur. 


489 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


440 


dit: Ecce sum ego: ad hoc vero, Quis ibil, non Α χρεία πρὸς τὴν ἐνέργειαν" διόπερ ὅ μὲν προαιρέσεως 


item respondit: Et ibo. Noverat enim opus essc 
Deo adjutore ad agendum : quare quod libere erat 
voluntatis et arbitrii, id obtulit; quod vero indi- 
gebat perficiente, id silentio pretermisit. Dictum 
est autem saepenumero, quomodo audiat quispiam 
vocem Domini. Nimirum mens ejus qui ejusmodi 
dono dignatur, sibi per ineffabilem quamdam vir- 
tutem fingit Dei sermonem, insonante iis, qui di- 
gni sunt virtute divina, non ad aures corporis, 
sed ipsam partem precipuam animi eorum qui pur- 
gali sunt, mentem scilicet informante, ac tacite 
perceptiones rerum ac species in eis quasi inscri- 
benie, id quod auris voce sensibili parcussa ad 
usque nostri animi sensum transmittit. Audivit 
igitur spiritualem vocem in corde resonantem : 
quod et in somniis fieri contingit. Videmur enim 
audire, nemine loquente; nec tamen vox sensi- 


ἦν, τοῦτο ἐπέδωχεν᾽ ὃ δὲ τοῦτο τελειοῦντος ἔχρῃζε, 
τοῦτο ἀπεσιώπησε. Πῶς δὲ ἀκούει τῆς φωνῆς Κυρίου, 
πολλάχις εἴρηται. ὡς ἄρα τὸ ἡγεμονιχὸν τοῦ ἀξιου- 
μένου τῆς τοιαύτης χάριτος ἀφάτῳ τινὶ δυνάμει φαν- 
τασιοῦται λόγον Θεοῦ, τῆς θείας δυνάμεως ἐνηχούσης 
τοῖς ἀξίοις, οὐ διά τῆς σωματικῆς ἀχοῆς, ἀλλ᾽ αὐτὸ 
τὸ ἡγεμονιχὸν τῶν χεκαθαρμένων τὴν διάνοιαν τυ- 
πούσης, xa! οἱονεὶ ἐγγραφούσης (24) αὐτοῖς τὰ 
γοήματα χατὰ τὸ σιωπώμενον’ ὅπερ ἡμῖν διὰ τῆς 
αἰσθητῆς φωνῆς πληστομένη ἡ ἀχοὴ ἐπὶ τὴν συναί- 
σθησιν τῆς ψυχῆς παραπέμπει, Νοητῆς οὖν ἤχουσε 
φωνῆς τῇ καρδίᾳ ἐγγενομένης, ὅπερ χαὶ ἐν τοῖς 
ὕπνοις συμύαίνει γίνεσθαι. ᾿Αχούειν γὰρ δοκοῦμεν, 
μηδενὸς φθεγγομένου, ἀλλ᾽ οὐχὶ αἰσθητῆς διὰ τοῦ 
ἀέρος πρὸς τοὺς πόρους τῆς ἀχοῆς ἐνεχθείσης. Οὔ- 
τως οὖν λαλεῖ ὁ Θεὸς, καὶ οὕτως ἀκούουσιν οἱ 
ἄγιοι. 


bilis per aerem defertur ad auris meatus. Sic igitur loquitur Deus, sicque audiunt sancti. 


188. Vens. 9, 10. Vade, inquit, et dic populo 
huic : Aure audietis, et non intelligetis ; el respicien- 
tes respieietis, eb non videbilis. Incrassatum est enim 
cor populi hujus, el auribus suis graviter audierunt, 
et oculos suos clauserunt, ne [orte videant oculis, 
et auribus audiant, el. corde inlelligant, et conver- 
tantur, et sanaho eos. Deatus Paulus dum Rome 
cum Judaeis disputaret, sententiam hanc perspicue 
et evidenter ad tempora adventus Domini referens, 
in ÁAetis dicebat : Bene enim Spiritus sanctus lo- 
cutus est. per. Isaiam prophetam ad patres vestros, 
dicens: Vade, et dic populo huic?*, etc. Et hac 
sententia maxime ostendit prophetam ceu divino 
afflatu loquentem : duippe audivit populus Jesu 
sermonem, nec tamen intellexit; et quanquam pa- 
trata ab eo miracula cerneret, ee rios videbat. Hao 


enim sententia, cum in futurum tempus inclinet, - 


vaticinia ad posteriora tempora spectare indicat ; 
et inde declaratur divini judicii equilas. Etenim 
cum Isaias dixisset babere se labia immunda,et de 
populo pariter subjunzisset : In medio populi habito 
immunda labia habentis, concessum οἱ fuit venie 
donum, eidemque per unum e seraphim accessit 
purgatio, populo non item: siquidem pari non 
movebantur affectu et propheta et populus. Ille 


188. Πορεύου, φησὶ, x«l simov τῷ λαῷ τούτῳ" 
᾿Αχοῇ ἀχούσετε, xai οὐ μὴ συνῆτε. χαὶ βλέπον- 
τες βλέψετε (25), xal οὐ μὴ ἴδῆτε. ᾿Επαχύνθη 
γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου, καὶ τοῖς ὠσὶν αὐ- 
τῶν βαρέως ἤκουσαν, καὶ τοὺς ἀφθαλμοὺς αὐτῶν 
ἐχάμμυσαν, μήποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλμοῖς, καὶ 
τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσι (26), καὶ τῇ καρδίᾳ συνῶσι, 
καὶ ἐπιστρέψωσι, xai ἰάσομαι αὐτούς. Τουτο τὸ ῥη- 
τὸν σαφῶς καὶ ἀναντιῤῥήτως ἐπὶ τοῦς χρόνους φέ- 
ρων τῆς τοῦ Κχρίου ἐπιδημίας, ὁ μακάριος Παῦλος 
ἔλεγεν ἐν ταῖς Πράξεσι, τοῖϊςὲν Ῥώμῃ Ἰουδαίοις 
διαλεγόμενος: Καλῶς γὰρ τὸ ΠὀΟνεῦμα τὸ ἅγιον ἐλά- 
λησε διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου πρὸς τοὺς πα- 
τέρας ὁμῶν (27), λέγον: Ηορεύθητι, xal εἶπον τῷ 
λαῷ τούτῳ. xal τὰ ἑξῆς, Καὶ τοῦτο μάλιστα τὸ ῥη- 
τὸν τὸν προφήτην ὡς θεόθεν ἀποφθεγγόμενον πα- 
“Ῥδοκωσάξε ἐπείπερ ἤχουσεν ὁ λαὸς τὸν ᾿Ιησοῦ λό- 
γον (28), καὶ οὐ συνῆχε" καὶ «βλέπων τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ 
γινόμενα τεράστια, οὐχ ξώρα. Τὶς βόλλοντα γὰρ 
χρόνον ἐχχλῖνον τὸ ῥητὸν ἐμφαίνει τὴν εἰς ᾿Ῥἡστέρους 
χρόνους τῶν προφητευομένων (29) ἀναφορὰν, καὶ ἐν 
τούτῳ τὸ εὔλογον τῆς τοῦ Θεοῦ χρίσεως ἀναφαίνεται. 
Εἰπόντος γὰρ τοῦ Ἡσαΐου, ὅτι ᾿Αχάθαρτα χείλη ἔχω" 
xal συνάψαντος xai περὶ τοῦ λαοῦ, ὅτι 'Ev μέσῳ 
λαοῦ οἰχῶ ἀχάθαρτα χείλη ἔχοντος. αὑτῷ μὲν 


enim vidit $19 Dominum Sabaoth in solio seden- ἢ ἐδόθη ἣ χάρις τῆς συγχωρήσεως, xal ἡ κάθαρσις δι’ 


tem, utque iis que intuitus est, adhibuit fidem : 
hi vero licet. Dominum viderent secum diversan- 


*! Act. xxvii, 25, 26. 


(2A) Nostri sex libri veteres, γραφούσης. Editi, 
γγραφούσης. Quo autem testimonio ita editum sit, 
nescio : sed quin prestet ita legi, non dubito. Ibi- 
dem editi et quinque mss., αὐτοῖς. At Colb. primus, 
αὐτῆς. Paulo post editi, ἅπερ ἡμῖν. At mss. non- 
nulli, ὅπερ. | 
(25) Veteres aliquot libri, áxoócets... βλέψετε 
Editi, ἀκούσητε... βλέψητε. 
(26) Editi et Reg. primus, βαρέως ἀκούσωσι, Vox 
prior In aliis quinque mss. deest. Aliquanto post 
res m$8., ἑἐπιστρέψουσι, Hoc ipso inloco tres mss., 


ἑνὸς τῶν σεραφὶμ, τῷ δὲ λαῷ οὐχέτι" ἐπειδὴ οὐδὲ τὴν 
διάθεσιν ὁμοίαν εἶχον ὅ τε προφήτης καὶ ὁ λαός. Ὁ 


tác pat, sanem. Subinde editi, ὡς ἐπὶ τοὺς χρόνους. 
Vocula ὡς in nostris sex mss. deest. 

(27) Editi et nostri sex mss., ὑμῶν, ad patres ve- 
slros. At in Actis xxvi, 29, legitur, ἡμῶν, ad pa- 
tres noslros. 

(98) Editi, λαὸς τοῦ Ἰησοῦ λόγων. Veteres duo 
libri, λαὸς τοῦ "15co0 λόγον. Alii tres, λαὸς τὸν Ἰη- 
σοῦ λόγον. 

(29) terque Colb., τῶν πραγμάτων, docet res re- 
fer esse, minus recte. 


Á 


44 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAD. VI. 


45 


μὲν γὰρ εἶδε Κύριον Σαδαὼθ χάθήμενον ἐπὶ θρόνου, A tem, minime crediderunt. Et illeauditis seraphim, 


καὶ ἐπίστευσεν οἷς ἐθεάσατο. οἱ δὲ βλέποντες ἐπιδη- 
μοῦντα τὸν KÀpiow, οὐχ ἐπίστευον. Kal ὁ μὲν ἀχού- 
σας τῶν σεραφὶμ, συνῆχε τὴν δοξολογίαν (30) αὐτῶν' 
οἱ δὲ ἀκούοντες τῶν ῥημάτων τοῦ Σωτῆρος, οὐ xat- 
ἐδέχοντο. Καὶ τοῦ μὲν dj χαρδία χατανυγεῖσα, συν- 
ἤσθετο τῆς ἰδίας ἁμαρτίας" διὸ εἶπεν. "OQ τάλας ἐγὼ, 
διότι χκατανένυγμαι - τῶν δὲ ἐπαχύνθη ἡ καρδία, 
πρὸς τὸ μηδεμίαν λαθεῖν ἔννοιαν ὧν ἡμάρτανον, μηδὲ 
προσελθεῖν τῷ δυναμένῳ αὐτοῖς ἀφιέναι τὰς ἄμχρ- 
τίας. Διὰ τοῦτο ὁ μὲν ἐχαθαρίσθη (31), οἱ δὲ ἀφείθη- 


σαν ἐν ταῖς ἁμαρτίαις" ὡς xxl ὁ Κύριος ἔφη πρὸς αὐτοὺς, 


189. Τάχα δέ τις ἀντιστήσεται ὑμῶν τῷ λόγῳ, διὰ 
τὸ εἰρῆσθαι, Εἶπον τῷ λαῷ τούτῳ’ οὐ προσιέμενος 
ἐπὶ τοὺς χρόνους τοῦ Σωτῆρος ταῦτα προφητεύεσθαι. 
Fi γὰρ τὸ, Τούτῳ (32), δειχτικόν ἐστι, οὐδεὶς δὲ τῶν 
ἀπὸ τοῦ δειχνυμένου λαοῦ ἤμελλεν ἀχούειν τοῦ Σω- 
τῆρος, ἢ βλέπειν αὐτοῦ τὰ θαυμάσια’ πῶς ἁρμόζει 
τὸ, Τῷ λαῷ τούτῳ, τοῖς τοσοῦτον τοῦ προφήτου με- 
ταγενεστέροις ; Ἡμεῖς δὲ ἐξ ἄλλων ῥημάτων προφη- 
τιχῶν ῥᾳδίαν λύσιν ἐπινοήσωμεν τῷ προδλήματι" 
Εἴρηται γὰρ ἕν τινι τῶν δώδεχα ᾿ Λαός μου, τί 
ἐποίησά σοι, fj τί ἐλύπησά σε, fj τί παρηνόχλησά 
σοι; ᾿Αποχρίθητί μοι. Διότι ἀνήγαγόν σε Ex. γῆς 
Αἰγύπτου, καὶ ἐξ otxoo δουλείας ἐλυτρωσάμην 
σε, χαὶ ἐξαπέστειλα ἔμπροσθέν σου τὸν Μωσῆν, 
xai 'Azoov, καὶ Μαριάμ. “Ὥσπερ γὰρ τότε obyl ὁ 
xatà τὸν προφήτην λαὸς εἶδε τὴν Αἴγυπτον, ἢ ὧδη- 
γήθη παρὰ τῶν προειρημένων (33), καὶ ὅμως αὐτὸς 
ὀνειδίζεται ὡς ἐπὶ ταῖς ἐργασίαις ταύταις ἀγνωμο- 
νῶν οὕτω xal νῦν δείκνυται μὲν τὸ σύστημα τοῦ 
λαοῦ τὸ κατὰ τὸν προφήτην ἐχδαίνει δὲ αὐτῷ τὰ 
προφητευθέντα χατὰ τὴν γενεὰν τῆς τοῦ Κυρίον 
ἐπιφανείας. Πέφυχε δὲ xal jj συνήθεια κεχρῆσθαι τῷ 
τοιούτῳ λόγῳ, ὅν xal ἀλλοιούμενόν τινες προσαγο- 


divinas laudes ab ipsis decantatas intellexit; hi 
&utem verba exaudientes Servatoris, ea non exce- 
pere. Atque cor quidem illius utpote compunctum, 
proprium sensit peccatum, quapropter dixit: ὁ 
miser ego, quia compunctus sum: horum vero cor 
incrassatum est, ut ne ullo peccatorum suorum 
sensu tangerentur, neque aocederent ad eum, qui 
ipsis peccata condonare poterat. Quare illo purgato, 
hi in 8uis derelicti sunt peccatis, sicut et Dominus 
ad eos locutus est : Morieminiin peccatis veslris ?*. 
δτι ᾿Αποθανεῖσθε ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν. 

189. Forte autem quispiam adversabitur nostre 
sententie, ex eo quod dictum est: Dic populohuw: 
nec concessurus est hec vaticinia ad Salvatoris 
tempora esse referenda. Etenim si vox, Huic, 
pronomen est demonstrativum, nullus autem ex eo 
populo qui demonstrabatur, auditurus erat Sal- 
vatorem, aut ejus intuiturus miracula; qui fleri 
potest αἱ illa, Populo huic, conveniant iis, qui 
tanto intervallo post prophetam erant victuri ? Nos 
autem ex aliis verbis propheticis solutionem exco- 
gitabimus, qua proposita questio enodanda facile 
sit. Dictum est enim in aliquo e duodecim prophe- 
tis: Popule meus, quid feci tibi, aut quid te contri- - 
slavi, aut ín quo molestus fui tibi? Responde mihi. 
Quia eduxi te de terra Egypti, et de domo servitu- - 
li» redemi le, et misi ante te Mosen, et Aaron, δὲ 
Mariam 89, Quemadmodum enim tunc populus qui 
prophete etate vivebat, non vidit ZEgyptam, neo 


C deductus est a prius memoratis ducibus, et tamen 


hoc ei exprobratur, quod δου beénefioiorum sit 
immemor : ita et nunc ostefditur quidem coctus 
populi, qui state prophete vivebat, sed tamen ea 
que ipse vatietagtüs est, tempore illo quo Domi- 


ρεύειν εἰώθασιν. Otov, τὸν αὐτὸν νοοῦντες χορὸν. τὸν. δέ appüfFuit, evenere. Quin etiam id in more po- 


ix τοσῶνδε ἀνδρῶν συνεττωτα" εἶτα΄ ἑνὸς Unete) θόν- 
τος, xal ἑπέρῥο «Uv ἐκοίνου τόπον ἀνυιπληρώσαντος, 
ὁ “αὐφτὸξ λέγεται μένειν χορός. Καὶ εἰ δεύτερος δὲ 
Vets (34), xai εἰ τρίτος, xal τοῦτο ἐπιπολὺ γέ- 
νοιτο, xal ἑχάστῳ ἵτερος ἀντεισαχθείη τις, κατὰ (35) 
μιχρὸν ὑπαλλοιουμένου τοῦ χοροῦ" οἱ μὲν καθ᾽ ἕνα 
διημείφθησαν, ἡ μέντοι προσηγορία τῷ χορῷ ἡ αὐτὴ 
διασώζεται. Οὕτω xal πόλις ἡ αὐτὴ εἶναι λέγεται, 
καὶ στρατόπεδον τὸ αὐτό. οὐ τῷ τὸν (36) xa0' ἕκα- 


39 Joan. vir, 24. 89 Mich. vr, 8, 4. 


(30) Editi et Reg. primus, τὴν δοξολογίαν. Alii 
quinque mss., τῆς δοξολογίας, Aliquanto post tres 
mss., τῆς οἰκείας ἁμαρτίας. 

(31) Antiqui sex libri, ἐχαθαρίσθη Editi, ixa- 


pon. 

(32) Editi, λαῷ τούτῳ. Sed nostri sex mss. vocem 
priorem non exhibent Mox. quartus, τοῦ δει- 
Ἀνυομῆένηυ 

(33) Editi et tres mss., τοῦ προειρημένου. At in 
tribus aliis mss. legitur, τῶν προειρημένων. Prooo- 
Mii pag. 103, non multo aliter, παρὰ τῶν εἰρη» 


νων. 


Bitum est, ut heo loquendi ratio usurpetur, quam 
nonnulli solent variantem appellare. Exempli cau- 
88, cum unum et eumdem ohorum ex certo quo- 
dam virorum numero constantem animo sibi re- 
presentant; uno mox exeunte, et altero illius 
locum replente, idem chorus dioitur permanere. 
Quanquam autem alter, aut etiam tertius egre- 
diatur, idque crebrius accidat, et alius quispiam 
inuniuscujusque locum introducatur : mutato pau- 


34) Antiqui tres libri, ὑπεξέλθοι. 

las Editi et quinque mss., ἀντεισαχθείη τῷ xa- 
«κά, At Reg. quartus ut in contextu. Aliquanto post 
editi et Reg. primus, ἕνα διειλήφθησαν male. Alii 
quinque m868., διημείφθησαν, bene. - 

(36) Editi, τῷ τούς At nostri sex mss., τῳ τόν. 
Iilud, τὴν αὐτὴν διασώζεσθαι, quod proxime sequi- 
tur, huic Joco maxime convenire non negaverim 
quidem, sed unde id sumptum sit, nescire me fa- 
teor. Nam illos ipsos codices, quibus usi sunt ty- 

ographi, in manibus habeo ; nec tamen in his aeo 
Ὁ aliis hag voces invenire potui. 


443 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


A44 


latim choro, singuli quidem commutati sunt, et À στὸν διαμένειν, ἀλλὰ τῷ τὴν προσηγορίαν τῷ συστή- 


tamen chorus eamdem servat appellationem. Hunc 
340 ad modum et civitas eadem, et exercitus 
idem esse dicitur, non quod singuli permaneant, 
sed quod cotus nomen idem servet. Pari ratione 
nihil prohibet etiam nunc populum qvi vivente 


ματι τὴν αὐτὴν διασώζεσθαι. Οὕτως οὐδὲ, κωλύει 
χαὶ νῦν τὸν bmi τοῦ Ἡσαΐου δειχτικῶς θεωρούμενον 
λαὸν τὸν αὐτὸν εἶναι καὶ ἐπὶ τοῦ Κυρίου, οὐ τῇ O:a- 

-. ^ . “-- “- -φῤ Δί 
μονῇ τῶν χαθ᾽ ἕχαστον, ἀλλὰ τῷ κοινῇ τοῦ ἔθνους 
ὁνομαείᾳ. 


Isaia demonstrative conspiciebatur, eumdem etiam fuisse qui Domini tempore fuit, non quod singuli 
superstites fuerint, sed quod commune gentis nomen permanserit. 


190. Vgns. 11-13. Et dixi, Quousque, Domine? 
EL dixil : Donec desolentur civitales, 60 quod non 
habitentur, et domus, eo quod non sint homines : 
el terra derelinquetur deserta. Et post hec elongabit 
Deus homines, et qui relicli fuerint, mulliplicabun- 
tur super terram. Et adhuc in ea est decimutio : et rur- 
sum erit in direptionem, sicut terebinthus, el. sicul 
batanus, quando exciderit e theca sua. Semen aan- 
cium, fulcimentum ejus. Quandoquidem que a Do- 
mino exposita sunt Isais, tristia erant ac molesta ; 
ratus judicium illud inexorabile esse, nec vitari 
posse, quantum certe abesset ab eo tempore, quo 
isthec ipsis muleta esset intligenda, edoceri postu- 
lat, Ceterum hec clare pertinent ad imperii Ro- 
mani tempora. Postquam enim non audierunt Do- 
mini verba, nolueruntque ejus miracula viribus 
humanis majora oculis benevolis intueri, deso- 
late sunt urbes, quod non habitarentur, et do- 
mus, quod non essent homines, et terra relicta est 
deserta, habitatoribus fame, exsilio, et captivitate 
interemptis. Quod autem subjungitur, Post hee 
elongabit Deus homines, id mea sententia refertur 
δὰ abalienationem Judeorum a Deo, quibus ex 


B 


190. Kal εἶπα’ Ἕως πότε, Κύριε; Καὶ εἶπεν, 
Ἕως ἂν ἐρημωθῶσι πόλεις παρὰ τὸ μὴ κχατοιχεῖ- 
σθαι, xal οἶχοι παρὰ τὸ μὴ εἶναι ἀνθρώπους, xai 
ἣ γῆ καταλειφθήσεται ἔρημος. Καὶ μετὰ ταῦτα 
μαχρυνεῖ ὁ Θεὸς τοὺς ἀνθρώπους, xai ot xata- 
κειφθέντες πληθυνθήσονται ἐπὶ τῆς γῆς. Kat ἔτι 
ἐπ᾿ αὐτῆς ἐστι τὸ ἐπιδέκατον " καὶ πάλιν ἔσται 
εἰς προνομὴν, ὡς τερέδινθος, x«i ὡς βάλανος, 
ὅταν ἐχπέσῃ ἐκ τῆς θήχης αὐτῆς. Σπέρμα ἁγιον, 
τὸ στήλωμα αὐτῆς. Ἐπειδὴ σχυθρωπὰ τὰ διηγη- 
θέντα ἦν παρὰ τοῦ Κυρίου, ἀπαραίτητον τὴν χρίσιν 
ἐγούμενος, τὸν γοῦν χρόνον πόσος ἐστὶν, ἐν ᾧ dj xa- 
ταδίκη αὐτοῖς αὕτη ἐπιτεθήσεται, ἀξιοῖ διδαχθῆναι. 
Σαφῶς ταῦτα ἐπὶ τοὺς χρόνους τῆς Ῥωμαϊκῆς δυ- 
ναστείας λοιπὸν ἀναφέρεται. Μετὰ γὰρ τὸ μὴ ἀχοῦ- 
σαι τῶν ῥημάτων τοῦ Κυρίου, καὶ μὴ θελῆσαι ἐνιδεῖν 
ὀφθαλμοῖς εὐγνώμοσι τὰ ὑπὲρ ἄνθρωπον αὐτοῦ τε- 
ράστια, ἠρημώθησαν ἀΐ πόλεις, παρὰ τὸ μὴ κατοι- 
χεῖσθαι, καὶ οἶκοι, παρὰ τὸ μὴ εἶναι ἀνθρώπους, καὶ 
ἡ γῆ κατελείφθη ἔρημος, λιμῷ καὶ φυγαῖς καὶ αἶχμα- 
λωσίᾳ τῶν οἰκητόρων θανατωθέντων. Τὸ δὲ ἐπαγόμε- 
νον, ὅτι Μετὰ ταῦτα μαχρυνεῖ ὁ Θεὸς τοὺς ἀνθρώ- 
πους, ἀναφέρεσθαί μοι δοχεῖ ἐπὶ τὴν τῶν ᾿Ιουδαίων 


parte contigit oxoitag, ut gentium intraret pleni- C ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἀλλοτρίωσιν, οἷς (37) ἀπὸ μέρους ἐγέ- 


tudo ?*!, Sed Et qui, inquit, relicti fuerint, multi- 
plicabuntur. Quinam igitur hi sunt? An li, de 
quibus Apostolus dixit: Reliquias secundum electio- 
nem gratiz [πο sunt 83: qui etiam mrualtiplioa- 
buntur super terram, ut inveniantur qui deinceps 
per omnem terram Evangelium Christi ediscant ? 
Etsi enim id quod omnis Israel inquirit, consecutus 
non est, at certe consecuta est electio eorum 83, 
de quibus dixit Elie: Reliqui mihi seplem millia 
virorum, qui non curvaverunt genua ante Baal **. 
Hi igitur sunt, de quibus dictum est : Εἰ adhuc in 
ea eril decimalio. lllud autem, Et rursus eril in 
direptionem, εἰσ Lerebinthus, et sicut balanus, 
quando exciderit e theca sua, ostendit, uti arbitror, 


veto πώρωσις, ἵνα τὸ πλήρωμα τῶν ἐθνῶν εἰσέλθῃ. 
᾿Αλλὰ Καὶ ot καταλειφθέντες, φησὶ, πληθυνθήσον- 
ται. Τίνες οὖν εἶσιν οὗτοι ; Ἢ περὶ ὦν εἶπεν ὁ ᾿Απο- 
στολος, ὅτι Λεῖμμα xav! ἐνλογὴν χάριτος γέγονεν, 
οἴἔτινες καὶ πληϑδονθήγσονταί ἐπὶ τῆς γῆς, τῷ εἰς πᾶσαν 
(38) τὴν γῆν λοιπὸν εἶναι τοὺς μάϑητευομένους τῷ 
Εὐαγγελίῳ τοῦ Χριστοῦ; El γὰρ καὶ οὐκ ἐπότυχεν 
ὅ ἐπιζητεῖ ὁ πᾶς ᾿Ισραὴλ, ἀλλ᾽ ἢ ἐκλογὴ ἐπέτυχε, 
περὶ ὧν φησι τῷ Ἠλίᾳ: Κατέλιπον ἐμαυτῷ ἑπτα- 
κισχιλίους ἄνδρας, οἵτινες οὐχ ἕχαμψαν γόνυ τῇ 
Βάαλ. Οὔτοι οὖν εἶσι, περὶ ὧν εἴρηται" Καὶ ἔτι ἐπ’ 
αὐτῆς ἔσται τὸ ἐπιδέχατον. Τὸ δὲ, Καὶ πάλιν 
ἔσται εἴς προνομὴν, ὧο τερέθδινθος, καὶ ὡς βάλα- 
νος, ὅταν ἐχπέσῃ ἐκ τῆς θήκης αὐτῆς, δοχεῖ μοι 


Judaicos ritusin evangelicum institutum esse pau- p δηλοῦν τὴν κατὰ μικρὸν ἀπὸ τῶν Ἰουδαϊκῶν ἐθῶν 


latim immutaudos. Illi enim sunt iterum ad popu- 
lationem congregandi, sicüt colligitur terebinthi 
fructus, et sicut balanus jam ad collectionem ma- 
tura. Tunc enim exsolvitur thece sue vinculo, 
utpote jam progressu temporis concocta, et ad 
suam perfectionem perducta. Sed etiam fortasse 
propterea quod a regione Judaica exoiderint, fue- 


ἐπὶ τὴν xarà τὸ Εὐαγγέλιον πολιτείαν μεταθολήν. 
Πάλιν γὰρ ἔσονται οὗτοι εἰς προνομὴν συνηγμέ- 
νοι (39), ὡς συνάγεται ὁ καρπὸς τῆς τερεδίνθου, καὶ 
ὡς ἡ βάλανος ἣ ὥριμος ἤδη͵ πρὸς συλλογήν. Τότε γὰρ 
ἐχλύεται ἀπὸ τοῦ πρὸς τὴν θήχην δεσμοῦ ἣ πεφθεῖσα 
ἤδη τῷ χρόνῳ καὶ τελειωθεῖσα. Τάχα δὲ xai διὰ τὸ 
ἐχπεπτωχέναι τῆς ᾿Ιουδαϊχῆς χώρας, καὶ ἐν τῇ δια- 


Rom. xi, 25. 35 ibid. 5. 38 1014. 7, **ibid. 4 ; IIJ Reg. xix, 18. 


ἃ (87) Editi, οἷς ἡ Vocula ἡ in nostris sex mss. 
eost. 
(38) Editi et Reg. tertius, τὸ εἷς πᾶσαν, Alii quin. 


que mss., «ip. Aliquando post editi, ὃ ἐπεζήτει, At 
Bex mss., ἐπιζητεῖ. 
(39) Codex unus συνημμένοι 


445 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VII. 


446 


σπορᾷ γεγενῆσθαι, βαλάνῳ παρεικάζεται ἐχπιπτούσῃ Α rintque dispersi,glaudi esua theca decidenti compa- 


ἐκτῆς θήχης αὐτῆς. Τὸ δὲ, Σπέρμα ἅγιον, τὸ στή- 
λωμα αὐτης, ix. τῶν Θεοδοτίωνος πρόσχειται (40), 
μὴ κείμενον παρὰ τοῖς Ἑύδομήχοντα' ἀξιόλογον 
γοῦν ὡς πρὸς τὴν τῶν προαποδεδομένων ἀχολουθίαν 
ἔχον (A1). Συνάγονται γὰρ οὗτοι ὡς τερέδινθος, xai 
ὡς βάλανος, ἐν τῷ γενέσθαι σπέρμα ἅγιον ἐν tfi 
στάσει καὶ βεδχιότητι ἐχυτῶν. ᾿Ακολούθως δὲ τοῖς 
πολλαχοῦ παρὰ τῇ Γραφῇ κειμένοις καὶ ἐνταῦθα 
φαίνεται τὸ χρηστὸν τέλος τῶν ἐπ᾽ εὐεργετίᾳ xoÀa- 
ζομένων. Πατάξω γὰρ, φησὶ, καγὼ ἰάσομαι. Καὶ 
αὐτὸς ἀλγεὶν ποιεῖ, χαὶ πάλιν ἀποχσθίστησιν, Οἱ οὖν 
πρότερον ἀχοῇ ἀχούοντες, xai μὴ συνιέντες, καὶ τὰ 
ἑξῆς ποιοῦντες, μέχρι τοσούτυυ, ἕως τοῦ μὴ (42) 
χατοιχεῖσθαι πάλεις, xai ἐν τῇ διασπορᾷ γενόμενοι, 
ὡς μόλις τὸ ἐπιδέκατον τοῦ λαοῦ περισωθῆναι" οὗτοι 
κάλιν πληθυνθήσονται, xal πάλιν χαρποφορήσουσι, 
παραπλησίως τερεδίνθῳ καὶ βαλάνῳ, σπέρμα ἁγιον 
φέροντες, ἐν τῷ ἑστηχέναι ἑδραΐοι xal μὴ μετακινού- 
μενοι, xat ἐῤῥιζῶσθαι ἔν ἀγάπῃ. 


ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Σ. 

191. Καὶ ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις ᾿Αχὰζ τοῦ 
Ἰωάθαν τοῦ υἱοῦ ᾿ὈὈζίου βασιλέως Ἰούδα, ἀνέδη 
Ῥασὶν βασιλεὺς ᾿Αρὰμ, καὶ Φακεὲ υἱὸς Ῥομελίου 
βασιλεὺς Ἰσραὴλ, ἐπὶ Ἱερουσαλὴμ, πολεμῆσαι 
αὑτὴν, xal οὐχ ἠδυνήθησαν πολιορχῆσαι αὐτήν, 


rantur. lllud autem, Semen sanctum, fulcimentum 
ejus, e Theodotionis interpretatione adjicitur, nec 
reperitur apud Septuaginta; sed tamen,quod ad eo- 
rum que prius tradita sunt seriem spectat sensum 
hubet memoratu dignum. Colliguntur enim hisicut 
terebinthus, et sicut balanus tum, $938 cum per 
suam stabilitatem constantiamque semen sanctum 
fiunt. Ceterum hic, pariter ac in multis Scripture 
locis, finis eorum qui ponis beneficii loco afficiun- 
tur, utilis esseostenditur. Perculiam enim, iaquit, 
et ego sanabo **, Et ipse mcorore conflcit, ac rur- 
eus recreat. Qui igitur prius auditu audiebant, nec 
tamen intelligebant, et ea, que sequuntur, pa- 
trabant, eoque res adducebant, ut civitates non 
habitarentur, quique sic dispergebantur ut vix de- 
cima populi pars superstes esset ac salva ; ii mul- 
tiplicabuntur iterum, suntque fructum rursus edi- 
turi, perinde ac terebinthus et glans, semen san- 
ctum proferentes, propterea quod firmi steterint et 
siabiles, nec fuerint transmoti, imo vero in chari- 
tate radices egerint. 


CAPUT VII. 


191. Vgn8. 1, 2. Εἰ factum est in. diebus  Achas 
fili$ Joatham, filii Oziz regis Juda, ascendit Rasin 
rez Aram, εἰ Phacee filius Romelig rez lsrael, in 
Jerusalem, ad przliandum contra eam : el. nom po- 
tuerunt oppugnare eam. Et annuntialum est. domui 


Kal ἀνηγγέλη εἰς τὸν οἶϑον Δαδὶδ, λέγοντες. C David : qui dicebant, Gonsensit Aram «cum Ephraim. 


Σννεφώνησεν ᾿Αρὰμ πρὸς τὸν 'Eopalp . Kal ἐξ- 
ἔστη ἣ ψυχὴ αὐτοῦ, xai ἢ ψυχὴ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, 
ὃν τρόπυν ἐν δρυμῷ ξύλον ὑπὸ πνεύματος σα- 
λευθῆ. Ὁ τῆς λέξεως νοῦς τοιοῦτός ἐστι" Δύο βασιλεῖς, 


ὁ τῆς Συρίας καὶ ὁ τοῦ ᾿Ισραὴλ, ἀνέδησαν ἐπὶ "Iepouaee 


λὴμεὶς πόλεμον͵ϑαὶ οὐά ἡδύναντπ πολιορχῆσαι αὐτήν. 
Ὄνομα δὲ ty μὲν βασιλεῖ Συρίας, ἹΡασὶν, τῷ δὲ βασι- 
. Au lagu), Φακεέ. Ἴϊλθον δὲ ἄγγελοι καταμηνύοντες 


“τ΄ «ᾧ βασιλιθῷ οἴχῳ τὴν συμρωνίαν τῶν ὄασιλέων, τοῦ 


τε Σύρου xai τοῦ ᾿Ισραήλ. Ὁ γὰρ Σύρος ᾿Αρὰμ κατὰ 
τὴν διάλεκτον τῶν Ἑ δραίων καλεῖται" ὁ δὲ Ἰσραὴλ 
᾿Εφραῖμ ὀνομάζεται, διὰ τὸ ix τῆς φυλῆς ἐκείνης 
ὡρμῆσθαι τὸν τὴν ἀποστασίαν ἐξ ἀρχῆς πεποιηκότα 
Ἱεροδοάμ. Κατεπλάγη οὖν ὅ τε βασιλεὺς xal ὁ λαὸς 


ἅπας ἐπὶ τῇ ἀχοῇ" καὶ οὕτως ἐσείσθη xal ἐταράχθη, ἢ 


ὥστε ὁμοιωθῆναι τὸν χλόνον αὐτῶν ξύλῳ δρυμοῦ, 
ἀπὸ σφοδροτάτου πνεύματος ἀνέμων σαλευομένῳ (43) 
Ἡ μὲν οὖν ἁπλῆ διήγησις τῶν ῥημάταν αὕτη. Βα- 
σανίζων δ᾽ ἂν τις τὸ ῥητὸν, εὕροι τινὰ οἰχειότητα 
πρὸς ἡμᾶς xal τὴν οἰχοδομὴν τῆς ᾿Εχκλησίας ix τῶν 
ἱστορουμένων. Τίνες οὖν εἶσιν οἱ συμφωνήσαντες ἀλ- 
λήλοις βασιλεῖς, κατὰ δύναμιν ἐξετάσωμεν. Ἱγοῦ- 


Et stupe[acta est anima ejus, et-ánimn populi ejus, 
sicul lignum in silva a vento tovelur. Is hujus sen- 
tentie sensus est: Duo reges,unus Syrie, alter Is- 
raelitici populi;assenderunt in Jerusalem ad bellum 
gerendUmy, nec eam expugnare potuerunt. Nomen 
regi Syrie, Rasin : regi vero Israel, Phacee. Ve- 
nerunt autem nuntii, qui regie domui nuntiarent 
conspira&tionem regum Syri et Israel **. Syrus enim 
juxta Hebraice lingue proprietatem vocatur Aram; 
Israel vero nominatur Ephrai^, quod ex illa tribu 
prodierit Jeroboam qui initio defecit 51, Itaque iis 
auditis, perculsustimore est et rex, et populus 
omnis,et ita comn otusfuit etccnturbatus,ut eorum 
tumultus silve ligno quod vehementissimo vento- 
rum flatu agitatur, conferretur. Et. quidem hec 
est verborum simplex narratio. Sed si quis diligen- 
tius hanc perscrutetur sententiam, ei ex iis qu&e 
commemorata suntcompertum erit,nonnihil horum 
δα nos et ad Eoclesiz ediflcationem pertinere.Qui- 
nam igitur sint reges isti,qui inter se conspirarint, 
pro virili inquirendum nobis est. Equidem qui 
sermo per hujus seculi sapientiam adversus Dei 


* Deut. xxxi, 39. ?* IV Reg. xv1, 5 et seqq. 57 III Reg. x, 26 ; xri, 20. 


(40) Veteres duo libri, πρόχειται, non ita recte. 

(41) Editi οἱ Reg. primus, ἔχειν. Alii quinque 
In88., ἔχον, bene. 

[2 ntiqui sex libri, ἕως τοῦ. Editi, ἕως οὗ 
μή. 


(43) Editi, σαλευομένου, male. Reg. tertius, σα 
Aswvopí£vovy,nihilo melius. Alii quinque mss.,caAsue- 
μένῳ, optime. Statim editi, τῶν δητῶν. At nostri 
In$8., τῶν ῥημάτων 


441 


APPENDIX OPERUM 85. BASILII MAGNI. 


418 


Bcientiam effertur, eum arbitror per Aram signifl- A μαι τοίνυν τὸν μὲν ἐπαιρόμενον τῇ σοφίᾳ τοῦ αἰῶνος 


cari. Aram enim si quis interpretetur, sonat subli- 
men. Talis autem est sermo principum hujus se- 
culi, cur circa astronomiam, motiones stellarum, 
conjunctiones,et figuras versetur,causasque huma- 
narum rerum hine dependere affirmet. Is porro 
sublimisest tum obexistimationem deseconceptam, 
tum ob superbum illum fastum, quem is solus qui 
sanctus est, verbis veritatis everlere ac deprimere 
novit,siquidem Spiritussanoti virtutedejicitomnem 
altitudinem sese adversus Dei scientium extollen- 
tem 59. Arbitramur autem scientiam, que quidem 
ex susceptis Scripturis divinis hauritur,sed a recto 
gensu detorta est,falsaumque nomen habet,Ephraim 
vocari *. Jeroboam enim ab hac tribu sumpsit ori- 
ginem,qui primusa semine David ὅ 2 Ὁ discidit tri- 
bus decem *5,ac Salomonis factus olim servus fugi. 
tivus,abiit in /Egytum,sororemque Thecemine ux- 
oris Pharaonis in matrimonium duxit *'. Hic et vi- 
tulas aureas finxit,et diesfestos ecorde suo eruit "8, 
Cum igitur gentilis sermo fastu atque arrogantia 
ob dialecticag argumentationes plenus, societatem 
cum hieretico et perverso sermone inierit, tunc 
ÀÁram cum Ephraim dicitur conspirare: quippe 
edes Davidis edificiaque cupit demoliri, et locum 
veri cultus devastare. Voti tamen compos non fit. 
Neque enim Jerusalem expugnare poterit, quod 
tueatur eam ac defendat Dominus.Et fortasse hi ne 
poterunt quidem inter se conspirare, nisi abunda- 
vert nostrum peccatum. Nam ii etiam qui juxta 
historiam in diebus Achaz conspirarant, conspira- 
tionem mutuam patefecerunt ob peccatum Achaz, 
qui non fecit rectum coram Domino, sed filium 
suum traduxit in igne, et adolebat in excelsis 49. 
Attamen malorum regum adversus. Ecclesias co- 
natus conturbat Davidiis domum, populique ani- 
mum stupore percellit, ita ut ob strepitum ex hac 
turbatione nascentem, ligno infructuoso consimilis 
Sit. Sed benignus Deus, pertubationem eorum sa- 
nans, mittit. propheticum sermonem, qui e corde 
populi expellat timorem, dum dicit (Vgns. 4 : ) 
Ne timeas, neque anima (ua infirmetur a. duobus 
lignis fumigantibus istis. 


192. Vide autem num stiam ex ipsa nominum 
interpretatione ansam possis arripere ea que ad 
hunc locum spectant,adhuc dilucidius perspiciendi. 


B 


C 


τούτου κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ λόγον (44) δηλοῦ- 
σθαι διὰ τὸν ^ Apáp: ἑμμηνεύεται γὰρ ὁ ᾿Αρὰμ μετ- 
ἐωρος. Τοιοῦτος δὲ ὁ λόγος τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶ- 
νος τούτου, ἀστρονομίαις προσέχῶν καὶ χινήσεσιν 
ἀστέρων, xal συμπλοχαῖς, καὶ σχήμασι, κἀχεῖθεν 
τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων τὰς αἰτίας ἠρτῆσθαι 
λέγων. Μετέωρος δὲ, καὶ διὰ τὴν οἴησιν χσὶ τὸ ἀλα- 
ζονιχὸν αὐτοῦ ἔπαρμα, ὃ μόνος οἷδε καθαιρεῖν (45) 
τοῖς λόγοις τῆς ἀληθείας, ὁ ἅγιος, τῇ δυνάμει τοῦ 
Πνεύματος καταθάλλων πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον χατὰ 
τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Τὴν δὲ χατὰ παραδοχὴν τῶν 
θείων Γραφῶν συστᾶσαν, ἐχτετραμμένην τῆς εὐθείας, 
καὶ ψευδώνυμον γνῶσιν, ᾿Εσραῖμ ἡγούμεθα προσ- 
αγορεύεσθαι. Ἐπειδὴ ἀπ’ αὐτῆς ὥρμητο ἹἹεροδοὰμ, 6 
πρῶτας ἀποσχίσας τοῦ σπέρματος Aa6ib τὰς δέκα 
φυλὰς, ὃς xal δραπέτης ποτὲ τοῦ Σολομῶντος γενό- 
μενος, εἰς Αἴγυπτου ἀπῆλθε, xal τὴν ἀδελφὴν θεχε- 
μίνας τῆς γυναιχὸς Φαραὼ πρὸς γάμον ἔλαθεν. Ὅς 
χαὶ τὰς χρυσᾶς δαμάλεις ἀνέπλασε, καὶ ἑορτὰς (46) 
ἀνέπεμψεν ἀπὸ τῆς χαρδίας αὐτοῦ. Ὅτάν οὖν ὁ ἐθνι- 
κὸς λόγος, ὁ μέγα φρονῶν ἐπὶ διαλεχτικαῖς ἐπιχειρή- 
σεσιν, ἐπιπλακῇ vip αἱρετιχῷ καὶ παρατετράμμένῳ, 
συμφωνεῖν λέγεται ὁ (47) ᾿Αρὰμ πρὸς τὸν 'Eopatp, 
ἐπιθυμίαν ἔχων καθελεῖν τὰ τοῦ Δαδὶδ οἰχοδομήματα, 
χαὶ ἐχπορθῆσαι τὸν τόπον τῆς ἀληθινῆς λατρείας. 
Οὐ μήν γε περιγίνεται τοῦ σχοποῦ. Οὐ γὰρ δυνήσε- 
ται ἐκπολιορχῆσαι διὰ τὸν ὑπερασπίζοντα αὐτῆς Κύ- 
ριον. Τάχα δὲ οὐδὲ δύνανται συμφωνῆσαι οὔτοι, ἐὰν 
μὴ ἣ ἁμαρτία ἡμῶν πλεονάσῃ. ᾿Επειδὴ καὶ οἱ κατὰ 
τὴν ἱστορίαν συμφωνήσαντες, ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ 
᾿Αχὰζ, τὴν πρὸς ἀλλήλους ἐπεδείκνυντο συμφωνίαν 
διὰμτὴν ἁμαρτίαν τοῦ ᾿Αχὰζ, ὃς οὐχ ἐποίησε τὸ εὐθὲς 
ἐνώπιον (48) Κυρίου, ἀλλὰ τὸν υἱὸν αὐτοῦ διῆγεν ἐν 
πυρὶ, καὶ ἐθυμία ἐν τοῖς ὑψηλοῖς, Ταράσσει μέντοι 
τὸν οἴχον Δαδίδ, καὶ ἐξίστησι τὴν ψυχὴν τοῦ λαοῦ, 
ὥστε καὶ (40) ᾿δνάρπῳ. ξύλῳ προσεοικέναι, διὰ τὸν 
ἀπὸ τῆς ταραχῆς ἐγγενόμενον χλόνον, ἡ τῶνηπονηρῶν 
βασιλέων χατὰ τῶν Ἐχχλησιῶν ἐπιχείρησις. ᾿Αλλ᾽ 
ὅμως ὁ φιλάνθρωπος Θεὸς, θεραπεύων αὐτῶν τὴν τα- 
pay», πέμπει προφητιχὸν λόγον, ἐξελαύνοντα τὸν 
φόθον τῶν καρδιῶν τοῦ λαοῦ, διὰ τοῦ λέγειν Μὴ φο- 
600, μηδὲ ἡ ψυχή σου ἀσθενείτω ἀπὸ τῶν δύο 
ξύλων τῶν χαπνιζομένων τούτων. 

102. Ὅρα δὲ εἰ δύνασαι xal ix τῆς τῶν ὀνυμάτων 
ἑρμηνείας ἀφορμὰς λαθεῖν τοῦ ἔτι τρανότερον τὰ 
κατὰ τὸν τόπον ἰδεῖν. Ἑ ρμηνεύεται γὰρ ὁ ᾿Αχὰζ 


ὅδ. [T Cor. x, 5. * III Reg. x1, 26. 46 III Reg. xit, 20 ; III Reg. x1, 4. 41 ibid. 19, juxt. LXX. 4511 Reg. 


xii, 28. * IV Reg. xvi, 2. 


(ἀξ) Antiqui sex libri, λόγον. Editi, λόγου, 

n Editi, καθαιρήσειν. At sex mss., καθαιρεῖν. 
46) Illud, καὶ ἑορτάς, eto., et e corde suo dies 
festos emisit, ita intelligi deberearbitror : Quos dies 
lestos instituerat, ii ficti erant et commentitii, nec 
aliunde quam ab illius pravis moribus profecti. 

| s Sio quinque mss. At editi, τῷ. 

48) Editi, εὐθὲς ἕν ὀφθαλμοῖς. At mss. sex ut in 
contextu. Quantas tenebras vel eruditissimis homi- 
nibus offundat vel minima scripture mutatio, jam 
observavere multi : quod idem et hic quoque an- 
notari potest. Nam non multo infra, cum interpres 
in Reg. primo legisset, xal εὐθυμία, gio interpreta- 





D tue est : Et quidem immodica securitas turbavit do- 


mum David : quo quid ineptius dici possit, non 
video. Sed si Tilmannaus, horum Commentariorum 
interpres, ex aliis quinque nostris codicibus pro eo- 
θυμία legisset, ἐθυμία, eum tam graviter peccatu- 
rum fuisse, nemo, nisi iniquus, existimabit. Nam 
facile intellexisset respexisse scriptorem al illa, 
quie 1IV Reg. xvi, 4, leguntur: Καὶ ἐθυσίαζε, xai 
ἐθυμία Ev τοῖς ὑψηλοῖς, Et sacrificabat, et adolebat 
in excelsis. 

(49) Veteres sex libri, ὥστε xal. Abest καί ab ex- 
cusis. Mox editi, ταραχῆς γενόμενον. Antiqui tres 
libri, ἐγγενόμενον. Alii tres, ἐγγινόμενον. 


449 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VII. 


450 


κατάσχεσις * Ἰωάθαν, Ἰαῶ συντέλεια (50): ὁ δὲ A Achaz enim, si interpreteris, dicitur retentio ; 


'Otlac, ἰσχὺς ᾿Ιαὼ - ὁ δὲ ᾿Αρὰμ, ὡς προείπαμεν, 
μετέωρος: ὁ δὲ Φαχεὲ, διάνοιξις " ὁ δὲ 'Ρομελίας, 
μετέωρος περιτομῆς. Συμφωνεῖ οὖν ὁ μετέωρος λό- 
γος, χαὶ ὁ ἐπαγγελλόμενος σαφηνιστὴς εἶναι τῶν 
tiov Γραφῶν λόγος. Τοῦτο γὰρ ἐμφαίνει ὁ Φακεὲ, 
ἑρμηνευόμενος διάνοιξις, οἱονεὶ σαφηνισμὸν τῶν 
ἀποχεχλεισμένων τῆς Γραφῆς μαρτυριῶν δι᾽ ἕαυ- 
τοῦ (51) ὑπισχνούμενος. Ὅτι δὲ d) κατὰ τῆς “ἱερου- 
σαλὴμ συμφωνίσ τῶν δύο βασιλέων, τοῦ τε ἐπὶ τῇ 
σοφίᾳ τοῦ κόσμου φρονοῦντος, xal τοῦ ἐπαγγελλομέ- 
νου τὰ κεκαλυμμένα τῆς Γραφῆς ἀναπτύσσειν, ἐν 
δόγμαοι καὶ λόγοις ἐναντίοις γίνεται, προσδοκώντων 
ὁποχειρίους λήψεσθαι τοὺς τὰ τῆς Ἐχχλησίας δεδι- 
δαγμένους, ἐκ τῶν ἐφεξῆς ἀποδείκνυται. ᾿Εδουλεύ- 
σαντο γὰρ βουλὴν πονηρὰν ὁ ᾿Αρὰμ (52) καὶ ὁ υἱὸφ 
τοῦ Ῥομελίου, λέγοντες * ᾿Αναδησόμεθα εἰς τὴν 
Ἰιουδαίαν, χαὶ συλλαλήσαντες αὐτοῖς, ἀποστρέ- 
ψομεν (53) αὐτοὺς πρὸς ἡμᾶς. Σαφῶς γὰρ ὁ λόγος 
καρίστησιν, ὅτι διὰ τῆς ἐν τῷ διαλέγεσθαι πιθανό- 
τητος ἐλπίζουσι τὸν οἶκον Δαδὶδ ἀποστρέψαι πρὸς 
ἑαυτούς. ᾿Επαγγέλλονται δὲ καὶ βασιλέα καταστήσειν 
τὸν υἱὸν Ταδεήλ' ἑρμηνεύεται δὲ ὁ Ταδεὴλ ἀγαθὸς 
θεός (54). Ἴδιον δὲ τῶν ἐπιτιθεμένων τῇ Ἐκχχλησίᾳ 
τὸ ὑπισχνεῖσθαι παραδώσειν τὰ περὶ τοῦ Υἱοῦ τοῦ 
Θεοῦ" xai διὰ τῆς τοιαύτης χρηστολογίας ἐξαπατῶσι 
τοὺς ἀχεραιοτέρους. Ὅτι δὲ ταῦτα αἰνίγματά ἐστι, 
διὰ τῆς ἱστορίας πρὸς τὴν νῦν κατάστασιν τῶν 'Ex- 
κλησιῶν φέροντα, σαφῶς ὁ λόγος προϊὼν ἀπογυμνοῖ, 
λέγων" ᾽Ζὰν μὴ πιστεύσητε, οὐδὲ μὴ συνῆτε. 


193. Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς Ἡσαΐαν * "Ἔξελθε 
εἰς συνάντησιν ᾿Αχὰζ, σὺ xai ὁ καταλειφθεὶς 'Ia- 
σοὺδ ὁ υἱός σου, εἰς τὴν χολυμδήθραν τῆς ἄνω 
ὁδοῦ τοῦ ἀγροῦ τοῦ γναφέως, xal ἐρεῖς αὐτῷ * 
Φύλαξαι τοῦ ἡσυχάσαι, χαὶ μὴ 
ψυχή σου ἀσθενείτω ἀπὸ τῶν δύο ξύλων τῶν δα- 
λῶν τῶγ- ἰζομένων τούτων. Ὅταν γὰρ ὀργὴ 
πλφνῦ ϑῦμοῦ qoo γένηται, πάλιν ἰάσομαι, Καὶ ὃ 
οἷὸς τοῦ ᾿Αρὰμ, xal ὁ υἱὸς τοῦ Ῥομελίου, ὅτι 
ἐδουλεύσαντο βουλὴν πονηρὰν περὶ σοῦ, λέγόν- 
τες ᾿Αναδησόμεθα εἰς τὴν ᾿Ιουδαίαν, καὶ συλλα- 
λήσαντες αὐτοῖς, ἀποστρέψομεν αὐτοὺς πρὸς 
ἡμᾶς, καὶ βασιλεύσομεν αὐτῆς (55) τὸν υἱὸν Τα- 
θεήλ. Τάδε λέγει Κύριος" Οὐ μὴ μείνῃ ὁ βουλὴ 
αὕτη, οὐδὲ ἔσται" ἀλλ᾽ d) χεφαλὴ τοῦ ᾿Αρὰμ, Δαμα- 


(50) Ita mss. omnes. Editi, voce ᾿Ιαῶ omissa, 
Ἰωάθαν συντέλεια. Exscribere libet quz hoo looo 
in vocem ᾿Ιαῶ annotavit vir eruditissimus Combe- 
fisius. Sic inquit, nomen proprium Dei et letragram- 
matum anliqui efferebant : novitiumque est, quod 
nunc Jehova multi scribunt et legunt, fere a Gala- 
tino. Aliquanto post editi et Reg. primus, προείπο - 
μεν. Alii quinque ms8., προείπαμεν. Subinde editi, 
μετέωρος περιτομῇ. Αἱ sex mess., περιτομῆς. 

(51) Editi et Reg. secundus, δι᾽ ἑαυτοῦ, Alii quin- 
que mss3., δι᾽ αὐτοῦ. 

(92) Editi et tres mas. ὁ 'Egpatu, male. Nam 
illa, ὁ ᾿Εφραϊμ xai ὁ υἱὸς τοῦ Ῥυμελίου, diversum 
populum significare cum deberent, unum tamen et 
eumdem signifloant, Israeliticum scilicet. Αἱ uter- 


3600, n5 t- 


Joathan, Juo consummalio ; Ozias, fortitudo Jao ; 
Aram, ut supra dictum est, sublimis ; Phacee, ad- 
apertio ; Romelias, elatus circumcisionis. Itaque et 
sermo qui sublimis est, et sermo qui ee divinarum 
Soripturarum pollicetur esse explanatorem, inter 
8e conspirant. Nam, Phacee quem interpretantur 
adaperlionem, id indicat : quasi recondita Scripture 
testimonia promittat sua ipsius opera explanatum 
iri. Quod autem duorum regum (tum ejus, qui 
gloriatur de mundi sapientia, tum ejus, qui se abs- 
trusa Scripture loca profitetur explanaturum ) 
adversus Jerusalem concordia, existimantium 88 
eos qui res ecolesiasticas edocti gunt, in suam 
potestatem redacturos, in dogmatis doctrinisque 
inter se pugnantibus posita sit, ex sequentibus 
patet. Inierunt enim consilium malum Aram et 
filius Romelis, dicentes (VEns. 6): Ascendemus in 
Judam, et colloquentes cum eis averlemus eos ad 
nos. Nimirum docet perspicue sententia isthec id 
eo8 Sperasse, ul ad se verborum suasione ὅ 38 
averterent Davidis domum. Imo etiam pollicentur 
constituturos se regem filium Tabeel. Interpretantur 
autem Tabeel, bonum Deum. Qui autem Ecolesiisg 
moliurtur insidias, iis peculiare est polliceri, se ea 
quie ad Dei Filiuin speotant, tradituros ; atque tali 
blandiloquentia in errorem pelliciunt simpliciores, 
Hec autem senigmata esse, que per historiam 
adumbrata ad preesentem Ecclesiarum statu m!perti- 
neant, luculenter ostendit orationis series, his ver- - 
bis (VEns. 9) : Nisi credideritis, non fntelligetis. 
193. Vzns. 3-0. Et dizit Dommus ad liaiam: 
Egredere in. occursum. Achaz, tu et qui derelictus est 
Jasub filius tuus, ad. píscinam superioris vie agri 
fullonis. Et dices.ei : Observa, ut sileas : et ne timeas: 


"suue attíma tua infirmetur a duobus lignis titionum 


fumigantium islorum, Cum enim ira furoris mei 
exsliteril, rursum sanabo. Et filius Aram, et filius 
Romeliz, quoniam inierunt consilium malum de te, 
dicentes: Ascendemus in Judzam, et colloquentes 
cum eis, averlemus eos ad. nos, el. constituemus re- 
gem ejus filium Tabeel. Hc aulem dicit. Dominus: 
Non manebit consilium hoc, neque eril. Sed caput 
Áram, Damascus ; et caput. Damasci, Rasin. Sed 
adhuc sexaginta et quinque annis, deficiel regnum 
Ephraim de poputo, et caput. Ephraim Somorum, et 


D que Colb. et Reg. secundus, ὁ ᾿Αράμ, ἃ quibus 


non ita multum dissident LXX, apud quos ita legi- 
tur: καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ᾿Αράμ, etc., et. filius ram et 
filius Romelia. 

(53) Veteres libri tam hio, quam infra, ita va- 
riant inter se, ut modo legatur ἀναδησώμεθα, modo 
ἀναθησόμεθα, modo ἀποστρέψομεν, modo ἀποστρέ- 
ψομεν, modo βασιλεύσωμεν, modo βασιχεύσομεν. 

(54) Editi et Reg. primus, ὁ Θεός. Alii quinque 
mss., Θεός" 

(55) Quod ait Combefisius, in codice Fr. 1 legi, 
βασιλεύσομεν αὐτοῖς, id non ita esse oculis meis 
cerno. Nam eo in codice lego, βασιλεύσωμεν αὐ- 
τῆς. 


451 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


caput Somorum filius Romeliz. Et nisi. credideritis, A σχός" καὶ dj χεφαλὴ Δαμασχοῦ, Ῥασίν. ᾿Αλλ᾽ ἔτι 


non intelligetis. Equidem arbitror prophetas nequa- 
quam percepisse verbum Dei sensili auditu peraeris 
percussionem : sed cum anime spirituali aures gue 
non desint, ad illas citra ullum sonum pervenisse 
rerum signiticatarum notitiam. Atque hoc eis con- 
tingebat splendore vere lucis ad eorum mentem 
pertingente,illustrandisque prophetis subserviente. 
Hanc autem vocem percipiebant hi, qui a sensibus 
corruptioni obnoxiis excesserant, atque quam ce- 
leriter e corpore egredi studebant. Cum enim in 
divinarum rerum contemplatione versatus animus, 
ab ea quam cum corpore habet necessitudine et 
conjunctione sese avocans, exire dicitur : cum vero 
humanis detinetur negotiis vel ob necessariam cor- 
poris servitutem,vel quod rebus preatantioribus at- 
tendere non amplius queat, quasi ab externis ad 
interiora se confert ; perinde aco si reciperet se in 
domum quamdam uut civitatem, corporis affectiones 
participaturus. Quoniam igitur par erat ut Dei verba 
audiret propheta, ideo ei ante omnia diclum est: 
Egredere tu, et filius tuus. Tale est quodam modo 
illud etiam Genesis, juxta primum oraculum Abra- 
hs redditum : Bgredere de terra tua, et de coga- 
lione tua, et de domo palris (tui 9 Nam perfectis- 
simus egressus est ascensus ab omnibus rebus 
corporeis, que sunt terra appellate, estque fuga a 
sensibus, qui cognatiosupt vocati,etanimus aversus 
ἃ vita crimini obnoxia, in qua quis contrariis studiis 
qua domus patris nuncupata sunt, sese prius addi- 
xerat. $224 Et paulo post scriptum est de eodem 


Abrahumo : Eduzil eum Deus foras*!. Postquam (fj 


enim conspezit illud quo tenebatur egrediendi de- 
siderium, ipse eum veluti menu duxit ad operis 
perfectionem. Nam opus per se noü potàrat efficere. 
Quare et in primo precepto, si modo exierit foras, 
honorum íruendorum accipit promissionem. Sed 
cum eduxisset eum Deus, tunc ipsum superna ubi 
Christus est, querere docuit. 


ἑξήχαντα χαὶ πέντε ἐτῶν (56), ἐχλείψει ἡ βασι- 
λεία ᾿Εφραὶμ ἀπὸ τοῦ λαοῦ καὶ 1j χεφαλὴ Ἐφραὶμ 
Σομόρων * xal ἡ χεφαλὴ Σομόρων ὁ υἱὸς τοῦ 
Ῥομελίου, Καὶ ἐὰν μὴ πιστεύσητε, οὐδὲ μὴ συνῆτε. 
᾿Βγοῦμαι τοίνυν, ὅτι οὐ (57) διὰ τῆς αἰσθητῆς ἀχοῆῇς 
πλησσομένου τοῦ ἀέρος συνίεσαν τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον 
ol προφῆται" ἀλλ᾽ ἐπειδή ἐστιν ὦτα νοητῆς ψυχῆς, 
ἐπ’ ἐχεῖνα ἔφθανε γυμνὰ φωνῆς τὰ σημαινόμενα. 
Καὶ τοῦτο αὐτοῖς ἐγίνετο (58), τῆς αὐγῆς τοῦ ἀληθι- 
νοῦ φωτὸς φθανούσης αὐτῶν ἐπὶ τὸ ἡγεμονιχὸν, καὶ 
διαχηνούσης τῷ φωτισμῷ τῶν προφητῶν. Ταύτης δὲ 
ἀντελαμθάνοντο τῆς φωνῆς οἱ γενόμενοι ἔξω τῶν 
φθαρτῶν αἰσθητηρίων, καὶ οἱ σπεύδοντες πρὸς τὴν 
ἀπὸ τοῦ σώματος ἔξοδον. Ὅτε (59) μὲν γὰρ πρὸς τῇ 
θεωρίᾳ τῶν θείων γίνεται ἡ ψυχὴ, συλλέγουσα kau- 
τὴν ἀπὸ τῆς πρὸς τὸ σῶμα ἐπιπλοχῆς, ἐξιέναι λέγε- 
ται" ὅταν δὲ πρὸς τοῖς ἀνθρωπίνοις ἐστὶν, ἢ χατὰ 
τὸ ἀναγκαῖον τῆς τοῦ σώματος θεραπείας, ἡ διὰ τὸ 
μὴ δύνασθαι ἐπιπλέον ἐχτείνεσθαι πρὸς τὰ διαφέ- 
ροντα οἱονεὶ ἔξωθεν ἐπὶ τὰ ἔσω πάρεισιν, ὥσπερ εἰς 
οἰκίαν τινὰ, ἢ εἰς πόλιν πρὸς τὴν ἐπὶ τὸ σῶμα συμ-᾿ 
πάθειαν ἑπιστρέφουσα. Ἐπεὶ οὖν ἔδει λόγων (60) 
Θεοῦ ἀχοῦσαι τὸν προφήτην, διὰ τοῦτο πρὸ πάντων 
αὐτῷ εἴρηται τὸ, Ἔξελθε σῦ xal ὁ υἱός σου. Τοι- 
οὔτον δέ πώς ἐστι καὶ τὸ ἐν Γενέσει κατὰ τὸν πρῶτον 
χρηματισμὸν εἰρημένον τῷ ᾿Αδραάμ. Ἔξελθε ἐχ 
τῆς γῆς σου, xal ἐχ τῆς συγγενείας σου, xal ἐκ 
τοῦ oíxou τοῦ πατρός σου. Τελειοτάτη γὰρ ἔξ- 
οδος (01), ἣ ἀπὸ πάντων τῶν σωματιχῶν ἀνάδασις, 
ἅτινα εἴρηται γῆ᾽ xai fj ἀπὸ τῶν αἰσθητηρίων φυγὴ, 
ἄπερ ὠνόμασται συγγένεια * καὶ τὸ ἁποστραφῆναι 
τὸν ὑπαίτιον βίον, ἐν dp φχείωτο (62) πρότερον τοῖς 
ἐναντίοις ἐπιτηδεύμασιν, ἅπερ οἶκος εἴρηται τοῦ πα- 
τρός. Kal μετ᾽ ὀλίγον δὲ περὶ τοῦ αὐτοῦ 'AÓpaàp 
γξγρισνται, ὅτι. Ἐξήγαγεν αὐτὸνφ ὁ Θεὸς ἔξω, 
Ἐπειδὴ γὰρ εἶδεν ἀδιοῦ τὴν πρὸς τὸ ἐξελθεῖν προ- 
θυμίαν, αὐτὸς αὐτὸν πρὸς τὸ “τέλειον τῆς ἐνεργείας 
ἐχειραγώγησεν. Αὑτὸς γὰρ καθ᾽ ἑχυτὸν οὐχ οἷός τε 


ἦν ποιῆσαι, Διὰ τοῦτο, xal ἐπὶ μὲν τοῦ πρώτου προστάγματος, εἰ ἐξέλθοι ἔξω, ἐπαγγελίαν λαμδάνει τῆς 
ἀπολαύσεως. Ὅτε δὲ ἐξήγαγεν αὐτὸν ὁ Θεὸς, ἐδίδασχεν αὐτὸν τὰ ἄνω ζητεῖν, οὗ ὁ Χριστός ἐστιν. 


194. Quin et Moses cum 8e ab administratione 
humanarum rerum submovisset, mentemque contu- 
lisset ad divinorum eloquiorum contemplationem, 


194. Κα! Μωσῆς δὲ, ὅτε vv ἀνθρωπίνων ἔξω ἐγέ- 
νετὸ (63), ἀποσχολάζων τῷ νῷ πρὸς τὴν θεωρίαν τῶν 
λογίων, ἔπηξεν ἔξω τῆς παρεμδολῆς μακρὰν τὴν ἕαυ- 


longe a castris tabernaculum suum fixit 9. Qua- D τοῦ σκηνήν. Διὸ xal πᾶς ὁ ζητῶν τὸν Κύριον ἐξεπο- 


propter quisquis querebat Dominum, ad taberna- 
culum egrediebatur. Itaque qui se plurimum remo- 


δ0 Gen. xii, 1. 95! Gen. xv, 5. 


(56! Codex unus, ἔτη. 

(57) Editi, οὐχί. At mss. quinque, οὐ, 

(58) Ita mss. omnes. Editi, ἐγένετο. Aliquanto 
post tres mss., διαχονουμένης tip. 

(59) Veteres sex libri, ὃτε, Editi, ὅταν 

(60) Editi et Reg. secundus, λόγον. Alii quinque 
mss., λόγων. Hoc ipso in loco nostri sex mes., 
ἀχκοῦσα". Editi, ἀχούειν. | 

(61) Editi, $ ἔξοδος. Deest articulus in pervulga- 


B. 
(02) Editi et tres mss. corrupte duabus vocibus, 


9?! Exod. xxr, 1. 


ρεύετο εἰς τὴν σχηνήν. Ὥστε ὁ ἐπιπλέον διαδεδηχὼς 
ἀπὸ τῶν ἀνθρωπίνων, ἕξω τὴν ἑαυτοῦ καταπήξει σχη- 


οἰκείῳ τό" quod. vitium cum non animadverteret 
Combetisius, cumque Tilmanni interpretationem 
emendare vellet, meliora non protulit. Sic enim in- 
terpretatur vir alioqui lingue Grece peritissimus, 
Quz prius vita propria erat : in qua agebat ut sua ac 
propria. At Regii secundus et quartus cum Colb. 
secundo conjuncte, φχείωτο ἐπ qua quis prius con- 
irarii studiis sese ixeral: que scriptura quin 
plane integra et incorrupta sit, dubitaturum quem- 
quam non puto. 
(03) Veteres aliquot libri, ἐγίνετο 


488 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VII. 


494 


viv, ἵνα παγεῖσα xal ἐδρασθεῖσα ἀσάλευτος αὐτοῦ d À verit ab humanis negotiis, extrinseous flget suum 


ζωὴ διαμείνῃ. Διὸ xal νῦν μέλλοντα προφητεύειν, 
καὶ λέγειν τὰ προστασσόμενα ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, ἐξελθεῖν 
ὁ Κύριος ἐπιτάσσει" οὐ μόνον δὲ αὐτὸς, ἀλλὰ καὶ ὁ 
καταλειφθεὶς Ἰασοὺδ ὁ υἱὺς αὑτοῦ. ᾿Εμφαίνεται δὲ, 
ὅσον ἐκ τοῦ λόγου, ὅτι ἐκ πολλῶν εἷς αὐτῷ περιελέ- 
λειπτο υἱὸς, ὃν καὶ αὐτὸν ἐβούλετο ὁ λόγος μὴ ἀπο- 
λείπεσθαι τῆς τοῦ πατρὸς ἕξέως, ἀλλὰ συνεξιέναι τῷ 
πατρὶ, ἐφ’ ἃ προεχαλεῖτο (64) αὐτὸν ὁ Θέὸς, ᾿Επειδὴ 
δὲ ἑρμηνεύεται ᾿Ιασοὺῦῦ ἐπιστρέφων’ πᾶσιν ἡμῖν, 
τοῖς ἐχ μετανοίας βουλομένοις ἐξελθεῖν ἀπὸ τῶν πα- 
θῶν τῆς σαρχὸς, ἐνδείκνυται dj Γραφὴ, δύνασθαι μετὰ 
τοῦ προφήτου γενομένοις, κατορθοῦν τὴν ἔξοδον. Κε- 
λεύεται δὲ ἀνελθεῖν ἐπὶ τὴν ἄνω ὁδὸν τὴν οὖσαν πρὸς 
τὴν χολυμδήθραν (65) τοῦ ἀγροῦ τοῦ γναφέως. “ἔστι 


μὲν οὖν, καὶ χατὰ τὴν ἱστορίαν, ἐπίσημος ὁ τόπος 


οὗτος. Γέγραπται γὰρ, ὅτι ἀπέστειλε βασιλεὺς 'Aoc»- B 


ρίων Ῥαψάκην ix Λάχις εἰς ἹἹερουσαλὴμ μετὰ δυ- 
νάμεως πολλῆς, xai ἔστη ἐν τῷ ὑδραγωγῷ τῆς χο- 
λυρθήθρας τῆς ἄνω, ἐν τῇ ὁδῷ τοῦ ἀγροῦ τοῦ γνα- 
φέως. Τάχα δέ τι xai διδαχτιχὸν ἔχει πρὸς ἠθῶν 
παίδευσιν ὁ λόγος, ὅτι χρὴ ἀφίστασθαι τῶν ταπεινῶν 
καὶ χαμαὶ κειμένων, xal ἐπὶ τὰ ἄνω ἐπείγεσθαι" 
ὅπου γενομένοις, ὕδωρ εἰς ἀποχάθαρσιν, xal ἀγρὸς 
Ἡναφέως, τοῦ τὸν ῥύπον ἀποχαθαίροντος (66), εὑρε- 
θήσεται. ὃ χρησιμεύει ἡμῖν πρὸς τὸ τοῦ ᾿Εχχλησία- 
στοῦ παράγγελμα, λέγοντος: ᾿Ἐν παντὶ χαιρῷ 
ἔστωσάν σου τὰ ἱμάτια λαμπρὰ. Κελεύει δὲ xal ὁ 
χρηματίζων τῷ Μωύσεϊ. πλύνειν τὰ ἱμάτια τὸν μέλ- 
λοντα ἀχούειν τοῦ Θεοῦ. Καταδὰς διαμάρτυραι τῷ 
λαῷ, καὶ ἄγνισον αὐτοὺς σήμερον xai 
xal πλυνάτωσαν τὰ ἱμάτια αὐτῶν " 
ἕτοιμοι εἰς τὴν ἡμέραν τὴν τρίτην. O δὲ ἐχεῖ (67) 
φθάσας, καὶ τὸ τοῦ γάμου ἔνδυμα ἕτοιμον ἕξει, πρὸς 
τὸ μὴ, δεθεὶς χεῖρας καὶ πόδας, ἀπὸ τοῦ νυμφῶνος 


αὔριον, 


xai ἔστωσαν (1 


tabernaculum,ut ipsiusvita jam firmata et stabilita, 
permaneat inconcussa. Quamobrem etnunc Isaiam 
quieratvaticinaturus,Deiquenuntiaturus precepta, 
egredi Dominus jubet: ncc Isaiam solum, sed et 
filium ejus Jasub, qui fuerat derelictus. Palam est 
autem quantum ex his verbis colligere licet, fllium 
unicum ex multis fuisse ei superstitem: quem ipsum 
etiam nolebat Scriptura a paternis moribus rece- 
dere, sed una cum paire egredi, ut ea ad que 
Deus cohortabatur, conficeret. Sed quia Jasub, si 
interpreteris, idem est δ)ὸ convertens, ostendit 
Scriptura unicuique nostrum,qui per penitentiam 
& turbulentis carnis affectibus exire volumus,posse 
nos ad hunc exitum pervenire, si modo cum pro- 
pheta fuerimus. Jubetur autem superiorem viam 
qua ad piscinam agri fullonis ducit arripere. Hioc 
autem locus etiam poer historiam notus est etinsi- 
gnis. Scriptum quippe est 5, Rhapsacem ab Assy- 
riorum rege e Lachis in Jerusalem cum ingenti 
manvr missum fuisse,atquead aqueductum piscine 
superioris in via agri fullonis constitisse. Forte 
etiam in Scripture verbis documentum aliquod 
conlinetur,quod ad morum pertineatemendationem 
videlicet quod oportet recedere nos arebus abjectis 
humique jacentibus, atque ad superna festinare ; 
quo progressi, aquam ad expurgandum idoneam, et : 
agrum fullonissordes extergentis sumus inventuri : 
id quod nobis prodest ;iad implendum preceptum 
Ecclesiaste, qui dicit: In omni tempore sint. tua 
vestimenta candida δ᾽. Quin et Dominds,cum Moysi 
oracula ederet,preccpit ut populus Deum auditurus 
su& lavaret vestimenta. DesÉendens testimonium 
redde populo, et pucifica-sMlos hodie et cras, et. lavent 
vestimenta duced parali in diem tertiam 9.Qui 


elc τὸ σκότος ῥίπτεσθαι τὸ ἐξώτερον. Εἴπον. οὖν, wfiot; ^-"üütein eoque pertigerit, vestem etiam nuptialem 


τῷ ᾿Αχάζ' Φύλαξαι τοῦ ἡσυχάσαι. Τοῦτο δὲ καὶ 
ἡμῖν χρήσιμόν. Ert ἀρός τὸ πάσῃ φυλαχῇ τηρεῖν 
Aude «24 ἑαυτῶν χαρδίαν. 'Eàv γὰρ ἰσχυρὸς φυ- 
^ λάδσῃ τὴν ἑαυτοῦ αὐλὴν ἐγρηγόρως, ἐν εἰρένῃ 
ἐστὶ (68) πάντα τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ" ὃς xai ἔσυ- 
χάζει, τὸν ὄχλον κάἀὶ τὸν θόρυδον ἀποσειόμενος, καὶ 
μὴ φοδούμενος τὸν παθητιχὸν φόδον, μηχέτι ἀσθε- 
νῶν τῇ ψυχῇ, ἀλλὰ τῷ πνεύματι τῆς ἰσχύος xag- 
ὡπλισμένος. 


preparatam habebit,ut ne, ligatis manibusac pedi- 
bus,e sponsithalamo ejiciatur in tenebras exterio- 
res ὅδ, Dic igitur, inquit, Áchaz, Observa ut sileas. 
Id autem ὅ δ nobis quoque utile fuerit et oppor- 
tunum, ut cor nostrum cum omni custodia serve- 
mus, Si enira fortis custodia! atrium suum, vigi- 
lans, in pace sunt omnia qua possidet δὲ : qui etium 
turba tumultuque sedatisconquiescit,nec eo timore 
corripitur, quem parere solent turbulente ac 


concitat animi commotiones, nec amplius infirmo est animo, sed spiritu fortitudinis obarmatur. 


195. Μηδὲ δειλιάσῃς ἀπὸ τῶν δύο ξύλων τῶν 
δαλῶν τούτων τῶν κχαπνιζομένων. Βρόσταγμα 
ἡμῖν, μὴ δειλιῷν ἀπὸ τῶν Ἑλληνιχῶν πιθανοτήτων, 
xal ἀπὸ τῶν παρὰ τοῖς ἑτεροδόξοις (69) δυσφημίων, 
ἅτινά ἐστι δύο ξύλα, μᾶλλον δὲ δύο δαλοὶ, ἀπολέσαν- 


195. Neque timeas aduobus lignis Litionum istorum 
fumigantium.Jubemur non metuerea persuasibilibus 
gentilium argutiis, neque ab heterodoxorum blas- 
pbemiis: que sunt ligna duo, vel potius titiones 
duo qui vitali plantae virtute ac ligni robore desti- 


5 IV Reg. xvin, 17. ** Eocle. 1x, 8. δ᾽ Exod. xix, 10, 11. 5* Matth. xxi, 13. "' Prov. rmv, 23. 


5 Luc. 11,21. 


te Codices nonulli, προσεκαλεῖτο, 
O5) Ita sex mss. At editi, πρὸς τῇ χολυμδήθρᾳ, 
l7 Libri aliquet antiqui, χαθαίροντος, 

67) Illa, Ὁ ixst, etc., Qui autem eo us 
pertigerit, ita intelligas velim: Qui se ipse purifwa- 
verit, qui vestimenta sua laverit, vel potius, Qui sor- 
des animi absterserit. 


(68) In aliquibus codicibus scriptum; reperitur 
ἔσται. Mox quinque mss.. ὃς xai ἡσυχάζει. Editi 
vero, ἡσυχάσας. Subinde sex mss., ἁποσειόμενος, 
Editi, ἁποσεισάμενος. 

(69) Ita mss. nostri. At editi, αἱρέτικοῖς, eadem 
plane sententia. 


455 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


486 


tuti, ignis splendore prediti non sunt, sed sunt Α τες μὲν τοῦ φυτοῦ τὸ ζωτικὸν, καὶ τοῦ ζύλου τὸ ἐσχυ - 


titiones fumigantes, qui eos a quibus tanguntur 
denigrant, maculantque, et oculos sibi proxime 
&ccedentium provocant ad lacrymas.Quod ei nosse 
vis quantum afferat detrimenti fumua litionum 
fumigantium,memineris Salomonis,qui dicit : Sicut 
uva acerba denlibus est noxia, el fumus oculis: sic 
iniquilaseis qui utuntur ea V. Enim vero,opinor, pecca- 
tum in nequilie actionibus situm, vocatur uva 
acerba: noxa vero a falsa scientia ortum habens, 
ac mentis nostre vim videndi confundens, fumus 
dicitur. Cum autem exstiterit, inquit, ira [furoris 
mei, rursum sanabo Hoc est, post plagas emendandi 
cauaa inflictas, ubi idoneam aosufficientem videro 
emendationem, non sinam eos penis gravioribus 
afflictari ; quasi egrotis dicat medicus : Ubi primum 
gecuero, et admovero cauterium, neque partes se- 
ctas, neque ulcera ex cauterii ustione remanentia 
negligam. Postquam enim id fuerit factum,ob quod 
nascuntur molestis,tum demum medelam reliquam 
inducens, restituam sanitatem. 


196. Et. filius Aram et filius Romelie, quoniam 
inierunt. consilium malum, dicentes :  Ascendemus 
ín Judeam et colloquentes cum eis, avertemus 605 
ad nos, εἰ constituemus regem ejus fitum Tabeel. 
Ho autem. dicit Dominus Sabaoth : Non manebit 
consilium hoc, neque erit. Siquidem duo sermones 
ἃ veritate alieni conspirant adversus Ecclesiam, 
tum filius Arai; seu sermo sublimis, adversus 


ρὸν, μὴ ἔχοντες δὲ τὸ τοῦ πυρὸς φωτεινὸν (70), ἀλλὰ 
δαλοὶ καπνιξόμενοι, μελαίνοντες μὲν τοὺς ἀἁπτομέ- 
νους αὐτῶν καὶ σπιλοῦντες, δαχρύειν δὲ τοὺς ὀφθαλ- 
μοὺς σῶν ἐγγιζόντων παρασχευάζοντες, Εἰ δὲ θέλεις 
νοῆσαι τὴν ἀπὸ τῶν χαπνιζομένων δαλῶν βλάδην 
γινομένην ἀπὸ τοῦ ἐν αὐτοῖς χαπνοῦ, μνήσθητι τοῦ 
Σολομῶντος λέγοντος: Ὥσπερ ὄμαξ ὀδοῦσι βλα- 
Ospüv, καὶ καπνὸς ὄμμασιν' οὕτω παρανομία τοῖς 
χρωμένοις αὐτῇ. Οἶμαι γὰρ ὄμφαχα μὲν εἰρῆσθαι 
τὴν ἀπὸ τῶν τῆς χαχίας πράξεων ἁμαρτίαν, καπνὸν 
δὲ τὴν ἀπὸ τῆς ψευδωνύμου γνώσεως βλάδην, τὸ δι- 
ορατιχὸν τῆς ψυχῆς ἡμῶν συγχέουσαν. Ὅταν δὲ γέ- 
νηται, φησὶν, ὀργὴ τοῦ θυμοῦ μου, πάλιν ἰάσομαι. 
Τουτέστι, μετὰ τὰς ἐπιστρεπτικὰς πληγὰς, ἐπειδὰν 
ἱχανῶς ἔχουσαν ἴδω τὴν διόρθωσιν, οὐχ ἀφήσω αὐ- 
τοὺς ἐν τοῖς σχυθρωποτέροις ὥσπερ ἂν εἴ xal la- 
τρὸς λέγοι (71) τοῖς χάμνουσιν: Ὅταν τέμω, καὶ 
ὅταν χαυτηριάσω, οὔτε τὴν τομὴν, οὔτε τὰ ἀπὸ τοῦ 
καυτῆρος ἕλχη ἀτημάλητα χαταλείψω. ᾿Επειδὰν γὰρ 
ἀνυσθῇ τοῦτο, δι ὃ τὰ ἐπίπονα παραλαμθάνεται, 
τότε τὴν λειπομένην (72) θεραπείαν ἐπαγαγὼν, εἰς 
τὴν ὑγείαν ἀποχαταστάσω. 

196. Καὶ ὁ υἱὸς τοῦ 'Apàp, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Ῥο- 
μελίου, ὅτι (73) ἐδοῦὐλεύσαντο βουλὴν πονηρὰν, 
λέγοντες. ᾿Αναδησόμεθα εἰς τὴν Ιουδαίαν, καὶ 
συλλαλήσαντες αὐτοῖς, ἀποστράψομεν αὐτοὺς 
πρὸς ἡμᾶς, xai βασιλεύσομεν αὐτῆς τὸν υἱὸν. 
Ταύεήλ. Τάδε λέγει Κὔριος Σαδαώθ: Οὐ μὴ μείνῃ 
ἣ βουλὴ αὕτη, οὐδὲ ἔσται, Ἐπεὶ οὖν συμφωνοῦσι 
δύο λόγοι, οἱ ἔξω (74) τῆς ἀληθείας, κατὰ τῆς Ἐκχ- 


Dei scientiam se86 efferens ὅ0, tum filius Romelie,C χλησίας, ὅτε υἱὸς τοῦ ᾿Αρὰμ, ὁ μετέωρος λόγος, ὁ 


seu elaie circumcisiohiq sermo, qui scientie pre- 
textu, ac doctrine altiori8 epecie, a veritate Eccle- 
sie Dei avocat : inierunt igitur hi ilium pra- 
vum, in eo quod sint Judae popdlum aliecáti, 

est, eos, quorum confitens est anima. Etenim Dei 
confessio transnominatur Judea, quam suasoriis 
dialectics arguliis avertemus ad nos, pollicentes 
daturos nos, non alium regem, nisi filium Tabeel, 
hoc est, filium boni Dei ; quem quidem Dei boni 
filium dicunt, ipsum vero non nominant bonum, 
improbe hanc Evangelii vocem accipientes: Quid 
me dicis bonum ἢ Nemo bonus nisi solus Deus δ, 
Cum igitur videris haereticos pollicentes scientiam. 
gentilium inducentes sapientiam, bellum Ecclesie 


ἐπαιρόμενος xarà τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, xal ὁ υἱὸς 
τοῦ Ῥομελίου, ὁ λόγος ὁ ἐκ τῆς μετεώρου περιτομῆς, 
ὃς, προφάσει γνώσεως xal ἐμφάσει τῆς περὶ ὑψηλο- 

σχαλίας, ἀφίστησι τῆς κατὰ τὴν Ἔχχλη- 
σίαν τοῦ Θεοῦ ἀλῃθείας" «ξδουλεύσαντο τοίνυν οὗτοι 
βουλὴν πονηρὰν, Boi" συνομιλζσαντωος τοῖς ἐν τῇ Ἰου- 
δαίᾳ, τουτέστι τοῖς ἐν τῇ ἐξομολογουμένῇ (ux (ἐξ- 
ομολόγησες γὰρ Θεοῦ ἣ ᾿Ιουδαία μετονομάζεται [5]7΄ 
ἥντινα διὰ τῆς ἐν τῇ διαλεχτικῇ πιθανότητος ἀποστρέ- 
ψωμεν πρὸς ἑαυτοὺς, ἐπαγγελλόμενοι μὴ ἄλλον τινὰ 
δώσειν βασ'λέα, ἢ τὸν υἱὸν τοῦ Ταδεήλ᾽ τουτέστι, 
τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ’ ὃν ἀγαθοῦ μὲν Θεοῦ υἱὸν λέγουσιν, 
ἀγαθὸν δὲ αὐτὸν οὐκ ὀνηομάξοτσι, πρὸς ἐπήρειαν 
χεχρημένοι τῇ τοῦ Εὐαγγελίου φωνῇ" Τί με λέγεις 


Dei inferentes ; arbitrare filium Aram et filium ἢ ἀγαθόν ; Οὑδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἴς ὁ Θεός. Ὅταν 


Romelie etiamnum consilium pravum inire. Cete- 
rum, uti tradidimus, adversus malignum illud filii 
Aram et filii Romelie consilium hec declarat Do- 


9 Prov. x, 20. 9 II Cor. x, 5. *! Luc. xvi, 19. 


(70) Sic nostri sex codices, nisi quod in tribus 
legatur, τὸ ἐκ τοῦ. Editi, ἔχοντες δὲ τοῦ πυρὸς φω- 
τιστιχόν. u 

(71) Veteres quinque libri, λέγοι. Editi οἱ Colb. 
primus, λέγει. MEN 

(72) Ita sex mss. At editi, τὴν ἑπομένην. ! 

(73) Editi. ὅτι ἐκεῖ, Vox bxet in mss. non, legitur. 


οὖν ἴδῃς ἐτεροδόξους, ἐπαγγελλομένους γνῶσιν, ἐπ- 
ἀγομένους τὴν ἔκ τῶν ἐθνῶν σοφίαν, ἐπιστρατεύοντας 
τῇ Ἐχχλησίᾳ τοῦ θεοῦ, ἐνθυμοῦ, ὅτι xal νῦν ὁ υἱὸς τοῦ 


Neo itamulto infra Reg. tertius, βασιλεύσωμεν αὐ- 
τοῖς. 
(74) Editi, οἱ ἔξω. Abest οἱ ἃ nostris sex codici- 
ug. 
(75) Monet Duceus, apographum Angucum ha- 


buisse μετωνόμασται. Ejus in hunc locum eruditia- 
simam notam legere possunt studiosi. 


451 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VII. 


458 


᾿Αρὰμχαὶ δυϊὸς τοῦ Ῥομελίου βουλεύονται βουλὴν πο- A minus, fore videlicet utstet et $926 permaneat Dei 


νηράν. Πρὸς δὲ τὴν πονηρὰν βουλὴν τοῦ,ὡς ἀποδεδώκα- 
μεν, υἱοῦ ᾿λρὰμ καὶ υἱοῦ Ρομελίου ταῦτά φησιν ὁ Κύ- 
ρίος" ὅτι d) μὲν τοῦ θεοῦ βουλὴ ἔστηχε xal μένει, ἡ δὲ 
τῶν ἀγωνιζομένων xa13 τῆς ἀληθείας,οὐ στήσεται, dÀ- 
λὰ πεπτωχυῖα καὶ ἀνατετραμμένη χείσεται. Διότι φησί" 
Κεφαλὴ τοῦ ᾿Αρὰμ Δαμασχὸς, xal ἡ χεφαλὴ Δα- 
μασχοῦ Ῥασίν. Τουτέστιν ἡ τῶν μετεώρων κεφαλὴ 
ἐναγής τίς ἐστι καὶ αἵματος πλήρης (ἐπείπερ ἡ Δα- 
μασχὸς ἐρμηνευεται αἴμα σάκχου) σάχχος μὲν οὖν 
σύμδολόν ἐστι μετανοίας" 9 δὲ ἐν αἵματι πεφυρμέ- 
νος οὐχ ἔστι χαθαρός, Λύναται οὖν λαμδάνεσθαι εἰς 
τὴν νομιζομένην μετάνοιαν, οὐχ οὖσαν δὲ ἀληθινὴν 
μετάνοιαν, διὰ τὸ μὴ ἐν ὑγιέσι δόγμασι γεγενῆσθαι. 
Κεφαλὴ δὲ πάλιν Δαμασχοῦ, τῆς μὴ καθαρᾶς μετα- 
νοίας, ἁλλὰ πεφυρμένης ἐν ταῖς πρὸς θάνατον ἁμαρ- 
τίαις, ὁ Ῥασὶν λέγεται, σύμδολον ὧν xal αὐτὸς οὐδε- 
νὸς ὑγιοῦς, οὐδὲ (76) καθαροῦ δόγματος. 

(97. 'AXX ἔτι ἐξήχοντα καὶ πέντε ἔτη, φησὶν, 
ἐχλείψει ἡ βασιλεία Ἐφραΐμ ἀπὸ λαοῦ, καὶ ἣ 
χεφαλὴ ᾿Εφραϊμ Σομόρων, ^al ἡ κεφαλὴ Σομόρων 
ὁ υἱὸς τοῦ Ῥομελίου, Ἔστιν οὖν dj βασιλεία τοῦ 
᾿Ἐφραῖϊμ ἑτεροδόξων τις ἐπιχράτεια, διὰ τὸ dx (TT) 
τοιαύτης φυλῆς εἶναι τὸν ἀποσχίσαντα τὸν Ἰσραὴλ 
ἀπὸ τοῦ ᾿Ιούδα. Κεφαλὴ οὖν τοῦ ᾿Εφραὶμ ἣ Σομό- 
ρων, τουτέστιν | Σαμάρεια, Kal ἡ Σαμάρεια δὲ 
ἐχθρῶν τινών ἐστι χώρα, τῶν παραχαραξάντων τὸν 
ὑγιαίνοντα λόγον διὰ τὸ ἀποχλῖναι τοὺς Σαμαρείτας 
ἀπὸ τοῦ ᾿Ιουδαϊσμοῦ. Ὥσπερ δὲ τῆς Συρίας ἦν χεφαλὴ 
Δαμασχὸς, Δαμασχοῦ δὲ χεφαλὴ ὁ 'Ρασίν' οὕτω Σα- 
μάρεια μὲν κεφαλὴ τοῦ Ἐφραΐμ, Σαμαρείας δὲ x«- 


φαλὴ ὁ υἱὸς τοῦ Ῥομελίου. Καχῶν τινες ἐπιτάσεις 


καὶ ὑπερδολαὶ διὰ τοῦ λόγου ἡμῖν παραδίδονται, 
ὥστε μὴ εἶναι δυνατὸν τὴν παρὰ τῶν τοιούτων συμ- 
φωνίαν ἐπιχοατῆσαι, μηδὲ ἰσχύν τινα ἔχειν (78) κατὰ 


τῶν οἷς ἐπιδουλεύειν ἐπιχειροῦσι. Καὶ dày πὸ xc 60mfntür: 4l Et n 


στεύητε, οὐδὲ μὴ συνῆτε. . Πιστέῦσαι μέντοι δεῖ 
τοῖς Γράμμαρι dE ουσι θεῖον νοῦν, καὶ οὕτως 
Aute ἐπὶ τὴν τῶν ἐγγεγραμμένων σύνεσιν. Δεῖ γὰρ 


- γδπκερθάντας τοὺς τύπους, οὕτω καταλαδεῖν τὴν τῶν 


ἐνδειχθέντων ἡμῖν ἀλήθειαν. Πρότερον γὰρ δεῖ ἀπλῇ 
πιστεύειν πίστει ταῖς Γραφαῖς, ὅτι θεόπνευστοι χαὶ 
ὠφέλιμοι: ἔπειτα λεπτῶς καὶ ἐξεταστικῶς τὸν ἐναπο- 
χείμενον αὐταῖς νοῦν διερευνᾶσθαι. 


198. Καὶ προσέθετο Κύριος λαλῆσαι τῷ ᾿Αχὰζ, 


conailium;consilium vero eorum qui decertant con- 
tra veritatem,nequaquam stet,sed cadat ac subver- 
tatur, Quapropter ait : Caput. Aram Damascus, el 
caput Damasci Basin: lloc est, sublimium caput est 
exsecrabile, ac plenum sanguinis ? quandoquidem 
Damascus, si interpreteris, sonat sanguinem sacci. 
Et vero saccus, penitentie signnm est: qui autem 
conspersus est sanguine,neutiquam est purus. Po- 
testigitur pro apparente ponitentia accipi, cum 
alioqui non sit vera penitentia, quod in sanis sin- 
cerisque dogmatis non agatur. Rursus autem ca- 
put Damasci, seu ejus poenitentie, quae pura non 
est,sed qua lethalibus peccatis inquinatur,uppella- 
tur Rasin, cum et ipse nullius dogmatis sani aut 
puri symbolum sit. 


197. Sed adhuc sexaginta et quinque annis, in- 
quit, deficiet regnum Ephraim a populo et. caput 
Ephraim Somorum, et caput Somoram filius Rome- 
li».Est igitur regnum Ephraim dominatus quidam 
ditioque heterodoxorum, propterea quod ex hao 
tribu exortus sitis, qui Israel a Juda discidit 53, 
Caput igitur Ephraim est Somorum, id est, Sama- 
ria. Est autem Samaria inimicorum quorumdam 
regio,qui doctrinam sanam depravarunt, quod &^ 
Judaismo declinarint Samarite. Quemadmodum 
autem Damascus erat Syrie caput, et Rasin. erat 
Damasci caput : ita Samaria erat caput. Bphraim, 
et filius Romelie erat Samarie caput. Malorum 
accessio quedam nimietasque/fiobIs exhibetur a 
Scriptura, adeo ut der nep quent ut talium con- 
spirationem faciamug ipfílam, aut vim ullam ha- 
beamus ad inani eos, quibus insidias struere 

credideritis, non  intelligetis. 
Oportet utique Scripturis utpote divinum sensum 
complectentibus fldem commodare, atque hoo  pa- 
cto ad eorum qua scripta suntintelligentiam pro- 
gredi. Oportet enim ut pretergredientes figuras, 
tum demum rerum nobis patefactarum veritatem 
assequamur. Prius namque fides simplex Scriptu- 
ris est adhibenda, cum sint divinitus inspirate ac 
utiles 53 : deinde sensus in ipsis delitescens subti- 
liter et accurate est pervestigandus. 

198. VEns. 10, 11. Et adjecit Dominus loqui ad 


λέγων: Αἴτησαι σεαυτῷ σημεῖον παρὰ Κυρίου εἰς ἢ Achaz,dicens:Petetibi signum a Dominoin profundum 


βάθος ἢ εἰς ὕψυς. Ἕν μὲν τοῖς χατόπιν διὰ τὸ 
'Heatou διδάσκεται, ἃ χρὴ ποιεῖν ὁ ᾿Αχὰζ, φυλάσ- 
σεσθαι τοῦ ἡσυχάζειν, χαὶ μὴ δειλιᾷν ἀπὸ τῶν δύο 
δαλῶν τῶν χαπνιζομένων. Νυνὶ δὲ, ὡς τὴν διὰ τοῦ 
προφήταυ διδασκαλίαν εὐπειθώς ὑποδεξάμενος, αὐτὸς 


δΣ [IT Reg. χι, 26: xii, 20. δὲ II Tim. mni, 46. 


(76) Antiqui tres libri. ὑγιοῦς καί. Statim editi, 
xal ἐχλείψει. Deest xal in mss. nostris. 
(77) Editi, ἐκ τῆς. Deest τῆς ἰῃ nostris sex codici- 


bus. 
(78) Antiqui sex libri, σχεῖν. Editi, ἔχειν. Hoo 
PATROL. GR. XXX. 


aut in excelsum. Que quidem conveniebat Achaz 
facere, ea ab Isaia in superioribus edocetur,nempe 
ut ageret silentium,et ne a duobus titionibus fu- 
migantibus metueret. Nunc vero ipse, qui soilicet 
animo docili et subsequenti propheta doctrinam erx- 


ipsoin loco editi οἱ nostri sex mss., ἐπιχειροῦσι 
sed, ni fallor, commodius legeretur, ἐπιχειρούν- 
των. In his, uti in reliquis, nihil Basilio dignum 
deprehendo. 


15 


459 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


460 


cepisset, oraculis divinis dignus habetur. Adjecit A ἀξιοῦται τῶν θείων χρηματισμῶν. Προσεθετο γὰρ (70) 


enim Dominus loqui ad ipsum Achaz. Et fortasse 
docemur eum, qui fuerit eruditus ab alique, qui 
divine voluntati famuletur, si deinde proficiat, 
posse et ipsum Domini responsa excipere. Sunt 
quidem nonnulli,qui citra hominum operam a Deo 
edocti, potuerunt initio, utpote puri, illustratio- 
nes Spiritus suscipere. $2277 Ejusmodi erat Abra- 
ham, Moses, Elias, Jeremias, et si qui sint his si- 
miles. E( adjecit Dominus loqui. Adjectio isthaec 
germonem connectit cum precedentibus. Et certe 
post editum vaticinium quo prenuntiabatur fore, 
ut rueret Ephraim, hoc est, Israel deflceret, con- 
sequens erat, ut propheta tandem preediceret, 
quemadmodum venturus esset Emmanuel per Inte- 
meratam Virginem.Quid igitur ipsi Achaz precipit 
sententia illa ? Pete, inquit, tibi signum a Domino 
Deo tuo in profundum aut ín. excelsum. Signum uti- 
que est res conspicua, aliquid in se occulti obscu- 
rique indicans. Hunc ad modum Jonze signum de- 
gBcensum ad inferos,et rursus ex mortuis ascensum 
ob oculos ponit iis qui mysticam eorum quae fiunt 
rationem intelligere possunt **. Oportet autem si- 
gnum semper adesse, atque in presenti considera- 
ri; sed res ab ipso significata in tria tempora est 
plerumque dispertienda.Sunt enim presentia pre- 
mentium signa ; exempli causa, fumus e domo 
etiens ignem intus accendi indicat. Sunt ei pre- 
senti&à futurorum eventuum indicia, ut est nubium 
concursuà oeulis subjectus qui imbrem praenuntiat 
in terram casupum. Sunt,itidem presentia signa. 
preteritorum utl'sünt carbonum reliquie, que 
rogum ibi fuisse esum and Ea autem 
que suntadmirabilia,quteQue mysticum quemdam 
sermonem exprimumt, a Script a ,Xocantur signa 


Quidautem admirabilius aut divinfüs potéetüsquetir - 


audiri aut conspici, quam ille Dei nostri ex Vir- 
gine ortus?Quamobrem 8 Domino Deo tuo signum 
peto in profundum,sive in altum;cum nullus alius 
id prestare valeat.Profecto id quod suapte natura 
in mnndi situ infinum locum obtinuit, terra est ; 
id vero quod supra res quaslibet visibiles eminet, 
celum est. Cum igitur Verbum oaro factum sit, 
prophetia isthec per illas voces, in profundum,ter- 
ram significat et carnem ab ea assumptam : per 
has vero, in excelsum, designat coleste Verbum 


Κύριος αὐτῷ λαλῆσαι τῷ 'Aydt. Kal τάχα διδασχό- 
μεθα, ὅτι ὁ διά τινος ὑπηρετουμένου τῷ θείῳ βου- 
λήματι μαθητευθεὶς, ὕστερον προχόπτων, δυνήσεται 
χαὶ αὐτὸς ὑποδέξασθαι τοὺς τοῦ Κυρίου χρημχτι- 
σμούς. Εἰσὶ μέντοι τινὲς, ot μὴ δι᾽ ἀνθρώπων πρότε- 
pov μαθητευθέντες Θεῷ, ἀρχῆθεν δεδύνηνται, ὡς 
καθαροὶ, χωρῆσχι τὰς ἐμφάσεις τοῦ Πνεύματος. 
Ὁποῖος ἦν 'Afpaàp, καὶ Μωσῆς, xai ᾿Ηλίας, καὶ 
Ἱερεμίας, καὶ εἴ τινες ἐχείνοις παραπλήσιοι, Καὶ 
προσέθετο Κύριος λαλῆσαι͵. Ἢ προσθήκη τοῖς προ- 
ἀγουσι συνάπτει τὸν λόγον Καὶ ἀκόλουθόν γὙὲ ἦν μετὰ 
τὴν προφητείαν τὴν περὶ (80) τοῦ ἐχλείψειν τὸν 
Ἐφραϊμ, τουτέστι τὸν ἀποστατήσαντα Ἰσραὴλ, τότε 
προφητεύεσθαι, τίνα τρόπον ἐπιδημήσει διὰ τῆς 


B ἀμιάντου Παρθένου ὁ Ἐμμανουήλ. Τί οὖν ἐστιν ὃ 


προστάσσει τῷ ᾿Αχὰζ ὁ λόγος ; Αἵτησαι, φησὶ, σεαυτῷ 
σημεῖον παρὰ Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου εἷς βάθος ἢ 
εἰς ὕψος. Ἔστι μὲν οὖν σημεῖον πρᾶγμα φανερὸν͵ 
κεχρυμμένου τινὸς xal ἀφανους ἐν ἑαυυῷ τὴν δήλω- 
σιν ἔχον’ ὡς τὸ σημεῖον Ἰωνᾶ τὴν εἰς ἄδου κάθοδον, 
καὶ πάλιν ἔχ νεχρῶν ἄνοδον παρίστησι (81) τοῖς δύ- 
ναμένοις ἐχλαμδάνειν τὸν μυστικὸν λόγον τῶν γινο- 
μένων. Δεῖ δὲ ἀεὶ τὸ μὲν ση μεῖον παρεῖναι, καὶ χατὰ 
τὸ ἐνεστὸς θεωρεῖσθαι" τὸ δὲ ὑπ’ αὐτοῦ ση μαινόμε- 
νον πρᾶγμα τοῖς τρισὶ πολλάκις συγκαταμερίζεσθαι 
χρόνοις. Ἔστι γὰρ καὶ παρόντα παρόντων σημεῖα" 
ὡς ὁ ἐξιὼν ἐκ τῆς οἰχίας χαπνὸς τοῦ ἔνδον καιομένου 
πυρός. Ἔστι δὲ καὶ παρόντα μελλόντων᾽ ὡς ἡ ὁρω- 
μένη τῶν νεφῶν συνδρομὴ, τοῦ ἐσομένου ἐπὶ τὴν 


Q Υἦν δετοῦ, Ἔτι δὲ καὶ παρόντα παρεληλυθότων" ὡς 


τὰ τῆς ἀνθρακιᾶς λείψανα τοῦ χεκαῦσθαι ἐπ’ αὐτῇς 
τὴν Tupxaidv. Ἢ μέντοι Γραφὴ τὰ παράδοξα, χαὶ 
παραστατιχά τινος μυστιχοῦ λόγου σημεῖα καλεῖ, Τί 


αδοξόὅτερον, ἢ θειότερον ἄκουσμα, Jj θέαμα 
τῆς τοῦ Oto mv διὰ ψ!αρθένου γεννήσεως ; Διὰ 


τοῦτο αἴτησαι παρὰ Κυρίου τοῦ Θεὺῦ ceu (ὡς οὐδενὸς 
ἑτέρου δυναμένου δοῦναι) τὸ εἷς βάθος ἣ εἰς ὕφης͵ . 
σημεῖον. "ἔστι τοίνυν ἐν τῇ τοῦ κόσμου θέσει τὸ μὲν 
φύσει λαχὸν τὴν χάτω χώραν d (5 τὸ δὲ ἀνωτάτω 
πάντων τῶν ὁρωμένων, ὁ οὐρανός. Ἐπεὶ οὖν ὁ Λὅὄγος 
σὰρξ ἐγένετο, dj προφητεία, διὰ μὲν τοῦ εἰς βαθος, 
τὴν γῆν σημαίνει καὶ τὴν ἀπ’ αὐτῆς λαμδανομένην 
σάρκα" διὰ δὲ τοῦ, εἰς ὕψος, τὸν ὑπερουράνιον λόγον, 
τὸν ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας, τὸν ἐν ἀρχῇ 


principatu omni et potestate superius, eum videli- ἢ ὄντα πρὸς τὸν Πατέρα, καὶ Θεὸν ὄντα Λόγον. Ἤ τάχα 


cet, qui in principio erat apud Patrem, et Deus 
Verbum erat 55 ??, Aut forte profundum infimas 
partes signiflcat inferorum evcelsum vero regio- 
nem colestem ; ut docet nos Apostolus, dicens:Ne 
dixeris in. corde luo : (uis ascendet. in. cwlum? Id 
est, Christum deducere. Aut quis descendet in abys- 
sum ? Hoc est Ghristum ex morluis revocare 58, 
Quoniam igitur Qui descendit, ipse est et. qui ascen- 

* Matth. xit, 40. 955! Joan. r, 4. ** Rom. χ 6. 


(79) Veteres quinque libri, προσέθετο γάρ, Deest 
γάρ in excusis et in Reg. primo, 


βάθος σημαίνει τὰ κατώτατα τοῦ ὅδου, ὕψος δὲ τὴν 
ὑπερουράνιον χώραν, ὡς ὁ ᾿Απὄστολος ἡμῖν παρίστησι, 
λέγων: Μὴ εἴπῃς ἐν τῇ καρδίᾳ σου * Τίς ἀναδή 
σεται εἷς τὸν οὐρανόν; Τουτέστι Χριστὸν χατ- 
ἀγαγεῖν. Ἢ τίς χαταδήσεται εἰς τὴν ἄδυσσον ;. Του- 
τίστι Χριστὸν ἐκ νεχρῶν ἀναγαγεῖν. ᾿Επεὶ οὖν 
Ὃ καταδὰς αὐτός ἐστι xai ὁ ἀναδὰς, τὸ sl, βά- 
θος καὶ εἰς ὕψος σημεῖον περὶ τῆς καθόδου ἂν εἴη 


80) Ita mss. omnes. Editi, τὴν ἐπί. 
81) Ita mas. At nostra editio, περίστησιν, 


464 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VII. 


403 


λεγόμενον τῆς τοῦ Kuplou:* Kal ὁ ἀναδὰς αὐτός À dil signum illud ín profundum sive in excel- 


ἐστιν ὑπεράνω πάντων των οὐρανῶν. 


499. Καὶ εἴπεν ᾿Αχάζ' Οὗ μὴ αἰτήσω, οὐδ᾽ οὐ 
μὴ πειράσω Κύριον. "H μὲν τοῦ Θεοῦ δωρεὰ με- 
γάλη, xal πλουσία, xai δαψιλής. Ὁ δὲ 'Ayat, ὡς 
μήπω δεδιδαγμένος αἰτεῖν τὰ μεγάλα χαὶ ἐπουράνια, 
παραιτεῖται ζητῆσαι σημεῖον, ὡς μεῖζον ὑπάρχον τῆς 
ἀνθρωπίνης φύσεως" ἢ ὡς παρὰ τὴν ἐντολὴν μέλ- 
λων ποιεῖν, τὴν εἰποῦσαν’ Οὐχ ἐχπειράσεις Κύριον 
τὸν Θεόν σου. ᾿Αναγχαίως δὲ οἱ περὶ τῶν τηλικού- 
των λόγο! τῷ τότε χεχρατηχότι βασιλεῖ γίνονται, ἵνα 
δι᾽ αὐτοῦ εἰς πάντας διαλαληθῇ (82) τὰ προφητευό- 
μενα. Ἡσαΐας μὲν γὰρ ἂν ἴσως ἠπιστήθη, ἢ φθόνῳ 
τῶν κατ᾽ αὐτὸν ἀνθρώπων, ἢ τῇ λοιπῃ περὶ τὸν βίον 
ταπεινότητι, ὡς μὴ δεξάμενος τῆς ἐπιδημίας τοῦ 
Ἐμμανουὴλ παρὰ τοῦ Κυρίου χρὴματισμὸν, ἀλλ᾽ ix 
τῆς ἰδίας καρδίας ἀναπλάσας τὸν λύγον. 'Ayàt δὲ 
οὕτως ἐδέξατο τὴν περὶ τῶν ἐσομένων προφητείαν, 
ὡς Λάδαν, ὡς ᾿Αδιμέλεχ, ὡς Ναθουχοδονόσορ, ὡς 
Φαραὼ, ὡς Καϊάφας τὸ τελευταῖον, οὐ διὰ τὴν τοῦ 
βίου ἀξίαν, ὅσον διὰ τὴν ἐκ τοῦ ἀξιώματος προσ- 
οὖσαν αὐτῷ ἀξιοπιστίαν. Οὐ γὰρ δὴ (83) εὐλα - 
δείᾳ τινὶ παρῃτεῖτο τὴν αἵτησιν τοῦ σημείου ὃ 
᾿Αχάζ. Εἰ γὰρ οὐχ ἦν αὐτῷ συμφέρον, οὐδ᾽ ἂν ἐπ- 
ἐταξε τὴν ἀρχὴν ὁ Θεός. Διὰ τοῦτο καὶ τὰ ἐπιφερό- 
μενα μέμψιν περιέχει, τὴν εἰς τὸν ᾿Αχάζ. ᾿Αποστρέ- 
ψας γὰρ τὸν λόγον ἐπὶ τὸν (84) Aa6ib, ᾿Αχούσατε 
δὴ, φησὶν, οἶκος Δαδίδ. Μὴ μιχρὸν ὑμῖν παρ - 
ἔχειν ἀνθρώποις ἀγῶνα ; xai πῶς Κυρίῳ παρέχετε ; 


Διὰ γὰρ τούτων πρὸς τὸ ἀπειθὲς ἔοιχε δυσχεραίνειν C 


τοῦ ᾿Αχάζ. Τρανότερον δὲ πως ἐμφαίνει τὴν διάνοιαν 
ταύτην ἑτέρα ἔχδοσις (85) εἰποῦσα: Μὴ ὀλίγον ἀφ᾽ 
ὑμῶν μοχθοῦν ἄνδρας, ὅτι μοχθεῖτε χαὶ γε τὸν 


Θεόν ; Πῶς δὲ Θεῷ ἀγῶνα παρέχει. piana fip 


0 
ἡ ἀγωνία φόδος ἐστὶ διαπτώσεως 7 ᾿Αλλὰ τοῦτο οὐχὶ 
πάθος περὶ 30V θὺδν λέγεί, ἀλλὰ τὴν ἀντιδιάθεσιν τῶν 
ἀγθισταϊένων αὐτοῦ τοῖς προστάγμασι διὰ τῆς τοῦ 
ἀγῶνος προσηγορίας παρίστησιν. 


200. Διὰ τοῦτο δώσει Κυριος αὐτὸς υμῖν ση- 
μεῖον. Καὶ μὴ αἰτουμένοις, φησὶ, δώσει. Κἂν μὴ εὖ- 
ρίσχῃ τὸν τῆς ὑποδοχῆς ἀξιον, ἀλλ᾽ ὅμως, διὰ τὴν 
προωρισμένην οἰκονομίαν τῆς διὰ σαρχὸς γεννήσεως 


sum dici potest de Domini descensu : Et qui ascen- 
dit, ipse est super omnes celos *5, 

1909. Vgns. 12. Et dixil Achaz : Non pelam, meque 
tentabo Dominum. Deiquidem donum magnum est, 
divesque et largum. Ach&z autem utpote magna et 
colestia exposcere nondum edoctus, querere si- 
gnum recusat, quod id superaret humanam natu- 
ram, vel quod exsequi vellet mandatum, quod di- 
cit : Non tentabis Dominum Deum tuum **. Sermo- 
nes aulem qui tantis de rebus habentur, regi qui 
tunc imperabat, apposite et utiliter fiunt, ut per 
ipsum isthec vaticinia in omnes divulgarentur. 
Forte enim vel ob $228 hominum illa atate degen- 
tium invidiam, vel ob reliquam vite bumilitatem, 


D fuisset [sais denegata fides, quasi a Domino oracu- 


lum non excepisset de Emmanuelis adventu, sed 
confinxisset hunc sermonem, atque e proprio corde 
deprompsisset. Achaz auttem recepit futurorum 
praedictionem sicut Laban 51, Abimelech 88, Nabu- 
chodonosor 33, Pharao 9,ac tandem sicut Caiphas ?!, 
non propter vite meritum, sed quod ejus dignitas 
eum fide dignum redderet. Non enim reverentia 
et religione ulla inductus Achaz refugiebat a pe- 
tendo signo. Etenim, si id ei non fuisset conduvi- . 
bile, ne initio quidem hoc ipsi precepti dedisset 
Deus. Quapropter que subjunguntur, reprehengio- 
nem continent adversus Achaz. Nam sermfie in 
Davidem deflexo, ait (VEeRs. 13) : Audide απο,  do- 
sus David. Nunquid parum est vobis[exhibere homi- 
nibus molestiam ? et quomodo DómiWo exhibetis ? Bis 
utique verbis videtur propiteta segerrime tulisse 
contumuciam Achaz c autem sententiam ex- 


An vu erii editio altera, que sio habet: 
u m W'vobis molestia affici viros, quia 


molestia etiam afficitis Deum ἢ Quomodo autem ho- 
mo facessit Deo negotium, eum egritudo metus sit 
ruine atque infortunii ? Verum hanc Deo affectio- 
nem nequaquam tribuit, sed per illud egritudinis 
vocabulum ostendit animum eorum, qui ejus pre- 
ooptis refragantur, adversum esse et infensum. 
200. VrEns. 14. Propter hoc dabit Dominus ipse 
vobis signum. Dabit, inquit, vel non petentibus, 
Etiamsi non reperiat quemquam dignum qui reci- 
piat, nihilominus tamen, ob prefinitam dispensa- 


τοῦ Κυρίου, αὐτὸς, φησὶ, δώσει Κύριος ὁ Θεὸς σημεῖον. [) tionem carnalis ortus Domini, ipse, inquit, Domi- 


Ἔδει μὲν γὰρ συνεῖναι τὸν ᾿Αχὰζ, ὅτι ἀλλην τὰ ἀν- 
θρώπινα διόοθωσιν οὐχ ἐπιδέχεται, εἰ μὴ διὰ μόνης 
τῆς τοῦ Θεοῦ Λόγου εἷς ἀνθρώπους ἐπιδημίας, καὶ 
αἴτῆσαι τὸ εἷς βάθος ἢ εἰς ὕψος σημεῖον. ᾿Κπειδὴ δὲ 
ἀνάξιον ἔχρινεν ἑαυτὸν, ἀπαιδεύτως ἔχων τῆς τῶν 
μεγάλων χαὶ οὐρανίων σημείων αἰτήσεως, διὰ τοῦτό 


*! Ephes. rv, 10. 5 ibid. ** Deut. v1, 16. 
xL, 1. ?! Joan. xi, 51. 


(82) Sic mss. Editi, 9143905. Mox nostra editio et 
Reg. tertius, τῶν κατ᾽ αὐτῶν. Alii quinque mmas., 
τῶν κατ᾽ αὐτόν. 

(85) Sic mss. nostri. Vocula δή in editis deside- 


ratur. 
(84) Editi, ἐπὶ τοῦ. At mss., ἐπὶ τόν. Statim ali- 


?! Gen. xxxi, 24. 


nus Deus dabit signum. Conveniebat enim ut in- 
telligeret Achaz res humanas non aliter emendari 
posse nisi per solum Dei Verbi ad nos adventum ; 
ac peteret signum in profundum, aut in altum. 
Quoniam autem sese judicabat indignum, quando- 
quidem exposcere magna et coelestia signa non 


δ Gen. xz, 3, *" Dan. n, 1. * Gen. 


quot ms8., ἀκούσατε δή. Vocula δή in editis de- 
erat. 

(85) Hoc loco indicari editionem Aquile, vel de 
Eusebio cognosci potest. Aliquanto post editi, Kópto« 
αὐτοῖς σημεῖον. leg. primus, Κύριος αὐτὸς ση- 
μεῖον. Alii quinque mss. uti in contextu. 


468 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


404 


noverat, idcirco ait: Dabit Dominus ipse vobis si- À φησι Δώσει Κύριος αὐτὸς Ópiv σημεῖον" οὐ διὰ 


gnum ; non per aliquem servum, aut ministrum, 
aut famulum dat, sed ipse per se; ut doni inde 
deolaretur magnitudo. Etenim legem ordinavit per 
angelos, in manu mediatoris Mosis ** : signum vero 
dedit ipse domui David. Neo jam ipsi Achaz datur, 
sged omni domui David : quoniam Dominus est ex 
semine David secundum carnem ** ; ob idque fau- 
Btus felixque de Christi adventu nuntius ad totam 
Davidis cognationem pertinebat. 

201. Ecce Virgo in utero concipiet, etpariet filium, 
et vocabis nomen ejus Emmanuel. Reclamant LXX 
Interpretum editioni Judei, dicentes non reperiri 
in Hebreo hoc vocabulum, Fírgo, sed illud, Puella, 
quasi mulier que etate floret, puella dici possit, 


τινος ὑπηρέτου, xai διαχόνου, xal λειτουργοῦ δίδω- 
σιν, ἀλλ᾽ αὐτὸς δι᾽ ἑαυτοῦ" ἵν’ Ex. τούτου δηλωθῇ τοῦ 
διδομένου τὸ μέγεθος. Τὸν μὲν γὰρ νόμον διετάξατο 
δι᾽ ἀγγέλων, ἐν χειρὶ μεσίτου Μωσέως“ τὸ δὲ ση- 
μεῖον αὐτὸς ἔδωκε τῷ οἴχῳ Δαδίδ. Δίδοται δὲ οὐχέτι 
τῷ ᾿Αχὰζ, ἀλλὰ παντὶ τῷ οἴχῳ Δαδίδ' διότι ix σπέρ- 
ματος Δαδὶδ, τὸ κατὰ cdpxa , ὁ Κύριος" καὶ διὰ 
τοῦτο πάσῃ (80) διέφερε τῇ συγγενείᾳ τοῦ Δαὶδ τὸ 
περὶ τῆς ἐπιδημίας τοῦ Χριστοῦ εὐἀγγέλιον. 

204. Ἰδοὺ 4 Παρθίνος ἐν γαστρὶ λήψεται, καὶ 
τέξεται υἱὸν, xai καλέσεις (87) τὸ ὄνομα αὐτοῦ 
ἜἘμμανουήλ. ᾿Ανθίστανται οἱ ᾿Ιουδαῖοι τῇ ἐκχδόσει 
τῶν Εὐύδομήκοντα, λέγοντες μὴ χεῖσθαι παρὰ τῷ 
'E6palp τὸ, Ἢ Παρθένος, ἀλλ᾽ 'H νεᾶνις, ὡς δυ- 


mulier vero qua omnino nuptialis thalami expers p ναμένης νεάνιδος ὀνομάζεσθαι τῆς ἀχμαζούσης καθ᾽ 


est, non item ; quibus facile et celeriter responde- 
mus. Si enim signum rei cujuspiam stupende et a 
communi hominum consuetudine aliene demonstra- 
tio ὅ 29 est, quid erat miri si mulier una e multis, 
qua cum viro consuetudinem habuisset, fleret pueri 
mater ὃ Quomodo etiam id quod natum esset ex 
carnis voluntate, vocari potuisset Emmanuel ? Ita- 
que si quod datur, id signum est, sit oportet et 
ipsa generatio admirabilis et stupenda. Quod si 
modus quo generatus est puer, fuit communis, ne- 
que dicatur signum, neque appelletur Emmanuel. 
Proinde que peperit, si virgo non est, quale exsti- 
tit hoc signum Ὁ Et nisi ortus ille foret divinior quam 
vulgi, quomodo. jam advenit Emmanuel ? Quod au- 
' tem nomen, puelie; proprie dicatur de virginibus, 
patet ex his Deuterondgnii verbis : Quod si in agro 
invenerit puellam despons , €l vim inferens con- 
cubuerit cum ea, interficieis hominem solum ; et 
puellae nihil [acietis, quia non est eel δὰ 
mortis. Quia quemadmodum si quis homo insurrexe- 
rit adversus proximum suum, et occiderit ipsum : 
sic res hzc. In campo invenit eam : clamavit puella, 
οἱ non erat auziltator 3". Itaque que clamavit, uti- 
que ante corruptionem virgo erat. Hao igitur verba, 
clamavit virgo, idem valent atque illa, clamavit 
puella. Et in tertio Regnorum libro Somanitis 
illa que calefaciebat David, quaque virgo erat, neo 
unquam virum fuerat experta, puella vocatur. In- 
venerunt enim, inquit, Abisac, et. adduxerunt eam 
ad rogem : et puella pulchra usque valde, et. ministra- 


bat regi, et rez non cognovit eam ὃ, )taque Emmanuel D 


ex sanota Virgine exortusest, quedixerat: Quomodo 
eril mihi islud,qnoniam virum non cognosco *?Cui an- 
gelus: Spiritus Domini superveniet in teet virtus Altis- 
simi obumbrabil tibi . Virgo heec legi purificationis ne- 


*? Galat. r1, 19. 9 Rom. 1, 3. 


(88) Reg. quartus, xai διότι. 

(87) Editi et Regii primus et quartus, καλέσεις, 
vocabis. Alii quatuor mss., καλέσουσι, | vocabunt ; et 
ita quoque legitur apud Mattheum r, 23. 

(88) Editi et quinque mss., E! γάρ. At Reg. quar- 
tus, Εἰ μὴ γάρ. 


** Deut. xxm, 25-27. 


ἡλιλίαν, οὐχὶ δὲ τῆς ἀπειρογάμου vovatxóc πρὸς οὖς 
ῥᾳδία καὶ αὐτόθεν dj ἀπάντησις. Εἰ γὰρ (88) σημεῖόν 
ἐστι τεραστίου τινὸς καὶ παρηλλαγμένου τὴν κοινὴν 
συνήθειαν τῶν ἀνθρώπων ἐπίδειξις, τί θαυμαστὸν ἦν, 
μίαν τῶν πολλῶν γυναῖκα, ἀνδρὶ συνοικοῦσαν, μητέρα 
γενέσθαι παιδίου ; Ηῶς δ᾽ ἂν καὶ τὸ ἀπὸ θελήματος 
σαρχὸς γεννηθὲν ᾿Εμμαδουὴλ προσηγορεύετο; "Ὥστε 
εἰ μὲν σημεῖόν ἐστι τὸ διδόμενον, παράδοξος ἔστω 
καὶ ἡ γέννησις. Εἴ δὲ κοινὸς ὁ τρόπος τῆς γεννήσεως 
τοῦ παιδίου, μήτε σημεῖον λεγέσθω, μήτε 'Enpa- 
νουὴλ προσαγορευέσθω. Ὥστε εἰ μὴ παρθένος ἣ τε- 
χοῦσα, ποῖον τοῦτο (89) σημεῖον ; Καὶ εἰ μὴ θειοτέρα 
Tj κατὰ τοὺς πολλοὺς fj γέννησις, πῶς ἡ τοῦ Ἐμμα- 
vou) παρουσία ; Ὅτι μέντοι dj νεᾶνις ἐπὶ παρθέ- 
νων ἰδίως ὡνομάσθη, δῆλον ἐκ τῶν ἐν τῷ Δευτερο- 
νομίῳ οὕτως εἰρημένων" ᾿Εὰν δὲ ἐν τῷ πεδίῳ εὕρῃ 
τὴν παῖδε τὴν μεμνηστευμένην, χαὶ βιασάμενος 
χοιμηθῷ μετ᾽ αὐτῆς͵, ἀποχτενεῖτε τὸν ἄνθρωπον 


Ia -pectitum. μόνον, αἰαὶ, i, νεάνιδι οὐ ποιήσετε οὐδὲν, ὅτι οὐχ 


ἔστι τῇ νεάνιδτ ᾿᾿ἀμάρτημα θανάτου. Ὅτι ὡς εἴ 
τις ἐπαναστῇ ἄνθρωπος ἐπὶ σὸν-. πλησίον αὐτοῦ, 
καὶ φονεύσῃ αὐτόν" οὕτω τὸ πρᾶγμα τοῦτο.. Ky 
τῷ πεδίῳ εὗρεν αὐτήν' ἐδόησεν ἡ νεᾶνις, xal δ΄ 
βοηθῶν οὐχ ἦν. Ἢ τοίνυν βοῶσα πρὸ τῆς φθορᾶς 
παρθένος ἦν, δηλονότι. "Icov οὖν δύναται εἰπεῖν, 
ἐδόησεν ἣ παρθένος, xal ἐδόησεν dj νεᾶνις. Καὶ 
ἐν τῇ τρίτῃ τῶν Βασιλειῶν ἡ Σωμανῖτις, ἢ συνθάλ- 
πουσα τὸν Δαδὶδ, παρθένος οὖσα, xal ἀνδρὸς ἀπεί- 
ρᾶτος (90), νεᾶνις προσαγορεύεται. Ebpov γὰρ, 
φησὶ, τὴν ᾿Αὐισὰκ, καὶ ἤνεγκαν αὐτὴν πρὸς τὸν 
βασιλέα, καὶ dj νεᾶνις χαλὴ ἕως σφόδρα, xal 
ἐλειτούργει τῷ βασιλεῖ, καὶ ὁ βασιλεὺς οὐχ ἔγνω 
αὐτήν. 'Ex Παρθένου τοίνυν ἀγίας ὁ ᾿Εμμανουὴλ, 
τῆς εἰπούσης. Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα 
οὐ γινώσχω ; lipóc ἣν ὁ ἄγγελος, ὅτι Πνεῦμα Κυ- 
91 ibid. 35. 


* [II Reg. 1,2, 4. ** Luc. τ. 24. 


(89) Reg. quartus, ποῖον τό. Nec ita multo post 
idem codex, πῶς ἣ τοῦ ᾿Εμμανουὴλ προσηγορία ; 

uomodo ei nomen Emmanuel datum est ? 

(90) Editi, ἀπείραστος. At mes. aliquot, ἀπείρα- 
τος. Aliquanto post tres msg, xal ἦν νεᾶνις καλή 


σφόδρα, 


465 


plou ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ, καὶ δύναμις 
ἐπισχιάσει σοι, Αὕτη ὑπόδικος οὐχ ἔστι τῷ 
καθαρισμοῦ νόμῳ. Γέγραπται γὰρ ἐν τῷ 
νομίῳψ, ὅτι Γυνὴ, ἥτις ἂν σπερματισθῇ, καὶ τέχῃ 
ἄρσεν, ἀκάθαρτος ἔσται ἐπτὰ ἡμέρας. Αὕτη δὲ 
ἐπειδὴ μὴ σπερματισθεῖσα ἐγένετο μήτηρ τοῦ Ἐμ- 
μανουὴλ, καθαρὰ καὶ ἁγία καὶ ἀμίαντός ἐστι" καὶ 
μετὰ τὸ γενέσθαι μητέρα, ἔτι παρθένος διαμέ- 
νουσα (92). ᾿Επειδὴ γὰρ ὁ πρῶτος ᾿Αδὰμ οὐ τῇ ἐξ 
ἀνδρὸς χαὶ γυναιχὸς συνόδῳ παρῆλθεν εἰς γένεσιν, 
ἀλλ᾽ ἐκ τῆς γῆς ἀνεπλάσθη' καὶ ὁ ἔσχατος ᾿Αδὰμ 
τὴν ἐκείνου φθορὰν ἀνακαινίζων, ἐν τῇ παρθενιχῇ μή- 
τρᾷ διαπλασθὲν τὸ σῶμα ἔλαδεν" ἵνα ἐν τῷ ὁμοιώ- 
ματι γένηται τῷ τῆς ἁμαρτίας διὰ σαρκός. Ὑπὲρ δὲ 
τοῦ τὴν παράδοξον ταύτην γέννησιν μὴ πάντη ἄπι- 
στον ἔχειν τοῖς δυσπαραδέχτως περὶ τὴν θείαν οἶχο- 
νομίαν διακειμένοις, ἔχτισέ τινα τῶν ζώων ὁ Δημιουρ- 
γὸς δυνάμενα ἀπὸ μόνου τοῦ θήλεος, χωρὶς τῆς τῶν 


περὶ (94) 


Δευτερο- 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VII. 


Ὑψίστου αὶ quaquam erat obnoxia.Scriptum est enim in Deute. 


466 


ronomio [Levitico] : Mulier, que conceperit semen, et 
pepererit masculum, immunda erit septem diebus 38. 
Hoc autem, cum acta sit Emmanuelis mater sine 
semine,pura sanctaque et intemerataest ; imo,pos- 
teaquam effecta mater est, adhuo virgo permansit. 
Nam,cum primus Adam non ex viri ac femine con- 
gressu edilus esset in lucem,sed ex terra conforma- 
tus ??; etiam novissimus Adam corruptionem illius 
instauraturus *,formatum in virginali utero corpus 
assumpsit : ut in similitudine peccati esset per 
carnem 3. Sed ne ii, qui egre admodum incarnatio- 
nem divinem admiltunt, fidem omnem stupenda 
huic generationi negarent, animalia quaedam, que 
solius femine opera citra marium copulam parere 
possent, rerum opifex procreavit. Nam animalium 
naturam qui consulto perquisiere, talia de vulturi- 
bus memorie prodiderunt. 


ἀῤῥένων ἐπιπλοχῆς, ἀποτίχτειν, Τοιαῦτο γὰρ ἱστοροῦσι περὶ γυπῶν ol τὰ περὶ ζώων πραγματευσά- 


μενοι. 

202. Βούτυρον καὶ μέλι φάγεται' πρὶν fj γνῶ- 
ναι αὑτὸν, Tj προελέσθαι πονηρὰ, ἐχλέξεται τὸ 
ἀγαθόν. Παιδιχῇ τροφῇ χρῆται ὁ ᾿Βμμανουὴλ διὰ 
τὴν σάρκα, βουτύρῳ καὶ μέλιτι. Καὶ ὅμως ἐν τῇ τοῦ 
νηπίου καταστάσει ὑπάρχων, διὰ τὴν ἐνοικοῦσαν αὐ- 
τῷ δύναμιν τῆς ἀγαθότητος, πρὸ τῆς χατὰ τὴν ἧλι- 
χίαν τελειώσεως, ἀπειθήσει μὲν πονηρίᾳ, ἐχλέξεται 
δὲ τὸ ἀγαθόν. Διότι dj μὲν ἡμετέρα φύσις ἴσην ἔχει 
τὴν ἐφ᾽ ἑχάτερα ῥοπὴν, καὶ πολλάχις μὲν πρὸς τὸ 
πονηρὸν, πολλάχις δὲ καὶ πρὸς τὸ ἀγαθὸν ἀποχλίνει, 
ὡς ἐπὶ ζυγοῦ, νῦν μὲν ἐπὶ τὰ πάθη τῆς ψυχῆς κα- 
ταῤῥεπούσης (93), νῦν δὲ πάλιν ὑπὸ τοῦ λόγου ἀνελ- 


202. ΨΈΒΒ. 15, 16. Butyrum et mel comedet : an- 
tequam sciat ipse, aut prieligat mala, eliget bonum. 
Utitur puerili cibo Emmanuel propter carnem, 
nampe butyro et melle. Et tamen, licet in statu 
infantili constitutus, per inhabitantem in se virtu- 
tem $80 bonitatis, ante maturam perfectanfque 
etatem, ut reprobabit nequitiam, itabonum elige£. 
Quare natura nostra habet equalem ad utrurgque 
propensionem, et sepe quidem ad malum, sepe 
vero ad bonum quoque deflectit, quemadmodum 
fit in statera, modo demittente sp anima ad vitio- 
885 turbulentasque affectiones, modo eamdem at- 


κομένης ἐπὶ τὸ βέλτιον. ᾿Αλλ’ οὐχὶ x«l ὁ Κύριος 00- (1 trahente ratione ad mepes. At Dominus non item, 


τως" ἀλλ᾽ ἣ πρὸς τὸ ἀγαθὸν αὐτοῦ (04) οἰκείωσις εὖ- 
θὺς dx πρώτης γενέσεως διεφαίνετο. Τί γὰρ γέγραπ- 
ται: Ὅτι Πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν ᾿ 
νηρὰ, ἐχλέξεται τὸ dyagó*; ᾿ἀναδραμὼν δὲ ἐπὶ τὰ 
ἐν Γενέσει γεγραμμένὰ περὶ τοῦ γνωστοῦ χαλου xal 
πονηροῦ, εὑρήσεις ἐκεῖ τὴν πρὸ τῆς ἁμαρτίας κατά- 
στασιν τοῦ ᾿Αδὰμ παραπλησίαν οὖσαν τῇ νῦν ἀνα- 
γεγραμμένῃ " ὅτι ἐν ἀγνοίᾳ ἦν τοῦ πονηροῦ κατὰ 
πεῖραν. Διο καὶ ὁ Κύριος ἐν μὲν τῇ παιδιχῇ διαθέσει 
τὸ ἀχέραιον καὶ ἄτρωτον ἔτι τοῦ ᾿Αδὰμ ἐμιμήσατο" 
ἐν δὲ τῷ ἀθετεῖν τὴν πονηρίαν, τὴν ἐχ τῆς παραχοῆς 
παρανομίαν ἐπηνωρθώσατο (95). 


208. ᾿Αλλ᾽ ἑπάξεέ, φησὶν, ὁ θεὸς ἐπὶ σὲ, καὶ ἐπὶ 
τὸν λαόν σου, καὶ ἐπὶ τὸν οἶχον τοῦ πατρός σου 
ἡμέρας, el οὔπω  fxacw, ἀφ’ ἧς ἀφεῖλεν 
ἘἜφραϊμ ἀπὸ ᾿Ιούδα, τὸν Βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων. 


λέσθαϊ 4o 


sed ea quam cum bono habuit necessitudo statima 


..Prüno orty.appatuit.Quid enim scriptum est ? Anfe- 


guam ipi8, aut praeligat mala, eliget bonum. 
Quod si recurras ad ea qua in Genesi scripta sunt 
de scientia boni et mali *; illic reperies statum, in 
quo positus fuit Adamus ante peccatum, ei statui 
qui nunc describitur consimilem esse, siquidem 
malum ignorabat utpote illud non expertus. Qua- 
propter et Dominus, cum in habitu quidem adhuc 
puerili consisteret,id quod in Adamo purum man- 
serat et incorruptum,imitatusest: cum vero repro- 
bavit nequitiam, violationem legis ex contumacia 
partam emendavit. 

203. Vgns. 17. Sed, inquit, adducet Deus super 
te, et super populum (iuum,et super domum patris tui 
dies, qui necdum venerunt, ex que abstulit Ephraim 
α Juda, regem Assyriorum. Sententia heo signifl- 


9 Lev. x17, 2. ** Gen. r1, 7. ! I Cor. xv, 47. " Rom. vri, 3. ὃ Gen. 11, 17 ; irr, 2 sqq. 


(91) Editi, περὶ τοῦ. At. in mss. deest articulus. 
Hau Longe editi, γυνὴ ἥτις ἑά, Αἱ mss. sex, ἥτις 
ἄν. Subinde editi, τέχῃ ἄρσενα, Veteres sex libri, 


p et», 

(92) Totum illud, καὶ μετὰ τὸ γενέσθαι μητερα, 
ἔτι παρθένος διαμένουσα, in suis duobus Regiis co- 
dicibus deesse annotavit Duceus : sed has voces 
&dditas ex Anglicis fuisse is, quem modo dixi, vir 

ritissimus admonuit. Neo dissimulare licet, hec 
ipsa verba, ut in Ducei codicibus, ita quoque et in 


nostris omnibus desiderari. Et hicobservari potest, 
quod de vulturibus statim dicitur, hoc idem et a 
Basilio hom. 8 in Hexaem, dici, et ab JEliano lib. 
It, cap. 46. 

(93) Antiqui tres libri, ἀποῤῥεπούσης. Ibidem 
uterque Colb., ἐπὶ τοῦ λόγου, 

(94) Editi, αὐτοῦ. Αἱ Bex τη88., αὐτῷ. 

(95) Editi et quinque mss., ἐπανωρθώσατο, Reg. 
quartus, ἐκηνωρθώσατο. 


161 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


408 . 


care videtur dies postremos,post-passionem Domini, A Ἔοιχε τὰς τελευταίας ἡμέρας, μετὰ τὸ πάθος τοῦ 


cum Jerusalem obsessa est ἃ Romanis.Etenim post 
Emmanuelis adventum, inducet Dominus super 
Achaz, et populum ejus, οἱ domum patris ipsius 
dies, qui nondum venerunt, ex quo separatus est 
Ephraim ἃ Juda, abductus ab rege Assyriorum in 
captivitatem.Defecit autem Ephraim 8 Juda,diebus 
Jeroboam filii Nabat, qui, Israele in peccatum im- 
pulso, primus fuit auctor defectionis, dicens : Non 
est nobis pars in. David, neque haereditas in filio 
Jesse ^. Quapropter Ephraim avocavit regem Assy- 
riorum ἃ Juda adversum se : quippe eum habuit 
contemptui,neo sivitobsidionem Jerusalem valde ab 
ipso urgeri. VEns. 18, 19. Et erit in die illa : sibi- 
labit Dominus muscis : quod dominatur parti flumi- 
nis /Egypti ; et api, que est. in regione Assyriorum. 
Et venient et requiescent omnes $n convallibus regio- 
tiis, eL in foraminibus petrarum, et in speluncas, et 
in omnem fissuram, el in omni ligno. Descendit, in- 
quit populus meus in /Egyptum,illic habitaturus 5, 
alque apud Assyrios vi sunt abducti *. Quare sive 
quis ex populo in /Egypto sit, sive, spud Assyrios 
commoretur,prenuntiat eos tempore ortus Emma- 
nuelis esse 8 81« egressuros, eosdemque cum in 
Jjudese regionem jam redierunt,in nativis et vacan- 
tibus receptaculis esse conquieturos.Ait autem mu- 
8c88 in partein fluminis /Egypti dominium, habere, 
ét apes in regione Assyriorum versari, ut adver- 
santium exercituum ostendat vilitatem. Musea si- 
quidem animal est, quod originem suam a stercre 
sumit, infestum hominibus genus, et sordidum : 
quarum etiam vita molestaest, et mors exsecra- 
bilis. Tunc parte flurhinis Egypti potientur. Nam 
Nilus e supernis locisa7thiopis ducensoriginem, 
modica sui parte qua se in'anare exonerat, /Egy- 
ptum habet adjacentem : quo in lpco-euadr 


(96) Illud, ἀφ᾽ οὗ, additum est ex nostris sex li- 
bris veteribus. 

(97) Veteres aliquotlibri, ἐν οἴχῳ, in domo. Alii 
cum editis, ἐν υἱῷ, fn filio. 

(98) Typographi, qua erat eorum diligentia, pro 
᾿Ιούδα ediderunt Ἰσραήλ' sed hunc locum ex no- 
stris sex Codicibus restituimus. Vox περιπατή- 
σας, qua mox sequitur, usque eo displicuit Combe- 
figio, ut ita locutus sit : monstrum hoc vocis, nul- 
lius hic sensus, quidquid effutiat. Tilmannus. ἢ. Sch. 
margine eadem manu, ἀφεῖλε κινήσας xa0' ἑαυτοῦ 
διὰ τὴν ἀποστασίαν. Sirque [fuerit ἀποστατήσας, 
sua defectione a Deo : vel etiam a rege Assyriorum, 
ut est 1V Reg. xvii, etc. Vox περιπατήσας mihiquoque 
non probatur quidem: sed libens ex Combefisio 
qu&sivissem, cur librarius, si scribi oportere ἀπο- 
στατήσας putasset, non ita scripserit. Aut enim ita 
Bcribere debuerat: aut certe, ut ita legeretur, in 
Bcholio suo monere, nec tamen monuit, nec aliter 
BCripsit, quam reliqui. Nam in nostris sex codici- 
bus,inter quos Combeflsianus numeratur,legi mtpi- 
πατήσας notavimus. Nihil igitur mutandum in con- 
textu cenguimus ; nec mirum nobis visum est, si 
malus auctor male et inepte loculus sit. Dicam ta- 
men, vocem πεοιπατήσας, si metaphorice sumatur 
pro eo quod est, contemptui habere, utcunque tole- 
rari posse. 


| 00: Irypedia..- 
-omnia, bellus, reptilia et volatilia pro diis habita 


ὁ III Reg. xr:, 16. 5 Gen. xLvi, 6. 5 IV Reg. xv, 29 ; xvii, 6. 


Κυρίου, ἐκ τῆς τῶν Ῥωμαίων πολιορκίας ἐπελθού - 
σης τῇ Ἱερουσαλὴμ, ὁ λόγος αἰνίσσεσθαι. Μετὰ γὰρ 
τὴν ἐπιδημίαν τοῦ Ἐμμανουὴλ, ἐπάξει Κύριος ἐπὶ 
τὸν ᾿Αχὰζ, χαὶ τὸν λαὸν αὐτοῦ, καὶ τὸν οἶχον τοῦ 
πατρὸς αὐτοῦ ἡμέρας, ai οὔπω ἥχασιν ἀφ᾽ οὗ (96) 
ἀπεμερίσθη τοῦ ᾿Ιούδα, αἰχμάλωτος ἁπαχθεὶς ὑπὸ 
τοῦ βασιλέως τῶν ᾿Ασσυρίων. ᾿Απέστη δὲ Ἐφραΐμ 
ἀπὸ τοῦ ᾿Ιούδα ἐν ἡμέραις Ἱεροδοὰμ υἱοῦ Νάθατ, ὃς 
ἐξήμαρτε τὸν ᾿Ισραὴλ, ὃς πρῶτος xavnpte τῆς ἀπο- 
στασίας, εἰπών" Οὐχ ἔστιν ἡμῖν μερὶς ἐν Δαὶδ, 
οὐδὲ χληρονομία ἐν υἱῷ (97) Ἰεσσαί. Διὰ τοῦτο 
ὁ ᾿Εφραὶμ ἀφεῖλε τὸν βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων ἀπὸ 
τοῦ ᾿Ιούδα (08) ἐφ᾽ ἑαυτὸν, περιπατήσας, xal μὴ ἐά- 
σας ἐπικεῖσθαι σφοδρῶς τῇ πολιορχίᾳ τῆς [ερουσα- 
λήμ. Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, συριεῖ Ko- 
ρίος μυίαις " ὃ χυριεύει (99) μέρους ποταμοῦ Αἰγύ- 
πτου xal τῇ μελίσσῃ, ἢ ἐστιν ἐν χώρᾳ 'Ασσυ- 
ρίων. Καὶ ἐλεύσονται xal ἀναπαύσονται πάντες 
ἐν ταῖς φάραγξι τῆς χώρας, καὶ ἐν ταῖς τρώγλαις 
τῶν πετρῶν, xal εἰς τὰ σπήλαια, xal εἷς πᾶσαν 
ῥαγάδα, xal ἐν παντὶ ξύλῳ. Εἰς Αἵγυπτον, φησὶ, 
χατέδη ὁ λαός μου, παροικῆσαι ixsi* καὶ εἷς "Accu- 
ρίους βίᾳ ἤχθησαν. Διὰ τοῦτο προφητεύει ἐπὶ τῇ γεν- 
νήσει τοῦ Ἐμμανουὴλ, εἴτε ἐν Αἰγύπτῳ τις εἴη, τῶν 
ἀπὸ τοῦ λαοῦ, εἴτε ἐν τοῖς ᾿Ασσυρίοις, ἐξελεύσεσθαι 
αὐτοὺς, καὶ ἐν τῇ χώρᾳ τῆς Ἰουδαίας γενομένους ἀνα- 
παύσεσθαι ἐν ταῖς αὐτοφυέσι xal σχολαζούσαις xa- 
ταδύσεσι. Μυίας μέντοι χυριεύειν μέρους ποταμοῦ 
Αἰγύπτου, καὶ μελίσσας ἐν τῇ χώρᾳ εἶναι τῶν ᾽Δσ- 
συρίων φησί τὸ εὐτελὲς ἐνδεικνύμενος τῶν ἀντιχει- 
μένων δυνάμεων. Muik γάρ ἐστι ζῶον ἀπὸ κόπρου 
τὴν γένεσιν ἔχον, ὀχληρὸν τοῖς ἀνθρώποις γένος καὶ 
μυσαρὸν, ὧν (4) xal ἡ ζωὴ ὀχλιρὰ, καὶ ὁ θάνατος 
βδελυχτός, Τότε μέρους χυριεύουσι τοῦ ποταμοῦ 


MEETS: Ανωθεν γὰρ ἐκ τῶν Αἰθιόπων ἀρχόμενος 


Νεῖλος, U ἑαυτοῦ μέρος, τὸ πρὸς (2) ταῖς 


MEN 

(99) Editi ὃ κυριεύσει, quod. dominabitur. EX ita 
quoque in editione Romana legitur : eed aliter in-- 
terpretatus est Nobilius, qui dominabitur. Duo au- 
tem vitia in hac interpretatione animadverit opti- 
mus harum rerum arbiter Combefisius. Primum 
est, quod Nobilius ita vertit, quasi ὃς legisset : al- 
terum, quod vocem óad Dominum falso retulit.Ego 
facile crediderim hoo ἐλλειπτικῶς dictum fuisse, et 
collectivum quoddam nomen suppleri oportere, puta, 
γένος, aut aliud consimile, et ita erit : Quod genus 
muscarum dominabitur, etc. Hoc pacto eadem erit 
sententia editionis Romane, que ceterorum libro- 
rum, in quibus, teste Nobilio, pro 6 legitur at, 
quà [musce]. Nam ad sensum nihil referi, utrum 
quis dixerit, quod genus muscarum dominabilur,an, 
quae musca? dominabuntur. Vocula αἵ apud  Proco- 
pium quidem legitur, et apud Eusebium: sed hic 
Scripsit κχυριεύσουσι, quae dominabuntur, ille χυριεύ-᾿ 
ouct, quce dominantur. Nostros sex codices, in qui- 
busconstanterlegitur, ὃ χυριεύει, secuti sumus. 
Ibidem editi et Colb. primus, μέρος. Alii quinque 
mss. μέρους. 

(1) Editi et Reg. primus, μυσαρὸν ὄν. Alii quin- 
que mss., μυσαρὸν, ὦν. 0l 

(2) Veteres nostri libri omnes in ceteris quidem 
consentiunt cum excusis ; sed in illis vox ἐστί 
deest. Hinc suspicati sumus vocem ἐστί fortasse 


469 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VII. 


410 


ἐχθολαῖς τῆς θαλάσσης, κατοιχοῦσαν ἔχει τὴν Αἴγυ- A coluntur. Has igitur muscas,imbecillitatem scilicet 


vtov: ἐν d τόπῳ πάντα τὰ τετράποδα, xai θηρία, 
χαὶ ἑρπετὰ, xai πτηνὰ βθεοποιούμενα προσχυνεῖται, 
Ταύτας οὖν τὰς μυίας, τὸ ἀσθενὲς τῆς ἀντιχειμένης 
δυνάμεως, τῷ συριγμῷ ἑαυτοῦ ἀφανίσει Κύριος" 
τουτέστι, τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ ἀφανί- 
σει (3). Καὶ ἐν χώρᾳ τῶν ᾿Ασσυρίων τῇ μελίσσῃ. 
Ἔστι δὲ xal ἡ μέλισσα μιχρὸν ζῶον καὶ ἀσθενὲς, 
ἀποθνῆσχον ἐν d ἀμύνεται. Ὁμοῦ τε γὰρ ἐνῆχε τὸ 
χέντρον, xai συναπέθανε τῇ πληγῇ καὶ τὸν μὲν τρω- 
θέντα μιχρὸν ἔδλαψεν, ἑαυτὴν δὲ τῆς ζωῆς ἀπεστέ- 
gnat. Τοιαύτη (4) τῶν πιχρῶν ἀνθρώπων καὶ πνευμα- 


adversarii exercitus, delebit Dominus sibilo suo, 
hoc es!, spiritus oris sui interficiet 1. Et api in re- 
gione Assyriorum. Est quoque apis parvum animai 
et infirmum, quod ulciscendo moritur.Nam ubi pri- 
mum immisit aculeum, ex plaga inflicta interit 
atque eum quidem quisauciatus est,paululum l&- 
dit, sibi vero ipsa vitam adimit. Ejusmodi est na- 
tura amarorum hominum et pugnantiurn adversus 
Spiritum : qui nequitia sua sibiipsis majus dam- 
num afferunt,quam quicunquealii ex eorum ira- 
cundia recipiant. 


τομάχων ἡ φύσις, μείζονα κακούντων ἑαυτοὺς διὰ τῆς πονηρίας, fj ὅσοι ἂν αὐτῶν τῇ ὀργῇ περιτύχωσιν. 
204. Καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ξυρήσει Κύριος Β — 204. Vgns. 20. Et in die illa γαάεὶ Dominus πο- 


τῷ ξυρῷ τῷ μεμισθωμένῳψ (5) πέραν τοὺ ποτα- 
μοῦ βασιλέως ᾿Ασσυρίων τὴν χεφαλὴν, καὶ τὰς 
τρίχας τῶν ποδῶν, καὶ τὸν πώγωνα ἀφελεῖ. Μετὰ 
τὴν γένεσιν τοῦ Χριστοῦ, πάσης τῆς ἀντιχειμένης 
δυνάμεως, ὡς (6) μυίας καὶ μελίσσης, τῷ πνεύματι 
τοῦ στόματος τοῦ Κυρίου διασκεδασθείσης, ἐπισυν- 
αχθήσονται οἱ υἱοὶ ᾿Ισραὴλ, xal ἐναναπαύσονται 
ταῖς αὐτοφυέσιν ὑποδοχαῖς, φαραγξι, καὶ χώραις, 
καὶ ταῖς ῥαγάσι, καὶ τοῖς τοιούτοις, Τὸ δὲ (7), Ξυρή- 
ct. Κύριος ἐν τῷ μεμισθωμένῳψ ξυρῷ τοῦ βασι- 
λέως τῶν ᾿Ασσυρίων τὴν χεφαλὴν, xal τὰς τρί- 
χας τῶν ποδῶν, καὶ τὸν πώγωνα αὐτοῦ ἀφελεῖ" 
ἔοικεν ὁ λόγος αἰνίσσεσθαι διὰ τοῦ μεμισθωμένου 
ξυροῦ δύναμιν τινα μισθοφορικὴν, τὴν μέλλουσαν 
ψιλὴν ἀποδεικνύειν τὴν ᾿Ασσυρίων βασιλείαν, ἥτις 
καὶ τὰ ἔνδοξα αὐτῆς περιαιρήσεται" τουτέστι, τὰς 
τρίχας τῆς κεφαλῆς αὐτῆς καὶ τόν πολὺν xal γυδαῖον 
λαὸν ἐξαφανίσει (8), οὕς τροπικῶς ὁ λόγος τρίχας 
ποδῶν παρέδωχεν (θ). “πειτα μέντοι xal αὐτὰ τὰ 
τιμιώτατα, xxl τὰ τῆς ἀνδρείας σύμδολα, ἃ πώγω- 
να (40) προσηγόρευσεν, ὑπὸ τοῦ ξυροῦ τοῦ 

μένου περιαιρήσεσθαι ἀπειλεῖ. Καὶ χα οἱ προσ- 
ἔχοντες τῇ ἰσεορίφ' «ὐρήσουσε παρὰ τῆς Ῥωμαϊχῆς 
δυνάμφως ταῦτα περὶ τοὺς ᾿Ασσυρίους γεγενημένα," 
ἃ ἐπὶ τῆς γεννήσεως γίνεται τοῦ Ἐμμανουήλ. Καὶ 
ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, θρέψει ἄνθρωπος δά 
μάλιν βοῶν, x«l δύο πρόδατα, Καὶ ἔσται ἀπὸ τοῦ 
πλεῖστον ποιεῖν γάλα, βούτυρον καὶ μέλι φάγε- 
ται πᾶς ὁ καταλειφθεὶς ἐπὶ τῆς γῆς. ᾿Επειδὰν 4 


111 Thess. 11, 8. 


vacula mercede conducia trans fluvium regis Assyrio- 
rum caput, et pilos pedum, ek barbam auferet. Post 
Christi ortum, adversaria omni potestate spiritu 
oris Domini instar musce et apis profligata, intro- 
ducentur filii Israel, et requiescent in nativis rece- 
ptaculis,in convallibus,in regionibus,in fissuris, et 
in ejusmodi locis. Quod autem attinet ad illud : 
Radet Dominus in novacula mercede conducia regis 
Assyriorum caput et. pilos pedum, et barbam ejus 
auferet ; videtur hec sententia per novaculum mer- 
cede conductam,exercitum quemdam indicare mer- 
cede conductum,qui regni Assyriorum tenuitatem : 
erat ostensurus,ejusque gloriam ac claritatem ablg- 
qurus,hoo est, dissipaturus capillos capitis ejüs, 
multumque et frequentem populum,quos Sefiptura 
tropice tradidit ac doouit pedum pilo& &sse. Deinde 
ipsam etiam supellectilem pretiosiaBimam, ao forti- 
tudinis insiynia,qua barbam Kppellavit, intermina- 
tur per novaculam mercede conductam ademptum 
iri.Et fortasse qui;tYiBtorie student, deprehendent 

üin.de AsByrils prenuntiantur,queque in ortu 
Emmanvelis evenere, ab exercitu Romano adim- 
pleta fuisse. VERs. 21, 22. Et eril tn die illa,nutriet 
homo vitulam boum, et duas oves. Εἰ eril a copia 
lactis quam facient, bulyrum et mel. comedet omnis 
qui derelictus fuerit in $872 terra. Postquam Israel 
& captivitate liberatus requieverit, rexque qui ei in- 
sidiabatur, fuerit ignominia notatus, et a novacula 
mercede conducta nudatus : tunc, inquit, tanta fu- 


delendam esse, et pro ὅ legi debere «à πρός, eto. apud Eusebium et Procopium, Aquilam ipsum 


Hane conjecturam non parum adjuvat, quod in 
Procopii Commentario,quod magna ex parte a no- 
stro sumptum est, ita legatur. Ceterum utro quis 
modo legerit,non valde laboravimus. 

3) Sio mss. At editi, ἀφανιεῖ, 

4) Editi, τοιαύτη γάρ. Vooula γάρ injmss. deest. 
Mox mss. nonnulli, ἀνθρώπων xai πνευμάτων, 

(5) Ita nostri sex mss.. novacula conducta. Editi, 
ξυρῷ τῷ μεμεθυσμένῳ, novacula inebriata. Hino 
patet postremam lectionem perperam Basilio tribui 
& Nobilio : sed doctissimum hominem, quem libri 
typis descripti fefellere, nemo non excusarit. Quod 
autem hoc ipso in loco annotavit Nobilius, legi με- 
μεθυσμένῳ in quibusdam libris, id verum esse 
non negamus. Nam preterquam quod ita legitur 


hoo quoque modo scripsisse vel de Hexaplis no- 
tum est. 

(0) Voculam ὡς ex nostris sex mss. addidimus. 

d Ita libri veteres. Editi, τά τε δὲ xal. Hio rur- 
Bus mss., iv τῷ μεμισθωμένῳ. Editi, tv τῷ μεμε- 
θυσμένῳ. 

(8) Editi, ἐξαφανίσαι. Αἱ mss. aliquot, ἕξαφα- 
γίσει. 

(9) [ta mss. omnes. Editi, παραδέδωχεν. 

(10) Bditi et Reg. primus conjuncte, ἀπώγωνα, 
male. [Ienricianus Ducsi codex et alii nonnulli dua- 
bus vocibus, ἃ xexyvva,qus barbam appellavit,bene. 
Haud longe editi, μεμεθυσμένου. At mss.constanter, 
μεμισθωμένου. Aliquanto post editi, γενέσεως. A 
mss, aliquot, γεννήσεως. 


An 


APPENDIX OPERUM $. BASILII MAGNI. 


412 


tara estin regione ubertas, ut vacca *una οἱ oves Α ἀνάπαυσις τῷ ᾿Ισραὴλ ῥυσθέντι ἀπὸ τῆς aby ua clac 


due possessori suosint suppeditature!actie copiam, 
ita ut butyri abundantiam ob id habeat, quod om- 
nes terre illius incole butyro nutriendi sint et 
melle. Fortasse autem magis condecet sensu subli- 
miore intelligere traditas de animalibus doctrinas. 
Nam horum verborum loco, Enutriet unusquisque 
animum laboris tolerantem,et agriculture peritum 
80 studiosum, dixit vaccam, animal scilicet, quod 
agricolationi idoneum est,nosque juvat : atque pro 
moribus placidis, mansuetisque et liberalibus, oves 
per translationem dixit. Quamobrem, ut ab hoc 
animali indumenti nobis materia suppetit,ita virtu- 
iis amictu optimorum quorumque vita solet exor- 
nari. Quoniam igitur nutritur spirituali modo, et 
adornatur, propterea nutriet vaccam et oves duas. 
Butyrum et mel appellatea quz ad divinam doctri- 
nam introducunt documenta.Quapropter destinan- 
tur butyrum et mel ad primum hominis cibum :at 
ubi his satis enutritus est, ac elementis primis im- 
butus fuit, lunc superior terrenis effectus,alimenti 
solidioris ampliorisque et viris digni futurus est 
particeps,cum studium suum disciplinis spirituali- 
bus impertiat. | 


γένηται, ἀτιμωθῇ δὲ ὁ ἐπιδουλεύων αὐτῷ βασιλεὺς, 
γυμνωθεὶς ὑπὸ τοῦ μεμισθωμένου ξυροῦ" τότε, φησὶ, 
τοσαύτη χατὰ τὴν χώραν εὐετηρία (11) γενήσεται, 
ὥστε μίαν δάμαλιν καὶ δύο πρόδατα τῷ χεχτημένῳ 
δαψιλὲς χορηγεῖν τὸ γάλα ὥστε ἔχειν αὐτὸν περιου- 
σίαν βουτύρου, διὰ τὸ πάντας τοὺς χατοιχοῦντας ἐπὶ 
τῆς γῆς βουτύρῳ xal μέλιτι τρέφεσθαι. Τάχα δὲ 
εὐπρεπέστερον ὑψηλοτέρχις ἐννοίαις τὰς περὶ τῶν ζώ- 
ων διδατχαλίας ἐκδέχεσθαι. ᾿Αντὶ γὰρ τοῦ εἰπεῖν (12), 
ὅτι Θρέψει ἕκαστος τὸ φιλόπονον xal γεωργικὸν τῆς 
ψυχῆς, δάμαλιν εἶπε, τὸ γεωργικὸν καὶ συνεργὸν 
ἣμιν (Gov x«l ἀντὶ τοῦ ἡμέρου καὶ ἐπιειχοῦς καὶ 
εὐμεταδότου ἤθους, πρόδατα τροπιχῶς προσηγόρευσε. 
Διότι, ὥσπερ ἀπὸ (13) τοῦ ζώου τούτου ἡ ὕλη τῆς 
σχέπης ἡμῖν ὑπάρχει, οὕτως ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν ἀρε- 
τὴν περιδολῆς ἡ ζωὴ τῶν σπουδαίων καταχοσμεῖσθαι 
πέφυχεν. Ἐπεὶ οὖν xai τρέφεται πνευματιχῶς, καὶ 
κεκόσμηται, διὰ τοῦτο θρέψει δάμαλιν καὶ δύο πρό- 
6ara. Βούτυρον xal μέλι τὰ εἰσαγωγιχὰ εἰς τὴν θείαν 
διδασκαλίαν διδάγματα λέγει. Διότι πρῶτον ἀνθρώ- 
vou τροφὴ βνύτυρον xai μέλι ἐπινενόηται" ὅταν δὲ 
τούτοις αὐτάρχως τραφῇ, μετὰ τὸ στοιχειωθῆναι, 
τότε ὑπερύὰς τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, στερεωτέρας καὶ μεί- 


ζονος καὶ ἀνδράσι (14) πρεπούσης τροφῆς μεταλήψεται, τοῖς πνευματιχοῖς μαθήμασιν ἑαυτὸν ἐπιδούς. 


205. Vgns. 23-25. Εἰ crit in. die illa, omnis lo- 

| &us ubi fuerinl mille vinez, mil:e siclorum,in deser- 
um erunt, et in spinam. Cum sagita et arcu ingre- 
dientur illuc, quoniam desertum et spina erit. omnis 
terra, el omnis mons aratus arabilur. Non. superve- 
niel illuc timor. Evil enim prz. solitudine. et spina 
pabulum ovis, et Mene bovis. Quantum certe 
fieri potuit in locis arduis et intellectu difflcilibus, 


explicationem non omnino dissentaneam inyenisse 


205' Kai ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, πᾶς τόπος 
οὗ ἐὰν ὦσι χίλιαι ἄμπελοι. γιλίων σίχλων, εἷς 
χέρσον ἔσονται, xai εἰς ἄκανθαν. Μετὰ βέλους 
καὶ τοξεύματος εἰσελεύσονται ἐκεῖ “ ὅτι χέρσος 
καὶ ἄχανθα ἔσται πᾶσα ἣ γῆ, καὶ πᾶν ὅρος dpo- 
τριώμενον (15) ἀροτριωθήσεται, Οὐ μὴ ἐπέλθῃ 
ἐχεῖ φόῤος. Ἔσται γὰρ ἀπὸ τὴς χέρσου καὶ ἀχάν- 
θης βύσχημα προθάτου, καὶ καταπάτημα βοός. 
Ὥς γε ἐν τόποις δυσθεωρήτοις, ἠγούμεθα μή πάντη 


nos putamus. Vide igitur, num eifea tse" ογαδαἶα---“ἀκέδυσοαν διήγησιν εὐρηχέναι. Ὅρα τοίνυν, εἰ δύ- 


excipere possis ejusmodi sensum, videlicet quod qui 
erant ex circumcisione, sint mille vinee siclorum. 
Vitem namque transtulit ex ZEgypto,et ejectis gen- 
tibus,plantavit eam * ; que multis fructibus primo 
allatis, postea neglecta est, quod conversa est in 
amaritudinem *; et destructa est ejus sepes, et 
facta est in direptionem transeuntibus 19. Hec ita- 
quo vinet feraces mutati suntin terram desertam 
et spinis horrentem tum,cum hostilis exercitus va- 


νασαι τοιαύτην διάνοιαν περὶ τῶν ῥητῶν ixAabsiv, 
ὡς ἄρα μὲν οἱ ἐκ περιτομῆς ἦσαν at χίλιαι ἄμπελοι 
χιλίων (16) σίκλων. ᾿Αάμπελον γὰρ ἐξ Αἰγύπτου μετῆρε. 

xai ἐχδαλὼν ἔθνη, χατεφύτευσεν αὐτήν ἥτις εὐθη- " 
νήσασα πρότερον, ὕστερον ἡμελήθη (17) διὰ τὸ στρα- 
φῆναι αὐτὴν εἰς πικρίαν’ καὶ καθῃρέθη μὲν αὐτῆς ὁ 
φραγμὸς, ἐγένετο δὲ εἴς διαρπαγὴν τοῖς παραπορευο- 
μένοις. ᾿Εχεῖναι τοίνυν αἱ ἄμπελοι αἱ πολύφοροι ἐγέ- 
νοντο εἰς γέρσον xai (18) ἀκανθῶνας, ὅτε μετὰ μυ- 


stitate inducta cum innumeris sagittistelisque ipsos ἢ ρίων βελῶν xat τοξευμάτων ὁ πολέμιος αὐτοῖς ἐπῆλθε 


invasit.Sunt autem montes arati ipse anime Christi 
fidem amplexe,qus cum prius deserteessentet agri- 
cultura destitule, ante Christi adventum jacebant 


στρατὸς, τὴν ἐρημίαν ἐπάγων. Ὅρη δὲ ἀροτριώμενά 
εἰσιν αἱ εἷς Χριστὸν πεπιστετχυΐῖαι ψυχαί" πρότερον 
μὲν ἔρημοι καὶ ἀγεώργητοι' διὰ τοῦτο ἐχέρσευον καὶ 


* Psal. Lxxix, 9. * Jerem. 11 21. 10 Psal. 1xxix, 43. 188. v, 5. 


a Antiqui sex libri, εὐετηρία. Editi, εὐετησία, 
12) Verborum illorum, ἀντὶ γὰρ τοῦ εἰπεῖν, etc., 
haoc, ni fallor, sententia est.: Animum laborum to- 
lerantem, appellat vaccam ; mores vero mansuetos 
vocat oves. 

13) 1ta mss. nostri. At editi, 6né. 


(δ Editi, ἀνδρί. At sex mss., ἀνδράσι. 
(15) Libri vetereg, ἀροτριώμενον. Editi, ᾿ἀροτριού- 
μενον. 


(16) Vocula μέν addita est ex quatuor codicibus. 


Statim editi, ἄμπελοι αἱ χιλίαν. At sex mss., ἄμπε- 
λοι χιλίων, 

(17) In Colb. primo legitur, μετεμελήθη" sed for- 
tasse euspicari quispiam poterit, pro μετεμελήθῃ 
legendum esse, μετεύλήθη, Translata est vinea, id 
quod modo dicebatur. 

(18) Editi, χαὶ εἷς. At sex mss., xal. Neo ita 
multo infra, ubi in editis legitur, ἡἠροτριωμένα, in 
veteribus libris scriptum soriptum, ἀροτοιώμενα. 


413 COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VIII. 414 


ἠχσνθοφόρουν τρὸ τῆς Χοιστοῦ ἐπιδημίας " ἐπιεδὴ A incultme, idcirco sentes ac pinas ferebant; sed 
δὲ ἦλθεν elc πτῶσιν xal ἀνάστασιν πολλῶν, xal ixá- — quia in ruipam et resurrectionem multorum venit 't 
λεσς τὰ μὴ ὄντα, ἵνα τὰ ὄντα καταργήσῃ διὰ τοῦτο οἱ vocavit ea que non sunt, ut ea que sunt de- 
οἱ μὲν ἐν περιτομῇ, ἀπολέσαντες τὸ εὐθαλὲς, καὶ τὸ strueret!?:; ea de causa qui erant ex circumci- 
ἔγχαρπον, εἰς χέρσον μετέδαλον. Τὸ δὲ ἀπὸ τῶν sione, viriditate et fertilitate amissis in terram in- 
ἐθνῶν σύστημα, ὅπερ ὄρος ὠνόμασται ἀροτριώμενον, — cultam ὅ8 8 degenerarunt. Illa autem multitudo ex 
ἀροτριᾶται. ἀπαλλαγὲν πάσης δειλίας καὶ τοῦ ἀπὸ gentibus collecta que vocatur aratus mons, jam 
τῶν πολεμίων φόδου. Ὅρος οὖν, ἡ ὑψωθεῖσα ὑπὸ τῆς — formidine omni immunis, et ab hostium timore li- 
τοῦ Χριστοῦ διδασκαλίας ψυχή. ᾿Επεὶ οὖν ἦλθον ὁ — berata, aratur. Mone igitur animus est per Christi 
Εύριος ἐξεκλάσθη (19) μὲν ὁ ᾿Ισραὴλ, κατεφυτεύηη — doctrinam in sublime evectus. Postquam igitur 
δὲ τὰ ἔθνη, ἵνα τῷ ἐκείνων παραπτώματι dj σωτηρίςᾳ — venit Dominus, gontes fracto Israele inserte sunt 
πᾶσιν οἰκονομηθῇ, xai ἀδεῶς τοῖς ὄρεσι τούτοις καὶ — et plantate!*, ut eorum lapsu omnibus afferretur 
πρόδατα xal βόες ἐννεμόμενα (20) ἄφθονον τῆν παρ᾽ — Salus, tamque oves quam boves in hisce montibus 
ἑαυτῶν ὠφέλειαν. παρέχωνται. Δηλονότι πρόδατα oi — tuto pascentes, plurimum ex sese prestarent emo- 
χρηστότεροι τὰ ἤθη, βόες δὲ οἱ πρὸς τὴν ἐργασίαν — lumenti. Qui utique sunt bonis moribus prediti, 
τῶν ἀναγκαίων φιλοπονώτεροι. significantur ovium nomine ; qui vero strenui aunt 
et alacres ad res necessarias efflciendas, per boves designantur. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ H* B CAPUT VIII. 

206. Kal εἴ τε Κύριος πρὸς μέ' Αἀδε σεαυτῷ 206. VEns. 1-4. Εἰ dizit Dominus ad me: Sume 
τόμον καινοῦ μεγάλου’ xal γράψον αὐτὸν γρα- — tibi tomum novi magni ; el scribe ipsum stylo homi- 
φίδι ἀνθρώπου, τοῦ ὀξέως προνομὴν ποιῆσαι nis, ut velociter direptionem faciat spoliorum. Adest 
σχύλων. Ηάρεστι γὰρ (21). Kal μάρτυρας moln- — enim. Εἰ testes fac fideles homines, Uríam et Zacha- 
σαι πιστοὺς ἀνθρώπους, τὸν Οὑρίαν xal Zaya- riam filium Barachiz. Et accessi αὐ prophetissam, 


Ῥίαν τὸν υἱὸν Βαραχίου. kal προσῆλθον πρὸς τὴν δὲ in utero concepit, et. peperit filium. Εἰ dixit mihi . 


προφῆτιν, xal ἐν γαστρὶ ἔλαδε, καὶ ἔτεχεν υἱόν. — Dominus: Voca nomen ejus, Cito spolia, Velociter" 
Kai εἶπέ μοι (22) Κύριος: Κάλεσον τὸ ὄνομα αὐ — deprzdare. Quia antequam sciat. puer vocare patyem 
τοῦ, Ταχέως σχύλευσον, Ὀξέως προνόμευσον. aut matrem, accipiet virtutem Damasci, et spolía Sa- 
Διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον χαλεῖν πατέρα ἢ — mariz coram rege Assyriorum. Prophete.aliud ex- 
μητέρα, λήψεται δύναμιν Δαμασχοῦ, xal τὰ — sequi jussus, aliud videbitur fecisse. Nam illad, 
σχῦλα Σαμαρείας ἔναντι βασιλέως ᾿Ασσυρίων. — Sume tibi tomum novi magni, quidnam habet com- 
Aótet (23) ἕτερον προσταχθεὶς ὁ προφήτης, ἕτερον mune cum iis que subséquuntur: Et accessi ad 
πεποιηκέναι. Τί γὰρ κοινὸν ἔχει τὸ, AáÓs σεαυτῷ — prophetissam, et im-wfero concepit? Possit igitur 
τόμον γαινοῦ μεγάλου, πρὸς τὸ ἐπιφερόμενογ,- ὅξι αι dicofé"quippitm, hanc illationem redditionem non 
Καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν; χαὶ iv γχ- — esse superioris sententie: sed ea finita, proferri 
στρὶ ἔλαδεν.;. Etmot-Qv/ οὖν τίς, ὅτι οὐχὶ ἀπόδοσίς — illationem ἃ proprio principio pendentem. Lioet 
ἐστι 208 προάγοντος τὸ ἐπιφερόμενον, ἀλλὰ ἀπὸ ἰδίας — enim non addatur sumpsisse tomum novi et magni : 
ἀρχῆς παραδίδοται, ἐκείνου περιγεγραμμένου. El — jussa tamen fecisse subauditur. At illud, Et accessi 
γὰρ χαὶ μὴ ρρόσχειται ὅτι ἔλαθε τόμογ τοῦ xaivoó — ad prophetissam, et it ulero. concepit, ex altero peti 
καὶ μεγάλου, 4ÀÀ3 προσυπακούεται, ὅτι ἐποίησε «à — principio intelligitur. Etenim si detrectasset impe- 
vzogretaYuivov. ᾿Απὸ ἑἕτέρος δὲ (24) ἀρχῆς νοεῖται — rium propheta, hec utique contradictio fuisset lit- 
τὸ, Kal προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν, xai ἐν teris prodita, uti contigit in Ezechiele, qui panem 
γαστρὶ ἔλαδεν. Εἰ μὲν γὰρ ἀντέλεγε τῷ προστάγματι — Suum in fimo humano concoctum comedere recu- 
ὁ προφήτης, ἐγράφη ἂν ἡ ἀντιλογίχ' ὡς ἐπὶ τοῦ — gavit. Enimvero illo loco negat se id facturum, di- 
Ἰεζεκιὴλ παραιτουμένου τὸ ἐπὶ foX6itov ἀνθρωπί- cens: Nequaquam, Domine Deus celi: si anima 
νων (25) ὀπτήθέντα ἐσθίειν τὸν ἄρτον. "Exct λὰρ ἀρ- — mea non est pelluta in. immunditia, neque (ngressa 
νεῖται, λέγων. Μηδαμῶς, Κύριε Θεὲ τοῦ οὐρανοῦ, estin eos meum omnis caro impura !*. Quamobrem 
εἰ ἢ ψυχή μου οὐ μεμίανται ἕν ἀκαθαρσίᾳ, οὐδὲ — ip stercore bubulo panes suos conficere concessum 
εἰσελήλυθεν εἰς τὸ στόμα μου πᾶν xplac βέδη- οἱ fuit!*. Hic autem cum nop reperiatur negatio, 
λον. Διὰ τοῦτο συνεχωρήθη αὐτῷ ἐν βολόδίτοις βοῶν D eilentium utique indicat assensionem, etiamsi testa- 


!! Luc. 1, 34, 131 Cor. 1, 28. !* Rom, xi, 17. 16 Ezeoh. 1v, 14. !* ibid. 15. 


(19) Reg. quartus, ἐξεκλεισθη, exclusus est Israel. — Rursus hoc ipso in loco Reg. quartus, Οὐρίαν ἱερέα, 


Lectio non contemnenda. Uriam sacerdotem. 
(20) Editi et duo mss., ἐννεμόμενα. Alii tres lvve- (22) Ita mss. nonnulli, Deest ixol- in excussis. 
vat, (23) Editi, δοκεῖ. At Bex mss., δόξει. 


21) Antiqui tres libri, παρέστη γάρ, Astilit enim. 24) Sic mss. Editi vero, ἑτέρας γάρ. 
Ibidem editi, μάρτυράς μοι ποιῆσαι. At. mss. non- 25) Editi, ἀνθρωπείων. Libri veteres, ἀνθρω- 
nulli, μάρτυρας ποίησαι. Beg. primus, ποίησον, πίνων, 


415 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


416 


tus non sil sese imperata exsecutum [uisse ; quem- Α ποιῆσαι τοὺς ἄρτους. ᾿Ενταῦθα μέντοι ἐπειδὴ ἀπαγό- 


&dmodum Osee: Vade enim, inquit, sume tibi 
uxorem fornicationis, et filios fornicutionis !*. Dein 
Scriptura ipsum jussa perfecisse testificans, sub- 
jungit : Et abiit, et accepit Gomer filiam Debelaim 17. 
Quin et alibi invenire possiinus 884 precepta 
fuisse expresse data, nec tamen testimonio ullo 
probari opus, ipsum confectum esse, sed a nobis 
illud ex eo intelligi, quod qui mandata excipiebant 
parati essent δὰ obediendum atque proclives, ut in 
Ezechiele: EL. tu dormies super latus tuum sini- 
sirum !*. Et rursus, Dormies super latus tuum dez- 
trum !?. Non enim subinde additum est eum dor- 
miisse super latus dextrum aut sinistrum ; sod id 
pretermissum silentio est ; et tamen a nobis intel- 
ligitur prophete obedientia. Ad hunc igitur modum 
eliam hic respondere possumus ad questionem ἃ 
nobis agitatam quod non aliud jussus facere, aliud 
fecerit; sed mandato illo peracto, de prophetissa 
nobia edisserit que ex alio pendent principio. 


207, Fortasse autem tomus ille novi et magni 
figura est adumbratio Novi et magni Testamenti, 
stylo homin:s descripti, ex eo quod Evangelii verba 
sermone humano, qui a multis audiri potest, con- 
soripta sint. Quo in tomo scriptum est, ut velociter 
flat direptio spoliorum : quandoquidem velox et 
fulgure omni ocior exstitit Evangelii doctrina, que 
ad fines orbis terrarum pertingens,hujusque seculi 
principem spolians, eos qui ipsius servituti erant 
mancipati eo &dduxit, ut Christo obsequerentur. 


Direptio autem estXspoliorum distributio quam (ἃ Χριστοῦ ἀντιμεθιστῶσα 


curam angelis ceu hunláirigeneris providistutoribus 
concredidit Deusad custodi&m bominum et salutem. 
Eam ob rem scriptum est, ut velciter-direptiog 

faciat spoliorum. Adestenim Evangelium,quod eum 
qui pridem e colo exspectabatur, presentem esse 
nobis annuntiat. Urias autem, inquit, et Zacharias, 
eorum que in Evangelio scribuntur, testes sint. Est 
autem Urias sacerdos, legem a Moyse promulgatam 
sensu allegorico designans; est vero Zacharias 
propheta. Viget jam Evangelium, utpote legis et 
prophetarum testimonio confirmatum. Ceterum. 
Urias, si interpreteris, sonat Dei illustrationem : 
Zacharias vero, memoriam Dei: filius vero Bara- 
chie, id eet, benedictionis Dei. Quos tandem fideles 


ρευσις οὐχ ἔστιν, fj σιωπὴ δηλονότι τὴν συγκατάθεσιν 
δείχνυσιν. εἰ δὲ οὐ μεμαρτύρηται ποιήσας (26) τὸ 
προστεταγμένον᾽ ὥσπερ ὁ 'Qozt: Βάδιζε γὰρ, φησὶ. 
ÀdÓs σεαυτῷ γυναῖχα πορνείας xai τέχνα πορ- 
velac* εἶτα μαρτυρῶν αὐτῷ ὁ λόγος, ὡς πεποιηχότι 
τὸ προστεταγμένον, ἐπιφέρει * Καὶ ἐπορεύθη, καὶ 
ἔλαδε τὴν Γομὲρ θυγατέρα Δεθδηλαίμ. ᾿Αλλαχοῦ 
δὲ εὐρήσομεν προστάγματα μὲν ἐχφωνηθέντα, τὸ δὲ 
ἔργον μὴ μαρτυρούμενον μὲν γεγενῆσθαι, νοούμενον 
δὲ παρ᾽ ἡμῶν, διὰ τὸ εὐπειθὲς τῶν ἐπιτεταγμένων, 
ὡς (27) ἐπὶ τοῦ ᾿Ιεζεκιήλ΄ Καὶ σὺ κοιμηθήσῃ ἐπὶ 
τὸ πλευρόν cou τὸ ἀριστερόν' καὶ πάλιν' Κοιμη- 
θύσῃ ἐπὶ τὸ πλευρόν σου τὸ δεξιόν. Οὐ γὰρ ἐπ- 
ενήνεχται, ὅτι ἐχοιμήθη ἐπὶ τὸ δεξιὸν πλευρὸν, fj (28) 
τὸ ἀριστερὸν, ἀλλὰ παρασεσιώπηται" νοεῖται δὲ παρ᾽ 
ἡμῶν ἡ ὑπαχοὴ τοῦ προφήτου, Οὕτως οὖν xai ἐνταῦθα 
δυνατὸν ἀπολογήσασθαι περὶ τοῦ ἐπαπορηθέντος ἡμῖν, 
ὅτι οὐχὶ ἕτερον πρησταχθεὶς, ἄλλο ἐποίησεν" ἀλλ᾽ 
ἐχεῖνο τελέσας, ἀπὸ ἑτέρας (29) ἀρχῆς τὰ περὶ τῆς 
προφήτιδος ἡμῖν διαλέγεται. 

207. Μήποτε δὲ τύπος ἐστὶν ὁ τοῦ καὶνοῦ xal μεγά- 
λου τόμος τῆς Καινῆς καὶ μεγάλης Διαθήχης, γρα- 
φίδι ἀνθρώπου γεγραμμένης" διὰ τὸ λέξει ἀνθρω- 
πίνῃ καὶ ἀχούεσθαι δυναμένῃ παρὰ τῶν πολλῶν, 
γεγράφθαι τοῦ Εὐαγγελίου τὰ ῥήματα. 'Ev d γέ- 
γράᾶπται τὸ ὀξέως προνομὴν ποιῆσαι σκύλων" διό- 
τι ταχεῖα γέγονε, xai ἀστραπῆς ὀξυτέρα πάσης, i 
τοῦ Εὐαγγελίου διδασκαλία, ἐπὶ τὰ πέρατα τῆς 
οἰχουμένης διιχνουμένη, xal σχυλεύουσα τὸν ἄρ- 
χοντα τοῦ αἰῶνος τούτου, καὶ ρρὸς τὴν ὑπαχοὴν τοῦ 
τοὺς αἰχμαλωτισθέντας. 
Ηρονομὴ δὲ ἐστιν ἡ τῶν σχύλων διανομή᾽ ὅπερ τοῖς 
ἐπιμεληταῖς τοῦ τῶν ἀνθρώπων γένους ἀγγέλοις δι- 
ἐδωχεν ὁ Θεὸς εἷς φυλαχὴν xal σωτηρίαν. Διὰ τοῦ- 
τὸ γἐγραπέαιϊ ὀξέως προνομὴν ποιῆσαι σκύλων. 
Ηάρεστι γὰρ τὸ δαγγέξλιον" τὴν «πάλαι, προσδογώ- 


μενον ἐξ οὐρανοῦ, τοῦτον παρόντα ἡμῈ sáay ελί- B 


ζεται. Μάρτυρες δὲ τῶν γραφομένων ἐν τῷ Εὐαγε΄ 
γελίῳ ἔστωσαν, φησὶν, Οὐρίας καὶ Ζαχαρίας. Ἔστι 
δὲ ὁ μὲν Οὐρίας ἱερεὺς, συμδολικῶς χαραχτηρίζων 
τὸν διὰ Μωσέως παραδεδομένον vópov: ὁ δὲ ZaXa- 
ρίας, προφήτης. Μαρτυρούμενον δὲ ὑπὸ τοῦ νόμου 
καὶ τῶν προφητῶν συνίσταται τὸ Εὐαγγέλιον. 'Ep- 
μηνεύεται δὲ ὁ μὲν Οὐρίας, φωτισμὸς Θεοῦ" ὁ δὲ 
Ζαχαρίας, μνήμη Θεοῦ ᾿ υἱὸς δὲ Βαραχίου, τῆς 


homines ducebat esse testes? Si quis sit ἃ Deo D εὐλογίας τῆς τοῦ Θεοῦ. Τίνας οὖν ἔπρεπεν εἶναι 


illustratus, Deique memoriam assiduam servet,hic 
ille erit. 


208. Ecquid igitur sibi vult illud, Et accessi ad 


!5 Ose. 1, 2. !" ibid. 4. !! Ezech. iv, 4. 
tel Antiqui sex libri, ποιήσας, Editi, ποιῆσαι, 
(2T) Editi, ὡς xal. Abest «al a nostris sex codi- 
cibus. Ibidem editi, ᾿Ιεζεκιὴλ τό, Illud, τό, in no- 
Blris sex mas. deest, 
(28) Uterque Colb., ἣ ἐπί. 
(29) Antiqui sex libri, ἀπὸ ἑτέρας. Editi, ἀφ’ 
ἑτέρας. 


19 ibid. 


πιστοὺς ἀνθρώπους (31) μάρτυρας ; Εἴ τίς ἐστι πε- 
φωτισμένος ἀπὸ Θεοῦ, καὶ μνήμην ἔχων διηνεχῆ 
θεοῦ. 


208. Τί οὖν ἐστι τὸ, Καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν 


(30) Editi, γέγραπται τό. Vooula τό in nostris sex 
mes. non invenitur. Mox ambo Colbertini, παρέστη 


γάρ. 
cm Sic antiqui libri omnes. Editi, πιστοὺς iv 
ἀνθρώποις. Aliquanto post mss. nonnulli. εἴ τις 
at. 


. 


AT 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VIII. 


A18 


προφῆτιν ; Τουτέστιν, "Πγγισα τῷ πνεύματι, xal τῇ À prophetissam ? Hoc est, Appropinquavi spiritu, ot 


προγνώσει τῶν ἐσομένων, τῇ προφήτιδι. Κατ- 
ἑλαύον γὰρ xal ο᾽ονεὶ ἐπλησίασα τῇ κατανοήσει τῇ 
προφητιχῇ, xal εἶδον αὐτῆς τὴν σύλληψιν πόῤῥω- 
θεν, προενατενίσας τῷ χαρίσματι τῆς προφητείας" 
ὅτι ἔτεχεν υἱὸν περὶ οὗ εἶπεν ὁ Κύριος, ὅτι Καλέ- 
σεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ, Ταχέως σχύλευσον, Ὀξέως 
προνόμευπον. Ταχέως ἐσχύλευσε τὸν ἰσχυρὸν, τὸν 
φυλάσσοντα ἑαυτοῦ τὰ χτήματα’ τοὺς ὑπὸ τῆς 
ἁμαρτίας πεπραμένους, xai κατεχομένους ἐν 
τοῖς δεσμοῖς τοῦ θανάτου. ᾿Εσχύλευσε μὲν ἐκεῖνον, 
προενόμευσε δὲ ταῖς ἰδίαις (32) δυνάμεσι" διαδοὺς 
τοὺς πιστοὺς πρὸς φυλαχὴν καὶ φρουρὰν τοῖς ἀγίοις 
ἀγγέλοις, περὶ ὧν καὶ αὐτὸς λέγει, ὅτι. Οἱ ἄγγελοι 
ὁμῶν διαπαντὸς βλέπουσι τὸ πρόσωπον τοῦ Πα- 
τρός μου, τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Οὗτος γάρ ἐστιν ὁ 
ὀξέως προνομεύσας, περὶ οὔ γέγραπται" ᾿Λναδὰς 
εἰς ὕψος ὑχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν, ἔλαθε δό- 
ματα ἐν ἀνθρώποις, Ὅτι δὲ προφῆτις ἡ Μαρία, 7j 
προσῆλθε χατὰ τὸν προσεγγισμὸν τὸν διὰ τῆς γνώ- 
σεως ὁ ἹΠσαΐας, οὐδεὶς ἀντερεῖ, μεμνημένος αὐτῆς 
τῶν (33) ῥημάτων, ἃ προφητιχῶς ἀπεφθέγξατο. Τί 
γάρ φησι ; Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον, xal 
ἠγαλλίχσε τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρί 
μου, ὅτι ἐπέόλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δού- 
Anc αὐτοῦ. Ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μαχαρίιοῦσί με 
πᾶσαι αἱ γενεαί. Καὶ ὅλοις γε ἐπιστήσας τοῖς ῥήμα- 
σιν αὐτῆς, οὐ διστάσεις αὐτὴν εἰπεῖν χαὶ προφῆτιν. 
Διότι Πνεῦμι Κυρίου ἐπῆλθεν ἐπ᾽ αὐτὴν, καὶ δύνα- 
μις Ὑψίστου ἐπεσχίασεν. Ὅπερ οὖν προσετάχϑη 
γράψαι ἐν τῷ τόμῳ τούτῳ, πλησιάσας τῇ προφήτιδι, 
γενηθὲν (34) ἐθεώρησεν. 'Exsi γὰρ εἴρηται Γρέψον 
γραφίδι ἀνθρώπου, ὀξέως προνομὴν ποιῆσαι 
σχύλων᾽ ἐνταῦθα δὲ, μετὰ τὸ εἰπεῖν, ὅτι ἐν γαστρὶ 
ἔλαδε, καὶ ἔτεχεν υἱὸν, γέγραπται τὸ, Καὶ εἶπε Κύ- 
proc ^ Κάλεσον τὸ ὄνομα αὐτοῦ, Tayhw« σκύς- 
λεῦσον, ὈὈξέως προνόμμοϑον...--ϑῶστε διαφόροις 
λέξεσι xal ὀπινοίαϊς vU Roch λέγεται" ἐν τῷ, Λάδε 
σιαυτῷ τόμον" xal ἐν τῷ, Προσῆλθον πρὸς τὴν 
᾿ προφῆτιν' καὶ οὐδὲν ἀχατάλληλον ἔχει ἡ ἐπαγωχὴ 
πρὸς τὸ προχείμενον. Οὗτος δὲ xal ἔλαθε δύναμιν 
Δαμασλοῦ, ὁ ἐχ τῆς προφήτιδος γεγεννημένος, xal 
t3 σχῦλα τῆς Σαμαρείας. Δύναμις Δαμασχοῦ, οἱ ἀπὸ 
τῶν ἐθνῶν πιστεύοντες" σχῦλα δὲ Σαμαρείας, οἱ ἀπὸ 
περιτομῆς πεπιστευχότες (35). Διύτι Δαμασχὸς μὲν 


futurorum prenotione, ad prophetissaim. Advenui 
enim, atque cognitione velut prope aceessi;et in- 
tentis in antecessum per prophetie donum oculis, 
procul conspexi illius conceptum. Vidi, inquam, 
peperisse filium, de quo dixit Domirus : Vocabis 
aomen ipsius, Cito spolia, Velociter depradare. 
Actutum spoliavit fortem,suas ipsius possessiones 
custodientem, cos scilicet, qui sub peccato erant 
venumdati *',mortisque vinculis detinebantur.Spo- 
liavit quidem illum : sed predam quam fecit, vir- 
tutibus suis distribuit; quandoquidem fideles suos 
angelissanctis custodiendos credidit et asservandos: 
de quibus ipse ait, Angeli vestri semper vident fa- 
ciem Patris mei, qui in coelis est ?!. Hic est. enim, 
qui cito spolia detraxit,de quo scriptum est:Ascen- 
dens in altum, captivam duzil captivilatem, accepit 
dona ín hominibus ?**. Nemo autem ὅδ negaturus 
est Mariam esse prophetissam, ad quam accessit 
Isaias per cognitionis accessum;si modo ejus verba 
prophetico spiritu prolata revocet in memoriam. 
Quid enim ait? Magnificat anima mea Dominum. 
Et exsuliavil spiritus meus in. Deo servalore meo ; 
quia respexit ad humilitatem ancillz sud. Ecce enim 
ex hoc beatam me dicent. omnes generationes 33, Et 
certe omnia illius verba si expendas, nequaquam  . 
dubitabis quin eam quoque dicat prophetissam, . 
cum Domini Spiritus supervenerit in ipsam,et vir-- 


tus Altissimi ei obumbraverit **. Quod igitur serí- 


bere jussus est propheta ia hoc tomo,sirmu] ut ap- 
propinquavit ad prophetissam,id jam/factum vidit. 
Illic siquidem dictum est : Scribe stylo hominis, ut 
velociter direptionem faciat spetérum , hic autem, 
postquam dixit eam in ujero concepisse, ac pepe- 
risse filium, scriptum est : Et dixit Dominus: Voca 

eed. Cito olia, Velocüer deprzdare. ldem 
itaqueexprimitur diversis verbis ac sententiis,cum 
dicitur : Sume tibi tomum, et, Accessi αὐ prophe- 
tissam ; illatio isthec nihil quoque babet cum pre- 
cedenti propositione dissentaneum. Hic autem qui 
natus est ex prophetissa, et virtutem Damasci, et 
spolia Samarie cepit. Virtus Damasci ii sunt qui 
ex gentibus credunt : spolia vero Samarie, qui ex 
circumcisione fidem sunt amplexi.Quippe ut Syrie 
metropolis Damascus est, ita Israelitarum Sama- 


* Rom. vit, 14. *! Matth. xvin, 10. 33 Ephes. 1v, 8. ** Luc. 1, 46-48. ** Luo. i, 35. 


(32) Veteres aliquot libri, ταὶς οἰκείαις. 

(33) Editi, αὐτῆς τῆς, At mss., αὐτῆς τῶν. Ibi- 
dem Colb. primus, προφητιχῶς ἀντεφθέγξατο. 

(34) Recentior Combefisii codex et Reg.secundus 
cum editis, γεννηθέν. Alter Combefisii codex et alii 
tres, γενηθέν, Btatim editi, bxsi γὰρ εἴρηται γράψαι. 
At sex mss., ἐκεῖτε, fortasse pro ἐκεῖσε, 

(35) Procopius,ut alia permulta,ita illud, Δύναμις 
Δαμασχοῦ, ete., a nostro auctore sumpsit. Sed hio 
locus apud nostrum auctorem sanus estet integer: 
upud Procopium vero ita depravatus est,ut ex ejus 
verbis sententia ineptissima efficiatur. Sio enim 16- 
fimus pag. 127 : Δύναμις δὲ Δαμασχοῦ οἱ ἀπὸ τῶν 
θνῶν πιστεύοντες" σχῦλα δὲ Σαμαρείας, οἱ ἐκ περι- 
τομῆς εἶεν ἄπιστοι. id quod. ita vertit Curterius : 
Significat vero Damasci potentie nomine, eos, qui de 


eniium numero fidem amplaxisunt ; sicut 60s 

mariz spolia, qui ex circumcisione infideles re- 
manserunt. Sed qui fleri potest, ut, qui ex circum. 
cisione infldeles remanserunt, ii dicantur per 8a- 
maris spolia indicari ? Quemadmodum enim qui 
inter gentes in infidelitate persliterunt, ii Damasci 
potentie nomine non signiflcantur : ita qui ex oir- 
cumcisione infideles remanserunt, eos constat per 
Samaris spolia indicari nullo modo posse. Quod 
autem dico. id, si propositum auctoris declaretur, 
magis palcbit. Hoo igitur vult Procopius, Damasci 
potentis nomine designari eos,qui relicto gentium 
errore, fidei essent obtemperaturi : contra,per Sa- 
maris spolia eos significari,qui e Synagoga ad Ec- 
clesiam transirenl.Dubium igitur non est, quin pro 
ἄπιστοι legi oporteat, πιστοί. Docet non alies per 


419 


APPENDIX OPEHOM S. BASILII MAGNI. 


480 


ria 35. Caeterum data mandata grestaque fortia ejus A μητρόπολις τῆς Συρίας, Σαμάρεια δὲ τοῦ ᾿Ισραήλ. 


qui ex prophetissa natus est, vice nominum ipsi 
imponuntur a Domino, perinde ut et nomen Jesus 
' eidem Domino aptatum est ob salutem nobis a Deo 
impertitam : Focabis enim, inquit, nomen ejus Je- 
sum;ipse enim salvum factet populum suum a peccatis 
eorum ?*, 


269. VEas. 5-8. Et adjecit Dominus loqui αὐ me 
adhuc : Quia non vult populus hic aquam Siloam, 
quz quiele fluit ; sed vult habere Rasin εἰ filium  Ro- 
melig regem super vos : ideo ecce adducit Dominus 
super vos aquam fluminis fortem et. mullam, regem 
Assyriorum, el gloriam ejus : el ascendel super 
omnem vallem vestram, εἰ ambulabil super omnem 
murum vestrum, et. auferel a Judza hominem, qui 
poterit caput levare, aut possit perficere aliquid. Εἰ 
erunt castra ejus, ut impleant. latitudinem regionis 
tuz.Quid est quod talia populo minitetur universo- 
rum Deus ob aquam Siloam?Qui etiam fit αἱ nolit 
populus aquam Siloam.cum historia eam non tra- 
dat morbum, aut aliam aliquam noxam utentibus 
afferre ? Deinde quomodo eti&m sequitur eum qui 
aquamSiloam non vult,velle Rasia,et $86 filium Ro- 
melie ? Qu: enim cognatio affinitasque intercedit 
inter aquam inanimalam,et inter regem imperan- 
tem et in subjectos principatum tenentem ? Sed 
tropice intelligendum est nomen Siloam,quod juxta 
Evaugelii doctrinam interpretatur missum. Etenim 
in Joaunis Evangelio habetur ejusmodi interpreta- 
tio; Vade, lava in Siloam quod est missus 31. Ecquis 
igitur esi ille missis,ot, quiete fluens nisi is, de quo 
dictum est : Dominus misit. me, et. spiritus ejus ** ἢ 
Et rursus : Non. contendel, neque clamabit, neque 
audietur voz ejus in plateis *9. 313que. qui men reci- 


a el nt 


piunt eum qui missus e colis est, ii mansuetudiné 
ejus spreta ad se adsciscunt fllium Romeliz,hoc est 
sermonem qui doctrinam mendacem 80 fulsam com- 
plectitur, et tamen pollicetur eam per divinas Scri- 
pturas demonstrari: accersunt quoque Rasin,qui ei 
interpreteris, idem valet ac sublimis, qui quuque 
&uditorem addivinarum Scripturarumfldealienum, 
effert,inflatque,et a fidei fundamento abducit.Aram 
siquidem ab interpretibus dioitur sublimis.Qui igi- 
tur aepernantur firmum sermonem, nec admittunt 
quod stabile et tranquillum, ac sudum est,imo qui 


B 


C 


Πλὴν τὰ προστάγματα (36) xal τὰ ἀνδραγαθήματα 
τοῦ ἐκ τῆς προφήτιδος γεννηθέντος, ἀντὶ ὀνομάτων 
αὐτῷ ἐπιτίθεται παρὰ τοῦ Κυρίου, ὡς καὶ τὸ ᾿[ησοῦς 
ὄνομα παρὰ τὴν σωτηρίαν τὴν ἀπὸ Θεοῦ ἡμῖν δεδο- 
μένην ἐφηρμόσθη τῷ Koplp. Καλέσεις γὰρ, φησὶ, ᾿ 
τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν" αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν 
αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἀμαρτιῶν αὐτῶν. 

209. Καὶ προσέθετο Κύριος λαλῇσαί μοι -Écc- 
Διὰ τὸ μὴ βούλεσθαι τὸν λαὸν τοῦτον τὸ ὕδωρ τοῦ 
Σιλωὰμ, τὸ πορευόμενον ἡσυχῆ, ἀλλὰ βούλεσθαι 
ἔχειν "Paciv , xal τὸν  vióv Ῥομελίου βασιλέα 
ἐφ᾽ ὑμῶν (37). διὰ τοῦτο ἀνάγει ἰδοὺ Κύριος ἐφ’ 
ὑμᾶς τὸ ὕδωρ τοῦ ποταμοῦ τὸ ἰσχυρὸν καὶ τὸ πολὺ, 
τὸν βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων, καὶ τὴν δόξαν αὐ- 
τοῦ * xal ἀναχθήσεται ἐπὶ πᾶσαν φάραγγα ὑμῶν, 
καὶ περιπατήσει ἐπὶ πᾶν τεῖχος ὑμῶν, καὶ ἀφελεῖ 
ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας ἄνθρωπον, ὃς δυνήσεται χε- 
φαλὴν ἄραι, 1| δυνατὸν συντελέσασθαι τι (38). 
Καὶ ἔσται ἡ παρεμδολὴ αὐτοῦ, ὥστε πληρῶσαι 
τὸ πλάτος τῆς χώρας σου. Τίνα ἔχει λόγον, τὸν 
Θεὸν τῶν ὅλων, ἕνεχεν ὕδατος τοῦ ἐν τῷ Σιλωὰμ, 
τοιαῦτα ἀπειλεῖν τῷ λαῷ, Πῶς δὲ καὶ οὐ βούλεται (39) 
ὁ λαὸς τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωὰμ, οὔτε νοσοποιὸν ἱστορού- 
μενον, οὔτε ἄλλην τινὰ βλάδην τοῖς χρωμένοις παρ- 
ἐχόμενον ; Εἶτα xal τίς ἡ ἀκολουθία, τὸν μὴ βουλόμε- 
vov τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωὰμ, βούλεσθαι τὸν Ῥασὶν, καὶ 
τὸν υἱὸν τοῦ Ῥομελίου ; Τίς γὰρ κοινωνία ὕδατι 
ἀψύχῳ πρὸς βασιλέα χρατοῦντα χαὶ ἄρχοντα τῶν 
ὑπηχόων ; ᾿Αλλὰ τροπιχῶς ἀχουστέον τοῦ Σιλωὰμ, 
ἑρμηνευομένου κατὰ τὴν τοῦ Εὐαγγελίου διδασκαλίαν, 
ἀπεσταλμένου. Οὕτω γὰρ ἑρμηνεύεται dv τῷ κατὰ 
᾿Ιωάννην Εὐαγγελίῳ: Ὕπαγε, νίψαι ἐν τῷ Σιλωὰμ, 
U ἐστιν ᾿Απεσταλμένος. Τίς οὖν ὁ ἀπεσταλμένος, 
xal ἀψοφητὶ ῥέων, ἢ περὶ οὗ εἴρηται, Κύριος ἀπ- 
ἐστέιλέ 140}.-με, καὶ τὸ πνεῦμα αὐτοῦ ; καὶ πάλιν" 
Οὐχ ἐρίσει, οὐδέ ᾿κραὐγάκει, αὐδὲ ἀχουστὴ γενή - 
σεται ἡ φωνὴ αὐτοῦ ἐν ταῖς πλατείαϊῖς, ΟἹἨ τοίνυν 
μὴ δεχόμενοι τὸν ἐξ οὐρανῶν ἀπεσταλμένον, διῖρ-. 
ορῶντες μὲν αὐτοῦ (41) τῆς ποαότητος, ἐπισπώμενοι 
δὲ ἑαυτοῖς τὸν υἱὸν τοῦ Ῥομελίου, τουτέστι λόγον 
ψευδοδοξίαν περιέχοντα, ἐπαγγελλόμενον δὲ κατὰ τὰς 
θείας ἀποδείχνυσθαι Δραφὰς, xal τὸν Ῥασὶν, ὅστις 
ἑρμηνεύεται μετέωρος, καὶ τὸν ἕξω τῆς χατὰ τὰς 
θείας Ῥραφὰς πίστεως μετεωρίζοντα τὸν ἀχροατὴν, 
καὶ φυσῶντα, val ἀπάγοντα τῆς χατὰ τὴν πίστιν 


dogmata petita ab iis quee a fide aliena sunt, cum ἢ θεμελιώσεως. 'Apàp γὰρ ὃ μετέωρος ἑρμηνεύεται. 


documentis e divina Scriptura depromptis conne- 
ctunt, iis istheo sententia comminatur fore, ut in- 


38 [ga viz, 8,9. 36 Matth. 1, 24. Τ Joan. ix, 7. 


Samariz spolia significari, quam quiez circumcisione 
futuri essent fideles. Verba auctoris nostri velim in 
contextu legas: quarum ex lectione facile intel- 
ligetur Procopii locum eo,quo diximus, modo resti- 
tuendum esse. 

ἘΣ Reg. quartus, Πλὴν τὰ πράγματα, res. 

(37) Uterque Colb. et Reg. secundus, ἐφ᾽ ὑμᾶς. 
Hec verba, que non longe leguntur. καὶ τὴν δόξαν 
αὐτοῦ, in nostris sex mss. desunt. 


Τοὺς οὖν χαταφρονητιχῶς μὲν ἔχοντας πρὸς τὸν só- 
σταθῆ λόγον, xwi μὴ χαταδεχομένους τὸ σταθερὸν 


86 [ga: xrLviri, 16. ** Isa, χει, 2: Matth. xri, 19. 


(88) Cobl. primus. συντέλεσθαί τινι. Reg. itidom 
gecundus, συντελέσεσθαί τινι. 

(39) Sic libri veteres. Editi, οὐκ ἐδούλετο. 

(40) Editi, ἀπέσταλκε, At sex mess.ut ia con- 
textu. 

(44) Editi, αὐτοῦ, At Reg. quartus, μὲν αὐτοῦ. 
Nec ita multo post idem codex, Γραφὰς xal τόν. 
Alii quippe ms$.-et editi, Γραφὰς xal ὁ, male. 


! 
- 


481 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VIII. 


καὶ γαληνὸν xal εὔδιον, ἀλλὰ συμπλέχοντας τὰ ἀπὸ A ducatur aqua multa et fortis, rex Assyriorum, hoc 


τῶν ἔξω τῆς πίστεως τοῖς ἀπὸ τῶν Γραφῶν map- 
ακούσμασι, τούτοις ἀπειλεῖ ὁ λόγος ἐπάξειν τὸ ὕδωρ 
τὸ πολὺ καὶ ἰσχυρὸν, τὸν βασιλέα ᾿Ασσυρίων᾽ τουτ- 
ἐστι, τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου. Ὅτι γὰρ εἷς 
τὸν ᾿Ασσύριον λαμθάνει πολλάκις ἡ Γραφὴ τὸν ἀντι- 
κείμενον, δηλοῦται ἐν τοῖς ἑξῆς τῷ αὐτῷ τούτῳ προ- 
φήτῃ Kal ἔσται γὰρ, φησὶν, ὅταν συντελέσῃ Κύ- 
ριος πάντα ποιὼν ἐν τῷ ὄρει Σιὼν καὶ ἐν Ἱερου- 
σαλὴμ, ἐπάξει ἐπὶ τὸν νοῦν τὸν μέγαν τὸν ἄρχοντα 
τῶν ᾿Ασσυρίων, χαὶ ἐπὶ τὸ ὕψος τῆς δόξης τῶν 
ὀφθαλμῶν αὐτοῦ. Eins γάρ. Ἐν τῷ ἰσχύν 
ποιήσω (42), καὶ à» τῇ σοφίᾳ τῆς συνέσεως ἀφελῶ 
ὅρια ἐθνῶν, καὶ τὴν ἰσχὺν αὑτῶν προνομεύσω, 


est, seculi hujus princeps. Planum est enim et 
compertum ex sequentibus ejusdem prophete ver- 
bis, adversarium sepe per Assyrium a Scriptura 
intelligi. Ait enim : Et erit,cum consummaverit Do- 
minus omnia faciens in monte Sion et in Jerusalem, 
inducel super mentem magnam principem Assyrio- 
rum,et super altitudinem gloriz occulorum ejus. Di- 
&il enim: [n fortitudine faciam, el in. sapienlta pru- 
dentiz auferam terminos gentium, el fortitudinem 
earum devastabo. Et commovebo urbes habitatas, et 
universum orbem comprehendam manu, quasi nidum, 
el quasi ora derelicta tollam : et non est qui effugiat 
me, aul contradicat mihi 99. 


xai σείσω πόλεις χατοιχουμένας, xai τὴν οἰχουμένην ὅλην καταλήψομαι τῇ χειρὶ, ὡς νοσσιὰν, xal ὡς 
καταλελειμμένα ὠὰ ἀρῶ" καὶ οὐχ ἔστιν (43) ὃς διαφεύξεταί με, ἢ ἀντείπῃ μοι. 
210. Τοιοῦτον οὖν καὶ νῦν ἔοιχε λέγειν τὸν ἄρχοντα Β 210. Videtur igituretiamnum talem dicere Assy- 


τῶν ᾿Ασσυρίων ὕδωρ (44) ὄντα πολὺ, χειμάῤῥου τρό- 
πον, βιαίως καὶ ῥαγδαίως παρασύροντος τοὺς προσ- 
τυγχάνοντας " οὗ οἱ χαταξιωθέντες τοὺς πειρασμοὺς 
ἀδλαδῶς διαδῆναι λέγουσι Χείμαῤῥον διῆλθεν ἡ 
ψυχὴ ἡμῶν, τὸ ὕδωρ τὸ ἀνυπόστατον. Καὶ τὸ 
Εὐαγγέλιον δὲ ἐπὶ τῆς παραδολῆς τοῦ αὐτοῦ τούτου 
ὅδατος μέμνηται, ἐν τῷ παραδαλεῖν τὸν ἀκούσαντα 
τοὺς λόγους, xal μὴ ποιοῦντα, ἀνθρώπῳ ἄνευ θεμε- 
λίου οἰχοδομήσαντι τὴν ἑαυτοῦ οἰκίαν * πλημμύρας 
δὲ γενομένης, φησὶν, οὐχ ἀντέσχεν, ἀλλ᾽ ἔπεσεν ἡ 
οἰκία, καὶ ἐγένετο τὸ πτῶμα τῆς otxlac ἐχείνης μέγα. 
Τοῦτο δὲ τὸ ὕδωρ τὸ πολὺ ἀναδήσεται, φησὶν, ἐπὶ 
πᾶσαν φάραγγα ὑμῶν. Αἱ δὲ φάραγγες χοιλότητές 
εἶσι τῆς γῆς. Πῶς οὖν οὐχὶ καταδαίνειν τὸ ὕδωρ, 
ἀλλὰ ἀναδαίνειν λέγεται; Ὅτι πᾶσα dj ἐν ἀνθρώ- 
ποῖς χατὰ τὴν ἁμαρτίαν ταπείνωσις ὑψηλοτέρα 
ἐστὶ τῶν ἀρχιπηγῶν (45) καὶ τῶν οἷονεὶ ἀρχῶν 
τῆς πονηρίας, ᾿Επειδὰν μέντοι παραδοθῶσ i 


ἀντιχειμέναις δυνάμεσι, meme" ὶ πᾶν 
τεῖχος τῶν ἀποαταξούντων" τὸ ιν, ἐπὶ πάντα τὰ 
ὀχυρὰ. »δόγμᾶτα, καὶ ἐπὶ πάντα τὰ δοχοῦντα ἀσφα- 
λίσματα αὐτῶν εἶναι. Διὰ δὲ τὴν ἀπὸ (46) τοῦ Σιλωὰμ 
ἀποστασίαν, καὶ τὴν πρὸς τοὺς ὁλεθρίους τῶν βασι- 
λέων πρόσχλισιν 5 ἀπειλεῖ ὁ λόγος ἀφαιρεθήσεσθαι 
ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας πάντα ἄνθρωπον δυνάμενον ἐπαί- 
ρειν τὴν κεφαλὴν, καὶ τὸν δυνατὸν συντελέσασθαί τι " 
τουτέστι, τόν τε ἐν τῇ κατὰ τὸν νοῦν θεωρίᾳ ὑψηλὸν, 
καὶ τὸν χατὰ τὴν πραχτικὴν ἀρετὴν δυνατῶς ἐπιτε- 
λοῦντα τὰ δόξαντα ^ ἀλλὰ καὶ καταστρατοπεδεῦσαι 
τοῦ πλάτους τῆς χώρας τῶν μὴ καταδεχομένων τὸν 


80 [ga x, (2-14. ?! Psal. cxxim, 5. 33.885 Luo. vi, 49, 


(42) Editi, iv τῇ ἰσχύϊ μου ποιήσω. Abest μου 8 
nostris sex codicibus. Uterque Colb., ἐν τῇ ἰσχύϊ 
ποιήσω ὄρη. In fortitudine faciam montes. 

(43) Nostri sex mss., xai οὐκ ἔστιν. Editi. xal οὐκ 

σται. 

(44) Nostra editio, ὡς ὕδωρ, Vocula «in mss. 
non invenitur. Subinde editi, ῥαγδαίως παρασύ- 
ροντα. At gex Πη88.,) παρασύροντος. 

(45) Veteres tres libri, τῶν γηίνων, Sub!imior 
est rebus terrenis. Aliud codex, τῶν ἀρχηγῶν  prin- 
cipibus. Hoo videtur scriptor dicere, statum ho- 
minis, qui in peccatum lapsus sit, abjectum qui- 


riorum principem, ut sit aqua multa in modum 
torrentis, vi et impetu quosvis obvios secum arri- 
pientis : cujus tentationis qui digni sunt qui trans- 
eant illesi, dicunt: Torrentem pertransivit anima 
nostra, aquam intolerabilem ?*!. Quin et Evangelium 
in parabola hujusistius aque commeminit,ubi ser- 
mones audientem, sed non facientem, cum homi- 
ne domumsuamsine fundamento iwdificante compa- 
rat: Ingruente autem, inquit, inundatione, non . 
restitit, sed cecidit domus,et facta est ruinadomus 
illius magna ??.5.Sed multa hec aqua ascendet,in- 
quit, super omnem vallem vestram. Velles autem 
concava sunt terra. Quare igitur non endere, 
sed ascendere aqua dicitur ? Quia orjhis hominum 
objectio ex peccato orta, primig/fontihus et veluti 
nequitie $87 scatebris suBlimior est. Sed ubi tra- 
diti fuerint adversariis" potestatibus, ambulabunt 
5 jm eorum qui defecerint,videlicet 
super omnia fortia dogmata et super omnia, ques 
videbantur eorum esse prwesidia. Quoniam autem 
defecerunt 8 Siloam,et voluntas eorum in pestilen- 
tissimos reges tuit propensior,nominaturScriptura 
ablatum iri à Judea hominem omnem, qui caput 
attollere, et aliquid perficere queat, hoc est, tum 
eum qui mentis contemplatione sublimis sit ; tum 
eum, qui virtute effectrici statuta fortiter exsequa- 
tur ; tum eum,quiinlatitudine regionis populorum 
castrametari possit, eorum, qui Siloam non admit- 
tunt.Nam, quia latam spatiosamque viam amplexi 


D sunt, digni efficiuntur, qui castra sint adverse po- 


dem esse, sed ita tamen, ut quodam modo subli- 
mis sit, si videlicet comparetur cum statu demo- 
num, qui totius nequitia principes sunt δὲ archi- 


cti. 

(46) Editi, ὁπό. At sex mss., ἀπό. Statim editi 
et quinque mss., βασιλέων πρόσχλησιν, nec aliter 
legerat interpres, cum sic verterit : Et accersiverint 
pestilentes et perniciosos reges. Sed cum heo lectio 
cum syntaxi eomponi non possit (scripsis set enim 
auctor. xal τὴν τῶν ὀλεθρίων βασιλέων πρόσχλησιν), 
eam ob causam ex Colb. secundo pro προσχλησιν 
edendum curavimus, πρόσχλισιν. 


483 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


testatis, nonquod vi ullacoactisint ; sed quod sibi A Σιλωάμ. Διὰ γὰρ τὸ ἐπιδεδωχέναι ἑαυτοὺς τῇ πλα- 


ipsi partem deteriorem delegerint. Quoniam enim 
non probaverunt Deum habere. in. notitia : tradidit 
illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea quz 
non conveniunt 3". 


211. VEns. 9. Nobiscum Deus. Cognoscile, gentes, 
et vincimini : andite usque ad extremum terrz.lllud, 
Nobiscum Deus, refertur utique ad Servatorem. Sic 
enim in superioribus vocabatur is, qui natus e Vir- 
gine est, Emmanuel scilicct, juxtaHebraice lingue 
proprietatem : quod si interpreterig, sonat, Wobis- 
cum Deus **. Cognoscite, gentes, et vincimini. Credi- 
derim hanc vocem referri ob gaudium eorum, qui 


cognito Christi adventu crucis virtutem gentibus B 


metuendam esse didicerunt. Eam ob causam, Co- 
gnoscite, inquit, gentes, et vincimini, ut pulchra illa 
οἱ vobisconducibili victoria victi,ad Christi obedien- 
tiam captivi deducamini, atque a lege peccati per 
Christi servitutem liberemini. Quomodo igitur vin- 
cuntur gentes ?Si agaoverint Deum. Adveniente 
enim luce,tenebre vincuntur, vinoiturque morbus 
ganitatis accessu. Ttuque agnoveritis,gentes, verita- 
tem duntaxat,et illico victoria vobis salutari vince- 
mini.Audite usque ad extremum terr2.Quosnam au- 
dietis? Eos qui vobis aununtiant Evangelium. [n 
omnem enim,inquit,terram exivit sonus eorum, et in 
fines orbis Lerrz verba eorum **. Fortes,vincimini ; cor- 
poreas vitta exuite, assumite carnis infirmitatem, 
ut virtus Dei in', infirmitate perficiatur 51. Nam, si 
ilerum prazvalueritisjMerum ὅ 88 vincemini.Si quan- 
do in te insurrexerit &arnis petulantia, eam in 
gervitutem redigere, debollaré;ao spiritui subjicere 


studeas. VEns. 10. Et quodcunqua oonstiium irierta, .. 


dissipabit Dominus : el verbum. quod. loquemini non 
manebit in vobis,quia nobiscum Deus.Nam perdet sa- 
pientiam sapientium,et prudentiam prudentium re- 
probabit **. Humanum igitur consilium ille magni 
consilii angelus ?? irritum facit, atque hominum 
sermonem Deus Verbum dissipat. Quorum nibil, 
inquit,manebit in vobis: quia nobiscum Deus. Utile 
autem fuorit gentibus tempore persecutionis,oconfi- 
denter dicere illud : Nam si iferum przevalueritis, 
iterum vincemini.Qui enim sepe oppugnarunt Chri- 
gti Ecclesiam, non raro succubuere. Quemadmo- 


veg ὁδῷ xal εὐρυχώρῳ, ἄξιοι γίνονται τοῦ στρατό- 
πεδον εἶναι τῆς ἀντιχειμένης δυνάμεως, οὐχὶ πρὸς 
ἀνάγχην καταδικαζόμενοι, ἀλλ’ ἑαυτοῖς ἑλόμενοι τὴν 
μερίδα τὴν χείρονα. Καθόσον γὰρ οὐκ ἐδοχίμασαν 
τὸν Θεὸν ἔχειν ἐν ἐπιγνώσει, παρέδωχεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς 
εἰς ἀδόχιμον νοῦν, ποιεῖν τὰ μὴ καθήχοντα, 

214. Μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός, Γνῶτε, ἔθνη, xal ἧττᾶ- 
σθε * ἐπαχούσατε ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. ᾿Αναφέ- 
ρέται τοίνυν ἐπὶ τόν Σωτῆρα τὸ, Μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός. 
Οὕτω γὰρ ὠνομάζετο ἐν τοῖς κατόπιν ὁ ἐχ τῆς Παρ- 
θένου γεννώμενος, τῇ Ἐθραΐδι διαλέχτῳ, '"Eupa- 
νουὴλ, ὃ ἐστι μεθερμηνευόμενον, Μεθ’ ἡμῶν ὁ θεός. 
Γνῶτε, ἔθνη, xal ἡττᾶσθε. "Ex περιχαρείας δοκεῖ 
μοι ἡ φωνὴ ἀναφέρεσθαι τῶν ἐπεγνωχότων μὲν τὴν 
Χριστοῦ παρουσίαν, κατανενοηχύότων δὲ τὴν δύναμιν 
τοῦ σταυροῦ qo6spdv οὖσαν τοῖς ἔθνεσιν. Διὰ τοῦτο, 
Γνῶτε, φησὶν, ἔθνη, xxi ἧττᾶσθε, ἵνα ἡττηθέντες, 
τὴν καλὴν ἧτταν xai συμφέρουσαν ὁμῖν, αἴχμαλω- 
τισθῆτε εἰς τὴν ὑπαχοὴν τοῦ Χριστοῦ, χαὶ διὰ τῆς 
εἷς τὸν Χριστὸν δουλείας, ἐλεύθεροι γένησθε (47) τοῦ 
γόμου τῆς ἁμαρτίας. Πῶς οὖν ἡττᾶται τὰ ἔθνη; Ἐὰν 
ἐπιγνῷ τὸν Θεόν. Ἡττᾶται γὰρ σχότος τῇ τοῦ φωτὸς 
παρουσίᾳ * xal νιχᾶται νόσος τῇ τῆς ὑγείας ἐπιδη- 
μίᾳ. Μόνον οὖν γνῶτε τὴν ἀλήθειαν, τὰ ἔϑνη, καὶ 
εὐθὺς ἡττηϑήσεσθε τὴν σωτήριον ὑμῖν ἧτταν. Ἐπ- 
αχούσατε ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. Τίνων ἑἐπαχούσατε ; 
Τῶν χκαταγγελλόντων ὑμῖν τὸ Εὐαγγέλιον. Εἰς πᾶσαν 
γὰρ, φησὶ, τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτῶν, 
vai εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰχουμένης τὰ ῥήματα αὐὖὐ- 
τῶν. ᾿Ισχυκότες, ἡττᾶσθε, ἀπόθεσθε τὴν ἴσχὺν τοῦ 
σώματος, ἀναλάδετε τὴν ἀσθένειαν τῆς σαρκὸς, ἵνα d 
δύναμις τοῦ Θεοῦ ἐν ἀσθενείᾳ τελειωγῇ. Ἐὰν γὰρ 
πάλιν ἰσχύσητε, πάλιν ἡττηθήσισθε. Ἐάν σοί 
"ποτὶ ἐπαναστῇ τὺ φρόνημα τῆς σαρχὸς, σπούδασον 
αὐτὸ δουλα: ο καὶ χαταπαλαῖσαι, καὶ ὅποτά- 
ξαι τῷ πνεύματι, καὶ ἣν ἂγ βοολεύσηφθε βουλὴν, 
διασχεδάσει Κύριος * καὶ λόγον ὃν ἂν Ate, 
οὐ μὴ ἐμμείνῃ ἐν ὑμῖν, ὅτι μεθ’ ἡμῶν (48) ὁ Θεός. 
Διότι ἀπολεῖ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν, xal τὴν σύνεσιν 
τῶν συνετῶν ἀθετήσει. Βουλὴν οὖν ἀνθρωπίνην κατ- 
ἀργεῖ ὁ τῆς μεγάλης βουλῆς ἄγγελος, xal λόγον 
ἀνθρώπινον ἀθετεῖ ὁ Θεὸς Λόγος. Ὧν οὐδὲν ὑμῖν, 
φησὶν, οὐ μὴ ἐμμείνῃ - διότι μεθ᾽ ἡμῶν ὁ Θεός. 
Χρήσιμον δὲ ἐν καιρῷ διωγμοῦ θαῤῥοῦντας λέγειν 
τοῖς ἔθνεσι τὸ, 'Eàv γὰρ πάλιν ἰστύσηιε, πάλι, 


dum enim flamma accessione materie comburen- ἢ ἡττηθήσεσθε. Πολλάχις γὰρ ἐπαναστάντες τῇ τοῦ 


de magis ac magis attollitur : ita ii qui Ecclesiam 
evertere conati sunt, semper eam per persecutio- 
nes ad majorem gloriam atque potestatem provexe- 
runt. 


212. Vgns. 11-14. Sic dicit. Dominus : Forli ma- 
nui non. obsequuntur, itineri viz populi hujus, di- 


Χριστοῦ ᾿Βχχλησίᾳ, πολλάκις κατέπεσον. Ὥσπερ 
γὰρ οἱ τῇ προσθήχῃ τῆς ὕλης τῆς καιομένης ἐπὶ τὸ 
μεῖζον αἵροντες τὴν φλόγα, οὕτως ἀεὶ οἱ καθελεῖν τὴν 
᾿Ἐκχλησίαν σπουδάσαντες (49), διὰ τῶν διωγμῶν αὐ- 
τὴν εἰς μείζονα δόξης προήγαγον χαὶ δυνάμεως. 

212. Οὕτω λέγει Κύριος - Τῇ ἰσχυρᾷ χειρὶ ἀπει- 


θοῦσι, τῇ πορείᾳ τῆς ὁδοῦ τοῦ λαοῦ τούτου, λέ- 


δὲ Rom. 1, 28. ?* Matth. 1, 23. ** Psal. χνῃι, 5. 81 IL Cor. xu, 9. 88. Isa, xxix, 14 ; [ Cor. 1, 19. 89 [ga. 1χ, 


6. 


48) Editi et Reg. primus, μεθ᾽ ὑμῶν, Alii mss. " 


2E Antiqui sex libri, γενήσεσθε. Editi, γένησθε. 
μεθ᾽ 


μῶν. 


(49) Dterque Colb., σπουδάζοντες. Haud longe 


Bex ms8., εἷς μείζονα. Editi, μεῖζον. 


485 


γοντες " Μήποτε (50) εἴπητε σχληρόν " 
ὃ ἐὰν εἴπῃ ὁ λαὸς οὗτος, σχληρόν ἔστι. Τὸν 


δὲ φόδον αὐτοῦ οὐ μὴ φοθδηθῆτε, οὐδὲ μὴ 
ταραχθἦῆτε. Κύριον αὐτὸν ἀγιάσατε, xal αὐ- 
τὸς ἔσται σου φόδος * χἂν . (51) ἐπ’ αὐτῷ πε- 


ποιθὼς ἧς, ἔσται σοι εἷς dylacua* xal οὐχ ὡς 
λίθου προσχόμματι συναντήσεσθε, οὐδὲὲλ ὡς πέ- 
«pac πτώματι. Μετὰ τὸ εὐαγγελισθῆναι τὸν λόγον 
περὶ τῆς τοῦ ᾿Εμμανουὴλ παρουσίας, καὶ οἱονεὶ ἐπὶ 
τῇ νίκῃ τῇ κατὰ τῶν ἐθνῶν ἐχείνην τὴν φωνὴν ἀφεθῆναι, 
τὸ, Γνῶτε, ἔθνη, xal ἡττᾶσθε, μεθ᾽ ἡμῶν (52) ὁ 
Θεός τοῦτο ἐπάγει ὁ λόγος, καταχρίνων τὰ ἔθνη, 
ὅτι ᾿Απειθοῦσι τῇ ἰσχυρᾷ χειρί. Χεὶρ δὲ ἰσχυρὰ, ἡ 
δύναμις ἡ τῶν ὄντων δημιουργικὴ, ἀφ᾽ ἧς συνέστη 
πᾶσα ἣ κτίσις τῶν ὁρωμένων, καὶ τῶν ὑπὲρ τὰ ὁρώ- 
μενα. Δύο γάρ εἶσι τρόποι δι’ ὧν εἷς ἐπίγνωσιν Θεοῦ 
καὶ ἐπιμέλειαν ἑαυτῶν ἐναχθῆναι (53) δυνάμεθα " ἣ 
dx τῶν φυσικῶν ἐννοιῶν διὰ τῶν ὁρωμένων πρὸς τὸν 
Ποιητὴν ἀναδαίνοντες, 7j ἐκ τῆς διὰ τοῦ νόὅμου ἡμῖν 
δεδομένης (54) δ'δασχαλίας. Οὗτοι δὲ φαίνονται καὶ 
τῇ ἰσχυρᾷ χειρὶ ἀπειθοῦντες, τουτέστιν ἐχ τῶν 
κτισμάτων μὴ ἐναγόμενοι πρὸς τὴν τοῦ ποιήσαντος 
κατανόησιν, καὶ τῇ πορείᾳ, τουτέστι τῇ ὁδῷ. Ὁδὸς 
δὲ ἤτοι ὁ Κύριος ὁ εἰπών" ᾿Εγώ εἶμι ἡ ὁδός. Ὁ αὐτὸς 
δὲ xal χεὶρ θεοῦ, καὶ δεξιά - Ἢ δεξιὰ γάρ σου, φησὶ, 
Κύριε, δεδόξασται ἐν ἰσχύϊ " xai, ᾿Εγὼ τῇ χειρί 
μου ἐστερέωσα τὸν οὐρανόν. Οὐχοῦν χατηγοροῦν- 
ται οἱ μὴ πιστεύοντες εἰς (55) τὸν Κύριον. Ἢ πορείαν 
λέγει νῦν τὴν ὁδὸν τοῦ βίου τούτου τὴν xaxà τὸν νό- 
μὸν ἡμῖν διατεταγμένην. Ὅτι γὰρ ὁδὸς ἡ διδασκαλία 
λέγεται, πολλαχόθεν ἐστὶ γνώριμον, τοῦ Κυρίου 
τυφλοὺς ὁδηγοὺς τοὺς διδασκάλους τοῦ νόμου προσ- 
αγορεύοντος. Καὶ, Ἐν τῇ ὁδῷ τῶν μαρτυριῶν σου 
ἐτέρφθην χαὶ, Ἐν τῷ ὁδῷ σου ζήσομαι (56)" xai, 
Μακάριοι: οἱ ἄμωμοι ἐν ὁδῷ. Καὶ ἀπαξαπλῶς πλήρ ς 
ἐστὶν ἡ Γραφὴ, ὁδοιπορίαν τινὰ τὴν ὃ μου 
προχοπὴν ἐπὶ τὴν τελείωσ fic ὀνομάζουσα. 
Καὶ τὴν αἰτίαν ἐπήγαγε τῆς ἀπειθείας. Οὐ δέχονται, 
φησὶ, τὰ προστάγματα τῆς ὁδοῦ, οἷς χέχρηται ὁ λό- 
γος" ἀλλ᾽ ἀπειθοῦσιν αὐτοῖς, τὸ σχληρὸν τῶν διατε- 
ταγμένων μὴ φέροντες. 

213. Ὡς καὶ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ οἱ ᾿ἸΙουδαῖοι, μὴ 
ἀνασχόμενοι τῶν τοῦ Κυρίου διδαγμάτων, ἔλεγον" 
Σχληρός ἐστιν ὁ λύγος οὗτος " τίς δύναται αὐτοῦ 
ἀχούειν ; Σχληρὸν τῷ πόρνῳ τὸ σωφρονεῖν᾽ σχληρὸν 
τῷ μεθύσῳ τὸ ἐγκρατεύεσβαι" σχληρὸν τῷ λοιδόρῳ 
τὸ εὐλογεῖν' καὶ ὅλως παντὶ τραχήλῳ ἐλευθεριάζειν 
ἐπιθυμοῦντι σκληρὸς ὁ ζυγὸς τοῦ νόμου φαίνεται. 
Διὰ τοῦτο πολλοὶ, οἱ ἐπὶ τὴν ἀπώλειαν φερόμενοι, 
διὰ τὸ λεῖον καὶ πλατὺ τῆς ὁδοῦ ὀλίγοι δὲ, οἱ ἐπὶ 
τὴν βασιλείαν, τὸ τραχὺ καὶ ἐπίπονον τοῦ κατ᾽ ἀρε- 


40 Rom. 1, 20. *! Joan. xiv, 6. 53 Exod. xv, 6. 
€ Psal. v, 37. "' Psal. r, 1. 48 Joan. vi, 61. 


50) Uterque Combef. λέγοντος μήποτε. 
cn Editi καὶ ἐάν. Αἱ vl msg., x&v Statim sex 
mss., εἰς ἀγίασμα. Editi, εἰς ἁγιασμόν. 
(52) Colb. primus, ἡττὰσθε, ὅτι μεθ᾽ ἡμῶν, Vin- 
cimini, quod nobiscum sit Deus. . 
(53) Ita mss. omnes. Editi, ἀναχθῆναι. 
(54) Veteres aliquot libri, διδομένης, Aliquanto 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VIII. 


πᾶν γὰρ À centes: Nequando dicatis durum. Quidquid enim ἰο- 


quitur populus iste, durum est. Timorem autem ejus 
ne limueritis, neque conturbemini. Dominum ipsum 
sanctificate, el ipse erit timor tuus ; et si in ipso con- 
fidas, erit. tibi in sanctificationem : neque quasi ad 
- lapidis offensionem accedetis, neque quasi αὐ petrz 
ruinam. Postquam predicatum est verbum de Em- 
manuelis adventu,et quodam modo ob reportatam ἃ 
gentibus victoriam emissa est vox illa, Cognoscite, 
genles, et vincimini, nobiscum Deus ; Scriptura gen- 
tes condemnans, subdit illud: Non obsequuntur 
manui forti. Manus autem fortis virtus est quarum. 
cunque rerum croatrix, per quam omnis creatura 
visibilis, et ea quae visibilia transcendunt, consti- 
tere. Sunt enim modi duo, quibus possitnus adduci 
ut cognoscamus Deum, suscipiamusque curam no- 
stri ipsorum : si aut cogitationibus naturalibus per 
visibilia ascendamus ad Conditorem, aut per legis 
nobis tradite doctrinam. Hi autem videntur etiam 
forti manui non obsequi, hoc est, per creaturas ad 
Conditoris notitiam non deduci *; neque itineri 
obsequuntur, hoc est, vie. Hac autem via est uti- 
que Dominus ipse, qui dixit: Ego sum via 5. Quin 
et ipse est Dei manus et dextera. Ait enim: Dez- 
tera tua, Domine, glorificata est in fortitudine 53. 
Et, Ego manu mea firmavi celum 9. Qui itaque in 


Dominum non credunt, inorepantur. Vel nunc iter..^ 


appellat hujus vite viam ex lege nobis preescriptagpr. 
Viam enim doctrinam vocari, ex multis locis ntum 
est ac perspectum, cum Dominus legis Ores vo- 
cet cecos vie duces δ. Et, [n via (testimoniorum 
tuorum delectatus sum ὅδ. et, Iy via tua vivam "8. 
ei, Beati immaculati in. vifí . Atque uno verbo, 
Scriptura testimoniis gfsSmodi plena est, in quibus 
e res per legem ad anime perfectio- 
nemcontendimus,iter quoddam appellat.Quin etiam 
subjunxit contumacie causam. Non recipiunt, in- 
quit, vie precepta, quibus usa Scriptura est, imo 
eis refragantur, cum asperitatem non perferant 
mandatorum. 





213. Hunc ad modum etiam in Evangelio Judei 
doctrinam Domini non ferentes, dicebant: Durus 
est hic sermo ; quis polest eum audire * ? Durum est 
impudico continentem esse ; dura est ebrioso tem- 
perentia ; durum est maledico benedicere ; et in 


D universum omni collo libertatis cupidojugum legis 


durum videtur. Quapropter multi pereunt ob leni- 
tatem vie et latitudinem: pauci vero ad regnum 
perveniunt,quippe qui acerbitatem laboremqueejus 
vite que ex $89 prescripto virtutis instituitur, 


48 158. xrviri, 13. * Matth. xv, 14. ' Psal. cxvir,14. 


post sex mss., μὴ ἐναγόμενοι. Editi, μὴ ἀναγόμενοι. 
(55) Nostri sex mss., εἰς. Editi, ἐπί, 

i58) Editi et quinque mss., ζήσομαι. [n via tua 
vivam ;nec aliter editum invenitur apud Procopium. 
At in Reg. tertio et apud LXX legitur, ζῆσόν με, 
Vivifica me. 


- 


481 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


haudquaquam ferant, Malitia siquidem inescat vo- α τὴν βίου μὴ (57) φέροντες. Ἢ μὲν γὰρ κακία δελεάζει 


luptatis lenitate : virtus vero austeritate discipline 
et labore vitam eorum qui in ea se exercent, ex- 
asperat. Propter verba labiorum tuorum ego custodivi 
vias duras *. Tradita nobis ad nostras animas per- 
ficiendas precepta, vias duras appellat. Quid aspe- 
rius quam, ut quis 'ecepta in maxilla plaga, ob. 
vertat percussori et alteram δ ? Quam ut spoliatus 
nihil repetat δ᾽ ? quam ut ad tribunal tractus, tu- 
nica etiam se exuat *3 2? quam ut benedicat maledi- 
otis vexatus 55 ? quid durius quam verbis contume- 
liosisappetitum obsecrare, neminem odisse, precari 
pro persequentibus δ᾽ ἢ Sed durum illud vivendi ge- 
nus suavem Abrahe patris nostri sinum pro requie 
nobis apparat. Beati enim qué lugent, quoniam ipsi 
consolationem accipient. Beati qui esuriunt. et sitiunt 
justitiam, quoniam ipsi saturabuntur ὅδ. Etomnis fere 
vite hujus afflictatio eterna bona conciliat.Quapro- 
pter Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua", 
Molestie siquidem que nunc ob Deilegem accidunt, 
semen erunt futurorum bonorum. Venientes autem 
venient cum exsultatione, portantes manipulos suos 51. 
Itaque non obsequuntur gentes itineri populi, di- 
centes : Nequando dicatis durum. Quidquid enim lo- 
quitur populus, durum est. Interroga igilur eos, qui 
idolis assident, quamobrem non accedant ad predi- 
eationis doctrinam. Certe qui interipsos magis sunt 
ingenui ac sinceri, fatentur se illius austeritatem 


ferre &on posse. 


T. 


214. Deinde eubjungit: Tímorem autem ejus ne 


τῷ λείῳ τῆς ἡδονῆς" ὁ δὲ ἀρετὴ σχλὴηραγωγίαις καὶ 
πόνοις ἐχτραχύνει τὸν βίον τῶν ἀσχουμένων. Διὰ τοὺς 
λόγους τῶν χειλέων σου ἐγώ ἐφύλαξα ὁδοὺς 
σκληράς. Σκληρὰς (58) ὁδοὺς λέγει τὰς ἐπὶ τὸν κατ- 
αρτισμὸν τῶν ψυχῶν ἡμῶν δεδομένας ἡμῖν ἐντολάς. 
Τί σχληρότερον τοῦ, λαθόντα πληγὴν κατὰ σιαγό- 
νος, στρέψαι αὐτῷ xal τὴν ἄλλην : τοῦ, ἀποστερού- 
μενον, μὴ ἀπαιτεῖν ; τοῦ, ἐλχόμενον εἰς δικαστήριον 
ἐπαποδύεσθαι (DO) καὶ τὸν χιτῶνα ; λοιδορυύμενον 
εὐλογεῖν ; βλασφημούμενον παρακαλεῖν ; μηδένα μι- 
σεῖν ; ὑπὲρ τῶν διωχόντων προσεύχεσθαι - ᾿Αλλὰ 
ταῦτα τὰ σχληρὰ τὸν ἁπαλὸν ἡμῖν κόλπον τοῦ πατρὸς 
ἡμῶν ᾿Αδραὰμ εἰς ἀνάπαυσιν εὐτρεπίζει. Maxdoto: 
γὰρ οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παραλληθήσονται.. 
Μαχάριοι οἱ πεινῶντες xal διψῶντεσ τὴν δικαιο- 
σύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται, Καὶ σχεδὸν 
πᾶσα ἡ ἐνταῦθα κακοπάθεια πρόξενός ἐστι τῶν alo- 
νίων ἀγαθῶν. Διὰ τοῦτο Ηορευόμενοι ἐπορεύοντο, 
καὶ ἔκλαιον, βάλλοντες (60) τὰ σπέρματα αὐτῶν. 
Σπέρμα γὰρ ἔσται τῶν μελλόνυων ἀγαθῶν αἱ νῦν διὰ 
τὸν τοῦ Θεοῦ νόμον ἐγγινόμεναι θλίψεις. ᾿Ερχόμενοι 
δὲ ἥξουσιν ἐν ἀγαλλιάσει, αἵροντες τὰ δράγματα 
αὐτῶν. ᾿Απειθοῦσιτ οὖν τὰ ἔθνη τῇ πορείᾳ τοῦ λαοῦ, 
λέγοντες. Μήποτε εἴπητε (61) σχληρόν. Πᾶν γὰρ 
ὃ ἐὰν εἴπῃ ὁ λαός οὗτος, σκληρόν ἐστιν, ᾿Κξέτασον 
οὖν τοὺς τοῖς εἰδώλοις προσκαϑεζομένους, τίνος ἕνεχεν 
οὐ προσέρχονται τῇ διδασκαλίᾳ τοῦ κηρύγματος. Ὁμο- 
λογοῦσι γὰρ αὐτῶν οἱ εὐγνωμονέστεροι, ὅτι τὸ αὑστη- 
ρὸν (62) οὐχ ὑποφέρουσιν. 

214. Εἶτα ἐπάγει’ Τὸν δὲ φόδον αὐτοῦ μὴ φο- 


timueritis, Hic auteig locus bifariam intelligitur. C δηθῆτε. Τοῦτο δὲ διχῶς νοεῖται. Kal γὰρ τοῖς ἔθνεσι 


Etenim dicit gentibus, Hune timorem nequaquam 
timete, quem nunc inscienter-metuunt, eo quod se 


λέγει, Μὴ φοδεῖσθε (63( τὸν φόδον, ὃν νῦν ἀπαιδεύ- 
τως φοθοῦνται, μὴ ἐπιδιδόντες ἑαυτοὺς τῇ ἀσκήσει 


in prestaatiori vite instituto neqbagtfüs exeroeani, τῶν. βελτιόνῶν᾽ ὡσανεὶ ἔλεγε. Μὴ φοδοῦ τὴν σοφρο- 


quasi diceret, Continentiam ne formides: ne me- 
tuas fortitudinem : ne pietatem timeas: ne ab ulla 
perterrearis virtute. Sunt enim cicures virtutes, 
&ccessu faciles,suppeditant bona, vitamlargiuntur. 
Aut sermone converso, ad populumitaconvertitur : 
Illi de vobis talia suspicati sunt, vobiscum in legis 
itinere reousantes conjungi. Vos autem insidias 
vobis a gentibus paratas ne tirmueritis: imo Domino 
in animo versantes, significate ipsum, Et 1jse erit 
tuus timor. Hoc maxime ad perfectionem facit, scite 


49 Psal. xvi, 4. '9 Matth. v, 39. 
55 ibid. 5, 6. ὅδ Psal. cxxv, 6. 57 ibid. 


(97) Antiqui quatuor libri, βίου μή. Abest μή ab ἢ mss., φόδον αὐτῶν οὐ μή. Reg. 


editis et ab aliis duobus codicibus. 

(58) In quibusdam mss. legitur. Σχληρὰς δέ. 

59) Veteres aliquot libri, ἐπαποδύσασθαι. 

60) Uterque Colb., αἴροντες, tollentes semina. 
Haud procul sex mss., al... ἐγγινόμεναι θλίψεις, 
Editi, ἢ... ἐγγινομένη θλίψις. 

(61) Ita sex mss. Αἱ editi, εἴπωσι. Nec ita. multo 
post Reg. tertius, ἐξετάσω οὖν τούς. Alii quidam 
m8s., ἐξέτχσον οὖν τούς. Editi, ἐξέτασον οὖν νῦν 
τους, 

(62) Editi, τὸ αὐστηρὸν τοῦ χηρύγματος. Sed il- 
lud, τοῦ χηρύγματος, ἃ nostris sex mss. abest; neo 
exprimi necesse fuit, cum orationis series subau- 
diendum esse aperte ostendat. Haud longe quatuor 


5! Luc. vi, 30. 


σύνην' Μὴ -φυδοῦ τὴν ἀνδρίαν: μὴ φοθοῦ τὴν εὐσέ- 
ὄειαν (04) μηδεμίαν" τῶν ἀρετῶν φούδηθῇς Ἥμεροι 
εἰσιν, εὐπρόσιτοι, ἀγαθῶν παρεχτιχοὶ, ζωῆς, πρόξε- 
vot. Ἢ μεταστρέψας τὸν λόγον, πρὸς τὸν λαὸν ἀπὼ-. 
τείνεται" ὅτι ἐκεῖνοι μὲν ταῦτα περὶ ὑμῶν ὑπειλή- 
φασι, τὴν πρὸς ὑμᾶς ἕνωσιν διὰ τῆς τοῦ νόμου πο- 
ρείας μὴ καταδεχόμενοί. Ὑμεῖς δὲ μὴ φοδηθῆτε 
τὰς καθ᾽ ὑμῶν ἐπιδουλὰς τῶν ἐθνῶν, ἀλλὰ νοήσαν- 
τες τὸν Εύριον, ἁγὶάσατε αὐτὸν, Καὶ αὐτὸς ἔσται 
σου φόθος, Μέγιστον εἰς τελείωσιν, πεπαιδευμένως 


3 Matth. v, 40. " Luo. v1, 28. 1 Matth. v, 44 


rimus, eó6ov aó- 
τοῦ οὐ μή. Editi, φόδον αὐτοῦ μή. 

(63) Edi el duo mss., φοθεῖσθαι. Alii quatuor, 
μὴ φοδεῖσθε. Mox editi, τοῦτον τὸν φόδον. Vox, τοῦ- 
τον, in mss. non invenitur. 

(64) Uterque Colb. οἱ Reg. secundus, τὴν εὐγέ- 
νειαν, ne Limeas nobilitatem, inepte. Aliquanto post 
sex m88., ἀγαθῶν παρεχτικαί. Editi vero, παρεχτι- 
xol. Verbum ἀποτείνεσθαι, quod mox sequitur, fere 
quidem sumitur pro eo quod est, invehi inaliquem : 
sed hic videtur simpliciter usurpari proeo quod et 


"alloqui, convertere sermonem αὐ aliquem, cum ea 


qua hoc loco leguntur, potius verba sint alloquen- 
tis, quam objurgantis. 


480 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. VIII. 


490 


qoÓsicgat, xal μὴ πάντα καταπτήσσειν, μηδὲ ψοφο- A ac perite formidare, neque omnia metuere, neque 


δεεῖς εἶναι, τὰ ἀδεᾶ δεδοικότας (65). Καταγινώσκει 
γὰρ τῶν τοιούτων ὁ ψαλμὸς, λέγων᾽ ᾿Εχεῖ φοδηθή- 
σονται φόδῳ, οὔ οὐκ ἦν φόδος. Κύριον οὖν ἀγία- 
σον, Καὶ αὐτὸς ἔσται σου φόῤος. ᾿Εχείνου τὴν 
παρουσίαν ἐχδέχου, ἐκείνου φούοῦ τὸ χριτήριον. 
Φοθερὸς ὁ ἀποδιδοὺς ἑχάστῳ χατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ" 
φοδερὸς ὁ ἐν φωνῇ σάλπιγγος μετὰ (66) ἀγίων ἀγ- 
γέλων ἐπιδημεῖν μέλλων ἐξ οὐρανῶν᾽ φοδερὸς οὗ ἡ 
ἀπόφασις κόλασις αἴωνίχ. ᾿Εὰν οὖν ἧς πεποιθὼς 
ἐπὶ Κύριον, οὐ συναντήσεις (67) αὐτῷ ὡς λίθου 
προσχόμλματι, οὐδὲ ὡς πέτρας πτώματι. Σαφῶς ὁ 
λόγος εἰς τὴν πρὸς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν προσ- 
καλεῖται πίστιν. Περὶ τούτου γὰρ εἴρηται, ὅτι ᾿Ιδοὺ 
τίθημι ἐν Σιὼν λίθον προσχόμματος, xal πέτραν 
σκανδάλου. Οἱ τυφχοὶ, xai μὴ δυνάμενοι τὰ ἐν ποσὶ 
καθορᾷν, προσπταίουσι τνῖς λίθοις, καὶ οἱ μὴ ἠτφα- 
λισμένυι τὰς βάσεις, περιολ'σθαίνουσι ταῖς πέτραις. 
Ὃ τοίνυν μηδεμίαν ἐπιμέλειαν τοῦ διορατιχοῦ τῆς 
ψυχῆς ποιησάμενος, μηδὲ διὰ τῆς διδασκαλίας τῶν 
γραφῶν γνωρίσας τὴν τοῦ Kuploo παρουσίαν, περι- 
πταίει τῷ κηρύγματι τοῦ Εὐαγγελίου" καὶ ὁ κατὰ 
τὴν πίστιν εὐπερίτρεπτος σχανδαλίζεται ἐν τῇ πέ- 
τρᾷ, ἥτις ἐστὶν ὁ Χριστός. Σὺ δὲ, φησὶν, ὁ λαὸς, ἐὰν 
ἧς πεποιθὼς, xal τελείᾳ τῇ πίστει ἐρηρεισμένος ἐπὶ 
τὸν Κύριον οὐγ ὡς λίηου προσχόμματι τῷ περὶ αὖ- 
τοῦ λόγῳ συναντήσῃ, οὐδὲ περισφαλήσῃ αὐτῷ, 
ὡς πέτρας πτώματι. Τάχα δὲ πρόσχομμά ἐστιν 
Ἕλλησι, τοῖς τὴν σοφίαν ζητοῦσιν, ἣ μωρία τοῦ 
κηρύγματος" xal πέτρα ἐστὶ σχανδάλαυ τοῖς '"loo- 
δαίοις, τοῖς τὰ σημεῖα αἰτοῦσι. Διὰ τοῦτο ἔλεγεν ὁ 


ad omnem strepitum consternari, non timenda 
timentes. Tales enim damnat psalmus his verbis, 
lilic trepidabunt tímore ubi non erat timor "', Domi- 
num igitur sanctifica, Et ipse erit timor tuus. Presto- 
lare illius adventum, lllius formida judicium 40. 
Terribilis est qui unicuique reddet juxta opera 
ipsius 9; metuendus ille, qui in voce tube eum an- 
gelis sanctis e cellis venturus est ὅθ, tremendus ille, 
cujus judicium supplioium eternum est *t. δὲ igitur 
confidas in Domino, non ad eum quasi ad lapidis 
offensionem accedes, neque quasi ad petre& ruinam. 
Sententia hec perspicue adhortatur ad amplecten- 
dam fidem in DomInum nostrum Jesum. De eo enim 
dictum est : Ecce pono in Sion lapidem offensionis, 
et petram scandali *?. Qui occi sunt, et ea que ante 
pedes sunt posita, videre non possunt, offendunt ad 
lapides; et ii, quorum plante non sunt solidate, in 
petras incurrentes prolabuntur. Itaque qui animi 
vim videndi omnino neglexit, nec Domini agnovit 
adventum per Scripturarum scientiam, ad Evangelii 
predicationem offendit; sed et qui in flde facile 
Bubverti potest, in petra, que est Christus **, scan- 
dalum patitur. Tu autem, inquit, popule, si habeas 
fiduciam, atque per fidem integram innitare in 
Domino; habito de eo sermoni non quasi lapidis .- 
offensioni occurres; neque in ipsum veluti in petra$ 
ruinam impinges. Fortasse autem priedicatjonis 
stultitia gentibus sapientiam queerentibug, est of- 
fendiculum ; Judeis vero signa quayéntibus petra 
est scandali. Eam ob causam Putus dicebat pre- 


Παῦλος τὸ κήρυγμα εἶναι ᾿Ιουδαίοις μὲν σκάνδαλον, (; dicationem Judeis quidem, ess scandalum, genti- 


ἔθνεσι δὲ μωρίαν. Τοῖς δὲ πεποιθόσιν ἐπὶ τὸν Κύ- 
ριον, xai μὴ ἀποδείξεσι λογικαῖς ὑπούδάλλουσι τοῦ 
κηρύγματος τὴν ἁπλότητα, μήτε διὰ σημείων. ix 
πειράζουσι τὴν ἀλήθειαν, Χριστός ἐστι Θεοῦ δύνα- 
pic, καὶ θεοῦ σοφία. . 

215. ἵἴότε φανεροὶ ἔσονται οἱ σφραγιζόμενοι 
τὸν νόμον, τοῦ μὴ μαθεῖν (68). Καὶ ἐρεῖ. Μενῶ 
τὸν Θεὸν τὸν ἀποστρέψαντα τὸ πρόσωπον αὐτοῦ 
ἀπὸ τοῦ οἴχου Ιακὼδ, καὶ πεποιθὼς ἔσομαι ἐπ’ 
αὐτῷ. Ἐπὶ (69) τῆς ἀχολουθίας τῶν προαγόντων ὁ 
λόγος ἤρτηται. Ἰδοὺ ἣ παρθένος ἐν γαστρὶ λήψε- 
ται, xal τέξεται υἱὸν, καὶ χκαλέσουσι τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ ᾿Βμμανουὴλ, 5 ἐστι μεθερμηνευόμενον, 
Μεθ' ἡμῶν ὁ Θεός. Καὶ πάλιν ὑποῦάς λέγει" Μεθ᾿ 


8 Pgal. xit, 5... Matth. xvi, 27. 
x, 4. *'^ICor.1, 23. *5 Isa. vir, 14; Matth. 1, 23. 


- dieàtiónis sitoplietía 


60 Matth. xxiv, 31. 


bus vero etultitiam ^, Sed qui confidunt in Domi- 
no, nec logicis demgnstrationibus subjiciunt pre- 
tem, neque per signa capiunt 
veritatis experimentum, iis Christus est Dei virtus 
et Dei sapientia. 

21D. Vens. 10, 17. Tum manifesti erunt qué obsi- 
signant legem, ne discant. Et dicet : Exspeclabo Deum 
qui avertit faciem suam a domoJacob, et confidam in eo. 
Sermo ex serie eorum qua praecessere dependet. 
Ecce, virgo in utero concipiet, et pariet filium, et vo- 
cabunt nomen ejus Emmanuel, quod est. interpreta- 
tatum, Nobiscum Deus **. Et infra rursus ait : Nobís- 
cum Deus : cognoscite, gentes, εἰ vincimini. Deinde 
orationem ad eos convertit, qui legem ab Emma, 
9! Matth. xxv, 46. 53 Bom. ix, 33. * 1 Gor. 


(65) Antiqui tres libri, ἀδεᾶ δεδοικότες. Nec. ita ἢ sive non negaverim, qui signantur, aut qui signant : 


multo post iidem illi tres mss. φοοηθήσονται 
ὀοον. 

(66) Editi, μετὰ τῶν. At sex mss., μετά, 

(67) Veteres quatuor libri, οὐ συναντήσῃς. 

(68) Illa, Τότε φανεροὶ ἔσονται οἱ σφραγιζόμενοι 
tov νόμον, τοῦ μὴ μαθεῖν, in editione loinena sio 
vertunlur : Tunc manifesti erunt, qui. signantur ut 
non discanl legem. Nec aliter hec verba, ut Nobilius 
monet. interpretotus est. Hierenymus. Imo etiam, 
si ei habenda est fides, ostendunt Basilius et Cy- 
rillus hunc Isaiae locum ita verti oportere. Sed ea 
iu re viro doctissimo assentiri non queo. Equidem 
vocem σφραγιζόμενοι sumi posse vel active vel pas- 


Paraorn. Ga. XXX. 


sed, nisi valde fallor, ita disponuntur prophete 
verba, ut sensus patiendi omnino excludi videatur. 
Nam, ut significatio passiva admitti posset, qui 
signaniur, ut non. discant legem, Grec& eo ordine 
legi deberent. Τότε φανεροὶ ἔσονται xai σφραγιζόμενοι, 
τοῦ μὴ μαθεῖν τὸν νόμον. Arbitror igitur has duas vo- 
068, σφραγιζόμενοι et νόμον, ut in Greco exemplari, 
ita in lina interpretatione conjungendas esse, 
hoc modo : Tunc manifesti erunt, qui obsignant le- 
gem, ut ne discant [eam.] 

(69) Editi, ἔσομαι ἐπ᾽ αὐτοῦ. "Ett. At sox mss. ut 
in contextu. Mox iidem illi sex mss., καὶ χαλέσουσι. 
Editi, καὶ καλέσεις. 


16 


491 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


nuele annuntiatam non excipiunt, imo laborem dif- A ἡμῶν ὁ Θεός" γνῶτε, ἔθνη, καὶ ἡττᾶσθε. Εἶτα 


ficultatemque mandatorum illius declinant. Tunc, 
inquit, manifesti erunt, qui obsignant legem, ne di- 
scant. Sermone enim doctrine apud omnes disse- 
minato, nonnulli corda sua emendant ad recipienda 
documenta, et sunt veluti terra ferax et fecunda, 
quippe qui amplectantur sermonem, et radicibus 
. altius actis, eum a spinis suffocari non sinant,'neque 
ipsum incustoditum habeant, adeo ut facile queat a 
diabolo diripi, sed tricesimum et sexagesimum, et 
centesimum fructum ferant**: contra, sunt qui pror- 
sus animum suum occludunt, ut ne excipiant ser- 
monem, imo quasi colligant se atque obsignant, ne 
veritatis sermo ingrediatur. Hi autem dicunturobsi- 
gnari,qui in seipsis formam adversarii ac speciem 
exprimentes, in seipsis nolunt Christum formari δ, 
quique imagine coelestis vitiata, in sola terreni 
imagine oblectantur5*, Est autem lex obsignata 
obscuritate, et propterea quod a quibuslibet facile 
541 non potest capi : quippe quia necessario stu- 
dium legis exercitatioque requiritur. Quisquis igi- 
tur animum suum non adjungit δὰ meditationem, 
neo ignorantie vinculum solvere cupit, is legem 
obsignare dicitur : qui futurus est manifestus in 
revelationis die. Manifesli enim erunt qui obsignant 
legem, ne discant. Quomodo ergo obsignant legem 
Judei, de quibus dictum est: Tulistis claves et ne- 
que ipei introitis, et eos qui possunt introire prohi- 
betis 9? Obsignat, ut ne discat, is qui gramma- 
tic observatiobis simulatione et nomine mysteria 
intus recondita non detegit. Et quid dicat, consi- 
dera : num scilicet sint aperte voces Judaice : Ex- 
spectabo Deum, qui avertit faciem suam a domo Ja- 
cob. Dicunt hec Judei : Non crédo in Deum ; non 


admitto Emmanuelem : tametsi nuno pro derelicto 


habeor, aliquando tamen visitationem Dei exspec- 
tabo qui avertit faciem euam a domo Jacob. 


πρὸς τοὺς μὴ καταδεχομένους τὸ καταγγελλόμενον 
παρὰ τοῦ Ἐμμανουὴλ, ἀλλὰ τὸ ἐπίπονον τῶν παρ᾽ 
αὐτοῦ διατεταγμένων ἐχχλίνοντας ἀποτείνει τὸν λό- 
γον, Τότε, φησὶ, φανεροὶ ἔσονται οἱ σφραγιζόμενοι 
τὸν νόμον, τοῦ μὴ μαθεῖν. Τοῦ γὰρ λόγου τῆς δι- 
δασχαλίας χατασπειρομένου εἷς πάντας, οἱ μὲν ἀνορ- 
θοῦσιν ἑαυτῶν τὰς καρδίας εἷς ὑποδοχὴν τῶν διδα.- 
γμάτων᾽ xal εἰσὶν ὥσπερ γῆ εὔχαρπος. οἱ δεχόμε- 
νοι τὸν λόγον, καὶ εἰς βάθος ῥιζοῦντες, καὶ μὴ κατα- 
πνίγοντες ὑπὸ ἀχανθῶν, μήτε ἀφύλαχτον ἔχοντες, 
ὡς εὐδιάρπαστον εἶναι ὑπὸ τοῦ διαδόλου, ἀλλὰ xap- 
ποφοροῦντες ἐν τριάχοντα xal ἑξήχοντα xal ἑχατόν, 
εἰσὶ δὲ καὶ οἱ πάντη ἀππχλείοντες ἑαυτῶν τὴν ψυχὴν 
πρὸς τὸ μὴ παραδέξασθαι τὸν λόγον, ἀλλ᾽ οἱονεὶ ἀπο- 
δεσμοῦντες ἑχυτοὺς καὶ σφραγιζόμενοι ὑπὲρ τοῦ μὴ 
ἐπεισελθεῖν τὸν λόγον τῆς ἀληθείας. Σφραγίζεσθαι 
δὲ λέγονται (70) οἱ τῇ μορφῇ τοῦ ἀντικειμένου ἑαυ- 
τούς ὁμοιώσαντες, xal μὴ καταδεχύμενοι ἐν αὐτοῖς 
μορφωθῆναι Χριστὸν, οἱ παραχαράξαντες τὴν sixóva 
τοῦ ἐπουρανίου, xai μόνῃ χαίροντες τῇ εἰχόνι τοῦ 
χοϊχοῦ. ᾿Εσφράγισται δὲ ὁ νόμος ἀσαφεὶᾳ xal τῷ (71) 
μὴ εὔληπτος εἶναι τοῖς τὐχοῦσι, διὰ τὴν ἀναγχαίως 
ἐπιζητουμένην τοῦ νόμου γυμνασίαν. Ὁ τοίνυν μὴ 
ἐπιδιδοὺς ἑαυτὸν τῇ μελέτῃ, μηδὲ λύειν τὸν τῆς 
ἀγνοίας δεσμὸν ἐπιθυμῶν, σφραγίζειν τὸν νόμον λέ- 
γέται, ὃς φανερωθήσεται ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἀποχαλύ- 
ψεως. Φανεροὶ γὰρ ἔσονται οἱ σφραγίζοντες τὸν νό- 
pov, τοῦ μὴ μαθεῖν. Πῶς οὖν σφραγίζουσι τὸν νόμον 
οἱ ᾿Ιουδαῖοι, περὶ ὧν εἴρηται, ὅτι ἼΙρατε τὰς κλεῖς, 
xal οὔτε αὐτοὶ ἐϊσέορχεσθε, καὶ τοὺς δυναμένους εἶσελ- 
θεὶν κωλύετε ; Σφραγίζει, τοῦ μὴ μαθεῖν͵ ὁ ἐπὶ (72) 
προφάσει δὴ τῆς κατὰ τὸ γράμμα τηρήσεως μὴ ἀπο- 
καλύπτων τὰ ἐν τῷ βάθει μυστήρια, Καὶ τί λέγει, 


σκόπει, eU μὴ ἄντιχρυς Ἰουδαϊκαὶ αἱ φωναί. Μενῶ 


τὸν Θεὸν τὸν ἀπόστρέψαντα τό πρόσωπον αὐτοῦ 


ἀπὸ τοῦ οἴχου Ἰακώδ, Ταῦτα λέγδυσιν ᾿ ᾿Ιουδαῖοι " 


Οὐ πιστεύω εἰς τὸν Θεόν’ οὐ δέχομαι τὸν ᾿Εμμαναυήλ' εἰ καὶ νῦν ἐγκαταλέλειμμαι, ἀλλὰ μενῶ ποτε τὴν 
ἐπισχοπὴν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀποστρέψαντος τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ οἴχου ᾿Ιαχώδ. 


216. Vens. 18. Ecce ego et pueri quos mihi dedit 
Deus. Εἰ erunt signa et portenta in domo Jacob, 
a Domino Sabaolh, qui habital in monte Sion. Post- 
eaquam objurgati sunt inobsequentes, tum demum 
Dominus ipse in propria persona loquitur. Illi igi- 
tur, inquit, forti manui et itineri vie populi hujus 
non obtemperant; sed Dominum, qui avertit faciem 


216. ᾿Ιδοὺ ἐγῶ xai xà παιδία, ἅ μοι ἔδωχεν ὁ 
θεός. Καὶ ἔσται σημεῖχ καὶ τέρατα ἐν τῷ οἴκῳ 
Ἰαχὼδ, παρὰ Κυρίου Σαδαὼθ (73), ὃς κατοικεῖ ἐν 
τῷ ὄρει Σιών. Μετὰ τὸ ἐλεγχθῆναι τοὺς ἀπειθοῦν.- 
τας, τότε λοιπόν αὐτὸς ὁ Κύριος ἀπὸ τοῦ ἰδίου προσ- 
(mou διαλέγεται. ᾿Εχεῖνοι μὲν οὖν, φησὶν, ἀπειθοῦσι 
τῇ ἰσχυρᾷ χειρὶ, καὶ τῇ πορέίᾳ τῆς ὁδοῦ τοῦ λαοῦ 


suam a domo Jacob, prestolari se simulant. Ego ἢ τούτου καὶ προσποιοῦνται ἀναμένειν τὺν Κυριον τὸν 


autem eos qui in me credunt, ceu recens regene- 
ratos, vetere homine exuto et novo induto 19, quasi 
pueros modo genitos?!, tenellos moribus et mali ex- 
pertes, 80 tandem a primis Scripturarum elementis 
ceu a lacte submotos, atque ad perfectiorem my- 


* Marc. 1v, 8. *' Gal. iv, 10. ** I Cor. 15, 49. ** Luo. x1, 52. 109 Coloss. r1i1, 9. 


(70) Editi et recentior Combeflsii codex, λέγο- 
μεν. Alter Combefisii codex et alii quatuor ut in 
contextu. 

(71) Veteres aliquot libri, τῷ. Editi et Reg. quar- 
tus, τό. 


ἁποστρέψαντα τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ o'xou Ἰα- 
χώδ. ᾿Εγὼ δὲ τοὺς εἰς ἐμὲ πεπιστευχότας, ἄρτι dva- 
γεννηθέντας, ἐν τῷ ἀποθέσθαι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον 
καὶ ἀναλαδεῖν τὸν νέον, οἱονεὶ παῖδας ἀρτιγενεῖς, 
ἀπαλοὺς τὸν. τρόπον xal ἀπειροχάχους, xal ἀπογεγα- 


^! [ Petr. 11, 2. 


(72) Uterque Colb. et Reg. secundus. ὁ ἐπί, Deest 
ὁ in aliis mas. et in vulgatis. 

(73) Veteres aliquot libri, παρὰ Κυρίου Θεοῦ, a 
Domino Deo. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VIII. 


494 


λαχτισμένους λοιπὸν ἀπὸ τῶν εἰσαγωγιχῶν λόγων xal A Steriorum escam pergentes, assumo, calefacioque 


ἐπὶ τὴν τελειοτέραν τροφὴν τῶν μυστηρίων χωροῦν- 
τας, τούτους προσλαδόμενος, καὶ ϑάλπων τῷ κόλπῳ 
τῆς εὐσπλαγχνίας, προσάγω τῷ Πατρί. Av ἐμοῦ vào 
ἡ ὁδὸς τῆς πρὸς αὐτὸν ἐπιγνώσεως. Ὃτι δὲ (74) ix 
προσώπου τοῦ Χριστοῦ εἶσιν οἱ λόγοι, οὐδεὶς ἀντερεῖ 
τῶν μεμνημένων τῆς πρὸς '"E6palouc Ἐπιστολῆς ᾿ 
Ἔπρεπε γὰρ, φησὶ, δι᾽ ὃν τὰ πάντα, καὶ δι’ οὔ τὰ 
πάντα, πολλοὺς υἱοὺς εἰς δόξαν ἀγάγόντα, τὸν 
ἀρχηγὸν τῆς σωτηρίας διὰ παθημάτων τελειῶσαι. 
Ὅ τε γὰρ ἁγιάζων, φησὶ, καὶ οἱ ἁγιαζόμενοι (15), 


ἐξ ἑνὸς πάντες. Δι’ ἣν αἰτίαν οὐκ ἐπαισχύ- 
νεται αὐτοὺς κχαλεῖν ἀδελφοὺς, λέγων * ᾿Απαγ- 
γελῶ τὸ ὄνομά σου τοῖς ἀδελφοῖς μου xal 


θεός. 

217. Kal ἔσται, φησὶ, σημεῖα xal τέρατα ἐν τῷ 
οἴχῳ ᾿Ιαχώδ. IIapà τούτων τῶν παιδίων τῶν ἀναγεν- 
νηθέντων ὑπὸ Χριστοῦ δυνατὰ σημεῖα, χαὶ τέρατα ἐν 
τῷ οἴχῳ ᾿Ιακὼό (76) ἐπιτελεσθήσεται. Ηαιδία ἦσαν 
οἱ ἀπόστολοι, τῇ xaxlq νηπιάζοντες" οἱ πρῶτον μὲν 
γλώσσαις λαλοῦντες, ἰδιῶται ἄνθρωποι χαὶ Γαλιλαῖοι, 
πᾶσι φανερὰν ἐποίησαν τὴν ἐπιδημίαν τοῦ Πνεύμα- 
τος, καὶ τὴν γενομένην ἐπ᾽ αὐτοὺς τῶν χαρισμάτων 
διαίρεσιν, χαὶ τὸν μερισμὸν τῶν γλωσσῶν. Ἔπειτα 
γνωστὸν σημεῖον, ὁ ἐπὶ τῇ ὡραίᾳ πύλῃ καθεζόμενος 
χωλὸς, παρὰ Πέτρου xai Ἰωάννου, διὰ τῆς ἐπιχλή- 
σεως τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ, ἀρτίπους γενόμενος, 
στερεωθεισῶν αὐτῷ (77) τῶν βάσεων. Ἐφ᾽ d καὶ 
ἐπληρώθη ἣ παλαιὰ προφητεία, ὅτι Τότε ἀλεῖται, 
ὡς ἔλαφος, ὁ χωλός. Σημεῖον ἦν ἡ Aopxác, ἐκ νε- 
κοῶν ἐγειρομένη. Σημεῖον ἦν αἱ σιδηραΐ πύλαι τῆς 
φυλαχῆς, αὐτομάτως ὑπανοιγόμεναι τῇ ἐξόδῳ τοῦ 
Πέτρου" τὰ δεσμὰ λυόμενα " xai ὅσα ἄλλα διὰ τῶν 


πάλιν " 


in misericordie sinu, et Patri offero. Per me enim 
ad ipsum cognoscendum expedita via est. Hec au- 
tem verba in Christi persona pronuntiari, nemo 
negaverit, qui meminerit Epistole ad Hebreos: 
Decebat enim, inquit, eum, propler quem omnia, et 
per quem omnia, qui multos filios in gloriam adduze- 
rat, auctorem salulis eorum per passionem consum- 
mare. Qui enim, inquit, sanctificat et. qui. sanctifi- 
caniur, ex uno omnes. Propler quam causam non 
confundilur fratres eos vocare, dicens : Nuntiabo no- 
men tuum [fratribus meis. Et ilerum : Ecce ego et 
pueri quos mihi dedit Deus ?*. 

᾿Ιδοὸ ἐγὼ καὶ τὰ παιδία & μοι ἔδωκεν ὁ 


211. Et erunt, inquit, signa et portenta in domo 
Jacob. Ab hisce pueris & Christo regeneratis fortia 


B signa et portenta in domo Jacob edentur. Infantes 


erant apostoli, utpote malitia pueri?*; qui pri- 
mum quidem linguis loquentes, homines soilicet 
idiote et Galilei, tamen Spiritus sancti adventum 
omnibus manifestum reddiderunt; atque donorum 
divisionem, linguarumque partitionem concessam 
Sibi fuisse ostenderunt ?*, Adhec dilucidum et no- 
tum signum est claudus ille, qui ad Speciosam 
portam sedens, per invocationem nominis Christi . 
ἃ Peiro et Joanne perfectam pedum sanitatem ob- 
tinuit, firmatis ipsius ὅ 4. plantis ac roborafie 18, 
In quo signo completa est vetus illa .prophetia : 
Tunc saliet, ut cervus, claudus 18, Signum erat Dor- 
cas, ἃ mortuis excitata 7. Signüm fuere ferree 
carceris porte 15, ex se ipsia in Petri egressu ad- 
aperte, vincula solutayet quecunque alia, que ab 


ἀποστόλων ἐγίνετο εἰς φανέρωσιν τῆς θεότητος τοῦ apostolis geste sum δὰ declarandam Unigeniti di- 


Μονογενοῦς. Ταῦτα δὲ πάντα τὰ σημεῖα χαὶ - τέρατα 
παρὰ (78) Θεοῦ ἔστι Σαδαὼβ, ὃς"- κατοικεῖ ἐν τῷ ὄρει 
Σιών. Θεὸν Σαδαὼῤ τὸν. Θεὸν τῶν στρατιΐὼν νοεῖν 
προσῆκε. Τίς δὲ ἄλλος τῶν στρατιῶν Κύριος, fj ὁ λε- 
γόμενος ἀρχιστράτηγος (79) τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ, 
παρ᾽ οὗ δέδοται τὰ σημεῖα τοῖς παιδίοιςε Ὅτι δὲ παι- 
δία οἱ εἰς Χριστὸν πεπιστευχότες, δῆλον μὲν xal ix 
τοῦ εἰρηχέναι τὸν Κύριον περὶ τῶν αἰνούντων αὐτὸν, 
xai λεγόντων, Ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις, πρὸς 
τοὺς Ἰουδαίους τοὺς εἰπόντας αὐτῷ * Οὐχ ἀχούεις τί 
οὗτοι λέγουσιν ; Ὅτι ix στόματος νηπίων xal θη- 
λαζόντων κατηρτίσω αἶνον. Νηπίους γὰρ ἐκεῖ εἶπε 
τοὺς τέμνοντας τὰ βάϊα τῶν φοινίχων χαὶ τὰ ἱμάτια 
στρωννύντας ἐν τῇ ὁδῷ, καὶ τοὺς κράζοντας καὶ δο- 


Ἵ2 Hebr. τι, 10-13; Psal. xxi, 23; Isa. viri, 18. 151 Cor. xiv, 20. 


76 [ga, xxxv, 5. 11 Act. ix, 40. 18 Act. xii, 10. 

74) Codices nonnulli, ὅτι γάρ. 

75) Ita 1258. omnes. Editi, ὁ ἁγιαζόμενος. Statim 
editi, αὐτοὺς ἀδελφοὺς λέγειν, ᾿Απαγγελῶ γὰρ, φησὶ, 
τὸ ὄνομα. Αἱ nostri sex mss. ita, ut edidimus. 

(76) Editi, τοῦ ᾿Ιακώδ. Abest τοῦ ἃ nostris sex 
codioibus. 

71) Antiqui sex libri, αὐτῷ. Editi, αὐτου. 

pe Editi xal τὰ τέρατα παρὰ τοῦ. Desunt in msg. 
articuli Haud longe editi, προσήχει. At sex mes. 


προσῆκεν. 


vinitatem. Hec autem signa ac. prodigia omnia 
facta sunt a Deo Sabaoth, qui habitat in monte 
Sion. Par fuerit Deum 8abaoth Deum intelligere 
exercituum. Quis autem alius exercituum Domi- 
nus, nisi qui dicitur princeps militie virtutis Dei 19, 
& quo data sunt pueris signa? Hinc autem liquet 
eos qui in Christum credidero, pueros appellari, 
quod Dominus causa eorum qui ipsum laudabant, 
ac dicebant: Hosanna in altissimis, Judeis et di- 
centibus, Non audis quid isti dicunt? responderit : 
Ex ore infantium et lactentium erfecisti laudem 8. 
Illic enim infantes vocavit eoa, qui cesis palma- 
rum ramis,vestimentisque in via stratis,clamabant, 
&c eum gloriosis ac honorifiois verbis proseque- 


7 Act. it, Á sqq. 18 Act. 111, 2 864. 


79 Jos. v, 14. 80 Matth. xxi, 15, 16. 


(79) Hioc verba, ὁ λεγόμενος ἀρχιστράτηγος, eto., 

ui dicitur princeps militiz, eic., sumpta sunt ex 
Jos. v, 14. Sed ibi, ut notat Combefisius, videtur 
potius angelus designari, quam ipse Dei Filius. 
Quod eodem illo in loco ait vir doctissimus, Euse- 
bium voce ἀρχιστράτηγος libenter uti, id me facile 
&adducit, ut oredam hujus Commentarii auctoretn, 
ut alia permulta, ita eam vocem ab Eusebio mu- 
tuatum esse. 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


bantur***, Sed in alio loco ait : Confiteor tibi, À ξολογοῦντας αὐτόν. ᾿Αλλὰ wal ἑτέρωθι " "EtopoAo- 


Pater, Domine celi et terre, quia abscondisti hec 
a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea. parvu- 
lis*!. Eos utique qui fuerant sermone eruditi, et 
revelatione mysteriorum dignati, afflatu Spiritus, 
appellat parvulos. Itaque per illud, Ecce ego et 
pueri, electos suos significat quia : Quz stulta 
sunt mundi, elegit. Deus, ut. confundat. sapientes "3, 
Quisquis igitur deponit veterem hominem, qui 
juxta erroris conoupiscentias corrumpitur 32, in- 
duit vero novum, qui renovatur juxta Conditoris 
imaginem **, is ex mystica Christi sententia puer 
est. 


218. Vzns. 19.22. Et εἰ dixerint ad vos : Quzrite 
ventriloquos, et eos qui de terra loquuntur, vana 
loquentes, qui de ventre vociferantur : Nonne gens 
ad Deum suum exquirent? Quid. exquirunt de vivis 
mortuos? Legem enim in auxilium dedil, ut dicant : 
Non sicut verbum hoc, de quo non est. dare munera 
de eo. Et veniet super vos dira fames; et eril, ut 
esurieritis, contristabimini, et. maledicetis principi, 
el patriis legibus : el suspicient in. celum sursum. 
Et in terram deorsum | inspicient. EL ecce egestas an- 
, gusta, et tenebra, afflictio et angustia; et tenebre; 
ita ut non videant. Et non deficiet, qui in. angustia 
esi-usque ad. tempns. Qui non excipiunt Evangelii 
verbum, et quasi stultitiam spernunt illius predi- 
cationem 55, et quibus crux est offensioni, iis cum 
sumus auotores ut redeant ad hanc agnitionem, 
vicissim consilia eiguo errore deprompta nobis 
dant, dicentes : Querite'non Dominum, sed ventri- 
loquos, et eos qui de terra lequuntur, vana loquen- 


tes. Atque hano rem testatür -experientie. Qui 


enim addicti sunt idolis, cum sínt somniis, divíi- 
nationibus et demonum oraculis attenti, ii nihili 
faciunt veritatem, nobisque suadent ut talia expo- 
scamus, Nam demones 5438 efficiunt, ut ii qui 
experiuntur, ad suam ipsorum perniciem errent. 
Et quidem nuno quasdam rerum imagines in som- 
nis undique suscitapt, quibus aut corporearum 
egritudinum curatio suggeritur, aut. futura pre- 
nuntiatur. Res enim hujusmodi cernere possunt 
demones. Ad corporis morbos quod attinet, eos 
prevident, quod perspicaciori ingenii facultate 
prediti sint ad agnoscendas materie proprietates, 


γοῦμαί σοι, Πάτερ, Κύριε, τοῦ οὐρανοῦ xal τῆς 
γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συν- 
ἐτῶν, xal ἀπεχάλυψας αὐτὰ νηπίοις " νηπίους λέ- 
γων τοὺς μαθητευθέντας τῷ λὄγῳ, καὶ διὰ τοῦ Πνεύ - 
ματος τῆς ἀποκαλύψεως τῶν μυστηρίων ἀξιωθέντας, 
Ἰδοὺ οὖν ἐγὼ xai τὰ παιδία, δείκνυσι τοὺς dx- 
λεχτοὺς ἑαυτοῦ" διότι Τὰ μωρὰ τοῦ κόσμου ἐξελέ- 
ξατο ὁ θεὸς, ἵνα καταισχύνῃ τοὺς σοφούς. Πᾶς 
οὖν ὁ ἀποθέμενος τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον, τὸν φθειρό- 
μενον χατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης, καὶ ἐνδυσά- 
μενος τὸν νέον, τὸν ἀναχαινούμενυν κατ’ εἰκόνα τοῦ 
κτίσαντος, παιδίον ἐστὶ κατὰ τὸ μυστικὸν τοῦ Χρισ- 
στοῦ (80). 

218. Καὶ ἐὰν εἴπωσι πρὸς ὁμᾶς " Ζητήσατε 
τοὺς ἐγγαστριμύθους, καὶ τοὺς ἀπὸ τῆς γῆς φω- 
νοῦντας, τοὺς κχενολογοῦντας, οἵ ix τῆς κοιλίας 
φωνοῦσιν * Οὐχ ἔθνος πρὸς Θεὸν αὐτοῦ ἐχζητή- 
σουσι ; Τί ἐχζητοῦσι περὶ τῶν ζώντων τοὺς νε- 
κρούς ; Νόμον γὰρ sl; βοήθειαν ἔδωχεν, ἵνα εἴ- 
πωσιν" Οὐχ ὡς τὸ ῥῆμα τοῦτο, περὶ o0 οὐκ ἔστι 
δῶρα δοῦναι περὶ αὑτοῦ, Kal ἤξει ἐφ' ὑμᾶς σχλη- 
ρὰ λιμὸς, καὶ ἔσται, ὡς ἂν πεινάσητε, λυπηθή- 
σεσθε, xai χακῶς ἐρεῖτε τὸν ἄρχοντα, xal τὰ πά- 
τρια. Καὶ ἀναύλέψονται εἰς τὸν οὐρανόν ἄνω. Καὶ 
εἰς τὴν γῆν κάτω ἐμόλέψονται. Καὶ ἰδοὺ ἀπορία 
στενὴ, καὶ σχότος, θλίψις (84) καὶ στενοχωρία 
xai σχότος, ὥστε μὴ βλέπειν, Καὶ οὐκ ἀπορηθή- 
σεται ὁ ἐν στενοχωρίᾳ ὧν ἕως καιροῦ. ΟἹ μὴ κα- 
ταδεχόμενοι τὸν λόγον τοῦ Εὐαγγελίου. οἱ ἐξουθε- 
νοῦντες τὺ κήρυγμα (82) ὡς μωρίαν, καὶ ἐπὶ τῷ 
σταυρῷ σχανδαλιζόμενοι, ὅταν αὐτοῖς συμδουλεύω- 
pev ἐπανελθεῖν πρὸς τὴν ἐπίγνωσιν, ἀντιπροτείνονται 


ἡμῖν τὰς Ex τῆς ἰδίας πλάνης παραινέσεις, λέγοντες * 


Ζητήσατε μὴ τὸν Κύριον, ἀλλὰ τοὺς ἐγγαστριμύθους, 
καὶ τοὺς ἀπὸ τῆς γῆς φωνοῦντας, τοὺς χενολογοῦντας. 
Καὶ τούτου μάρτυς d πεῖρα. Οἱ γὰρ προστετηκότες 
τοῖς εἰδώλοις, ὀνείροις xal χληδόσι, καὶ μαντείαις Bae 
μόνων προσέχοντες, xai αὐτοὶ τὴν ἀλήθειαν ἐξουδενοῦ- ᾿ 
σι, xal ἡμῖν συμδουλεύουσι τὰ τοιαῦτα ἐξαιτεῖν (84). 
Διότι ἐνέργειαι πλάνης ἐπὶ χαταστροφῇ τῶν πεπει- 
ραμένων αὐτοῖς ἐνεργοῦνται παρὰ τῶν δαιμόνων * 
νῦν μὲν ἐν τοῖς ὕπνοις φαντασίας τινὰς περιιστών- 
tuv (84), fj συμδουλὴν ἐχούσας πάθους σωματικοῦ, 
ἢ προαγορευούσας τὸ μέλλον. Δύνανται δὲ τὰ τοιαῦ- 
τα συνορᾷν οἱ δαίμονες" περὶ μὲν τὰ τοῦ σώματος 


quodque herbarum qualitates, et earum vim mor- ἢ πάθη, διὰ τὸ διορατιχώτεροι εἶναι τῶν ὑλικῶν ἰδιω- 


bis curandis idoneam norint. Quod vero spectat 
δὰ futuros eventus, sepenumero que jam conti- 


μάτων, xal ἐπεσκέφθαι ποιότητας βοτανῶν, xal τὸ 
ἀπ᾿ αὐτῶν πρὸς τὰ πάθη χατάλληλον. Περὶ δὲ τῶν 


805 Matth. xx1,8. *! Matth. xr, 25. '* I Cor. 1, 27. 83 Ephes. τν, 22. ** Coloss. 11, 10. 351 Cor. r, 93. 


80) Ita uterque Combef. et alii quatuor mss. At 
editi, κατὰ τὸν μυστιχὸν Χριστοῦ λόγον. 

(81) Veteres αἰΐχυοι libri, καὶ θλίψις. Hoo ipso 
in loco voces x«l σκότος ex velustiore Combetisii 
codice et ex aliis quatuor addidimus; nec aliter 
editum invenitur apud LXX. Rursus ibidem aliqui 
mss., ἐμόλέπειν. 

(82) Editi et Reg. primus, τὸ χήρυγμα τοῦ Eóay- 
ελίου. Illud, τοῦ Εὐαγγελίου, in aliis quinque mes. 

eest. 


(83) Antiqui sex libri, ἐξαιτεῖν. Editi, ἐχζητεῖν" 
Quod Curterius conjectura ductus dixerat, fortaege 
apud Procopium pag. 139 pro γινομένων legendum 
esse πειρωμένων de eo dubitari vix posse arbitra- 
mur. Nam auctor noster, quem passim compilavit 
Procopius, paulo post ita loquitur, διότι ἐνέργειαι 
πλάνης ἐπι καταστροφῇ τῶν πεπειραμένων, eto. Dae- 
mones enim efficiunt, uL ii qui experiuntur, ad suam 
tpsorum perniciem errent. 

(84) Editi, παριστώντων, exhibent et reprasen- 


491 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VIII. 


498 


μελλόντων πολλάχις προλέγουσι τὰ ἤδη γενόμενα, Α gere, predicunt; et que nondum ad nostram per- 


ἡμῖν δὲ μήπω ἐγνωσμένα, ὡς ἐσόμενα ἡμῖν ἀναγγέλ- 
λουσιν. Οἷον εἴ τις xai παρ᾽ ἡμῶν (85) ἀχούσας παρ- 
ουσίαν τινὸς, ταύτην τῷ προσδοχῶντι ὡς μέλλουσαν 
ἀναγγέλλοι" τὴν ἐχ τοῦ δοχεῖν προφήτης εἶναι δόξαν 
δι᾽ ἀπάτης θηρώμενος. OUto xai οἱ δαίμονες τὰ δια- 
τετυπωμένα, τὰ ἀποφάσει Θεοῦ ὃ ἡμοσιευθέντα, ἀν- 
ἡγγειλαν πολλάκις τοῖς πρὸς ἀπάτην εὐκόλως ἔχου- 
σιν. Ὡς καὶ ἡ ἐγγαστρίμυθος τῷ Σαοὺλ διὰ τῶν δαι- 
μόνων ἀνήγγειλε τὴν μέλλουσαν ἧτταν. Δαίμονες γὰρ 
ἦσαν οἱ χατασχηματίζοντες (86) ἑαυτοὺς εἰς τὸ τοῦ 
Σαμουὴλ πρόσωπον οἱ διὰ τὸ ἀχηχοέναι τῆς ἐπὶ τῷ 
Σαοὺλ χαταχρίσευς, ὡς ἰδίαν ἀπόφασιν τὴν ἐξενε- 
χθεῖσαν παρὰ Θεοῦ διηγοῦνται. "Eni οὖν (87) τὰς ἐκ 
τῶν δαιμόνων ἀπάτας προτρέπονται ἡμὰς πολλάχις 
τὰ ἔϑνη, λέγοντες. Ἐκχζητήσατε τοὺς ἐγγαστριμύ- 
θους, τοὺς ἀπὸ τῆς γῆς φωνοῦντας. Οὐδὲ γὰρ τολμῶ- 
σιν εἰπεῖν ἐξ οὐρανῶν (88) αὐτῶν εἶναι τὰ ῥήματα. 
Ὡς καὶ ἡ ἐν ταῖς Βασιλείαις ἐχείνη διαλεγομένη τῷ 
Σαοὺλ ἔλεγεν, ὅτι Ὀρῶ ἐγὼ ϑεοὺς ἀναθαίνοντας 
ἀπὸ τῆς γῆς. Τοιαύτη γὰρ ἡ τῶν ἐγγαστριμύθων 
ἐπίνοια. ψυχὰς ἐπαγγέλλονται τετελευτηχότων ἀν- 
ἄγειν εἷς φανέρωσιν τῶν ἐπιζητουμένων. Εἶτα 
τὴν ἑαυτοῦ γνώμην ἐπιφέρει, ἣν ἔχει περὶ τῶν 
τοιούτων ἑπινοιῶν, καὶ ἀποφαίνεται αὐτοὺς ματαιο- 
λόγους, εἰπών * Τοὺς χενολογοῦντας, ot ἐκ τῆς 
κοιλίας φωνοῦσιν' ἦτοι ἀπὸ τοῦ θελήματος ἑαυτῶν 
φθεγγόμενοι. Οὐ γὰρ ἑτέρωθεν διδαχθεὶς λέγει, 
ἀλλὰ ἀναπλάσας ἐν τῇ ἑαυτοῦ καρδίᾳ τὸ ψεῦδος, τοῦ 
θελήματος τῶν ὀρώντων παραστοχαζόμενος λέ- 
γει τὰ πρὸς ἀπάτην τῶν ἀνοήτων αὐτῷ χρησι- 
μεύοντα. 

219. Ἢ τάχα ἐκ τῆς χοιλίας φωνοῦσιν, ὧν ὁ θεὸς ἡ 
κοιλία" οἱ πάντα πραγματευόμενοι, τῆς ἐν τῷ ἐσθίειν 
καὶ πίνειν ἕνεκεν ἠδονῆς. Ὥστε οὐχ ἂν τις ἁμάρτοι 
εἰπὼν ἐγγαστριμύθους καὶ ix τὴς xod lac φωνοῦντας 
τοὺς ὑπὲρ τοῦ τὴν γαστέρα πληρῶσαι διδασκαλίαν 
σχηματιζομένους, καὶ εὐλαδείας ἑαυτοῖς περιτιθέν- 
τας μορφὴν" οἵ διὰ τὸ μὴ ἀπὸ διαθέσεως τοὺς λόγους 
προφέρεσθαι, κχενολογοῦσιν. Εἰχότως. Ὁ γὰρ μὴ 
ποιῶν, xal διδάσχων, ἀναξιόπιστός ἐστιν εἰς ὧφέ- 
λειαν. Τὸ δὲ, Οὐκ ἔθνος πρὸς Θεὸν αὐτοῦ ἐχζητή- 
σουσι ; τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι ἕχαστον ἔθνος τῷ ἑαυτοῦ 
Θεῷ προσάγει τὴν περὶ οὗ βούλεται μαθεῖν ζήτησιν. 
Καὶ ἐρωτηματικῶς χρὴ τυποῦσθαι τὴν ἀνάγνωσιν 
πρὸς τὴν σαφήνειαν (80) τοῦ ῥητοῦ Οὐχὶ ἔθνος 


venere nolitiam, nobis annuntiant quasi future. 
Neo secus ac si quispiam qui ex nobis alicujus 
&dventum audivisset, eum  prestolanti tanquam 
futurum renuntiaret, ut dum propheta esse vide- 
bitur, inde gloriam per fraudem venetur. Hunc 
δα modum et demones, iis qui facile in errorem 
induci possunt, ea que jam rata sunt et Dei de- 
oreio evulgata, plerumque annuntiarunt. Sio et 
ventriloqua illa ope demonum nuntiavit Sauli fu- 
turam stragem "δ. Erant enim demones, qui indue- 
rant Samuelis personam : qui quod audiasent 
damnatorium judicium id Sa&ulem datum, latam a 
Deo sententiam uti propriam narrant. [taque 
gentes non raro nos eo inducunt ut a demonibus 
decipiamur, cum dicunt : Exquirite ventriloquos, 
qui de terra loquuntur. Neque enim dicere au- 
dent, verba sua e colis esse exportata. Ita in 
Regnorum libris illa etiam vates que cum Saule 
loquebatur, dicebat: Video ego deos ascendentes 
e terra". Ejusmodi enim est artificium et fraus 
ventriloquorum : profitentur se mortuorum ani- 
mas evocare, ut ea que queruntur, detegantur. 
Dein propheta suam circa hujusmodi dolos ac fal- 
lacias sententiam subjungit, atque hos deceptores 
pronuntiat esse vaniloquos, dicens : Vana loquen- . 
tes, qui de veutre vociferantur ; ceu qui ex sua ipso» - 
rum voluntate loquuntur. Non enim talis aliumde 
edoctus effatur, sed conficto in suo corde menda- 
cio, spectatorum animum consiliumque cohjectans, 
ea que ad insipientes decipiendos: gibi profutura 
eunt, loquitur. E 

219. Aut forte de ventfe loquuntur ii, quorum 
deus venter est*! : qud ob voluptatem ex cibo ac 


petu ni&seenterttegünt omnia. Quamobrem non ab- 


errarit qui hariolos et ventriloquos eos esse dixerit, 
qui ob ventrem adimplendum simulant doctrinam, 
pietatisque formam ac speciem sibi affingunt; qui 
quod non ex animo proferant sermones, vana 1o- 
quuntur. [Idque jure ac merito. Quisquis enim non 
facit, etiamsi doceat, omnem ibi adimit fldem, 
qua utilis esse possit. Illud autem : Nonne gens ad 
Deum suum exquirent ? hoc modo intelligi debet : 
gens quelibet de re quam vult edoceri, Deo suo 
questionem 844 proponit. Atque sententie dilu- 
cidande causa legendum est per interrogationem, 


πρὸς Θεὸν αὐτοῦ ἐξζητήσουσιν ; Ὥστε τοὺς (90) D Nonne gens ad Deum suum exquirent ? Quare qui a 


* [ Reg. xxvi, 19. 4 ibid. 413, 38 Philipp. τι, 49, 


tant :magines. At uterque Combef. et, alii quatuor 
In88., περιιστώντων, undelibet ejusmodi visis quasi 
cingunt el circu . 

(85) Editi et mss. nonnulli, παρ᾽ ἡμῖν. Alii qui- 
dam, παρ᾽ ἡμῶν. Mox editi et aliqui mss.. τὴν ix 
τοῦ, At in aliis quibusdam legitur, τὴν τοῦ. 

(860) Veteres aliquot libr, μετασχηματίζοντες. 
Aliquanto post editi et duo mas,, ἐπὶ του Σαούλ. Alii 
quatuor, ἐπὶ τῷ. 

tl Sio mss. nonnulli. Editi, ᾿Επεὶ οὖν πρός, 

(88) Antiqui sex libri, ἐξ οὐρανῶν. Editi, ἐξ οὐ- 
ρανοῦ. 


(89) Uterque Colb. et Reg. secundus, πρὸς τὴν 
ἀσάφειαν, ad amovendam verbi obscuritutem. 

(o) Editi et mss. nostri, Ὥστε tác quod cum 
corruptum esse videret Combefisiug, τούς pro τάς 
legi debere affirmavit. Sed non animadvertit vir 
doctissimus, se suam correctionem imperfectam 
reliquisse. Etenim si quis τούς legerit, necesse est 
ut statim legat, non προσάγουσι, quemadmodum et 
in editis et iu veteribus libris scriptum reperitur, 
Sed προσάγειν. Nam accusandi casus, τούς, neces- 
sario postulat, ut postea infinitivus subsequatur. 
Bupplevimus igitur quod emendandum reliquerat 


499 


runt, questiones etiam persolvendas congruenter 
diis convenienterque proponunt. Etsi enim deos 
mortuos constituunt, tamen eos interrogant de vi- 
ventibus. Mortuos autem appellat, aut inanimata 
idola, puta lapides, ligna, 88 et aurum : aut mor- 
tuos vocat eos, qui per aposiasiam vitsin veram ami- 
gere. Aut forte etiam eorum qui ventriloqui dicun- 
tur ars omnis versatur circa sepulcra, et inde in- 
cantamentorum suorum vim ac facultatem mutua- 
tur. Deinde Scriptura idololatrarum insipientiam 
egre ferens, ait : Quid exquirent de vivis mortuos? 
Cur tu qui &nimatus es, adoras lapidem ? cur tu 
qui ratione preditus es, surduin interrogas? Pro 
filio vivente opem ab eo imploras, qui vitam non 
habet, qui vita caret, qui neo respirare potest. Ta- 
metsi adieris oraculum, tametsi excogites lustra- 
tiones, abiisti ad mortuos, qui vel ipsi vitam ami- 
sere, et tibi οἵ» contumaciam mortem sunt illaturi. 

220. Legem dedil in auxilium, ut dicant : Non sicut 
verbum hoc, de quo non est munera dare de eo. 
Ne multum sis sollicitus de futuro : sed de pre- 
sentibus ad tuum commodum statue, et his utere. 
Quid enim percepturus es emolumenti ex habita 
prenotione? Utique si quid futurum est boni, 
etiamsi non prenoveris; eveniet : sin autem quid 
molesti, quid tibi prodest merore ac tristitia in 
àntecessum confici? Legem accepisti in auxilium. 
Maghaa quidem inerat tibi opportunitas vel ab ipsa 
natura ad bonum : sed id perficiens Deus, tibi in- 
guper legis quoque concessit adminiculum. Vis de 
rebus futuris certug esse? Ea que lege jubentur, 
exsequere, bonorumque: possessionem exspectato. 
Honora patrem iuum el malrem, ut bene. tibi sit, et 


eris longgvus super lerram, quam Dominus Deus 


tuus dat tibi 9. Concupiscis bona? Qus prescripta 
sunt observa. Vatem de tua sanitate ne percon- 
teris : sed sustine medicum, qui ad sanitatem re- 
cuperandam remedia quorum tu ipse dominus es 
et arbiter, prescribat. Eoquid discere potoris ab 
alio? Fatidious nullus oonfert immortalitatem : 
nullus deducit ad coelum. Securum te judici nemo 
sistit, nisi lex et ejus accurata observatio : qua 
impleta, plus equo futurum ne cures, sed presto- 
lare remunerationem. Legem igitur dedit in. auxí- 
lium, ul dicant : Non sicut verbum hoc, de quo non 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


nostro cultu alieni sunt, iis quos deos esse posue- À 


500 


ἕξως τῆς χαθ᾽ ἡμᾶς θεραπείας, ἀκολούθως τοῖς θεοῖς, 
οὕς ὑπέθεντο εἶναι θεοὺς, καὶ τὰς ἐπεοωτήσεις προσ- 
ἀγειν. Νεκροὺς γὰρ θεοὺς ὑποθέμενοι, αὐτοὺς ἔπερω- 
τῶσι περὶ τῶν ζώντων. Νεχροὺς δὲ λέγει, ἦτοι τὰ 
ἄψυχα εἴδωλα, λίθους καὶ ξύλα xal χαλχὸν καὶ χρυ- 
σόν" ἣ νεχροὺς λέγει τοὺς τὴν ζωὴν τὴν ἀληθινὴν 
διὰ τῆς ἀποστασίας ἀποδεθληκότας. Ἢ τάχα καὶ πᾶ- 
σα τῶν ἐγγαστριμύθων λεγομένων ἣ πραγματεία 
περὶ τὰ μνήματα στρέφεται, κἀχεῖθεν ἔχει τῆς μαγ- 
γανείας τὴν δύναμιν. Εἴτα δυσανασχετῶν ἐπὶ τῇ ἀνοίᾳ 
τῶν εἴδωλολατρούντων ὁ λόγος φησί’ Τί ἐκζητήσου- 
σι περὶ τῶν ζώντων τοὺς νεχρούς ; Τί προσχυνεῖς 
τὸν λίθον, ᾿ὁ ἔμψυχος ; τί ἐρωτᾷς τὸν κωφὸν, 6 λογι- 
xÓc ; Ὑπὲρ τοῦ παιδὸς ἱχετεύεις τοῦ ζῶντος τὸν (01) 
ζωὴν οὐκ ἔχοντα, τὸν ζωῆς ἐστερημένον, τὸν ἄπνουν. 
Κἂν εἰς μαντεῖον ἀπέλθῃς, κἂν χαθαρμοὺς περινοῇς, 
πρὸς νεχροὺς ἀπῆλθες, χαὶ αὐτοὺς τὴν ζωὴν ἀπολω- 
Àsxótac, καὶ σοὶ μέλλοντας διὰ τῆς παραχοῆς τὴν νέ- 
χρωσιν ἐμποιεῖν. 

220. Νύμον δέδωχεν (92) εἰς βοήθειαν, ἵνα st- 
πωσιν' Οὐχ ὡς τὸ ῥῆμα τοῦτο, περὶ οὗ οὐχ ἔστι 
δῶρα δοῦναι περὶ αὐτοῦ, Μὴ πολυπραγμόνει τὸ 
μέλλον, ἀλλὰ τὰ παρόντα πρὸς τὸ χρήσιμον διατίθε- 
go. Tl γὰρ ὄφελος ἐκ τοῦ mpoAaósiv σε τὴν γνῶσιν ; 
Εἰ μὲν ἀγαθὸν ἔσται (03) τὸ ἐσόμενον, ἤξει, κἂν μὴ 
προγνῷς" εἰ δὲ λυπηρὸν, τί σοι τὸ χέρδος προσδαπα- 
νᾶσθαι τῇ λύπῃ; Νόμον ἔλαδες εἰς βοήθειαν. Μεγάλη 
μὲν ἦν cot xal ἡ ἐκ φύσεως ἐνυπάρχουσα πρὸς τὸ 
xaÀóv ἐπιτηδειότης" ἁλλὰ τοῦτο τελειῶν ὁ Θεὸς καὶ 
τὴν ἐκ τοῦ νόμου σοι χειραγωγίαν προσέθηκε, Βούλει 
περὶ τῶν μελλόντων πεπεῖσθαι : Ποίει τὰ διατεταγμέ- 
να χατὰ τὸν νόμον, xzl ἀνάμενε τῶν ἀγαθῶν τὴν 
ἀπόλαυσιν. Τίμα τὸν πατέρα σου x«l τὴν μητέρα, 
ἵνα εὖ σοι γένηται, xal ἔσῃ μαχροχρόνιος ἐπὶ 
τῆς γῆς, ἧς Κύριος ὁ Θεός σου δίδωσί σοι. 'Emni- 
θυμεῖς τῶν ἀγαθῶν ; Ποίει τὰ διατεταγμένα. Μὴ ἐρώ- 
τα τὸν μάντιν περὶ τῆς ὑγείας, ἀλλ΄ ἀνάσχου τοῦ la- 
τροῦ ὑποτιθεμένου τὰ πρὸς ὁγείαν, ὧν αὐτὸς εἶ κύ- 
ριος. Τί παρ᾽ ἑτέρου διδάσχῇῃ ; Οὐδεὶς μάντις ἀθανα-- 
σίαν χαρίζετσι" οὐδεὶς ἀνάγει πρὸς οὐρανόν’ οὐδείς 
σε τῷ χριτῇ ἐν παῤῥησίᾳ παρίστησιν (94), ἀλλ᾽ ὁ νό- 
μος χαὶ ἣ τούτου ἀχριδὴς τήρησις" ὅν τηρῶν, μὴ 
πολυπραγμόνει τὸ μέλλον, ἀλλ᾽ ἀνάμενε τὴν ἀντίδο- 
σιν. Νόμον οὖν ἔδωκεν εἰς βοήθειαν, ἵνα εἴπωσιν" 
Οὐχ ὡς τὸ ῥῆμα τοῦτο περὶ οὗ οὐχ ἔστι δῶρα δοῦ- 
ναι περὶ αὐτοῦ. Οὗτος δὲ ὁ νόμος οὐχ ἔστιν ὡς τὸ 


est munera dare de eo. Hec autem lex non se habet ἢ ῥῆμα τοῦτο τοῦ ἐγγαστριμύθου. Οὐ γὰρ πρὸς ἀπάτην 


sicut hoc ventriloqui verbum. Non enim ad fucum 
faciendum excogitata est, uti illa ejus verba : sed 
veritatis est magistra. Atque illi quidem vaticinan- 
tur ob argentum. Hoc $45 namque ridiculum est, 
quod qui dioipiuntur, pecuniam etiam pro mendaoii 


8 Exod. xx, 12. 


Combefisius. Librariorum autem an ipsius aucto- 
ris menda hec sint, alii judicabunt. 

(91) Editi, τήν. At mss., τόν, bene. Aliquanto post 
ms8. omnes, καθαρμούς. Edili, xz0a 13,4056, 

(92) Antiqui sex libri, δέδωχεν. Editi, ἔδωκεν. 


ἐπινενόηται ὥσπερ ἐχεῖνα, ἀλλὰ ἀληθείας ἐστὶ 5:52- 
σκαλος. Κἀχεῖνοι μὲν ἐπ᾽ ἀργυρίῳ μαντεύονται. Τοῦ- 
τὸ γάρ ἐστι τὸ χαταγέλαστον, ὅτι χαὶ ἀργύριον αὐὖ- 
τοῖς τελοῦσι μισθὸν τοῦ ψεύδους οἱ ἀπατώμενοι. Τοῦτο 
δὲ τὸ ῥῆμα, τουτέστι, τοῦ νόμου, οὐκ ἔστι τοιοῦτον, 


(93) Veteres aliquot libri, ἐστι. Mox regii pri- 
mus, tertius et quartus, χέρδος προδαπανᾶσθαι, 
recte. Alii mss. cum editis, προσδαπανᾶσθαι. 

(94) Ita mss. nostri. Editl, παραστήσει. 


501 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. VIII. 


502 


ὥστε δῶρα δοῦναι περὶ αὐτοῦ, Οὐδεὶς γὰρ τὴν χάριν A mercede eis solvant. Hoc autem verbum, legis sci- 


τοῦ Θεοῦ ἀποδίδοται. Δωρεὰν, φησὶν, ἐλάύετε, δω- 
ρῥεὰν δότε. Ὁρᾷς πῶς ἠγανάχτησε Πέτρος ἐπὶ τῷ 
Σίμωνι, ἀργύριον ὑπὲρ τῆς τοῦ Ἠνεύματος χάριτος 
προσχομίσαντι; Τὸ γὰρ ἀργύριόν σου, φησὶ, σὺν 
σοὶ εἴη εἷς ἀπώλειαν, ὅτι ἐνόμισας τὴν δωρεὰν 
τοῦ Θεοῦ διὰ χρημάτων χτᾶσθαι. Οὐχ ἔστιν οὖν ὁ 
τοῦ Εὐαγγελίου λόγος ὡς τὰ πωλούμενα ῥήματα παρὰ 
τῶν ἐγγαστριμύθων. Τί γὰρ ἄν τις δοίη (95) ἀξιον 
αὐτῶν ἀντάλλαγμα ; "Axous τοῦ Δαῤὶδ ἀποροῦντος, 
καὶ λέγοντος" Τί ἀνταποδώσω τῷ Κυρίῳ περὶ πάν- 
t«v ὧν ἀνταπέδωχέ μοι; Οὐχ ἔστιν οὖν δῶρα δοῦ- 
ναι περὶ τούτου ἀντάξια τῆς ἀπ' αὐτοῦ χάριτος. Ἕν 
δῶρον ἄξιον, ἡ φυλακὴ τοῦ δωρηθέντος (00). Ὁ δούς 
σοι τὸν θησαυρὸν οὐχὶ τιμὴν ἀπαιτεῖ τοῦ δοθέντος, 


ἀλλὰ φυλακὴν ἀξίαν τοῦ δεδομένου. 


221. Καὶ ἥξει ἐφ’ ὑμᾶς σχληρὰ λιμὸς, φησί " 
καὶ ἔσται, ὡς ἂν πεινάσητε, λυπηθήσεσθε, xal 
καχῶς ἐρεῖτε τὸν ἄρχοντα xal τὰ πάτρια. 'O πάν- 
τα πρὸς σωτηρίαν οἰκονομῶν Κύριος ἐπάγει ποτὲ καὶ 
λιμὸν ἐπὶ συμφέροντι τῶν παιδαγωγουμένων. ᾿Εχά- 
χωσα γάρ σε, φησὶ, καὶ ἐλιμαγχόνησα, ἵνα εὖ os (97) 
ποιήσω. Σχληρὰν τοίνυν λιμὸν λέγει τὴν ἀπαραμύθη- 
τον, τὴν ἀνεπινόητον (98). Εἰσὶ γὰρ λιμῶν διαφοραί. Αἱ 
μάν siot κατὰ ἐπίλειψιν σίτου μόνον γινόμεναι" αἱ δὲ 
καὶ κατὰ τὴν τῶν λοιπῶν ἀπορίαν τῶν ἐσθίεσθαι δυνα- 
μένων. Αὕτη γάρ (99) ἐστιν ἡ σχληρά λιμὸς, ἣν ἐπ- 
άγειν ὁ λόγος ἐπαγγέλλεται, ὥστε διὰ τῆς ἐνδείας λύ- 
πὴν ἐμποιῆσαι, σωτηρίαν ἀμεταμέλητον ἐνεργά- 
σασθαι δυναμένην. Ὅταν δὲ λυπηθῶσι χατὰ θεὸν, 
τότε xaxüq ἐροῦσι τὸν ἄρχοντα καὶ τὰ πάτρια. Τίς 
ἐστιν ὁ ἄρχων, ὁ παρὰ τῶν καλῶς λυπουμένων χαχη- 
γορούμενος ; "H δηλονότι ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου, 
ὃν χαχῶς ἐροῦσιν ἐκ (1) μετανοίας, ὅταν εἷς συν- 
αἰσθησιν τῆς. ἀπ’ αὐτοῦ βλάδης ἔλθωσι. Κακηγο- 
ροῦσι δὲ καὶ τὰ πάτρια. Πάτρια δὲ τῶν ἐν ἁμαρτίαις 
ζώντων αἱ τοῦ βίου πραγματεῖαι, αἷς οἱ φιλόδοξοι 
πάντες ἐμπλέχονται. ΠΙάτριά ἐστι τῷ ἁμαρτωλῷ τὰ 
ἔργα τῆς capxóc, μοιχεία, πορνεία, ἀκαθαρσίᾳ, ἀσέλ- 
γεια, εἰδωλολατρεία, πάθος, ἐπιθυμία κακή. ΠΠἀτριά 
ἐστι δόλος xal ψεῦδος, ἐπιδουλαὶ καὶ ἑᾳδιουργίαι, καὶ 
ὑποχρίσεις. Ὁ τοίνυν ἀνανήψας, otov ἀπό τινος μέ- 
θης, τῶ) τοῦ vócpou πραγμάτων, χκαχῶς μὲν ἐρεῖ 
τὸν ἄρχοντα αὐτοῦ (2), τὸν χαθηγησάμενον αὐτῷ πρὸς 
τὰ τῆς ἀπωλείας ἔργα. Κακῶς δὲ ἐρεῖ καὶ τὰ πά- 


τρια, οἷς συζῶν, τὸν δεδομένον ἡμῖν παρὰ τοῦ Θεοῦ. 


νόμον εἷς βοήθειαν οὐχ ἐδέχετο. Οὐ δύνασαι ὑπὸ τὸν 
* Matth. x, 8. 


foo) Colb. primus, δῴη. 

90) Editi, τοῦ δοθέντος. Αἱ sex mss., τοῦ δωρη- 
θέντος. 

(97) Veteres quinque libri, σε. Editi et Reg. ter- 
tius, σοι. 

(98) Editi et nostri sex mas., τὴν ἀνεπινόητον, Sed 
Combefisius, homo ad emendanda ea, quse emen. 
datione non indigent, paratissimus, ait malle se, 
τὴν ἀνήχεστον" hoo est, at ipse interpretatur, famem 
gravissimam, maximam, insanabilem. Nos, quibus 


*! Act. vit, 20. ** Psal. cxv, 12. 


licet, tale non est, ut munera dentur pro eo. Nam 
qui Dei gratiam vendat, nemo est. Gratis accepi- 
stis, inquit, gratis date 9. Vides quomodo Petrus 
Simoni pro comparando &piritus sancti dono pe- 
cuniam offerenti succensuerit? Pecunia enim (ua, 
inquit, tecum sit in. perditionem, quoniam existima- 
sti donum Dei pecuniis parari?!. Itaque Evangelii 
Sermo non est sicut verba a ventriloquis vendita. 
Quam enim possit quis rependere remunerationem 
Evangelii verbis dignam? Davidem audi animi 
pendentem, ac dicentem : Quid retribuam Domino 
pro omnibus qua retribuit mihi? Non est igitur 
munera, dare de eo, que ejus dono possint con- 
ferri. Unum munus dignum fuerit, si id quod dat 
custodiatur. Qui tibi hune thesaurum ooncesait, 
dati pretium haud exigit, sed custodiam re data 
dignam. 

221. Et veniet, inquit, super vos dira fames ; et 
eril, ut esurieritis, contristabimini, οἱ maledicetis 
principi et. patriis legibus. Qui omnia ad salutem 
ordinat Dominus, nonnunquam famem etiam ad 
utilitatem eorum qui castigantur induoit. Afflixí 
enim te, inquit 33, οἱ fame vexavi, ut bene tibi fa- 
cerem. Eam igitur famem dicit diram, que neo le- 
vari, nec concipi potest. Sunt enim diverse famis 
species. Alie quidem contingunt sola frumenti ino» 
pja: alie verooriunturex penuria reliquarum rerum, 
48 edi possunt. Hec autem fames quam inductum 
iri enuntiat Scriptura, dira est; sic ut por ánediam in- 
feratur moror,qui salutem haud piinitendam queat 
operari. Sed cum ea que seogndum Deum est tri- 
stitia ** fuerint affecti, tuno" maledicent principi et 
patriis ipstitutis. Quig iste est princeps, in quem 
maledicta coggerunt qui bene contristantur? Prin- 
ceps utique mundi hujus *5, cui sunt per poniten- 
tiam maledicturi tum, cum illati ab eo damni fient 
conscii. Quin el patriis institutis maledicunt. Patria 
&utem instituta eorum, qui in peccatis vivunt, sunt 
vite negotia, quibus glorie amatores omnes impli- 
cantur. Opera carnis sunt peccatori patria instituta, 
puta adulterium, fornicatio, immunditia, lascivia, 
simulacrorum cultus, mollities, concupiscentia ma- 
la. Patria inslituta sunt dolus, mendacium, insidiae, 
astutie, hypocrisis. Itaque qui se ex mundi hujus 
negotiis tanquam ex quadam ebrietate ad bonam 


D frugem recepit, mundi principi qui sibi ad patranda 


perditionis opera prefuerat, maledicit. Sed et male- 
dicet patriis institutis, secundum que cum viveret, 


*3 Deut. viri, 3. ** II Cor. vir, 10. 9 Joan. xvi, 11. 


persuasum sit famem ἀνεπινόητον, que soilicet 
tanta est, ut vix excogitari possit (eam enim vim 
habet vox ἀνεπινόητον), nihil aliud esse, nisi famem 
gravissimam, maximam, insanabilem, nihil mutan- 
dum censuimus. 

99) Editi, δέ. At sex mss., ydp. 

1) Editi, υἱ ἐκ. Deest o: in nostris sex mss. 

2) Veteres quatuor libri, αὐτοῦ. Editi, &av- 
τοῦ. 


503 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


$04 


legem nobis & Deo in auxilium traditam non susci- Α ἀληθινὸν γενέσθαι βασιλέα, ἐὰς μὴ κακῶς εἴπῃς τὸν 


piebat. Non potes Regi $446 vero subesse, nisi 
maledixeris huic principi. Eam ob causum te edo- 
cuit Ecclesia dicere : Renuntio tibi, Sutana. Hoc est 
maledictum, quod in principem conjicitur. Quod- 
nam autem maledictum est, quod adhibetur adver- 
sus patrios mores? Illud, Renuntio et operibus tuis. 
Hi patrii ritug, diaboli opera. Beatus qui rite huic 
maledixerit principi. Jam eniin ad eum qui verus 
est, accedit, et illuminatur. Beatus qui improbave- 
rit patrios mores antiquos : obtinebit enim patriam 
Jerusalem colestem 86, que mater est eorum, qui 
beato Paulo sunt similes. Patria instituta sunt etiam 
pravi mores a parentibus ad nos transmissi. Reli- 
quitne tibi pater opes per avaritiam partas? Redde 
has itijuriarn patienti; ne eas tibi ceu proprias vin- 
dices : est nimirum peccati hereditas. Dereliquit 
tibi servum pater, injuste ab ipso in servitutem 


B 


ἄρχοντα. Διὰ τοῦτο ἐδίδαεέ σε d ᾿Εχκλησία λέγειν " 
᾿Αποτάσσομαί σοι, Σατανᾶ. Αὕτη τοῦ ἄρχοντος 1 
καχηγορία, Τίς δὲ ἢ τῶν πατρίων ; ᾿Λποτάσσο- 
μαι (3) καὶ τοῖς ἔργοις σου. Ταῦτα τὰ πάτρια, ἔργα 
τοῦ διαδόλου. Μαχάριος ὁ γνησίως καχηγορήσας τὸν 
ἄρχοντα. Προσέρχεται γὰρ λοιπὸν πρὸς τὸν ἀληθινὸν, 
καὶ φωτίζεται. Μαχάριος ὃ μεμψάμενος τοῖς πάλαι 
πατρίοις" εὑρήσει γὰρ (A) πατρίδα τὴν ἄνω 'Ispou- 
σαλὴμ,, ftc ἐστὲ μήτηρ τῶν ὁμοίων τῷ μακαρίῳ 
ΙΙαύλῳ. Πάτριά ἐστι καὶ τὰ ἐκ πατέρων ἡμῖν πονηρὰ 
ἔϑη παραδιδόμενα. 'Ex πλεονεξίας σοι κατέλιπεν 6 
πατὴρ χτήματα; ᾿Απόδος τῷ ἠδιχημένῳ : μὴ ὡς 
ἰδίων (5) ἀντιποιοῦ: ἁμαρτίας ἐστὶ κληρονομία. ᾿Αδί- 
κως καταδουλωσάμενος ὁ πατὴρ ἀφῆκέ σοι δοῦλον ; 
Δὸς αὐτῷ σὺ τὴν ἐλευθερίαν, κἀκείνῳ (6) κουφοτέ- 
pav ποιήσεις τὴν βάσανον, καὶ σεαυτῷ τὴν ἀληθινὴν 
ἐλευθερίαν παρασχευάσεις. Εἶτα τί φησι ; 


redactum ? Τὰ eum libertate dona, et patris cruciatum reddes leviorem, et tibi ipse libertatem veram 


conciliabis. 8ub hec quid dicit? 

992. Et respicient ín calum sursum, et in terram 
deorsum inspicient : et ecce egestas angusta, et tene- 
brze, ila ut non videant; et non deficiet qui in angu- 
stía est usque ad tempus. Af(irmat fore, ut ii qui pre 
angustia adduoti fuerint ad penitentiam agendam, 
sursum respiciant in celum. Qui prius demittebant 
in terram oculos, nec divinarum contemplationum 
gublimitatem intelligere poterant, hi ἃ rerum ter- 
renarum affeotione et studio quasi a vinculo quo- 
dam soluti, oculorum suorum liberos obtutus figunt 
in eclum, invisibilium ac intelligibilium naturam 
contemplantes, et looum quo reponi oporteat the- 
sauru8, considerantes. Dein Aspícient in terram de- 
orsum. Qui erant elati prius, ac de se magnifice 
gentiebant, nature suem vilitatem. ex. ej. quam cum 
terra habent cognatione agnoscent. Mirare autem 
quam apposite hisce verbis usa sit Scriptura: quan- 
doquidem dictionem utrique rei convenientem ex- 
ecgitavit. Coelum enim et terra nobis proponuntur 
contemplanda. Dicit quidem de ccelo, Respicient in 
calum sursum; de terra autem Aspicienl in terram 
deorsum. Deinde pre admiratione tantarum rerum 
cognitarum inopes sunt consilii, adducenturque ad 
angustias, et mente oboecabuniur; cum stupor qui 
ex rebue intellectis orietur, ingentem illam in ipsis 


222. Kal ἀνχύλέψονται εἷς τὸν οὐρανὸν ἄνω, 
καὶ εἰς τὴν γῆν κάτω ἐμὄλέψονται - καὶ ἰδοὺ 
ἀπορία στενὴ, καὶ σχότος, ὥστε μὴ βλέπειν ^ καὶ 
οὐκ ἀπορηθήσεται (7) ὁ ἐν στενοχωρίᾳ ὧν ἕως 
καιροῦ. Περὶ τούτων φησὶ, τῶν διὰ τὴν στενοχωρίαν 
εἰς μετάνοιαν ἐναχθέντων (8), ὅτι ἀναδλέψονται εἰς 
τὸν οὐρανὸν ἄνω. Οἱ πρότερον συγκύπτοντες, καὶ οὐ 
δυνάμενοι τὰ ὑψηλὰ κατανοεῖν τῶν θείων θεωρημά- 
των, οὗτοι, ὥσπερ ἀπὸ δεσμοῦ τινος, τῆς πρὸς τὰ 
γήινα συμπαθείας λυθέντες, ἐλεύθερον ἑαυτῶν τὸ 
ὄμμα πρὸς οὐρανὸν περιάξουσι. θεωροῦντες τὴν τῶν 
ἀοράτων καὶ νοητῶν φύσιν, χαὶ κατανοοῦντες τὸν το- 
vov ὅπου δεήσει τὸν θησαυρὸν ἀποτίθεσθαι. Εἶτα 
Ἐμόλέψονται εἰς τὴν γῆν κάτω. Τὸ εὐτελὶς τῆς 
αὐτῶν φύσεως ἐννοήσουσιν ἐκ τῆς πρὸς τὴν γῆν συγ- 
γενείας οἱ τέως ἐπηρμένοι καὶ μέγα φρονοῦντες ἐφ᾽ 
ἑαυτοῖς. θαύμασον δὲ πῶς παρατετηρημέόνως ταῖς λέ- 
ξεσιν ἐχρήσατο ἡ Γραφὴ, ἁρμόζουσαν ἔχατέρῳ πρά- 
γματι ἐπινοήσασα τὴν ἐκφώνησιν. Οὐρανὸς γὰρ πρό- 
κειται εἰς θεωρίαν, καὶ γῆ. Περὶ μὲν οὖν τοῦ οὐρανοῦ 
λέγει" ᾿Αναδλέψονται εἷς τὸν οὐρανὸν ἄνω * περὶ 
δὲ τῆς ncc ᾿Εμόλέψονιαι (9) εἰς τὴν γῆν vdto. 
Εἶτα ἐπὶ τῷ θαύματι τῆς τῶν τηλικούτων κατανοή- 
σεως ἀποροῦνται, καὶ στενοχωρηθήσονται, χαὶ σχο- 
τωθήσονται τὴν διάνοιαν, τῆς ἐπὶ τοῖς καταληφθεῖσιν 


perturbationem excitabit. Cum enim, inquit, con- [) ἐχπλήξεως τὴν μεγάλην αὐτοῖς ταύτην ταραχὴν ἐμ- 


summavertt homo,Uunc íncipit : el cum quieverit,tunc 
animi pendebit", Nemo novit quotet quanta ignoret, 
nisi scientie hujus habuerit gustum. Sed tamen be- 


** Gal. iv, 20. ἢ Eccli. xviri, 6. 


(3) Editl, ᾿Αποτάσσομαί σοι. Vocula cov in mss. 
non invenitur. Mox editi, xà ἔργα. Sed in nostris 
sex mss. non legitur articulus. 

(4) Editi, γὰρ 


ἑαυτῷ. Illud, ἑαυτῷ, a nostris sex 
mss. abest. 


tatim editi, πατέρων ἡμῶν. At sex 


ms8., ἡμῖν. 
(5) Editi, ἰδίᾳ, Veteres quinque libri, ἰδίων. 
6) Reg. quartus, κἀκείνου, 
m) Antiqui tres libri, καὶ οὐχ ἀποστερηθήσεται, 


ποιούσης. Ὅταν γὰρ συντελέσῃ, φησὶν, ἄνθρω- 
πος, τότε ἄρχεται᾽ xal Üuav παύσηται, τότε ἀπο- 
ρηθήσεται. Οὐδεὶς οἵδεν πόσα (10) οὐχ οἶδεν, ἐὰν μὴ 


el πον privabitur. 

(8) Editi et duo mss., ἀναχθέντων. Alii quatuor 
mss., ἐναχθέντων, 

(9) Editi, Ka! ἐμδλέψονται. Vocula Kal in mss. 
non invenitur. Statim, ubi in editis legitur &mo- 
οὔντας, in nostris codicibus scriptum reperitur 
ποροῦντᾶι, 

(10) Codex unus cum editig, ὁπόσα. Alii quinque, 
mssg., πόσα. 


505 


COMMENT. IN 1SATAM PROPHETAM. CAP. IX. 


506 


γεῦμα λάδῃ τῆς γνώσεως. Ηλὴν ὁ ἀγαθὸς Δεσπότης A nignue Dominus istis prestantiora pollicetur. Non 


ἐπαγγέλλεται αὐτοῖς τὰ χρηστότερα. Οὐχ ἀπορηθή- 
σεται γὰρ, φησὶν, ὁ ἐν στενοχωρίᾳ ὧν ἕως καιροῦ. 
Οὐκ εἰς τὸ παντελὲς αὕτη ἡ ἄγνοια καθέξει τὸ γένος 
τῶν ἀνθρώπων ἀλλ᾽ ὁ νῦν αὐτὶς ἐχζητῶν τὴν ἀλή- 
θειαν (14), καὶ ὠδίνων αὐτῆς τὴν εὕρεσιν, ὄψεταί ποτε 
πρόσωπον (12) πρὸς πρόσωπον, χαὶ ἀπολήψεται τὸ 
τῆς γνώσεως τέλειον, ἐπειδὰν ἐνστῇ ὁ καιρὸς τῆς τῶν 
ὅλων ἀποχαταστάσεως. Τοῦτο γὰρ ἐστι τὸ, Ἕως xat- 
ροῦ. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 8'. 


enim, inquit, deficiet. qui in angustia est usque ad 
tempus. Ignorantia isthec non perpetuo detinebit 
hominum genus ; sed qui nunc cognitionis perquirit 
veritatem, eamque comparare laborat, is tunc vi- 
debit facie ad faciem **; ao scientie consequetur 
perfectionem, cum advenerit tempus, quo instau- 
randa sunt universa. Hoc enim sibi vult dictio illa, 
Usque ad tempus. 


$43 CAPUT IX. 


223. Τοῦτο πρῶτον πίε' ταχὺ ποίει (43), χώρα — 223. Vens. 1-7. Hoc primum bibe : cito fac, regio 


Ζαθουλὼν, ἣ γῆ Νεφθαλεὶμ, καὶ οἱ λοιποὶ, ol τὴν 
παραλίαν, xal πέραν τοῦ Ιορδάνου, Γαλιλαία 
τῶν ἐθνῶν. Ὁ λαὸς (4A( ὁ πορευόμενος ἐν σχότει, 
ἴδετε φῶς μέγα * οἱ κατοιχοῦντες ἐν γώρᾳ xai 
σχιᾷ θανάτου, φῶς λάμψει ἐφ᾽ ὑμᾶς. Τὸ πλεῖστον 
τοῦ λαοῦ, ὃ κατήγαγες ἐν εὐφροσύνῃ σου, καὶ 
εὐφρανθήσονται ἐνώπιόν σου ὡς οἱ εὐφραινόμενοι 
ἐν ἀμήτῳ, xal ὃν τρόπον οἱ διαιρούμενοι σκῦλα 
ὅτι ἀφήρηται ὁ ζυγὸς ὁ ἐπ᾽ αὐτῶν κείμενος, καὶ 
à ῥάδδος ἡ ἐπὶ τοῦ τραχήλου αὐτῶν. Τὴν γὰρ 
ῥάθδδον τῶν ἀπαιτούντων διεσχέδασεν, ὡς τῇ 
ἡμέρᾳ τῇ ἐπὶ Μαδιάμ. "Ott πᾶσαν στολὴν ἐπι- 
συνηγμένην δόλῳ, καὶ ἱμάτιον μετὰ καταλλαγῆς 
ἀποτίσουσι. xai θελήσουσιν, εἰ ἐγένοντο πυρί- 
καυστοι. Ὅτι παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ 
ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἣ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὥμου αὐτοῦ, καὶ 
καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ͵, Μεγάλης βουλῆς ἄγ- 
γέλος. "Ato γὰρ εἰρήνην ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας, εἰ- 
ρήνην καὶ ὁγείαν αὐτῷ, Μεγάλη ἡ ἀρχὴ αὐτοῦ. 
χαὶ τῆς εἰρήνης αὐτοῦ οὐχ ἔστιν ὅριον. "Exi τὸν 
θρόνον Δαδὶδ, καὶ ἐπὶ τὴν βασιλείαν αὐτοῦ, χατ- 
ορθῶσαι αὐτὴν, καὶ ἀντέχεσθαι (15) ἐγ, κρίματι, 
καὶ ἐν δικαιοσύνῃ ἀπὸ τοῦ «οὖν; μαὶ εἰς τὸν αἰῶνα. 
Ὁ ζῆλος Κυρίου Σωδαὼθ ποιήσει ταῦτα. Εὐαγ- 
γελίζεσθαι μέλλων τὰ (16) τῆς τοῦ Κυρίου ἐνανθρω- 
πήσεως ὁ λόγος, ὥσπερ τινὰ πρότασιν ὀρέγων πνευ- 
ματικῆς εὐφροσύνης, οὕτω δεξιοῦται τὸν εὐαγγελι- 
Cópsvov: Τοῦτο πρῶτον πίε. Ὁ πίνων πρῶτον (17) 
εἰς ἑαυτὸν καταδέχεται τὸ ποτὸν, μετ’ ἐπιθυμίας 


αὐτὸ προσιέμενος. Τότε γὰρ μάλιστα καὶ ἡ ἀπ᾽ αὐ- D 


9 ] Cor. xri, 12. 


(11) Editi et msas.magno inter se consensu,aóczc 
ἐχζητῶν τὴν ἀλήθειαν. Sed vox αὐτῆς ita displicuit 
Combefisio, ut dicat : Meo pericvlo emenda, αὐτὴν 
τὴν ἀλήθειαν. Ego autem, quod bona ipsius venia 
dictum sit, vulgatam lectionem tolerari posse ar- 
bitror, si modo ex precedentibus vox γνώσεως sup- 
pleatur. Qui nunc inquirit ejusmodi cognitionis ve-^ 
ruatem. 

(12) Editi et Reg. primus, ποτε πρόσωπον, xal. 
Alii quinque mss. uti in contextu. 

(13) Vetustior Combeflsiicodex et alii quatuor, a- 
yo ποίει, cito [ac ; et ita quoque legitur apud. LXX 
et apud Eusebium. Alter Combeteii liber, ταχὺ 
πίε, cito bibe : quam lectionem Basilio tribuit No- 
bilius. Neutram ejus esse qui dixerit, sanius, ut 
mihi quidem videtur, judicabit. Statim Reg. ter- 
tius, παραλίαν οἰκοῦντες καί, Sed vox οἰκοῦντες non 


Zabulon ,terra Nephthatim,et ceteri qui maritima, et 
trans Jordanem, Galilea gentium. Populus qui am- 
bulabas in tenebris, videle lucem magnam, qui habi- 
tatis in regione et umbra mortis, lumen illucescet 
super vos. Plurima pars populi, quam  deduzisli in 
letitia tua : et letabuntur coram le, sicut qui letan- 
tur in messe, et sicut hi qui dividunt. spolia : quia 
ablatum est jugum ipsis imposilum,et virga, qug erat 
super collum eorum. Virgam enim ezactorum dissi- 
pavit, sicut in die que super Madian. Quia omnem 
stolum collectam dolo, et vestimenium cum commu- 
tatione restiluenl : el cupient, si fiant, esse igne com- 
busti. Quia parvulus natus est nobis, ilius σὲ datus 
esl nobis,cujus principatus super humerum ejus. Bf 
vocalur nomen ejus, Magni consilii angelus. Addu- 
cam enim pacem super principes, paccm et sanitatem 
ipsi. Magnus principatus illius, et. paots ejus mon est 
finis. Super thronum David, et supe? regnum ejus, ut 
moderetur illud, et patrucinetür in judicio, δὲ in ju- 
&lilia jam nunc, et. in aPculum. Zelus Domini Sa- 
baoth faciet haec. Sertptura jamjam ea quee ad Do- 


. míni inearmationem spectant, annuntiatura, quasi 


quoddam spiritualis letitie specimen prebens,eum 
quisit Evangelio imbuendus,alloquitur comiter hoc 
modo : Hoc primum bibe. Qui primum bibit, potum 
avide sumptum in seipsorecipit. Tuncenim maxime 
effundere se solet ejus suavitas, eum neo nausea, 
nec vomitu laborans,imolevamen potus et solatium 
pre nimia siccitate appetens, hausti liquoris hu- 
more 8e perfundit. Ob id etiamnum qui tanquam 


legitur neque in editis, neque in aliis quinque mss., 
neque apud LXX, neque apud Eusebium. . 

(14) Editi et Reg. primus. ἐθνῶν xai λαός. Alii 
quinque τη88., ἐθνῶν ὁ λαός. ] 

15) Reg. tertius, xai ἀντιλαδέσθαι αὐτῆς. 

16) Editi, τὰ περί. Deest περί in nostris sex co- 
dicibus. Vox πρότασις, que mox sequitur, cum 
sumi soleat pro aliqua propositione ; hio tamen si- 
gnifloare videtur preludium quoddam, seu antici- 
patum quemdam gaudii spiritualis gustum.Tilman- 
nus sic verterat : Quasi propositionem quamdam 
lxtitiae spiritualis obtendens : quee interpretatio cum 
non probaretur. Combetisio, ita ipse interpretatus 
est : Quasi adventilium quiddam spiritualis lelitte 
porrigens. Alii mellora. — u 

(47) Vocem πρῶτον ex tribus mss. addidimus. 


501 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


populo sitienti gratiam exspectatam annuntiat,ait: Α τοῦ χάρις ἀναδίδοσθαι πέφυχεν, ὅταν μὴ ναυτιῶν, 


Hoc primum bibe.Excipein animo letitiam :reconde 
in eo salutis dogina. Alio inferius ne putaveris, nec 
quidquam aliud eo praestantius esse existimes. Est 
ante omnia : nec quidquam abs te excogitari po- 
. test,quod sit Conditore tuo prius, aut quod natura 
git primogenito omnis creature 39 excellentius.Pri- 
mum bibe. Disce in principio fuisse Verbum!. Ante 
principium, uihii ; nihil prius eo qui erat in prin- 
cipio. Ne prius evum bibas, non intervallum, non 
locum Filii substantia destitutum,non tempus,non 
temporis aliquod momentum,oon quidquam futile 
et vanum, quod animus imaginari valeat. Hoc pri- 
mum bibe, cito fac. Non ignave, non segniter, non 
negligenter, non languide opus aggredere, sed vi- 
riliter et studiose. Cujusmodi erat Paulus, qui si- 
mul ut bibit fidem, sine ulla temporis mora ad 
predicationem accessit : quippe qui carni non ac- 
quiesceret, aut sanguini * ; sed tanquam cursor 
quidam, ubi primum audivit cursus signum, festi- 
nabat ad finem, juxta prefixum scopum ad pre- 
mium superne vocationis contendens *. 


B 


μηδὲ ἀποδλύζων, ἀλλά δι’ ὁπερθολὴν ξηρότητος ἔφιε- 
μενος τῆς ἐκ τοῦ ποτοῦ παραμυθίας, xai ταῖς νοτίσι 
τοῦ ποθέντος (48) ἑαυτὸν διυγραίνει. Διὰ τοῦτο καὶ 
νῦν ὁ εὐαγγελιζόμενος ὡς δεδιψηκότι λαῷ τὴν προσ- 
δοχωμένην χάριν, φησί Τοῦτο πρῶτον πίε. Ὑπό- 
δεξαι τῇ ψυχῇ τὴν εὐφροσύνην" ἔνθο"» τὸ δόγμα τῆς 
σωτηρίας. Μὴ δεύτερον ἄλλου ἡγήσῃ, μτδὲ προτι- 
μότερόν τι τούτου νομίσῃς ἕτερον. Πρὸ πάντων ἐστίν - 
οὔτε σοί τι πρότερον νοηθῆναι δύναται τοῦ χτίσαν- 
τός σε’ οὔτε τῇ φύσει τιμιώτερόν τι, τοῦ πρωτοτό- 
xou πάσης χτίσεως. Πρῶτον πίε, Μάθε ὅτι ἐν ἀρχῇ 
ἦν ὁ Λόγος. Οὐδὲν προ ἀρχῆς" οὐδὲν πρὸ τοῦ ἐν ἀρχῇ. 
Μὴ αἰῶνα προπίῃς" μὴ διάστημα" μὴ τόπον ἕρημον 
τῆς Υἱοῦ ὑπάρξεως ^ μὴ χρόνον" μὴ χαιρόν᾿ μηδὲν 
τῶν κατὰ φαντασίαν ματαίων, δυναμένων τῇ ψυχῇ 
ἐγγίνεσθαι. Τοῦτο πρῶτον πίε" ταχὺ ποίει. Μὴ 
χαύνως, μηδὲ καταδεδλαχευμένως, μηδὲ ἀσπούδως, 
μηδὲ ἐχλύτως ἐπὶ τὴν τοῦ ἔργου παραδοχὴν, 
ἀλλὰ συντόνως xai κατεσπευσμένως (19). Οἷος ἦν 
Παῦλος" ὁμοῦ τε ἔπινε τὴν πίστιν, καὶ οὐδένα και- 


ρὸν ἀνεδάλλετο πρὸς τὸ χήρυγμα' Uc γε οὐδὲ προσ- 


ἀνέθετο σαρκὶ καὶ αἵματι, ἀλλ᾽ εὐθὺς, ὥσπερ τις δρομεὺς, ὁμοῦ τε ἔλαδε τὸ τοῦ δρόμου σύνθημα, καὶ πρὸς τὸ 
τέλος ἐπείγετο, κατὰ σχοπὸν διώχων εἰς τὸ βραδεῖον τῆς ἄνω κλήσεως. 


224. Regio Zabulon. Ad hos ipsos propheta con- 
fert sermonem, apud quos moratus est Dominus, 
qui prius in ignorantise tenebris ambulantes, ex- 
oriente lumine vero,Quod illuminat omnem hominem 
venientem in hunc mundum *, viderunt lucem ma- 
gnam.Nemo autem suspicetur Matthei et prophetae 
verba esse inter se pngnantia,etsi 116 quidem dixe- 


224. Χώρα Ζαδουλών. Πρὸς τοὺς αὐτοὺς ἀποτεί- 
νεται ὁ προφήτης, πρὸς οὖς ἐπεχωρίαζεν ὁ Κύριος, 
οἵτινες πρύτερον ἐν τῷ σχότει τῆς ἀγνοίας πορευό- 
μενοι, ἐν τῇ ἀνατολῇ τοῦ φωτὸς τοῦ ἀληθινοῦ, Ὃ 
φωτίζει πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον, 
εἶδον (20) φῶς μέγα. Καὶ μηδεὶς οἰέσθω διαφωνίαν 
ἔχειν πρὸς τὸ προφητικὸν ῥητὸν τὰ παρὰ τοῦ Ματ- 


rit. Populus quí sedebat in tenebris * ; Isaiam vero (αι θαίου" εἶπερ ὁ μὲν εἶπεν. Ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν 


constet dixisse : Qui ambulabat in lenebris. Nam in 
tenebris ambulare idem vasiet atque in tenebris se- 
dere, cum uterque a proposito flne similiter aber- 


ret, tum qui non movetur, tum qui temere obam- ' 


bulat errabundus. Qui enim sine scopo incedit, ad 
nullum certum locum vadit; qui vero in otio deti- 
netur, nequaquam finem assequitur.Hic igitur po- 
pulus, qui gentium ignorantia obcacabatur, vidit 
lucem, non talem, qualis ab igne, aut a stellis, aut 
&luna,auta sole, aut a fulgetris oriri solet ; sed 
vidit lucem magnam,que intellectu sensuque pre- 
ditis affulget, que οἱ cum Patre est, et homines 
illustrat,et angelos efficit splendidos,et sufficitom- 
nibus,imo latius adhuc extendit suos fulgores. Sed 
in qua regione populus gentium habitabat ? In re- 


 Gxótev ὁ δὲ Ἡσαΐας φαίνεται εἰρηχώς, Ὁ πορευό- 
μένος ἐν σχότει. “Ἴσον γὰρ δύναται xal τὸ ἐν σχότει 
πορεύεσθαι, καὶ τὸ καθέζεσθαι" διότι τοῦ ἀποχειμέ- 
νου τέλους ὁμοίως ἀμφότεροι ἀπολείπονται" ὁ μὲν 
μὴ κινούμενος, ὁ δὲ εἰχῆ πεθιερχόμενος. Καὶ γὰρ ὁ 
ἄνευ σχοποὸ βαδίζων, οὐδαμοῦ προχωρεῖ, xxl ὁ ἐν 
ἀργίᾳ πεπεδημένος (24) οὐκ ἐφικνεῖται τοῦ τέλους. 
Οὗτος τοίνυν ὁ λαὸς, ὁ ἐν τῇ ἐθνικῇ ἀγνοίᾳ ἐσχοτω- 
μένος, εἶδε φῶς, οὐχ οἷον τὸ ἀπὸ πυρὸς, οὐδὲ οἷον τὸ 
ἀπὸ ἀστέρων ἢ σελήνης, οὐδὲ οἷον τὸ ἡλιαχὸν ἢ 
ἀστραπαΐῖον, ἀλλὰ φῶς μέγα" ὃ καὶ νοητοῖς ἐπιλάμ- 
πει Xa! αἰσθητοῖς, ὃ καὶ Πατρὶ σύνεστι, xai ἀνθρώ- 
ποὺς φωτίζει, καὶ ἀγγέλους φαιδρύνει, καὶ πᾶσιν 
ἐπαρχεῖ, καὶ ἔτι ἑαυτοῦ τὰς αὐγὰς ἔχει ὑπερτεινο- 
μένας πρὸς (22) τὸ πλεῖον. 'O δὲ λαὸς ὁ τῶν ἐθνῶν 


gione tenebris mortis cooperta. Nam eis impendit D ᾧχει ἐν χώρᾳ ποδαπῇ ; Σχιαζομένῃ ὑπὸ τοῦ θανάτου. 


veluti nubes densa per idoloiatriam, donec venit 
lumen, quod, intercisa et excussa caligine, ipsis 
splendorem ostendit veritatis. Subinde ad ipsam 


Olovsi γὰρ νεφέκη βαθεῖα ἐπέχειτο (23) αὐτοῖς, διὰ 
τῆς εἰδωλολαταείας, ἕως ἐλθὸν τὸ φῶς διέκοψε μὲν 
τὴν ἀχλὺν, ἐφήπλωσε δὲ αὐτοῖς τῆς ἀληθείας τὸ φέγ- 


*? Col. 1, 15. ! Joan. 1, 1. * Gal. 1, 416. * Philipp. ri, 14. * Joan. r, 9. * Matth. rv, 16. 


(18) Antiqui tres libri cum editis, τοῦ δοθέντος, 
humore pati poculi. Alii tres mss., τοῦ ποθέντος. 

AO Uterque Colb., κατεσπουδασμένως. 

(20) Sic mss. nonnulli. Editi vero et Reg. primus, 
£10€. 


(21) Editi et Reg. primus, πεπαιδευμένος, Hino 


vetus interpres, Qui etiamnum  tnerti otio edoctus 
est vivere. Alii quinque ms8., πεπεδημένος, otto de- 
tentus, optime. 

ἘΞ Antiqui tres libri, ὑπερτεινόμενος ὑπέρ. 

23) Reg. quartus, ἀπέκειτο. 


509 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. IX. 


510 


γος. Εἴτα πρὸς αὐτὸ τὸ τοῦ Κυρίου πρόσωπον μετα- A Domini personam transit oratio. Quid enuntiat? 


θαίνει ὁ λόγος. Τί λέγων ; Τὸ πλεῖστον τοῦ λαοῦ, ὃ 
κατήγαγες (24) ἐν εὐφροσύνῃ σου. Οὐ γὰρ καν- 
τες ἐδέξαντο τὸν λόγον, ἀλλ᾽ οἱ πλεῖστοι ἠχολούθησαν 
τῷ καλοῦντι εἰς εὐφροσύνην αἰώνιον, οἵτινες καὶ 
εὐφρανθήσονται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ὡς οἱ εὐφραι- 
νόμενοι ἐν ἀμήτῳ. Ὅ γὰρ σπείρει ἕκαστος, τοῦ- 
τὸ xal θερίσει. Ἐν οὖν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἀνταπο- 
δόσεως οἱ τὸν λόγον δεξάμενοι, xai χασποφορήσαν- 
τες (25) κατὰ ἀναλογίαν τῶν ἐνταῦθα αὐτοῖς προχα- 
ταδεθλημένων, κομιζόμενοι παρὰ τοῦ δικαίου χριτοῦ 
τὰς ἀντιμισθίας, εὐφρανθήσονται, Ὡς οἱ εὐφραινό- 
μενοι ἐν ἀμήτῳ, καὶ ὃν τρόπον οἱ διαιρούμενοι 
σχῦλα Οἱ μὲν εὐφραινόμενοι ἐν ἀμήτῳ, ἐκ τῶν ἰδίων 
πόνων τὰς ἀρχὰς τῆς εὐφροσύνης ἔχουσιν" ol b ἀπὸ 
σχύλων πλουτοῦντες, ἀθρόαν ὑποδέχονται τοῦ πλού- 
του τὴν ἀφορμὴν. Διὰ τοῦτο ἀμφότερα εἶπεν, καὶ τὰ 
ἐξ ἀντιδόσεως ἀγαθὰ, καὶ τὰ ἐκ χάρετος ὑπὸ τοῦ με- 
γαλοδώρου δίδοσθαι μέλλοντα. ᾿Αφήρηται γὰρ ὁ ζυγὸς 
6 ἐπὶ τῶν ἐθνῶν κείμενος, ἀπεαείσαντο τὸν βαρὺν 
ζυγὸν τοῦ τῇ δουλείᾳ τῆς ἁμαρτίας αὐτοὺς ὑποζεύ- 
ξαντος, xai ῥάδδῳ τὸν τράχηλον αὐτῶν καταχάμπτον- 
τος, ἵνα τὸ ἀποστολικὸν κήρυγμα τῆς ψυχῆς xataóa- 
λόντες, μὴ (26) ὑποκύψωσι τῇ δουλείᾳ τῆς ἁμαρτίας. 

225. Τὴν γὰρ ῥάδδον τῶν ἀπαιτούντων διεσχέ- 
δασεν, ὡς τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐπὶ Μαδιάμ. Δεινὸς ἀπαι- 
τητὴς ἐφέστηχε τῇ ἀνθρωπίνῃ ζωῇ, ῥαθδίζων, καὶ 
ἀπαιτῶν τὰ ἐαυτοῦ θελήματα, ὁ κοινὸς ἡμῶν ἐχθρός. 
Βούλει μαθεῖν τῆς ῥάδδου ταύτης τὰς πληγάς ; "Axout 
τοῦ λέγοντος: Προσιύζεσαν xal ἐσάπησαν οἱ μώ- 
λωπές μου’ Δυσώδεις μώλωπας ἐμποιεῖ τῷ πληγέντι 
ἡ πονηρὰ ῥάδδος. Ἐννόησόν μοί τινα συνεχόμενον ἐν 
ἐπιθυμίαις ποιχίλαις, καὶ σφοδρῶς ἐγκείμενον τῇ 
ἀπολαύσει τῶν ἡδονῶν, πῶς ῥαδδιζομένῳ ἔοιχε, καὶ 
ἀπαγομένῳ πρὸς τὴν ἁμαρτίαν. Οὐχ ἀνίησιν ἡ ἐπι- 
θυμία κέντρα καὶ ὀδύνας ἐμποιοῦσα τῷ ἀκολάστῳ, 
ἕως ἂν τὸν ἐκ τῆς ἁμαρτίας μώλωπα τῇ ψυχῇ ἐμ- 
xovg, δυσωδίαν ἐναφιέντα ἐν τῇ τῶν αἰσχρῶν ἀνα- 
᾿μνήσει, Ταύτην τοίνυν τὴν ῥάδδον διασχεδάσει, ὡς 
διεσκέδασε τὴν ἀρχὴν xal τὴν δυναστείαν τῶν Ma- 
διηναίων (27): ὧν οἶμαι τῆς ἱστορίας μέμνησθε, Tj τῆς 
χατὰ τοὺς ᾿Αριθμοὺς, ἢ τῆς ἐν τοῖς Κριταῖς. 'Ev 
μὲν γὰρ τοῖς ᾿Αριθμοῖς φησι Ἠαρετάξαντο ἐπὶ 
Μαδιὰμ, καθὰ ἐνετείλατο Κύριος τῷ Μωσεῖ, καὶ 
ἀπέχτειναν πᾶν ἀρσενιχὸν, καὶ τοὺς βασιλεῖς 
Μαδιὰμ ἀπέχτειναν ἅμα τοῖς τραυματίαις αὐτῶν. 


Β 


Plurima pars populi, quam deduzisti in laititia tua. 
Non enim omnes exceperunt verbum, sed plurimi 
vocantem ad eternam letitiam secuti sunt, qui et 
|gtabuntur in conspectu Dei. Sicut qui ἰδρίαπί ín 
messe. Quod enim seminat unusquisque, hoo et 
metet δ. Itaquein die remunerationis,qui ad miserint 
verbum, atque pro ratione eorum qua: prius in hac 
vita sibi fuerant concredita, fructus ediderint, ἃ 
justo judice mercedem meritis haud imparem con- 
secuti, iidem letabuntur, Sicut qui lxtantur ín 
messe, el sicut ii qui. dividunt spolia, Qui quidem 
oblectantur in messe, ex suis ipsorum laboribus 
gaudii initium capiunt ; qui vero spoliis ditescunt, 
repentinam opum acquirendarum occasionem nan- 
ciscuntur. Quapropter bona utraque memoravit, 
tum quas remunerationis nomine, tum que gratisa 
munificentissimo largitoredandaerunt. Ablatum est 
enim jugum gentibus impositum. Excussere grave 
jugum ejus, qui ipsos subjecerat peccati servituti, 
eorumque collum virga incurvabat, ut apostolicam 
predicationem in anima fundantes, se jam peccati 
gervituti non submitterent. 


225. Virgam enim ezactorum dissipavit, sicut in 
die quz super Madian. Imminet mortalium vite 
exactor gravis, feriens virga, exigens a nobis, $49 
ut suam ipsius voluntatem exsequamur, communis 
ille inimicus noster. Vis nosse hujusce virge pla- 
gas ? Audi eum, qui dicit: Pulruerunt δέ corrupt 
sunt cicatrices mez?. Mala illa virga graveolentes 
vibices ei qui caesus est, inurit. Finge tibi animo 
quempiam variis cupiditatibus obnoxium, ac fruen- 
dis voluptatibus vajde deditum: quodam modo 
consimilis videbitur ei, qui percussus virga est, 
atque ad peccatum adductus. Non desinit libido sti- 
mulos admovere impudico, eumque dolore afficere ; 
doneo peccati vibicem qua per turpium recorda- 
tionem tetrum ac foedum odorem exhalat, animo 
impresserit. Dissipabit igitur hanc virgam, perinde 
ut principatum et imperiuz Madianitarum dissipa- 
vit : quorum, puto, bistorias meministis ; sive eam, 
qua in Nuineris, sive eam qua in libro Judioum 
legitur. Ait quidem in Numeris: [Instructa acie 
pugnarunt adversus Madian, sicut. pracepit. Domi- 
nus Moysi, el occiderunt omne masculinum, et reges 


Ἔν δὲ τοῖς Κριταῖς "- 'O Γεδεὼν ἀπέστρεψεν εἷς ἢ Madian ?nteremerunt una cum vulneratis eorum ὃ. 


τὴν παρεμδολὴν ᾿Ισραὴλ, xal εἶπεν * ᾿Ανάστη- 
τε (28), ὅτι παρέδωχε Κύριος ἐν χερσὶν ἡμῶν τὴν 
παρεμδολὴν Μαδιάμ. Τί δὲ ἐστι τὸ. Ηᾶσαν στολὴν 
συνηγμένην δύλῳ, καὶ (29) ἱμάτιον μετὰ καταλ- 
* Gal. vi, 8. 1 Pgal. xxxvii, 6. 
tei Codex idem κατῆγες. 
25) Antiqui duo libri, ροῦντες. 
(26) Vocula μή doest. quidem et in editis et in 
nostris codicibus: sed eam ex Eusebio, unde frag- 


mentum illud sumptum est, addendam esse cengui- 
mus. Lege Preefationem. 


(Z7) Editi et Reg. primus, τῶν Μαδηνιαίων. Alli 


! Num. xxxi, 7, 8. 


In libro autem Judicum : Gedeon reversus est in ca- 
stra ]srael, δὲ dixit : Surgite, quia tradidit. Domi- 
nus in manus nostras castra Madian ?. Quid autem 
est, restituere, Omnem stolam collectam dolo, et. ve- 


* Jud. vii, 45. 


quatuor mss., τῶν Μαδιηναίων. 

(28) Editi et recentior Combefisii codex, ávacti- 
θητι, male. Alter Combefisii codex, ἀνάστητε, recle. 
Mox editi et quinque mss., àv χερσὶν ὑμῶν. At in 
Reg OTHO et apud LXX legitur, ἡμῶν. 

(29) Uterque Colb. et Reg. secundus, xal πᾶν. 


δι 


APPENDIX OPEHUM S. BASILII MAGNI. 


stimentum cum. commulatione ? Hoc dici arbitror, À λαγῆς ἀποτίσειν ; Οἶμαι λέγεσθαι, ὅτι οἱ τὸν Bxpbv 


quod iiqui grave peocati jugumimponentes,virgaque 
conterentes ad peccutum adigunt, stolam dolo col- 
lectam et vestimentum cum commutatione sint re- 
stituturi. Qui homines spoliarint, eosque dolose 
suis denudarint vestimentis, ea cum commutatione 
restituent. Cum enim communis illeinimicus nos in 
suam redegerit potestatem, vestimenta quamdam 
deformitati nostree venustatem afferentia a nobis au- 
fert. Christianorum autem indumentum, quod pec- 
cati nostri turpitudinem contegit, fides est Christi. 
Quicunque enim tn Christo baptizati estis, Christum 
induistis 1*.1lle enim inimicus nosterante fidem quee 
in Christumest,humanam denudabat turpitudinem, 
ut qui cogitationes nostras quibus nostra vita orna- 


ἐπιτιθέντες τῆς ἁμαρτίας ζυγὸν, xal ῥάδδῳ auvcpl- 
ὄοντες, συναναγχάζουσι πρὸς ἁμαρτίαν" οὗτοι τὴν 
μετὰ δόλου ἐπισυνηγμένην στολὴν χαὶ τὸ ἱμάτιον 
μετὰ καταλλαγῆς ἀποτίσουσιν. Ot λωποδυτήσαντος 
τοὺς ἀνθρώπους, καὶ δόλῳ αὐτοὺς γυμνοὺς τῶν σχε- 
πασμάτων ἀποδείξαντες, μετὰ καταλλαγῆς ἀπὸτι 
σουσιν. Ὅταν γὰρ λάδῃ ἡμᾶς ὑπὸ τὴν ἑαυτοῦ ἐξου- 
σίαν ὁ κοινὸς ἐχθρὸς, ἀφαιρεῖ ἡμῶν τὰ ἱμάτια, τὰ 
τοῖς ἀσχήμοσεν ἡ λῶν εὐσχημοσύνην περιτιθέντα (30). 
Ἱμάτιον δὲ Χριστιανῶν, σχέπον τὸ ἄσχημον ἡμῶν 
τῆς ἁμαρτίας, ἣ εἰς Χριστὸν πίστις. Ὅσοι γὰρ εἰς 
Χριστὸν ἐδαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε. ὯἯΙν 
δὲ xal πρὸ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως γυμνῶν τὴν ἀν- 
θρωπείαν ἀςχημοσύνην 6 ἐχθρὸς ἡμῶν, τὰς ἐννοίας 


batur, auferret, atque nuditatem nostram proderet. B ἡμῶν, etc ἢ ζωὴ ἡμῶν κχκατεχοσμεῖτο, περιαιρῶν, xal 


Quoniam igitur dolose fraudulenterque exspoliavit, 
idcirco omnem stolam collectam dolo, et omne ve- 
stimentum cum commutatione restituet. Non enim 
solum ea que nobis fuere adempta, recipimus ; sed 
etiam accedente Christi agnitione evadimus me- 
liores. Induit enim me, inquit, vestimenlo salutari, el 
tunica lzlitiz !!. Omnem igitur stolam collectam 
dolo, hoc est, clanculum demptam, cum commuta- 
tione restituent. Et cuptent, si fiant, esse igne com- 
busti : quia parvulus natus est nobis. Malignee pote- 
states post Domini adventum clamabant : Quid nobis 
el tibi, Fili Dei ? Venisti huc ante. tempus torquere 
πος 18, Tunc malent igne fuisse combusti, quam 
condemnari Christi in carne presentia. 


τὴν γύμνωσιν ἡ μῶν δημοσιεύων. 'Ensi(31)o9v δολεραῖς 
ἐπινοίαις ἀπημφίασε, πᾶσαν στολὴν ἐπισυνηγμένην 
δόλῳ, καὶ πᾶν ἱμάτιον μετὰ καταλλαγῆς ἀποτίσει. 
Οὐ γὰρ μόνον ἀπολαμθάνομεν, ἃ ἀφῃρήμεθα, ἀλλὰ 
καὶ τῇ προσθήχῃ τῆς εἷς Χριστὸν ἐπιγνώσεως βελ- 
τκιούμεθα. ᾿Βνέδυσε γὰρ με (32), φησὶν, ἱμάτιον 
σωτηρίου, xal χιτῶνα εὐφροσύνης. Πᾶσαν οὖν 
στολὴν ἐπισυνηγμένην δόλῳ, τουτέστι, λαθραίως ὗφαι- 
ρεθεῖσαν, μετὰ καταλλαγῆς ἀποτίσουσι. Καὶ θεγή- 
σουσιν, εἰ ἐγένοντο (33) πυρίκαυστοι, ὅτι παι- 
δίον ἐγεννήθη ἡμῖν. ΑἹ πονηραὶ δυνάμεις μετὰ τὴν 
τοῦ Κυρίου ἐπιδημίαν ἔχραζον: Τί ἡμῖν καὶ σοὶ, 
Υἱὲ τοῦ Θεοῦ ; Ἦλθες ὧδε πρὸ καιροῦ βασανί - 
σαι ἡμᾶς ; Τότε αἱροῦνται γενέσθαι πυρίχαυστοι 


μᾶλλον, ἣ ὑπὸ τῆς ἐν σαρκὶ Χριστοῦ ἐπιφανείας καταχρίνεσθαι. 
226. Quia parvulus μαίι5 est nobis, filius el datus ( 226. Ὅτι παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ 


est nobis, cujus principatus factus es super humerum 
ejus. ΕΓ vocatur nomen ejus,; 89 Magni consilii 
angelus. Quot jam didicimus Domini fiomina stpe- 
rius audivimus. Ecce Virgo in utero concipiet, et pa- 
riel filium : el vocabunt nomen ejus Emmanuel !*. 
Hic vocatur nomen ejus, Magni consilii angelus. Hic 
ipse est, qui magnum consilium a seculis abscon- 
ditum, generationibus aliis haud declaratum pate- 
fecit !*. Hio annuntiavit et detexit in gentibus suas 
ipsius impervestigabiles divitias, ut fierent gentes 
coheredes et concorporales !5,videlicethujusipsius, 
cujus imperium est super humerum ejus ; hoc est, 
regnum et potestas in cruce. In crucem enim exal- 
tatus, omnes ad seipsum traxit !*. Adducam enim pa- 
cem super principes, pacem et sanilalem ipsi. Ma- 
gnus principatus ejus, et pacis illius non est finis. 
Bino palam est hec in Patris persona fuisse dicta. 


10 Gel. rm, 27. 


!! [sa. .xr, 10. 
15 Joan. xir, 32. 


(30) Editi, παρατιθέντα. Αἱ sex mss., περιτι- 
θέντα, optime. 

(31) Veteres quinque libri, 'Exel. Editi vero et 
Reg. primus, ᾿Ἐπί. 

(32) Sic mss. omnes. Typographi σε pro με in- 
caute ediderant. 

(33) Bdili, ἐγενήθησαν. At mss. sex, ἐγένοντο. 

(34) Sic Reg. tertius, Vox γνωρίσας in editis et 


3 Matth. vir, 29. 


ἐδόθη ἡμῖν, oo ἡ ἀρχὴ ἐγενήθη ἐπὶ τοῦ ὥμου 
αὐτοῦ. Καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ, Μεγάλης 
βουλῆς ἄγγελος. Πόσα ἤδη ὀνόματα ἐδιδάχθημεν 
τοῦ Κυρίου, ἀνῴτερον ἡἠχούομεν. 'Ibob ἡ Παρ - 
θένος ἐν γαστρὶ λήψεται, καὶ τέξεται νἱὸν, καὶ 
καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ. 'Evteoga 
χαλεῖται τὸ ὄνομα αὐτσῦ, Μεγάλης βουλῆς ἄγγελος. 
Οὗτος ὁ τὴν μεγάλην βουλὴν τὴν ἀποχεχρυμμένην 
ἀπὸ τῶν αἰώνων γνωρίσας (34), τὴν ἑτέραις γενεαῖς 
μὴ φανερωθεῖσαν. Οὗτος ὁ ἀναγγείλας xal φανερώ- 
σας τὸν ἀνεξιχνίαστον ἑαυτοῦ πλοῦτον ἐν τοῖς ἔθνεσιν, 
εἶναι τὰ ἔθνη συγχληρονόμα xal σύσσωμα᾽ αὐτοῦ 
γὰρ τούτου, οὗ ἡ ἀρχή ἐστιν ἐπὶ τοῦ (poo αὐτοῦ. 
τουτέστιν, 4j βασιλεία καὶ ἡ δύναμις ἐν τῷ σταυρῷ. 
Ἐπὶ τοῦ σταυροῦ γὰρ ὑψωθεὶς, πάντας εἵλκυσε πρὸς 
ἑαυτόν. "Ato γὰρ εἰρήνῃν ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας, 
εἰρήνην (35) xal ὑγείαν αὐτῷ, Μεγάλη d ἀρχὴ 
1* Col. 1, 26, 


18. 188. vir, 14, 18 Ephes. τη, 6. 


in aliis quinque mss. desideratur. Subinde duo 
mss8., Οὗτος ὁ ἐλος καὶ φανερώσας. Alii duo, 
Οὗτος ὁ ἀγγείλας. Editi denique cum aliis duobus, 
Οὗτος ὁ ἀναγγείλας. Ibidem tres mass., ἀνεξιχνία- 
στον αὐτοῦ. 

(35) Vox εἰρήνην addita est ex tribus oodici- 
us. 


513 


COMMENT. IN 1SAIAM PROPHETAM. CAP. IX. 


514 


αὐτοῦ, xai τῆς εἰρήνης αὐτοῦ οὐκ ἔστιν ὅριον. A Quoniam paoificavit ipse persanguinem orucis sue 


"Ex τούτου παρίσταται, ὅτι ἐκ τοῦ πατρικοῦ mpoc- 
ὥπου ἐστὶ τὰ λεγόμενα. Διὰ τὸ εἰρηνοποιῆσαι αὐτὸν 
διὰ τοῦ αἵματος τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ, εἴτε τὰ ἐπὶ τῆς 
γῆς εἴτε τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, εἴρηται τὸ, "AEo γὰρ 
εἰρήνην ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας, χαὶ ὑγείαν αὐτῷ. 
Οἴμαι τὸ τῆς ἀναστάσεως δείκνυσθαι διὰ τούτου μυ- 
στήριον. Ἐπειδὴ γὰρ ἐσταυρώθη ἐξ ἀσθενείας, 
ζῇ δὲ ἐκ δυνάμεως θεοῦ, διὰ τοῦτο ὑγεία ἄγεσθαι 
αὐτῷ λέγεται (36), ἐπὶ τὴν ἀσθένειαν τῆς σαρχὸς, ἦν 
ὁπὲρ ἡμῶν ἀνείληφε. Καὶ τῆς εἰρήνης αὐτοῦ οὐχ 
ἔστιν ὅριον, Εἰρήνην, φησὶ, δίδωμι ὑμῖν, οὐ καθὼς 
6 κόσμος δίδωσιν, ἐγὼ διδωμι ὑμῖν. Διὰ τοῦτο οὐκ 
ἔστιν ὄριον τῆς εἴρήνης αὐτοῦ" ἐπειδὴ (37) ὑπερχό- 
Ἔμιόν ἐστι τὸ δῶρον. El γὰρ ἐκ τοῦ κόσμου ἦν, συν- 
απηρτίσθη ἂν τῇ τοῦ κόσμου συστάσει. Νῦν δὲ ὁ δεξά- 


μένος αὐτοῦ τὴν εἰρήνην xai φυλάξας εἷς τὸν αἰῶνα D 


χρόνον τοῖς ix τῆς εἰρήνης χαλοῖς συμδιώσεται. Ἡ 
Σολομῶντος εἰρήνη γεγραμμένοις ἔτεσι περιωρίζετο᾽ 
ἡ δὲ παρὰ τοῦ Κυρίου εἰρήνη τῷ αἰῶνι παντὶ συμ- 
παρεχτείνεται, ἀπεριόριστος οὖσα xal ἀτερμάτι- 
στος (38). Πάντα γὰρ ὑποταγήσεται αὐτῷ, καὶ πάντα 
ἐπιγνώσεται τὴν αὐτοῦ δεσποτείαν" xai ἐπειδὰν 
γένηται ὁ Θεὸς τὰ πάντα ἐν πᾶσι, καθησυχασθέντων 
τῶν θορυδούντων ταὶς ἀποστασίαις, iv εἰρηνιχῷ 
συμφωνίᾳ τὸν Θεὸν ὁμνήσουσιν (39). Ἐπὶ τὸν θρόνον 
Δαδὶδ͵, xal ἐπὶ τὴν βασιλείαν αὐτοῦ, κατορθῶσαι 
αὐτήν. Διὰ τὸ εἰρῆσθαι, ὅτι Οὐχ ἐχλείψει ἄρχων 
ἐξ ᾿Ιούδα, καὶ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, 
ἕως ἂν ἔλθῃ τὰ ἀποχείμενα αὐτῷ͵, πάντες (40) 
σχεδὸν ὁμοφώνως, ix σπέρματος Δαδὶδ εἶναι τὸ κατὰ 
σάρχα τὸν 
θρόνον Δαὶδ, xal τὴν βασιλείαν 
ται, ὥστε κατορθῶσαι 


αὐτοῦ κχκαθήσε- 
αὐτὴν, xal ἀντέχεσθαι 


αὐτῆς ἐν χρίματι xal ἐν δικαιοσύνῃ. Τὰ κρίματά. 


cou, φησὶν, ἄδυσσος πολλή". καὶ, Ἡ δικαιοσύνη 
σου ὡς ὄρη Θεοῦ. Οὔτε οὖν τὰ κρίματα καταλνπτὰ, 
οὔτε d δικαιοσύνη κατ᾽ ἀξίαν τοῦ ὕψους θεωρητή. 
Καὶ ταῦτα ποιήσει ὁ ζῆλος Κυρίου Σαύῤαώθ. 


Κύριον, καταγγέλλουσιν. "Emi οὖν τὸν (Ἱ 


give qu& interra, sive quse in ccelis !?!, dictum est 
illud : Adducam enim pacem super principes, el sani - 
tatem ipsi. Arbitror resurrectionis mysterium his 
verbis ostendi.Nam quia crucifixus est ex infirmitate, 
vivit vero ex virtute Dei !*, idcirco ei adduci dicitur 
sanitas ad curandarm infirmitatem carnis,quam pro 
nobis assumpsit. Et pacis ejus non est. finis. Pacem 
inquit, do vobis, non quomodo mundus dal, ego do 
vobis !*. [deo pax illius non acoipit finem,quoniam 
donum quoddamest mundo sublimius.Etenim si eg- 
setex r.undo,non magis quam mundusipse duraret. 
Attamen qui nunc excepit illius pacem et servavit, 
is in sempiternum tempus vitam suam in bonis pa. 
cis traducet. Salomonis pax certis ac statutig annis 
circumscribebatur *? : que autem pax datur ἃ Do- 
mino, ad omne tempus se extendit, curn neo finem 
nec terminum admittat. Omnia enim ei subjicien- 
tur *!, agnoscentque ejus imperium omnia; et ubi 
fuerit Deus omnia in omnibus, iis qui per suam 
defectionem tumultus excitabant indicto silentio, 
Deum pacifico consensu landabunt. Super solium 
David et super regnum ejus, ut moderelur | illud, 
Quoniam dictum est: Non deficiet princeps ex Juda, 
et dux de femoribus ejus. donec veniant qua reposita 
sunt ei **, omnes unanimi fere consensu enuntiant.. 
Dominum secundum carnem ex semine David ογίς 
ri. Sedebit igitur Super thronum David, et. regnum 
ejus, ut moderetur illud, et patrocinetur ei ἅν. judicio 
et justitia.Judicia tua, inquit, abyssys/mmulta ** ; et, 
Justitia tua. sicut montes Dei **.Neque igitur judicia 
ejus comprehendi queunt,neque Justitia pro digni- 
tate sus celsitudinis potést ulla contemplatione at- 
tingi. Et hzc faciet.selus Domini Sabaoth. Quoniam 
gelo studioque nos ignorantia pereuntes prosecutus 
eet asgumet humanam dispensationem, uf nos re- 
gno suo asserat. Zelus igitur Domini Sabaoth, Dei 
exercituum, cui virtus omnis subjecta est,heo fa- 
ciet. 


Ζηλώσας ἡμᾶς τοὺς ἀπολλυμένοας τῇ ἀγνοίᾳ, δέξεται, ὁπὲρ τοῦ περιποιήσασθαι εἷς την ἑαυτου βασιλείαν, τὴν ἐν 
ἀνθρώποις (41) οἴχονομίαν. Ὁ οὖν ζῆλος Κυρίου Σαδαὼθ, τοῦ Θεοῦ τῶν στρατιῶν, i πᾶσα δύναμις ὑποτέταχται, 


οὗτος ταῦτα ποιήσει. 

227. Λόγον (42) ἀπέστειλε Κύριος ἐπὶ Ἰακὼδ, 
καὶ ἦλθεν ἐπὶ ᾿Ισραήλ. Καὶ γνώσονται πᾶς ὁ 
λαὸς τοῦ ᾿Εφραῖμ, καὶ οἱ καθήμενοι ἐν Σαμαρείᾳ, 
ἐφ᾽ ὕδρει καὶ ὑψηλῇ καρδίᾳ λέγοντες " Πλίνθοι 


πεπτώχασιν, ἀλλὰ δεῦτε, λαξεύσωμεν λίθους, 


221. VEns. 8-10. Verbum misit Dominus in Jacob,et 
venit ín Israel. Et cognoscet omnis populus Ephraim. 
et qui sedent in. Samaria in contumelia, et elato 
corde dicentes :  Lateres ceciderunt, sed venite, po- 
liamus lapides, et excidamus sycaminos, et cedros, 


xal κόψωμεν συχαμίνους xai κέδρους, xai olxo- Ὦ et :&dificemus nobis turrim. Bcriptura nomine Jacob 


δομήσωμεν ἑαυτοῖς πύργον. 'Ev τῷ προσηγορίᾳ 
τοῦ Ἰαχὼδ καὶ τοῦ Ἰσραὴλ δύο πραγμάτων ἔννοιαν 


1 Coloss. 1, 20. 1811 Cor. xiii, 4. 
33 Psal. xxxv, 7. ** ibid. 


(36) Sio uterque Combef. et alii quidam mss. At 
editi, αὐτοῦ λέγεσθαι. 

(37) Editi, ἐπειδὴ x«l. Vocula xal in nostris sex 
mss. deest. Mox quinque mss., τὸ δῶρον. Abest 
τό ab excusis. 

(38) Totum illud, ἀπεριόριστος οὖσα καὶ ἀτερμά- 
τιστος, typographis exciderat : sed huno looum ex 
nostris sex mss. restituimus. 


49 Joan ziv, 27. 


et [srael nobis duarum rerum intelligentiam sugge- 
rere videtur, primam imperfectorum institutionem, 


80 [I] Reg. 1v, 24. 3.1 Cor. xv, 28. 33 Gen. xrix, 10. 


39) Ita sex mss. Editi vero, ἀνυμνήσουσιν. 

40) Editi, πάντες γάρ. Deest γάρ in nostris sex 
codicibus. 

(41* Antiqui duo libri, τὴν ἐν οὐρανοῖς, haud re- 
cte. Neo ita multo post tres mss.,o0coc πάντα ποιή- 
ctt. Alii duo cum editis, ταῦτα ποιήσει. 


(42) Apud LXX legitur, non Λόγον, verbum ; sed, 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


5616 


extremam absolutamque virtutis perfectionem.Mo- À ὑποδάλλειν ἡμῖν ὁ λόγος ἔοιχε" τήν τε εἰσαγωγὴν 


dus enim quo nomen patriarche mutatum est,hunc 
nobis objicit sensum.Vocatus namque est Jacob in 
* suo ortu,quod fratris caleaneum apprehenderit **; 
post luctam vero, premii loco nomen aliud ei tan- 
quam victori imponitur. Von enim vocabitur ultra 
nomen (uum Jacob : sed. [srael. eril nomen tuum ?*. 
Missum est igitur verbum ad Jacob, et venit in 
Ierael.Enimvero Verbum se primum ad infirmiores 
pre misericordia demitlit: perspicaciores vero,uti- 
litatem ejus agnoscentes, veluti ipsum rapiunt ; ac 
eorum ad quos missum erat,socordiam autevertunt. 
Verbum igitur misit Dominus ad Jacob. Nosti Ver- 
bum,quod eratin principio,quod eratapud Deum !"? 
Heo misit Pater ad Jacob. Agnovit autem ipsuin 
verus [srael, nimirum anime perspicaciore intelli- 
gentia preedite. Et cognovit omnis populus Ephraim 
qui prius sedebant in Samaria, in contumelia et 
elato corde19. Wic est Ephraim, ἃ quo prodiit defe- 
ctor Jeroboam, qui, resectis abductisque secum de- 
cem tribubus, et aureis juvencis effictis, auctor fuit 
populo,ut a Dei cultu secederet, idolaque coleret 
Zgyptiorum **. Qui igitur sedebant in Samaria in 
contumelia et elato corde, hi veritate cognita exce- 
perunt verhum,quemadmodum et Acta narrantau- 
divisse apostolos quod Samaria verbum receperit 
Dei ?*. Subinde describit propheta quanta eorum 
esset contumelia atque superbia.Nam Davidis pur- 
tem aspernati,tanquam ejus regnum esset facile 
evertendum,lrridentes dicebant : Lateres ceciderunt, 
sed venite, poliamus lapiles. Lateres quidem nomi- 


τῶν ἀτελεστέρων, xal τὴν ἐπὶ τὸ ἀχρότατον τῆς 
ἀρετῆς τελείωσιν. Τοῦτον δὲ ἡμῖν ὑποδάλλει τὸν νοῦν 
6 τρόπος τῆς μετωνομασίας τοῦ πατριάρχου. 'Emi 
μὲν γὰρ τῇ γενέσει, διὰ τὸ ἐπειλῆφθαι τῆς πτέρνης 
τοῦ ἀδελφοῦ, ᾿Ιαχὼδ εἴρηται" μετὰ δὲ τὴν πάλην, 
ἀντὶ ἄθλου δίδοται (43) αὐτῷ ἣ προσηγορία ὡς νε- 
νιχηχότι. Οὐ γὰρ κληθήσεται ἔτι τὸ ὄνομά σου 
᾿Ιακὼό, ἀλλὰ Ἰσραὴλ ἔσται τὸ ὄνομά σου. 
᾿Απεστάλη τοίνυν Λόγος πρὸς Ἰαχὼδ, καὶ ἦλθεν ἐπὶ 
τὸν Ἱσραήλ. Διὰ μὲν γὰρ ἐλεημοσύνην τοῖς ἀσθε- 
νεστέροις πρώτοις συγκαταθαίνει ὃ Λόγος" οἱ δὲ 
διορατικώτεροι, αἰσθανόμενοι τῆς ἀπ’ αὐτοῦ ὠφελείας, 
οἰονεὶ διαρπάζουσιν αὐτὸν, τὴν πρὸς οὖς ἀπεστάλη 
νωθρότητα προλαμύάνοντες (44). Λόγον οὖν ἀπέστειλε 
Κύριος ἐπὶ ᾿Ισχώύ, Οἵδας τὸν Λόγον τὸς ἐν ἀρχῇ 
ὄντα, τὸν πρὸς τὸν Θεὸν ὄντα ; Τοῦτον ἀπέστειλεν ὁ 
Πατὴρ ἐπὶ Ἰακώδ. ᾿Εγνώρισε δὲ αὐτὸν ὁ ἀληθινὸς 
ἸΙσραὴλ, ai ψυχαὶ αἵ διοοατικώτεραι. Kal ἐπέγνω 
πᾶς ὃ λαὸς ᾿᾿φραϊμ, οἱ πρότερον καθήμενοι ἐν 
Σαμαρείᾳ, ἐφ᾽ ὕδρει καὶ ὑψηλῆ χαρδίᾳ. Οὗτός 
ἐστιν "Egoatg, ἐξ οὗ βλαστήσας ὃ ἀποστάτης "Ispo- 
δοὰμ, τὰς δέκα φυλὰς ἑαυτῷ συναπέσχισε, καὶ χρυ- 
σᾶς δαμάλεις ἀναπλάσας, ἀναχωρῆσαι τὸν λαὸν ἔπεισε 
τῆς λατρείας τοῦ Θεοῦ͵, xal λατρεύειν εἰδώλοις 
Αἰγυπτίων. Οἱ οὖν καθάμενοι ἐν Βαμαρείᾳ, ἐφ᾽ ὕόρει 
xxi ὑψηλῇ καρδίᾳ, οὗτοι τῆς ἀληθείας ἐν συναισθή- 
σει (45) γενόμενοι, ἐδέξαντο τὸν λόγον, καθὼς καὶ al 
Πράξεις διηγοῦνται, ὅτι ἤχουσαν οἱ ἀπόστολοι, ὅτι ἡ 
Σαμάρεια δέδεκται τὸν λόγον. Εἶτα διαγράφει αὐτῶν 
ὁ προφήτης τὴν ὕδριν καὶ τὴν ὑπερηφανίαν ὅση ἦν. 


nabant constructionem tegui filiorum 79886 ; suam C Καταφρονοῦντες γὰρ τῆς μερίδος τοῦ Δαδὶδ, ὡς 


vero potentiam suamque ad peragenda vite nego- 


tia concordiam,firmitatem lapidum inter 8e commi- 


sorum appellabant. 


εὐχαθχίρετον ἐχούσης τὴν βασιλείαν, ἔλεγον ἐπὶ 
χλεύη τὸ, Πλίνθοι πεπτώχασιν, ἀλλὰ δεῦτε, λαξεύ- 


᾿ σώῶμεν λίθους. Πλίνθους μὲν ὠνόμαζον τὴν οἰἶχοδο- 


μὴν τῆς βασιλείας τῶν υἱῶν ᾿Ιεσσαί: λίθων δὲ στεῤῥότητα συνηρμοσμένων ἀλλήλοις, τὴν ἑαυτῶν δύναμιν, καὶ 
τὴν πρὸς τὰ τοῦ βίου πράγματα σύμπνοιαν προσηγόρευον. 


298. Εἰ excidamus, inquit, sycaminos et cedros; 
et loco templi, quod Jude Salomon construxit ?!, 
&dificenus nobis turrim. Similia moliebantur atque 
iij, qui excelsa turri exstructa eoclum pervium et 
accessum sibi reddere conabantur. Dicebant illi : 
Venile, faciamus nobis laleres, et coquamus eos 
igni ??*. Et rursus: Venite, zdificemus nobis metipsis 
civitatem e turrim,cujusvertez erit usque ad celum?*, 
Sycaminus autem arbor est fructuum feracissima, 
quibus nulla inest qualitas, nisi quis diligenti sca- 
rificatione 857? succum quemdam, qui gustatui 


228. Kai xójoyutv, φησὶ, συχαμινους xai κέ- 
δρους, xai οἰχοδομησωμὲν ξαυτοῖς πύργον, ἀντὶ 
τοῦ vxo9, ὃν χατεσχεύασε τῷ ᾿Ιούδᾳ ὁ Σολομών. 
Ὄμοια διενοοῦντο τοῖς δι' ὑψηλῆς πύργου κατασχευῦς 
ἐπιχειροῦσιν ἑαυτοῖς βάσιμον ποιῆσχι τὸν οὐρανόν. 
Καὶ γὰρ ἐχεῖνοι ἔλεγον * Δεῦτε, πλινθεύσωμεν ἕαυ- 
τοῖς πλίνθους, xat ὀπτήσωμεν αὐτὰς πυρί" καὶ 
πάλιν " Δεῦτε, οἰχοδομήσωμεν ἑαυτοῖς πόλιν καὶ 
πόργον, οὗ dj χεφαλὴ ἔσται ἕως τοῦ οὐρανοῦ (46). 
'H δὲ συκάμινος δένδρον ἐστὶ πολυφορώτατον χαρ- 
πῶν οὐδεμίαν ποιότητα ἐχόντων, εἰ μὴ τις ἐξ ἐπι- 


6 Gen. xxv, ?5. 36 Gen. xxxit, 28. *' Joan. r, 1. 33 III Reg. χι, 26. 33 III Reg. xir, 20, 28. 9? Act. viri, 14. 


31 ['[ Reg. vi, seqq. * Gen. xi, 3. ** ibid. 4. 


θάνατον, mortem : quod non aliunde quam ex ser- 
monis ambiguitate evenisse auctor est Hierony- 
mus. 

(43) Antiqui sex libri, δίδοται. Editi, δέδοται. Mox 
editi, ὄνομά ρου, φησίν. Abest φησίν a nostris sex 
codicibus. 

(44) Antiquior Combefisii codex et alii quatuor, 
προλαμδάνοντες. bene. Alter Combefisii codex et 
editi, προσλαμδαάνοντες, male. Ejus loci sententiam, 


teste Combefisio, optime expressit Hilarius in 
Matth. cap. 1x, his verbis: Quod [sraeli parabatur, 
plebs gentium occupavit. 

(45) Ita nostri sex mss. Editi vero, ἐν αἴσθή- 


σει. 

(46) Uterque Colb. et Reg. secundus, ἔσται εἰς 
τὸν οὐρανόν, erit in celum. Aliquanto post recen- 
tior Combefisii codex, ποιότητα ἔχον. 


511 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. IX. 


μελείας ἀμύξας, ὁπόν τινα αὐτοῖς ἐπισπάσαιτο (47), A afferat suavitatem, ex eis eliciat. Unde arbitramur 


ἡδονὴν ἐμποιοῦντα τῇ γεύσει. Ὅθεν ἡγούμεθα σύμ- 
ὄολον εἶναι τῆς ἐθνιχῆς συναγωγῆς, πληθυνούσης 
μὲν, οἱονεὶ μεμωραμμένης, διὰ τὴν ἐν τοῖς ἐθνιχοῖς 
ξηιτηδεύμασι συνήθειαν, ἣν ἐὰν χαταμύξαι (48) τις 
διὰ τοῦ λόγου δυνηθῇ, γλυχανθεῖσα τῇ μεταδολῇ, slc 
εὐχρηστίαν (49) μεταδάλλεται. Καὶ αἱ κέδροι λαμδά- 
νονται μέν ποτε xal εἰς εἰχόνα ψυχῶν μεγάλων, xal 
ἀξιόλογον ἐχουσῶν δίαρμα, ἐκ τοῦ διανεστηκέναι τῷ 
φρονήματι, καὶ τὸ πολίτευμα ἔχειν ἐν οὐρανοῖς" χαθ- 
ὡς ἐδιδάχθημεν ἐν Ψαλμοῖς, νῦν μὲν (50) εἷς τὸν 
αἶνον τοῦ Θεοῦ πακαλαμάνοντος αὐτὰς τοῦ Δαβὶδ, 
καὶ λέγοντος: Ξύλα καρποφόρα, xai πᾶσαι χέδροι" 
πάλιν BÀ: Χορτασθήσεται τὰ ξύλα τοῦ πεδίου (5), 
αἱ χέδροι τοῦ Λιθάνου, ἃς ἐφύτευσεν. Ἤδη δὲ 
καὶ τὰ σχληρὰ καὶ δύσχαμπτα ἤθη, τὰ ἐπαιρόμενα 
κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, χέδρους ἔγνωμεν λεγό- 
μενα. Διὰ τοῦτο Συντρίδει Κύριος τὰς χέδρους τοῦ 
Λιβάνου * Καὶ οἱ ἐπαιρόμενοι ἐπὶ τῇ ψευδωνύμῳ 
γνώσει, καὶ φαντασιούμενοι ὡς τὰ μυστήρια τοῦ 
ὁπεράνω Θεοῦ χατειληφότες, κέδροι λέγονται, Εἶδον 
γὰρ τὸν ἀσεθῆ ὑπερυψούμενον καὶ ἐπαιρόμενον 
ὡς τὰς κέδρους τοῦ Λιδάνου. Ὧν ἡ ἐξολόθρευσις 
ταχεῖα Παρῆλθον γὰρ, xai ἰδοὺ οὐχ ἦν. Ταύτας 
οὖν τὰς κέδρους παρελάμδανον (52) εἰς τὴν τοῦ 
πύργου χατασχευὴν οἱ πρὸ τῆς ἐπιδημίας τοῦ Λόγου 
χαθήμενοι ἐν Σαμαρείᾳ ἐφ᾽ ὕδρει, καὶ χλευάζοντες 
τὴν κατὰ τὸν Ἰούδαν θεοσέδειαν, χαὶ πλίνθους πε- 
πτωχυίας λέγοντες τὰ ἐν δόγμασιν ἐκείνων οἰχοξο- 
μήματα. 

229. Καὶ ῥάξει ὁ θεὸς τοὺς ἐπανισταμένους ἐπὶ 
ὄρος Σιὼν ἐπ’ αὐτὸν, xal τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ 
διασκεδάσει - Συρίαν ἀφ᾽ ἡλίου ἀνατολῶν, καὶ 
τοὺς Ἕλληνας ἀφ᾽ ἡλίου δυσμῶν, τοὺς κατ- 


C 


ἐσθίοντας τὸν ᾿Ισραὴλ ὅλῳ τῷ στόματι, Ῥάξειν᾽ 


οὖν αὐτοὺς ἐπαγγέλλεται. καὶ καταδαλεῖν πάντας 
τοὺς ἐπανισταιλένους τῷ ὄρει Σιὼν, καὶ διασχεδάτσειν 
αὐτῶν τὴν xatà τῆς ἀληθείας ἀσεός συμφωνίαν. 
Εἰσὶ δὲ οἱ ἐχθροὶ Σύροι xai Ἕλληνες" οἱ μὲν τὰ 
πρὸς ἀνατολὰς τοῦ ἡλίου χατέχοντες, οἱ δὲ τὰ πρὸς 
ταῖς δυσμαῖς. Δ'ὰ τοῦτο δὲ διασχεδασθύήσονται, ἐπειδὴ 
χκατέσθιον ὅλῳ τῷ στόματι τὸν ᾿Ισραήλ. Στόμα δὲ 
λέγει νῦν τὴν σοφιστιχὴν τοῦ λόγου δύναμιν, fj πά- 
σῃ χατεχέχρηντο εἰς τὴν ἐπιδουλὴν τῶν ἐν ἁπλότητι 


δι Psal. cxrvii, 9, *9 Paul. cin, 16. 8611 Cor. x, 5. 9 Psal. χχυμ, 5. 


(47) Combefisius, ut aliis locis sepe, ita hic quo- 
que precipit, ut suo ipsius periculo legamus, non 
ut in libris legitur, sed utlegendum putat. Ait igi- 
tur legi oportere, non ἐπιτσπάσχιτο, succum accer- 
sat, asciscat : Sed. ἐπιπάσαιτο᾽ id quod ita ipse in- 
terpretatur, Sedulo sacrificans ac lancinans succum 
aliquem eis inspergat. Nos autem, qui οἱ in editis 
et in nostris sex codicibus scriptum Invenimus, ἐπι- 
σπάσαιτο, contra tot librorum auctoritatem Combe- 
fisio obtemperare non potuimus. 

(48) Editi et tres mss., κατανύξαι, si quis com- 
pungere possit. At uterque Colb. οἱ Reg. secundus, 
καταμύξαι, si. quis scarificare possit, rectius. Nam 
hoc pacto vox ἀμύήξας vooi καταμύξαι respondebit. 
Itaque qui gentilium animum sanoto et spirituali 
modo Bauoiat is eorum congregationem scarificare 


hanc arborem symbolum esse synagoge gentilium, 
qua crescit quidem, sed quasi infatuatur ob stu- 
diorum gentilium assuetudinem : quam synagogam 
si quis verbo sacrificare potuerit, tum ex hao mu- 
tatione dulcedinem nacta, bona evadit et utilis. Sed 
nonnunquam etiam cedri accipiuntur ad exprimen 

dam imaginem animarum magnarum,atque elatione 
commendabili preditarum,utpote que sublimi ani- 
mi sensu efferantur, acin ccelis habeant conversatio- 
nem, uti in Psalmis sumus edocti, Davide interdum 
ad Dei laudem cedros assumente, ac dicente, Li- 
gna fructifera δὲ omnes cedri * ; rursus. vero, Satu- 
rabuntur ligna campi : cedri Libani, quas plante- 
vit**. Quin et mores asperos et inflexibiles, qui se 
attollunt adversus Dei soientiam 86, cedros appel- 
lari novimus. Quamobrem Confterit Dominus cedros 
Libani 51, Item qui efferuntur ob falsam et adulte- 
rinam scientiam, sibique videntur quasi Dei altissi- 
mi mysteria comprehendisse, iidem vocantur ce- 
dri. Fidi enim, impium superexaltatum et elevatum 
sicul cedros Libani *. Quorum celerrima ost rui- 
na : Transivi enim, et ecce non. erat 89, Has. igitur 
cedros ad exstruendam turrim adhibebant ii, 
qui ante Verbi adventum sedebant in Samaria in 
contumelia, quique cultum Deo & Juda exhibitum . 
illudentes, lateres collapsos appellabant innixa in^ 
illorum dogmatis edificia. 


229. Vzns. 11, 12. Εἰ franget Deus eos, qui insur- 
gunt adversus montem Sioe ὧδ ipsum, et. inimicos 
ejus dissipabit ; Syriam a solis ortu, et Graecos a so- 
lis occasu, devorantes Israelem oio ore. Pollicetur 
igitur 608 omnes, qui adversus montem Sion insur- 
gunt, fracturum esse se ac evereurum, atqueimpiam 
eorum in veritatem concordiam dissipaturum. Ini- 
mici autem, Syri sunt et Greci. Illi quidem ad or- 
tum solis, hi vero ad solis occasum habitant. Ideo 
autem dissipabuntur, quod Israelem toto ore devo- 
rarint. Os autem hoc loco vocat vim sermonis cap- 
liosam, qua ad insidias iis qui in simplieitate Deo 
crediderant, instruendas, omnino &abutebantur. 
VERs. 13. In omnibus his non esl aversus furor 


88 Psal. xxxvi, 39. "Pibid. 30 


D dicitur. 


(49) Antiqui duo libri, εἷς εὐχαριστίαν, male. 

(50) Editi, νυνὶ μέν. At sex mas., νῦν μέν. 

/51) Editi et quatuor mss., ξύλα τοῦ πεδίου, !ígna 
campi. Uterque Colb. perinde atque v et vr editio 
ξύλα τοῦ Κυρίου (igna Domini et ita quoque Sym- 
machus edidit. Ibidem editi et duo mss., ἃς ἐφύ- 
τευσεν, quas plantavit. Alii quatuor, ἃς ἐφύτευ- 
σας, quas plantasti. 

(5o) Veteres quatuor libri preter vetustiorem 
Combefisii codicem, παρελάμδανον. Alter Combefl- 
8ii codex, ποοσελάμύανον. Editi, προσλάμθανο, 
haud emendate. Aliquanto post antiquior Combefi- 
gii codex àv ὕδροει. Subinde editi et nostri sex mss., 
ἐπ’ αὐτόν. Ait tamen hoc loco Nobilius, videri Ba- 
silium legisse ἐπ’ αὐτό, simul. 


δ19 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI 


sed adhuc manus excelsa. Et populus non est conver- À vericctoxóvov τῷ Θεῷ (53) . Ἐπὶ πᾶσι τούτοις 


$us, donec percussus est ; et Dominum exercituum non 
quaesierunt. In his omnibus, quoniam Dei ini- 
mici licet castigati nondum compuncoti sunt, non- 
dum furor aversus est : sed adhuc manus, ceu fa- 
oultae vindex surrecta est adversus eos, quos ma- 
liti ac nequitia patrate nequaquam poenitet. Quia 
igitur populus iste non verbis, sed plagis sanatur, 
scriptum est : Et omnis populus non est. conversus, 
donec percussus est. Quamobrem plagae sunt talibus 
necessarie. Nemo igitur curiosius causas afflictio- 
num inquirat et molestiarum; cur ariditas, cur 
fülmina, cur grando contingat? Hec eveniunt 8583 
nostra causa quorum cor ponnitentia haud tangi- 
tur, et qui non convertimur nisi prius percutiamur. 
(Vans. 14, 15). Et auferet Dominus ab Israel caput et 
caudam, magnum et parvum, in una die. Postquam 
verbum quod missum est, ad eos pervenit, malum 
eorum ordinem omnem ait confundendum esse, et 
auferendos principes inferioresque, eos videlicet 
qui in potestate constituti valde intumescunt, et 
eos qui iisdem subjecti sunt. Seniorum, et eorum 
qui personarum habita ratione judicant, jus ante 
alios sedendi dedecorabitur. Ceterum qui in populo 
nullum ordinem aut gradum obtinent, sed suis 
ipsorum suffragiis duntaxat electi, propheticum 
donum quod a Spiritu sanc:o non accepere, sibi 
falso arrogant, ac docent iniqua; cujusmodi erat 
ἰδία Jeremise Ananias *, quales etiam erant tem- 
pore Miclrew pseudoprophete, in quibus fuit epi- 
ritus mendax *!, qui decepit Achaam, oum eum ad 


bellum Syris inferendum impulit ; ii quoque tan- C 


quam caudam ducentes aüferentur. 


230. VEns. 16, 17. Sed et qui beatum dicunt popu-. 


lum hunc, et eum. inducunt in errorem, et per. frau- 
dem facultates exhauriunt. Quapropter neque in ado- 
lescentulis, neque in his qui inter i:psos atate vigent, 
lelabitur Dominus. Neque si quis orphanus in tali 
populo, neque si qua fuerit vidua, misericordiam con- 
sequetur. Quod enim infirmum, est et auxilio desti. 
tutum, id commiseratione dignum est : quod vero 
potens est in malitia et iniquitate, id detestationem 
meretur et odium. Deinde hoc subjungit, quod 
nondum avertatur ejus furor, sed adhuo manus ejus 
excelsa impendeat propter eos qui in populo sedu- 
cunt, et propter seductos; apud quos iniqui sunt 
omnes et flagitiosi, atque iniqua loquuntur. Heo 
autem comminatio nonnullam prefert beneficii spe- 
ciem : quippe (Vena. 18) Succendetur iniquitas sicut 
ignis. Etenim hominum gratia providil benignus 
Dominus, ut parata iniquitatis materia e medio pe- 


40 Jerem. xxvin, 15. *! III Reg. xxi, 22. 


(53) Ita msg. omnes. Editi vero, εἷς τὸν Θεόν. 
Statim unus codex Combef., θυμὸς αὐτοῦ. 
(54) Editi, ἕως οὗ. Vooula οὗ in nostris mss. de- 


eat. 
(56) Editi, ἐπιδεδηκότας, male. At mags. sex, ὑπο- 


οὐχ ἀπεστράφη ὁ θυμός" ἀλλ᾽ ἔτι ἡ χεὶρ ψηλή. 
Καὶ ὁ λαὸς οὐκ ἀπεστράφη, ἕως ἐπλήγη καὶ 
τὸν  Kóptov τῶν δυνάμεων οὐχ ἐζήτησαν. Ἐπὶ 
τούτοις πᾶσι, διὰ τὸ μήπω κατανυγῆναι μαστιζομέ- 
νους τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Θεοῦ, οὕπω ὁ θυμὸς ἀπεστρά- 
qn, ἀλλ᾽ ἔτι ἡ χεὶρ ἡ κολαστικὴ δύναμις ἐπηρμένη 
ἐστὶν ἐπὶ τῶν μὴ μετανοοόντων ἐπὶ τῇ καχίᾳ καὶ 
πονηρίᾳ 7j ἔπραξαν. ᾿Επειδὴ οὖν ὁ λαὸς οὗτος οὐ διὰ 
λόγου ἀλλὰ διὰ πληγῆς θεραπεύεται, γέγραπται" 
Καὶ πᾶς ὁ λαὸς οὐκ ἀπεστράφη, ἕως (54) ἐπλήγη. 
Διόπερ ἀναγκαῖαι τοῖς τοιοῖσδε αἱ πληγαί, Μηδεὶς 
οὖν πολυπραγμονείτω τὰς αἰτίας τῶν σκυβρωποτέ- 
ρων᾽ διὰ τί αὐχμοὶ, διὰ τί ἐπομόρίαι, διὰ τί σχηπτοὶ, 
διὰ τί χάλαζαι; AU ἡμᾶς τοὺς τὴν ἀμετανόητον xap- 
δίαν ἔχοντας, χαὶ μὴ πρότερον ἐπιστρέφοντας, ἐὰν 
μὴ πληγῶμεν, Καὶ ἀφελεῖ Κύριος ἀπὸ ᾿Ισραὴλ 
κεφαλὴν xal οὐρὰν, μέγαν καὶ μικρὸν, ἐν μιᾷ 
ἡμέρᾳ. Μετὰ τὸ φθάσαι ἐπ᾽ αὐτοὺς τὸν Λόγον τὸν 
ἀπεσταλμένον, πᾶσαν τὴν χαχὴν αὐτῶν διάταξιν 
συγχυθήσεσθαι λέγει, χαὶ περιαιρεθήσεσθαι μὲν 
ἄρχοντας, χαὶ τοὺς ἐπομένους, τοὺς τε ἐν δυναστείᾳ 
μέγα φυσῶντας, καὶ τοὺς ὑποδεδηχότας (65). ᾿Ατι- 
μασθήσεται πρεσδυτέρων προεδρία, xai τῶν κατὰ 
προσωποληψίαν χρινόντων. Οἱ δὲ μηδεμίαν τάξιν 
ἔχοντες ἐν τῷ λαῷ, αὐτοχειροτόνητοι δὲ καὶ προφη- 
τικὸν ἑαυτοῖς ἐπιψευδόμενοι χάρισμα, ὃ μὴ ἔλαθον 
παρὰ τοῦ Πνεύματος, xai διδάσχοντες τὰ ἄνομα" οἷος 
ἦν ἐπὶ “Ἱερεμίου ὁ ᾿Ανανίας, καὶ ἐπὶ Μιχαίου ot 
ψευδοπροφῆται, ἐν οἷς ἐγένετο πνεῦμα ψευδὲς, ὃ 
ἐξηπάτα τὸν ᾿Αχαὰμ, προτρεπόμενον ἐπὶ τὸν κατὰ 
τῶν Σύρων πόλεμον ἀφαιρεθήσονται xal οὗτοι οἱονεὶ 
τὴν οὐραγίαν τοῦ λαοῦ κατέχοντες. 

230. ᾿Αλλὰ xal οἱ μακαρίζοντες τὸν λαὸν τοῦ- 
τον, καὶ πλανῶντες αὐτὸν, καὶ διὰ τῆς ἀπάτης 
ἐκκαρπούμενοι᾽.᾿ Διὰ τοῦτο οὔτε ἐπὶ τοὺς νεανί- 
σχοις καὶ ἀχμάζόυσιν ἐν αὐτοῖς εὐφρανθήσεται ὁ 
Κύριος. Οὔτε εἴ τις ὀρφανὸς ἕν τῷ τοιούτῳ λαῷ, 
οὔτε εἴ τις χήρα, ἐλεηθήσεται. Τὸ μὲν γὰρ ἀσθενὲς | 
καὶ ἀθδοήθητον, ἐλέους (56) ἀξιον' τὸ δὲ δυνατὸν ἐν 
xaxí4 xal πονηρίᾳ, ἀποστροφῆς xai μίσους. Εἶτα 
ἐπάγει, ὅτι οὐδέπω ὁ θυμὸς αὐτοῦ ἀποστρέφεται" 
ἀλλ᾽ ἔτι d) χεὶρ αὐτοῦ ὑψηλὴ ἐπίχειτα:, διὰ τοὺς πλα- 
νῶντας ἐν τῷ λαῷ xal. πλανωμένους, παρ᾽ οἷς πάντες 
ἄνομοι καὶ πονηροὶ, καὶ ἄδιχα λαλοῦντες. Ἔχει 5i 
τινα ἡ ἀπειλὴ εὐςργεσίας ἔμφασιν, ὅτι Καυθήσεται 
ἣ ἀνομία ὡς πῦρ. Τὴν γὰρ παρασχευασθεῖσαν ὕλην 
lx τῆς ἀνομίας ἀφανισμῷ παραδοθῆναι ἐπ᾽ εὐεργεσίᾳ 
τῶν ἀνθρώπων παρὰ τοῦ ἀγαθοῦ Δεσπότου ᾧχονό- 
μηται. Καὶ ὡς ἄγρωστις, φησὶ, ξηρὰ βρωθήσεται 
ὑπὸ πυρὸς, x«i χαυθήσεται ἐν τοῖς δάσεσι τοῦ 
δρυμοῦ, Ἕως μὲν ἐγχέχωσται τοῖς γηίνοις πάθεσιν 


δεδηχότας, bene. Ibidem editi, ἀτιμασϑήσεται δέ. 
Abest δέ a nostris veteribus libris. 

(56) Editi, ἐλέου. At mss. sex, ἐλέους. Neo ita 
multo posi mes. aliquot, ὅτι οὐδέποτε ὁ. 


021 


COMMENT. IN 1SAIAM PROPHETAM. CAP. IX. 


539 


4 ψυχὴ, ὡς ἄγρωστις τὰ παθη αὐτῆς, £x τοῦ φρονή- A nitus tolleretur. Ef sicut gramen aridum, inquit, 


pavo, τῆς σαρχὸς ἐχφυόμενα, διέρπει, δι’ ἀλλήλων 
τὴν γένεσιν ἔχοντα, καὶ ἄλλα ἐπ᾽ ἄλλοις γεννώμενα (57). 
Ὡς γὰρ ἡ ἄγρωστις πολυγονώτατόν ἔστιν ἐν βοτά- 
ναις, καὶ οὐδαμοῦ καταλήγει αὐτῆς ἡ γέννησις, ἀλλ᾽ 
ἀεὶ τὸ πέρας τῆς πρώτης γενέσεως ἀρχὴ τοῦ ἐφεξῆς 
γίνεται" τοιαύτη xal dj τῶν ἁμαρτημάτων ἐστὶ φύσις" 
αὐτὴ ἑαυτὴν διαδέχεται. Καὶ γεννᾷ μὲν d πορνεία 
πορνείαν᾽ ἡ δὲ ἐν τῷ ψεύδει συνήθεια ψεύδους γίνε- 
ται μήτηρ, καὶ ὁ ἐν κλοπάϊς μελετήσας, κατατολμᾷ 
ῥᾳδίως τοῦ ἀδικήματος. Ἵ γὰρ προλαδοῦσα ἁμαρτία 
ἀφορμὴ ἁμαρτίας (58) γίνεται. "Edv οὖν γυμνώσωμεν 
τὴν ἁμαρτίαν διὰ τῆς ἐξομολογήσεως, ἐποιήσαμεν 
αὐτὴν ξηρὰν ἄγρωστιν, ἀξίαν τοῦ ὑπὸ τοῦ καθαρτι- 
κοῦ πυρὸς χαταὐρωθῆναι' αὕτη δὲ καίεται ἐν (50) 


τοῖς dota: τοῦ δρυμοῦ. Τήρησον ὅσα περὶ δρυμῶν p 


εἴρηται ἐν τῇ πρώτῃ τῶν Βασιλειῶν. Πολεμούμενος ὁ 
λαὸς εἰσῆλθεν εἰς τὸν δρυμὸν, καὶ ἐχλείπει μὴ ἐσθίων, 
᾿Αλλὰ xal (60) ᾿Αδεσσαλὼμ πολειλούμενος εἰς δρυμὸν 
εἰσέρχεται. ᾿Εὰν οὖν μὴ γένηται ὡς ἄγρωστις ξηρὰ 
ἡ ἀμαρτία ἡμῶν, οὐ βρωθήσεται ὑπὸ πυρὸς, οὔτε 
κατακαυθήσεται. Καὶ τὰ δάση τοῦ δρυμοῦ τοὺς ὑπού- 
λους λέγει καὶ συνεσχιασμένους τῇ διανοίᾳ, τοὺς ἐν τῷ 
χρυπτῷ τῆς καρδίας ἑαυτῶν πολλὰ τῶν καχῶν σὺυν- 
τηροῦντας. 


231. Εἴτα ἐπάγει, ὅτι Διὰ θυμὸν ὀργῆς Κυρίου 
συγκέκαυται d γῇ ὅλη. Δείχνυσιν, ὅτ' τὰ γήινα τῷ 
πυρὶ τῷ χολαστιχῷ παραδίδοται, ἐπὶ εὐεργεσίᾳ τῆς 
ψυχῆς, καθὰ xai ὁ Κύριος ὑποφαίνει, λέγων" Il2p 
ἦλθον θαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν, xai ἤθελον ἰδεῖν εἰ 
ἔδη ἀνήφθη (01) Καὶ ἔσται ὁ λαὸς ὡς ὑπὸ πυρὸς 
χατακεχαυμένος ἄνθρωπος. Οὐχ ἀφανισμῦν ἀπει - 
λεῖ, ἀλλὰ τὴν κάθαρσιν ὑποφαίνει, κατὰ τὸ παρὰ τῷ 
᾿Αποστόλῳ εἰρημένον, ὅτι Et τινος τὸ ἔργον xa- 
ταχαήσεται, ζημιωθήσεται' αὐτὸῤἨ δὲ σωθήσε- 
ται, οὕτως δὲ (62) ὡς διὰ πυρός. Εἴτα τὴν χαχίαν 
τὴν ἐν τῷ λαῷ, χαὶ τὴν στάσιν τὴν ἐν αὐτοῖς ἀχα- 
τάπαυστον ἤδη, καὶ παντελῶς εἰς τὸ ἀνίατον προχω- 
ρήσαταν διαγράφει. “Ανθρωπὸος γὰρ τὸν ἀδελφὸν 
ἑαυτοῦ, φησὶν, οὐχ ἐλεήσει ἕχαστος (63) ἀλλὰ 
προσιόντα ἐπὶ τό τινος τυχεῖν ἀντιλήψεως, ἐχχλι- 


*! [ Reg. xiv, 26. ** II Reg. xvru, 6-9. ** Luc. xir, 49. 


Ce Editi, γενόμενα. At sex ms8., γεννώμενα" 
(58) Ita mss. omnes. Editi vero, τοῦ ἀμαρτάνειν. 
Illa, ᾿Εὰν οὖν γυμνώσωμεν, etc., Si igitur detexeri- 
mus per con[essionem, etc., notatu dignissima l - 
dicamus. Neo enim multum refert utrum hio 
Commentarius Basilii sit, an non; cum ad pro- 
bandum confessionis usum satis sit, si hoc opus 
antiquissimum esse constet. Satis autem inter 
eruditisaimos quosque homines convenire video, 
illud, si non 8 Basilio, at Basilii tamen etate 
compositum fuisse. Lege Prefationem. 

(59) Editi, xx! iv. Copula xal in mss, deest. 

(60) Editi, ᾿Δλλὰ καὶ ὁ. At hic articulus a nostris 
Bex mss. abest. 

(01) Hio inter se dissident editi et msg. et sacer 
textus. Editi, xai τί ἔθελον εἰ ἤδη ixi»; Textus 
sacer, xai τί θέλω εἰ ἤδη ἀνήφθη; Erasmus, Et quid 


PATROL. GR. XXX. 


devorabitur ab igne, el accendetur in. densitatibus 
saltus. Quandiu terrenis cupiditatibue quasi terra 
aggesta opprimitur animus, turbulenti ejus motus 
ex carnis petulantia emergentes, tanquam gramen 
gerpunt, cum alii ab aliis habeant ortum, et alii ex 
aliis gignantur. Quemadmodum enim inter herbas 
gramen est fecundissimum, nec usquam finem facit 
gignendi, sed finis ortus prioris semper initium fit 
posterioris : ejusmodi est otiam peccatorum natura ; 
ipsa sibi succedit. Et quidem stuprum stupro gi- 
gnitur,et mentiendi consuetudo mater efficitur men- 
dacii, et quisquis sese exercuit ad furandum, facile 
id flagitii patrat. Nam quod precedit peccatum, 
peccandi fit occasio. Itaque si peccatum 51454 de- 
texerimus per confessionem, effecimus ipsum ceu 
gramen aridum, et dignum, quod ab igne purgante 
devoretur. Iniquitas autem succenditur in densita- 
tibus sallus. Observa que dicta sunt in primo Re- 
gnorum libro de saltu. Populus hello vexatus in- 
gressus est silvam, nulloque pasta cibo defecit **. 
Sed et Absalon oppugnatus in saltum introivit 33. 
Proinde nisi peccatum nostrum flat sicut gramen 
aridum, non devorabitur ab igne, neque succende- 
tur. Saltus autem densitates vocat eos, quibus 
subdolus animus est et tectus : qui in arcano cor- : 
dis sui recessu mala plurima detinent. ᾿ 

251. Postea subjungit (Vrns. 19) : Propter furorém 
ire Domini combusta est tota terra. Declarát vice 
beneficii in animam conferendi, terreta igni vin- 
dici tradi, quemadmodum et Domáínus iadicat, di- 
cens : Ignem veni miltere ὅπ terram ** : οἱ volui 
videre si jam accensus est. Εἰ erit populus sicut 
homo ab igne exusius. Non exitium comminatur, 
sod innuit ezpurgationem juxta Apostoli dictum : 
Si cujus opus arserit, detrimentum patietur : ipse 
aulem salvus erit, sic tamen quasi per. ignem * 
Tum demum populi malitiam, ejusque seditionem 
depingit, que nullum jam finem habet, eoque pro- 
vecta est, ut nullum omnino remedium admittat. 
Vgns. 20. Homo enim, inquit, fratris sui non mise- 
rebitur unusquisque : sed eum, qui ad subsidium 
aliquod obtinendum accedit, declinalit ad dexteram, 


*5 [ Cor. Π|, 15. 


D volo si jam accensus est? Reg. primus, xei ἤθελον 


et ἔδη διεκάη. Colb. secundus cum Reg. itidem se- 
cundo, xai ἤθελον sl ἤδη ἀνήφθη. In aliis duobus 
mss. deest τί quoque : sed pro ἀνάφθη habent 
ixi». Denique Colb. primus optime note oodex, 
xal ἔθειον ἰδεῖν εἰ ἔδη ἀνέφθη, Et. volui videre an 
sit. jam accensus. Vulgato, Et quid volo nisi ul ac- 
cendatur ? 

62) Ita nostri sex mss. Abest δέ ab excusis. 

63) Antiqui tres libri cum editis, ἐλεήσει $xa- 
στος. Vox ultima in aliis tribus mess. non legitur, 
neque apud LXX. Ibidem mss. nonnulli, ἐπὶ τό. 
Alii quidam, ἐπὶ τῷ. Rursus hoc ipso in loco editi 
et quinque ms8., ixxAtvet, declinal. At Reg. tertiua, 
ἐχχλινεῖ, declinabit ; et ita quoque editum apud LXX 
invenimus. 


NN 


δ39 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


hoc est, fit inurbanus : Quia esuriet. et comedet u À νεῖ εἰς τὰ δεξιὰ, τουτέστιν, ἀδέξιος (64) γίνεται. 


sinistris suis. Is enim cujus facta non sunt dextera, 
neque laude ac commendatione digna, rebus sini- 
Biris et vetitis exsatiabitur. Quid igitur sibi velit 
illud, comedet a sinistris suis, interpretatur prophe- 
ta. Bi non. saturabilur, inquit, homo comedens car- 
nes brachii sui. Ferinum quemdam animi statum 
ostendit, cum narrat fore ut fratres se mutuo 
vorent, atque in se invicem crudeliter invadant. 
Vzns. 21. Comedet enim Manassem Ephraim : et 
Bphraim Manasses. Enimvero malitia eos immanes 
reddit et inhumanos, atque ipsos feris cruda carne 
vescentibus efficit assimiles, cum insaturabiliter 
carnes brachii alterius comedant : quorum finis, 
integra perditio est et absoluta; juxta Apostoli 
dictum : (uod si invicem mordetis δἰ comedetis, vi- 
dele ne ad invicem consumamini *. Eumdem ad 
modum isti erga se hostiliter alioquin affecti, tamen 
ad instruendas in proximum insidias inter se con- 
Bpirabunt. Ait enim : Simul obsidebunt Judam, id 
est, confitentes Deo, el eos, qui in eo colendo per- 
severant. Judas enim, si interpreteris, sonat con- 
fessionem. Attamen vitium etiamsi secum haud 
consentiat, nihilominus in virtute ὅ ὅ ὅ oppugnanda 
consensum aliquem, aliquamque conspirationem 
ostendit. Exempli causa, audacia et timiditas sibi 
invicem adversantur, una quidem excedente, altera 
vero deficiente : sed tamen fortitudini in medio 
stanti equaliter repugnant, quasi ipsam utrinque 
obsidentes. Qu&mobrem Ephraim et Manasses alter 
alterius carnes €ofodere quidem dieuntur : sed 


Ὅτι πεινάσει xal φάγεται ἐκ τῶν ἀριστερῶν 
αὐτοῦ. Ὁ γὰρ μὴ ἐργαζόμενος δεξιὰ (05) καὶ ἄἅπο- 
δοχῆς ἄξια, οὗτος ἐμπλησθήσεται ἐκ τῶν σχαιοτέ- 
ρων χαὶ ἀπηγορευμένων. Τί οὖν ἐστι τὸ, Φάγεται 
ix τῶν ἀριστερῶν αὐτοῦ, ἑρμηνεύει, Καὶ οὐ μὴ 
ἐμπλησθῇ, φησὶν, ἄνθρωπος ἐσθίων τὰς σάρκας 
τοῦ Βραχίονος αὐτοῦ, Θηριώδη τινὰ κατάστασιν 
τῆς ψυχῆς ὑποφαίνει, ἀλληλοφαγίαν τῶν ἀδελφῶν 
διηγούμενος, ὠμῶς ἐπιθδαιλόντων (66) ἀλλήλοις. Φά- 
γέται γὰρ Μανασσῆς τοῦ ᾿Εφραΐμ’ καὶ ᾿Εφραῖμ 
τοῦ Μανασσῆ. 'Efaypioi γὰρ αὐτοὺς dj καχία, καὶ 
θηρίοις ὠμοῦδροις ποιεῖ παρεικάζεσθαι, οὐχ ἐμπι- 
πλαμένους τοῦ ἐσθίειν ἀπὸ τῶν σαρχῶν τοῦ βρα- 
χίονος τοῦ ἐτέρου, ὧν τὸ τέλος ἐστὶ παντελὴς (67) 
ἀπώλεια, κατὰ τὸ εἰρη μένον ὑπὸ τοῦ ᾿Αποστόλου, 
ὅτι Εἰ ἀλλήλους δάκνετε χαὶ κατεσθίετε, βλέ- 
πετε μὴ ἀλλήλων ἀναλωθῆτε. Οὕτω δὲ πρὸς ἀλ- 
λήλους ἐχθρῶς διαχείμενοι, ὅμως ἐν τῇ κατὰ τοῦ (68) 
πλησίον ἐπιδουλῇ συμφωνήσουσιν. "Apa γὰρ πο- 
λιορκήσουσι τὸν ᾿Ιούδαν, φησὶ, τουτέστι, τοὺς 
ἐξομολογουμένους τῷ Θεῷ, καὶ παραμένοντας αὐτοῦ 
τῇ λατρείᾳ. ᾿Ιούδας γὰρ ἣ ἐξομολόγησις (69) ἑρμη- 
νεύεται. HZ d, xaxla πρὸς ἕαυτὴν ἀσύμφωνος 
οὖσα, τῇ πρὸς τὴν ἀρετὴν μάχῃ ἐπιδείχνυταί τινα 
συμφωνίαν. Otov θρασύτης xal δειλία ἀλλήλαις ἀν- 
τίχεινται' ἡ μὲν ὑπερδολὴ τυγχάνουσα, ἡ δὲ ἔλλει- 
ψις" ἀλλὰ τῇ ἀνδρείᾳ ἐν μέσῳ χειμένῃ ὁμοίως μά- 
χονται, οἱονεὶ πολιορκοῦσαι αὐτὴν ἑκατέρωθεν. Διὰ 
τοῦτο 'Εφραΐίμ xal Μανασσῆς ἐσθίειν μὲν ἀλλήλων 
τὰς σάρκας λέγονται, πολιορχεῖν δὲ ὁμοῦ γενόμενοι 


obsidere Judam narrantur, posteaquam alter alteri C τὸν Ἰούδαν. 


80 adjunxerit. 


CAPUT X. 

232. VER8. 1-4. Vie scribentibus malitiam : nam 
scribentes, malitiam scribunt; declinantes judicium 
pauperum. rapientes judicium inopum populi mei: 
ita ub sit. illis vídua in rapinam, et. orphanus. in 
direplionem. Et quid. facienl in die visitationis? Nam 
tribulalio vestra e longinquo veniet. BL ad cujus 
prasidium confugietis? EL ubi. relinquetis gloriam 
vestram, ul non íncidatis in abductionem? Εἰ sub in- 
terfectis cadenk : super omnibus his non aversa esl 
ira; sed adhuc manus excelsa. Sunt. nonnulli, qui 


40 Gal. v, 15. 


(64) Editi οἱ recentior Combeflsii codex, ἄξιος, 
peteime. Vetustior ejusdem codex et alii quatuor, 

δέξιος, optime. 

(65) Editi, τὰ δεξιά, Deest in nostris sex mss. 
articulus. Statim editi, τῶν ἀπηγορευμένων. Abest 
τῶν ab iisdem mss. 

(66) Ita mss. nostri omnes. Editi, ixep6awóv- 


των. 
(67) Editi, ἢ παντελής. Deest ἡ in nostris sex co- 
dicibus. 

(608) Editi et duo mss., κατὰ τόν. Reg. tertius, 
κατὰ τοῦ, Alii tres mss. κατὰ τῶν. 

(69) Editi, ἐξομολόγησις αὐτοῦ, Deest αὐτοῦ in no- 
Blris sex mss. Notandum preterea, in Reg. Becun- 
do pro ἑρμηνεύεται scriptum reperiri, λέγεται. Haud 


KE4AAAION I'. 


232 . Οὐαὶ τοῖς γράφουσι πονηρίαν * γράφοντες 


γὰρ, πονηρίαν γράφουσιν “ ἐχκλίνοντες κρίσιν 
πτωχῶν, ἁρπάζοντες (70) χρῖμα πενήτων τοῦ 
λαοῦ μου * ὥστε εἶναι αὐτοῖς χήραν εἷς dpma- 


γὴν, καὶ ὀρφανὸν εἷς προνομήν, Καὶ τί ποιή- 
σουσιν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἐπισκοπῆς ; 11 γὰρ 
θλίψις ὑμῶν πόῤῥωθεν ἥξει (71). Καὶ πρὸς τίνα 
καταφεύξεσθε τοῦ βοηθηθῆναι ; Καὶ ποῦ κατα- 
λείψετε τὴν δόξαν ὑμῶν, τοῦ μὴ ἐμπεσεῖν s 
ἀπαγωγήν; Καὶ ὑποχάτω ἀνῃρημένων πεσοῦν- 


ἢ longe editi, ἐν τῇ πρός, Deest ἐν in mss. omnibus. 


(70) Editi, xai ἁρπάζοντες. Vocula xal in nostris 
Bex rase. non legitur. Ibidem tres mss., xai χρίματα, 
judicia. Apud Procopium, pag. 164, pro xo lara 
legitur. χρήματα, rapientes pecunias pauperum. 
Recte an minus, alii quidem judicabunt : puto ta- 
men non defuturos qui suspicentur scripturam non 
esse cujusquam interpretis, sed mendum librario- 
rum, qui ex χρίματα effecerint χρήματα, eoque su- 
gpicio major fiet, quod in hoc labi facillimum sit. 

(71) Editi, ?x€. At mss. sex, ἥξει, Hoc ipso in 
loco editi, πρὸς τίνα πορεύσεσθε, ibitis. Antiqui 
vero libri cmnes, καταφεύξεσθε. Subinde editi et 
duo mss., εἰς ἀπαγωγήν. Alii quatuor mess., εἷς 
ἐπαγωγήν. 

e 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. X. 


ται. "Emi πᾶσι τούτοις οὐκ ἀπεστράφη 54 ὀργὴ, A cum patres suos et tradita ab eis dogmata sequi 


ἀλλ᾽ ἔτι ἡ χεὶρ ὑψηλή. Εἴσί τινες, οἱ xataxoAoo- 
θεῖν τοῖς πατράσι χαὶ τοῖς παρ᾽ αὐτῶν παραδε- 
δομένοις δόγμασιν ἀπαξιοῦντες, αὐτοὶ χατάρχειν 
αἱρέσεων ἐπιθυμοῦσι. Διὸ καινοτομίας τινὰς παρ- 
ἐπινοοῦσι τῷ ὀρθῷ λόγῳ, γράφοντες πονηρίαν καὶ 
ἀσέδειαν᾽ el; οὖς φθάνει τὸ οὐαὶ, εἰς τοὺς πατέρας 
τῆς ψευδωνύμου γνώσεως, χαὶ συγγραφέας τῶν 
ἀθέων δογμάτων. Οἱ γὰρ τοιοῦτο: τοὺς πτωχεύοντας 
τῇ (72) πίστει συναρπάξουσι, xai χαταδυναστεύουσι 
ψυχὰς χηρευούσας τοῦ ἀληθινοῦ νυμφίου τοῦ Θεοῦ 
Δόγου. ᾿Αλλὰ x&v τινα ἔδωσιν ἀπορφανισθέντα Θεοῦ 
διὰ τὴν ἁμαρτίαν, xal τοῦτον ὥσπερ λάφυρον ἕαυ- 
τῶν ποιοῦνται, κατεπαγγελλόμενοι μὲν αὐτοῖς πᾶσαν 
ἄδειαν, καὶ τὸν ἐν ἡδονῇ προτείνοντες βίον, εἰ μόνον 
λάδοιεν αὐτοὺς συντεθειμένους τοῖς δόγμασι τῆς 
ἀθεότητος" ὁποία 4 νῦν παραύθλαστήσασα τῶν ᾿Ανο- 
μοίων αἵρεσις" καὶ πόρνοις, καὶ μοιχοῖς, καὶ ἀρσε- 
νοχοίταις, καὶ ἀνδραποδισταῖς, xal ἐπιόρχοις, καὶ 
φεύσταις συγχώρησιν ἁμαρτημάτων ὑπισχνούμε- 
νοι (73), ἐὰν μόνον αὐτοὺς λάδωσι τῇ κατὰ τοῦ Μο- 
νογενοῦς βλασφημίᾳ συνερχομένους. Πρὸς οὕς φησιν 
ὃ λόγος" Τί ποιήσουσιν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἐπι- 
σχοπῆς; Ἡμέραν (74) λέγει τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ 
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐξ οὐρανῶν, ἐν ἦ ἐπι- 
δημήσει τῷ χόσμῳ, ἀποδιδοὺς ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔργα 
αὐτοῦ" καθ᾽ ?» ἀπολήψονται τὴν θλίψιν πόῤῥωθεν 
ἐπ᾿ αὐτοὺς ἐρχομένην, ὡς γράφοντες (75) πονηρίαν. 


fastidiant, ipsi heresum oupiuut auctores 6886. 
Quare novitates quasdam comminiscuntur adversus 
rectum sermonem,malitiam impietatemque scriptis 
prodentes : ad quos pervenit ve, ad patres videlicet 
false et adulterine scientie, et ad dogmatum im- 
piorum scriptores. Tales enim eos qui fidei inopia 
laborant, diripiunt, atque in animas vero illo sponso 
Deo Vorbo viduas tyrannidem exercent; sed et si 
quempiam Deo orbatum ob peccatum viderint, et 
huncsibi quasi predam vindicant: quippe eis pro- 
mittunt securitatem omnem, et voluptariam vitam 
proponunt, si modoeosdogmatis divinitatem oppu- 
gnantibus intelligant assentiri.Qualis nunc pullula- 
vitÀAnomeorum heresis,qui scortatoribus,adulteris . 
maseulorum coneubitoribus, plagiariis, perjuris ac 
mendaoibus veniam peccatorum pollicentur, si s0- 
lum sue adversus Unigenitum blasphemie socios 
illos habuerint. Quos alloquitur Scriptura : Quid fa- 
cient in die visitalionis ? Diem visilationis vocat ad- 
ventum Domini nostri Jesu Christi e ccelis, qua die 
veniet in mundum, redditurus singulis secundum 
opera eujusque:quo in adventu, quod malitiam 
scribant tribulationem ad se elonginquo venientem 
excipient. At vero Ád cujus prxsidium confugielis? ὦ 
Etenim adversus Deum scripsistis, vivorum ac more 
tuorum judicem. Vestris ipsorum scriptis coargue- 
mini. ον 


Πρὸς τίνα δὲ καταφεύξεσθε τοῦ βοηθηθῆναι ; Κατὰ γὰρ Θεοῦ ἐχράψατε, του χρινοντος ζῶντας, καϊ νεκρούς. 


Κατηγορία ὑμῶν ἔσται τὰ ὁμέτερα γράμματα. 


P 


233. Εἶτά φησι Ποῦ καταλείψετε τὴν δόξαν (; 239. Subinde ait :Ubi relinguétis gloriam vestram | 


ὑμῶν ; Οἱ φανητιῶντες, καὶ τῆς ἀνθρωπίνης τιμῆς 
ἀντεχόμενοι, χαὶ ἀϊρεσιαρχεῖν ἐπιθυμήσαντες, ἵνα 
ὀνόματος τύχητε, καὶ διὰ τοῦτο λαλήσαντες ἀδιχίαν 
εἰς τὸ ὕψος ᾿ ποῦ τότε ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς χρίσεως 
καταλείψετε τὴν δόξαν ὁμῶν; Ὑποχάτω δὲ, φησὶν, 
οἱ τοιοῦτοι τῶν ἀνῃρημένων πεσοῦντα!. Νῦν 
προστάτης εἶ τῶν ἐξηπατη μένων, xa) θαυμάζῃ παρ᾽ 
αὐτῶν, ὄνομα διδασκάλου xai καθηγητοῦ περ'φέρων, 
σεμνυνόμενος παρ᾽ αὐτῶν xai μαχαριζόμενος * τότε 
δὲ τούτων αὐτῶν ἀτιμότερος ἔσῃ, τῶν ὑπὸ σοῦ πε- 
φονευμένων. Φόνος γάρ ἐστι ψυχῆς͵, ψευδοδοξίας 
παραδοχή. Ὑποκάτω οὖν τούτων ἔσῃ πεπτωχὼς, 
xai τὸ τῶν ἀνῃρημένων ὑπὸ σοῦ βάρος ἐπιχείσεταί 
σοι. Ἐπειὸὴ δὲ ἕχαστος ἡμῶν διὰ τοῦ βίου olovei 
χειρόγραφα ἡμῶν γράφομεν, τῷ μνημονιχῷ ἡμῶν 
τοὺς τύπους τῶν πραγμάτων ἐναποσφραγιζόμενοι * 
τάχα χαὶ τοὺς τοιούτους ταλανίζει ὁ λόγος, ὡς γρά- 
φοντας πονηρίαν, Ἧ μὲν γὰρ xapóla τῶν δικαίων 
χκαταγέγραπται, οὐ μέλανι, ἀλλὰ Πνεύματι Θεοῦ 
ζῶντος" ἢ δὲ τῶν ἀδίκων καρδία οὐ Πνεύματι θεοῦ 
ζῶντος, ἀλλὰ μέλανι τῷ συγγενεῖ τοῦ σχότους καὶ 
ἐχϑρῷ τοῦ φωτός. Ὥστε ἕχαστος ἢ ὑπὲρ ἑαυτοῦ 


*! Psal. rxxi], 8. 4511 Cor. 11,3. " 


(72) Editi, iv τῇ. At vocula iv in mss. non inve- 
nitur. Statim ita loquitur interpres de heresi Ano- 
moorum, ut dubitari vix possit quin hio Commen- 
tarius quarto seculo scriptus sit. — . 

(73) Ita nostri sex mss. Editi vero, ὑπισχνουμένη. 


Qui inani ostentatione ducimini, qui aucupamini 
hamanos honores, quiad nomen assequendum he- 
raseos-cujuspiam €uctores esse exoptastis,ob idque 
iniquitatem locuti estis in altitudinem ",ubituno in 
hac judicii die relinquetis gloriam vestram? Ait 
autem : Tales sub inlerfectis $8$6 cadent. Nunc 
eorum, qui decepti sunt, prefectus es, eisque es 
admirationi, magistri nomen et ducis cireumferens, 
atque ab eisdem honoraris, predicarisque beatus : 
tunc autem iis ipsis quos tu interfeceris, futurus es 
abjectior. Occiditur enim anima tum, cum falsa et 
ementita opinio in ea recipitur. Itaque sub iis ca- 
des ; et pondus eorum, qui a te fuerint interempti, 
tibi incumbet. Sed queniam unusquisque nostrum 
per totam vitam quasichirographa nostra scribimus, 
rerum gestarum consignatis imaginibus in nostra 
memoria ; forte etiam tales Scriptura predicat mi- 
seros, tanquam qui scribunt malitiam. Cor quidem 
justorum eonscriptum est non atramento, sed Spi- 
ritu Dei vivi δ᾽: cur vero iniquorum non Spiritu 
Dei viventis, sed atramento tenebrarum affini, lu- 
cisque inimico. Unusquisque igitur aut dum bona 


(74) Vox ἐπισκοπῆς in editis repetitur ante vocem 
ἡμέραν sed eam inde sustulimus, nostrorum sex 
codicum flder: secuti. 

(75 Ita mss. omnes. Editi, οἱ γράφοντες. 


521 


APPENDIX OPERUM 8. DBASILII MAGNI. 


agit, pro se conseribit: aut dum adversum 80 chi- αὶ συγγράφει, τὰ ἀγαθὰ πράσσων, fj xa0' ἑαυτοῦ ποιῶν 


rographa conficit, exarat mala. Est igitur adversum 
nos ohigraphum quoddam nostris manibus sori- 
ptum **,cum ipsique deteriora sunt, patraverimus : 
est et aliquod chirographum pro nobis scriptum, 
cum perfecerimus que sunt meliora.Jam vero eunt 
etiam nonnulli,quiin conventis litterascorrumpunt, 
quique in agris comparandis, in testamentis, in 
pignoribus et in variis contractibus scripture cha- 
racteres adulterant, dum omnia quecunque littera- 
rum specimine firmantur acconatant, conscribunt; 
et hi scribunt malitiam, eum ad opprimendos pau- 
peres pervertant justum judicium, ac facultates 
inopum populi diripiant; itaut vidua sit illis in 
escam,et orphanus inquestum.Quidpiam ejusmodi 
in bellorum rapinis contingit victoribus, quos com- 
monpefacit Scriptura : Quid facientin die visitationis ? 
Diem judicii et retributionis que pro merita pecca- 
torum ab unoquoque commissorum liet,diem appel- 
lavitvisitationis: quam istis comminatur hoc modo: 
Tribulatio vestra 6 longinquo venuiel. Inspiciamus 
autem cur vocem 6 longinquo sic usurpet. Salus 
nostra non longe, sed adest nobis prope; Deus 
enim, inquit, appropinquans ego sum" ; et, Appro- 
pinquabo illis magis quam tunica corporisipsorum; 
et rursus : Mandatum hoc, inquit, quod mando (ibi 
hodie, non est immensum, neque longe est abs te. 
Non in celo sursum est, dicens: (uis ascendet in 
celum, et accipiet illud nobis? Neque trans mare, 
dicens : Quis transfrelabil nobistrans mare,et excipiet 
illud nobis, et audlentes illud faciemus? Prope te 


est verbum in ore tuo, elin corde (uo 9. Quin et C 


Dominus noster ait : egnwn Dei ?ntra vos est "*. 
Que itaqus bona sunt ac conciliant salutem, prope 
et intra nos sunt : qua veroadversuntur, procul ἃ 
nobis veniunt, ὅ ὅ 4 cum sint extra nos posita.Pecca- 
tum enim insitum nonesl nostre naturae,sed postea 
intervenit. Quam ob causam tribulationem etiam, 
qua ad delicta plectenda infertur, e longinquo ven- 
turam esse interminatur propheta. 


χειρόγραψα, κατατίθεται πονηρά. Ἔστιν οὖν τι χει- 
ρόγραφον xa0' ἡμῶν χειρογραφούμενον ὑπὸ τῶν 
ἡμετέρων χειρῶν, ὅταν πράξωμεν τὰ χείρονα xal 
ἔστι τι ὑπὲρ ἡμῶν χειρόγραφον, ὅταν πράσσωμεν τὰ 
βελτίονα. δη δέ τινες, xai τὰ ἐν συμδολαίοις 
γράμματα (76) ῥᾳδιουργοῦντες, καὶ παραποιοῦντες 
χαραχτῆρας γραμμάτων ἐν χτήσεσιν ἀγρῶν, καὶ 
διαθήκαις, xal ὑποθήκαις, καὶ συναλλάγμασι ποικί- 
λοις, ὅσα διὰ τῆς τῶν γραμμάτων ἀποδείξεως τὴν 
σύστασιν ἔχει, γράφοντες" καὶ οἱ τοιοῦτοι πονηρίαν 
γράφουσι, διαστρέφοντες τὸ δίκαιον (77) χρῖμα ἐπὶ 
τῶν πτωχῶν, xxi διαρπάζοντες τὰ τῶν πενήτων 
τοῦ λαοῦ, ὥστε εἶναι αὐτοῖς χήραν εἷς χατάδρωμά, 
xat ὀρφανὸν εἰς χέρδος. Ola τὰ ἐν ταῖς τῶν πολέ- 
μὼν προνομαῖς τοῖς χρατοῦσι πρφσγίνεται, οὖς ὅπο- 
μιμνήσκει ὁ λόγος, ὅτι Τί ποιήσουσιν ἐν τῇ ἡμέρᾳ 
τῆς ἐπισχοπῆς ; Τὴν τῆς χρίσεως ἡμέραν xai τῆς 
xat ἀξίαν τῶν ἑκάστῳ πεπλημμελημένων ἀνταπο- 
δόσεως, ἐπισχοπῆς εἶπεν ἡμέρα», ἣν τούτοις ἀπει- 
λεῖ, ὅτι Ἢ θλίψις ὑμῶν πόῤῥωθεν ἥξει. Νοήσωμεν 
δὲ τί λέγει, Πόῤῥωθεν, οὕτως. Ἢ σωτηρία ἡμῶν οὐ 
πόῤῥωθεν, ἀλλ’ ἐγγὺς ἡμῶν ἐστι Θεὸς γὰρ, φησὶν, 
ἐγγίζων ἐγώ εἶμι" καὶ, ᾿Εγγιῶ (78) αὐτοῖς μᾶλλον 
ἢ ὁ χιτὼν τοῦ χρωτὸς αὐτῶν’ καὶ πάλιν’ Ἢ ἐν- 
τολὴ αὕτη, φησὶν, ἣν ἐντέλλομαί σοι σήμερον, 
οὐχ ὑπέρογχός ἐστιν, οὐδὲ μαχράν ἐστιν ἀπὸ 
σοῦ. Οὐχ ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω ἐστὶ, λέγων - Τίς 
ἀναδήσεται εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ λήψεται αὐτὴν 
ἡμῖν; Οὐδὲ πέραν τῆς θαλάσσης, λέγων - Τίς 
διαπεράσει (79) ἡμῖν εἰς τὸ πέραν τῆς θαλάσσης, 
καὶ λάόῃ αὐτὴν ἡμῖν, καὶ ἀκούσαντες αὐτὴν 
ποιήσομεν ; Ἐγγύς σού ἐστι τὸ ῥῆμα, ἐν τῷ 
στόματί σου, καὶ ἐν τῇ xapBlq σου. Καὶ ὁ Κύριος 


δὲ ἡμῶν, Ἢ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, φησὶν͵, ἐντὸς 


ὑμῶν ἐστι, Τὰ μὲν οὖν κρείιτονα, xai δι᾿ ὧν d σω- 
τηρία, ἐγγὺς ἡμῶν ἐστι καὶ ἕντός" τὰ δὲ ἐναντία, 
ἡ μῶν (80) πόῤῥωθεν ἔρχεται, ἐκτὸς ἡμῶν τυγχάνοντα. 
Οὐ γὰρ τῇ κατασχευῇ ἡ μῶν ἐνυπάρχει ἡ ἁμαρτία, ἀλλ᾽ 
ὕστερον ἐπιγεγένηται. Διὰ τοῦτο καὶ ἡ θλίψις, ἡ 


ἐπὶ τοῖς πλημμελήμασιν ἐπαγο υέντ, πόῤῥωθεν ἥξειν ἀπειλεῖται παρᾶ τοῦ προφήτου. 


234. Vgns. 5-10. Vae Assyriis. F'irga furoris met, 
et ira est in manibus eorum. Irum meam in. gentem 
iniquam mittam, ei populo meo przcipiam ut. fuciat 
spolia, et depopulationem, οἰ conculcet. civitates, et 


49 Col. 11, 14. 50 Jerem. xxii 23. 


(16 Antiqui tres libri, γραμματεῖα, 

(77) Illa, διαστρέφοντες τὸ δίχαιον, etc., afferuntur 
1n Hexaplis tanquam asi cujuspiam interpretis verba 
forent. Mihi tamen nescio quomodo vorisi:nilius fit, 
verba non esse cujusquam interpretis, neque Aqui- 
le, neque Symmacbi, neque Theodotionis, neque 
ceterorum, sed scholion quoddain esse, aut potius 
declarationem verborum Scripture, πονηρίαν voa- 
qouct, scribunt malitiam. Seriptor igitur, opinor, 
hoo loco non cujusquam interpretis verba profert : 
imo, nisi valdcfallor, ipse interpretem agit: quasi 
diceret: Mea quidem sententia scribunt malitiam 
ium, cum ad opprin.endos pauperes perverlunt 


" Deut. xxx, 11-14. 


294. Οὐαὶ ᾿Ασσυρίοις. Ἢ ῥάδδος τοῦ θυμοῦ 
μου, καὶ (81) ὀργή ἐστιν ἐν ταῖς χερσὶν αὐτῶν. 
Τὴν ὀργήν μου εἰς ἔθνος ἄνομον ἀποστελῶ, xal 
τῷ ἐμῷ λαῷ συντάξω ποιῆσαι σκῦλα, καὶ προ- 


57,00, xvii, 21. 


justum judicium, cumque facultates inopum diri- 
piunt. 

(78) Monet Duceus, se hunc locum diu quesi- 
visse, nec tamen in Scriptura invenisse. Recte δὸ 
prudenter suadet vir doctissimus,ut videamus pro- 
verbiuin, Tunica proptor. Puto enim vulgare pro- 
verbium, non Scripturam sacram hoc loco citari. 

(79) Reg. quartus, διαπεράσῃ. Mox editi et. quin- 
que mss., αὐτὴν ποιήσωμεν. Αἱ in Heg. tertio et 
apud LXX legitur, ὑτὴν ποιήσομεν, 

(R0) Editi et quatuor mss., ἡμῶν. Alii duo, ἡμῖν. 

(81) Edili, καὶ ἢ. Deest articulus in nostris sex 
I88. 


529 


νομὴν, xai 
αὐτὰς εἷς χονιορτον. Αὐτὸς δὲ οὐχ οὕτως ἕνεθυ- 
μήθη, xal τῇ ψυχῇ οὐχ οὕτω λελόγισται" ἀλλ᾽ 
ἀπαλλάξει ὁ νοῦς αὐτοῦ xai τοῦ ἐξολοθρεῦσαι 
ἔθνη οὐκ ὀλίγα, Καὶ ἐὰν εἴπωσιν αὐτῷ (82), Σὺ 
μόνος εἶ ἄρχων, ἐρεῖ: Οὐκ ἔλαδον τὴν χώραν 
τὴν ἐπάνω Βαδυλῶνος, xal τὴν Χαλάνην, οὗ ὁ 
πύργος φχοδομήάθη. Καὶ ἔλαθον τὴν ᾿Αραθίαν, 
καὶ Δαμασχὸν, xat Σαμάρειαν. Ὃν τρόπον ταύ- 
τας ἔλαδον, xai πάσας τὰς ἄρχὰς λήψομαι. Διὰ 
τὸ πλῆθος τῶν ἀνομιῶν τοῦ λαοῦ, ᾿Ατσύριοι αὐτοῖς 
ἐπάγονται’ οὐ διὰ τὴν ἑαυτῶν διχχιοσύνην, ἀλλὰ 
διὰ τὴν ὑπερδάλλουσαν τοῦ λαοῦ ἀδικίαν. ᾿Αλλ᾽ 
ὅμως καὶ οὗτοι, μὴ νοοῦντες, ὅτι ἀντὶ μάστιγος παι- 
δευτιχὴς χατὰ τοῦ τὰ θεῖα νόμιμα παραθαίνοντος 
λαοῦ δέδονται (83), ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἑαυτοῖς, ὡς δή τινα δύ- 
ναμιν κεχτῃμένοις, μεγαλυνόμενοι, ταλανίζονται 
παρὰ τοῦ λόγου. Οὐαὶ ὑμῖν, ᾿Ασσύριοι, οἴτινες ὁά- 
ὅδος ἐστὲ τοῦ θυμοῦ μου, ὄργανον χολαστιχόν ἐστε, 
οὐκ οἰχείᾳ δυνάμει ποιεῖτε, ἀλλὰ τῇ τοῦ κινοῦντος 
ἐνεργείᾳ τοῖς ἀξίοις τοῦ συντριδῆναι ἐπάγεσθε. Καὶ 
ὀργὴ. φησὶν, ἐστὶν ἐν ταῖς χεοσὶν αὐτῶν. Τὴν 
παίδευσιν ἐνταῦθα φανερῶς ὀργὴν ὀνομάζει, ὡς καὶ 
ὁ Ψαλμῳδός. Μηδὲ τῇ ὀργῇ cou, παιδεύσῃς us. 
ἸΙαίδευσις οὖν (84) τοῦ Ἰσραὴλ ἐν ταῖς χερσίν ἐστι 
τῶν ᾿Ασσυρίων. Τὴν ὀργήν μου εἷς ἔθνος ἄνομον 
ἀποστελῶ. Τὴν χόλασιν τῷ μὴ κατὰ τὸν νόμον τὸν 
διατεταγμένον αὐτῷ βιοῦν ἀνεχομένῳ λχῷ ἐπάξω. 
Καὶ τῷ ἐμῷ λαῷ συντάζω ποιῆσαι σχῦλα. Διὰ 
τὴν φιλανθρωπίαν ἔτι ἴδιον ὀνομάζει λαὸν τὸν ἀνο- 
μήσαντα ὃ ἀγαθὸς Θεός. Ὅτι μὲν γὰρ ἠνόμησε, τὴν 
ὀργὴν ἀποστέλλει (85). Ἐπεὶ δὲ αὐτὸν ἅπαξ εἴλετο 
διὰ τὴν ἐκλογὴν τῶν πατέρων, οὐχ ἀπαρνεῖται αὐτοῦ 
τὴν οἰκείωσιν. Συντάσσω οὖν, φησὶ, ποιῆσα! σχῦλα 
καὶ προνομὴν, xal χαιαπατεῖν τὰς πόλεις, xal 
θεῖναι αὐτὰς εἰς κονιορτόν’ ἵνα εἰδῶμεν, ὅτι πάντα 
ὅσα πάσχομεν σχυβηωπὰ, ix τῆς θείας διχταγῆς 
ὁπομένομεν. Οὐχ ἐᾷ γὰρ ἡμᾶς ἐκδότους ταῖς movz- 
pelc καὶ κολαστικαῖς δυνάμεσιν, ἀλλ᾽ αὐτὸς τὰ μέτρα 
ὁρίζει τῶν κχολάτεων (86), στοχαζόμενος τῆς δυνά- 
μεως τῶν θεραπευομένων. Zx5)a μὲν οὖν ἐστι τὰ τοῖς 
νεχροῖς τοῖς πεσοῦσιν ἐν πολέμῳ περιχείχενα΄ εἶτε 
ὅπλα, εἴτε ἐσθὴς, εἴτε τις ἕτερος χύσμος" προνομὴ 
δὲ, ἡ διανομὴ τῶν λαφύρων κατὰ τὴν ἀξίαν τῶν 
κεχρατηχότων διανεμομένη. Ἐκχελεύσθησαν οὖν οἱ 
᾿Ασσύριοι σχυλεῦσαι τὸν ᾿Ισραὴλ, καὶ προνομεῦσαι 
κονιορτόν. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP X. 


καταπατεῖν τὰς πόλεις, χαὶ θεῖνα À ponat eas in pulverem. Ipse autem non sic. cogitavit, 


580 


et in animo non εἴς seputavit: sed obscede$. mens 
ejus etiam, ut disperdal gentes non paucas. Et si 
dixerint ei, Τὰ solus ἐς princeps, respondebit : Non 
ceni regionem qux est supra Babylonem, et Chalanen, 
ubi turiis zdificata est.Sed cepi Arabiam, et. Dama- 
$cum, etl Samariam.Sicul has cepi, sic omnes princi- 
patus capiam. Propter multitudinem iniquitatum po- 
puli,immittuntur in eos Assyrii, non ob suamipso- 
rum justitiam,sed ob nimiam populi iniquitatem 95, 
Attamen et hi cum non intelligerent ascitos seesse 
adversus populum divinae legis violatorem loco 
flagelli ad castigandum destinati,imo cum efferrent 
se, tanquam maximis pollerent viribus, ideo ἃ 
Scriptura dicuntur miseri. Ve vobis, Assyrii, qui 
virga estis furoris mei; qui estis instrumentum, 
quo poene infliguntur; non agitis vestra virtute ; 
sed si et opera ejus qui vos movet, inducimini ad- 
versum eos,qui digni sunt qui conterantur. Et ira, 
inquit, est in manibus eorum. Hoc loco castigationem 
perspicue nominat iram; quemadmodum ait et 
Psaltes : Nec ín ira tua corripias me "*. Itaque 
Israelis correctio stat in manibus Assyriorum./Jram 
meam in gentem iniquam millam. Animadvertamin 
populum,qui vitam adlegissibi constitutee normam 
instituere noluit. Et populo meo przcipiam ut faciat 
spolia. Clementissimus Deus pre sua benignitate 
populum, licet inique agentem, adhuc suum appel» 
lat. Quod enim inique egerit, immittit iram ; sed 
quiaipsum semelelegitob delectum progenitorum, 
hunc sibi peculiarem esse et proprium non negat. 


C Jubeo igitur.inquit,ut faciat spolia et depopulatio- 


nem, et conculcet civitates,et redigat eas in pulve- 
rem ; ut sciamus quod calamitates omnes, quas 
perpetimur, ex divino prescripto perferamus. Non 
enim sinit nos malignis οἱ ultrioibus potestatibus 
mancipatos esse ac deditos; sed ipse, eorum qui 
curandi sunt consideratis viribus, modum poniset 
cruciatibusimponit Quecunquequidem cadaveribus 
in bello prostratis cireumponuntur, spolia sunt, 
give arma, sive vestis, sive alius quivis ornatus : 
preda vero spoliorum est distributio,pro cujusque 
victoris merito divisa. Jussi sunt itaque Assyrii 
spoliare Israelem, et depredari, et oivitates ejus 
proculoare, et eas in pulverem redigere. 

xal χαταπατῆσαι αὐτοῦ τὰς πόλεις, xai θεῖναι ἐΐς 


235. Αὐτὸς δὲ οὐχ οὕτως ἐνεθυμήθη, xal τῷ ἢ 235. Ipse autem non. sic. cogitavit, et animo non 


ψυχῇ οὐχ οὕτω λελόγισται - ἀλλ᾽ ὑπερήοθη τῇ 
διανοίᾳ, οὖχ ὡς διὰ τὰ ἐμαρτήματα τοῦ λαοῦ παρα- 
δοθέντος αὐτῷ, ἀλλ᾽ ἐπαρθεὶς τῇ διανοίᾳ, xal ἀπαλ- 


9 [IV Reg, xvir, 6. Psal. vi, 2. 


(82) Veteres quinque libri, αὐτῷ. Editi vero cum 
Bop. tertio, αὐτός. Btatim apud LXX legitur, xai 
Χαλάνης, Nec cepi regionem qug est supra Cha- 
lanen. 

(R3) In editis operarum incuria, pro δέδονται 
legitur δέονται, Aliquanto post tres mse., δύναμιν 
κεχτημένοι. 


sic repulavit: sed supra modum elatus mente est, 
quasi populus ei traditusnon esset ob sua peccata ; 
imo elatus animo, atque rationem veram ἃ BU& 


(84) Editi, et Reg. primus, οὖν φησι, Vox poste- 
rier in aliis quinque mss. deest. 

(R5) Uterque Colb. et eg. secundus, ἀποστελεῖ, 
iram mitlct. lbidem editi, ἐπειδὴ δέ. Αἱ sex mss., 
ἐπεὶ δέ. 

(86) Uterque Colb. et Reg. secundus, τῶν δυνά- 
μεων, haud recte. 


ὅ8ι 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNT. 


mente submovens, putat se non 65$. paucas gen- À λάξας (87) ἀπὸ τῆς ἑαυτοῦ ἐννοίας τὸν ἀληθῆ λόγονν 


tes exlerminare posse ὅδ. Et quoniam subditi blan- 
dientes ei et adulantes dicunt :1usolus es princeps; 
quasi ironice ipsis respondet : Non. cepi regionem 
qua est supra. Babylonem, nec Chalanen. Nondum, 
inquit, obtinui omnium ditionem : declinat meum 
regnum ea regio que est supra Babylonem et Cha. 
lane, Ubi zdificata est turris. Sane antiquam illam 
turrim dicit, quam exstruxerantincampo Sennaar, 
dicentes : Venite, edificemus nobismetipsis civitatem 
et turrim, priusquam dividamur ab invicem, cujus 
vertex eril usque ad celum ὅδ, Nomen autem Chala- 
nes non est usitatum et tritum in Scriptura. Eam 
tamen conjectamus sitam esse in quopiam loco 
Babyloni finitimo,cum Babylon nomen suum trahat 
8 linguarum confusione, quas confudit Dominus, 
conspiretionem ad malum patrandum conflatam 
dissipaturus. Enimvero nomen hujus loci vocatum 
fuisse Confusionem, Hebraice vero Babel, docet 
Scriptura 9. Sed cepi, inquit, Arabiam et Dama- 
scum, et Samariam.Sicul has cepi, sit omnes princi- 
patus capiam.Quoniam igitur sibi in mentem venit, 
sein suam potestatem civitates omnes redigere 
posse ; nec tamen intellexit se ab hominibusvicto- 
riam reportasse non suis ipsius viribus, sed Dei 
peccatores plectentis dispensatione, ob id illum 
exhibet propheticus sermo ceu fletu dignum. 


236. Vgns. 11. Uluiate, sculptilia,in Jerusalem, et 
in Samaria.Quemad modum enim feci Samariz,et ma- 
nufactis ejus,sic facias Jerusalem,el idolis ejus. Quo 
pacto ululabunt sculptilig,ex ligno, lapide, aut alia 
quavis materia constantia, eum ab arte formam ac 
speciem recipiant hominum aut brutorum animali- 
um,quadrupedum,autvolucrum, autreptilium, cu- 
jusmodierantstatueet simulaora gyptiorum? Ulu- 
latus eaim vox est lugubris,qua sono quodam haud 
articulate edito dolorem cordis indicat.Quomodo igi- 
tur ululabunt soulptilia ἢ Quia lignis ab humanis 
manibus formam ac figuram habentibus, aut lapi- 
dibus, aut etiam «auro et. argento, aut ebori, aut 
reliquis idolis, quecunque alia sunt ex pretiosa 
vel vili materia facia, et que ἃ gentibus adoran- 
tur, latenter assident astantes. quidam demones, 
ex impuris sacris voluptatem capientes. Quemad- 


οἴεται δυνατὸς εἶναι τοῦ ἔθνη ἐξολοθρεύειν οὐχ 
ὀλίγα. Καὶ ἐπειδὴ κολαχεύοντες αὐτὸν καὶ θω- 
πεύοντες οἱ ὑποχείριοι λέγουσι. Σὺ μόνος εἴ ἄρ- 
χων ὥσπερ εἰρωνευόμενος πρὸς αὐτοὺς λέγει’ Οὐκ 
ἔλαδον τὴν χώραν τὴν ἐπάνω Βαδυλῶνος,, καὶ 
Χαλάνην (88). Οὕπω, φησὶ, γέγονα πάντων χύριος" 
ἐχφεύγει μου τὴν βασιλείαν dj χώρα dj ἐπάνω Βα- 
Ουλῶνος, καὶ ἡ Χαλάνη, Οὔ ὁ πύργος φκοδομήθη. 
Ηύργον μὲν οὖν ἐβεῖνον λέγει τὸν ἀρχαῖον, ὃν ἐν tip 
πεδίῳ τῷ Σεναὰρ ᾧχοδόμησαν, εἴπόντες" Δεῦτε, olxc- 
δομήσομεν ἑαυτοῖς πόλιν xal πύργον, πρὸ τοῦ 
διαχωρισθῆναι ἡμᾶς ἀπ’ ἀλλήλων, οὗ d χεφαλὴ 
ἔσται ἕως τοῦ οὐρανοῦ. Τὸ δὲ νῆς Χαλάνης ὄνομα 
οὐχ ἐντέτριπται τῇ χρήσει τῆς Γραφῆς. Εἰχάζομεν 
δὲ περὶ τὴν Βαῤδυλωνίαν- που κεῖσθαι, ἐπειδὴ ἡ Βα- 
θυλών ἐστιν ἐπώνυμος τῇ συγχύσει τῶν γλωσσῶν, 
ἃς συνέχεεν ὁ Κύριος, τὴν πρὸς τὸ καχὸν συμφωνίαν 
διασπῶν. Φησὶ γὰρ ἡ Γραφὴ, ὅτι ἐκλήθη τὸ ὄνομα 
τοῦ τόπου ἐχείνου σύγχυσις, Ἑ δραϊστὶ δὲ Βαδέλ (89). 


Ἔλαδον δὲ, φησὶν, ᾿Αραδίαν καὶ Δαμασχὸν xal 
Σαμάρειαν. Ὅν τρόπον ταύτας ἔλαθον, καὶ 
πάσας τὰ ἀρχὰς λήψομαι. Ἐπεὶ οὖν ἑαυτῷ 


ἔλαδε τὸ πάσας δύνασθαι ὑποχειρίους ποιεῖν τὰς 
πόλεις, xal οὐ συνῆκεν, ὅτι ἀνθρώπων ἐχράτησεν οὐ 
δι’ οἰκείαν δύναμιν, ἀλλὰ διὰ τὴν οἰκονομίαν τοῦ 
παιδεύοντος τοὺς ἡμαρτηκότας Θεοῦ περιεγένετο, 
τούτου ἕνεχεν θρήνου αὐτὸν ἄξιον ὁ προφητιχὸς τίθεται 
λόγος. 

236. Ὀλολύξατε τὰ γλυπτὰ ἐν ᾿Ιερουσαλὴμ, 
xai ἐν Σαμαρείᾳ. Ὅν τρόπον γὰρ ἐποίησα Σα- 
μαρείᾳ, xal τοῖς χειροποιήτοις αὐτῆς, οὔτω 
ποιήσω τῇ (90) Ἱερουσαλὴμ, καὶ τοῖς εἰδώ- 
λοις αὐτῆς. Πῶς ὁλολύξει γλυπτὰ, ἃ ἐκ ξύλου 
καὶ λίθόκ ἢ τινος ἄλλης ὕλης ἐστὶ, μορφούσης 
αὐτὰ τῆς τέχνης εἰς ἀνρρώπων εἰχόνας, fj ζώων 
ἀλόγων τετραπόδων, ἢ πτηνῶν, ἢ καὶ ἐρπε- 
τῶν, oia τὰ τῶν Αἰγυπτίων ἐστὶν ἀφιδρύματα; 
Ὀλολυγμὸς δὲ ἐστι φωνὴ λυπηρὰ, ὀδύνην xap- 
δίας ἀσήμῳ τινὶ φθόγγῳ παριστῶσα. Πῶς οὖν 
ὀλολύξει γλυπτά; "Oct τοῖς ὑπὸ χειρῶν ἀγθρωπί- 
νων (01) μεμορφωμένοις ξύλοις ἢ λίθοις, ἢ που καὶ 
χρυσῷ καὶ ἀργύρῳ ἣ ἐλέφαντι, ἢ ὅσα ἄλλα τιμίας ἢ 
ἀτιμωτέρας ὕλης ἐστὶ παρὰ τοῖς ἔθνεσιν εἴδωλα προσ- 
νούμενα, τούτοις Ex τοῦ ἀφανοῦς δαίμονες τινες προστάν- 
τες παραχαθέζονται, τῆς ἀπὸ τῶν μιασμάτων ἡδονῆς 


modum enim in locis macellorum, ubi cruor et [) ἀπολαύοντες. Ὥσπερ γὰρ τὰ λίχνα κυνίδια περὶ τοὺς 


sanguis jam corruptus invenitur, canes cupediis 
dediti commorantur : itaet demones gula servien- 
tes, voluptatemque ex sanguine ac nidore saorifi- 
ciorum captantes, circa aras statuasque sibi con- 


5 ΤΥ Reg. xvii, 24. 9 Gen. x1, 4. 51 ibid. 9. 


(87) Mirari hio subit Combefisium,qui tanto mu- 
tandi amore flagrat, ut pro ἀπαλλάξας legendum 
putet ἀπελάσας. Sane non animadvertit vir alio- 
quin Graecarum litterarum  perlissimus, vooem 
utramque eadem planesententia non raro usurpari. 

(88) Hio editi, xa! Χαλάνης. At ms8. sex, xai 
Χαλάνην. 


τῶν μαχέλλων τόπους, ἐν οἷς αἷμα καὶ ἰχῶρες, δια- 
τρίδουσιν. οὕτω καὶ τὰ λίχνα δαιμόνια, θηρώμενα 
τὴν ἀπὸ τῶν αἱμάτων καὶ τῆς χνίσσης τῶν θυσιῶν 
ἀπόλαυσιν, περὶ τοὺς βωμοὺς εἰλεῖται, καὶ τὰ ἀγάλ- 


(80) Editi et Reg. primus, Βαδέλ. Alii tres mss. 
Regii cum utroque Colb., ᾿Αμάδ ubi tamen illud 
est notandum, quod in margine Regii quarti lega- 
tur, Βαδέλ. 

(90) Editi, xal. At nostri sex mss., τῇ. 

(91) Antiqui sex libri, ἀνθρωπίνων. Editi, ἀνθρώ- 
πων. Mox aliquot msg., καὶ ἐλέφαντι. 


533 


COMMENT. IN 1SAIAM PROPHETAM. CAP. X. 


534 


ματα và αὐτοῖς ἀνακείμενα. Τάχα γάρ που καὶ τρέ- A secratas volutantur. Forte enim nutriuntur etiam 


φεται τὰ ἀέρια σώματα αὐτῶν, ἤτοι xal πύρινα, f, 
καὶ ἐξ ἀμφοτέρων τῶν στοιχείων μιχτά, Δείκνυσι δὲ 
καὶ 4 ἴστορια τῶν Βασιλείων, ὅτι προσεδρεύει d) δαι- 
μονικὴ δόναμις τοῖς ἐπιφη μισθεῖσιν αὐτοῖς ἀγάλμα- 
σιν. "EAXa6ov γὰρ, φησὶν, οἱ ἀλλόφυλοι τὴν χιδω- 
τὸν τοῦ Θεοῦ, xal εἰσήγαγον αὐτὴν ἐχόμενα (02) 
Δαγὼν, καὶ ὥρθρωσαν οἱ ᾿Αζώτιοι τῇ ἐπαύριον, 
καὶ ἰδοὸ Δαγὼν πεπτωχὼς εἰς τὰ ἔμπροσθεν αὐὖ- 
τοῦ ἐπὶ τὴν γῆν. Οὐχοῦν Δαγών μὲν ἦν τὸ ὁρώμε- 
νον ἄγαλμα’ ὁ δὲ πίπτων ἐπὶ ποόσωπον, ὁ δαίμων ὁ 
νικώμενος ὑπὸ τῆς περὶ τὴν χιδωτὰ τοῦ Θεοῦ δόξης" 
καὶ πίπτων μὲν αὑτὸς ἐπὶ (03) πρόσωπον, συγκαταθάλ- 
λων δὲ ἑαυτῷ τὸ χειροποίητον. Διὰ τοῦτο οἱ τὰ εἰδωλό- 
θυτα ἐσθίοντες, χοινωνοὶ τραπέζης λέγονται δαιμόνων. 


Ἐπειδὴ τὸ σφάγιον, τὸ προσαγόμενον τῷ εἰδώλῳ, p 


προσεμερίσθη τι καὶ εἰς τὸν παρεδρεύοντα δαίμονα, 
ἔκ «c τοῦ ἐξαερουμένου (04) αἵματος, xai ix τῆς 
ἀναθυμιωμένης πιμελῆς, xal τῶν λοιπῶν τῶν ὅλο- 
καυτωμάτων. λαμάνοντός τινα μερίδα τοῦ δαιμο- 
νίου. Καὶ ὁ ἀπὸ τοῦ ποτηρίου πίνων, ἀφ᾽ οὗ 3j σπον- 
δὴ, ποτήριον πίνει δαιμονίων. Διὰ τοῦτο ὁλολύξει τὰ 
γλυπτὰ, τουτέστι τὰ ὁμώνυμα τοῖς γλυπτοῖς δαι- 
μόνια. Καὶ ὅταν λέγηται, ὅτι Ἤξει εἰς Αἴγυπτον Κύ- 
proc. xal σεισθήσεται τὰ χειροποίητα Αἰγύπτοο, καὶ 
ἡ καρδία αὐτῶν ἡττηθήσεται, τὴν αὐτὴν διάνοιαν 
ψξηγούμεθα, Τὰ γὰρ δαιμόνια, τὰ πρυσδιατρίθοντα 
τῷ περιγείῳ τόπῳ, σεισθήσεται φυγαδευύμενα, καὶ 
εἷς τὸν οἰχεῖον τῆς ἀδύσσου ἀπελαθήσετχι τόπον, ἐν 
τῇ ἐπιδημίᾳ τοῦ Κυρίου. Διὰ τοῦτο ἐπικατάρατος 
πᾶς ὅστις ποιήσει γλυπτὸν, καὶ (05) χωνευτὸν, ἔργον 
χειρῶν τεχνίτου, καὶ θήσει αὐτὸ ἐν ἀποχρύφῳ, ὅτι 
χαχὸν ἑαυτῷ θησαύρισμα διὰ τοῦ γλυπτοῦ τὸν ἐπαχο- 
λουθοῦντα αὐτῷ δαίμονα ἐπηγάγετο, χοὶ κατάραν σύ- 
votxoy διὰ τοῦ δαίμονος ἐπεσπάσατο. 

231. Καὶ ἔσται, ὅταν συντελέσῃ Κόριος πάντα 
ποιῶν ἐν τῷ ὄρει Σιὼν, καὶ ἐν Ἰερουσαλὴμ ἐπ- 
ἐξει ἐπὶ τὸν νοῦν τὸν μέγαν (06) τὸν à2,ovxa τῶν 
᾿ᾳσσυρίων, xal ἐπὶ τὸ ὕψος τῆς δόξης τῶν 
ὀφθαλμῶν αὐτοῦ. Μετὰ τὸ προστάξαι τοῖς γλυπτοῖς 
τοῖς ἐν Ἱερουσαλὴμ καὶ τοῖς ἐν Σαμαρείᾳ ὀλολυγμὸν, 
καὶ τῇ ἐπ᾽ αὐτοῖς ἀμειλῇ olov καθαρισθείσης λοιπὸν 
τῆς Ἱερουσαλὴν, καὶ τοῦ ὀπὸ τῶν εἰδώλων μιάσμα- 
τος ἐλευθερωθείσης, καὶ παιδευθείσης ταῖς πληγαῖς 
ταὶς κολαστικαῖς, ἃς διὰ τοῦ παραδοθῆναι τοῖς ᾿᾽Ασ- 
συρίοις ὑπέμενον (97), τότε λοιπὸν ἀπειλεῖ ὁ λόγος 
ἐπὶ τὸν ἄρχοντα τῶν ᾿Ασσυρίων τὴν πληγὴν μεταθή- 
σειν. ᾿Επειδὴ γὰρ ὑπερήρθη τῷ φρονήματι, xxl οὐχ 
ἐνόησεν, ὅτι ἡ ἐχείνων ἁμαρτία αἰτία γέγονε τῶν 


86 


(92) Vox ἐχόμενα hoc loco in. modum adverbii 
posita fuisse videtur. 

(93. Editi, εἰς. At mss, nostri, ἐπί. 

(94) Interpres cum in editis legisset, ἐξαιρου- 
μένου, it& vertit: Ex sanguine quidem  ezsiliente. 
Sed restituendus locus est ex nostris sex codicibus. 
in quibus non. ἐξιαρουμένου, sed ἐξαερουμένου legi- 
tur ; ez sanguine, qui, ut itadicam, in. aerem con- 


eorum corpora, que aeri sunt aut ignita, aut ex 
utroque elemento composita. Quin et Regnorum 
historia potestatem demonicam statuis sibi dedi- 
catis assidere declarat. Ceperunt enim,inquit, alíe- 
nigenzg arcam Dei, et intulerunt eam 'jux(a. Dagon: 
el surrexerunt mane. Axotti postero die, δὲ ecce Da- 
gen ὅδ9 in faciem suam corruerat super terram "t, 
Simulacrum itaque quod conspiciebatur, erat Da- 
gon ;qui vero ceciderat in faciem suam, demon 
erat, a gloria arce Del circumfusa prostratus ; qui 
ipse corruit quidem in faciem, secum vero rem 
imanufactam dejecit ac evertit. Hino qui veseuntur 
idolothytis, participes dicuntur mense demonio- 
rum. Cum enim victima offertur idolo 9, portio 
aliqua eliam assidenti demoni destinatur, cum 
deinonium et ex sanguine qui veluti in aerem ver- 
sus est, et ex adipe suffumigante, et ex reliquis 
holocaustis partem quamdam sibi assumat. Qui 
autem ex calice libamini subserviente bibit, is ca- 
licem bibit demoniorum 896. Quamobrem uiulabunt 
scuptilia, hoc est, demonia que idem nomen atque 
sculptilia obtinent. Atque cum dicitur fore, ut in 
/Egyptum Dominus veniat, /gyptique commo- 
veantur manufacta, et eorum deficiat *!, unum 
eumdemque sensum esse ducimus.Demonia,enim, 
qu& in loco terre finitimo diversantur, fugata 
concutientur ; atque Domino adveniente, in abyssi 
locum sibi proprium ablegabuntur. Quare rmaledi- 
clus quisquis faciet. sculptile, et fusile opus. manuum 
artificis, et ponet illud in abscondito **, quia per 
sgculptile comparavit sibi malumthesaurum,demo- 
nem scilicel huic assidgnitem, et per damonem 
maledictionem domesticam atque contubernalem 


 &ocersivit. . 


237. Vrgns. 19. Et eril, cum consummaverit Domi- 
nus omnia faciens in. monte Sion el in Jerusalem ; 
inducet. super menlem magnam principem Assyrio- 
rum, el. super altitudinem glorie oculorum ejus. 
Postquam sculptilia, quae erant in Jerusalem et in 
Samaria, ululare jussa sunt, eisque intentate sunt 
mine, quasi jam essel expurgata Jerusalem, ido- 
lorumque spurcitiis liberata, et erudita ao casti- 
gata per ultrices plagas, quas utpote Assyriis tra- 
dita pertulit, tum demum comminatur Scriptura *! 
plagam translatum iri in Assyriorum principem. 
Quoniam enim supra modum elatus animo est, 
nec animadvertit peccatum illorum causam fuisse 
et originem tot et tantorum malorum ; imo quia 


"IReg.v,2,8. *.ICor.x,21. “20 ibid.20. 51 Isa, xix, 4. *! Deut. xxviu, 15. ** IV Reg. xviri, 19 


versus sit. 

(95) Editi, 7j. At sex mss., καί, 

(o0. Prepositio ἐπί in editis etapud LXX legitur 
ante voces τὸν ἄρχοντα᾽; sed cum in nosíiris sex 
ms8. deest, eam expunximus. ΝΞ 

(97) Editi et Reg. tertius, ὑπέμεινε. Alii quinque 
m88., ὑπέμενεν. 


035 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


suapte solertia ac virtute Jerosolymam  subegisse À τοσούτων κακῶν, ἀλλ᾽ φήθη ἰδίᾳ ἐπινοίᾳ xal δυνά- 


arbitratus est, ob hanc arrogantiam, stolidamque 
colsitudinem elatione animi innixam, Inducet, in- 
quit, super mentem magnam, super principem Assy- 
riorum, eL super altiludinem gloria oculorum ejus. 
Alius quidem magnus est suapte natura,alter vero 
existimatione quadam, et praestantia ac magnitu- 
dine rerum ad se nihil attinentium. Mens autem 
vere magna ea est, que magna contemplatur,que 
&d causas rerum conditarum aciem intendere po- 
test,ex eisque pulchritudinem opificis universorum 
intelligere. Magnus est,qui rerum a Deo factarum 
administrationem, ejusque providentiam ad mini- 
ma usque pertingentem mente assequi potest, οἱ 
inde justa ipsius judicia considerare. Mens magna 
ea est, quie per angelos potestatesque et cunctam 
celestium gloriam, glorie regem et virtutum $60 
Dominum ** percipit. Vice versa,qui se ipsum jactat 
beatum, et inflatur, is juxta stultam sui ipsius exi- 
gtimationem sapiens esse ac inanium excogitator 
justius dicatur,quam magna mente preditus.Atta- 
men cum mos sit Scripture, ut vulgi :»stimatio- 
nem in rrrum nominibussequatur,magnam appel- 
lavit *mentem ; non quod quidquam quod natura 
magnum sit, declaret,sed quod rem opinione qua- 
dam aoc fama ei tributam indicet. Eam ob causam 
superbiam castigans Dominus,et elationem animi 
ejus deprimens,vindictam inducturus dicitur super 
magnam Assyriorum montem.Sed quoniam opinio- 
nem infirmam coarguit, ait se super altitudinem 
glorie oculorum cjus illaturum supplicium.Etenim 


gloriam, cum vox sit varie significationis, juxta C 


unam notionem definierunt nonnulli, existimatio- 
nem debilem esse. 

238. Potest autem accipi mens magna et pru- 
dens !pro versuto et versipelli ingenio. Hunc δὰ 
modum serpens bestiis que super terram gradicn- 
tur, legitur prudentior 55; atquo iniquitatis dispen- 
sator prudenter egit. Quin etiam Filii hujus seculi 
prudentiores filiis lucis in generatione sua. sunt. 56. 
Quid autem vox prudens significet, Paulus nobis 
in sua ad Corinthios Epistola exposuit, dum ait : 
Timeo aulem, ne sicut |serpens seduxil Evam astutia 
sua *? Docuit enim vituperabilem prudentiam bisto- 
rie testimonio serpenti tributam fuisse, cum ipse 
vocem prudentiam in astutiam transmutet. Sic igi- 
tur et mens magna vocatur, non ob quidquamlau- 
dabile (quemadmodum statuere qui apud Grecos 
diligenter vim verborum atque significationem per- 
quirunt, adeo ut dicant mentem esse prudentiam 


δὲ Psal. xxin, 8, 10. *5 Gen. 11,1. 55 Luc. xvi, 8. 


(98) Hunc locum ex nostris sex mss.restituimus. 
In prius editis, pro ὑπερθολήν, corrupte legitur 
ὑποδολήν. ᾿ 

(99) Editi, γενομένων. At mss. sex, γινομένων. 

(1) Antiquior Combefisii codex et alii quatuor 
una voce, o'zcisopoc. Editi duabus vocibus, οἱήσει 
σοφός. Alter Combefisii codex, οἱησισοφιστής. Sta- 
tim editi, μᾶλλον ἄν. Vocula «v in mss. nequaquam 


μὲει δεδυνῆσθαι xarà τῆς ᾿Ἱἱερουσαλήμ᾽ διὰ ταύτην 
τὴν ἁλαζονείαν καὶ τὸ ἄλογον ὕψος τῆς κατὰ τὸν 
νοῦν ἐπάρσεως, Ἐπάξει, φησὶν, ἐπὶ τὸν νοῦν τὸν 
μέγαν, ἐπὶ τὸν ἄρχοντα τῶν ᾿Ασσυρίων καὶ ἐπὶ 
τὸ ὕψος τῆς δόξης τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ. Μέγας 
ὁ μὲν τίς ἐστι χατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, ὁ δὲ κατὰ τὴν 
οἴησιν, χαὶ τὴν ὑπερδολὴν (98) τῶν οὐδὲν αὐτῷ προσ- 
ηχόντων. Νοῦς δὲ μέγας, ὡς ἀληθῶς ὁ τὰ μεγάλα 
θεωρῶν, ὁ δυνάμενος τοῖς λόγοις τοῖς δημιουργικοῖς 
ἐπιδάλλειν, xal ἀπ᾽ αὐτῶν τὸ χάλλος τῆς σοφίας τοῦ 
τεχνίτου τῶν ὅλων χατανοεῖν. Μέγας ὁ τῇ οἰχονομίᾳ 
τῶν παρὰ Θεοῦ γινομένων (00) χαὶ τῇ μέχρι τῶν 
λεπτοτάτων διηκούσῃ παρ᾽ αὐτοῦ προνοίᾳ ἐπιθδάλ- 
λειν δυνάμενος, καὶ ἐντεῦθεν αὐτοῦ τὰ δίχαια χρί- 


ata θεωρεῖν. Μέγας ὃ νοῦς, ὁ διὰ τῶν λων 
Β μ ρ Y , , 


καὶ τῶν δυνάμεων, xxi πάσης τῆς περὶ tà ὑπερχό- 
σμια δόξης, τὸν βασιλέα τῆς δόξης καὶ Κύριον τῶν 
δυνάμεων ἐννοῶν. Ὅ μέντοι ἑαυτὸν μαχαρίζων καὶ 
ὁπεραίρων, οἰησίσοφός (1) τις καὶ ματαιόφρων μᾶλ- 
λον δικαίως ἢ μέγας χατὰ νοῦν ὀνομάζοιτο. Ἡλὴν 
ἀλλ᾽. ἐπειδὴ σύνηθες τῇ Γραφῇ τῇ τῶν πολλῶν οἷή- 
σει πρὸς τὰς ὀνομασίας ἀκολουθεῖν, μέγαν εἴρηχε 
νοῦν, οὐ τὸ τῇ φύσει μεγαλεῖον προσμαρτυρῶν, ἀλλὰ 
τὸ Ex τῆς οἰήσεως ἑπιφημισθὲν αὐτῷ ὀνομάζων. Διὰ 
τοῦτο χολάζων ὑπερηφανίαν ὁ Κύριος, καὶ ταπεινῶν 
αὐτοῦ τὴν ὑψηλοφροσύνην, ἐπάγειν λέγεται ἐπὶ τὸν 
νοῦν τὸν μέγαν τῶν ᾿Ασσυρίων Τὴν δὲ ἀσθενῆ ὑπόληψιν 
ἐξελέγχων, ἐπὶ τὸ ὕψος φησὶ τῆς δόξης τῶν ὀφθαλμῶν 
αὐτοῦ ἐπάξειν (2) τὴν χόλασιν. Καὶ γὰρ τὴν δὄξαν, 
πολύσημον οὖσαν φωνὴν, κατὰ ἕν (3) τῶν σημαινομέ- 
νων ὡρίσαντό τινες, ἀσθενῆ ὑπόληψιν. 


238: Δύναται δὲ ὁ νοῦς ὁ μεγὰας xal ὁ φρόνιμας, ὁ 
ἀντὶ τοῦ πανούργου λαμδανόμενος. Ὥς, Ὁ ὄφις φρο- 
ν'μώτερος τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς" καὶ ὁ οἶχο- 
γύμος τῆς ἀδικίας φρονίμως ἐποίησε. Καὶ, Οἱ olo! 
τοῦ αἰῶνος τούτου φρονιμώτεροι ὑπέρ τοὺς υἱοὺς 
τοῦ φωτὸς εἰς τὴν γενεὰν αὐτῶν, Ἡρμήνευσε δὲ 
ἡμῖν ὁ ᾿Απόστολος τοῦ φρονίμου τὴν ἔννοιαν, ἐν τῇ 
πρὸς Κορινθίους, εἰπών! Φοδοῦμαι δὲ, μήπως (4) 
ὡς ὁ ὄφις ἐξηπάτησεν Εὔαν ἐν τῷ πανουργίᾳ αὐ- 
poo. “Ἔδειξε γὰρ, ὅτι ἢ ἱστορία τὴν ψεχτὴν (5) φρο- 
νιμότητα τῷ ὄφει προσματυρεῖ, ἐχ τοῦ αὐτὸν εἷς 
πανουργίαν μεταθάλλειν τὸ φρόνιμον, Οὕτως οὖν 


ἢ καὶ νοῦς μέγας, οὐ κατά τινος ἐπαινετοῦ, ὡς οἱ τὰ παρ᾽ 


Ἕλλησι σημχινόμενα ἀχριδοῦντες ἔταξαν, λέγοντες 
τὸν νοῦν εἶναι φρόνησιν συνεστραμμένην, ἀλλὰ ψευὸδ- 
ωὠνύμως. Ἢ αὐτὸς ἑαυτὸν ἐχθχυμάζων, ἢ παρὰ τῶν 


61 1 Cor. x1, 3. 


legitur. 
[2 Sic nostri sex mas. Αἱ editi, ἐπάξει. 
(3) Edili, καθ᾿ ἕν, Veteres sex libri, κατὰ ἕν. 
ὃ Sic mss. At editi, μήποτε. 
(5) Codices tres Regi], τὴν ψεχτίν, Editi, τὴν 
derunt» male. Neo ita multo post duo mss., ἐπι- 
ἄλλειν τὸ φρόνημα. 


537 


COMMENT. IN IS8AIAM PROPHETAM. CAP. X. 


538 


κολάχων οὕτω προσαγορευόμενος, ὠνόμασται νῦν À contortam), sed falso et simulate. Aut ita nuno 


παρὰ τῆς Γραφῆς. Οὗτος δὲ ὁ νοῦς ὁ μέγας, ἐπειδὴ 
οἶδεν, ὅτι Τοῦ σοφοῦ, τοῦ γε (6) ἀληϑινῶς σοφοῦ, οἱ 
ὀφθαλμοὶ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ͵, δοξάζει τοὺς 
ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, ὡς οὐ κάτω βλέπων, οὐδὲ τὰ γήινα, 
ἀλλὰ τὰ μετέωρα πολυπραγμονῶν, καὶ τὴν ἄνω δια- 
τριδὴν ποιούμενος. Ὁποῖοί εἶσιν οἱ παρὰ τοῖς “Ελ- 
λησι σοφοί: τὸν μὲν βίον ἔχοντες τοῖς αἰσχίστοις τῆς 
σαρχὸς πάθεσιν ἐγκαλινδούμενον, τὰ δὲ περὶ obpa- 
νοῦ χαὶ ἀστέρων, χαὶ τῶν αἰθερίων, χαὶ τῶν περὶ 
τὸν ἀέρα συμπτωμάτων φυσιολογοῦντες, δόξαν τινὰ 
ἑαυτῶν τοῖς ὀφθαλμοῖς περιτιθέασιν. 


appellata est a Scriptura, quod ipsa sibi esset ad- 
mirationi, aut quod hoec modo ab assentatoribus 
vncarctur. Hec autem mens magna, cum semel 
novit Sapientis, ejus scilicet qui vere sapiens est, 
oculos 6586 in capite ejus *?, suos laudat oculos, 
quippe qure ea qua humi sunt et terrena, non re- 
spiciat, sed scrutetur diligentius sublimia, atque in 
colestibus immoretur. Ejusmodi sunt qui apud 
Grecos habentur sapientes : quorum 'quidem vita 
in turpissimis carnis vitiis ac cupiditatibus voluta- 
tur, sed tamen cum de natura coli, stellarum, 


rerum s&herearum atque affectionum in aere contingentium disputant, oculos suos quadam gloria 


circumvestiunt. 


239. Εἶπε yap: Ἐν τῇ ἰσχύϊ ποιήσω, xal τῇ B 239. Vans. 13, 44. Dixit enim : In fortitudine fu- 


σοφίᾳ τῆς συνέσεως ἀφελῶ ὅρια ἐθνῶν, xal τὴν 
ἰσχὺν αὐτῶν προνομεύσω. Καὶ σείσω πόλεις χατ- 
οἰχουμένας, χαὶ τὴν οἴχουμένην ὅλην χαταλή- 
qopat τῇ χειρὶ ὡς νοσσιὰν, ἢ ὡς χαταλελειμμέ- 
να di ἀρῶ. Καὶ οὐχ ἔστιν (7) ὃς διαφεύξεταί με, 
ἢ ἀντείπῃ μοι. Νῦν ἑομηνεύει σαφῶς διὰ τί μέγαν 
νοῦν εἴρηχεν αὐτὸν, xai διὰ τί ἐπὶ τὸ ὕψος τῆς δό- 
ξης τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἀπειλεῖ τὰς χολάσεις ἐπ- 
αγαγεῖν, τὸν (8) xÓpmov αὐτοῦ τῶν ῥημάτων, ᾧ κέ- 
χρηται κατὰ τῶν ὑποδεεσιέρων, μετὰ πάσης πὶ - 
χρίας αὐτοῖς ἀπειλῶν πᾶν εἶδος ἀφανισμοῦ, ἅμαχον 
ἑαυτοῦ xai ἀνανταγώνιστον λέγων εἶναι τὴν δύνα- 
μιν. Ὡς γὰρ κύριος τυγχάνων ὧν βούλεται, καὶ 
πάντως ἐπιτελέσων τὰ χατὰ πρόθεσιν, οὕτως ἑχόμ- 
παΐεν. Ἐπειδὴ πολλὴ μοί ἐστιν ἱππιχὴ xal πεζικὴ 
δύναμις, καὶ οὐδεὶς ὁ ἀνταίρων, καὶ ἐπειδὴ ἀποόσι- 
τὸς ἡ ἐν τοῖς στρατηγιχοῖς σοφία μοι πάρεστι, xal ἣ 
σύνεσις ἀνεπίληπτος (0) διὰ τοῦτο, φησὶν, ᾿Αφελῶ 
ὅρια ἐθνῶν, χαὶ τὴν ἰσχὺν αὐτῶν προνομεύσω. 
Πάντα γὰρ τὰ ἔθνη τῇ ἐμαυτοῦ ὑποχύπτειν βασιλείᾳ 
συναναγχάσας, ἕνα τῶν πάντων ποιοῦμαι ὅρον, τὴν 
ἐμὴν ἐπιχρφτεια, Νῦν γὰρ ἕχαστον ἔδίοις ὀροθεσίοις 
ἀπὸ τοῦ ἑτέρου διώρισται. ᾿Αφελὼν οὖν αὐτῶν τὰ 
ὅρια, ὑπὸ ἕν σκῆπτρον τῆς ἐμῆς βασιλείας γενέσθαι 
τὰ πάντα (40) συνανχγχάσω. Kal τὴν ἰσχὺν αὐτῶν 
προνομεύσω, ΠΙρονομὴ λέγεται dj ἐν τοῖς πολεμίοις 
τῶν ἑαλωχότων εἰς τοὺς χρατοῦντας διανομὴ, ὅταν ἢ 
αἰχμάλωτα σώματα, ἢ τινὰ τῶν βοσχημάτων, ἢ 
ἄλλα τ'νὰ τῶν χατὰ τὸν βίον, οἱ χρατοῦντες ἐν ἀλ. 
λήλοις διαλαγχάνουσι (41) * καὶ ἕχαστος χατὰ τὴν 


ciam, et supienlia prudentis auferam terminos  gen- 
tium, et fortitulinem earum depredabor. Εἰ concu- 
tíam civilales habilatas, et universum orbem com- 
prehendam manu, quasi nidum, vel quasi ova. dereli- 
cta tollom. Et non est qui effugiat me,aut  contradi- 
cat mihi. Nunc plane et luculenter exponit cur prin- 
cipem vocaverit mentem magnam, et cur intermi- 
netur se $61 altitudini glorie oculorum ejus po- 
nas atque supplicia irrogaturum, nimirum ob ver- 
borum jactantiam, quibus uaus est adversum debi- 
les et infirmos: siquidem cum omni amaritudine 
eis interminabatur omne excidii genus, viresqué 
suas affirmabat invictas esse et inexpugnabiles. 
Etenim ita gloriabatur, quasi ea que vellet, in sua 
essent potestate, et quasi que animo destinarat, 
esset omnino perfecturus. Quonjath mihim ultum 
inest equitatus ac peditatns, ríec quispiam reperi- 
tur qui resistat, cumque inaccessa in rebus milita- 
ribus sapientia, atqueincomprehensibile consilium 
mihi suppetat, ídeo, inquit, Auferam terminos gen- 
lium, el fortitudinem earum depradabor. Nam ubi 
gentes omnes coegero imperio meo se subjicere, 
unum omnium terminum efflciam, ditionem 86 
principatum meum. Nune enim unaqueque gens 
propriis limitibus divisa est et distincta ab altera. 
Sublajis igitur gentium terminis, eas omnes vi adi. 
gem, ut sub unum regni mei sceptrum redigantur. 
Et fortiiudinem earum  depredabor. E& &poliorum 
hostibus ademptorum divisio, qu: a victoribus fit, 
preda dicitur, cum ipsa victores inter se partiun- 


προσοῦσαν αὐτῷ ὑπεροχὴν τῆς ἐκ τῶν λαφύρων προ- D) tur, sive fuerint corpora captiva, sive pecora ali- 


νομῆς ἀξιούμενος, οὕτω μετέχει τῶν ix τοῦ πολέ- 
μου. Καὶ τὰς νῦν, φησὶ, καθιδουμένας παγίως πό- 
λεῖς ([2) σείσω, xal χλονήσω τῇ ἐμαυτοῦ δυνάμει, 


* Eccle. 11, 14. 


) Sic mss. omnes. Editi, ἔσται, el non erit. 
) Editi et mss., ἐπαγαγεῖν, τόν ubi ex superio- 
ribus Tidetursupplenda prepositio 5iz ante articu- 
um τόν. 
(3 Codex Fr. 1 cum aliis tribus, ἀνεπίληστος, 
prude 


B Ita mss. nostri. Editi vero, τοῦ τε. 


nlía nulli oblivioni obnoxia. Alter Combefisii 
codex et Reg. secundus cum editis, ἀνεπίλνπτος, 
consilium incomprehensibile. Hoc an illo modo legas, 


qua, sive quzpiam alia ad vitam necessaria. Atque 
unusquisque pro sua dignitate atque prestantia 
partitionem spoliorum consecutus,hoc pacto rerum 


parum refert, Notavimus legi quidem in Reg. se- 
cundo, ἀνεπίληστος sed in ora libri scripsit libra- 
rius, ἐν ἄλλοις ἀνεπίληστος. 

(10) Antiqui tres libri, τὰ πάντων. 

(41) Codices tres, διαλαγχάνωσιν. Paulo post Reg. 
quartus, μετέχῃ. ᾿ ᾿ 

(12) Sic uterque Combefisii codex et alii. Vox 
πόλεις in ante editis desiderabatur. 


539 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


in bello captarum particeps fit. Et nunc, inquit, À xa! τὴν οἰκουμένην ὅλην καταλήψομαι τῷ χειρὶ (13) 


urbes firmiter stabilitas concutiam, meaque unius 
virtute exturbabo,ac orbem universum quasinidum 
znanu comprehendam. Etenim ecquis labor fuerit 
pullos involucres ac implumes, in nidis ab avibus 
qua eos enutriunt, calefactos, manu apprehendere, 
cum neque pennis, neque pedibus uti ad fugam pos- 
sint? Deindecontemptum etiam quo homines prese- 
quitur,magis exaggerans, suamque potentiam ultra 
modum extollens, universum orbem, inquit, ne ut 


ὡς νοσσιάν. Ποῖος γάρ πόνος, νεοσσοὺς ἀπτῆνας ἐπὶ 
τῆς χαλιᾶς θαλπομένους παρὰ τῶν ἐχτρεφόντων αὖ- 
τοὺς ὀρνίθων καταλαδεῖν τῇ χειρὶ μήτε πτερῷ χρῆ- 
σθαι μήτε ποσὶ πρὸς φυγὴν δυναμένων ; Εἶτα ἐπι- 
τείνων καὶ τὴν καταφρόνησιν τὴν εἰς τοὺς ἀνθρώ- 
πους, καὶ τὴν ἑαυτοῦ (44) ὁπεραίρων δύναμιν, οὐδὲ 
ὡς νοσσιὰν, φησὶ, τὴν οἰκουμένην, ἀλλ᾽ ὡς GÀ, φη- 
civ, ἐγκαταλελειμμένα, οὕτω λήψομαι, Καὶ οὐχ 
ἔστιν ὃς διαφεύξεταί με, fj ἀντείπῃ μοι. 


nidum quidem, sed, inquit, quasi ova derelicta sic capiam, Nec est qui effugiat me, aut. contradicat 


mihi. 


240. Sane quod ad nativum et proprium verbo- B 240. Ὡς piv οὖν πρὸς τὴν λέξιν, ὁ τῶν 'Accu- 


rum.sensum attinet, Assyriorum princeps ideo haec 
erat dicturus, quod maxime ob res contraJudeam 
et Samariam feliciter gestas efferendus animo es- 
set, putaretque eversurum se primo impetu gen- 
tes omnes, et futurum esse neminem, qui adver- 
sum 86 attoleret manus *?, sed omnes gentium ter- 
minos sua virtute confusum iri, commovendum 
itidem esse totum terrarum orbem metu adventus 
ipsius, et eum qui in manus ejus venturus esset, 
facilius quam galline pullos a se esse apprehen- 
dendum, atque totum qui sub sole est orbem asuo 
exercitu impetum faciente negotio minori subactum 
iri, quam si $6? quis ova, que avi eadem fo- 
vente ac fecundante destituerentur, caperet. Sed 
quia ejusmodi superbia major est quam ferat hu- 
mana conditio, putant nonnulli verba heo ei qui 
vere superbus est, convenire, qui cervicem adver- 
gus Omnipotentem erexit, detrectatoque imperio 
defecit, ct malignos spiritus qui se secuti fuerant, 
in suam nequitiam atque defectionem impulit.Exi- 
stimat enim ille se ei montem magnam asse, cen- 
setque speculari'se magna, et 88 universum orbem 
sub suam ditionem subjecturum comminatur : qui 
utique ne Domino quidem interroganti, unde ad- 
veniret, reformidavit dicere : Postquam circuivi eam 
qua sub sole est, et obambulavi universum qua sub 
celo exstat, adsum Hic οἱ Domino totius crea- 
ture ausus est terre regna ostendere, ao dicere: 
Hec omnia mea sunt: nunc igitur si procidens 
adoraveris me, hec tibi dabo ?*!, Forte igitur per 
Assyriorum regem indicat Scriptura seculi hujus 
principem. Dominus namque principem seculi no- 
minat, dicens : Nunc princeps hujus mundi ejicie- 
tur foras 13. Et paulo post. Jam non multa loquar 
vobiscum : venit enim princeps mundi hujus, et. in 
me non habet quidquam 13. Preterea principes non 
pauci, et nonnulli gentium prefeocti constituti sunt, 

69 IV Reg. xviii, 13 884. ?? Job r1, 2. 

(13) Editi, τῇ ἐμαυτοῦ χειρί. Unus codex, τῇ χειρί 
μου. Alii mss. simpliciter, τῇ χειρί. 

(14) Veteres quinque libri, αὐτοῦ. Editi vero et 
Reg. secundus, ἑαυτοῦ Aliquanto post editi, xai 
οὐχ ἔσται. Αἱ mss. omnes, xai οὐχ ἔστιν, Ibidom 
Reg. primus ἀντείποι. 

(15) Sio mss. At editi, νεοττίων. 


(16) Veteres quatuor libri, συναποστατήσαντι 


D 


^! Matth. ιν, 8. 


piov ἄρχων ταῦτα ἑρεῖ διὰ τὴν κατὰ τῆς ᾿Ιουδαίας 
καὶ Σαμαρείας εὐημερίαν ὑπερφυσηθεὶς τὴν διάνοιαν, 
xal ἡγούμενος πάντα ἐξ ἐπιδρομῆς αἱρήσειν τὰ ἔθνη, 
χαὶ μηδένα ἕξειν τὸν χεῖρας ἀνταίροντν», ἀλλὰ πάντα 
μὲν ὅρια ἐθνῶν τῇ δυνάμει αὐτοῦ συγχυθήσεσθαι, 
δονεῖσθαι δὲ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην τῷ φόδῳ τῆς 
ἐπιδημίας αὐτοῦ, τὸν δὲ εἷς χεῖρας ἐρχόμενον εὖ- 
αλωτότερον εἶναι νεοττῶν (15) ὄρνιθος, ῥᾷον δὲ ἀρθή- 
σεσθαι τῇ δυνάμει αὐτοῦ ἐφοδευούσῃ τὴν ὑφ᾽ ἡλίῳ 
πᾶσαν οἰχουμένην, ἢ ὡς ἄν τις λάδοι ὧὡὰ, ἔρημα τῆς 
θαλπούσης αὐτὰ καὶ ζωογονούσης ὄρνιθος. Ἐπειδὴ 
δὲ ἡ ὑπερηφανία ὥσπερ μείζων ἐστὶν ἢ κατὰ &v- 
θρωπον, πρέπειν τινὲς ἐνόμισαν τὰ ῥήματα ταῦτα 
τῷ ἀληθῶς ὑπερηφάνῳ, τῷ τραχηλιάσαντι κατὰ 
τοῦ Παντοχράτορος, τῷ ἀνυποτάχτῳ καὶ ἀποστάτῃ, 
καὶ εἷς τὴν ἑχυτοῦ καχίαν συναποστήσαντι αὐτῷ ({6) 
τὰ συνεπαχολουθήσαντα αὐτῷ πονηρὰ πνεύματα. 
Ἐκεῖνος γὰρ ἑαυτὸν καὶ νοῦν οἴεται μέγαν͵, καὶ 
φαντάζεται τὰ ὑψηλὰ περισχοπεῖν, καὶ ἀπειλεῖ πᾶ- 
σαν τὴν οἰχουμένην ὑφ᾽ ἑαυτὸν ποιήσασθαι (1T), ὃς 
γε οὐδὲ τῷ Κυρίῳ ἐρωτήσαντι, πόθεν πάρεστι, παρ- 
τήσατο εἰπεῖν, ὅτι Περιελθὼν τὴν ὑπὸ τὸν ἔ- 
dos , Ἀαὶ ἐμπεριπατήσας τὴν ὑπ’ οὐρανὸν, πάρ- 
εἰμι. Οὗτος ἑτόλμγσε καὶ τῷ Κυρίῳ πάσης τῆς 
χτίσεως δεῖξαι τὰς βασιλείας τῆς γῆς (18), xal st- 
πεῖν, ὅτι Ταῦτα πάντα ἐμά ἐστι’ νῦν οὖν ἐὰν πε- 
σὼν προσχυνήσῃς μοι, σοὶ δώσω. Τάχα οὖν τὸν βα- 
σιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων, τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τού- 
του, ὁ λόγος αἰνίττεται. Καὶ γὰρ ὁ Κύριος ἄρχοντα 
ἀνομάζει τοῦ αἴῶνος τούτου, λέγων Nov ὁ ἄρχων 
τοῦ χόσμου τούτου βληθήσεται ἔξω. Καὶ μετ᾽ ὀλί- 
γα - Οὐχέτι πολλὰ λαλήσω μεθ᾽ ὁμῶν " Ἔρχε- 
ται γὰρ ὁ τοῦ χόσμου ἄρχων, καὶ ἐν ἐμοὶ οὐχ 
ἔχει οὐδέν. Ἐπειδὴ δὲ πολλοὶ ἄρχοντες, οἱ ἐθνάρχαι 
τινὲς, διατεταγμένοι πρὸς φυλαχὴν xal διατήρησιν 
τοῦ ὑφ᾽ ἑαυτῶν ἑχάστου ἔθνους, καθά φησιν ὁ Μωῦ- 
τῆς ἐν τῇ δῇ Ὅτε διεμέριζεν ὁ Ὕψιστος ἔθνη, 


7? Joan. xit, 31. 15 Joan. xiv, 30. 


ἑαυτῷ. Alii duo cum editis, συναποστήσαντι. Ibidem 
Bex m88., συνεπαχολουθήσαντα Editi, συναποχολου- 
θήσαντα. Librarius aliquis in margine Regii quarti 
ita scribens, περὶ τοῦ ᾿Αντιχρίστου, hoc loco de An- 
tichristo sermonem esse admonuit. 

(17) Sic mss. Editi vero, ποιήσεσθαι. 

(18) Antiqui tres libri, δεῖξαι πάσας τὰς βασιλείας 
Codex unus, δεῖξαι τὰς βασιλείας πάσης τῆς γῆς. 


041 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. X. 


ὡς διέσπειρεν υἱοὺς - Abàp , ἔστησεν ὅρια ἐθνῶν A ut singulas gentes sibi subjectas custodiant 80 


κατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων θεοῦ. Kal πάλιν ὁ 'Amó- 
στολός φησι. Σοφίαν δὲ λαλοῦμεν, οὐ τοῦ αἰῶνος 
τούτου, οὐδὲ τῶν ἀρχόντων τοὺ αἰῶνος τούτου. 
ἀλλὰ λαλοῦμεν Θεοῦ σοφίαν, ἣν οὐδεὶς τῶν ἀρ- 
χόντων τοῦ αἰῶνος τούτου ἔγνωχε. Καὶ πάλιν ἐν 
τῷ Δανιὴλ ἄρχων τις Περσῶν, καὶ ἄρχων Ἑλλήνων 
ἀναγέγραπται. Αἐγει γὰρ πρὸς αὐτὸν ὁ ἀγγελος" 
Καὶ ἐγὼ ἦλθον ἐν τοῖς λόγοις σου. Καὶ ὁ ἄρχων 
τῆς βασιλείας Ιερσῶν εἰστήχει ἐξεναντίας μου. 
Καὶ ἰδού Μιχαὴλ, εἷς τών ἀρχόντων τῶν πρώ- 
των, ἦλθε βοηθῆσαί μοι καὶ αὐτὸν χατέχιπον 
ἐχεῖ μετὰ τοῦ ἄργοντος βασιλείας Περσῶν. Καὶ 
μετ᾽ ὀλίγα' Καὶ ἐγὼ ἐξεπορευόμην, φησὶ, xai ὁ 
&pyov τῶν Ἑλλήνων ἤρχετο. Μήποτε οὖν ἐὰν (i 


tueantur, quemadmodum ait Moyses in Cantico : 
Quando dividebat Altissimus gentes, quando disse- 
minavit filios Adam, constituil terminos gentium se- 
cundum numerum angelorum Dei **. Et rursus Apo- 
8tolus ait : Sapientiam autem loquimur, non szculi 
hujus, neque principum sagculi hujus : sed loquimur 
Dei sapientiam, quam nemo principum hujus szculi 
cognoviL 15, Et iterum apud Danielem de principe 
quodam Persarum, et de Grecorum principe fit 
mentio. Nam ita Danielem alloquitur angelus : Ef 
ego veni in verbis iuis. Et princeps regni Persarum 
stetit contra me. Et ecce Michael unus de principi- 
bus primis venit ad. auxiliandum mihi et ipsum re- 
liqui ibi cum principe regni Persarum 16, Et aliquan- 


ταῦτα ἐκ προσώπου διαδόλου λεγόμενα (19), ἣ ὑπερ- p to post ait : Et ego. egrediebar, et princeps Graco- 


ηφανία αὐτοῦ οὐ xarà ἀνθρώπων, ἀλλὰ κατὰ vom- 
τῶν ἥ τινων δυνάμεων γινομένη. 


241. Μὴ δοξασθήσεται ἀξίνη ἄνευ τοῦ χό- 
πτοντος ἐν αὑτῇ ; fj ὑψωθήσεται πρίων ἄνευ τοῦ 
ἕλχοντος αὐτόν ; ὡσαύτως ἄν τις ἄρῃ ῥάδδον ἢ 
ξύλον. Ἐλεγχτιχὸς τῆς ὑπερηφανίας τοῦ ἄρχοντος 
τῶν ᾿Ασσυρίων ὁ λόγος. Τί φρονεῖς ἐπὶ σεαυτῷ, ὡς 
χόπτοντι ἔθνη, xal χαθαιροῦντι τὰς δυναστείας τῶν 
πόλεων ; Ἢ οὔτω γὰρ xal $j ἀξίνη μέγα φρονοίη, ὡς 
τὰ ὑπέρογκα τῶα δένδρων εἰς γῆν χαταδάλλουσα, καὶ 
ὁ πρίων ὡς τὰ συνεστῶτα καὶ ἡνωμένα τῶν ξύλων 
διαιρῶν. ᾿Αλλ’ οὔτε ἣ ἀξίνη ἄνευ τῶν χειρῶν κό- 
πτει, οὔτε ὁ πρίων (20) ἄνευ τοῦ ἕλχοντος αὐτὸν, xal 
εἰς χρείαν τινὰ τεχνικῶς χαθαιροῦνος τὰ ξύλα δύ- 
ναται πρίζειν. ᾿Ἐπαινετὸς δὲ εἴπερ ἄρα ὁ τῷ ἀξίνῃ 
χεχρημένος, καὶ ὁ τὸν πρίονα ἕλχων ἐπιστημόνως. 
Οὕτως οὐδὲ τὸ ξύλον, ὃ εἰς σκῆπτρον μετεσχημα- 
τίσθη, τὴν τοῦ χρατεῖν ἀξίαν ὀσείλει καρποῦσθαι, 
ἀλλ᾽ ὁ ταῦτα (21) μεταχειριζόμενος, εἰς σύμδολον 
ifc ὑπαρχούσης αὐτῷ δυναστείας. Οὕτως οὖν κἀγώ 
σε παρέλαθον εἰς τὴν τοῦ λαοῦ τοῦ ἡμαρτυηχότος xó- 
λασιν" εἷς ἀξίνην xal πρίονα τῇ ὠμότητί cou συγ- 
χρώμενος, εἷς τὴν δικαίαν τοῦ λχοῦ καὶ ἐπ’ ὠφε- 
λείᾳ αὐτοῦ ἐπεργουμένην παίδευσιν. Ως οὖν ἐπὶ τῶν 
δικαστηρίων οἱ δήμιοι ἐπὶ τῷ (22) χολάζειν τετα- 
Ὑμένοι οὐχὶ χύριοι τιμωρίας εἰσὶν, οὐδὲ τῇ ἑαυτῶν 
ἰσχύϊ ἢ ἐξουσίᾳ τι ποιοῦσιν, ἀλλ᾽ ἅπερ ἂν αὐτοῖς 
παρὰ τῶν νόμων ἐπιτραπῇ " οὕτω xal ᾿Ασσύριοι, 
οὐκ ἰσχυρὸν ἔθνος, οὐδὲ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ἐνεργεῖν τι δυ- 


rum veniebat". Fortasse igitur si hec 'dicta sint 
ex diaboli persona, superbia illius non in homines, 
sed in spiritales aut eximias virtutes invehitur. 


241. Vgns. 15. Nunquid gloriabilur securis sine 
cedente in ipsa ? aul exaltabitur serra sine trahente 
illam? aut si quis tollat virgam, aut lignum. Heo 
verba objurgant et ooarguunt arrogantiam prinoi- 
pis Assyriorum. Cur magnifice de te sentis, quasi 
tu gis qui ceedas gentes, et urbium potentatus de- 
moliarls? Nam aljoqui securis etiam ratione pari 
possit gloriari, tanquam si ingentes et excelsa 
arbores in terram dejiceret, serra itidem, quasi 
compacta continua ligna diffinderet. Attamen secu- 
ris nequaquam cedit sine manibus : neque secare 
serra potest, nisi quis trahat ipsam, et ligna ad 
aliquem nsum solerter conseiudat. Ceterum laude 
utique dignus est et commendatione, tum qui ee- 
curi utitur, tum qui eerram industrie trahit. Sio 
lignum, quod sceptri formam accepit potestatis 
atque dominii dignitate $68 nequaquam debet frui, 
ged is qui in manu sceptra sumit, in signum ejus 
quem habet principatus. [taque et ego te similiter 
ad populum peccatorum plectendum adhibui; et 
instar securis ac serre usus sum tua crudelitate, 
jure ac merito populum ad ipsius utilitatem puni- 
turus. Quemadmodum igitur carnifices in foro ad 
penas exigendas instituli, non pro arbitrio ponas 
irrogare possunt, nec quidquam agunt poteatate 
gua aut auctoritate, ed ea que sibi permittunt le- 
ges, exsequuntur, ita et Assyrii non gunt gens for- 


νάμενον, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἐνδεδομένον (23) αὐτῷ μέτρον D tis ao. valida, que quidquam ex se ipsa perficere 


παρὰ τοῦ θεραπευτοῦ τῶν ἡμαρτηχότων, «aic ἐπὶ 


τὸ χαχοῦν χέχρηται ἐνεργείαις. 


.242. Kai οὐχ οὕτως, ἀλλ' ἀποστελεῖ Κύριος 


Ἵ Deut. xxxi, 8. 


(δ Veteres aliquot libri, εἴρημένα, 
20) Antiqui sex libri, ὁ πρίων. Deerat in vulgatis 
articulus. 

(21) Hic vocem σκῆπτρα subaudiendam arbitror, 
ταῦτα (τὰ) σχῆπτρα, Statim editi, εἷς τὴν κατὰ τοῦ. 
At abest κατά ἃ mss. Nec dubium, quin abesse opor- 


queat, sed que juxta modum sibi ἃ peccatorum 
medico prescriptum, ad ponas infligendas operam 
suam contulit. 

249. Vxns. 46, 17. Et non sic, sed mille. Domi- 


75 I Cor. 11, 6-8. 16 Dan. x, 12, 18. Τῇ ibid. 20. 


teat. Subinde editi, πρίονά τινα. Vox τινα in mag. 


deest. . 
(22) Editi, τό, At sex mss. , τῶ. Neo ita multo in- 
fra editi, ἀπὸ τῶν. Libri veteres, παρὰ τῶν. 
(23) Pro ἐνδεδομένον in tribus codicibus scriptum 
reperitur, "διδόμενον, 


548 


nus Sabaoth ἵπ honorem tuum ignominiam, et ín À Σαδθαὼθ εἷς τὴν 


gloriam tuam ignis comburens accendetur. Et erit 
lumen Israel in ignem, et. sanctificabit illum $n igne 
urente: εἰ devorabit quasi fenum silvam. Hec est 
stulte superbie merces. Quia te ipsum gloriabun- 
dus mentem magnam predicabas, et efferebaris in 
altitudine glorise oculorum, Mittet Dominus ignomí- 
niam in honorem luum, ignem veroin gloriam tuam. 
Quoniam enim interminatus es ablaturum te esse 
finesgentium, habitatas civitates conquassaturum, 
totumterrarum orbeimn quasi nidum apprehensurum, 
el eum quasi ova derelicta sublaturum, nemine 
omnino effugiente aut contradicente, idcirco /gnis 
comburens accendetur, ei erit. lumen Israelis in 
ignem. Immutabitur, inquit, rerum status; et in 
splendore, inquit, erit Israel, qui nunc deprimitur, 
et qui tibi ob peccatum traditus est puniendus. 
Splendor itaque illius tibi in perniciem et exitium 
oedet. Erit enim, inquit, lumen Israel in ignem. 
Atque cum insint igni facultates due, una illu- 
gtrandi, altera comburendi ; suavitas quidem ignis 
atque jucunditas permanel apud Israelem, unde 
illustratur et circumfulget : quod vere in eo acer- 
bum est, et quod excruciat, id purs erit illius su- 
perbi, eum ut exurat, atque pre ardore afficiat 
dolore inconsolabili. Et sanctificabit illum in igne 
urente, el devorabit quasi fenum silvam. Docet ignis 
naturam esse purgantem. Sanctiflcabit enim illum 
quasi in igne urente. Quomodo autem ignis puri- 
ficat ? Postquam comederit silvam tanquam fenum. 
Itaque cum Deus noster ignis consumens sit *, pro- 
cul dubio silvam et ea que asilva oriuntur vitia 
consumoel; anima non in spiritu, sed in carne im- 
morante. Sciendum autem est, gloriam a fama dis" 
cerni ab iis qui vocum significetum accurate dili- 
genterque perquirunt. Et dicunt gloriam laudem 
esse que a vulgo tribuitur; famam vero esse lau- 
dem, qua a bonis impertitur. Eumdem ad modum 
dividunt et honorem. Alium quidein affirmant ho- 
nestum esse ; eumque in virum virtutis studiosum 
cadere, $64 cum amplitudo sit remuneratio ; re- 
munerationem autem statuunt quoddam esse vir- 
tutis premium : alium vero esse, qui ob facta non 
omnino probata a plebe defertur. 

243. Vgns. 18. Die ílla exstinguentur montes, et 
colles οἱ nemora. Et devorabit ab anima usgue ad 
carnes. Postquam misit Dominus Sabaoth in hono- 
rem p.incipis Assyriorum ignominiam, et in ejus 
gloriam ignem comburentem, luxque Israelis versa 
est in ignem Assyrio, ut lucis splendore nequaquam 
sanctificatus purgaretur ignis ustione que efficeret 


7! Deut. iv, 24. 


24) Codex unus, ᾿Δποστέλλει. 

25) Editi, πόλεις σείσειν. At sex mss., σείειν, 
Haud longe editi, διὰ τοῦτο τό. Deest τό in nostris 
sex codicibus. 

(26) Editi et Reg. secundus, περιφάνεια, bene. 
Aliitres mss, preterutrumque Combefisianum,brep- 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


C 


D 


544 


σὴν τιμὴν ἀτιμίαν, xal εἷς τὴν 
σὴν δόξαν πῦρ καιόμενον καυθήσεται. Καὶ ἕσται 
τὸ φῶς τοῦ Ἰσραὴλ εἰς πῦρ, καὶ ἁγιάσει αὐτὸν 
ἐν πυρὶ χαιομένῳ, καὶ φάγεται ὡσεὶ χόρτον τὴν 
ὕλην. Αὕτη ἣ ἀντιμισθία τῆς ἀλόγου ὑπερηφανίας. 
Ἐπειδὴ νοῦν μέγαν ἑαυτὸν ἀποσεμνύνων ἔλεγες, καὶ 
τῷ ὕψει τῆς δόξης τῶν ὀφθαλμῶν ἐπηγάλλου, ᾿Απο- 
στελεῖ (24) Κύριος ἀτιμίαν εἰς τὴν σὴν τιμὴν, 
πῦρ δὲ εἰς τὴν δόξαν σου. ᾿Επειδὴ γὰρ ἀφαιρεῖσθαι 
ἠπείλεις ὅρια ἐθνῶν, καὶ σείειν πόλεις (25) κατοιχου- 
μένας, xal καταλήψεσθαι τὴν ὄλην οἰχουμένην ὡς 
νοσσιὰν, xal ὡς ὠὰ ἐγκαταλελειμμένα αἴρειν, μηδε- 
νὸς διασεύγοντος, μηδὲ τοῦ ἀντιλέγοντος ὄντος" διὰ 
τοῦτο Πὺρ χαιόμενον χαυθήσεται, καὶ ἔσται τὸ 
φῶς τοῦ Ἰσραὴλ εἰς πῦρ. Ηεριστραφήσετα', φησὶ, 
τῶν πραγμάτων ἣ κατάστασις, xai ἐν λαμπρότητι, 
φησὶν, ἔστι ὁ ᾿Ισραὴλ ὁ νῦν τεταπεινωμένος, καὶ 
σοὶ παραδεδομένος διὰ τὴν ἁμαρτίαν εἷς κόλασιν. Ἡ 
οὖν ἐχείνου περιφάνεια (26) εἴς ἀφανισμόν σοι γενή- 
σεται. Ἔσται γὰρ, φησὶ, τὸ φῶς τοῦ ᾿ἸΙσραὴλ εἰς 
πῦρ. Καὶ δύο ἐνεργειῶν οὐσῶν περὶ τὸ πῦρ, τῆς τε 
φωτιστικῆς xal τῆς καυστιχῆς᾽ τὸ μὲν γλυχὺ καὶ 
χαρίεν τοῦ πυρὸς τῷ ᾿Ισραὴλ παραμενεῖ, φωτέζον 
αὐτὸν xai περιλάμπον᾽ τὸ δὲ πιχρὸυ xal χατώδυνον 
ἐπὶ τὸν ὑπερήφανον κατὰμερισθήσετᾶι, καῖον αὐτὸν, 
xai ἀπαραμυθήτῳ πόνῳ διὰ τῆς καύσεως παραδιδοῦν, 
Kal ἀγιάσει αὐτὸν ἐν πυρὶ χαιομένῳ, xal φάγε- 
ται ὡσεὶ χόρτον τὴν ὕλην. Δείχνυσι τὴν φύσιν τοῦ 
πυρὸς, ὅτι χαθαρτιχή. ᾿Αγιάσει γὰρ αὐτὸν ὡς ἐν πυ- 
ρὶ καιομένῳ. Πῶς δὲ ἀγιάζει τὸ πῦρ ; «Ἐπειδὰν φάγῃ 
τὴν ὕλην ὡς χόρτον. Ἐπεὶ οὖν Ὁ Θεὸς ἡμῶν πῦρ 
καταναλίσχον ἐστὶ, χαταγαλώσει, δηλονότὶ, τὴν 
ὕλην, καὶ τὰ ἀπὸ (27) ὕλης ἐλθόντα πάθη, οὐ τῇ μὲν ἐν 
πνεύματι ἀλλ᾽ ἐν σαρκὶ διατριδούσῃ ψυχῇ. ᾿ἱστέον 
δὲ, ὅτι οἱ ἀχοιδολογούμενοι περὶ τὰ σημαινόμενα, τὴν 
δόξαν ἀπὸ τοῦ κλέους διώρισαν᾽ xal φασι τὴν μὲν δό- 
ξαν εἶναι τὸν ἀπὸ τῶν πολλῶν ἔπαινον" τὸ δὲ χλέος, 
τὸν ἀπὸ τῶν ἀγχθῶῦ ἔπαινον. Ὁμοίως καὶ τὴν τιμὴν 
διαιροῦσι, φάσκοντες τὴν μὲν ἀστείαν τινὰ εἶναι, καὶ 
ἐπὶ τὸν σποοδαΐῖον πίπτειν, γέρως οὖσαν ἀξίωσιν" τὸ 
δὲ γέρας ἄθλον ἀρετῆς τίθενται’ τὴν δέ τινα τιμὴν 
παρὰ τῶν τυχόντων, τοῖς (28) οὐ πάνυ ἀποδεχκτῶς 
γεγενημένοις ἀντίδοσιν. 


243. Τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἀποσύεσθήσεται τὰ ὄρη, 
xai οἱ βουνοὶ, xai οἱ δρυμοὶ, καὶ χαταφάγεται 
ἀπὸ ψυχῆς ἕως σαρχῶν. Μετὰ τὸ ἀποστεῖλαι Κύ- 
ριον Σαδαὼθ εἰς τὴν τιμὴν τοῦ ἄρχοντος τῶν ᾿Ασ- 
συρίων ἀτιμίαν, καὶ εἷς τὴν δόξαν αὐτοῦ πῦρ καιό- 
μενον, καὶ μετά τὸ γενέσθαι τὸ φῶς τοῦ ᾿Ισραὴλ εἰς 


πῦρ τῷ ᾿Ασσυρίῳ, ἵνα ὁ μὴ ἀγιασθεὶς ἐν τῇ λαμπρό- 


nyevia, aut ὑπερηφάνεια, male. Statim editi, Kai 
γάρ. Vocula γάρ in nostris sex mss. deest. 

(27) Editi, ἀπὸ τῆς. At sex mss., ἀπό. Ibidem 
Reg roe aduse πάθη" οὐ τῇ iv. 

(28) Editi, ὧν τοῖς. Vox dv, quam παρέλκειν ne- 
mo non videt, ἃ nostris sex ross, abest. 


549 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. X. 


946 


τητι τοῦ φωτὸς, χαθαρθῇ διὰ τῆς καύσεως τοῦ mU- À purgalionem.«c eani qui aderit pevoatorum gate- 


ρὸς, τῆς ἐνεργουμένης ἐπὶ χαθέρσει, καὶ κατεσθιού- 
σης ὡς χόρτον τὴν ἐνυπάρχουσαν ὕλην τῶν ἁμαρτη- 
μάτων' τότε λοιπὸν, ἀναλωθείσης τῆς ὕλης τῆς ἐξ- 
απτούσης τὴν κολαστικὴν φλόγα, παυθήσεται, φησὶ, 
τὰ ὄρη καιόμενα, xal οἱ βουνοὶ, καὶ οἱ δρυμοὶ, καὶ 
λήξει τὸ πῦρ τοῦ ἐμπρησμοῦ κατεσθίον τὰ πάντα, xai 
ἑπιδοσκόμενον * τὴν μὲν ἀρχὴν ἀπὸ ψυχῆς ποιούμε- 
νον, φθάνον δὲ ἕως τῶν σαρχῶν. Οὐδενὶ δὲ ἀγνω- 
στον (20) 4j συνήθεια τῆς Γραφῆς, ὅτι τοὺς ἐν προ- 
τερήμασί τισι γενομένους, καὶ ὅσον ἐπὶ τῇ χατασχευῇ 
πλεῖόν τι τῶν πολλῶν ἔχοντας, ὄρη, εἴωθε προσαγο- 
ρεύειν xai βουνούς. Τοὺς δὲ ἀχάρπους καὶ εἰκῆ ἀλλή- 
λοις συμπεφυρμένους (30), οἷονεὶ αὐτόματόν τινα 
xal ἀτελῆ τὴν ζωὴν ἔχοντας, ἀλλ᾽ οὐχὶ Ex τῆς φυ- 
τείας τοῦ ἀληθινοῦ γεωργοῦ πεφυτευμένους, δρυμοὺς 
ὀνομάζει. Πάντων μέντοι τὸ «op ἅπτεται, ἀρξάμε- 
νον ὀπὸ ψυχῆς, λῆγον Ob ἐπὶ τὰς σάρχας. Τὰ μὲν 
γὰρ μέχρι ἐνθυμήσεων στάντα ἁμαρτήματα, ὁποῖόν 
ἐστι τὸ μοιχεῦσαι ἐν τῇ χα»δίᾳ ἑαυτοῦ, ἐν ψυχῇ ἐστιν 
ὕλη ἀξία τοῦ ὑπὸ πυρὸς καταύρωθῆναι. Τὰ δὲ καὶ 
μέχρι τῶν ἔργων φθάσαντα, νεμηθέντων τῶν ἁμαρ- 
τημάτων ἐπὶ τὰς διὰ σαρχὸς xal πράξεως ἐνεργείας, 
ταῦτα ὑπολαμύάνω ἁμαρτήματα εἶναι. ᾿Αρξαμενοι 
μὲν γὰρ ἀπὸ ψυχῆς, λήγοντες δὲ ἐν τῇ καρδίᾳ, οὐ- 
δὲ (31) μέχρις αὐτῆς περιορίζονται οἱ πονηροὶ ὃια- 
λογισμοί ἀλλ᾽ ἐξέρχονται, xal οἱονεὶ διαχύπτουσι, 
περῶντες τὴν σάρχα, καὶ ἐκφαινόμενοι πρὸς τὰ ἔξω. 
Εἰ γὰρ φόνον ἐνεθυμήθη μέν τις ποιῆσαι, οὐκ ἔπραξε 
δὲ, οὐχ ἐξῆλθεν ὁ φόνος ἀπὸ τῆς χαρδίας. Καὶ ὁ ἐμ- 
ὄλέψας γυναικὶ πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι, u) φθείρας δὲ 
τὸν ναὸν τοῦ θεοῦ, μηδὲ ποιήσας τὰ μέλη τοῦ Χρι- 
στοῦ πόρνης μέλη, οἱονεὶ ὅριον τῆς ἁμαρτίας ἑαυτοῦ 
τὴν καρδίαν ἐποίησεν ὥστε οὐκ ἐξῆλθεν ἀπὸ τῆς 
χαρδίας τοῦ τοιούτου ὁ πονηρὸς διαλογισμὸς, Οὕτω 
καὶ περὶ χλοπῆς ἔστιν εἰπεῖν, καὶ περὶ εἰδωλολατρείας 
καὶ φαρμαχείας, καὶ ὅσα ἄλλα εἴδη ἁμαρτη μάτων, 
ὅταν μὴ στέγηται ὑπὸ τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ ὧσ- 
περ (32) ὁπὸ ἁγγείου ἀραιοῦ ῥέοντα, φέρηται πρὸς 
τὰ ἔξω. 

244. Καὶ ἔσται ὁ φιύγων, ὡς ὁ φεύγων ἀπὸ φλο- 
γὸς χαιομένης. Καὶ οἱ καταλειφθέντες ἀπ᾽ αὐτῶν, 
ἔσονται ἀριθμός, χαὶ παιδίον γράψει αὐτούς. 
Μετὰ (33) τὸν ἐμπρησμὸν τὸν ἀπὸ τοῦ πυρὸς, τοῖς 
ὄρετι xai τοῖς βουνοῖς καὶ τοῖς δουμοῖς ἐγγινόμενον, 
τὸ εὐαρίθμητον λέγει τῶν διασωζομένων. Καὶ οὕτω 
δὲ, φησὶν, εἰς ἀριθμὸν εὐσημείωτον περιστήσεται αὐ- 


19 Matth. v, 28, 89] Cor. vi, 15. 


. (20) Antiqui sex libri, ἄγνωστον. Editi vero, 
ἄγνωστος. Quod quin a typographis factum sit, non 
valde admodum dubito. Nau, opinor, verebaatur 
ne in his vitii aliquid subesset ; ob idque eos ἄγνω- 
στος pro ἄγνωστον edidisse suspicor: dici tamen 
utrumque posse, nemo paulum modo humanior 
negabit. Nec grecos solos, sed et Latinos quoque 
neutro genere, cum aliud ex grammaticorum re- 
ulis poni debuisset, usos constat, ut ex illo Virgi- 
iano notum est, Trisie lupus stabulis. Aliquanto 
post editi, πλέον τι. Veteres libri, πλεῖόν τι. 

(30) Editi et. quinque mss., συμπεφορημένους, At 


D 


riam ao silvam velut tenum depasceret : tum de- 
mum materia illa et silva, que flammam ultricem 
accenderet, consumpta et exhausta : ait futurum 
esse, ut montes,collesque et nemora desinant com- 
buri, et ille incendii ignis qui exedebat et depas- 
cebatur omnia,finem accipiat:ubi exordio ab anima 
ducto, &d carnes usque pertigerit. Neminem autem 
latet eum esse *cripture morei, ut mentium no- 
men el collium iis tribuat, qui quadam gaudent 
prerogativa ac dignitate, quique, quod ad suppel- 
lectilem et facultates attinet,plebi prestunt,At vero 
nemora appellat eos, qui nullos fructus edentes,et 
fortuito inter se permisti,veluti temerariam quam. 
dam ac imperfectam vitam agunt, cum non sint a 
vero agricola plantati, neo coasiti. Sed ignis per- 
vadit omnia : siquidem incipit ab anima,et in car- 
nes desinit.Enimvero peccata que cogitatione tenus 
consistere,ut conlipgit cum quis mechatur in corde 
8uo, in anima sunt materia ignis depastione digna. 
Delicta vero,qua ad opus usque perveniunt(quippe 
heo delicta carne et actione admittuntur), peocata 
propria esse arbitror. Nam prave ille cogitationes 
qua ab anima ducunt initium, et in ipso corde 
conquiescunt, ne in eo quidem continentur : sed 
egrediuntur, οἱ veluti capite exerto aspiciunt, jam- 
que carnem peneLrantes, foras prodeunt. Si quis 
enim cedem patrare cogitaverit, nec tamen com- 
miserit, cedes e corde neutiquam exiit, Et qui 
aspexerit mulierem ad concupiscendum eam"?,neo 
tamen corruperit Dei templum, neque fecerit 
membra Christi membra- meretricis ?, is suum 
cor velut sui peccati linitem ac terminum effecit, 
sic ut cogitalio prav& e corde non ersilierit. Licet 
autem ita-loqui de furto, de idololatria, de vene- 
ficio, deque aliis id genus quibusvis peccatis; 
quando a corpore non occultantur, sed tanquam 
e vasculo laxo et fungoso effluentia, foras prorum- 
punt. 


244. VERS. 19. Et eril. qui fugiet, quasi fugiens a 
flamma urente. Εἰ qui relinquentur ex ipsis, erunt 
numerus, el puer scribet eos. Post montes, collesque 
et saltus ab igne incensos, eos qui salvi et incolu- 
mes evaserint, facile esse numerandos dicit. Atque 
adeo, inquit, ad numerum qui facile assignari possit, 
redigetur eorum numerus : $655 ita ut. puerulus 


Reg. secundus, συμπεφυρμένους. Lectionem utram- 
que recipi posse non diffiteor quidem : mihi tameu 
nescio quomodo magis placet scriptura posterior. 

(31) Unus Ducei codex, ᾿Αρξάμενα μὲν ἀπὸ ψυχῆς, 
λήγοντα δὲ ἐν τῇ χαρδίᾳ, καὶ οὐδέ, Editi ut in con- 
textu, nisi quod voculam καί ante particulam οὐδὲ 
delevimus, fidem Henriciani codicis secuti. 

(32) Codex unus, ἀλλ᾽ ὅσον. Statim quatuor nis8., 
πρὸς τὸ ἔξω, 

(33) Editi, Μετὰ γάρ. Vocula «4» a nos'ris τπτ 
mss. abest. Statim editi, Kai δέ. Codices quinte, 
Καὶ οὕτω δέ. 


541 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


848 


qui prorsus nihil quidquam numerandi peritus sit, A τῶν τὸ πλῆθος, ὥστε xal ὑπὸ παιδίου, μὴ πάνυ τι 


aut scribendi, eos enumerare ροΒδϑὶί. Forte autem 
qui fugit ab inoendio, vitam pravam evitat per po- 
nitentiam, suaque conversione carnem, poenas et 
cruciatus sibi asciscentem, refugit. Quisquis enim, 
posteaquam deprehensus est in peccatis, conscius 
est dignum se esse, qui per virgam et verbera 
convertatur, jam peccatum tanquam supplicii ma- 
teriam declinans, fugit quasi ἃ flamma urente. Et 
tuno qui fuerint derelicti, erunt numerus, non 80- 
jum quod, uti exposuimus, facile queant numerari, 
ged etiam quod de cetero sint digni, qui in nume- 
rum referantur. Sio in Numerorum libro pueros, 
mulieres, senes, quotquot per smtatem ad bella 
obeunda erant inutiles, et promiscuum vulgus, 
tanquam a populo Israelitico alienum, invenimus 
nequaquam in numerum poni *! ; sed numerari eos 
qui in bello fortes erant et strenui, a vigesimo anno 
et supra**. Insuper omnes Israelis primogeniti a 
mense et supra annumerantur**, Pariter etiam 
Levite ἃ mense et supra, et qui ministrabant sa- 
cerdotes usque ad quinquaginta annos recensen- 
tur **. Cieterum quis puer, non vir, neque senex, 
eos qui sunt ejusmodi inscribet? I[ndicari eos qui 
Ecclesie prefloiuntur, negaverM nemo, eo quod 
vitam degant in innocentia et integritate, et quod 
peccata occulta quorum nullus est testis nisi is qui 
&bditos cujusque recessus scrutatur, sibi a pecca- 
toribus concredantur. Hic tales est inscripturus, 
qui fuerint veluti per peccatum oblitterati ac deleti, 
eos iterum scribet. Qui fugerint incendium, rece- 


μη ἷὲ πρὸς τὸ ἀριθμεῖν, μηδὲ (34) γράφειν ἐμπείρως 
ἔχοντος, δύνασθαι αὐτοὺς ἀπογραφῆναι. Τάχα δὲ ὁ 
φεύγων ἀπὸ τοῦ ἐμπρησμοῦ, τῇ μετανοίᾳ φεύγει τὸν 
πονηρὸν βίον, xal τῇ ἐπιστροφῇ τὴν κολάζουσαν σάρ- 
xa (35) ἀποδιδράσχει. Πᾶς γὰρ ὁ μετὰ τὸ χαταληφθῆ- 
ναι (36) ἐν ἁμαρτήμασι, συναισθόμενος ἑαυτοῦ ἀξίου 
ὄντος τῆς ἐν ῥάδδῳ xal μάστιγι ἐπιστροφῆς, φεύγων 
τὴν ἁμαρτίαν, ὡς ὕλην χολάσεως, φεύγει ὡς ἀπὰ 
φλογὸς καιομένης. Καὶ τότε οἱ καταλειφθέντες ἔσον» 
ται ἀριθμὸς, οὐ μόνον διὰ τὸ εὐαρίθμητον, ὡς ἀπο- 
δεδώχκαμεν, ἀλλὰ xal διὰ τὸ λοιπὸν ἄξιοι εἶναι εἷς 
ἀριθμὸν ἀναλαμόάνεσθαι. Ὡς ἐν τῇ βίδλῳ τῶν 
᾿Αριθμῶν εὑρήχαμεν, παιδία χαὶ γυναῖχας καὶ γέ- 
ροντας, ὅσοι τὴν ἄχρηστον ἐν πολέμοις ἔχουσιν ἣλι» 
χίαν, xal τὸν ἐπίμιχτον ὡς ἀλλότριον τοῦ Ἰσραὴλ 
ἔζω ἀφιεμένους τοῦ ἀριθμεῖσθαι, ἀριθμουμένους δὲ 
τοὺς ἀπὸ εἰχοσαετοῦς χαὶ ἐπάνω δυνατοὺς ἐν πολέμῳ. 
Καὶ οἱ πρωτότοχοι τοῦ ᾿Ισραὴλ πάντες ἀριθμοῦνται, 
ἀπὸ μηνιαίου, καὶ ἐπάνω, Ὁμοίως xal οἱ Λευῖται, 
ἀπὸ μηνιαίου, καὶ ἐπάνω * καὶ οἱ λειτουργοῦντες ἷε- 
ρεῖς ἕως πεντάχοντα ἐτῶν ἀριθμοῦνται. Ποῖον δὲ 
παιδίον γράψει τοὺς τοιούτους, οὐχ ὁ ἀνὴρ, οὐδὲ ὁ 
πρεσθύτης (37); Οὐδεὶς ἀντερεῖ’ τοὺς προεστῶτας ἐν 
τῇ Ἐχχλησίᾳ, διὰ τὸ ἕν ἀκακίᾳ διάγειν, xal διὰ τὸ 
πιστεύεσθαι (38) παρὰ τῶν ἡμαρτηχότων τὰ ἀπόῤ- 
ῥητα, ὧν οὐδεὶς μάρτυς, εἰ μὴ ὁ τὰ χρυπτὰ ἑχάστου 
διερευνώμενος. Οὗτος γράψει τοὺς τοιούτους, οἱονεὶ 
ἐξχλειφθέντας διὰ τῆς ἁμαρτίας * πάλιν ἐγγράψει 
τοὺς τὸν ἐμπρησμὸν φυγόντας, xal τὴν διὰ τῆς με- 
τανοίας κάθαρσιν, οἱονεὶ πῦρ ἀναλωτιχὺν τῆς ἐνυπαρ- 


perintque expurgationetm. penitentia partam quasi C χούσης ὕλης τῶν κακῶν, δεξαμένους " γράφει τοὺς 


ignem, tales is qui inherentem malorum materiam 
absumit, conscribit. Aut fortasse quia scribuntur 
in libro vite, et una cum justis inscribuntur fi, 
qui digni sunt, qui Altissimi dextera numerentur, 
opers pretium fuerit nosse hunc salvandorum scri- 
bam, qui justis fert opem, ac nomina eorum qui a 
pravis operibus resipiscunt, in colorum libro inse- 
rit. Gaudete enim, inquit, quod nomina vestra scripta 
sunt in ccelis **. Quisnam igitur puer proborum 
nomina in calis scribere potest? Nonne ille, de quo 
dictum est : Parvulus natus est nobis, filius οἱ datus 
esl nobis **? Puer ille est, quem adoravere magi ; 


8: Num. 1,2, 3; xxxi, 2. 88 Num. ni, 40. 
(34) Veteres aliquot libri, μηδὲ πρὸς τό. 
(6 Editi et nostri sed mss., τὴν κολάζουσαν σάρχα, 
carnem castigantem. Sed vox χολάζουσαν jure suspe- 
cta videtur Combetisio : pro qua non invitus legeret, 
χολακχεύουσαν, carnem blandientem. Ego autem du- 
bium non habeo quin hic locus ex Procopio resti- 
tuendus sit, apud quem, pag. 170, ita legitur: 
εύγει τὴν χολαζουσαν φλόγα, fugit ultricem flammam. 
ostrum hoc judicium mirifice confirmant qua non 
ita multo post leguntur, φεύγει ὡς ἀπὸ φλογὸς xato- 
μένης, fugit quasi a flamma urente. Nam posterio- 
ribus his verbis ad priora illa, xai τῇ ἐπιστοοφῇ τὴν 
χολάζουσαν, etc., scriptorem nostrum alludere ob- 
gcurum non est. Ex quo effici videtur, ut pro exoxa 
legi oporteat qAóa«: alioquin enim alter locus ad 
&lterum referri non posset. Leetionem vulgatam ob 


᾿ ἀριθμεῖσθαι 


85 1014. 


τοιούτους. Ἢ τάχα ἐπειδὴ ἐν βίδλῳ ζωῆς (39) γρά- 
φονται, xal τοῖς δικχίοις συνεγγράφονται οἱ ἄξιοι τοῦ 
à τῆς δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου, ἀξιόν 
ἐστι νοῆσαι (A0) γραφέα τῶν σωζομένων, συνανα- 
λαμθαάνοντα τοῖς δικαίοις, καὶ ἐγκατατάσσοντα τὰ 
ὀνόματα τῶν ἐπιστρεφόντων ἀπὸ τῶν πονηρῶν ἔργων . 
ἐν τῇ βίόλῳ τῶν οὐρανῶν. Χαίρετε γὰρ, φησὶν, ὅτι 
τὰ ὀνόματα ὑμῶν ἐγγέγραπται ἐν τοῖς οὐρανοῖς. 
Ποῖον οὖν παιδίον ἐν τοῖς οὐρανοῖς γράφειν τὰ ὀνό- 
ματα δύναται τῶν εὐδοχίμων, ἢ περὶ οὗ ἐλέχθη, ὅτι 
Παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, 
ἐχεῖνο τὸ παιδίον, ὃ οἱ μάγοι προσεκύνησαν, ἐκεῖνο, 
15. *" Num. τν, 8. **Luc.x 20. 86 sa. rx, 6. 
veterum librorum auctoritatem retineri posse arbi- 
trati sumus; si prius, quomodo locus corrigi debeat, 
moneremus. 

(36) Bic codices tres. Alii totidem, καταλειφθῆ- 
vat, derelictus est. Editi, προχαταληφθῆναι. 

(37) Antiqui tres libri, οὐδὲ ὁ πρέσδυς. 

(38) Editi et tres mss., πιστεύεσθαι. Alii tres, 
ἐμπιστεύεσθάι. Insigne testimonium in his verbis 
contineri arbitramur : quo, sia prejudicata omni 
opinione liber sit animus, confessionis auricularis 
antiquitas aperte probari possit. 

(39) Sic nostri mss. omnes. Editi, iv g(62«p ζών- 
των. Ibidem Reg. tertius, ἐγγράφονται. 

. (40) Editi, νοῆσαι ἡμᾶς. Sed in nullo codice repe- 
rire est vooem ἡμᾶς. Hoc ipso in loco Reg. tertius, 
συγγραφέα. 


549 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. X. 


t 50 


ὃ χατῆλθεν εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἐπανῆλθε πάλιν εἷς τὴν A ille, qui descendit in 7Egvptum, οἱ rediit iterum 


5v Ἰσραήλ; Πολλῶν οὖν ἐπινοιῶν οὐσῶν τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν καὶ Σωτῆρος 'Incoó Χριστοῦ (Ai), ἕν ἐστι τῶν 
κατ᾽ αὐτὸν νοουμένων καὶ τὸ παιδίον ὃ γράψει τοὺς 
προσεχομένους διὰ τῆς μετανοίας τῇ τοῦ Θεοῦ ἐπι- 
γνώσει. 


245. Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ,, οὐχέτι 
προστεθήσεται τὸ καταλειφθὲν τοῦ ᾿Ισραὴλ,, xal 
οἱ σωθέντες τοῦ ᾿Ιαχὼδ οὐχέτι μὴ πεποιθότες 
ὥσιν ἐπὶ τοὺς ἀδικήσαντας αὐτοὺς, ἀλλ᾽ ἔσον- 
ται πεποιθότες ἐπὶ τὸξ Θεὸν τὸν ἅγιον τοῦ ᾿᾽Ἰ1σ- 
ραὴλ τῇ ἀληθεὶᾳ. Καὶ ἔσται τὸ χαταλειφθὲν 


τοῦ Ἰαχὼδ ἐπὶ Θεὸν ἰσχύοντα. Σαφῶς ταῦτα 
ἐπὶ τοὺς ἀφισταμένους τῆς πονηρᾶς ἐργασίας, 
xxl μετατιθέντας ἐπὶ Θεὸν ζῶντα τὰν ἑαυτῶν 


in terram Israel*'. Itaque notiones de Domino 
nostro et Servatore Jesu Christo multe cum sint, 
una earum et illa est : puer est, qui inscribit eos 
qui per ponitentiam ad Dei cognitionem acce- 
dunt. 


$66 245. Vgns. 20, 21. Et erit in die illa, non 
ultra adjicietur residuum. Israel, et qui salvi fuerint 
ex Jacob non ultra fiduciam habebunt in. illis qui 
ipsos injuria affecerunt; sed fiduciam habebunt in 
Deo sancto Israel in veritate. Et erit. residuum Jacob 
in Deum [forlem. Hec liquido referuntur ad eos 
qui se ab opere pravo submovent et spem suam 
transferunt in Deum viventem. Enimvero cum peoc- 
camus, hostibus adjungimus nos ipsos, et in iis qui 


ἐλπίδα, τὴν ἀναφορὰν ἔχει. Προστιθέμεθα δὲ (42) B nobis injuriam inferunt, üiduciam reponimus. Cir- 


oi ἁμαρτάνοντες τοῖς πολεμίοις, καὶ πεποίθαμεν ἐπὶ 
τοῖς ἀδιχοῦσιν ἡμᾶς. Πονηρός τις περιέρχεται δαιμό- 
νων στρατὸς, διὰ τῶν τῆς ἡδονῆς δελεασμάτων τὰς 
ψυχὰς ἡμῶν καταστρεφόμενος. Τούτοις προστιθέντες, 
ὥσπερ παῖδες ἀνόητοι τοῖς ἀνδραποδισταῖς, οἱ πολλά- 
χις ταίγνιά τινα παιδικὰ προδείξαντες ἐξηπάτησαν 
τοὺς παῖδας, καὶ πόῤῥω ποιήσαντες τῶν ὀφθαλμῶν 
τῶν πατρικῶν, διὰ τῆς ἐν ὀλίγῳ τέρψεως πιχρὰν αὖ- 
τοῖς χατεσχεύασαν δουλείαν. ΠΡροστιθέντες (13) οὖν 
χἀχεῖνοι τοῖς ἀδικοῦσι, χαὶ ἡμεῖς τῷ δελεάσματι τῆς 
ἡδονῆς προσέχοντες, μαχρύνομεν ἑαυτοὺς ἀπὸ θεοῦ, 
χαὶ τῇ βαρείᾳ τυραννίδι τοῦ ἀπαραιτήτου δαίμονος 
ἑαυτοὺς ὑποδάλλομεν" ὃς ἐπειδὴ χατάχριτός ἐστι τῷ 
αἰωνίῳ πυρὶ, πολλοὺς φιλονειχεῖ ἔχειν τοὺς co xa- 


cuit improbus quidam demonum exercitus,qui vo- 
luptatis illecebris animas nostras evertat. His ad- 
jungimur, perinde ut pueri rudes ac imperiti adjun- 
gunt 80 plagiariis, qui crepundiis quibusdam osten- 
sis plerumque pueros decepere, et procul & paren- 
tum oculis abductos, per brevem oblectationem in 
amaram pertraxere servitutem. Adjunguntur igitur 
et illi se injuria afficientibus; nos quoque ad vo- 
luptatis illicium mentem appellentes, nosmetipsos: - 
quam longissime subducimus a Deo, ac nos acertjse 
inexorabilis demonis tyrannidi subjicimus, : qui 
cum sit igni teterno addictus, plures supplicii soi 
socios habere conatur. Itaque de iig tuos poenitet 
male actorum, dicit, quod ii qui yélieti et salvi fue- 


ταδιχαζομένους αὐτῷ. llepl οὖν τῶν μετανοούντων (1 rint, non jam amplius adjetigantur, nec in iis qui 


φησὶν, ὅτι οὐχέτι προστεθήσονται οἱ χαταλειφθέντες 
xai οἱ σωθέντες, οὐδὲ μὴ ἐπελπίσωσιν (44) ἐπὶ τοὺς 


ἀδικήσαντας, ἀλλ’ ἔσονται πεποιθότες ἐπὶ τὸν Θεὸν - 


τὸν ἅγιον τοῦ ᾿Ισραὴλ τῷ ἀληθείᾳ: Μακάριος, ὁ πά- 
σης ἐλπίδος τῶν κατὰ τὸν κόσμον τοῦτον ἑαυτὸν ἀπο- 
στήσας, καὶ μόνην ἔχων ἑαυτοῦ ἐλπίδα τὸν (45) Θεόν. 
Ὡς γὰρ Ἐπικατάρατος ἄνθρωπος, ὃς τὴν ἐλπίδα 
ἔχει ἐπ’ ἄνθρωπον’ οὕτως εὐλογημένος ὁ ἐπιστηρι- 
ζόμενος τῷ Κυρίῳ Μὴ μέντοι ἀργῶς παραδράμῃς 
τὴν προσθέχην. "ἔσονται γὰρ, φησὶ, πεποιθότες 
ἐπὶ τὸν Θεὸν τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραὴλ τῇ ἀληθείᾳ. 
Οὐ γὰρ ἐπιδέχεται ἐπαμφοτερισμὸν ἡ εἰς Θεὸν ἐλπὶς, 
οὐδὲ καταδέχεται ὁ Κύριος ὁλόχληρον τὴν παρ᾽ ἕαυ- 
τοῦ παρέχειν βούθειαν τῷ ποτὲ μὲν ἐπὶ χρήμασιν 
ἡλπιχότι, καὶ δόξῃ ἀνθρωπίνῃ καὶ δυνάμει τῇ κατὰ 
χόσμον, ποτὲ δὲ σὐτὸν ὡς ἐλπίδα ἑαυτοῦ (46) προ- 
δαλλομένῳ- ἀλλὰ δεῖ ἀληθινῶς ἐπανχπαύεσθαι τῇ 
παρὰ τοῦ Θεοῦ βοηθείᾳ. Καὶ ἔσται, φησὶ, τὸ κατα- 
λειφθὲν τοῦ '[xxo6 ἐπὶ Θεὸν ἰσχύοντα. Σαφῶς 


*' Matth. 11, 11 sqq. 38 Jer. xvii, 5. ** Rom. xi, 5. 


(M) Codex unus, Κυρίου ἡμῶν ᾿[ησοῦ Χριστοῦ xal 
Σωτῆρος θεοῦ. Neo ita multo post tres mss. , γράψει 
αὐτοὺς προσερχομένους. Alii tres, γράψει τοὺς προ- 
σερχομένους. 

2) Sic mss. ποδίγὶ. Editi vero, γάρ. 
3) Antiqui sex libri, Προστιθέντες. Editi, IIpoc- 


in se injuriam jecerinty'Spem suam collocent, sed 
Deo sancto [srael i£ veritate confidant. Beatus ille 
est, qui,omní gp ternm mundanarum a se submota, 
unicam spem suam in Deum confert. Quemadmo- 
dum enim Maledictus est homo, qui spem habet in 
homine *8 : ita benedictus est, qui innititur Domino. 
Verum ne perfunctorie transilias qua subjungun- 
tur verba : Fiducíam enim inquit, habebunt in Deo 
sancto Israel in veritate. Spes enim in Deo posita 
alternas vices non admittit, nec Dominus sustinet 
integram suam opem ei ferre, qui modo quidem in 
pecuniis, et in gloria bumana atque in mundi po- 
testate spem suam constituit, modo vero Deum 
tanquam spem sibi proponit : sed oportet ut vere in 
Dei auxilio conquiescat **. Et erit, inquit, residuum 
Jacob in Deum fortem. Heo perspicue ad eas reli- 
qui«s quas Apostolus reliquias secundum electio- 
nem gratie vocat, referuntur, uti verba sequentia 
declarant. 


τίθενται. 

(44) Codices omnes, οὐδὲ μὴ ἐφελπίσωσιν, aut 
ἐπελπίσωσιν. Editi, οὐδὲ μὴ ἔτι ἐλπίσουσιν. 

(45) Unus codex, ἐπὶ τόν. Ibidem editi, Ἐπιχα- 
τάρατος ἀνὴρ... ἔχων. AL mss. sex uli in contextü 

(46) Codex quidam, ἑαυτῷ. . 


$31 


APPENDIX OPERUM S. BASILI] MAGNI. 


ταῦτα ἐπὶ τὸ παρὰ τοῦ ᾿Αποστόλου ὠνομασμένον λεῖμμα κατ᾽ ἐχλογὴν χάριτος τὴν ἀναφορὰν ἔχει, ὡς δηλοῖ 


τὰ ἐφεξῆς. 


246. ΕΒ 22, 23. Εἰ si fuerit. populus Israel quasi A 246. Καὶ ἐὰν γένηται ὁ λαὸς Ἰσραὴλ ὡς ἢ ἄμ- 


arena maris, reliquie eorum salvabuntur. Verbum 
enim consummans, οἱ abrevians ín justitiam : quia 
verbum abbreviatum [actet Dominus in toto terrarum 
orbe.Paucis dictionibus immutatis, Apostolus in sua 
δὰ Romanos Epistola usus est hao sententia "Ὁ, 
Quod si quispiam causam queerat, cur alia quidem 
pretermiserit, alia vero immutarit Apostolus; illud 
noverit, eum, cum Hebreusjesset, se iis editionibus, 
quibus nos utimur, serviliter non addixisse : sed 
cum sententiam aliquam interpretaretur, ut sibi 
venit in mentem, ita reddidisse. Et quidem videntur 
etiam alii potius astipulari apostolice intcerpreta- 
tioni. Dicti autem hujus is sensus est. Dictum est 
gupra, futurum esse ut puer eos inscribat, 667 qui 
salvi et incolumes facti fuerint ἃ peccato. Nemo, 
inquit, hic miretur, si ad paucos redigatur tantus 
Israelitici populi numerus. Multitudini ne attendas 
eorum, qui Dei cultores vocantur : quandoquidem 
Christi nomine insigniuntur multi,sed in paucis 
id cognominis constabilitur operum testimonio. Sí 
[uerit populus [srael. quasi arena maris, reliqui 
eorum salvabuntur. Dictum quidem est de priore 
populo, quod sita non sit salus in multitudine, sed 
in reliquiis, que secundum electionem gratis 88- 
lutem consequuntur. Ecquis autem est salutis ob- 
tinende. modus? δὲ verbum, inquit, consummes et 
abbrevies in justitia. Qui enim totam scripturam 
legalem ac prophetarum sanctiones compendio 
Evangelii circumsoriblt, ac documenta perficit sibi 
8 Domino tradita, hic salvus erit. Diliges enim Do- 


minum Deum (uum, et diliges proximum luum sicut C 


te ipsum. In his duobus mandatis universa lex pen- 
det, e£. prophete ?!. Qui igitur perficit verbum, et 
&d actum redigit, idque breviat, ac ipsius latitudi- 
nem in paucis preceptis veluti in summa corpre- 
hendit, ille ipse est residuum servatum. Omnia, 
inquit, quecunque vullis ut faciant. vobis homines, 
juxia haec et vos facite illis. Hec est enim lex et pro- 
phetze **- Vides in hac naturali notione totum ver- 
bum consuinmatum et abbreviatum in justitia, (uiu 
verbum abbrevialum faciet. Dominus in toto Lerra- 
rum orbe. Dixit quidem Apostolus : Faciet Domi- 
nus super terram : quocum consentiunt Sypimachus 
et Theodotio : In medio totius terrz. Quidquid enim 
in lege est observatu difficileet arduum, ne tetigeris, 


μος τῆς θαλάσσης, τὸ χατάλειμμα αὐτῶν σω- 
θήσεται. Λόγον γὰρ συντελῶν xal συντέμνων 
ἐν δικαιοσύνῃ, ὅτι λόγον συντετμημένον ποιήσει 
Κύριος ἐν τῇ οἴκουμένῃ ὅλῃ. Ὀλίγας λέξεις μετα- 
τιθεὶς, τούτῳ τῷ ῥητῷ (47) ἐν τῇ πρὸς Ῥωμαίους 
Ἐπιστολῇ ὁ ᾿Απόστολος συνεχρήσατο, 'Eàv δέ τις 
ἐπιζητῇ τὴν αἰτίαν δι᾿ ὃν τὰ μὲν παρῆχε, τὰ δὲ ἐν- 
ἤλλαξεν ὁ ᾿Απόστολος᾽ ἐχεῖνο γινωσχέτω, ὅτι Ἑδραῖος 
ὧν οὐχ ἐδούλευσε ταῖς ἐχδόσεσιν, αἷς ἡμεῖς συγχε- 
χρήμεθα, ἀλλ᾽ ἐρμηνεύσας τὸ ῥητὸν, ὡς αὐτῷ παρ- 
ἔστη, οὕτως ἐχδέξωχε. Καὶ γὰρ φαίνονται καὶ οἱ ἄλ- 
λοι μᾶλλον συνδραμόντες τῇ ἀποστολιχῇ διηγήσει. Ἢ 
μέντοι διάνοια τοῦ 2700 τοιαύτη ἐστίν, "Aveo. εἴρη- 
ται, ὅτι xxl παιδίων γράψει τοὺς διασωζομένους ἀπὸ 
τῆς ἁμαρτίας. Ἑνταῦθα μηδείς θαυμαζέτω, φησὶν, 
εἰ εἷς ὀλίγους περιστήσεται ὁ τυσοῦτος ἀριθμὸς τοῦ 
Ἰσραήλ. Μὴ πρύσεχε τῷ πλήθει τῶν ὀνομαζομένων 
θεοσεύῶν: ἐπεὶ πολλοῖς τὸ ὄνομα τοῦ Χριετοῦ, ὀλί- 
γοις δὲ ἡ τῶν ἔργων μαρτυρία βεδαῖοι τὴν προσηγο- 
ρίαν. ᾿Εὰν γένητουι ὁ λαὸς ᾿Ισραὴλ ὡς $ ἄμμος 
τῆς θαλάσσης, τὸ χατάλειμμα αὐτῶν σωθήσεται. 
Ep: ται μὲν περὶ (48) τοῦ προτέρου λχοῦ, ὅτι οὐχ ἐν 
τῷ πλήθει ἐστὶν ἡ σωτηρία, ἀλλ’ ἐν τῷ λείμματι τῷ 
xav ἐχλογὴν χάριτος σωζομένῳ. Τίς δὲ ὁ τρόπος τῆς 
σωτηρίας; Ὅτι λόγοδ, φησὶ, συντελῶν xal συν- 
τέμνων ἐν διχαιοαύνῃ. Ὁ γὰρ ὅλον τὸ χάραγμα 
τὸ (40) νομικὸν χαὶ τὴν προφητιχὴν διάταξιν ἐν τῇ 
βραχυλογίᾳ τοῦ Εὐαγγελίου περιλαδών, καὶ ἐργαζό- 
μενος τὸ παρὰ τοῦ Κυρίου αὐτῷ ὑποδειχθὲν, οὗτος 
σωθήσεται. ᾿Αγαπήσεις γὰρ Κύριον τὸν Θεόν σου, 
xxi ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σοῦ ὡς σεαυτόν, 
Ἐν ταύταις ταῖς δυσὶν ἐντολαῖς ὅλος ὃ νόμος 
χρέμαται, καὶ οἱ προφῆται (50). Ὁ οὖν συντελῶν τὸν 
λόγον, ὁ εἰς ἔργον ἄγων, καὶ. συντέμνων αὐτὸν, καὶ 
οἰονεὶ συγχεφαλαιούμενος αὐτοῦ τὸ πλάτος ἐν ταῖς 
βραχυτᾶταις ἐντολαῖς" οὗτός ἐστι τὸ χατάλειμμα τὸ 
σωζόμενον. IDlzvta, φησὶν, ὅσα ἂν θέλητε ἵνα 
ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, χατὰ τὰ αὐτὰ xxl ὑμεῖς 
ποιεῖτε αὐτοῖς, Οὗτος γάρ ἐστιν ὁ νόμος καὶ οἱ 
προφῆται. “ὁρᾷς ἐν τῇ φυσικῇ ἐννοίᾳ ὅλο; τὸν λόγον 
συντελούμενον χαὶ συντεμνόμενον ἐν δικαιοσύνῃ * 
Ὅτι λόγον συντετμημένον ποιήσει Κύριος ἐν τῇ 
οἰκουμένῃ ὅλῃ (51). Ὁ μέντοι ᾿Απόστολος εἶπε Ποιή- 
σει Κύριος ἐπὶ τῆς γῆς. Συμφώνως δὲ αὐτῷ Σύμ- 
μᾶχος xal Θεοδοτίων: "Ev μέσῳ πάσης τῆς γῆς. 


neque gustaveris, neque contrectaveris 9-99; qua ἢ Τὸ γὰρ δυσπαρατήρητον τοῦ νόμου μὴ ἅψῃ, μηδὲ 


constituta sunt de festis, de diebus, de holocaustis, 
de purgatione ac propitiatione; omnia collecta sunt 


* Rom. ΙΧ, 27, 28. ?! Matth. xxii, 37, 40. 


(47) Six mss. nostri omnes. Editi, ue-aeic τού- 
τοῦ τοῦ “ητοῦ, 

(48) Antiqui sex libri, περ΄, Editi, ἐπί, non ita 
recte. 

(49) Editi, χάρισμα xai τό. At tres mas. simplici- 
ter, χάρισμα τό. Alii tres, τὸ χάραγμα τό. 

(50) Anliqui tres libri, νόμος xat οἱ προφῆται χρέ- 


?! ibid. 


45502, μηδὲ θίγῃς" αἱ περὶ ἑορτῶν διατάξεις" αἱ περὶ 
ἡμερῶν" αἱ περὶ ὁλοχαυτωμάτων (52) αἱ περὶ κα- 


93.9 Matth. vir, 12. 


ανται. 
i (51) Editi. τῇ οἰκουμένῃ ὅλῃ. Sed hoc loco vox ὅλῃ 
in mss. nostris non invenitur. 

(52) Editi, τῶν ἑορτῶν... τῶν ὁλοκαυτωμάτων. Bed 
vocem, τῶν, quod in nostris sex mss. non reperi- 
retur, in utroque loco delevimus. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XI XII. 


θάρσεως: al περὶ ἱλασμοῦ" κάντα συνετμήθη εἰς ἕν À in unam summam brevem facilemque observatu, 


κεφάλαιον βραχὺ xal εὐπαρατήρητον, ὡς μηδεμίαν 
πρόφασιν ὑπολείπεσθαι τοῖς μὴ πολιτευομένοις κατὰ 
τὸ Ἐδαγγέλιον. 


ulla iis, qui ex prescripto Evangelii non vivunt, 
excusatio supersit. 


ENARRATIO IN ALIQUOT LOCA XI ET XII CAPITIS ISALE. 


247. Kai ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ d) ῥίζα τοῦ 
Ἰεσσαὶ, xai ὁ ἀνιστάμενος ἄρχειν ἐθνῶν. Τὸν ix 
σπέρματος Δαδὶδ Χριστὸν εὐαγγελίζεται ἡμῖν ὁ λό- 
γος. Ev γὰρ τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, τουτέστιν ἐπὶ τῶν 
πάλαι προωρισμένων καιρῶν (53), καὶ ἐν τῷ προδια- 


τεταγμένῳ χρόνῳ ἔσται d ῥίζα τοῦ ᾿Ιεσσαί. ᾿Αλλα- 


247. (VEns. 10.) Et ογίξ in die illa radim Jesse, 
et qui ezsurgit, ul imperet. gentibus. Verba heo no- 
bis Christum annuntiant ex Davidis semine oriun- 
dum. Enimvero in die illa, hoc est, in tempore jam 
pridem prestituto ao prefinito, erit radix Jesse. 
Alibi quidem dicit virgam ex radice esse orituram, 


χοῦ uiv ῥάδδον λέγει ἐκ τῆς ῥίζης ἀνατελεῖν, καὶ B et florem ex radice Jesse ascensurum, sit ut acoi- 


ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης τοῦ Ἰεσσαὶ ἀναδήσεσθαι, τὴν 
ῥάδδον ἐπὶ τῆς ἀρχῆς λαμδάνων, τὸ δὲ ἄνθος, ἐπὶ 
τῆς ἐπεράστου καὶ πᾶσι χεχαρισμένης ἐπιδημίας * 
καὶ ὅτι ἐν βραχεῖ τὴν χάριν παρασχόμενος τῆς ἕναν - 
θρωπήσεως, ταχεῖαν, xai οἷἵονεὶ παροδιχὴν ποιεῖται 
τὴν ἐπιδημίαν: ἐνταῦθα δὲ ῥίζαν λέγει τοῦ Ἰεσσαὶ 
ἔσεσθαι. Πρόσχες τῷ, Ἔσται. Οὐχὶ φησι, Δόξει' οὐ- 
δὲ, Δόξει (54) εἶναι, ἀλλὰ κατὰ ἀλήθειαν, Ἔσται. Οὐ 
γὰρ φαντασίᾳ, οὐδὲ οἰήσει τὴν σάρχα, ἀλλ᾽ αὐτῇ 
ἀληθείᾳ ἀνέλαδεν. "Ecvat οὖν dj ῥίζα τοῦ Ἰεσσαί- 
τουτέσαι, τὸ φύραμα τῆς σαρχὸς τὸ ἀπὸ Ἰεσσαὶ, 
ἔσται κατὰ ἀλήθειαν, xal ὑποστήσεται. Καὶ ὁ ἀνιστά- 
μενος, αὐτὸς (55) καὶ ῥίζα xai ἀνιστάμενος. Ῥίζα 
τοῦ Ἰεσσαί. ὅτι ix βασιλικῆς διαδοχῆς d θεοφόρος 
σὰρξ προσελήφθη. Ὁ δὲ ἀνιστάμενος ἄρχειν ἐθνῶν. 
Διὰ τοῦτο τὰ ἔθνη ἐπ᾽ αὐτὸν ἤλπισεν, ὡς δῆλον à 
τῆς ἐν τοῖς ἔθνεσι τοῦ Χριστοῦ "ExxAnclac. ᾿Αναστὰς 


γὰρ ἐκ νεκρῶν, ἦρξε τῶν ἐθνῶν, καταλιπὼν τὸν φοο᾿. 


νέα λαόν. Ἐχείνοις μὲν γὰρ τὸν θάνατον περιαφῆχε, 
τοῖς δὲ ἔθνεσι τὴν ἀνάστασιν ἐχαρίσατο. Διότι οἱ μὲν 
ἔχραζον: Σταυρωθήτω' καὶ, Τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ᾽ 
ἣμᾶς, καὶ ἐπὶ τὰ τέχνα ἡμῶν’ οἱ δὲ ἐδέξαντο τὸν 
ἐσταυρωμένον, καὶ τῷ αἵματι αὐτοῦ ἐλυτρώθησαν 
ἀπὸ τοῦ θανάσου. Καὶ ἔσται, φησὶν, ἡ ἀνάπαυσις αὗ- 
τοῦ τιμή. Αὕτη ἡ Χριστσῦ ἀνάπαυσις, $ τιμὴ (56) 
τῶν τιμώντων αὐτὸν ὡς Λόγον Θεοῦ, xai σοφίαν Θεοῦ, 
καὶ δύναμιν. Ὁ ἀναπαύων τὸν Χριστὸν, ὁμολογεῖ ab- 
τοῦ τὴν πρὸς τὸν γεγεννηχότα αὐτὸν ὁμοτιμίαν" τῆς 
ἀξίας τὴν κοινωνίαν" τῆς φύσεως τὴν ἐξ ἀϊδίου ὕπαρ- 
Ev. Οἱ δὲ μεριμνῶντες τι τῶν πρὸς ἀτιμίαν (57) ῥη- 
μάτων ἐξεύρωσιν, οὐ τὰ πρὸς ἀνάπαυσιν τοῦ Χριστοῦ 
φθέγγονται. Δύναται μέντοιγε ἡ ἀνάπαυσις Aap6a- 
γεσθαι, μὴ μόνον fj» αὐτὸς ἀναπαύεται παρὰ τῶν 


1-5 Matth. xxvii, 23. * ibid. 25. 3171 Cor. 1, 24. 


(53) Sio veteres quinque libri. Editi vero, ἐπὶ 
τῷ πάλαι προωρισμένῳ χαιρῷ. Mox editi, μὲν 
οὖν. Vocula οὖν in mss. non invenitur. Subin- 
de quinque mss., ῥίζης ἀνατέλλειν. Editi, &vace- 
εἶν. 

eu Ita mss. omnes. Editi, Οὐχὶ, φασὶ, δόξα, 
οὐδὲ δόξῃ, haud emendate. Statim Reg. primug 
et editi, αὐτῇ ἀληθείᾳ. Alii quinque mss., αἔτήν 


ParzhoL, Gn. XXX. 


piat virgam pro imperio, et florem pro ipsius ad- 
ventu perquam amabili et omnibus gratissimo ; et 
quia prope diem erat collaturus incarnationis bene- 
ficium, exhibet &dventum celerem, et quasi tan- 
tum non presentem : hic vero ait futuram csse 
radicem Jesse. Attendas velim huic voci, Erit. Non 
ait : Videbitur; neque, Videbitur esse, sed vere, 
Erit. Non enim secundum speciem aut existimatio- 


nem, sed re ipsa $68 earnem assumpsit. Eri .^ 


igitur radix Jesse, hoc est, conspersio carnis e£ 
Jesse desumpta, erit vere, atque subsistet. Et, qui 
exsurgit, ipse et radix exsurgens est. Ἐμὲ quidem 
radix Jesse, quippe quod ex regia sucgessione caro 
deifera assumpta sit: exsurgit véto, ut imperet 
gentibus. Eam ob causam in ipso spem suam re- 
posuere gentes, uti ex Christi Ecclesia inter gentes 
stabilita patet. Postquam enim a mortujs resur- 
rexit, liemieida populo derelicto, imperium obti- 
nuit in gentes. Illis quidem reliquit mortem, genti- 
bus vero largitus est resurrectionem : siquidem illi 
clamabant : Crucifigatur 1-9; item : Sanguis ejus 
super nos, el. super filios nostros ** : hic vero cruci- 
fixum euscepere, atque ipsius sanguine a pecoato 
liberato sunt. Et erit, inquit, requies ejus honor. 
Hec Christi requies honor est, ab iis delatus, qui 
ipsum honorant tanquam Dei Verbum, Deique 88- 
pientiam et virtutem 5. Qui refocillat Christum, 
eum esse Patri honore et majestate parem, digni- 
tatemque utriusque communem esse, οἱ naturam 
utriusque ab eterno subsistere confitetur. E diverso 
qui plus aquo solliciti, aliqua verba excogitarint 
ad ignominiam inurendam, iidem ea qui ad Christi 
requiem spectant, non loquuntur. Requies autem 


(55) Editi, ὁ αὐτός. Sed in nostris sex mss. deest 
articulus. Hunc locum interpunximus ita, uti in 
mss. interpunotum invenimus. Alia eret in editis 
interpunotio. 4 

56) Sic mss. omnes. Editi, Αὕτη ἐστὶν 4 Χριστοῦ 
ἀνάπαυσις ἕν τιμῇ. 

(57) Editi, ἀτιμίαν φερόντων. Vox posjarior ἃ no« 
stris sex mss. abest. 


S 


APPENDIX OPERUM 8. ΒΑΒΙῚΠ1 MAGNI. 


potest accipi non modo pro ea requie, qua ipse Do- Α δοξαζόντων αὐτὸν ὁ Κύριος, ἀλλὰ xal ἣν ἀναπαύσει 


minus refovetur ab iis, qui ipsum gloria afficiunt, 
verum etiam pro ea, qua diligentes se est recrea- 
turus, Sicut soriptum est : Quoniam ego diligentes 
me glorifico **. Requies siquidem quia refovebit Do- 
minus, honor est qui, juxta justum Dei judicium, 
pro actorum merito impertietur. Alios enim majori 
honore dignabitur, alios vero minori : quippe stella 
ἃ stella differt in gloria*?*. Et quia multe sunt 
apud Patrem mansiones ^, alios in statu prestan- 
tiore et altiore, alios in inferiore refocillabit. Sed 
fruentur emnes requie in honore. 

248. (Vans. 11.) Et erit in. die illa, adjiciet Domi- 
nus ostendere manum suam. Manus Domini ge sin- 
gulis etatibus diverse ostendit per eos, qui mira- 
bilium efflciendorum vim et facultatem capere po- 
tuerunt. Primum quidem edidit prodigia in Egypto, 
deinde in eremo, tum etate Jesu filii Nave, deni- 
que tempore judicum et prophetarum, qui magna- 
rum rerum ministri exstiterunt. Nunc autem ma- 
nus Domini ostendi dicitur in adventu nostri Ser- 
vatoris, morbum omnem, omnemque populi lan- 
guorem et infirmitatem curantis, ac ea que in 
Evangelio predicata sunt, perficientis. Nam Domi- 
nus insuper hane virtulem ostendit, quod signa 
. priora inobsequenti populo ad Dei cognitionem de- 
ducendo satis fuisse visa non sint. Ut zelet relictum 
residuum populi. Eam ob rem adjiciet, ut manum 
ostend&t, ut ad zelum perducat residuum populi; 
quas reliquias ait ab hostibus incolumes perman- 
sisse. Quin et multitudinem eorum, qui ipsis bel- 
lum intulere, recenset, Assyriam, /Egyptum,.Ba- 


bylonem, JEthiopas $69, Elamitas, populos solis . 


orientis plagam incolentes, et Arabas. Historia au- 
tem his conferta est. Ait quidem de JEthiopibus : 
Exivit Zarai /Elhiops in virtute, et n mille millibus, 
δὲ curribus trecentis. EL egressus est Asa. in occur- 
sum, et. clamavit ad. Dominum, οἱ dizit : Domine, 
non est impossible apud te sulvare in. multis et in 
paucis. Corrobora nos, Domine Deus nosler, quoniam 
ín le confidimus : et in nomine tuo venimus adversus 
multitudinem plurimam hanc. Domine Deus noster, 
non pravaleat adversum te homo *!. Assyrii vero eos 
&abduxere in captivitatem **; ab initio in servitutem 
eos addixere J/Egyptii 48, et Nabuchodonosor rex 
Babylonis oaptivos eos duxit δ. Elamite autem 
sunt genus Parthicum, quod cum incolis Mesopo- 
tamie Syris in Israelem non raro invasit. Arabes 
tandem gens bellica, nullo non tempore Israelis 
hostes fuere. His igitur omnibus generoso semini 
bellum facientibus, eii vincuntur, vincunt alii. Ft 
quia exstitere victores, nullisque laboribus exer- 


86 [ Reg 
95 Exod. 1, 14. ** IV Reg. xxiv, 14. 


(98) Editi et Reg. primus, ἀναγάγη. Alii quinque 
m8s., ἀγάγῃ. 
(59) Codex Fr. 1, πολεμησάντων ᾿Ασσυρίων quam 
tam malam lectionem secutum fuisse Tilmannum 
egre fert Combefisius. Alii quinque mss. et editi, 


αι, 90. ** [ Cor. xv, 44. ' Joan. xiv, 2. 


τοὺς ἀγαπῶντας αὐτὸν, κατὰ τὸ γεγραμμένον, ὅτι 
᾿Εγὼ τοὺς ἐμὲ ἀγαπῶντας δοξάζω. Ἔστι γὰρ ἢ ἀνά- 
παυσις, ἣν ἀναπαύσει ὁ Κύριος, τιμὴ, ἥτις μετὰ τὴν 
δικαιοχρισίαν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὴν τῶν πεπραγμένων 
ἀξίαν διανεμηθήσεται. Τιμήσει γὰρ τοὺς μὲν μείζοσι 
τιμαῖς, τοὺς δὲ ὑποδεεστέραις͵ ἐπειδὴ ἀστὴ ἀστέρος 
διαφέρει ἐν δόξῃ. Καὶ ἐπειδὴ πολλαὶ μοναὶ παρὰ τῷ 
Πατρὶ, τοὺς μὲν ἐν ὑπεοεχούσαις καὶ ὑψηλοτέραις 
καταστάσεσι, τοὺς δὲ ἐν ὑποδεεστέραις ἀναπαύσει, 
Ἡάντες μέντοι διὰ τιμῆς τὴν ἀνάπαυσιν ἕξουσιν. 


248. Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, προσθήσει 
Κύριος τοῦ δεῖξαι τὴν χεῖρα αὐτοῦ. Χεὶρ Κυρίου 
διαφόρως ἐδείχθη καθ᾽ ἑχάστην γενεὰν διὰ τῶν δυνα- 
μένων χωρῆσαι τὴν ἐνέργειαν τῶν θαυμασίων. 11ρό- 
τερον μὲν γὰρ τὰ τεράστια ἔδειξεν ἐν Αἰγύπτῳ’ εἶτα 
ἐν τῇ ἐρήμῳ εἶτα χατὰ τοὸς τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῇ 
χρόνους ' εἶτα χατὰ τοὺς Κριτὰς, xal τὰ μεγάλα 
διαχονησαμένους προφήνας, Nov δὲ χεὶρ Κυρίου 
δείχνυσθαι λέγεται κατὰ τὴν ἐπιδημίαν τοῦ Σω- 
τῆρος ἡμῶν, πᾶσαν νόσον x«i πᾶσαν μαλακίαν 
θεραπεύοντος ἐν τῷ λχῷ, xai ποιοῦντος τὰ ἐν τῷ 
Εὐαγγελίῳ χεκηρυγμένα. Ταύτην γὰρ τὴν δύνα - 
μιν προσέθηκεν ὁ Κύριος δεῖξαι, ἐπειδὴ τὰ προ- 
λαδόντα οὐκ ἐφάνη αὐτάρχη πρὸς τὸ ἐναγαγεῖν 
εἰς τὴν θεογνωσίαν τὸν ἀπειθοῦντα λαόν. Τοῦ 
ζηλῶσαι τὸ καταλειφθὲν ὑπόλοιπόν τοῦ λαοῦ. 
Διὰ τοῦτο προσθήσει τὴν χεῖρα δεῖξαι, ἵνα εἰς 
ζῆλον ἀγάγῃ (58) τὸ ὑπόλοιπὸν τοῦ λαοῦ * ὅπερ 
λείψανον λέγειν εἶναι ἀπὸ τῶν πολεμίων περισω- 
θέν. Καὶ ἀπαριθμεῖται τὸ πλῆθος τῶν πολεμτ,σάν- 
των, ᾿Ασσυρίαν (59), καὶ Αἴγυπτον, χαὶ Βαδυλω- 


lav, Αἰθίοπας, xai Ἐλαμίτας xai τοὺς ἀπὸ ἡλίου 


ἀνατολῶν, xal "Apa6ac. Πλήρης ἢ ἱστορία, πε- 
p! μὲν Αἰθιόπων λέγουσα, ὅτι ᾿Εξῆλθε Ζαραὶ ὁ 
Αἰθίοψ ἐν δυνάμει, καὶ χιλίαις χιλιάσι, καὶ ἄρ- 
μᾶσι τριαχοσίοις. Καὶ ἐξῆλθεν 'Acà εἷς σονάν- 
τησιν, καὶ ἐδόησε πρὸς Κύριον, καὶ εἶπε" Κύριε, 
οὐκ ἀδυνατεῖ παρὰ σοι σώζειν ἐν πολλοῖς καὶ ἐν 
ὀλίγοις. Κατίσχυσον ἡμᾶς, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, 
ὅτι ἐπὶ σοὶ πεποίθαμεν, xal ἐπὶ τῷ ὀνόματί σου 
ἤλθομεν ἐπὶ τὸ πλῆθος τὸ πολὺ τοῦτο. Κύριε ὁ 
θεὸς ἡμῶν, μὴ κατισχυσάτω πρὸς σὲ ἄνθρωπος. 
᾿Ασσύριοι δὲ ἦσαν οἱ αἰχμαλωτεύσαντες" καὶ Αἰγύ- 
πτιοι οἱ ἐξ ἀρχῆς καταδουλωσάμενοι, xal Ναδουχοδο- 
νόσορ ἀπὸ τῆς Βαδυλωνίας. ᾿Ελάμῖται δέ εἶσι τὸ γὲ- 
νος τῶν Ἡαρθυαίων, ὃ (60) μετὰ τῶν ἀπὸ τὴς Μεσο- 
ποταμίας Συρίας πολλάχις ἐπέθετο τῷ Ἰσςαήλ. "Apa- 
θες δὲ ἔθνος πολέμιον, πάντα τὸν χρόνον ἐχπολεμώ- 
μενον τῷ ᾿Ισραήλ. Πάντων οὖν τούτων πολεμούντων 
τῷ εὐγενεῖ σπέρματι, οἱ μὲν ἡττῶνται, οἱ δὲ περιγί- 


^! IT Paral. xiv, 9-11. ** IV Reg. xv, 29; xvii, 6. 


᾿Α:συρίαν, bene. Mox veleres tres libri, Βαδυλωνίαν, 
Αἰθιοπίαν. 

(60) Editi et Reg. primus, οἵ, Alii quinque mss., 
ὁ, recte. Aliquanto post editi, τὸν Ἰσραήλ. Ai 1,88. 
gex, τῷ Ἰσραήλ, 


851 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XI ET XII. 


γονται, xal διὰ τὸ περιγενέσθαι, xal ἐν πολλοῖς Α citati fuere, velut cujusdam premii loco id acci- 


πόνοις γεγυμνάσθαι, οἷόν τι ἄθλον λαμδάνουσι τὴν 
προσθήέχην θεωρῆσαι τῆς δειχνυμένης χειρὸς τοῦ θεοῦ. 
Διὸ καὶ ζηλωτοὶ ἔσονται μετὰ τὰς ἀριστείας καὶ τοὺς 
πόνους. 

249, Καὶ ἀρεῖ, φησὶ, σημεῖον εἰς τὰ ἔθνη, καὶ 
συνάξει τοὺς ἀπολομένους Ἰσραὴλ, καὶ τοὺς 
διεσπαρμένους τοῦ Ἰούδα συνάξει ἐχ τῶν τεσσά- 
ρων πτερύγων τῆς γῆς. ἽΓ οὖν ῥίζα τοῦ ᾿Ιεσσαὶ, ὁ 
ἀναστὰς ἐπὶ τῷ (61) ἄρχειν τῶν ἐθνῶν, οὗτος ἀρεῖ ση- 
μεῖον εἰς τὰ ἔθνη, ἵνα συναχθῶσιν οἱ ἀπολλύμενο: (62) 
τοῦ ᾿Ισραήλ. Ἦλθε γὰρ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ζη- 
τῆσαι xal σῶσαι τὸ ἀπολωλός, Τοῦτο δέ ἐστι τὸ 
σημεῖον, ὃ ἦρεν εἰς τὰ ἔθνη, τὸ ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις 
λεγόμενον" ὔγψονται τὸ σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀν- 
θρώπου' ὅπερ φήσεις εἶναι τὸν σταυρὸν τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, δι᾽ o5 τοῖς ἁγίοις ὁ χόσμος 
ἐσταύρωται, καὶ αὐτοὶ τῷ κόσμῳ’ ἐν ᾧ καὶ λέγει τοῦ 
σημείου τὴν δύναμιν. Διὰ τί (03) διὰ σταυροῦ ἡ ot 
κονομία τῆς ἐνανθρωπήσεως ἐτελέσθη ; Ἵνα ἐχ τῶν 
τεσσάρων πτερύγων τῆς γῆς συναχθῶσιν οἱ σωζόμε- 
νοι. Τετραχῆ γὰρ διαιρεῖται τοῦ σταυροῦ τὰ μέρη, 
ὥστε ἕχαστον ἀπονεύειν πρὸς τὰ τεσσαρα μέρη τοῦ 
κόσμου. Εἴτε οὖν ἵνα πάντα τὰ μέρη διὰ τῶν μερῶν 
τοῦ σταυροῦ οἰχονομηθῇ πρὸς σωτηρίαν, διὰ τοῦτο 
προετιμήθη ὁ διὰ τοῦ σταυροῦ θάνατος: ἢ Ott πρὸ 
τοῦ (64) ξυλίνου σταυροῦ νοητός τις τῷ χόσμῳ παντὶ 
συνεσταύρωται, τῶν τεσσάρων μερῶν τοῦ παντὸς εἰς 
τὸ μέσον συναπτομένων, xal τῆς ἐν τῷ μέσῳ ὃὄννά- 
piu πρὸς τὰ τέσσαρα μέρη περατουμένης. ᾿Αρθέν- 
τος οὖν τοῦ σημείου τούτου, συναχθήσονται οἱ ἀπολό- 
μενοι τοῦ ᾿Ισραὴλ, καὶ οἱ διεσχορπισμένοι τοῦ Ἰούδα 
συναχθήσονται ἐκ τῶν τεσσάρων πτἜρύγων τῆς γῆς. 
Τούτου ἀρθέντος τοῦ σημείου, ἔχοντος δύναμιν χαθαι» 
ρετικὴν ἀρχῶν καὶ ἐξουσιῶν, ἅστινας ἐθριάμδευσεν ἐν 
τῷ ξύλῳ, ἀπεχδυσάμενος αὐτὰς, καὶ οἱονεὶ ἀποῤῥίψας 
ὃ εἴχομεν ἀπ᾽ αὐτῶν ὑφασμένον ἡμῖν ἔνδυμα, ἐξεδύ- 
σατο τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας, καὶ ἐδειγμάτισεν 
ἐν (65) παῤῥησίᾳ θριαμδεύσας ἐν τῷ ξύλῳ. Διὰ τοῦ- 
το Ἰαῦλος ἐκ τῶν ἀπολωλότων τοῦ ᾿Ισραὴλ, καὶ δι- 
ἐσχορπισμένων τοῦ Ἰούδα ὑπάρχων, νοήσας τὸ ἀρθὲν 
ὁπὸ τοῦ ᾿Ιησοῦ εἰς τὰ ἔθνη σημεῖον, προσέδραμε τῷ 
σταυρῷ, xal ἔλεγεν᾽ "Epoi δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι, 
εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χρι- 
στοῦ. ᾿Αχολουθεῖ δὲ τῷ συναχθῆναι τοὺς ἀπολομέ- 
νους τοῦ ᾿Ισραὴλ, οἵτινες ἐδασιλεύοντο ὑπὸ τοῦ 


piunt additamenti, ut manum Dei conspicuam ao 
manifestam conspiciant. Quapropter etiam post res 
fortiter gestas et labores exantlatos invidia digni 
erunt atque emulatione. 

249. (VEns. 12.) Et levabit, inquit, signum in gen- 
tes, et congregabit perditos Israel, et dispersos Juda 
congregabit ex qualuor alis terre. Itaque radix 
Jesse, seu qui exsurgit ad imperandum gentibus, 
hic ille tollet signum inter gentes, ut ii qui perie- 
runt ex lsrael,in unum aggregentur. Venit enim 
Filius hominis quarere, el. salvum facere quod pe- 
rierat 5. Signum autem quod levavit in gentibus, 
hoc ipsum est, cujus fit mentio in Evangeliis : 
Videbunt signum Filii hominis "^ : quod dixeris esse 
crucem Domini nostri Jesu Christi, per quam san- 
ctis crucifixus mundus est, et ipsi mundo " ; qui- 
bus verbis enuntiat etiam vim signi atque virtutem. 
Quare per crucem oconomia Incarnationis per- 
fecta est et absoluta? Ut qui erant salute donandi 
ii ex quatuor alis terre colligerentur. Nam quadri- 
fariam dividuntur crucis partes; adeo ut unaqus- 
que vergat in quatuor mundi partes. Sive igitur ut 
singulae mundi partes ad salulem perducerentur 
per crucis partes, ob id mors crucis est honorata: 
sive quod ante ligneam illam crucem crucis cuju« 
dam intelligibilis imago ac figura in toto mundo 
haberetur; cum quatuor universi partes coirent in 
medium, et virtus medii ad quatuor partes pertin- 
geret. Itaque hoc signo surrecto, 6óngregabuntur 
perditi Israel, et dispersi Juda 8 quatuor alis terre 
colligentur. Erecto signo' hoc, cui inest facultas 
destruendi principatus et potesiates, de quibus 
triumphavit in ligno, spoliatis illis, ac vestimento, 
quod ipsi nobis texuerant, veluti dejecto; exuit ni- 
mirum principatus et potestates, eosque traduxit 
confldenter palam triumphans in ligno **. Ob id 
Paulus, licet inter perditos Israel, et dispersos Juda 
numeraretur, simul atque intellexit signum in 
nationibus;ab Jesu ,fuisse erectum, ὅ 3 Ὁ accurrit 
δὰ crucem, et dicebat : Mihi aulem absit gloriari, 
nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi 9. Jam vero 
ex eo quod ut perditi Israel, in quos imperium ha- 
buit Ephraim, ita dispersi ex tribu Juda, quos re- 
ges ex semine David oriundi gubernzvere, collecti 
sunt, sequitur non amplius futurum esse ullum ze- 


Ἐφραὶμ, καὶ τοὺς διεσπαρμένους τοῦ Ἰούδα, οἵτινες ἢ lum Ephraim contra Juda, nec amplius eos, qui ex 


ὑπὸ τῶν ἐκ σπέρματος Δαδὶδ ἐπολιτεύοντο, τὸ μηχέτι 
εἶναι ζῆλον τοῦ Ἐφραϊμ κατὰ τοῦ ᾿Ιούδα, μηδὲ ἀνύειν 
ἔτι τοὺς τοῦ ᾿Ιούδα ἐχθρούς, Μετὰ γὰρ τὸ ἀρθῆναι τὸ 


5 Luc. xix, 10. * Matth. xxiv, 30. 


61) Veteres aliquot libri, «o. 

62) Editi, οἱ ἀπολόμενοι. At ms5., ol ἀπολλύ- 
μένοι. 

(63) Unus codex cum editis, Διότι. Alii quinque 
m88., Διατί, 

(654) His verbis, ἢ ὅτι πρὸ τοῦ, etc., sive quoniam 
ante ligneam crucem, etc.,eua inest obscuritas. Sen- 
sum eorum in nosíira interpretatione exprimere co- 


Juda sunt, hostes se prestituros. Postquam enim 
erectum fuerit signum collectique fuerint perditi 
Ierael, qui dicitur Ephraim, congregati itidem fue- 


41 Galat. vi, 14. 43 Coloss. τι, 15. *? Galat. vi, 11. 


nati sumus. Hoc enim, ut nobis videtur, dieit scri- 
ptor, anto ligneam crucem fuisse aliam crucem my- 
Sticum,qua& per quatuor mundi partes representata 
8it et adumbrata. Sed, ut verum fatear, mysticam 
banc interpretandi rationem suspicor non multis 
probatum iri. 

(65) Voculam iv ex aliquot mss. addidimus. 


APPENDIX ΟΡΒΙΟΜ S. BASILII MAGNI. 


rint dispersi Juda (Vrns. 13) : Auferetur zelus A σημεῖον, xal συναχθῆναι τοὺς ἀπολομένους τοῦ 'Ic- 


Ephraim, et inimiei Juda peribunt. 


ραὴλ, ὅστις λέγεται ᾿Εφραΐμ, συναχθῆναι δὲ καὶ τοὺς 


διεσχορπισμένους τοῦ Ἰούδα - ᾿Αφαιρεθήσεται ὁ ζῆλος τοῦ Ἐφραὶμ, xai οἱ ἐχθροὶ τοῦ ᾿Ιούδα ἀπο- 


λοῦνται. 

250. Noveris autem Israelem dici perditum, 
Judam vero dispersum. Attamen perturbationes 
príus ob contentionem et seditionem in vita invale- 
Bcentes, auferuntnr per concordiam a Christo alla- 
tam : qui que in terra, et que in ccelo sunt, paci- 
float, atque in se ipso omnia reconciliat 9. Ob hoc 
igitur Ephraim non smulabitur Judam, εἰ Judas 
uon amplius tribulabit Ephraim : quoniam odium, 
quo ge invicem prosequebantur, disperibit. Zelus 
enim videtur maxime occasionem multis prebere 
inimicitias inter se gerendi. Nuno autem zelus non 
bonorum emulatio,sed invidia, que ob aliorum reg 
gecundas nata est, a Scriptura vocatur. Tunc igitur 
concordes facti (Vxns. 14) Volabunt in mavibus 
alienigenarum, mare simul przdabuntur. Pulchre 
nomine maris expressit 608, qui navigant celeriter, 
motu eorum cum ala collato; cum scilicet velo 
pleno per mare advehuntur, vento congruenter ad 
puppim aspirante. Predantur autem mare, draoo- 
nis et aliorum ei subjectorum victores effecti : quos 
Christi Apostoli ad veritatis agnitionem translatos 
jure optimo depreedari ac diripere dicantur : quippe 
qui spolia prius possessa ab eo qui hominem capti- 
vum &bduxerat, veluti sua faciunt. Sed maris no- 
mine par est intelligi locum afflictationis et mise- 


riarum, quem «libi didicimus vocari etiam lacry- (ἃ 


marum vallem !, Foriasse autem alienigenarum 
naves, oorpora nostra dienntur, quod cum anime 
constitutione nequaquam eonsentiant. Caro enim 
legi Dei non subjicitur 9, sed concupiscit adversus 
spiritum **. Quinetiam hi dicuntur Idumemam pre- 
daturi, hoc est, rerum terrenarum potituri, et in 
Mosb manus injecturi. Moab, si interpreteris, 
sonat, de patre. Quare ad ipsos dixit Dominus : 
Vos ez patre diabolo estis : et desideria patris vestri 
vultis facere "*. Injiciunt in eos suas manus, ut bo- 
nis suis operibus ipsos sibi subjiciant. Deinde 
Filii Ammon primi obedient. Ammon, quod a nomi- 
nis interpretationem attinet, idem valet ao populus 
nobiscum. Forte qui minori malitie sunt obnoxii 
pre iis qui nequitie majoris et latius effuse rei 
sunt, parebunt verbo primi. 


250. Κατάμαθε δὲ, ὅτι ὁ μὲν Ἰσραὴλ ἀπολωλέναι 
λέγεται, ὁ δὲ ᾿Ιούδας διεσπάρθαι, Ηλὴν ἀλλὰ τῇ xa- 
τὰ Χριστὸν συμφωνίᾳ τοῦ εἰρηνοποιοῦντος τὰ (66) 
ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ τὰ ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐν αὐτῷ τὰ πάντα 
ἀποχαταλλάσσοντος, ἀναιρεῖται τὰ πάθη τὰ πρότε- 
pov Ex φιλονεικίας καὶ διαστάσεως ἐνδυναστεύοντα 
τῷ βίῳ. Διὰ τοῦτο οὖν Ἐφραῖϊμ οὐ ζηλώσει τὸν 
Ἰούδαν, xai ὁ ᾿Ιούδας οὐχέτι θλίψει Ἐφραΐμ * 
ἐπεὶ ἢ ἐν αὐτοῖς πρὸς ἀλλήλους ἔχθρα ἀπολεῖται. 
ἼΒοιχε γὰρ μάλιστα (07) ὁ ζῆλος γίνεσθαι τοῦ ἐχθραί- 
νειν ἀφορμὴ τοῖς πολλοῖς, Ζῆλος δὲ νῦν οὐχ ἣ τῶν 
χαλῶν μίμησις, ἀλλ᾽ ἡ ἐπὶ ταῖς εὐπραγίαις βασχα- 
νία παρὰ τῆς Γραφῆς εἴρηται. Τότε οὖν ἐν συμφω- 
νίᾳ γενόμενοι, Πετασθήσονται ἐν πλοίοις ἀλλοφύ- 
λων, θάλασσαν ἄμα προνομεύσονσι. Διὰ τῆς θα- 
λάσσης χαλῶς παρέστησε τοὺς ταχυναυτοῦντας, πτε- 
pip παρειχάσας τὴν χίνησιν᾽ ὅταν πλήρει τῷ ἱστίῳ, 
συμμέτρως τοῦ πνεύματος χατὰ πρύμναν ἱσταμένου, 
ὑπὲρ θαλάσσης φέρωνται. Ἡρονομεύουσι δὲ (68) θά- 
λασσον, τοῦ δράχοντος περιγινόμενοι, xal τῶν ὑπ᾽’ 
αὐτῷ τελουμένων, οὖς οἱ ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ 
εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας μετατιθέντες, δι- 
καίως ἂν λέγοιντο προνομεύειν, οἱονεὶ σχῦλα ἕαυ- 
τῶν ποιούμενοι τὰ προχατεχόμενα ὑπὸ τοῦ alypd- 
λώτον (69) ἀπαγαγόντος τὸν ἄνθρωπον. θάλασσαν 
δὲ ἀχουστέον νῦν τὸν τῆς χαχώσεως τόπον, ὃν καὶ 
κοιλάδα τοῦ χλαυθμῶνος ἀλλαχοῦ μεμαθήχαμεν. 
λοῖα δὲ ἀλλοφύλων λέγεται τάχα τὰ σώματα ἡμῶν, 
διὰ τὸ μὴ ἔχειν οἰχείως πρὸς τὴν τῆς ψυχῆς χατα- 
σχευήν. Ἢ γὰρ σὰρξ τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὗπο- 
τάσσεται, ἀλλ᾽ ἐπιθυμεῖ χατὰ τοῦ πνεύματος. Οὖ- 
τοι δὲ καὶ τὴν Ιδουμαίαν προνομεύειν λέγονται " 
τουτέστι, τῶν γηίνων πραγμάτων ἐπιχρατεῖν, xai 
ἐπὶ Mo36 ἐπιδάλλειν τὰς χεῖρας. Μωὰδ ἕρμηνεύε- 
ται, lx. πατρός. Ηρὸς οὖν αὐτοὺς εἴσηχεν ὃ Κύριος, 
ὅτι Ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρὸς τοῦ διαδόλου ἐστὲ, καὶ 
τὰς ἐπιθυμίας τοῦ πατρὸς ὑμῶν θέλετε ποιεῖν. 
Τοότοις τὰς ἑαυτῶν χεῖρας ἐπιδάλλουσιν, ἵνα διὰ τῆς 
ἑαυτῶν ἀγαθὴς πράξεως ὑποχειρίους αὐτοὺς λάδω- 
σιν. Εἶτα Yloi ᾿Αμμὼν πρῶτοι ὁπαχούσονται. 
᾿Αμμὼν (70) ἐρμηνεύεται, λαὸς μεθ᾽ ἡμῶν. Τάχα 
πρῶτοι ὑπαχούσονται τῷ λόγῳ οἱ ἐλάττονα τὴν χα- 


xlay ἔχοντες, παρὰ τοὺς πλείονα αὐτὴν καὶ ἐπὶ πλεῖον χεχυμένην ἔχοντας. 


[0 Coloss. 1, 20. *! Pgal. rxxxii, 7. 


(66) Veteres aliquot libri, καὶ τά, Statim editi, ἐν 
ἑαυτῷ. At msS., iv αὐτῷ. 

(07) Editi, "Eox£ γε μᾶλλον. Veteres duo li- 
bri, "Eotxe yàp μᾶλλον. Alii tres, "Eotx& γὰρ μά- 
Ava, Nec ita multo post editi et Reg. pri- 
mus, νῦν οὐχὶ τῶν. Alii quinque mss., νῦν οὐχ 1 


των. 

(68) Addita est vocula δέ ex nostris sex codicibus. 
Mox editi et recentior Combefisii codex, ὑπ᾽ αὐ- 
τῶν" quee mala lectio, ut fieri solet, interpreti tan- 
tas tenebras offudit, ut quidvis potius quam ejus 
loci sensum expresserit. Sic enim vertit : Εἰ iis 
salutari baptismo initialis, quos apostoli, etc. Alter 


8 Rom. vir, 7. 


83 Galat. v, 17. 


Combefisii codex, ὑπ᾽ αὐτῷ. Alii quatuor, δπ᾽ «3- 
τόν. Hiec apud Proeopium, pag. 489, non multo 
aliter leguntur, hoc videlicet modo : τοῦ δρά- 
xovro, xai τῶν ὑπ᾽ αὐτῷ τελούντων περιγενόμε- 
vot, draconis simul et eorum qui ejus imperio pa- 
rebant, victores e[fecti. 

(69) In editis corrupte legitur, αἰχμαλώτου. At in 
nostris sex codicibus integre et incorrupte scrip- 
tum reperitur. αἰχμάλωτον. 

(70) Alii aliter nomen ᾿Αμμών interpretantur. 
Quod si quispiam harum rerum studiosus est, varias 
ejus nominis interpretationes in Ducei notis legere 
poterit. 


V Joan. vri, 44. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XI ET XII. 


254. Εἴτα ἐπιφέρει" Kal ἐρημώσει Κύριος τὴν α 251. Postea subjungit(Vzns. 15) 871 : Et desolabit 


θάλασσαν Αἰγύπτου. Ὥσπερ ὁ ᾿ἸἸεζεχιὴλ Αἰγύπτου 
ποταμοὺς εἶναι λέγει, οὕς Φαρχὼ πεποιηχέναι ἀλα- 
ζονεύεται" οὕτως ὁ Ἡσαΐας θάλασσον Αἰγύπτου ὀνο- 
μάζει, ἔντινα ὁ ἀγαθὸς Θεὸς ἐρημώσει - Εὐεργεσία 
γὰρ ἣ ἀπὸ μοχθηρῶν πραγμάτων ἐν καιρῷ δεχτῷ (71) 
ἐπαγομένη ἐρήμωσις. Ὥσπερ δὲ ᾿Ερημώσει Κύ- 
ριος τὴν θάλασσαν Αἰγύπτου, καὶ ἐπιδαλεῖ (72) 
ἐπὶ τὸν ποταμὸν πνεύματι βιαίῳ" οὕτω Καὶ πα- 
τάξει τὰς ἑπτὰ τῆς Αἰγύπτου φάραγγας" καὶ τότε 
διαπορεύσεταί τις τὸν Αἰγύπτου ποταμὸν ὁποδεδεμέ- 
νος. Τὸ πενιχρὸν σημαίνει τοῦ ὕδατος τοῦ ὑπολει" 
φθέντος τῷ ὕδατι τῷ ποταμίῳ. Οὕτω γὰρ ὀλίγον 
ἔσται, ἢ xal παντελῶς ἀποξηρανθήσεται, ὡς μηδὲ 
ἰκμάδα ὁπολειφθῆναι, δι’ ἣν ἀναγχασθήσεταί τις ὑπο- 
λυσάμενος ἐμθῆναι τὸν ποταμόν. Ἢ τάχα δὲ, ἐπειδὴ 
Μωῦσεϊ xal Ἰησοῦ ἐλέχθη λῦσαι τὸ ὑπόδημα τοῦ πο- 
δὸς, διὰ τὸ τὴν γῆν, ἐφ᾽ ἢ (73) εἰστήκεισαν, ἁγίαν 
εἶναι" μήτοι αὐτὴν δὲ εἶναι τὴν Αἴγυπτον, ἀλλὰ βέ- 
ὄηλον, κελεύονται ὑποδεδεμένοι καταπατεῖν τὸν mo- 
ταμὸν, xai μὴ ἀποτίθεσθαι τὰ ὑποδήματα. Ξηραίνε- 
ται δὲ βιαίῳ Θεοῦ χεχρατημένος πνεύματι. Διὰ τοῦτο 
ἀνάξιόν ἔστι τὸ ἔδαφος Αἰγύπτου γυμνὸν δέξασθαι 
τὸ ἴχνος τῶν διαπορευομένων ἁγίων. Ὅθεν καὶ οἱ τὸ 
πάσχα ἐσθίοντες, τὰ ὑποδήματα ἐν τοῖς ποσὶν ἔχειν 
ἐχκελεύοντο. Ὅπου γὰρ ὄφις δάχνων, καὶ σχορπίος" 
ἔστω τὰ ὑποδήματα ἐν τοῖς ποσὶν, ἀσφαλιζόμενα 
τοὺς πόδας οἷς περιδέδληται’ ἐπειδὰν δέ τις φθάσῃ 
ἤδη ἐπὶ τὸν ἅγιον τόπον, τότε ὑπολυέσθω ὡς οἱ ἀπό- 
στολοι τοῦ Χριστοῦ, πρὸς οὕς εἴρηται, μηδὲ ὕποδή- 
paca αἴρειν. Καὶ ἔσται τῷ ᾿Ισραὴλ ὡς ἣ ἡμέρα, 
ὅτε ἐξῆλθεν ἐκ γῆς (74) Αἰγύπτου. Καὶ γὰρ τότε 
μετὰ ὑποδημάτων παρῆλθε τὴν θάλασσαν τὴν 'Epo- 
θρὰν, ἱπειδὴ ἐπετίμησεν αὐτῇ ὁ δυνατὸς, καὶ ἐξηράν- 
θη. Καὶ τὸν Ἰορδάνην παρῆλθον ποδὶ, ἄῤροχον τὸ 
ἴχνος διαφυλάξαντες, τῷ πᾶσαν ἰκμάδα ὑποφεύγειν ad- 
τῶν τὴν βάσιν. “ 

252. Τότε οὖν ἐρεῖ ὁ λαός" Εὐλογήσω σε, Κύριε, 
διότι ὠργίσθης μοι, καὶ ἀπέστρεψας τὸν θυμόν 
σου, καὶ ἡλέησάς μὲ (75). ᾿Αφίεταί τις πολλάχις, 
xxi ἐγχαταλείπεται, διὰ τὸ ἅπαξ ὑποσυρῆναι εἷς τὰ 
Αἰγύπτια κακὰ, καὶ χρόνον τινὰ ἀπολαῦσαι τῆς ἰδίας 
ἀδουλίας, ἵνα θερίσῃ ἢ ἔσπειρε χαχῶς" ὃς ἐπειδὰν 
μὴ εἰς τὸ παντελὲς ἐγχαταλειφθῇ, ἀλλὰ τύχῃ τινὸς 
εὐεργεσίας ἐρεῖ τὸ, Εὐλογήσω σε, Κύριε, διότι 
ὠργίσθης μοι (76), καὶ ἀπέστρεψας τὸν ϑυμόν 


Dominus mare Egypti. Quemadmodum Ezechiel ait 
esse JEgypti fluvios, quos confecisse se gloriatur 
Pharao 5: ita Isaias de mari /Egypti ἃ bono Deo 
desolando nominatim mentionem facit. Vastitas 
enim que post prava facinora tempore accepto in- 
ducitur, beneflcii loco habenda est. Sicut. autem 
Desolabit Dominus mare Egypti, invadelque in flu- 
vium cnm valido et vehementi spiritu : Sio Et percu- 
liet septem. Egypti valles; tuncque quivis, vel oal- 
ceatus, transibit Egypti fluvium. Signiflcat parum 
aque in aqua fluviali relictum iri. Tanta enim erit 
aqui penuria, aut etiam ita omnino exsiccabitur, 
ut nullus remansurus sit humor, qui quempiam 
cogat calceos ad fluvium traejiciendum detrahere. 
Aut fortasse etiam cum dictum sit Moysi ** ot 
Jesu", ut pedis calceamentum solverent, quod 
lerra in qua stabant, sancta esset, contra cum non 
esset ejusmodi /Egyptus, sed profana, ideo juben- 
tur calceati conculcare fluvium, nec calceos depo- 
nere. Jam vero siccatur violento Dei spiritu reten- 
tus ac cohibitus. Quapropter solum /Egypti indi- 
gnum est, quod nuda excipiat sanctorum transeun- 
tium vestigia. Quare etiam pascha esuri, jubebantur 
calceamenta habere in pedibus *. Ubi enim ser- 
pens mordax et scorpius, sint oportet in pedibus 
calceamenta, ut pedes, quibus circumposita suBt, 
tueantur ac communiant. Cum autem quispíám 
jam pervenerit ad locum sanotum calceos solvat, 
Christi apostolos imitatus : quibug dietum est, ut 
ne calceamenta quidem gestarent"*. VEns. 16. Et 
erit Israeli quasi dies, quandé exivit ex /Egyplo. Tuno 
enim cum calceamentistransiit mare Rubrum, cum 
illud increpavit qui potens est, et exaruit €. Jor- - 
danem iusdpeP pedibus trajecere, vestigiis siocis 
remanentibus ; quippe quod humor omnis pedibus 
eorum sese subduxisset t. 

252. Tunc igitur dicet populus (CAP. xit, Veng. 1): 
Benedicam tibi, Domine, quouiam iraius es mihi, et 
avertisti furorem tuum, δὲ misertus es mei. Derelin- 
quitur quis sepenumero, et deseritur, quod semel 
ad /Egyptiaca mala allectus sit, suaque per aliquod 
tempus fruitus sit stultitia; ut ea que male sevit: 
metat : qui cum omnino derelictus non sit, imo be- 
neficium aliquod acceperit, dioet : Benedicam tibl, 
Domine, quoniam iratus es mihi, et avertisti furorem 


σου, xal ἠλέησάς us. Ὅμοιόν ἐστι τούτῳ τὸ, 'Op- D tuum, el misertus es mei. Sententis huic heo con- 


γὴν Κυρίου ὁποίσω, ὅτι ἥμαρτον αὐτῷ, τοῦ δι- 
καιῶσαι αὐτὸν τὴν δίχην μου. Καὶ μετὰ τοῦτο ἐξ- 


5 Ezech. xx, 93. " Exod. m, 5. 
δι Jos. 11, 17, ** Mich. vri, 9. 


(71) In utroque Colb. et in Reg. secundo, pro 
ἐκτῷ vitiose scribitur, δεχτιχῷ. Yitud &autem ὃδε- 

χτῷ, ni8&i fallamur opinione, bifariam interpretari 
possumus, rato tempore : aut, propitio et opportuno 
tempore. 

(72) Editio Romana fusius, καὶ ἐπιδαλεῖ τὴν χεῖ- 
ρα αὐτοῦ, EL injiciet manum suam super fluvium. 

(73) Editi, ἐφ᾽ ἧς. Codez' unus, ἐφ᾽ f». Alii quin- 
que mss., ἐφ᾽ ἥ. 


V Jos, v, 16. 


similis est : Iram Domini sustinebo, quia peccavi ei; 
ul et ipse justificel causam meam **. Et post hoo 


δ᾽ Exod. xi, 11. " Luo. x, 4. * Exod. xiv, 21. 


(τ Editi, ἐκ τοῦ. Veteres quinque libri, ἐκ γῆς. 
(75) Uterque Colb. et Reg. secundus, καὶ ἠγά- 
πησάς με. Εἰ amasti me. Statim editi, καὶ χρόνον. 
Conjunctio xa( in quinque mss. deest. 

(76) Editi, μου. At mss. sex, μοι. Hoc loco 
uterque Colb. et Reg. secundus habent, xal 
ἡλέησάς με. Εἰ miserius es mei, Btatim editi et 
go m88., τοῦτο τῷ. Alii quatuor mss. τούτῳ 
* 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


educet in finem judicium. Non enim in finem ira- A ἀξει (77) elc τέλος κρίμα. Οὐ γὰρ εἷς τέλος ὄργι- 


scelur, neque in. cternum succensebiL 9. Qui autem 
dicit : Benedicam tibi, Domine, quoniam iratus es 
mihi, el mísertus es mihi ; is beneficii & Deo accepti 
conscius, de eo gloriabitur, ac dicit (VEns. 2) ; Ecce 
8312? Deus meus Salvator meus, fiduciam habeo in 
illo, et non Limebo : quia gloria mea, et laus mea 
Dominus. Qui ob oculos hominum erogant eleemo- 
synam, nequaquam dicent hec, neque hi qui 8 80 
mutuo captant gloriam, nec gloriam que ἃ 80]0 
Deo est, requirunt *, neque in universum ii qui 
violant preceptum ejus, qui dicit : Non efficiamur 
inanis glori cupidi**. Sed cum Dominus faciat id 
promissi : Glorificantes me glorificabo ** ; nimirum 
ei qui Deum rite afficit gloria, gloriam quoque dat 
Deus. Sic et Moysis facies aspersa gloria est", 
quod reote dare Deo gloriam nosset. Est. autem 
convenientia gloriam inter et laudem, adeo ut qui 
probe tribuit gloriam, is etiam recte laudem defe- 
rat. Et nemo eorum qui falsas de Deo opiniones 
conceperunt, suas laudes in psalmis canendis ac- 
ceptas esse existimet. Verumenimvero ejusdem 
cordis est et gloria apposite afficere, et laudibus 
recte ornare. Quoniam igitur populus qui in ZEgypto 
fuerat derelictus, aiebat : Benedicam tibi, Domine, 
quoniam iratus es mihi, et avertisti furorem tuum, 
δὲ máserlus es mei ; hi trajecta /Egypto sunt dicturi : 
Non &imebo, quoniam gloria mea et (aus mea Domni- 
tius, et factus est mihi in salutem. 

253. Memineris quoque ejus cantici quod cecinit 
populus Israel tu exitu ab /Egypto, inchoante Maria 
ac dicente : Cantemus Domino, gloriose enim magni- 
ficatus est 588, Itaque veterem illam laudem nuno re- 
: novant qui dicunt : Gloria mea el laus mea Dominus, 
et factus est mihi in salutem. Ceterum apte ac oonve- 
nienter post impertitam Domino laudem (Vzns. 3) 
aquam cum gaudio e fontibus Salutaris haurit quis- 
quis eum recte adorat. Quod si populus idololatrie 
arguitur his verbis : Me dereliquerunt fontem aque 
vivg *! : utique in Deum qui credit, et per eam que 
in ipsum est fidem animam potat dogmatis saluta- 
ribus, is haurit aquam cum gaudio e fontibus Salu- 
taris. Quanta autem letitia fruantur quotquot digni 
habiti sunt qui inde hauriant, ex similitudine a Da- 


** Psal. cr, 9, δὲ Joan. v, 44. *5 Galat. v, 26. ** [ Reg. τι, 30. 


99 Jer. 11, 13. 


(71) Antigni duo libri 
post editi, λέγων ὅτι εὐλογήσω σε, Κύριε, xalótt, At 
nostri sex mss. ut in contextu. 

(78) Editi, Ταῦτα δέ, Abest δέ ab omnibus nostris 
codicibus. Mox codices tres Regii, παρ’ ἀλλήλων 
ζητοῦντες. Ibidem editi, παρὰ μόνου τοῦ Θεεῦ μὴ 
ζητοῦντες. At quinque mss. αἱ in textu. 

(79) Editi, γενώμεθα. At nostri sex mss., γινώ- 
peto Mox editi, δῆλον δὲ ὅτι, Antiqui duo libri, 

fÀov ὅτι. Alii mss., δηλονότι. 

(80) Antiqui nostri libri et ille ipse Henricianus, 
in quo ἐπιτεταγμένως legere sibi visus est Duceus, 
habent omnes, ἐπιτετευγμένως. Sed is, quem dixi, 
vir eruditissimus de suo ita correxit, ut pro ἐπιτετευ- 
γὙμένως edendum curaverit, ἐπιτεταμένως, summa 


σθήσεται, οὐδὲ εἷς τὸν αἰῶνα μηνιεῖ, Ὁ δὲ λέγων, 
Πὐλογήτω σε, Κύριε, ὅτι ὥργίσθης μοὶ, καὶ ἡλέη- 
σάς με΄ αἰσθανόμενος τῆς εὐεργεσίας τοῦ Θεοῦ, 
καυχήσεται ἐπ’ αὐτῇ, καὶ φησιν ᾿Ιδοὺ ὁ Θεός μου, 
Σωτήρ μου, πεποιθὼς ἔσομαι ἐπ᾽ αὐτὸν, καὶ οὐ 
φοδηθήσομαι, διότι ἡ δόξα μου καὶ ἡ αἵνεσίς 
μου Κύριος. Ταῦτα (78) οὐχ ἐροῦσιν οἱ ποιοῦντες 
τὴν ἐλεημοσύνην ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, οὐδὲ οἱ 
δόξαν παρ᾽ ἀλλήλων λαμὔάνοντες, xal τὴν δόξαν τὴν 
παρὰ τοῦ μόνου Θεοῦ οὐ ζητοῦντες, xal ὅλως oi πα- 
ραδαίνοντες τὴν ἐντολὴν τοῦ λέγοντος Μὴ γινώ- 
μεθα (79) κενόδοξοι. ᾿Επειδὴ δὲ ἐπαγγέλλεται ὃ 
Κύριος, ὅτι Τοὺς δοξάζωοντάς μὲ δοξάσω" δηλον- 
ότι 6 καλῶς δοξάζων τὸν Θεὸν, δεδοξασμένος ἐστὶ 
παρ᾽ αὐτῷ. Οὕτω καὶ Μωυσέως ἐδοξάσθη τὸ πρόσ- 
ὠπον, ἐπειδὴ καλῶς ἤδει δοξάζειν τὸν Θεόν. Συμφω- 
νεῖ δὲ τῇ δόξῃ καὶ ἡ αἴνεσις" ὥστε ὁ καλῶς δοξάζων, 
xal ὑγιῶς αἰνέσει. Καὶ μηδεὶς οἰέσθω τῶν ἐσφαλ- 
μένας περὶ Θεοῦ ἐχόντων ὑπολήψεις, ὅτι δεχταὶ ab- 
τοῦ εἶσιν αἱ ἐν ψαλμῳδίαις αἰνέσεις Τῆς γὰρ αὐτῆς 
καρδίας ἐστὶ δοξάζειν τε ἐπιτετευγμένως (80), καὶ 
αἰνεῖν ὑγιῶς. ᾿Επεὶ οὖν ἔλεγε τὸ καταλειφθὲν τοῦ 
λαοῦ ἐν Αἰγύπτῳ τὸ, Εὐλογήσω σε, Κύριε, διό- 
τι (81) ὠργίσθης μοι, καὶ ἀπέστρεψας τὸν θυμόν 
σου, καὶ ἠλέησάς με’ οὗτοι διαδάντες τὴν Αἴγυ- 
πτον ἐροῦσι τὸ, Οὐ φοθηθήσομαι, διότι ἡ δόξα μου 
xxl ἡ αἵνεσις μου Κύριος, καὶ ἐγένετό μοι slc 
σωτηρίαν. 

953. Μνήσθητι δὲ καὶ τῆς δῆς ἣν ἐν τῇ ἐξόὸῳ 
ἦσεν ὁ λαὸς τοῦ ᾿Ισραὴλ, ἐξαρχούσης τῆς Μαριὰμ, 
xal λεγούσης: ᾿Ἄσωμεν τῷ  Koplp, ἐνδόξως γὰρ 
δεδόξασται. Ὥστε [82) τὴν παλαιὰν αἴνεσιν ἀνα- 
νεοῦνται νῦν οἱ λέγοντες" "H δόξα μου καὶ ἣ αἴνεσίς 
pow Κύριος, καὶ ἐγένετό μοι εἰς σωτηρίαν. "Axo- 
λούθως δὲ τῇ αἰνέσει Κυρίου ἀντλεῖ ὕδωρ μετ᾽ εὐφρο- 
σύνης ἐκ τῶν τοῦ σωτηρίου πηγῶν ὁ καλῶς αὐτὸν 
προσχύυνων. Εἰ ἐγκαλεῖται (88) ὁ λαὸς ὁ εἰδωλολα- 
τρήσας, τὸ, Ἐμὲ ἐγκατέλιπον πηγὴν ὕδατος ζῶν- 
τος δηλονότι ὁ πιστεύων εἰς Θεὸν, xal ἐν τῆς εἷς 
αὐτὸν πίστεως τοῖς σωτηρίοις δόγμασι τὴν ψυχὴν πο- 
τιζόμενος, οὗτος ἀντλεῖ ὕδωρ μετ᾽’ εὐφροσύνης ἐκ 
τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου. Τὴν δὲ εὐφροσύνην, ἡλίχη 
ἐγγίνεται τοῖς καταξιουμένοις ἐκεῖθεν ἀρύεσθαι (84), 


V! Exod. xxxiv, 20: 5 Exod. xv, 14. 


ἐξάξω, educam. Aliquanto ἢ animi contentione. Nos autem, Combefisium secuti, 


vocem ἐπιτετευγμένως retinendam censuimus, tum 
quod fide codicum omnium nitatur, tum quod satis 
huic loco conveniat. Tilmannus, qui fortasse ἐπιτε- 
ταγμένως legisse se putabat, ita interpretatus est : 
Ut glorificet Deum obnoxie ac servorum ritu. 

81) Editi, ὅτι, At sex mss., διότι, 

82) Veteres sex libri, Ὥστε. Editi, Ὡς. Mox 
editi, 6 Κύριος. Deest in nostris sex mss. arti- 
culus. 

(83) Editi, ἐγκαλεῖται δέ. Sed vocula δέ in nullo 
libro veteri invenitur. Aliquanto post mss. nonnulli, 
εἷς τὸν Θεόν. ; 

(84) Nostri sex rasg., ἀρύεσθαι. Editi, ἀρύσα- 
σθαι. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


νοήσεις ἐκ τῆς εἰχόνος τῆς ὑπὸ τοῦ Δαδὶδ παρει- A vide assumpta intelliges. Nimirum, Sitivit anima 


λημμένης, ὅτι Ἐδίψησεν ἢ ψυχή μου πρὸς τὸν 
Θεὸν τὸν ἰσχυρὸν τὸν ζῶντα, Τὸ γὰρ ὑπερδάλλον 
τῆς ἐπιθυμίας ἀμήχανόν τινα τὴν εὐφροσύνην ἐμ- 
ποιεῖ τοῖς ἐπιτυγχάνουσι τῶν περισπουδάστων. Καὶ 
6 μελετῶν τὸν νόμον Κυρίου ἡμέρας καὶ νυχτὸς, 
περὶ οὗ εἴρηται, ὅτι Στόμα διχαίου μελετήσει σο- 
φίαν, ἐρευνῶν τὰς Γραφὰς, καὶ διὰ τοῦ ὀρθῶς ζη- 
τεῖν εὑρίσκων τὸν Κύριον, διὰ τὴν ἐπὶ τῇ εὑρέσει 
εὐφροσύνην συνιεὶς τὸ πνευματιχὸν βούλημα τῶν 
Γραφῶν, ἀντλήσει ὕδωρ μετ᾽ εὐφροσύνης. Ὅταν 
οὖν αὐτοὶ ἐμπλησθῶμεν τοῦ πόματος τῶν ἐχ τοῦ 
σωτηρίου (85) πηγῶν, τότε καὶ ἑτέρους προσλαμδά- 
vousv, ἐγχελευόμενοι αὐτοῖς xal λέγοντες: Ὑμνεῖτε 
τὸν Κύριον, βοᾶτε τὸ ὄνομα αὐτοῦ. Ἡ δὲ βοὴ 
φωνή ἐστι μέγεθος ἔχουσα, δυνάμενον διϊκνεῖσθαι 
χαὶ πρὸς τοὺς πόῤῥω (86). Βοᾶτε οὖν’ ἀντὶ τοῦ, Μὴ 
μικρὰ περὶ Θεοῦ φρονεῖτε, ἀλλὰ μεγάλῃ τῇ διανοίᾳ 
τὰ περὶ αὐτοῦ ἐννοοῦντες, οὕτω θεολογεῖτε,, ὥστε 
καὶ τοῖς μαχρὰν οὖσι τῆς σωτηρίας δυνηθῆναι ἐξ- 
ἄχουστον ὑμῶν τὸν λόγον, διὰ τὸ τρανὸν τῆς διδασχα- 
λίας, γενέσθαι (87). Δηλοῖ δὲ τὸν νοῦν τοῦτον τὰ ἐφ- 
εξῆς. ᾿Αναγγείλατε γὰρ, φησὶν, ἐν τοῖς ἔθνεσι τὰ 
ἔνδοξα αὐτοῦ, εἴπατε αὐτοῦ τὰ θαυμάσια. Δεί- 
ξατε τοῖς ἀνοήτοις τὴν περὶ τὸν πόσμον (88) διάτα- 
ξιν, ἵνα προσαχθῶσι τῇ ἀγάπῃ τοῦ χτίσαντος τὰ ὅλα 
Θεοῦ. Ὑμνήσατε τὸ ὅνομα αὐτοῦ, ὅτι ὑψηλὰ 
ἐποίησέν. "ll. περὶ τῶν ἐν τῷ κχόσμῳ θαυμάτων δι- 
ηγήσασθε, ὅτι ὑψηλὰ xai ἀπρόσιτα᾽ ἢ περὶ τῶν ἐν 
τοῖς οὐρανοῖς δυνάμενων, ὅτι αὐτὸς ἐποίησε τὰ ἐχεῖ 
ὑψηλά fj περὶ τῆς ἐν ἡμῖν χρηστότητος, ὅτι ὑψοῖ 


mea ad Deum fortem vivum *. Nam desiderium im- 
modieum immensam quamdam letitiam iis qui 
res desideratissimas consequuntur,oreat. Quinetiam 
is qui meditatur legem Domini die ac nocte *!, de 
quo dictum est : 0s justi meditabitur sapientiam "*, 
scrutans Scripturas, οἱ recte querendo Dominum 
reperiens, ob perceptam de invento letitiam, spi- 
ritalem Scripturarum sensum intelligens, hauriet 
aquam cum gaudio. Cum igitur nos potu fontium 
e Salutari scaturientium fuerimus ersatiati, tum 
et alios nobis adjungemus, et exhortabimur, ipsis 
dicentes (Vgns. 4) : Hymnis celebrate Dominum, οἷα» 
male nomen ejus. Est autem clamor sonus cum $28 
contentione magna editus, qui etiam ad eos qui 
prooul absunt, pertingere potest. Clamate igitur, 
hoc est, Non humilia de Deo sentite : imo vero ine 
genti animo ea qua δὰ eum pertinent, cogitantes, 
sic de rebus divinis disserite, ut vel iis qui longe 
gunt ἃ salute remoti, sermo vester audiri queat, 
ob doctrine perspicuitatem. Ceterum que sequun- 
tur, hunc exhibent sensum. Annuntiale enim, in- 
quit, in gentibus gloriosa ejus, dicite ipsius mira 
Rudibus et intelligentia minime preditis ostendite 
apparatum mundi ac ordinem, ut amore Dei uni. 
versorum conditoris pelliciantur. (Vas. 5) Hymnis 
celebrate nomen ejus, quonium excelsa fecil. Aut de 
mundi miraculis hoc narrate, quod excelsa sint et 
inaccessa : aut. de celorum virtutibus, quod Do- 
minus illio excelsa egerit : aut de ejws in nos 
benignitate, quod humiles et cop&ritos corde at- 


τοὺς τεταπεινωμένους xal συντετριμμένους τὴν xap- G tollat. Dominus enim exaltat justos 18, Altum igi- 


δίαν. Κύριος γάρ Odot δικαίους: Ὑψηλὸν οὖν ἐποίη- 
σε, καὶ ταπεινωθέντα τῇ ἁμαρτίᾳ, τῇ ἰδίᾳ δόξῃ (89 
ὀπερύψωσεν. - 


(90) KEPAAAION IT. 

254. Ὅρασις κατὰ Βαδυλῶνος, ἣν εἶδεν '"Haca- 
ἴας υἱὸς ᾿Αμώς. Οὐκ αἰσθητή τίς ἐστιν, οὐδὲ διὰ 
σωματικῶν ὀφθαλμῶν θεωρουμένη αὕτη ἡ ὅρασις, 
ἀλλ᾽ ὑπὸ τοῦ νοῦ κατανοουμένη, τοῦ Θεοῦ φῶτίζοντος 


αὐτὸν, καὶ χαριζομένου ὁρᾷν αὐτόν. Τίς ἡ Βαδυλὼν, 


tur effecit, atque eum qui peccato humiliatus fue- 


rat ac depressus, sua ipsius gloria valde sublimem 
reddidit. 2 


CAPUT XIII. 

254. Visio contra Babylonem, quam vidit [saías 
filius Amos. Visio heo sub sensus non cecidit, neque 
fuit conspecta corporeis oculis, sed intellecta a 
mente, Deo eam illustrante, eique videndi vim 80 
facultatem tribuente. Ecqua est heo Babylon,et que 


xal τίνα τὰ ἀπαντησόμενα αὐτῇ ; Δῆλον δὲ, ὅτι οὐ ἢ erant ei obventura? Palam est autem prophetas non 


κατ᾽ ἔχστασιν ἐλάλον vol προφῆται. Ol μὲν γὰρ πονη- 
ροῖς πνεύμασι χάτοχοι, παραφερόμενοι τὸν νοῦν, τὰς 
ix τῶν δαιμόνων αὐτοῖς ἐγγινομένας φαντασίας οὐχ 
ὁρῶσιν, ἀλλὰ παρορῶσιν, Ὥσπερ οἱ δαιμονῶντες (94) 
ποταμοὺς βλέπουσι, καὶ ὄρη, χαὶ θηρία τὰ μὴ παρ- 
ὄντα. Καὶ χρώματα δοχεῖ τινα αὐτοῖς παρεῖναι, καὶ 


locutos fuisse tanquam a mente alienos. Nonnulli 
quidem spiritibus malignis correpti et afflati, de 
statu mentis dejecti, species sibi a demonibus ob- 
jectas neutiquam vident, sed videre 86 falso arbi- 
trantur. Quemadmodum qui corripiuntur demone, 
fluvios, montes et belluas licet absentes conspi- 


" Psal. x11, 3. ?! Psal. 1, 2. 12 Psal. xxxvi, 30. 18 Psal. rxxiv, 11. 


(85) Pro σωτηρίου, habet uterque Colb., ποτη- 
ου 


ρίον. 

te Veteres aliquot libri, ποῤῥωτέρω. 

87) Codices nonnulli, γίνεσθαι, Mox editi cum 
aliquibus mss., νοῦν τούτων. Uterque Combef., 
*0UtOov"* 

En Ita mss. omnes. Editi, περὶ τοῦ κόσμου. 

89) Vocem δόξῃ ex nostris sex codicibus addidi- 


muse. 

EO) Librarii prius titulum nullum orent 1 

Bed ipsis hic apponere visum est. Habent igitur 
uinque mss. : Ὅρασϊς γ΄. Antiquior Combéflsti co- 

dex lotidem syllabis : Ὅρασις τρίτη. Alius codex 

Reg. : Ὅρασις v, λόγος ιβ΄, . 
CY Veteres aliquot libri, οἱ δαιμὸόνιῶντες. Statim 

tres ross., ὄψις ἀνθρώπων. 


561 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


ciunt existimantque colores quosdam sibi presen- A ὄψεις ἀνθρώπων φίλων fj ἀγνοουμένων ἐμφαντάζε- 


tes adesse et hominum amicorum aut ignotorum 
Bpecies sibi exhiberi : quorum conspectus nihil est 
nisi error, et mentis pertarbate ac vi et facultate 
sua destitute alienatio quedam. Sed non ita se 
res habet in sanotis. Ait enim Deus ipse : Ego vi- 
siones multiplicavi *. Cum autem Dominus largi- 
tur visionem, animum ἃ se aptatum?minime ob- 
emcat,imo vero eum illustrat ac Spiritus sancti 
&dventu perspicaciorem efficit. Idcirco enim pro- 
phete vocabantur Vídentes *5, quod per Spiritus se 
illstrantis presentiam obtuitus mentis in illis 
quasi augeretur. Quis igitur fecil videntem et cz- 
cum 18 ? Videntem, nimirum prophetam, quod per- 
spicaci mentis acie fulura prospicere valeat; ce- 
cum vero eum intelligit qui sua ipsius nequitia 
oscutit, ut ne profani oculi spectacula beatorum 
intueantur. Quare et Dominus ait : In judicium 
ego in hunc mundum veni, ut qui non vident, videant, 
el qui vident, cxci fiant "". 

255. Que demum ista Babylon, adversus quam 
544 visa est visio? Sane juxta historiam is locus 
Babylon vocatus fuisse videtur, in quo lingua con- 
fusa est eorum, qui dicebant : Venite, xdificemus no- 
bis ipsis civitatem et turrim, cujus caput erit. usque 
ad celum ?*. Deus igitur illuc descendens, confudit 
linguas; quocirca illius nomen dictum est confu- 
sio 19, Itaque Babylonis locus regio est confusionis, 
non lingue solum, sed dogmatum etiam et consi- 
liorum et ejus mentis, que heo videre sibi vide- 
tur. φοο igitur visio adversus Babylonem, Israeli 


qui a Babylonis divexabatur, veluli consolatio- C 


nem affert. Nam animo pueillo ne essent, et ne de 
providentia Dei tanquam que eos desereret, des- 
perarent, Isaias in antecessum 1n prophetia osla- 
mitates et molestias Babyloni eventuras narrat, ut 
ne presentium tristitia absorberentur, sed futuro- 
run exspeciatione fierent letiores. Enimvero vin- 
dicta que» brevi exspectatur, afflictis et oppressis 
non parum affert levamenti. Adjicitur autem patrig 
nomen in hac prophetia, non ut hoc in nomine 
cognosceremus patrem, qui in generatione hujus 
beati minister fuit, sed quia vaticinari ipsum do- 
cuit, cum eum sanotiore et puriore ao singulari 
pre ceteris disciplina instituendum erudiendum- 
que curaverit. Ea de causa Amos quoque veluti 
prophetie socius describitur. 


256. (Vgns, 2, 3.) Super montem campestrem le- 


ὁ Ose. xit, 10. 7*1 Reg. 1x, 19. "* Exod. rv, 11. 


tet Codex unus, χαρ'ζόμενος Θεός. 
i Colb. primus ir: níxasgat. 
94) Codices nonnulli, ὁρᾶται. 

(95) Editi, Βαδυλώνιος. At mss. ser, Βαδυλῶ- 


νος. 

(96) Libri aliquot veteres, 
iia multo infra in utroque 
eundo legitur, σκυθρωπὰ τῆς Βαδυλωνίας 
ματα. 


ἐγκαταλειπούσης. Neo 
dol. et in Reg. se- 


ιηγή- 


σθαι, ὥν οὐδέν ἐστιν ὅρασις, ἀλλὰ παραφορὰ καὶ 
ἔχστασις τοῦ νοῦ τεθολωμένου, xal τὴν ἰδίαν ἐνέρ- 
Ὑεῖαν ἀπολωλεκότος. Ἑπὶ μέντοι τῶν ἁγίων οὐχ 
οὕτως. Λὐτὸς γάρ φησιν ὁ Θεός: Ἐγώ ὁράφεις ἐπλή- 
θυνα. Ὅρασιν δὲ χαριζόμενος ὁ Κύριος (02) οὐκ 
ἀποτυφλοῖ τὸν νοῦν ὅν αὐτὸς κατεσχεύασεν, ἀλλὰ φω- 
τίζει αὐτὸν καὶ διαυγέστερον ποιεῖ τῇ παρουσίᾳ τοῦ 
Πνεύματος. Διὰ τοῦτο γὰρ xai οἱ προφῆται ἐχρη- 
μάτιζον ὁρῶντες, διὰ τὸ οἱονεὶ ἐπιτετάσθαι (03) 
αὐτοῖς τὴν τοῦ νοῦ διάδλεψιν Ex. τῆς τοῦ φωτίζοντος 
αὐτοὺς Πνεύματος παρουσίας. Τίς οὖν ἐπόίησε βλέ- 
ποντα xal τυφλόν ; Βλέποντα δηλονοτι τὸν προφή- 
τὴν, διὰ τὸ δύνασθαι αὐτὸν xfj ὀξυωπίᾳ τῆς δια- 
νοίας προενατενίζειν τῷ μέλλοντι τυφλὸν δὲ, τὸν 
διὰ τὴν κακίαν ἀποτυφλωθέντα, ἵνα μὴ ὀφθαλμοὶ 
βάδηλοι τὰ τῶν μακαρίων ἴδωσι θεάματα, Διὰ τοῦτο 
χαὶ ὁ Κύριος, Εἷς χρίμα ἐγὼ, φησὶν, εἷς τὸν xó- 
epov τοῦτον ἦλθον, ἵνα οἱ μὴ ὕλέποντες βλέ- 
πωσι, καὶ οἱ βλέποντες τυφλοὶ γένωνται, 

255. Τίς οὖν ἡ Βαδυλὼν, καθ' ἧς ἣ ὅρασις ἐώρα- 
ται (94) ; Κατὰ μὲν οὖν τὴν ἱστορίαν δοκεῖ Βαδυλὼν 
χεχλῆσθαι ὁ τόπος, ἔνδα συνεχύθη d; διάλεκτος τῶν 
εἰπόντων " Δεῦτε, οἴχοδομήσωμεν ἑαυτοῖς πόλιν 
καὶ πύογον, οὔ dj χεφαλὴ ἔσται ἕως τοῦ οὐρα- 
νοῦ. Ἐκεῖ τοίνυν χατελθὼν ὁ θεὸς, συνέχεε τὰς 
γλώσσας" διὰ τοῦτο ἐχλήθη τὸ ὄνομα αὐτῆς σύγχυ- 
σις. Χωρίον οὖν συγχύσεώς ἐστιν ὃ Βαδυλῶνος (93) 
τόπος, οὐ διαλέχτου μόνον, ἀλλὰ καὶ δογμάτων καὶ 
νοημάτων, καὶ τοῦ δοχοῦντος ταῦτα βλέπειν νοῦ. Ἡ 
μὲν οὖν ὅρασις χατὰ Βαδυλῶνος, οἱονεὶ παραμυθίαν 
φέρουσα τῷ Ἰσραὴλ, τῷ κακωθέντι ὑπὸ τῶν Ba6v- 
λωνίων. Ὥστε γὰρ μὴ ὀλιγοψυχῆσαι αὐτοὺς, us 
ἀπογνῶναι τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας, ὡς ἐγκαταλιπού- 
σης (96) αὐτοὺς, προλαδὼν τῇ προφητείᾳ ὃ Ἡσαΐας 
τὰ μέλλοντα ἀπαντήσεσθαι, σκυθρωπὰ τῇ  Ba6vo- 
λῶνι διηγέϊται, ἵνα μὴ καταποθῶσιν ὑπὸ τῆς λύπης 
τῶν παρόντων, ἀλλὰ ῥάους γένωνται τῇ προσδοχίᾳ 
τῶν ἐπερχομένων. Καὶ λὰρ οὐ μικρὰν φέρει ῥᾳστώ- 
νην τοῖς θλιθομένοις ἡ μετ᾽ ὀλίγον προσδοκωμένη 
ἐχδίχησις. ἸΙρόσκειτσι δὲ τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς τῇ 
προφητείᾳ, οὐχ ἵνα αὐτὸ τοῦτο γνῶμεν τὸν τῇ γε- 
νέσει τοῦ μακαρίου ὑπηρετησάμενον πατέρα᾽ ἀλλ’ 
ὅτι καὶ προφητείας αὐτῷ (97) διδάσκαλος γέγονε, 
φροντίσας αὐτὸν ἁγιωτέρας xal καθαρωτέρας xal 
ἐξαιρέτου πσρὰ τοὺς ἄλλους ἀνατροφῆς (98) καὶ 


D παιδεύσεως τυχεῖν. Διὰ τοῦτο, ὥσπερ χοινωνὸς τῆς 


προφητείας συμπαραγράφεται ὁ "Apo. 
256. 'Em' ὅρους πεδινοῦ ἄρατε σημεῖον, ὀψώ- 


" Joan. ix, 30. 18 Gen. xr, 4. ?? ibid. 9. 


97) Sic mss. omnes. Editi, αὐτοῦ. 

d Henricianus codex et alii quatuor, ἀνασερο- 
oc. At codex F. et A, ἀνατροφῆς" que leotio si 
non aliunde, at satis tamen ex Procopio proba- 
retur : apud quem pag. 200 ita legitur : ἁγίας 
αὐτοῦ φροντίσας ἀνατρυφῆς καὶ παιδεύσεως, 


. n0n parum de sancta sua educatione sollicitum ha- 


buísset. Mox mss. nonnulli, συμπεριγράφεται ὅ. 


869 
gate τὴν 
χειρὶ, ἀνοίξατε, οἱ ἄρχοντες, Ἐγὼ συντάσσω, 


καὶ ἐγὼ ἄγω αὐτούς. Δείκνυσι πῶς Βαῤδυλὼν ἀναι- 
ρεῖται καὶ καταστρέφεται, καὶ αἰχμάλωτος γίνεται 
ἡ δυναστεία τῶν τὴν σύγχυσιν ἐργαζομένων. ᾿Ἔπει- 
δὰν ἐπ’ ὄρος τις ἀνέλθῃ μὴ ἀπόχρημνον, μηδὲν ὀχθῶ“- 
δες, ἀλλὰ πεδινὸν καὶ ὕπτιον, ὥστε ὕψος μὲν ἔχειν 
διὰ τὸ ἀνάστημα χαὶ τὸ ἀπὸ τῆς γῆς ἐπὶ τὸν ἀέρα 
δίαρμα, ἀσφάλειαν δὲ παρέχειν τοῖς ἐφισταμένοις, διὰ 
τὴν ὑπτιότητα. Τὸ γὰρ πανταχόθεν περιεῤῥωγὸς καὶ 
ἀποτετμημένον ἀχροσφαλεῖς ποιεῖται τὰς στάσεις (1) 
τῶν ἐπιθαινόντων. Ἵνα οὖν καὶ τὰ ὁψηλὰ περὶ Θεοῦ 
νοῆτε, xal ἀσφαλῶς ταῦτα διηγῆσθε (2), διὰ μὲν τὸ 
ὕψος, ἐπ᾽ ὄρους τις 7j βεδηκώς" διὰ δὲ τὴν ἀσφά- 
λειαᾶν ἀπερίτρεπτος διαμένει. Ἐπὶ δὲ τοῦ ὄρους 
τοῦ πεδινοῦ ἄρατε σημεῖον, καὶ ὕψώσατε τὴν qo- 
γὴν. παραχαλεῖτε τῇ χειρί. 'O «à περὶ τοῦ σταυ- 
ροῦ κηρύσσων μεγφλοφώνως (3) αὐτὸς ἐστιν ὁ ἐπὶ 
τοῦ ὄρους τοῦ πεδινοῦ αἵρων τὸ σημεῖον Ὁ τὸν περὲ 
τοῦ πάθους λόγον μεγαλῦναι δυνάμενος, οὗτος πληροῖ 
τὸ πρόσταγμα τὸ προφητικόν " οὐχ ἐν κοιλάσι καὶ 
φάραγξι εἰστρίδων, ἀλλ᾽ ἀναδαίνων ἐπὶ τὸ τοῦ λόγου 
ὕψος, καὶ ἐπ᾽ αὐτὴν τὴν σοφίαν μετὰ ἐξομαλισμοῦ 
χαὶ σαφηνείας τῶν ἐπαγγελλομένων (4) τὸ κήρυγμα 
παραδιδούς. ᾿Επειδὴ δὲ καθ᾽ ἑτέραν ἔχδοσιν ἀναγινώ- 
σχομεν, ᾿Ἐπ’ ὄρους νεφώδους, δηλονότι τὸ ὕψος 
ἑτέρῳ λόγῳ παρίστησι. Νεφῶδες γὰρ τὸ τὴν xopo- 
φὴν ἔχον νέφεσιν ἀεὶ χεχαλυμμένην. Τὸ δὲ νοιοῦτον, 
ὑψηλὸν καὶ ὑπὲρ πάντα ἀνεστηχός. Ὑψώσατε, φη- 
cl, τὴν φωνὴν ἑαυτοῖς (bp) τουτέστιν, ἐξ ξαυτῶν 
λάθετε τὸ ὕψος τῆς φωνῆς. Τὰς ἐνυπαρχούσας ὑμῖν 
ἀφορμὰς πρὸς Θεοῦ δοξολογίαν ἐκ τῶν χοινῶν ἐν- 
νοιῶν, ταῦτας ἀναχινήσατε (6). Μὴ χάτω βλέπετε, 
μητὲ τὰ γήινα σκοπεῖτε. Οὕτω γὰρ ταπεινὴ γίνεται ἡ 


φωνὴ τῶν ἐκ τῆς γῆς φωνούντων, τῶν χενολογούνο. 


των. Ὁ ἀπὸ τῆς ταπεινοποιοῦ λύπης, xal ὅ ἀπὸ τοῦ 
ἀπηγορευμένου φόδον φθεγγόμενος, οὐχ ὑψοῖ τὴν 
ἑαυτοῦ φωνήν. Καὶ ὁ ἐπιθυμίαις (7) σαρκὸς ἐν τῷ 
ἀπογγέλλειν τὸν λόγον χεχρατημένος, ταπεινὴν ἔχει 
καὶ μὴ δυναμένην ἐπὶ τὸ ἄνω διαχύπτειν τὴν ἑαυτοῦ 
φωνήν. Πῶς οὖν ὑψοῦται φωνή (8) ; 'E2v μεγαλοπρε- 
T ἧς, χατεξανιστάμενος τῶν παθῶν, χαὶ κατ' αὖ- 
τοὺς τοὺς χαιροὺς τῶν πειρασμῶν μὴ ὁποχύπτων 


(99) Veteres ires libri, ἑαυτοῖς, Alii tres et editi, 
αὐτοῖς. 
(1) Antiqui duo libri pro στάσεις corrupte ha- 


bent τάσεις. Alii quatuor mss, et editi totidem syl« D 


labis, στάσεις. Bed et hic quoque Combefisius 
emendat, aitque eonfidenter, suo periculo legi opor- 
tere non στάσεις, sed βάσεις, Ego autem, qui libro- 
rum veterum auotoritlatem libens sequor, facile 
crediderim Commentarii scriptorem, hominem 
omnis elegantie imperitum, improprie locutum 
fuisse; et parum apte στάσεις scripsisse, cum gra- 
dum, aut vestigium significare vellet. 

(2) Editi et Reg. primus, voie... διηγῆσθε. At 
Henricianus codex et alii quatuor, νοεῖν... διηγεῖ- 
σθαι. 

n Codex unus, μεγαλοφρόνως. 

i In recentiori Combeflsil codice et in Reg. 
quarto perinde atque apud Procopium . 

τῶν ἐπαγγελλομένων, promisia presdicat. Ài Come 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


510 


φωνὴν ἑαυτοῖς (99) παραχαλεῖτε τῷ A vate signum, exaltate vocem vobis ipsis : consola- 


mini manu, aperite, principes. Bgo ordino, et. ego 
duco eos. Ostendit quomodo evertenda Babylon 
esset atque diruenda, et quomodo imperium eorum 
qui confusionis fuerant auctores, esset in captivita- 
tem redigendum : nempe ubi primum ascenderit 
quis in montem non preruptum, non promingn- 
tem, sed campestrem et planum, sic ut altitudinem 
quidem ex eo habeat,quod sursum attollatur, et 
& terra in aerem assurgat, sed iis tamen qui in eo 
collocantur, securitatem prestet ob equatam suam 
planitiem. Quod enim ex omni parte circumscis- 
sum est et preruptum, id statum eorum qui conscen- 
derint, lubricum et instabilem reddit. Proinde ut 
excelsa de Deo cogitentur, et eadem tuto enarrentur, 
stet quis in monte firmus propter altitudinem, per- 
maneatqueimmobilis proptersecuritatem.Ceterum 
Super montem campestrem levate signum, εἰ exal- 
tate vocem, consolomini manu. Qui magna voois con- 
tentione predicat crucem, ille est qni in monte 
campestri erigit signum. Qui sermonem ad passio- 
nem attinentem magnificare potest; hic adimplet 
propheticum preceptum, cum in speluncis δ δ et 
convallibus non commoretur, sed ad sermonis su- 
blimitatem et ad ipsam sapientiam ascendat : si- 
quidem eum equabilitate atque perspicuitate res 
annuntiadas predicat. Sed quia juxta alteram edi- 
tionem legimus : Super montem nebulosum, utique 
alia loquendi ratione indicat altitudinem. Nebulo- 
sum est enim quidquid habet vertiogm nubibus 
semper eoopertum. Quod autem est' ejusmodi, est 
excelsum, et supereminet omnia. Exalíate, inquit, 
vocem vobis ipsis ; hoo est; assumite a vobismetipsis 
altam οἱ contentam vocem. Que ex communibus 
notitiis insita vobis est Dei glorificandi facultas, 
hano suscitate. Deorsum ne aspicite, neque terrena 
intueamini. Vox enim eorum qui ex terra clamant, 
et vana loquuntur, hoc pacto humilis fit ac demissa. 
Qui ex tristitia animum demittente, et ex vetito 
timore loquitur, is suam vocem non exaltat. Item 
qui in annuntiando verbo a carnis cupiditatibus vin- 
citur, habet humilem et submissam vocem que ad 
superna penetrare non potest. Quomodo igitur at- 


befisii codex cum aliis tribus, τῶν ἀπαγγελλομέ- 
ww», res amnuntiandas pradicat. Potest quidem 
utraque leotio probari : sed ita tamen, ut prior 
anteponenda esse videatur. Editionem alteram, 
quam interpres hoo loco citat, auctor Vulgate ob 
oculos habebat, dum ita vertit : Super montem ca- 
liginosum. 
"S Editi et tres mss., αὐτοῖς" neo aliter apud 
aut apud Eusebium legitur. Alii tres mass., 
ἑαυτοῖς. Statim editi, ἐξ αὐτῶν. Αἱ mss. sex, tao- 
των. 

6) Veteres aliquot libri, ὑναχινήσαντες. Statim 
editi, καὶ ἀπό. Antiqui tres libri, xal à ἀπό. 

(7) Pro ἐπιθυμίαις in aliquot mss. legitur, ἐπιθυ- 
μίᾳ, Ibidem Reg. primus cum editis, ἐν τῷ ἐπαγ- 
γέλλειν. Alii quinque mss, ἐν τῷ ἀπαγγέλλειν, 
rectius. 2. EN - 

(8) Ita veteres aliquot libri. Editi, τῇ φωνῇ, baud 
e 


δ11 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


tollitur vox? 8i magno et generoso animo insurgas Α τοῖς πειρασμοῖς, ἀλλὰ τὸ γαῦρον φρόνημα τῆς ψυχῆς 


adversus turbulentas animi affectiones, nec 1080 
tentationum tempore succumbas tentationibus : 
imo si serves aniini elationem et constantiam, tunc 
cxaltabis vocem. Consolatur autem manu is, qui 
afflictis et oppressis per bona opera affert consola- 
tionem, et animo hilari stipem largitur. Si videris 
quempiam egeslate laborantem, pauperem solare 
benefica et liberali manu. Enimvero apud animum 
pusillum et infirmum, erogatio que re ipsa fit, 
consolari potest magis, quam esi verbis ad pauper- 
tatem fortiter et generose perferendam adhorteris. 

251. Et aperite, inquit, principes. Solatium manu 
exhibitum sequitur manus apertio ; quam pro mu- 
niflca et liberali actione usurpare solet Scriptura, 
ceu cum dicit : Aperiente aulem te manum tuam, 
omnia implebuntur bonitate 9, Aperite igitur domos 
vestras, et divitiarum vestrarum thesauros aperite 
hospitibus et egenis: Ne retineatis que vobis sup- 
petunt ad afflictorum levamen. Et hoc facite pri- 
mum, principes, ut exemplo vestro populum etiam 
pelliciatis. Potest autem illud intelligi etiam de 
Soripturerum apertione, deque locorum quorum- 
dam clausorum et obscuriorum explanatione ; ut ae 
quis judioio adversus Phariseos et Scribas prolato 
flat obnoxius : qui cum claves regni habeant, ne- 
que ipsi ingrediuntur, et eos qui ingredi possunt, 
prohibent *!. Itaque principes quibus scientie cla- 
ves ooncredite sunt, compellat. Paulus sententie 
huic obtemperans aiebat : 0s nostrum patet ad vos, 
o Corinthii *!. 


258. (VEns. 3.) Ego ordina, et ego duco eos. Agen- 
dum nobis est pro virili. Dominus autem est qui 
e08, ducit, et qui unumquemque In keoleeie oorpore 
pro sua dignitate ordinat. Gigantes veniunt ad im- 
plendum furorem meum, gaudentes simul et 836 
contumeliis afficientes. Hec sententia interminatur 
fore, ut scelerati quidem et Dei hostes qui ad pec- 
catores ulciscendos missi sunt, adveniant. Ob hoo 
timentibus se providens, ducit eos in tutam montis 
altitudinem, atque eos equata verticis planitie com- 
munit. Imo etiam eis signum quo custodiantur, 
tradit ; quippe qui eos submoneat ut instruant se 
per bona opera, consolenturque manu afflictos, et 
os aperiant erudiendis discipulis, ut gigantum 


διασωζούσης, τότε ὑψοὶς τὴν φωνήν. HapaxaAet δὲ (9) 
τῇ χειρὶ ὁ τὴν παράκλησιν τοῖς θλιθομένοις δι’ ἔργων 
ἀγαθῶν προφέρων, καὶ ἐν ἰλαρότητι τὴν ἐλεημοσύ- 
γὴν ἀποπληρῶν. Ἐὰν ἴδῃς τινὰ ἐπὶ πενίᾳ καταπο- 
νούμενον, τῇ μεταδοτιχῇ χειρὶ παραχάλει τὸν πένη- 
τα. lIAstuv γὰρ παρὰ ἀσθενεῖ ([0) τῇ ψυχῇ ἡ 9v ἔρ- 
γων μετάδοσις παραχαλεῖν δύναται. ἢ ἢ διὰ λόγων 
προροπὴ τοῦ φέρειν πενίαν εὐγενῶς καὶ ἀταπε:- 


νώτως. 


257. Καὶ ἀνοίξατε, φησὶν, οἱ ἄρχοντες, "Emtrat 
τῷ παραχαλεῖν τῇ χειρῖ τὸ ἀνοίγειν τὴν χεῖρα" ὅπερ 
ἐπὶ τῆς μεταδοτικῆς ἐνεργείας ἔθος ἐστὶ τῇ Γραφῇ 
λαμδάνειν, ὅταν (44) λέγῃ ᾿Ανοίξαντος δέ σου 
τὴν χεῖρα, τὰ αὐμπαντα πλησθήσονται χρηστό- 
τητος. ᾿Ανοίξατε οὖν τοὺς οἴχους ὑμῶν, καὶ τοὺς 
θησαυροὺς τῆς χτήσεως ἀνοίξατε ξένοις καὶ πένησι. 
Μὴ συνέχετε τὰ προσόντα ὑμῖν εἴς παραμυθίαν τῶν 
κατυπονουμένων. Καὶ τοῦτο ποιεῖτε πρῶτον (42), ol 
ἄρχοντες, ἵνα διὰ τοῦ ὑποδείγματος καὶ τὸν λαὸν ἐν- 
αγάγητε. Δύναται δὲ νοηθῆναι καὶ ἐπὶ τοῦ διανοίγειν 
πὰς Γραφὰς, καὶ τὰ χεχλεισμένα ὑποδεικνύναι. ἵνα 
μή τις γένηται τῷ χρίματι τῶν Φαρισαίων καὶ 
Γραμματέων ὑπόδιχος, οἵτινες ἔχοντες τὰς κλεῖς τῆς 
βασιλείας, οὔτε αὐτοὶ εἰσέρχονται, καὶ τοὺς ὃυ- 
ναμένους εἰσελθεῖν χωλύουσι. Hpàc οὖν τοὺς ἄρχον- 
τας διαλέγεται, τοὺς ἔχοντας τὰς κλεῖς τῆς γνώ- 
σεως. Τούτου καταχούσας τοῦ ῥητοῦ ὁ Παῦλος ἔλε- 
γε Τὸ στόμα ἡμῶν ἀνέῳγε πρὸς ὑμᾶς, Κορίν- 
8tot. : 

258. Ἐγὼ συντάσσω, xai ἐγὼ ἄγω αὐτούς 
Ἑμᾷς χρὴ ἐνεργεῖν τὸ ἡμῖν δυνατόν, Ὁ δὲ ἄγων αὐ- 
τοὺς Κύριός ἐστι, xal ὁ κατατάσσων ἕκαστον ἐν τῷ 
σώματι τῆς Ἐκχλησίας πρὸς τὴν ἰδίαν ἀξίαν. Γί- 
γαντες ἔρχονται πληρῶσαι τὸν θυμόν μου χαί- 
ροντες ἅμα καὶ ὑδρίζοντες. ᾿Απειλεῖ ὁ λόγος πονη- 
ρῶν τινων xal θεωμάχων ἐπιδημίαν εἰς ἐκδίχησιν 
ἀποστελλομένων χατὰ τῶν ἡμαρτηχότων. Διὰ τοῦτο 
προνοούμενος τῶν φοδουμένων κὐτὸν, ἀνάγει μὲν “ὖ- 
τοὺς ἐπὶ τὸ χαρτερὸν ὕψος τοῦ ὄρους, ἐνασφαλίζεται 
δὲ αὐτοὺς τῇ ὁμαλότητι τῆς κορυφῆς. Δίδωσι δὲ a)- 
τοῖς φυλαχτήριον τὸ σημεῖον, ὑποτιθεὶς (43) αὐτοῖς 
τὴν διὰ τῶν ἀγαθῶν ἔργων παρασχευὴν, παρακαλεῖν 
τῇ χειρὶ τοὺς θλιδομένους, ἀνοίγειν τὸ στόμα πρὸς 


excursionem effugiant. Gigantes enim ut plurimum ἢ διδασχαλίαν τῶν μαθητευομένων, ἵνα φύγωσι τὴν 


&ccipiuntur in malam partem 8, Fortasse autem 
qui hic gigantes appellantur, eos dilucidius vocat 
Psalmus angelos malos, dicens : Misit in eos iram 
indignationis sux, indignationem, et iram, et tribu- 


80 Psal. cr, 28. *! Luc. xi, 02. 


Hn Codices tres, Παρακαλεῖτε, consolamini. 
10) Sio Regii primus, tertius et quartus. Editi 
voro, γὰρ τὸν ἀσθενῆ. Hectius quidem : sed in nullo 
veteri libro ita scriptum invenimus. 

(11) Uterque Colb. et Reg. secundus, ὅταν τῷ 


82 TI Cor. vi, 11. 


ἐπιδρομὴν τῶν γιγάντων. Γίγαντες γὰρ, ὡς ἐπὶ τὸ 
πολὺ, ἐπὶ τοῦ χείρονός εἶσι τεταγμένοι. Τάχα δὲ τοὺς 
ἐνταῦθα γίγαντας ὠνόμασε σαφέστερον ὁ ψαλμὸς 
ἀγγέλους πονηροὺς, λέγων’ ᾿Εξαπέστειλεν (44) εἷς 


83 (3en. vt, 4; Sap. xiv, O. 


(12) Sic mss. omnes. Editi, πρῶτοι. Mox nostri 
sex mss., ἐναγάγητε. Editi, ἐπανάγητε. 

(13) Veteres aliquot libri, ὑποτίθεται. 

(14) Editi, ᾿Εξαπέστειλε γάρ. At voculam Ru exe 
punximus, fide codicum quoruradam innixi. 


513 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


514 


αὐτοὺς ὀργὴν θυμοῦ αὐτοῦ, θυμὸν xal ὀργὴν xal A lationem, immisionem per angelos malos **. Ideo au- 


θλίψιν, ἀποστολὴν δι᾽ ἀγγέλων πονηρῶν. Διὰ 
τοῦτο δὲ τοιοῦτοι διάχονοι τοῖς ἄξια χολάσεως (15) 
πιποιηχόσιν ἐπινενόηνται, ἐπείπερ ἀπὸ πολλῆς ὠμό- 
τητος μηδεμίαν ἔχοντες πρὸς τοὺς χολαζομένους συμ- 
πάθειαν, μηδὲ οἰχτιρμοῦὺ σπλάγχνα ἀναλαθεῖν δυνά- 
μένοι ἐπιχαίρουσι τοῖς ἀνθρώποις μαστιζομένοις, καὶ 
καθυδρίζουσιν αὐτοὺς, οἰκείαν ἀπόλαυσιν ποιούμενοι 
τὸν πόνον xai τὴν ὀδύνην καὶ τὴν λύπην τῶν μαστι- 
γουμένων. 

259. Φωνὴ ἐθνῶν πολλῶν ἐπὶ τῶν ὀρέων, 
ὁμοία ἐθνῶν πολλῶν, φωνὴ βασιλέων xal ἐθνῶν 
συνηγμένων. Τάχα τῶν ἐθνῶν τῶν πολλῶν τῶν ἐπὶ 
τῶν ὀρέων φωνή ἐστιν ᾿Εχχλησίας. Διὰ τοῦτο καὶ 
πεδινὸν ὄρος αὐτὴ (46) ἐξελέχθη, ἵνα εὐρυχωρίαν ἔχῃ 
πρὸς τὴν συλλογὴν τοῦ πλήθους τῶν ἀναδαινόντων 
ἐπὶ τὸ ὕψος τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, Εἶδεν οὖν ἐν τῷ 
ὄρει τῷ πεδινῴ πολὺ τὸ πλῆθος πολλαχόθεν συνει- 
λεγμένων, xal φωνὴν μίαν ἀφιέντων τῆς πίστεως, 
Καί φησι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ τοῦ προφήτου" Φω- 
νὴ ἐθνῶν πολλῶν ἐπὶ τῶν ὀρέων, ἐφ’ ὧν ἤρθη τὸ 
σημεῖον, Ὁμοία ἐθνῶν πολλῶν. Καὶ μία ἐστὶν ἣ 
φωνὴ, καὶ ἔοικε φωναῖς πολλαῖς ἐθνῶν. Μία μὲν, κα- 
τὰ τὴν συμφωνίαν τῆς πίστεως" πολλαῖς δὲ φωναῖς 
ἔοικς διὰ τὸ μερισθῆναι γλώσσαις (17) πυρὸς παρὰ 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐφ᾽ ἕκαστον τῶν ἀποστόλων τῶν 
μελλόντων τοῖς ἐν τῇ οἰχουμένῃ ἔϑνεσιν ἐπισπείρειν 
τὸ Εὐαγγέλιον. Φωνὴ βασιλέων, φησὶ, xai ἐθνῶν 
συνηγμένων. Τάχα δεῖ τὰ μὲν ἔθνη νοῇσαι ἡμᾶς 
τοὺς πανταχόθεν συνδραμόντας ἐπὶ τὴν χλῆσιν' βα- 
σιλεῖς δὲ, τοὸς ἐκλεχτοὺς ἐν τῇ Ἐκχχλησίᾳ, οὖς καὶ 


υἱοὺς βασιλείας ὠνόμασεν ὁ Κύριος. Ἢ τάχα τὸ πλῆ- C 


θος ἐμφαίνει τῶν γιγάντων, ὅτι φωνή ἐστι πολ- 
λῶν ἐθνῶν, xal φωνὴ βασιλέων. Διὰ γὰρ τὸ 
χαίροντας αὐτοὺς xai δόρίζοντος τρέχειν ἐπὶ τὴν 
ἐχπλήρωσιν τοῦ θυμοῦ Κυρίου, τεταγμένοι εἷς τὴν 
διαχονίαν, μιμοῦνται πολλῶν ἐθνῶν ἦχον, καὶ βασι- 
λέων τινῶν ἐπηρμένων (48) τῷ φρννήματι, ἀγνοοῦν- 
τες ὅτι ὁπηρέται κολάσεώς εἶσι, βασανισταὶ τῶν 
ἁμαρτανόντων " οὐχὶ δὲ οἰχείᾳ ἐξουσίᾳ, οὐδὲ τῷ 
προσόντι αὐτοῖς ἀξιώματι ταῦτα ἐπάγουσι τοῖς 
ἀξίοις. 

260. Κύριος Σαδαὼθ ἐντέταλται ἔθνει ὁπλομά- 
yw, ἔρχεσθαι ἐκ γῆς πόῤῥωθεν, ἀπ᾽ ἄχρου θεμε- 
λίου τοῦ οὐρανοῦ Κύριος xai ol ὁπλομάχοι αὐ- 
τοῦ, καταφθεῖραι πᾶσαν τὴν οἰχουμένην. Κύριος 
Σαδαὼθ ἐντέταλται ἔθνει ὁπλομάχῳ. Μὴ φοδηθῇς 
τὸν τύπτοντα, ἀλλὰ παραχάλει τὸν ἐπιτάσσοντα. Δι- 
δασκέσθωσαν οἱ εἰδολωλάτραι, οἱ λέγοντες θυσίας 
προσάγειν (10) δαίμοσι πονηροῖς, ἐχμειλισσόμενοι 


tem plectendis iis, quorum actiones ponis digne 
sunt, ministri ejusmodi destinati fuere, quod cum 
eorum qui torquentur, nullo modo commisere- 
scant, nec misericordie viscera induere queant, 
insultant hominibus qui puniuntur, eosque convi- 
ciis insectantur, et in eorum qui plectuntur sup- 
plicio, dolore et molestia suam ipsorum volupta- 
tem reponunt. 


259. (VgRs. 4.) Foz genlium mullarum in monti- 
bus, similis genlium multarum, vox regum et gen- 
tium congregatarum. Forte hec gentium multarum 
vox super montes effusa, vox est Ecclesie. Qua- 
propter ipsa electa est ceu mons campestris, ut ei 
ad colligendam multitudinem eorum qui ad subli- 
mitatem cognitionis Dei ascendunt, esset loous am- 
plissimus. Itaque multitudinem magnam in monte 
campestri vidit, eorum videlicet, qui undique ag- 
gregantur, unamque fidei vocem emittunt. Atque 
dicit Spiritus sanctus per prophetam : Vox genlium 
multarum super montes, auper quos erectum est si- 
gnum. Similis gentium maltarum. Et vox una est, 
et tamen similis est multis gentium vocibus. Una 
quidem per fidei consensionem : sed tamen vocibus 
multis consimilis est, quod cuilibet apostolorum 
qui Evangelium in gentes totius orbis dispersuri 
erant, ἃ Spiritu sancto in igneis linguis distributa 
sit **. Voz regum, inquit, et gentium congregatarum. 
Forte per gentes quidem eos qui undelíbet ad vo- 
cationem concurrunt, a nobis oportet intelligi : per 
reges vero eos qui sunt in Keelesía electi, quos et 
regni filios nominavit Dominus**. Aut forte gigan- 
tium indicat multitudinem, quod vox sit multarum 


gentium, et vox. regum. Nam quoniam gaudentes 


et conviciantes currunt ad implendum Domini furo- 
rem, utpote destinati ad ministerium, idcirco gen- 
tium plurimarum et regum quorumdam mente ela- 
torum sonum imitantur ; quanquam esse 80 suppli- 
cii ministros ac peccatorum tortores ignorent; non 
enim isthec merentibus irrogant sua ipsorum au- 
otoritate, aut dignitate quapiam sibi suppetente. 
260. (Vzns. 5.) Dominus Sabaoth przcepit genti 
bellicose, ut veniret de terra longinqua, a summo 
fundamento celi Dominus οἱ bellatores ejus, δ 1 7 
ad perdendum iotum orbem. Dominus exercituum 


p Przcerit genti bellicosz. Percussorem ne timueris, 


sed obsecra precipientem. Erudiantur idololatre, 
qui affirmant offerre se demonibus malignis sacri- 
ficia, ut eorum mitigent ao demulceant malitiam. 


δ Psal. rxxvi, 49. *5* Act. 1, 3. ** Matth. xri, 38. 


e Codices nonnulli, ἄξια τῶν xoAdcsuv. 
(16) Editi et tres mss., αὐτῇ, mons ei selectus est. 
Alii tres mss., αὐτή, ea electa est, Monere juvat, ubi 
paulo post corrupte et in editis et in mss. legitur, 
συνειλεγμένον, legi debere, συνειλεγμένων" ut. hao 
VOX VOCi ἀφιέντων respondere possit. 

. (17) Sic Regi primus, tertius et quartus et editi; 
sicque apud Procopium legitur, pag. 204. Alii tres 
In88., γλώσσας, quod dispertías essent. ignem. lin- 


gu. Ibidem mss. omnes, παρὰ τοῦ. Editi, διὰ 
κου. 

(48) Uterque Colb., ἐπηρμένοι, mente elati. Statim 
codices nonnulli, ὑπηρέται κολάσεων. 

(19) Veteres aliquot libri, θυσίαν προσαγαγεῖν. 
Nec ita multo post Colb.secundus manu recentiore, 
προστεταγμένον ποιεῖ. Subinde duo mas., τῷ ἐνδιδο» 


v. 


δ1δ 


APPENDIX OPERUM 8. BASILIU MAGNI. 


Dominus eis precepit. Sive obsequiis tuis illos co- À αὐτῶν τὴν xaxlav. Κύριος αὐτοῖς ἐντέταλται. Κἂν 


las, sive non, quod jussum fuit, id demon exseque- 
tur : nequaquam fas illi est prescriptos sibi flnes 
pretergredi. Neque remittit de amaritudine, neque 
& se ei quidquam addit: sed datam mensuram 
immisericorditer implet. Dominus igitur precepit 
genti bellicose. Arma habent demones pravi, ap- 
paratui armorum justi adversantia. Etenim suppe- 
tit justo fidei clypeus; at maligni illius olypeus, 
clypeus est incredulitatis; illi inest rationis gla- 
dius, huio dementie ac temeritatis gladius; lille 
munitur justitie lorica, hic injustitie lorica ac- 
cingitur; illius caput adstringit galea salutis, huic 
galea perditionis cireumponitur; illius pedes prom- 
pti sunt et parati ad promulgandum pacis Evan- 
gelium *', hujus pedes a detegenda mala festinant. 
Itaque bellicose genti hisce armis instructe pre- 
cepit Dominus. Illi autem sunt a terra longinqua 
acciti; ut soias eos esse ab hao vita alienos. Hi 
quidem qui nos juvant in salute comparanda, 
contub?rnales sunt et vicini, atque e propinquo 
impendunt auxilium, angeli videlicet pacis; illi 
vero ad ponas infligendas assumpti, e longinquo 
&ccersuntur : quippe Deus benignus crudelitate 
eorum ad nostram medelam utitur eo modo, quo 
medicus sapiens venenum vipere adhibet ad egros 
sanandos. Traditur talibus non spiritus, sed caro 
in interitum, ut spiritus salvus fiat**. Quare et 
Phygellus et Hermogenes *?. Satanee ἃ Paulo sunt 
traditi, non in perditionem, sed ut discerent non 
blasphemare 9. Quomodo igitur a terra longinqua 
et ἃ summo ccelo bellicosa ista gens advenit? 
A terra quidem, quod elegerit locum terre cir- 
cumjacentem, terrenisque affectibus commiscea- 
tur: a summo vero celi quod ipsá illinc initio 
exciderit ?!, 

201. (VEns. 6, 7.) Utulate. Prope enim dies Do- 
mini, et. contritio α Domino veniet. Propter hoc 
omnis manus díssolvetur, et. omnis anima hominis 
formidabit. Quoniam interminatur futurum esse, 
ut Dominus ipse cum bellatoribus suis veniat ad 
disperdendum universum orbem, ideo ululatus et 
lamentum prescripta sunt, ut Dominus his placatus 
iram inferendam avertat. Effloit enim utrumque 
benignus Dominus, et minitatur farmidanda et mala 
intentata non irrogat ponitentibus. Lugeatis igitur 


θεραπεύσῃς, χἂν μὴ, τὸ προστεταγμένον ποιήσειν 
ὑπερθαίνειν τὰς ὁροθεσίας οὐχ otóv τε. Οὔτε ὑφαιρεῖ 
τῆς πιχρίας, οὔτε προστίθησί τι παρ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλὰ 
τῷ ἐνδιδομένῳ μέτρῳ χέχρηται ἀπαραιτήτως. Κύ- 
ριος οὖν ἐντέταλται ἔθνει ὁπλομάχῳ" Ὅπλα ἔχου- 
σιν οἱ πονηροὶ δαίμονες, ἀπεναντίως διαχείμενα τῇ 
χατασχευῇ τῶν ὅπλων τοῦ δικαίου. Ὁ μὲν γὰρ δί- 
καιος θυρεὸν ἔχει πίστεως τοῦ δὲ πονηροῦ ὁ θυρεὸς 
θυρεός ἐστιν ἀπιστίας (20): οὗτος μάχαιραν λόγου, 
ἐχεῖνος μάχαιραν ἀλογίας * οὗτος θώραχι δικαιοσύ- 
νης ἐσφάλισται' ἐκεῖνος θώραχι ἀδικίας ἠμφίεσται" 
τούτου τὴν κεφαλὴν περισφίγγει περιχεφαλαία σωτη- 
plac: ἐκείνῳ περίχειτα! περικεφαλαία ἀπωλείας" οὖ- 
τος τοὺς πόδας ἑτοίμους ἔχει πρὸς τὸ Εὐαγγέλιον τῆς 
εἰρήνης, ἐκείνου οἱ πόδες τρέχουσι πρὸς τὴν ἐπαγγε- 
λίαν τῶν (21) κακῶν. Ὁπλομάχῳ οὖν ἔθνει τούτοις 
τοῖς ὅπλοις ὡπλισμένῳ ἐντέταλται Κύριος. Οὗτοι δὲ 
καὶ ἀπὸ γῆς slot πόῤῥωθεν, ἵνα εἰδῇς, ὅτι ἀλλότριοί 
εἶσι τοῦ βίου τούτου. Οἱ μὲν γὰρ συμπονοῦντες ἡμῖν 
τὰ πρὸς σωτηρίαν, σύνοιχοι καὶ γείτονες, ἐγγύθεν 
παρεχόμενοι τὴν βοήθειαν, ἄγγελοι εἰρηνικοί" οἱ δὲ 
πρὸς χόλασιν παραλαμθανόμενοι, πόῤῥωθεν ἄγονται, 
χαταχεχρημένου τῇ ὠμότητι αὐτῶν εὶς θεραπείαν 
ἡμετέραν τοῦ φιλανθρώπου θεοῦ, ὡς καταχέχοηται 
ὁ σοφὸς ἰατρὸς τῷ lip τῆς ἐχίδνης εἷς τὴν τῶν ἀσθε- 
νούντων ἴασιν. Τοῖς μὲν τοιούτοις παραδίδοται οὐ τὸ 
πνεῦμα, ἀλλ᾽ ἡ σὰρξ εἰς ὄλεθρον, ἵνα τὸ πνεῦμα 
σωθῇ. ᾿Αλλὰ καὶ Φύγελλος x«i Ἑρμογένης ὑπὸ 
τοῦ Παύλου παρεδόθησαν τῷ Σατανᾷ, οὐκ εἰς ἀπ- 
ὦλειαν, ἀλλ’ ἵνα παιδευθῶσι μὴ βλασφημεῖν. Πῶς 
οὖν ἀπὸ γῆς πόῤῥωθεν xal ἀπ’ ἄκρου τοῦ 05- 
pavo) τὸ ὁπλομάχον τοῦτο ἔθνος ἔρχεται ; ᾿Απὸ 
γῆς μὲν, ὅτι εἴλετο τὸν περίγειον τόπον͵, καὶ 
τοῖς γηίνοις πάθεσ' συναναφύρεται " ἀπ᾽ ἄχρου δὲ τοῦ 
οὐρανοῦ, ὅτι ἐχὲέϊθεν αὐτῷ ἡ ἐξ ἀρχῆς πτῶσις γέγονεν. 

201. Ὀλολύξατε (22). Ἐγγὺς γὰρ ἢ ἡμέρα K»- 
ρίου, xal συντριδὴ παρὰ Κυρίου ἥξει. Διὰ τοῦτο 
πᾶσα χεὶρ ἐχλυθήσεται, xa! πᾶσα ψυχὴ ἀνθρώ- 
που δειλιάσει, "Enctó?) ἀπειλὴ πρόκειται, αὐτὸν τὸν 
Κύριον ἄξειν μετὰ τῶν ὁπλομάχων αὐτοῦ, καταφθεῖ- 
pat πᾶσαν τὴν οἰχουμένην, διὰ τοῦτο προστέταχτα! 
ὀλολυγμὸς καὶ θρῆνος, ἵνα διὰ τούτων δυσωπηθῇ ὁ 
Κύριος ἀποστρέψαι τὴν ἐπανομένην ὀργήν. ᾿Αμφό- 
τέρα γὰρ ποιεῖ ὁ φιλάνθρωπος Κύριος (23), καὶ τὰ 
φοδερὰ ἀπειλεῖ, καὶ τοῖς μετανοοῦσιν οὐκ ἐπάγει τὰ 


unusquisque, et propria plangatis peccata, π6- ἢ ἠπειλημένα Κλαύσατε xal θρηνήσατε ἕχαστος τὰ 


quando que fuerunt prenuntiata, 528 vobis eve- 


81 Ephes. vi, 15 et seqq. ** I Cor. v, 5. 

(20) Tilmannus cum in Franoisc. codice legisset, 
τοῦ δὲ πονηροῦ ὁ Üupeó« ἐστιν ἀπιστία, ita verto- 
rat : reprobi clypeus infidelitas est. Sed hunc locum 
recte emendavit Duceus ex Henriciano : que 
emendatio eo certior videri debet, quod auctoritate 
etiam utriusque Colbertini possit conflrmari. Ve- 
lim legas contextum. Fortasse mirari quispiam po- 
terit, demones hic infidelitatis argui,cum Jacobus 
Apostolus, tr, 10, dicat eos credere et contremisce- 
re. Sed de ea fide, qua nihil saluti prosit, loquitar 
Jacobus : interpres voro eam fldem intelligit, que 


5? [I Tim. 1, 15. * [ Tim. r. 20. 


ἴδια ἁμαρτήματα, μή ποτε πάθητε τὰ χεχηρυγμένα. 


?! Apoc. xri, 9. 


per spem credentes ad salutem perducat. 

(24) Codex F., ἐπαγγελίαν, malorum  pollicitatio- 
nem. Alter Duocei codex et alii quidam mss., ἀπαγ- 
γελίαν, denuntiationem. 

22) Codices nonnulli, ὀλολύζετε * et ita quoque 
editum reperitur apud LXX. Mox editi et Reg. pri- 
mus, τοῦ χαταφθεῖραι. Illud, τοῦ, in aliis quinque 
mss. non invenimus. Notandum preterea, in tri- 
bus ms8., pro καταφθεϊραὶ, log, διαφθεῖραι. 

(23) Vox Κύριος ex Colb. primo addita est. 


δ᾽͵ 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHRTAM. CAP. XIII. 


518 


El μὴ ἐδούλετο ὁ θεὸς (24) τοῦ ἁμαρτωλοῦ τὴν μετά- A niant. Etenim si Deus nolit peccatoris poniten- 


νοιαν, διὰ τί ἑκηούσσετο ἐν Νινευῇ ἢ μετὰ τρεῖς ἡμέ- 
pac ἀπώλεια ; ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ εἶδεν αὐτῶν τὸν συντριμ- 
μὸν ὁ ἐλεήμων, παρήγαγε τὴν ὀργὴν, xal διεσχέδα- 
σεν ὥσπερ νέφος. ΠΙαρ᾽ αὐτεῦ οὖν τοῦ Kuplou ἥξει ἡ 
συντριδὴ, χρησίμως συντρίδοντος τὰ ἁφανισμοῦ 
ἄξια, ὡς (25) συντρίδει τὸν Σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας 
τοῦ δικαίου, καὶ συντρίδει πολέμους. Κύριος γὰρ 
συντρίδθων πολέμονς, Κύριος ὄνομα αὐτῷ" xai, 
Συντρίδει Κύριος τὰς χέδρους τοῦ Λιθάνου " 
τοὺς μεγαλαυχοῦντας χαὶ ἀλαζονευομένους καὶ ὑπερ- 
αιρομένους κατὰ τῆς ἀληθείας, Διδάνου χέδρους 
προσαγορεύων, Ἐπειδὴ οὖν ἔρχεται συντριδὴ παρὰ 
Κυρίου, προλαμθάνοντας ἑαυτῶν τὴν μεγαλόφρονα 
χαρδίαν δεῖ (26) συντρίδειν, ἵνα γένηται θυσία τῷ 
Θεῷ ἡ ταπείνωσις αὐτῇσ. Πᾶσα οὖν χεὶρ xai 1, πρα- 
χτιχωτάτη χαὶ ἡ δραστιχωτάτη, ὡς πρὸς Θεὸν καὶ τὰ 
ἔργα αὐτοῦ, ἐχλυθήσεται " διὸ λέγει" ᾿Ισχόσατε, 
4sipsc ἀνειμέναι, καὶ γόνατα παραλελυμένα. Μη- 
δεὶς πεποιθέτω δυνάμει πρὸς τὸ ἀμύνεσθαι (27) τοὺς 
ἐπερχομένους ὀπλομάχους - μηδεὶς ἐπελπιζέτω τα- 
χύτητι ποδῶν, ὡς ἀποδρᾶναι δυνάμενος τὴν ἡμέραν 
τῆς συντριθῆς, ἐν T, ἔρχονται καταφθεῖρχι πᾶσαν τὴν 
οἰχουμένην. 

202. Πᾶσα γὰρ ψυχὴ ἀνθρώπου δειλιάσει. Ka- 
λῶς πρόσχειται, ᾿Ανθρώπου. Οὔτε γὰρ ἀγγέλων 
ψυχὴ δειλίᾳ ὑπόχειται, διὰ τὸ ἀνωτέραν (28) εἶναι 
τοῦ πάθους τούτου, οὔτε δὲ ἡ τῶν ἀλόγων. Οὐ γὰρ 
ἅπτεται ἣ δειλία τῶν ἀλόγων, πάθος οὖσα τοῦ λο- 
γιστικοῦ, καὶ ἐλλειψις τῶν τῆς ἀνδρείας δογμάτων. 
Ἡτοήσει μὲν γὰρ ὑπόχειται τὰ ἄλογα" οἱ δὲ λογιχοὶ, 


tiam, quare in Ninive nuntiabatur futurum post 
tres dies oxitium *? ? Verum simul ut misericors 
vidit eorum contritionem, amovit iram, et veluti 
nubem dissipavit. Veniet igitur contritio &b ipso 
Domino, qui utiliter conterit qua excidio sunt 
digna, sicut oonterit Satanam sub pedibus justi, 
aut conterit bella. Dominus enim conterens bella : 
Dominus nomem]illi ** ; et : Confringet. Dominus ce- 
ἄγος Libani?'; urrogantes, superbos, et eos qui 
adversus veritatem efferuntur, cedros Libani ap- 
pellans. Proinde cum veniat contritio & Domino, 
oportet ut priores superbum nostrum cor conte- 
ramus, ut ejus humilitas Deo flat hostia et sacrifi- 
cium. Itaque omnis manus et operosissima et 
eíficacissima, si cum Deo et cum operibus ejus 
conferatur, dissolvetur; quapropter dicit : Confor- 
tamini, manus remissa, et genua dissoluta **. Nemo 
invadentes bellatores ulturus, suis viribus confl- 
dat; nemo in pedum pernioitate spem reponat 
suam, quasi illum contritionis diem, in qua acoes- 
suri sunt δὰ disperdendam omnem terram, effu- 
gere possit. 


262. Ümnis enim anima hominis formidabit. Vox, 
Hominis, apposite adjicitur. Neque enim angelo- 
rum anima obnoxia est formidini, cum affectioné& 
ista longe sit superior: neque brutorum anime- 
lium anima. Non enim bruta animalia attipgit for- 
mido, cum affectio sit ad aliquid ratienale perti- 
nens, sitque consiliorum que a fgrtitudine petun- 


ἐπειδὰν τὰ μὴ Gp φόδου καταπλαγῶσι, τῷ (29) C tur, inopia defectusque. Stupori quidem bellus 


ἐχπλείπειν ἐν αὐτοῖς τὸν λόγον, τὸν τὴν εὐτονίαν τῇ 
ψυχῇ ἐμποιοῦντα πρὸς τὰ δεινὰ, τῷ πάθει τῆς δει- 


λίας ἀλίσκονται. Πολὺς δὲ ὃ χρόνος, ἀφ᾽ οὗ fj ἡμέρα ^. 


Κυρίου ἐγγίζειν λέγεται, πάντων τῶν, προφητῶν δια- 
μσρτυρουμένων (30) αὐτῆς τὴν ἐγγύτητα, ἵνα μη- 
δεὶς ἀναπεπτωχὼς, ὡς χρονιζούσης αὐτῆς, ἀνέτοιμος 
καταληφθῇ, Ταῦτα xal ὁ Σοφονίας διαμαρτύρεται, 
Εὐλαδεῖσθε, λέγων, ἀπὸ (31) προσώπου τοῦ 
φόδου Κυρίου, διότι ἐγγὺς ἡ ἡμέρα Κυρίου. Καὶ 
μετ᾽ ὀλίγα’ ᾿Εγγὺς ἡ ἡμέρα Κυρίου ἡ μεγάλη ἐγ- 
γὺς, καὶ ταχεῖα σφόδρα. Φωνὴ ἡμέρας Κυρίου 
πικρὰ καὶ σχληρά" ἡ ἡμέρα ἐχείνη, ἡμέρα θλί- 
ψεως καὶ ἀνάγκης " ἡμέρα ἀωρίας καὶ ἀφανισμοῦ, 
ἡμέρα σκότους (32) γαὶ γνόφου, ἡμέρα νεφέλης 


92 Jon. 11, 5. ** Judith. xvi, 3. 


(24) Codices nonnulli, pro Θεός, habent, Κύριος. ἢ 


Statim editi et nostri ms8., μετὰ τρεῖς ἡμέρας, post 
tres dies ; et ita quoque hodie apud LXX legitur. 
Sed, teste Theodoreto, Aquila Symmachusque et 
Theodotio, pro τρεῖς scripserunt, τεσσαράχοντα, qua- 
draginta. Notas Nobilii legas velim, aut Hexa- 


la. 
d (20) Veteres aliquot libri, ὅς. Subinde tres mss., 
πόδας τῶν διχαίων. 

(26) Editi et Reg. secundus, προλαμὄάνοντας δι’ 
ἑαυτῶν τὴν μεγαλόφρονα καρδίαν χρὴ. Necesse. est ut 
mostra ipsorum opera cor swperbiens conteramus 
priores. At uterque Combef. cum aliis duobus mss. 
ut in contextu. 


subjacent; sed qui rationis compotes sunt, cum ea 
quae non eunt dignag- tímore, expaverint, timiditatis 
ogrripiuntuz- affectu, quod ratio que animam ad- 
versus malacorroborabat, in eis deficiat. Jum pridem 
est, ex quo dies Domini appropinquare dicitur, pro- 
phetis omnibus ejus appropinquationem obtestan- 
tibus, ut ne quis ob ejus dilationem deses et iners 
manens, deprehenderetur imparatus. Hec et at. 
testatur Sophonias, cum ait : Trepida!e a facie ti- 
moris Domini, quia prope est dies Domini **. Et Paulo 
post : Prope est dies Domini magnus; prope, et. ve- 
lox nimis. For diei Domini amara et dura; dies 
illa dies tribulationis et necessitatis; dies immatu- 
ritatis εἰ perditionis ; dies. tenebrarum el caliginis, 


*: Psal. xxvi, δ. 95 Isa. xxxv, 3. ** Soph. 1, 7. 


(27) Codices nonnulli, πρὸς τὸ ἀμύνασθαι. 

(28) Sic Regii primus, tertius οἱ quartus; et ita 
quoque habent alii tres mss., nisi quod in eis ἀνώ- 
1tpx legatur. Editi, ψυχαὶ δειλίᾳ ὕὅπόκεινται διὰ τὸ 
ἀνωτέρας. Ibidem sex mss., αὐτοῦ πάθους τούτου. 
Editi, πάθους αὐτοῦ, ] 

29) Veteres aliquot libri, τοῦ. 

30) Codices aliquot, διαμχρτυραμένων. Alius ms., 
δεαμαρτυρουμένω. ,, 

(31) Antiqui tres libri, Εὐλαθδέϊσθε λέγων ἀπό. 
Ali tres mss., Βὐλαδεῖσθε ἀπό, eto. Editi, Εὐλαδεῖ» 
σθαι ἀπό, etc. 

(32) Codices duo, σκότου. 


819 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


dies nubis et nebulz; dies tube et. clamoris. Jam A xal. ὀμίχλης, ἡμέρα σάλπιγγος καὶ χραυγῆς. Küv 


vero etiamsi dies illa qua consummandus est mun- 
dus universus, procul abesset : nihilominus tamen 
peculiaris illa dies exitus uniuscujusque, que cu- 
juslibet hominis consummatio est, prope adest: 
qua ob oculos posita, observandum nobis est, 
quod ab Isaia dicitur, Ululate; prope enim dies 
Domini; atque habenda fides est ei, qui dicit : Beati 
qui $19 lugent? ; item : Beati qui flent ^. Multi 
vite hujus negotia sgre ferentes, accelerant suum 
exitum, mortemque iuvocant ; ad quos illud Amos 
non inepte dicas : Ve desiderantibus diem. Domini, 
εἰ ea. est Lenebrz, et non lux. (Quemadmodum si quis 
homo fugiat a [acie leonis, el incidat in eum. ursus, 
et insiliat in domum, et applicet. manus suas ad pa- 
rietem, et mordeat eum coluber. Num tenebra dies 
Domini, et non. lux, et caligo non habens splendo- 
rem? Proinde si quis super vite sus edificium 
non exstruxerit ligna, aut. fenum, aut stipulam, 
is desideret diem Domini, in qua uniuscujusque 
opus, quale sit, ignis probabit *. Quod si nemo pu- 
rus sit ac liber ab interdictis operibus, timeat illum 
diem. Ait enim : Sí cujus opus manserit, quod super- 
aedificavit, mercedem accipiet : si cujus. opus arserit 
detrimentum patietur : ipse aulem salvus erit, sic ἰα- 
men quasi per ignem ὃ. 


963. (VEns. 8.) Turbabuntur legati : et dolores ipsos 
occupabunt, quasi. mulieris parturientis. Et commi- 
serescent alter alterius, et stupebunt; et faciem suam, 
quasi flamma, mutabunt. Quinam sunt legati qui 
turbabuntur tum cum dics Domini institerit? Ni- 
mirum illi, quos Dominus indicat in parabola quam, 
cum Jerusalem appropinquasset, retulit iis qui re- 
gnum Domini jam esse manifestandum existima- 
bant. Homo enim, inquit, nobilis abiit in regionem 
longinquam, accipere sibi regnum, οἱ reverti *. Deinde 
loquens de decem mnis, quas decem servis ad 
negotiandum distribuit, subjunxit: Cives aulem ejus 
oderanl eum : et miserunt post illum legatos, dicen- 
tes : Nolumus hunc regnare super nos*. Homo qui- 
dem nobilis, ille est cujus genus nihil habet com- 
mune cum ullo alio, nisi cum eo qui est super om- 
nia Deus?. Quemadmodum nobiles dicimus eos, 
qui regio sanguine sunt prognati : ita vere nobilis 


*' Soph. xiv, 15. 9* Matth. v, b. 9 Luc. vi, 21. 
15. *Luc.xix, 12. "ibid. 14. *5 Rom. ix, 5. 


(33) Editi οἱ Reg. primus, Ὀλολύξατε. Alii quin- 
que msg, Ὀλολύζετε, Mox editi et. mss. quatuor, 
xal πείθεσθε. Sed vir lingue Grece peritissimus 
Combeflsius optime conjecerat πείθεσθαι legi opor- 
tere : ita enim habet Colb, primus, cui consentit 
et alter Colb. prima manu. Vox χρή post verbum 
πείθεσθαι suppleri debet. 

34) Codices aliquot, ἐποικοδόμησε, 

35, Sic Reg. secundus et ulerque Colbertinus, 
Alii tres mss. et editi, ἐκείνην. Εἴτινος γὰρ, φησὶ, 
τὸ ἔργον καταχαήσεται" quod mutilum erat et deour- 
tatum. . 

(35) Sic vetustior Combefisii codex et Reg. quar- 


ἣ καινὴ δὲ ἡμέρα τῆς τοῦ παντὸς κόσμου συντελείας 
μαχρὰν 3j, ἀλλ᾽ dj ἰδία ἑκάστου τῆς ἐξόδου ἥτις ἐστὶ 
τοῦ χαθ᾽ ἕνα ἀνθρώπου συντέλεια, ἐγγὺς πάρεστιν" 
ἣν χρὴ πρὸ ὀφθαλμῶν ἔχοντας, τηρεῖν τὸ παρὰ τοῦ 
᾿Ησαίου" λεγόμενον: Ὁλολύξατε (33) ἑἕγγὺς γὰρ ἡ 
ἡμέρα Κυρίου" xa! πείθεσθε τῷ λέγοντι Μαχά- 
prot οὗ πενθοῦντες χαὶ, Μαχάριοι οἱ κλαίοντες. 
Πολλοὶ πρὸς τὰ τοῦ βίου δυσχεραίνοντες πράγματα, 
ἐπτίγουσιν ἑαυτῶν τὴν ἕξοδον, xal ἐπικαλοῦνται τὸν 
θάνατον’ πρὸς οὕς χαλῶς ἔχει τὸ τοῦ ᾿Αμὼς λέγειν" 
Οὐαὶ οἱ ἐπιθυμοῦντες τὴν ἡμέραν Κυρίου, καὶ 
αὕτη ἐστὶ σχότος, καὶ οὐ φῶς, "Ov τρόπον ἂν 
τις ἐχφύγῃ ἄνθρωπος ἐκ προσώπου τοῦ λέοντος, 
xni ἐμπέσῃ αὐτῷ ἡ ἄρχτος, καὶ εἰσπηδήσῃ εἷς 
τὸν οἶχον, καὶ ἀπερείσῃ τὰς χεῖρας αὐτοῦ εἰς 
τὸν τοῖχον, xal δάχῃ αὐτὸν ὁ ὄφις. Οὐχ! σχότος 
f ἡμέρα Κυρίου καὶ οὐ φῶς, xal γνόφος οὐκ ἔχων 
φέγγος ; EU τις οὖν μὴ ἐπῳχοδόμησε (34) τῇ elxo- 
δομῇ τοῦ ἑξαντοῦ βίου ξύλα, fj χόρτον, f] χαλάμην, 
ἐπιθυμείτω τὴν ἡμέραν Κυρίου, iv ἧἦ ἑκάστου τὸ 
ἔργον ὁποῖόν ἐστι τὸ πῦρ δογιμάσει, Εἰ δὲ οὐδεὶς χα» 
θαρὸς ἀπὸ ἔργων τῶν ἀπηγορευμένων, φοδείσθω τὴν 
ἡμέραν ἐκείνην, ΕἾ τινος γὰρ, φησὶ, τὸ ἔργον μέ- 
νει, ὃ ἐπῳχοδύμησεν, μισθὸν λήψεται εἴ τινος τὸ ἔργον 
καταχαήσεται (35), ζημιωθήσεται. Λὐτοὺς δὲ σωθήσε- 
ται, οὕτω δὲ ὡς διὰ πυρός. 

263. Ταραχθήσονται οἱ πρέσδεις, xal ὠδῖνες 
αὐτοὺς ἔξουσιν ὡς γυναιχὸς τιχτούσης. Καὶ συμ- 
φοράσουσιν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον (36), καὶ 
ἰχστήσονται' χαὶ τὸ πρόσωπον αὐτῶν ὡς φλὸξ 


C μεταδαλοῦσι. Τίνες οἱ πρέσδεις ταρασσόμενοι (37), 


ἡνίχα ἂν συνεπίστῃ ἡ τοῦ Κυρίου ἡμέρα; "H ὅδτλον- 
ὁτι ἐχεῖνοι, οὖς ὁ Εύριος διὰ παρχθολῶν αἰνίσσετα:, 
ἣν εἶπεν ἐγγὺς γενόμενος τῆς Ἱερουσαλὴμ πρὸς 
τοὺς δοχοῦντας, ὅτε μέλλει ἢ βασιλεία τοῦ Κυρίου 
ἀναφαίνεσθαι. "Ανθρωπος γὰρ, φησὶν, εὐγενὴς ἐπο- 
ρευθη εἰς χώραν μαχρὰν, λαθεῖν ἑαυτῷ βασι- 
λείαν, καὶ ὑποστρέψαι. Εἴτα εἰπὼν περὶ τῶν δέκα- 
μνῶν, ἃς ἔδωχε τοῖς δέχα δούλοις εἰς τὸ πραγμα- 
τεύσεσθραι (38) ἐπήγαγεν. Οἱ δὲ πολῖται αὐτοῦ 
ἐμίσουν αὐτὸν, x«i ἕπεμψαν ὀπίσω αὐτοῦ πρέ- 
σεις, λέγοντες, ὅτι Οὐ θέλομεν τοῦτον βασι- 
λεῦσαι, ἐφ᾽ ἡμᾶς. Εὐγενὴς μὲν οὖν ἄνθρωπος, ὁ 
πρὸς νὐδένα ἄλλον τὴν κοινωνίαν τοῦ γένους, fj πρὸς 


! Amos, v, 18-20. 31 Cor. m, 12, 13. *ibid. 14, 


tus: nec aliter apud LXX legitur. Editi et Reg. 
primus, συμφράσουσιν pro συμφοράσουσιν. Alii tres 
m88., Καὶ συμφοράσουσιν ἕχαστος πρὸς τὸν ἑταῖρον. 
El commiserescel unusquisque sui sodalis. 

(37) Sic mss. Editi mutile, Τίνες οἱ ταρασσόμε- 
νοι. 

(38) Codices nonnulli, πραγματεύσασθαι. Alii οἱ 
editi, πραγματεύεσθαι. Nec ita multo post tres 
m88., πολῖται αὐτοῦ. Deest αὑτοῦ in aliis mss., per- 
inde ut in vulgatis. Subinde veteres aliquot libri. 
[ασιλεύειν ἐφ᾽ ἡμᾶς. Ibidem aliqui ms8., μὲν οὖν. 

eest οὖν in excusis. 


b81 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


τὸν ἐπὶ πάντῶν Θεὸν χεχτημένος. Ὡς γὰρ εὐγενεῖς À est, qui ex Patris essentia suam habet substan - 


λέγομεν τοὺς ἀπὸ αἵματος βασιλικοῦ, οὕτως ἀληθινῶς 
εὐγενὴς, ὁ ἐχ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς τὴν ὕπαρξιν 
ἔχων. Καὶ ὁ κατὰ τὸν Σωτῆρπ (39) ἄνθρῶπος εὐγε- 
νὴς ἂν λέγοιτο. Οὗ μόνον γὰρ κατὰ τὴν θεότητα νοού- 
μενος ὁ Κύριος εὐγενὴς, τὸ χαθαρὸν xal εἰλικρινὲς 
καὶ ἀμιγὲς τῇ φύσει ἐν ἑαυτῷ χεχτημένος " ἀλλὰ 
xal κατὰ τὸ ἀνθρώπινον πάντως, γένος ἐχ σπέρμα- 
τος Δαύιδ κατὰ σάρχα. ἸΙορεύεται οὖν εἷς χώραν 
μακρὰν, οὐ τοσοῦτον τῷ τόπῳ διεστῶσαν, ὅσον τῇ 
καταστάσει τῶν πραγμάτων. Καὶ γὰρ ὁ αὐτὸς θεὸς 
καὶ ἐγγύς ἐστιν ἑκάστῳ ἡμῶν, ὅταν αἱ ἀγαθαὶ πρά- 
ἕξεις τὴν πρὸς αὐτὸν οἰκείωσιν ἡμῖν προξενωσι" xal 
μαχρὰν γίνεται, ὅταν ἡμεῖς ἑαυτοὺς διὰ τὸ προσεγ- 
γίζειν τῇ ἀπωλείᾳ μαχρύνωμεν ἀπ' αὐτοῦ. Οὗτος ὁ 
εὐγενὴς, θεασάμενος τὸν κόσμον ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας 
βασιλευόμενον, xal τῇ πικρᾷ τυραννίδι τοῦ ἐχθροῦ 
ὁποκείμενον, ἐλεήσας τὴν ἀναρχίαν, κατεδέξατο αὐ- 
τῶν βασιλεῦσαι. Δεῖ γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν, ἄχρις 
οὗ ἂν (40) θῇ τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ ὁπὸ τοὺς πό- 
δας αὐτοῦ. ᾿Επεὶ οὖν ἦλθεν εἷς τὸν περίγειον τόπον 
τοῦτον, τὴν χώραν τὴν μακρὰν οὖσαν τοῦ Θεοῦ, ὥστε 
λαθεῖν τὴν ἐπὶ τὰ ἔθνη βασιλείαν, κατὰ τὸ εἰρημέ- 
νον iv ψαλμῷ᾽' Αἴτησαι map! ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι 
ἔθνη τὴν χληρονομίαν σου" οἱ ὑπὸ τὸν ἄρχοντα (41) 
τοῦ αἰῶνος τούτου τεταγμένοι, οὐ μόνον ἄνθρωποι, 
ἀλλὰ καὶ δυνάμεις αἱ ὁπ᾽ αὐτοῦ στρατευόμενχι, οὐ 
κατεδέξαντο αὐτοῦ τὴν βασιλείαν ἀλλὰ δόντος αὐτοῦ 
τὰς ἐντολὰς χαὶ τὴν ἐργκσίαν αὐτῶν, καὶ μὴ ἀργὰς 
ταύτας κελεύσαντος ἐπ᾽ αὐτοῖς καταχεῖσθαι, ἀλλὰ τὴν 
ἐργασίαν αὐτῶν ἐπιζητοῦντος, ἔπεμψαν πρέσδεις 
ὀπίσω αὐτοῦ, ἀρνούμενοι αὐτοῦ τὴν βασιλείαν. 

264. Τίνες οὖν πρέσόεις, ἀλλ᾽ (42) ἢ οἱ τὸν θάνα- 
τον ἐνεργήσαντες τοῦ Σωτῆρος ; Οἱ νομίσαντες διὰ 
τοῦ σταυροῦ διακόπτειν αὐτοῦ τὴν ἐπὶ τόν κόσμον. 
βασιλείαν, οἱ λέγοντες τῷ Πιλάτῳ" Μὴ γράφε, ὅτι 
'O (43) βεσιλεὸς τῶν ᾿Ιουδαίων, ἀλλ᾽ ὅτι Ἐκεῖνος 
εἶπε, βασιλεύς εἶμι τῶν ᾿Ιουδαίων. ᾿Αλλ᾽ ὅμως ἡ 
πονηρία τῶν χωλυόντων αὐτοὺς μὲν χκατέχρινε, τῇ 
δὲ οἰκονομίᾳ οὐκ ἐνεπόδισε. Κοστήσας γὰρ τῆς βα- 
σιλείας, καὶ διανείμας τοῖς δούλοις κατὰ τὴν ἀξίαν 
τῆς ἐχάστου αὑτῶν ἐργασίας, ἐκέλευσεν αὐτοὺς φω- 
νηθῆναι, ἵνα γνῷ τί ἐπραγματεύσαντο, Καὶ τῷ μὲν 
πρώτῳ, δέκα μνᾶς προσεμγασαμένῳ, ἔδωκεν ἐξου- 
σίαν ἐπάνω δέκα πόλεων: τῷ δὲ δεοτέρῳ, πέντε μνᾶς 
προσπορίσαντι, λέγει" Γίνου (44) ἐπάνω πέντε πό- 


tiam. Sed et Salvator homo nobilis dici potest. 
Non enim solum secundum divinitatem Dominus 
nobilis intelligitur, quippe qui in semetipso suapte 
natura puritatem, sinceritatem et simplicitatem 
omnis admistionis expertem possideat : ged nobi- 
lis etiam est omnino secundum humanitatem, cum 
Bit secundum carnem ex Davidis semine oriundus. 
Abit igitur in longinquam regionem, non tam loco, 
quam rerum statu dissitam et remotam. Etenim 
Deus ipse unicuique nostrum prope adest, cum 
familiaritatem ejus nobis conciliant actiones bo- 
nee : et longe abest tum, cum perditione appropin- 
quantes, nosmetipsos ab eo elongamus. Nobilis 
ille mundum peccati imperio subjectum et amaru- 
lente inimici tyrannidi subditum videns, ct sta- 
tum principe carentem miseratus, rex eorum fieri 
non recusavit. Oportet. enim illum regnare, donec 
ponat inimicos ejus sub pedibus ejus?. Postquam 
igitur venit in locum hunc terrenum, in regionem 
videlicet procul a Deo remotam ; ut $860 imperium 
in gentes accipiat, juxta illud psalmi dictum : 
Postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam*; 
ii qui bujus seculi principi subjiciebantur, non 
homines solum, sed et potestates sub eo militan- 
tes, regnum ipsius non admiserunt. Nam cum - 
dedisset precepta, ac jussisset ut ea perficerentur, 
nec apud se otiosa manerent : imo vero cum 
eorum questum requireret, legatos post" illum 
miserunt, qui ejus negarent imperium ac detre- 
ctarent. n 
UI 

264. Quinam igitur lggati, nisi ii qui mortis Ser- 
vatoris fuere auctores? Qui per crucem imperium 
q6od^ ia mundatn habet, exscindere se posse 
arbitrabantur, ac dicebant Pilato : Noli scribere : 
Rex Judgorum, sed quia ille dixit, Rex sum Judao- 
rum?. Attamen eorum qui prohibebant nequitia 
ipsos quidem condemnavit, sed Dei consilio non 
obstitit. Postquam enim potitus fuissct regno, ser- 
visque pro cujusque merito negotia ac munia 
obeunda distribuisset, vocari illos Jussit, ut quem 
questum fecissent, agnosceret. Et primo quidem, 
qui fuerat mnas decem lucratus, dedit potesta- 
tem super decem civitates : alteri vero qui mnas 
quinque comparaverat, ait : Esto super quinque 


λεων. Τὸν δὲ ἐν σουδαρίῳ ἄπρακτον αὐτὴν ἀποδή- p) civitates δ. ΑἹ vero mnam jussit auferri ab eo, 


σαντα ἀφαιρεθῆναι προσέταξεν. Ὅτε δὲ τὰ περὶ τοὺς 


11 Cor. xv, 25. *Psal.1,8. 3 Ψ2οβϑῃ. xix, 21. 


39) Codex Henricianus et alii quinque mss. cum 
editis, Kal ὁ κατὰ τὸν Σωτῆρα, etita quoque apud 
Procopium sub finem pagine 208 legitur. Sed Cur- 
terius de suo, ut mihi quidem videtur. emendavit, 
scripsitque, κατὰ cápxe* id quod ita interpretatur, 
Ipse, praterea secundum carnem homo, otc. Hano 
conjecturam amplecti poterit qui volet : sed existi- 
mo magnam diligentiam queri non debere, neque 
in hoo, neque in Procopii Cominentario. 

(40) Addita est vooula ἄν ex tribus codicibus. 


qui ipsam otiosam in sudario alligarat. Postquam 


10 Luc. xix, 15 sqq. 


(41) Antiqui tres libri, τοῦ ἄρχοντος. 
(42) Editi et mss. nonnulli, πρέσδεις ἄλλοι, Alii 
quidam, ἄλλοι πρέσδεις. Deg. tertius ut in con- 
textu. 

(43) Veteres aliquot libri cum saoro textu, γρά- 


t 6. 
d (44) Editi, Γίνου, φησίν. Vocem ultimam delevi- 
mus, aliquorum librorum fidem secuti. Statim 
editi, Τῷ δὲ... ἀποδύήσαντι. At quinque mss., Τὸν 
6l... ἀποδήσανια. 


autem res que ad Judeos spectabant, ordinasset A 
(Tempas est enim, inquit, μέ incipiat judicium a 
domo Dei:!), tuno inimicos qui ejus recusarant 
imperium jussit in medium adductos jugulari 13. 
Sunt certe non pauci, qui nolint im hac vita regnare 
super se Christum. Qui enim mancipantur impu- 
ritati, et ab ira vincuntur, et serviunt [avaritie, 
hi super se Dominum regnare nolunt, atque quod 
attinel ad ipsorum voluntatem, detrectant &o de- 
precantur ipsius regnum. Dicit de iis Isaias quod 
sint turbandi. Dominum enim in secundo adventu 
cum viderint ii qui vitam transegere in peocatis, 
et evangelicos illos regni mores pro nihilo duxere, 
Turbabuntur utique, et dolores ipsos occupabunt 
quasi mulieris parlurientis. Signiflcavit per partus 
dolores doloris illius acerbitatem, qui per pecca- 
torum conscientiam cor eorum pungit 80 sauciat. 
Etenim partus dolor, acutus quidam dolor est, 
qui in precipuis partibus tempore partus corripit 
parturientes. Et faciem suam, quasi flamma, muta- 
bunt. Proprium est eorum qui pudore suffundun- 
tur, et in discrimen aliquod impingunt inexspe- 
ctatum, immutare vultus colorem, quippe qui su- 
perfioie tenus rubore perfundantur, animique 
affectionem per apparentem illam immutationem 
indicent. 


265 (VEns. 9.) Ecce enim dies Domini venil imme- 
dicabilis, furoris et irz; πὲ ponat orbem terra de- 
sertum, δἰ peccatores disperdat ex eo. Superius 
quidem dixit: Prope est dies Domini : hic vero, 
Dies Domini venit, ut ponat orbem terrz desertum. (ἃ 
Si quis jam tradita diligenter observet, deprehen- 
surus est. non de eadem die fieri sermonem in 
utroque prophetia fragmento. Nam in primo sermo 
fit de propria cujusque consummatione, 581 que 
prope adest: in altero, quod est in manibus, de 
universali. Heec enim ponet orbem terre desertum, 
propter quod infertur (Vrns. 10) : Et slellz celi et 
Orion non dabunt lucem. Forte autem dies illa pe- 
culiariter dicitur dies, quod ipsius status unus sit 
et idem. Non enim noote interdicitur, nec eam cir- 
cumscribit vespera. Kt quia ea que in tenebris la- 
titant, in ipsa die detegentur, dies illa dies proprie 
dicitur. At vero hec vita nox est, in qua occultan- 
tur turpitudinis opera. Unde et ait : Nox progressa 
est, dies aulem appropinquavit 15. Quin et dies illa p 
dicitur etiam immedicabilis, quod dies furoris sit 
et ire, in qua locus non relinquitur placationi, nec 
medela ulla ponis in ea inflictis afferri potest. Ita- 
que ne in illum diem diíferamus confessiones, sed 


11 [ Petr, 1v, 17. !? Luc. xix, 27. 


(45) Hio vocem φησι addidimus ex codicibus qui- 
busdam. 2l , u 

(46) Veteres quinque libri, ᾿Επειδάν. Editi. Ἐπάν. 
Mox editi, τρόπον τῆς πολιτείας. Αἴ tres mss., τρό- 
0v τῆς βασιλείας. 

(47) Codices tres, τοῦ προσώπου ἐρυθραινομένον... 
ἐπισημαίνοντος. 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


18 Rom. xri, 12. 


᾿Ἰουδαίους διετάξατο (Καιρὸς γὰρ, φησὶ (45), τοῦ 
ἄρξασθαι τὸ χρίμα ἀπὸ τοῦ olxoo τοῦ Θεοῦ), τότε 
xai τοὺς ἐχθροὺς, τοὺς ἀρνησαμένους αὐτοῦ τὴν βα- 
σιλείαν, ἐχέλευσεν ἀχθέντας εἷς τὸ μέσον χατασφα- 
γῆναι. Πολλοὶ γοῦν εἶσιν οἱ ἐν τῷ βίῳ τούτῳ μὴ 
θέλοντες βασιλεύειν ἐφ᾽ ἑαυτῶν τὸν Χριστόν. Oi γὰρ 
ὑπὸ τὴν πορνείαν τεταγμένοι, καὶ οἱ ὑπὸ τοῦ θυμοῦ 
κατοχρατούμενοι, καὶ ὑπὸ τῆς πλεονεξίας δεδουλω- 
μένοι, οὐ θέλουσιν ἐφ’ ἑαυτοὺς βασιλεύειν τὸν Κύριον, 
xal ὄσον ἐπὶ τῇ ἑαυτῶν προαιρέσει, παραιτοῦνται 
αὐτοῦ τὴν βασιλείαν. Περὶ τούτων ὁ Ἡσαΐας λέγει, 
ὅτι Ταραχθήσονται. ᾿Επειδὰν (46) γὰρ ἴδωσιν ἐν τῇ 
δευτέρᾳ ἐπιδημίᾳ τὸν Κύριον οἱ ἐν ἁμαρτίαις ζήραν- 
τες, καὶ τὸν εὐαγγελιχὸν τρύπον τῆς βασιλείας ἐξου- 
δενώσαντες, Ταραχθήσονται δηλονότι, καὶ ὠδῖνες 
αὐτοὺς ἔξουσιν ὡς γυναικὸς τικτούσης - Τὸ ὀξὺ 
τῆς ἀλγηδόνος νυσσούσης aotüv τὴν καρδίαν, καὶ 
χκατατιτρωσχούσης ὑπὸ τοῦ συνειδότος τῶν ἁμαρτη- 
μάτων, διὰ τῆς ὠδῖνος παρέστησε. Καὶ γὰρ à ὡδὲς 
δριμεῖά τίς ἐστιν ἀλγηδὼν τοῖς καιριωτάτοις μέρε- 
σιν, ἐν τῷ καιρῷ τῆς χυήσεως ταῖς τιχτούσαις ἔγγι- 
νομένη. Καὶ τὸ πρόσωπον αὐτῶν ὡς φλὸξ μετα- 
θαλοῦσιν. ἽἼδιον τῶν διατρεπομένων, xal ἀπροσδο- 
κήτῳ δεινῳ περιπεσόντων, τὸ μεταδαλεῖν τὸ χρῶμα 
τοῦ προσώπου, ἐρυθραινόμενοι κατὰ τὴν ἐπιφάνειαν, 
xal τὸ τῆς ψυχῆς πάθος διὰ τῆς ἐπιφαινομένης μετα- 
6o) fc ἐπισημαίνοντες (47). 

205. ᾿Ιδοὸ γὰρ ἡμέρᾳ Huplou ἔρχεται ἀνίατος, 
θυμοῦ xal ὁργῆς " θεῖναι τὴν οἰχουμένην ἔρημον, 
χαὶ τοὺς ἀμαρτωλοὺς ἀπολέσαι ἐξ αὐτῆς ^ "Avo 
μὲν εἶπεν: ᾿Εγγὺς ἡ ἡμέρα Κυρίου" ἐνταῦθα δέ" 
Ἡμέρα Κυρίου ἔρχεται, θεῖναι τὴν δίχουμένην (48) 
ἔρημον. Οἱ ἀχριθῶς τηρῶν τὰ ἀποδεδομένα, εὐρήσει 
ὅτι οὐ περὶ τῆς αὐτῆς ἡμέρας ἀμφότεραι αἱ τῆς 
προφητείας περιχοπαὶ διηγοῦνται. Ἢ μὲν γὰρ προ- 
τέρα περὶ τῆς ἰδίας. ἑκάστου συντελείας ἥτις ἐγγὺς 
πάρεστιν" ἡ δὲ ἐν χερσὶ, περὶ τῆς καθολικῆς. Θήσει 
γὰρ αὕτη τὴν οἰκουμένην ἔρημον, διὰ τὸ ἐπάγεσθαι, 
ὅτι Καὶ οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ xal ὁ ᾿Ωρίων οὗ 
δώσουσι φῶς. Τάχα δὲ ἡμέρα λέγεται κυρίως ἐκείνη, 
διὰ τὸ ἡνωμένον τῆς καταστάσεως: Οὐ γὰρ διαχόπτε- 
ται νυχτὶ, οὐδὲ περιγράφει αὐτὴν ἑσπέρα. Καὶ διὰ 
τὸ φανεροῦσθαι ἐν αὐτῇ τὰ κρυπτὰ τοῦ σχότους, 
ἡμέρα μὲν ἐχείνὴ κυρίως προσαγορεύεται, Νὺξ δὲ ὁ 
βίος οὗτος, ἐν ᾧ συγκεχάλυπται τὰ τῆς αἰσχύνης 
ἔργα ὅθεν καὶ, 'H νὺξ (49), φησὶ, προέκοψεν, ἡ 
δὲ ἡμέρα ἤγγικεν, Ἐχείνη δὲ ἡ ἡμέρα καὶ ἀνίατος 
λέγεται, θυμοῦ οὖσα καὶ ὀργῆς, ἐν fj οὐχ ἔστιν ἐξ- 
ἰλάσασθαι, οὐδὲ οἷον ἰάσασθαι τοὺς προσαγομένους 
ἐπ’ αὐτῇ (50) πόνους. Μὴ οὖν ταμιευώμεθα εἷς ἐκεί- 
νὴν τὴν ἡμέραν τὰς ἐξομολογήσεις, ἀλλὰ νοήσωμεν 


P Codices tres, οἰκουμένην ὅλην. 
49) Nostri sex mss., ἣ νύξ. Deest arüioulus in 
vulgatis. 


(90) Editi et. mss. nonnulli, ἐπ᾽ αὐτῆς. Alii mss., 
ix αὐτῇ. Mox mss., ταμιευώμεθα. Editi, ταμιευό- 
μεθα. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


τὸ οἰκονομιχὸν τῆς Γραφῆς, φόθον Θεοῦ γεννῆσαι À reputemus nobiscum prudens illud Soripturte oon- 


βουλομένης, xal παιδαγωγῆσαι τοὺς ἐντευξομένους, 
ἐργάζεσθαι (51), ἕως ἡμέρα ἐστίν. ἔρχεται νὺξ, 
ὅτε οὐχέτι οὐδεὶς δύναται ἐργάζεσθαι. Ὁ ἐν τῷ 
φωτὶ τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ περιπατῶν, ἐν ἡμέρᾳ 
ἐστίν. ὁ παραδεδομένος τῷ σχότῳ τῷ αἰωνίῳ, ἐν 
νυχτὶ γενήσεται. Ἐν ἐκείνῃ τῇ νυχτὶ οὐχέτι ἔργον, 
οὐχέτι ἐξομολόγησις" ἀλλ᾽ αἱ μὲν χεῖρες δεδεμέναι 
χαὶ οἱ πόδες τοῖς δεσμοῖς τῶν ἰδίων ἁμαρτημάτων. 
Δήσαντες γὰρ αὐτὸν χειρῶν xal ποδῶν, ἑκθάλ- 
λετε (52) εἰς τὸ σχότος τὸ ἑξώτερον. Τλῶσσα δὲ οὐκέτι 
ἑξομολόγησιν οὐδὲ αἵνεσιν Θεοῦ λαλήσει, ἀσχολου- 
μένη περὶ τὸν στεναγμὸν τὸν ἕκ τῶν πόνων αὐτῇ 
ἐγγινόμενον. Διὰ τοῦτο ἔρχεται ἡ ἡμέρα ἑκείνη 
ἀνίατος (53). 

266. ΟἹ γὰρ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ, xal ὁ 'ΩὩρίων, 
χαὶ πᾶς ὁ κόσμος τοῦ οὐρανοῦ τὸ φῶς οὐ δώ- 
σουσι, καὶ σχοτισθήσεται τοῦ ἡλίου ἀνατέλλον- 
τος, χαὶ ἢ σελήνη οὐ δώσει τὸ φῶς αὐτῆς. Καὶ 
ἐντελοῦμαι τῇ οἰχουμένῃ ὅλῃ xaxd, καὶ τοῖς ἀσε- 
δέσι τὰς ἁυαρτίας αὐτῶν. Φανερῶς τὴν συντέλειαν 
διαγράφει καὶ τὴν τοῦ παντὸς μεταποίησιν ὁ προφή- 
της. Τότε γὰρ ἡλιαχὸν φῶς ἐπιλείψει, καὶ ἢ σελήνη 
σῶμα ἔσται ἀλαμπὲς, καὶ ὁ ᾿Ωρίων, ὁ φανότατος τῶν 
ἀστέρων, τὸ φῶς οὐ δώσει" Οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ 
καὶ ὁ 'Doluv τὸ φῶς οὐ δώσουσιν, οὐχὶ σκχοτιζόμενοι 
διὰ τὸ καταυγάζεσθαι ὑπὸ τῶν τοῦ ἡλίου ἀνατολῶν" 
τοῦτο γὰρ καὶ ἕν τῇ νῦν ἡμέρᾳ γίνεται, καὶ παρὰ πᾶσι 
τοῖς ἐξετάσασι τὰ xat! οὐρανὸν φαινόμενα ὁμολογεΐ- 
ται (54), ὅτι οὐχὶ ἀποσδέννυνται οἱ ἀστέρες ἕν τῷ ὑπὲρ 
Υἦν ἡμισφαιρίῳψ κείμενοι’ ἀλλὰ τῷ ὑπεραυγάζεσθαι 
ταῖς ἡλιακαὶς ἀχτῖσιν ἐξαμαυροῦνται. Ὅπερ xal ἕν 
ταῖς νυξὶ γίνεται ταῖς πανσελήνοις, περιλαμπούσης 
τῆς κατὰ τὴν σελήνην λαμπρότητος τοὺς ἀστέρας, καὶ 
οὐκ ἑώσης αὐτῶν τὰς αὐγὰς διαφαίνεσθσι. Οὐδὲν οὖν 


τούτων τῶν κατὰ φύσιν συ"ιδαινόντων ὁ λόγός Tp- ^ 


ἰίστησιν, ἀλλὰ παντελῆ τῶν ἀσεέρων σχότωσιν, καὶ τοῦ 
παντὸς μετακόσίκησιν (55). Δῆλον δὲ ὅτι Ὦρίωνα λέ- 
q4s* 3j Τραφὴ τὸ σύστημα τῶν εἶχοσ!' καὶ δύο ἀστέ- 
ρων, ὃν τινες (56) ὀνομάζουσι Βοώτην᾽ οὖς οἱ περὶ 
ταῦτα δεινοὶ χαταμερίζουσι, χαί φάσι τοὺς μὲν τέσ- 
σαρας εἶναι τρίτου μεγέθους, ἑννέα δὲ ἕν αὐτοῖς τε- 
τάρτου, καὶ τοὺς ἄλλους ἑννέα τοῦ πέμπτου. Κεῖται 
δὲ τοῦτο τὸ τῶν ἀστέρων (57) ἄθροισμα ἕν τῷ βορείῳ 
μέρει, ὅπερ καὶ ὑπὸ τῆς Γραφῆς, ὡς ἂν σῶμα, Ὠρίων 
ὠνόμασται. ἌΛστρα δὲ ταῦτα λέγουσι, καὶ οὐχὶ ἀστέ- 


silium, que vult parere nobis et incutere Dei timo- 
rem, eosque, qui haec lecturi erant, donec dies 
est, ad operandum erudire. Veit noz, quando am- 
plius nemo potest operari !*. Quisquis in lumine 
mandatorum Christi ambula!, versatur in die : qui 
reternis !enebris addictus est, in nocte erit. In 
nocte illa non amplius opus, non amplius confes - 
sio : sed manus ec pedes vinculis peccatorum 
suorum ligabuntur. Etenim manibus ejus et pedi- 
bus ligatis, ejicite in tenebras exteriores !*. Neo 
amplius loquetnr lingua confessionem, aut Dei 
laudem : quippe in luctu quem irrogata sibi sup- 
plicia afferent, ocoupabitur. Eam ob rem venit in- 
sanabilis illa dies. 

206. VgRs.10,11. Nam stellze celi el Orion, et omnis 
ornatus coli lucem non dabunt, et obtenebrabitur 
$ole oriente, et. luna non dabit. splendorem suum. Et 
mandabo orbi universo mala, et impiis peccata eorum. 
Consummationem ac totius orbis immutationein 
aperte describit propheta. Tunc enim deficiet lumen 
solare, lunaque erit corpus splendoris expers, et 
Orion stellarum splendidissima lucem non dabit : 
Stelle ee et Orion non dabunt lumen. Non ideo 
tamen obseurabuntur, quod sint solis ortu illu- 
Strandi. Hoo enim etiam in presenti die accidit; . 
atqve in confesso est apud omnes qui res in colg - 
apparentes observarunt, stellas in eo hemisphegrio 
quod terra superius est collocatas nequaquam θΧ- 
stingui ; sed eas, utpote a radiis solaribugadmodum 
illuminatas, obscurari. Quod itidgrfitontingit in 
noctibus, cum plena est luna,durm&ri lumine undeli- 
bet stellas illustrante, noe& éarum splendorem con- 
spici sinente. Itaque .afhil eorum que naturaliter 
eveniunt, Scripturg/significat, sed integram stella- 
rum obscuPationem, et mundi universi transforma- 
tionem. Liquet autem illam duarum et viginti stel- 
larum collectionem dici ἃ Scriptura Oriona, quem 
nonnulli appellant Booten; quas qui harum rerum 
periti sunt, dividunt, dicuntque quatuor esse tertie 
magnitudinis, $8? novem vero ex eia, quarte, no- 
vem autem reliquas, quinte. Hie autem stellarum 
globus in boreali parte locatus est, quem Soeriptura 
tanquam unum corpus Oriona vocavit. Aiunt autem 
hec esse astra, non stellas, quod astra indicent 
multitudinis cujusdam congeriem : contra unaque- 


pac ὡς τῶν μὲν ἄστρων πλήθους σύστασιν ἔμφαι- ἢ que stella. privatim, dicatur stella. Quin etiam Ar- 


νόντων, ἀστέρος δὲ τοῦ καθ’ ἕχαστον λεγομένου. Kal 
τοῦ ᾿Αρχτούρου δὲ μέμνητσι ἡ Γραφὴ, ὅν μεταξὺ τῶν 


14 Joan. rx, 14. !* Matth. xxu, 18. 16 Job rr, 9. 


51) Antiqui duo libri, ἐργάσασθαι. Alii duo, ἐρ- 
εἶ t, operamini. Statim Beg. secundus, δύναται 
ἐργάσασθαι. Subinde editi, τῷ σκότει. Αἱ mss., τῷ 
σχότῳ. 

(59) Antiqui duo libri, ἐχδάλλετε. Alius. codex, 
ἐμδάλετε. Editi, ἐχδάλετε. 

(53) Editi, ἣ ἀνίατος. At in nostris sex mss. deest 
articulus. 


PavA0L. GR. XXX. 


cturi commeminit Scriptura δ, quem inter Orionis 
partes positum cernimus. Est autem stella subrufa, 


(54) Codices nonnulli, ὡμολόγηται. 

(55) Veteres quidam libri cuin editis, μεταχόσμη- 
ew. Alii, μεταποίησιν. 

(56) "Ov τινες, etc. Hoc loco Duceeus de siderum 
discrimine docte disserit. Ibidem editi et tres mss., 
ὡς ot περί. Alii tres quoque, οὖς ol περί. 

(57) Codices aliquot, Κεῖται δὲ τούτων τῶν ἀστέ- 
ρων τό. 


ἈΝ 


587 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


Similiter quoque et Pleias nominatur ἃ Scriptura !', À μερῶν τοῦ ᾿Ωρίωνος ὁρῶμεν κείμενον ἀστέρα ὅπό- 


perinde atque a gentibus, qui utique hec arcana ab 
Hebreis curiose quaesierunt. In Pleiade autem stelle 
Beptem apparent, sibi coherentes ot inter 8680 ad- 
densate, non sex, uti arbitrantur nonnulli. Ceterum 
collocantur in triangulari forma. Quemadmodum 
» igitur hic Orionis : ita Arcturi, Hesperi οἱ Pleiadis 
nomen deprehendimus in Job, qui ait : Qui facit 
Pleaiada, et Hesperum, et Arcturum, et cellaria Au- 
stri 15. Qui igitur numerat multitudines stellarum, et 
omnibus eis nomina vocat !*, tum harum omnium 
numerum, tum appellationes tenet. Sed pauce no- 
Inen accepere, quarum usum admiserunt quoque 
gentiles; atque nomina reliqua suopte ingenio at- 
texuerunt, et innumeris nominibus appellant tam 
fixas quam errantes stellas. Et alias quidem divi- 
dunt in duodecim partes; alias vero que inhere- 
sounl circulo signifero, per quem suum 50] iter 
conficit, alias itidem, que boreali et austrina parti 
infiguntur, uti libuit, vocaverunt. 


κιῤῥον (58). Παραπλησίως δὲ xai ἡ Πλειὸς ὀνομάζε- 
ται ὑπὸ τῆς Γραφῆς, ὡς καὶ ὑπὸ τῶν ἔξωθεν, 
τῶν (59) δηλονότι παρ᾽ 'E6paluv πολυπραγμονησάν.- 
των τὰ ἀπόῤῥητα. Φαίνονται δὲ xal ἐν Πλειάδι ἑπτὰ 
ἀστέρες συνεγεῖς καὶ καταπεπυχνωμένοι πρὸς ἀλλή- 
λους, οὐχὶ δὲ ἕξ, ὅπερ τινὲς οἴονται' κεῖνται δὲ dv 
τριγωνοειδεῖ σχήματι. Ὡς οὖν ἐνταῦθα εὕρομεν τὸ 
ὄνομα τοῦ Ὠρίωνος, οὕτω τὸ ὄνομα τοῦ ᾿Αρκτούρου 
xai τοῦ ᾿ξσπέρου καὶ τῆς Πλειάδος ἐν τῷ '166, ὅς (60) 
φησιν Ὁ ποιῶν Πλειάδα, καὶ "Ἕσπερον, καὶ 'Ap- 
xtoüpov, xxl ταμεῖα Νότου. Ὁ οὖν ἀριθμῶν πλή- 
θη ἄστρων, χαὶ πᾶσιν αὐτοῖς ὀνόματα χαλῶν, καὶ 
τὸν ἀριθμὸν ἔχει πάντων αὐτῶν, καὶ τὰς προσηγο - 
ρίας. Ὀλίγαι δέ εἶσιν αἱ ἐχφωνηθεῖσαι, αἷς οἱ “Ελλη- 
νες συγχρησάμενοι, καὶ τὰ λοιπὰ προσύφηναν παρ᾽ 
ἑαυτῶν, καὶ μυρίαις ὀνομασίαις προσαγορεύουσι τούς 
τε ἀπλανεῖς ἀστέρας xal τοὺς πλανωμένους. Καὶ 
τοὺς μὲν διαιροῦσιν εἷς δώδεχα μέρη, τοὺς δὲ χατὰ 
τὸν ζωοφόρον κύκλον, δι᾽ οὗ ὁ ἥλιος τὴν πορείαν ποι- 


εἴται, τοὺς δὲ κατὰ τὸ βόρειον καὶ νότιον μέρος παραπεπηγότας χατιυνόμασαν ὡς ἡδουλήθησαν (61). 


267. EL perdam, inquit, injuriam | intquorum, et 
contnmeliam superborum humiliabo. Est Dei optimi 
opus mala penitus delere, ut suum opiflcium res- 
tauret, reddatque purum ab omni malitia, atque ab 
oinni infirmitate et vilio liberum ad naturalem 
Btatum reducat. Dioitur quidem alio in loco: Perdam 
sapientiam | sapientium, et. prudentiam. prudentium 
reprobabo ?? : nimirum quod mundi hujus sapientia 
dum eos qui se excipiunt, decipit, crediturque esse 
vera, dogmatum δῇ salutem necessariorum ignoran- 


207. Kal ἀπολῶ, φησὶν, ὅδριν ἀνόμων, xal 
ὕδριν ὑπερηφάνων ταπεινώσω, ᾿Αγαθοῦ ἔργον ἐστὶ 
Θεοῦ τὰ φαῦλα ἐξαφανίζειν, ἵνα καθαρὸν ἀπὸ πάσης 
καχίας τὸ ἑαυτοῦ δημιούργημα ἀποκαταστήσῃ,, x«l 
ἀπαλλαγὲν ἀπὸ παντὸς ἀῤῥωστήματος εἴς τὸ κατὰ 
φύσιν ἐπαναγάγῃ. ᾿Αλλαχοῦ μὲν γὰρ λέγεται. ᾿Απο- 
λῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν, xal τὴν σύνεσιν τῶν 
συνετῶν ἀθετήσω * xal ὅτι ἡ τοῦ χόσμου σοφία, 
ἀπατῶσα τοὺς παραδεξαμένους αὐτὴν, καὶ νομισθεῖσα 
εἶναι ἀληθινὴ, ἄγνοιαν ἐμποιεῖ τῶν πρὸς σωτηρίαν 


tiam gignit. Interft. jgitur heo sapientiu, eversa ἃ (, δογμάτων, ᾿ΛΔφανίζεται οὖν ἡ σοφία ἀνατρεπομένη 


veritate, si sophismata &i-quasoria ejus argumenta 
solvantur, ut quem ipsa preé&occupavit, is ab errore 
et a falsa opinione liberetur. Quamobrem ut morbus 


a medico profligatur, et tenebre discutiuntur a sole, - 


ita & Deo optimo destruitur iniquorum injuria, et 
superborum contumelia deprimitur. Eam obcausam 
Jacob cum fausta filiis suis Symeoni et Levi preca. 
retur : Maledictus, inquit, furor eorum, quia pervi- 


cazx : et ira eorum, quia indurata est?!. Vitiosum: 


illum habitum per hanc maledictionem amputat, ut 
quod in eis residuum esset, id patriarche benedi- 
ctione dignum evaderet. Eumdem ad modum et Noe 
ubi rescivit quid sibi fecisset filius suus junior, dixit : 
5883 Maledictus Chanaan 33. Etsi Cham exhibuisset 


17 Job. 1x, 9. 15 ibid. 9. 15 Psal. cxrv1, 4. 


1x, 25. 


(58) Editi et Reg. quartus, ὑπόχιῤῥον. Henricia- 
nus codex et duo Colbertini, ὑπόκειρον. Alter Du- 
omi coder, ὁπόχηρον. Reg. tertius, ómóxipvov* quas 
lectiones omnes pro mendosis habent Duceus et 
Combefisius. Putat igitur uterque, pro ὑπόχιῤῥον 
legi debere ὑπόπυῤῥον, stella subrufa : in quo mi- 
rari subit viros lingue Grecs pertissimos non 
animadvertisse, nihil esse cause cur quidquam 
mutaretur, cum speciem rufi coloris voce χιῤῥός 
gigniflcari constet vel ex lexicis vulgatioribus. 

(50) Codex F., τῶν ἔξωθεν. Αἱ in Henriciano et 
in Anglic. eque ac in duobus Colbertinis repetitur 


à 


30 [88, 


ὑπὸ τῆς ἀληθείας, λυομένων τῶν σοφισμάτων xal 
τῶν πιθανοτήτων αὐτῆς, ἵνα ῥυσθῇ ἀπὸ ἀπάτης xal 
ψευδοδοξίας ὁ ὅπ’ αὐτῆς προειλημμένος (62). ᾽ς οὖν 
ἀπόλλυται νόσος ὑπὸ ἰατροῦ, καὶ ἀπόλλυται σκότος 
ὑπὸ ἡλίου" οὕτως. ἀπόλλυται ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ Θεοῦ 
ὅόρις ἀνόμων, καὶ ὅδρις ὁπερηφάνων - ταπεινοῦται, 
Aib καὶ ὁ Ἰαχὼδ εὐλογῶν τοὺς υἱοὺς Συμεὼν καὶ 
Λευὶ, Ἐπικατάρατος, φησὶν, ὁ θυμὸς αὐτῶν, ὅτι 
αὐθάδης" xal ἡ μῆνις αὐτῶν, ὅτι ἐσκληρύνθη (63). 
Τὴν πονηρὰν ἕξιν τῆς κατάρας ἐξαναλίσχει, ἵνα τὸ 
καταλειπόμενον ἐν αὐτοῖς ἄξιον τῆς εὐλογίας τοῦ πα- 
τριάρχου γένηται. Οὕτω δὲ καὶ Νῶε, γνοὺς ὃ ἐποίη- 
σεν αὐτῷ ὁ υἱὸς αὐτοῦ ὁ νεώτερος, εἶπεν" ἘθΠπικατ- 
ἄρατος Χαναάν. Καίτοι Χὰμ ἦν ὁ λελυπηχὼς, ἀλλ᾽ 


xxix, 14; I Cor. 1, 10. 3: Gen. xpi, 7. 332 Gen. 


articulus, τῶν ἔξωθεν, τῶν, recte. 

(60) Codices nonnulli cum editis, ὥς. Alii duo 
msa., ὃς. 

(61) Veteres aliquot libri, ὡς ἠθέλησαν. Aliquan- 
to post editi, ἀγαθὸν ἔργον. At mss. omnes, ἀγα- 
QU. 

(62) Editi, προσειλημμένος, Melius in utroque 
Combe. et in aliis quatuor, προειλημμένος. Mox 
ires ms8., ἀπὸ ἰατροῦ xal διαπόλλυται. 

(03) Veteres quinque libri, ἐσκληρύνθη. Editi 
ἐσχληρώθη. , 


589 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


ὅμως οὐκ αὐτῷ καταρᾶται, ἀλλὰ τῷ γεννήματι αὐτοῦ, A molestiam ; non tamen ei maledicit, sed ejus ger- 


xal τῷ ἔργῳ αὐτοῦ, ὅπερ συμδολιχῶς ὀνομάζεται 
Χαναάν: διότι ἑρυηνεύεται Χαναὰν, ὡς σάλος. Διὰ 
τὸ οὖν ἐν χινήσει (64) τὴν ἕξιν γινομένην τὸ πάθος 
ἐπιτελεῖν, οὐ τῇ διαθέσει καταρᾶται, ἀλλὰ τῷ ἔργῳ 
τῷ ἀπ᾽ αὐτῆς. Δύσχολον γὰρ τὸ ἐν χαρδίᾳ χαθαρὸν ἕν 
ἀνθρώπου φύσει διασωθῆναι. Δῆλον δὲ, ὅτι ἀφανίζων 
τὴν ὕδριν τῶν ὑπερηφάνων, οὐχ Ev. μόνον τῶν καχῶν 
ἐξαναλίσχει, ἀλλ’ ἀπὸ ἑνὸς ἀμαρτήματος διατατι- 
κῶς (65) ἐφ᾽ ὅλα τὰ εἴδη τῆς καχίας ἑξαχούειν προσ- 
xe τῆς ὕδρεως. Οἱ γὰρ ἄνομοι ἑξυδρίζουσι μὲν εἰς 
τὸν ναὸν (66), ἑξυδρίζουσι δὲ εἰς τὸν πλησίον, ἕξ- 
υδρίζουσι δὲ εἰς τὸ xaz' εἰκόνα τοῦ χτίσαντος, καὶ διὰ 
τῆς εἰκόνος ἡ ὕδρις ἀναδαίνει ἐπὶ τόν χτίσαντα. 
Ὥσπερ γὰρ 6 βασιλικὴν εἰκόνα καθυδρίσος, ὡς εἷς 
αὐτὸν ἑξαμαρτήσας (67) τὸν βασιλέα κρίνεται “ οὕτω 
δηλονότι ὑπόδικός ἔστι τῇ ἁμαρτίᾳ ὁ τὸν xav' εἰκόνα 
γεγενημένον καθυδρίζων. Ὑδρίζει δὲ πρὸ πάντων 
xai ἑχυτὸν ὁ πόρνος. διὰ τῆς φθορᾶς" ὁ μοιχὸς, διὰ 
τοῦ ἔργου τῆς αἰσχύνης" ὁ κλέπτης, διὰ τῆς ταπει- 
vüc xxi αἰσχρὰς καὶ ἀνελευθέρου πράξεως" ὁ ψεύ- 
στης, διὰ τοῦ ἀρνήσασθαι τὴν ἁλήθειαν᾽ ὁ Enlopxoc, 
διὰ τῆς ἀπὸ Θεοῦ ἀλλοτριώσεως. Ὥωστε πᾶσα ἁμαρτία 
ὕδρις ἐστὶ, x«l. ὕδρεώς ἔστι βλάστημα (68), πρώτου 
ἁπτομένη τοῦ δύριστοῦ. Ταπεινώσει δὲ val τὴν ὕόριν 
τῶν ὑπερηφάνων, διότι xal d ὑπερηφανία ἀδελφὴ 
τῆς ἀνομίας ἐστίν. Ὁ γὰρ ἄδικος ὑπερηφανεῖ τὴν 
δικαιοσύνην, καὶ χατεπαίρεται αὐτῆς" xai ὁ ἀχόλα- 
στος κατὰ τῆν σωφροσύνης λαλεῖ, ὅταν διαπτύῃ (69) 
τὸν ἀχριδῇ ἕν πᾶσι παρατετηρημένον, καὶ τὴν μέ- 
χρις ὀφθαλμῶν κίνησιν παιδαγωγοῦντα. Ὁ ἄσωτος 


τὸν ἕν διαίτῃ μέτριον’ ὁ ἄφρων καταχλευάζει τοὺς C oculorum motum moderetu 


περιττοὺς ἕν σοφίᾳ, καὶ φιλοπόνως (70) πανταχόθεν 
ἑαυτοῖς συλλέγοντας τὰ μαθήματα. Ὁ οὖν ἀντιτασ- 
σόμενος ὑπερηφάνοις Κύριος, xa) ταπεινῶν ἁμαρτω- 
λοὺς ἕως γῆς, ᾿οὗτος ἐπαγγέλλεται τὴν. ὕβριν 

ὑπερηφάνων ταπεινώσειν. 70. οὖν. ᾿ξαπεινῶν τοὺς 
ὑπερηφάνους, ῥόεται μὲν αὐτοὺς ix τῆς πρὸς τὸν διά- 
όολον ὁμοιότητος, ὅστις ἐστὶ πατὴρ τῆς ὑπερηφα- 
νίας, ἐνάγει δὲ αὐτοὺς πρὸς τὸ μαθητεύεσθαι τῷ 
εἰπόντι Μάθετε ἀπ’ ἑμοῦ, ὅτι πραός εἶμι xai ταπεινὸς 


τῇ καρδίᾳ. 
968. Καὶ ἔσονται οἱ ἐγχαταλελειμμένοι ἔντι - 
38 Jac. iv, 6. 35 Psal. αὐχγι, 6. 356 Matth. xi, 29. 


mini, ipsiusque operi, quod syrinbolice nominatur 
Chanaan : quippe Chanaan, si interpreteris, idem 
valet ac quasi commotio. Quia igitur habitus com- 
motus et exsuscilatus vitium: parit, non affectui, sed 
operi eo prodeunti maledicit. Nam in humana na- 
tura difficile servatur cordis puritas. Compertum 
est autem, eum qui exterminat superborum contu- 
meliam, non unum duntaxat vitium rescindere; sed 
par est contumeliam ita interpretari, ut ab uno pec- 
cato ad omnia nequitiae genera extendatur sensus. 
Etenim iniquicontumeliam jaciunt in templum,con- 
viciis consectantur proximum et quod ad imaginem 
Conditoris factum est, id contumelia verant, atque 
contumelia ab imagine ad opificem ascendit. Quem- 
admodum enim qui contumeliam intorquet in re- 
giam imaginem,perinde condemnatur,ac si pecasset 
in ipsum regem : ita sane quisquis homini ad Dei 
imaginem condito facit contumeliam obnoxius est 
peccato. Pra: omnibus vero se ipse contumelia afficit 
fornicator per corruptionem, adulter per operis tur- 
pitudinem, fur per vilem fedamque et illiberalem 
actionem, mendax quod veritatem inficiatur, perju- 
rus,quod recedit a Deo. Quare peccatum omne cou- 
tumelia est, contumelieque germen, et in convicia- 
torem primum recidit. Quin et humiliabit super- 
borum contumeliam, quod superbia soror sit ini^' 
quitatis. Iniquus enim justitiam superbe et arro- 
ganter despicit, et adversus eam oxtollitur., Atque 
im pudicus adversus pudicitiam loquitur, cum sper- 
nat eum qui 8e observat in omnibus, et vel ipsum 
furiosus eum con- 
temnit, qui modice el moderate vivit ; insipiens 


608 irridet, qui excepi sapientia, ac studio magno 


doctrinam v; .Scientiam undecunque sibi compa- 
-rant, Déítpftíus itaque qui superbis resistit 3, et 


. humiliat peccatores usque ad terram ?*, hic ipse 


superborum contumeliam depressurum se pollice- 
tur. Qui igitur humiliat superbos, idem illos ab ea 
similitudine quam cum diabolo superbie parente 
habent, liberat, et eos inducit, ut fiant discipuli 
ejus, qui ait : Discite a me quia mitis sum et humilis 
corde **. 

268. Vgns. 12. Et erunt qui derelicti fuerint, hono- 


(64) Διὰ τὸ οὖν ἐν κινήσει, etc. Quoniam igitnr ha- ἢ mss., εἷς τόν. Ibidem rursus edili, εἰς τὸν χατ’ 


bitus commotus, elc. Hoc interpres dicit ; Deum 
soboli Chami, aon Chamo maledixisse, quod ejus 
animus esset commotus, ob idque minus liber, nec 
ita sui compos. 

(65) Editi, διατακτιχως, male. Unus e Combefl- 
eianis διαστατιχῶς, haud melius. Alii quinque mss., 
διατατικῶς, bene. Statim editi, ἐξαχούειν προσθήχῃ 
τῆς ὕδρεως. Veteres libri omnes, ἐξαχούειν προσ- 
Xx£ tz ὕὑδρεως. Quid aulem heec eibi velint, vix 
intelligi potest. Combefisius legit quidem, τὸ τῆς 
ὕδρεως" sed preterquam quod haec emendatio aut 
nihil aut parum 8iferut lucis, vocula τό in mss. 


nequaquam legitur. 

(05) Sio uterque Combef. οἱ alii quatuor mss. 
Editi vero, εἰς τὸν λαόν, in. populum. Hoc ipso in 
oco editi et aliquot mss., εἷς τοὺς πλησίον. Alii 


&'xóvx. At nostri sex ms8., εἷς τὸ χατ᾽ εἰκόνα. Con- 
junctionem xal ante vocem διά e Reg. tertio adje- 
cimus. 

(67) Codices aliquot, ἐξαμαρτών. Statim messa. 
nonnulli, ὑπόδικος ἔσται. Subinde editi, et recentior 
Coinbefisii codex, γεγεννημένον. Alter illius codex 
et alii quatuor, γεγενημένον, rectius. 

(68) Antiqui duo libri, βλαστήματα. Ibidem qua- 
tuor m88., πρώτου ἀπτομένου τοῦ ὑύδριστοῦ. Alii duo 
mss. et editi, πρώτου ἀπτομένη τοῦ ὑύδριστοῦ, haud 
dissimili sensu. 

(69) Editi οἱ msa. nonnulli, διαπτύῃ. At Regii 
primus et quartus, ὅταν εἴδῃ, quando videt. 

(70) Libri aliquot veteres, xai φιλοπονίᾳ. Statim 
editi, ὁ Κύριος. Deost articulus in nostris sex codi- 
ciDug. : 


591 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


rati magis quam aurum non coctum : et homo hono- A μοι (71) μᾶλλον fj τὸ χρυσίον τὸ ἄπυρον" καὶ ἄν - 


ratus erit magis quam lapis qui ex Suphir. Postquam 
inducte fuerint tentationes magne, veuerintque 
bellatores, qui sunt totum terrarum orbem disper- 
dituri, et ubi depressa fuerit superbia omnis, homi- 
nes qui e multis tunc invenientur, nihilque l&se- 
rint animam per initam cum iniquis societatem, sed 
qui disorimina innumera ac tentamina experti, 
animi $84 specimen eximium dederint, hi auro 
omni quod concoctum non fuit, ac omni pretiosis- 
simo lapide qui existimatur in Suphir, reperiri, ho- 
noratiores futuri sunt. Ceterum nomine Suphir re- 
gionem quamdam in Indorum gente sitam videtur 
indicare, in qua solent lepides pretiosissimi gigni. 
Aurum vero non coctum, illud est, quod nihil in 
se materie ambigue et aliens continet, sed quod 
simul, ut conspectum est, fidem facit intuentium 
oculis, probum se esae, et ab ere, aut ab alia qua- 
vis admistione purum. 


269. VEns. 13. Nam celum iudignabitur, et terra 
concutietur a fundamentis suis, propler furorem irz 
Domini Sabaoth in die illa, qua venerit furor ejus. 
Creatura omnis cum Domino movetur ad ultio- 
nem de iis qui in ipsum peccavere, expetendam **. 
Quemadmodum enim celum obstupescit et inhor- 
ret ob inopinatas iniquitates populi, cum Dominum 
dérelinquit 31; ita oum delicta eorum qui defecerint, 
fuerint completa, veneritque retributionis tempus, 
indignari dicitur, et una cum Dei ira insurgere. 
Par autem fuerit per coli indignationem intelligi 
horrenda illa mala,que a5 eo puniendis infligentur. 
Nimirum cum οὔνηἄθαίας MM tenebre, deficiet- 
que lux solis, nec luna amplíus illustrabitur 35: cum 
fulminibus percurrentibus, hórrendo cum fragore 
ruent tonitrua; cum aer capiti ímminens obstuüra- 
bitur, ita ut cruciatrs eorum qui ire fuerint tra- 
diti, nulla ex parte solatium aut levamen admittat. 
Creatura enim Conditoris administra, vehementer 
δὰ iniquos plectendos exasperatur??, mitigatur vero 
et demulcetur, ad eos qui suam in ipsos fiduciam 
reposuerint, afficiendos beneficio. Hec autem con- 
tingunt ob furorem ire Domini. Obtinuit autem 
mos Scricpture, ut furorem ire dicat estum quem- 
dam, et penarum pravis operibus ulciscendis ido- 
nearum veluti inflammationem. 


270. Terra autem conculietur a fundamenlis suis. 


θρωπος ἔντιμος ἔσται μᾶλλον ἢ ὁ λίθος ὁ ἐκ Eov- 
φείρ. Μετὰ τὸ ἐπαχθῆναι τοὺς μεγάλους πειρασμοὺς, 
καὶ ἐλθεῖν τοὺς ὁπλομάχους τοὺς ἐξαφανίζοντας τὴν 
οἰχουμένην, xal μετὰ τὸ ταπεινωθῆναι πᾶσαν ὗπερ- 
ηφανίαν, τότε οἱ εὐρισχόμενοι ἄνθρωποι ix πολλῶν, 
μηδὲν βλαδέντες τὴν ψυχὴν ἀπὸ τῆς πρὸς τοὺς ἀνό - 
μους χοινωνίας, ἀλλὰ διὰ μυρίων πειρασμῶν καὶ δο- 
χιμαστηρίων ἐξετασθεντες, βάσανον τῆς ἑαυτῶν 
προαιρέσεως ἀχριδῆ (72) δεδωχότες, παντὸς ἀπύρου 
χρυσίου ἔσονται τιμιώτεροι, xal παντὸς λίθου τιμιω- 
τάτου, ὃς δοχεῖ ἐν τῇ Σουφεὶρ εὐρίσχεσθαι. “Ἔοικε 
δὲ χώραν τινὰ λέγειν ἐν τῷ ἔθνει τῷ ᾿Ινδικῷ τὴν 
Σουφεὶρ, περὶ ἣν οἱ πολυτίμητοι τῶν λίθων πεφύκασι 
γίνεσθαι. ΓΑπυρον δὲ χρυσίον, τὸ μηδεμίαν ἀμφιόο- 
λίαν ὕλης ἀλλοτρίας ἔχον ἐν ἑαυτῷ, ἀλλ᾽, ὁμοῦ τῷ (73) 
φανῆναι, πεῖθον τὴν ὄψιν τῶν ὀρώντων,ὅτι δόκιμόν 
ἐστι xal ἀμιγὲς χαλκοῦ, Tj τινος ἄλλης ἐπιπλοκῆς. 


269. 'O γὰρ οὐρανὸς θυμωθήσεται, xal $4 γῆ 
σεισθήσεται ἐκ τῶν θεμελίων αὐτῆς͵, διὰ θυμὸν 
ὀργῆς Κυρίου Σαθαὼθ ἐν τῇ ἡμέρᾳ, ἢ ἂν ἐπέλθῃ 
ὁ θυμὸς αὐτοῦ. Πᾶσα ἣ χτίσις συγκινεῖται τῷ Δε- 
σπότῃ ἐπὶ τὴν ἐχδίχησιν τῶν εἰς αὐτὸν ἡμαρτηκότῶν. 
Ὥσπερ γὰρ ἐξίσταται ὁ οὐρανὸς, xxl φρίσσει ἐπὶ 
ταῖς ἀπροσδοχήτοις παρανομίαις τοῦ λαοῦ, ὅταν ἐγ- 
καταλείπωσι τὸν Κύριον' οὕτως ἐπειδὰν (74) συμ- 
πληρωθῶσιν αἱ ἁμαρτίαι τῶν ἀποστατησάντων, καὶ 
ἔλθῃ ὁ καιρὸς τῆς ἀνταποδόσεως, θυμοῦσθαι λέγεται 
καὶ συνδιανίστασθαι τῇ ὀργῇ τοῦ Θεοῦ. θυμὸν δὲ οὐ- 
ρανοῦ νοεῖν χρὴ τὰ ἀπ᾽ αὐτοῦ φούδερὰ ἐπιπίπτοντα 
τοῖς χολαζομένοις, ὅταν σκότωσις μὲν γένηται τῶν 
ἀστέρων, ἀφεγγὴς δὲ ὁ ἥλιος, xal dj σελήνη οὐχέτι 


πεφωτισμένη" ὅταν σχηπτοὶ διατρέχοντες, καὶ βρον- 


,“παὶ φοδερῶς χκαταῤῥηγνύμεναι' ὅταν ὁ ὑπὲρ χεφαλῆς 


ἀὴρ ἐσκοτιὶσμένας ὑπάρχῃ, ὡς πανταχόθεν ἀπαραμύ- 
θητον εἶναι τοῖς τῇ ὀργῇ παραδεδομένοις τὴν βάσα- 
vov. Ἡ γὰρ χτίσις, τῷ ποιήσαντι ὁπηρετοῦσα, ἐπι- 
τείνεται μὲν εἰς κόλασιν κατὰ τῶν ἀδίχων, ἀνίεται 
δὲ εἷς εὐεργεσίαν ὑπὲρ τῶν ἐπ᾽ αὐτῷ (75) πεποιθό- 
των. Ταῦτα δὲ γίνεται διὰ θυμὸν ὀργῆς Κυρίου, θυ- 
μὸν δὲ ὀργῆς λέγειν τῇ Γραφῇ σύνηθες τὴν ἀναθυ- 
μίασιν, καὶ οἱονεὶ ἔξαψιν τῆς ἐπὶ τῇ ἀνταποδόσει τῶν 
πονηρῶν ἔργων γινομένης κολάσεως. 


270. Ἡ δὲ γῆ σεισθήσεται ἐκ τῶν θεμελίων αὐὖ- 


Declarat, motum illum non futurum esse levem aut D τῆς. Δείχνυσιν, ὅτι οὐκ ἐπιπόλαιος, οὐδὲ συνήθης 6 


vulgarem, adeo ut superficie tenus fiat concussio : 
sed terrae fundamentum eversum iri, et concussum 
illum ad omnes terre partes perventurum. Terrae 


86 Sap, v, 18. 57 Jer, r1, 12. ** Matth. xxiv, 29. 


(74) Vox ἔντιμοι addita est ex antiquis tribus li- 


bris. 

(72) Editi, ὡς ἀκριδῆ, Vocula ὡς in nostris sex 
mss. deest. 

(73) Editi et quatuor mess., xó. Alii duo mss., 
τῳ. Infra codices duo cum editis, ἐὰν ἐπέλθῃ. Alii 


σεισμὸς ἔσται, περὶ τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ βρασμοῦ γι- 
νομένου, ἀλλ᾽ αὐτὴν τὴν ἕδραν αὐτῆς ἀναστρέφει, 
καὶ ὁ χλόνος αὐτῆς διόλου ἄψεται. Θεμέλὶα δὲ γῆς ᾿ 


*! Sap. v, 18-21. 


quatuor, By ἐπέλθῃ. 

(74) Codices aliquot, ἐπειδὰν οὖν, Ibidem editi, 
τῶν ἀποστησάντων. Αἱ mes. omnes, τῶν ἀποστατη- 
σάντων. 


(75) Antiqui duo libri, ὑπ’ αὐτῷ. Alii tres, εἰς 
αὐτόν. 


593 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


ἄγνωστα ἀνθρώπου φύσει, ὡς μεμαθήχαμεν ἐν τῷ (76) A autem fundamenta humane nature ignota sunt; 


Ἰὼδ, τοῦ Κυρίου λέγοντος: Hoo ἧς iv τῷ θεμε- 
λιοῦν μὲ τὴν γὴν ; ᾿Απάγγειλον δέ por, εἰ ἐπ- 
ἰστασαι σύνεσιν. Τίς ἔθετο τὰ μέτρα αὐτῆς, εἴ 
οἶδας ; Ἢ τίς ὁ ἐπαγαγὼν σπαρτίον ἐπ᾽ αὐτῆς ; 
Ἐπὶ τίνος οἱ κρίκοι αὐτῆς πεπήγασι ; Τίς δέ 
ἐστιν ὁ βαλὼν λίθον γωνιαῖον ἐπ᾽ αὐτῆς ; που 
(77) κατὰ τὴν τῶν ἕξωθεν ὑπόληψιν ἐθεμελίωσεν ὁ 
Κύριος τὴν γῆν, ἐν τῷ κέντρῳ τῆς περιεχούσης τὸν 
χόσμον σφαίρας, ὡς διὰ τὴν ἰσοῤῥοπίαν αὐτῆς ἴσον 
ἀπεχούσης πανταχόθεν τοῦ (78) οὐρανοῦ, βεδηκχέναι 
ἀσφαλῶς xal ἐρηρεῖσθαι ἀχλινῶς. Εἰ δὲ οὕτως ἐστή- 
ρίχται βεδαίως 3 γῆ, δηλονότι ἐχ θεμελίων xtvou- 
μένη, ἀπὸ τῆς ὑπαρχούσης αὐτῇ (70) βάσεως μετα- 
τεθήσεται. Ἐπειδὴ δὲ τὸ θυμοῦσθαι ἴδιόν ἐστι τῶν 
λογικῶν καὶ ἐμψύχων, ἤδη τινὲς ἐφαντάσθησαν καὶ 
τὸν οὐρανὸν ἔμψυχον εἶναι, καὶ λόγῳ κεχρῆσθαι, ὡς 
δύνασθαι καὶ εἰς ἀγανάχτησιν τῷ Δεσπότῃ συνδιανα- 
στῆναι. Ἔστι δὲ μυθιχὸν ἀνάπλασμα τὸ τοιοῦτον. 
Πολλάχις γὰρ ἣ Γραφὴ μετωνυμιχῶς οὐρανὸν ὀνομά- 
ζει τὰ ἐπουράνια ζῶα (80), ὡς ἔθος xai παρ᾽ ἡμῖν 
λέγειν Ἢ (84) πόλις ἐχδέδηχε πᾶσα" καὶ, Ἡ πόλις 
ἤτησε παρὰ τοῦ ἄρχοντος τόδε: ἀντὶ γὰρ τῶν ivot- 
χούντων τὴν πόλιν λέγομεν. Οὕτως οὖν καὶ ὁ οὐρανὸς 
θυμοῦται, τῶν οὐρανίων δυνάμεων συντιθεμένων τῷ 
διχαίᾳ ὀργῇ τοῦ Θεοῦ. Ὡς γὰρ χαρὰ γίνεται ἐν obpa- 
νοῖς ἐπὶ ἐνὶ (82) ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι, οὗτω καὶ 
παροξυσμὸς καὶ λύπη ἐπὶ τοῖς ἀποστατοῦσι διὰ τῆς 
ἁμαρτίας τοῦ χτίσαντος. 

271. Καὶ ἔσονται οἱ καταλελειμμένοὶ ὡς δορχά- 
διον φεῦγον, xal ὡς πρόθατον πλανώμενον, καὶ 


uti apud Job didicimus, Domino dicente : Ubi eras 
dum jacerem fundamenta terrz? Indica autem. mihi 
δὲ nosti scienliuam. Quis posuil mensuras ejus, si 
n0sti? Aul quis induxit funiculum super eam? Super 
quo circuli ejus compacti sunt? Quis est. autem, qui 
misil lapidem angularem ejus 8 ? Num juxta genti- 
lium opinionem, fundamenta terre locavit Domi- 
nus in centro globi mundum circumcingentis, ut 
ob equilibrium ejus, distantis scilicet undecunque 
& colo, tuto staret, stabilisque maneret et immo- 
ta ? Quod si tam firmiter fixa terra est, utique a 
suis fundamentis emota, ab ipsa ὅϑδϑ sua sede 
basique transmovebitur. Sed quia indignatio iis 
qui ratione et animo preediti sunt, competit ; non- 
nulli olim celum et animatum 6880, et ratione 
usum 6886 opinati sunt, sic ut simul cum Domino 
exaltari posset ad indignationem. Αἱ commentum 
ejusmodi est fabulosum. Nam plerumqueSoriptura 
per metonymiam coelestia animalia colum vocat, 
uti et nos dicere solemus : Civitas omnis egressa 
est ; et : Civitas ἃ principe hano rem petivit; quippe 
civitatem loco incolarum nominamus. Itaque ad 
hunc modum indignatur etiam celum, cum juste 
Dei ire assentiuntur colestes potestates. Quemad- 
modum enim gaudium est in colis super uno peo- . 
catore poenitentiam agente *! : ita quoque indignge . 
tio et tristitia est super iis, qui per peccatum ἃ 
Conditore deficiunt. . 

271. VEns. 14-16. Et erunt residui quasi damula 
fugiens, et quasi ovis errans, et nos erit qui congre- 


. OUx ἔσται ὁ συνάγων, ὥστε ἄνθρωπον εἰς τὸν C get, ita ut homo ad. populum. sum. convertatur, et 


λαὸν αὐτοῦ ἀποστραφῆναι, καὶ ἄνθρωπον εἷς τὴν 
χώραν αὐτοῦ διῶξαι (83). Ὃς γὰρ ἂν ἀλῷ, ἥττη- 
θήσεται, καὶ οἵτινες (84) συνηγμένοι εἰσὶ, μαχαίρᾳ 


πεσοῦνται. Καὶ τὰ τέκνα αὐτῶν ῥάξουσι»ν ivdiÉtoy 


αὐτῶν, καὶ τὰς οἰχίας͵- αὐτῶν Ἐπρονομεύσουσι, 
καὶ τὰς γυναῖκας αὐτῶν ἕξουσιν. Ἐν τῇ ἐφόδῳ τῶν 
πολεμίων οἱ μὲν εἰς χεῖρας ἐλθόντες, ἐπ᾽ αὐτῆς τῆς 
παρατάξεας ἕπεσον (85): ol ὃὲ διαφυγόντες, ὡς δορ- 
χἀδιόν εἴσι φεύγοντες. Εὐπυόητον δὲ τὸ ζῶ, ἔστι 
xai δειλὸν, xai δι’ ὀξύτητα τῶν ποδῶν ἐπιπολὺ φεῦ- 
γον, καὶ οόὐχ ἱστάμενον. “ἔσονται οὖν ὡς δορχάδιον, 


3? Job. χχχυπι, 4-6. Κα Luc. xv, 10. 


(76) Ita mss. omnes. Editi, ἐπὶ τοῦ, 

(77) Editi et tres mss., "H ποῦ, aut ubi. Alii tres 
mss. conjuncte, "IIxoo pro Ὅπου. 

(78) Editi, τοῦ οὖν. Vocula οὖν in mss. deest. 

(79) Editi, ὁπαρχούσης αὐτῷ, haud emendate. At 
antiqui tres libri, ὁκαρχούσης αὐτῇ. Alii itidem tres, 
ἐνυπαρχούσης αὐτῇ. 

(80) Veteres tres libri et editi quoque ζῶα" ubi 
tamen videtur interpres legisse, ζώδια, cum ver- 
terit, Seriptura enim plerumque nomen hoc celum 
figurate accipit pro celestibus signis. Scriptor au- 
tem Commentarii, quisquis est, nomine colestium 
animalium nihil aliud nisi cclestes virtutes intel- 


ligit. 

81) Editi et mss. nonnulli, ὅτι &. Sed vox ὅτι in 
aliis mss. deest. 

(82) Editi, ἐφ᾽ ἑνί. At mss., ἐπὶ ἑνί. Neo ita multo 
in copulam xal ante vocem παροξυσμός ex no 


homo in regionem suam turrat. Nam qui captus 
fuerit opprimetur; eL qui congregati fuerint, gladio 
cadent. Et lios eorum discerpent in. conspectu 60- 
rum, ἀξ domos eorum diripient, et. uxores ipsorum 
habebunt. Qui in manus hostium irrumpentium ve- 
nerint, in ipsa acie cadunt; qui vero fuga sibi cou- 
suluerint, hi quasi damula fugiunt. Animal autem 
illud pavidum est valde et meticulosum, et ob pedum 
velocitatem procul fugit, nec gradum sistit. Erunt 
igitur quasi damula et quasi ovis errabunda. Ovis 
enim ex se nullo modo novit δὰ pascua pinguia 


D stris sex mss. addidimus. 


(83) Antiqui tres libri, καὶ ἄνθρωπον εἷς τὴν χώ- 
pav ἑαυτοῦ διῶξαι, e£ homo in regionem suam cur- 
rat. Alii tres, xal ἄνθρωπον εἰς τὴν χώραν αὐτοῦ 
διασωθῆναι, et homo ἐπ regionem suam salvum se 
recipiat. In editis vero et apud LXX legitur, καὶ 
ἄνθρωπος εἰς τὴν χώραν αὐτοῦ διώξεται, El homo ad 
regionem suam ezpellelur. Mihi autem verisimile 
fit, typographos de euo emendare voluisse : quod 
ut tutius facerent, ita ediderunt, uti in Bibliis le- 
gebatur. 

(84) Uterque Colbertinug et Reg. secundus, xal 
εἴ τινες, e£ si qui sint, elc. Aliquanto post iidem 
ms8., καὶ τὰς οὐσίάς αὐτῶν προνομεύσουσι, et opes 
eorum diripient. 

(85) Codices quatuor, ἔπεσαν. Paulo infra uterque 
Colbertinus et Heg. secundus. ζῶόν ἐστι xat δειλόν. 
Vox ἐστι in editis desiderabatur. 


095 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


pergere, nec tutioribus in locis commorari, aut À καὶ ὡς πρόδατον πλανώμενον. Kal γὰρ οὐδεμίαν 


sibi potum querere, nisi quis adfuerit pastor, qui 
eam deducat. Itaque qui tunc erunt, fugient qui- 
dem perinde atque dame : destituentur vero auxi- 
lio omni, tanquam oves errabunde; quod nemo 
sit qui eas ducat. Et non erit. qui congregel. Imo 
timidi quidem dispergentur a persequentibus : ii 
vero qui residui fuerint, vincentur, opprimentur- 
que δὺ hostibus : quamvis coire, et auxiliarem 
quamdam societatem inire possint, tamen gladio 
interibunt. Deinde miserandas calamitates et 
erumnes eorum quí in servitutem fuerint ab- 
atracti, in medium profert. Filios eorum discer- 
pent in parentum oculis, diripientque eorum do- 
mos, et uxores eorum sibi ipsis contumeliose 
vindicabunt. 


272. VER8. 17, 18. Ecce suscitabo vobis Medos qui 
argentum non reputant, nec auro opus habent. Arcus 
juvenum conterent, et filtorum vesirorum non mise- 
rebuntur : neque super filiis lutis parcent oculi eorum. 
Longo temporis intervallo interjecto, uti tradit hi- 
storia, Medi in Assyriorum imperium invasere, Ba- 
bylonemque evertere. Proinde [saise prophetia eta- 
tibus multis $86 precessit Israelitici populi capti- 
vitatem. Rursus eutem post abductum Israelem 
Tnultis post annis comperiuntur Medi Assyriis bel- 
lum intulisse. Itaque captivorum solamen exspec- 
tatio est vindictae populum Israelis vexatorem brevi 
apprehensure. Suscitabo, inquit, vobis Medos, qul 
neque argentó, neque auro flectentur. Neque vos, 
Babylonii, divitiarum... vestrerum copia immuni- 
tatem malorum ab ipsis-emere poteritis. Neque 
enim eis pecunie sunt adrhirationi, quod et ipsi 
sint opulentissimi. Quapropter neque in preliis 
distrehuntur mortuorum exuviis, neque detinentur 
in preda agenda, imo ab iis qui capti gunt aliquid 
accipere, sordidum putant et ignavum. Sed sagit. 
tariam artem adolescentium vestrorum conterent, 
neque ullo modo miserebuntur infantium, neque 
eis parcent. Medorum autem nomen transumptum 
significat, a sufficienti. Qui igitur sufflciens est in 
omnibus, ac pro merito vicem reddere potest, hio 
ciet et accersit Medos. Aut forte quoniam Madai 
Medie conditor est 85 (hio autem si interpreteris, 
sonat dimensionem), ideo dici possint Medi aocit! 


82 (Jen. x, 2. 


οἰχείαν σύνεσιν ἔχει τὸ πρόδατον πρὸς τὸ ὀρμῆσαι 
μὲν ἐπὶ τὰς τροφίμους νομὰς, αὐλισθῆναι δὲ ἐν τό- 
ποις ἀσφαλεστέροις, fj ποτὸν ἑαυτοῖς ἐχζητῆσαι, ἐὰν 
μή τις ἦ ὁ ποιμαίνων, καὶ ἐπὶ ταῦτα καθηγούμενος. 
Ἔσονται οὖν οἱ τότε, διαφεύγοντες μὲν ὡς (86) δορ- 
Χάδες, ἀδοήθητο! δὲ ὡς τὰ πρόδατα τὰ πλανώμενα, 
τῷ μὴ εἶναι αὐτῶν ἄρχοντα. Καὶ οὐκ ἔσταε ὃ συν- 
άγων, ἀλλ᾽ οἱ μὲν δειλοὶ σπαρήσονται (87) óxó τῶν 
διωχόντων, οἱ δὲ καταλειφθέντες ἡττηθήσονται ὑπὸ 
τῶν πολεμίων κἄν δυνηθῶσι συστῆναι, καὶ κοινω- 
νίαν τινὰ βοηθείας ποιήσασϑαι- ἀλλ΄ οὖν μαχαίρᾳ 
πεσοῦνται. Εἴτα λέγει τὰ ἐλεεινὰ πάθη τῶν ἐξανδρα- 
ποδιζομένων. Τὰ τέχνα αὐτῶν ῥάξουσιν ἐν τοῖς 
ὀφθαλμοῖς τῶν γονέων, καὶ τὰς οἰκίας αὐτῶν διαρ- 
πάσονται, xal τὰς γυναῖχας ἐφ’ ὕδρει πρὸς ἑαυτοὺς 
μεταστήσουσιν. 

272. Ἰδοὺ ἐπεγερῶ (88) ὑμῖν τοὺς Μήδους, ol 
οὐ λογίζονται ἀργύριον, οὐδὲ χρυσίου χρείαν 
ἔχουσι. Τοξεύματα νεανίσχων συντρίψουσι, καὶ 
τὰ τέκνα ὑμῶν οὐ μὴ ἐλεήσωσιν: οὐδὲ ἐπὶ τοῖς 
τέχνοις σου φείσονται οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτῶν. ΠΙολλοῖς 
ὕστερον χρόνοις, ὡς ἣ ἱστορία παραδέδωχεν, οἱ Μῆδοι 
τῇ ἀρχῇ τῷ τῶν ᾿Ασσυρίων ἐπέθεντο, καὶ χατεστρέψαντο 
Βαδυλῶνχ. Ἔστι μὲν οὖν d προφητεία τοῦ Ἡσαΐου 
πρὸ πολλῶν γενεῶν (89) τῆς τοῦ ᾿Ισραὴλ αἰχμαλω- 
σίας. Πάλιν δὲ μετὰ τὸν Ἰσραὴλ πολλοῖς ὕστερον 
ἕτεσι φαίνονται οἱ Μῇδοι ἐπιστρατεύσαντες τοῖς ᾿Ασ- 
συρίοις. Παραμυθία οὖν τῶν αἰχμαλωτιζομένων ἧἣ πρυσ- 
δοκία τῆς ἐχδικήσεως μετ᾽ οὐ πολὺ (90) χαταληψομένης 
τὸν λαὸν τὸν χαχώσαντα τὸν ᾿Ισραήλ. ᾿Επεγερῶ͵ φησὶν, 
ópiv τοὺς Μήδους,, οἵτινες οὔτε ἀργυρίῳ παραπει - 
σϑήίσονται, οὔτε χρυσίῳ. Οὐδὲ δυνήσεσθε ὁμεῖς, οἱ Ba- 
δυλώνιοι, τῇ περιουσίᾳ τοῦ πλούτου ἐξωνήσασθαι 
παρ᾽ αὐτῶν τὸ μηδὲν παθεῖν. Οὐδὲ γὰρ εἶσιν ἕπτοη - 


'" μένοι πεῤὲ ᾿χρήματα, τῷ val αὐτοὶ ὁπερπλουτεῖν. 


Διόπερ οὐδὲ ἐν τοῖς πύλόμοις (94) περισκῶνται ὑπὸ 
τῆς νεχρησυλίας, οὐδὲ ἀσχολοῦνται περὶ τὴν λείαν, 
xa! τὸ λαμῦδάνειν παρὰ τῶν ἑαλωχότων ἀγενὲς olov- 
ται. ᾿Αλλὰ τὴν τοξείαν τῶν map' ὑμῖν νεανίσχων 
συντρίψουσι, καὶ οὐδένα οἶκτον, οὐδὲ φειδῶ ποιήσον - 
ταὶ τῶν νηπίων, Τὸ δὲ Μήδων ὅνομα μεταλαμὔανό- 
μενον σημαίνει ἀπὸ ἱκανοῦ. OÓxoüv ὁ ἱχανὸς ἐν πᾶσι 
χαὶ δυνατὸς ἐπάγειν τὰ πρὸς ἀξίαν, οὗτος χινεῖ τοὺς 
Μήδους. Ἢ τάχα ἑπειδὴ ὁ Μαδαεὶ χτίστης ἐστὶ τῆς 
Μηδείας, ἑρμηνεύεται δὲ οὗτος ἐχμέτρησις (92), λέ- 


(86) Sic mss. quatuor. Alii duo, ὡς ἄν. Editi, ἢ tamen erratis discere poterat vir doctus, hunc Com- 


διαφεύγοντες, φεύγοντες μὲν ὡς at, 

(81) Editi ot tres SM AC οἱ μὲν διασπαρήσονται. 
At Colb. gecundus uti in contextu. 

(88) ]n mss. quibusdam :eque ae in Bibliis legi- 
tur, ἰδοὺ ἐπεγείρω, ecce. suscilo. Infra codices duo 
cum editis, ἐλεήσουσιν. Alii quatuor, ἐλεύσωσιν. 

(89) Πρὸ πολλῶν γενεῶν, multis atatibus przces- 
sit, eic. Hio Basilium indiligentie accusat Com- 
befisius. Ejus heo sunt: Non satis advertisse videtur 
Basilius. Nam ipsa Isai? atate translatus est Israel, 
Achaz rege Juda; ipse quoque Judas non multo post 
exstinclo Exechla. At si non aliunde, at ex ejusmodi 


mentarium Basilio Magno tribuendum non esse. 

(90) Codices quinque, οὐ μετ’ οὐ πολύ. Editi et 
Reg. primus, τῆς μετ᾽ οὐ πολύ. 

(91) Recentior Combefisii codex et duo Colbertini 
cum editis, iv τοῖς πολεμίοις, inter hostes. Alter 
ejus codex et Reg. quartus, ἐν τοῖς πολέμοις, in 
bellis, sive in praeliis. 

(92) Veteres quatuor libri preter Combefisianos, 
ἐκμέτρησις. Editi, ἐμμέτρησις. Statim codex Fr. et 
alii duo Regii quoque, εἰς τὸ κολάζειν ἐν μέτρῳ. At 
Henricianus et duo Colbertini, εἷς τὸ κολάζεσθαι 
ἐμμέτρως. 


δ9Ὶ 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


γοιντο ἂν οἱ Μῆδοι ἐπάγεσθαι εἰς τὸ κολάζειν ἐμ- A fuisse, ut ponas de iis qui nequiter et perperam 


μέτρως τοὺς χαχῶς βεδιωχότας. Διότι ᾧ μέτρῳ ἕχα- 
στος ἡμῶν μεμέτρηχεν, ἤτοι ἐν τῷ κατορθοῦν, ἢ ἐν 
τῷ ἁμαρτάνειν, ἐν τούτῳ fj τὰ τῆς ἁμοιδῆς, fj τὰ τῆς 
χολάσεως ἀπολήψεται. Τοιοῦτοι δὲ οἱ Μῆδοι" οὐκ 
ἐλεήσουσι τὰ τέχνα τῶν Βαδυλωνίων, οὐδὲ περιποιή- 
σασθαι χαταδέξονται (03). Τάχα δὲ τέκνα τοὺς xap- 
ποὺς xal τὰ γεννήματα τῆς Βαδυλωνίων ψυχῆς νῦν 
φησιν ἡ Γραφή. Τοιαῦτα νομίξω εἶναι καὶ τὰ τοῦ 
μακαριζομένου παρὰ τῷ ψαλμῷ τέχνα, ἐν ᾧ ἡ μὲν 
γυνὴ 3 (θ4) σοφία ἐστὶν, ἥντινα ἐχζητήσας νύμφην 
ἠγάγετο καὶ σύνοιχον ἑαυτῷ ὁ Κύριος (95), γενόμε- 
νος ἐραστὴς τοῦ κάλλους αὐτῆς" οἱ δὲ υἱοὶ, xà γεννή- 
ματα τοῦ νοῦ καὶ τῆς σοφίας ἅμα συνελθόντα. Περὶ 
τούτων οἶμαι τῶν τέχνων εἰρῆσθαι ἐν τῷ ρλς΄ ψαλμῷ᾽ 


Θυγάτηρ Βαδυλῶνος dj ταλαίπωρος, μαχάριος ὃς Β 


ἀνταποδώσει σοι τὸ ἀνταπόδομά σου, ὃ ἀνταπ- 
ἐδωχας ἡμῖν. Μαχάριος ὃς χρατήσει, χαὶ ἐδαφιεῖ 
τὰ νήπιά σου πρὸς τὴν πέτραν. Ταύτην γὰρ προ- 
δλέπει τὴν ἡμέραν τῆς ἀνταποδόσεως, καθ᾽ ἣν οἱ 
Μῆδοι κρατήσαντες τῶν Βαδυλωνίων, οὐκ ἐλεήσουσιν, 
οὐδὲ ἐπὶ τοῖς τέχνοις αὐτῶν φείσονται οἱ ὀφθαλμοὶ 
αὐτῶν. Σχόπει δὲ, ὅτι ὁ ψαλμὸς μαχαρίζει οὐ τὸν 
ὁπωσδήποτε τέχνον Βαδυλώνιον ἀνελόντα (θ6), ἀλλ᾽ 
ὅτι πρῶτον μὲν θέλει τὰ νήπια αὐτῶν ἀφανίζεσθαι, 
τὰ ἀρτιγενῆ, μὴ ἐπιτραπέντα ἐλθεῖν εἰς αὔξησιν, ἵνα 
μὴ ἐπὶ πλεῖον χωρήσῃ τῆς πονηρίας" δεύτερον δὲ, 
ὅτι οὐχ οἱῳδήποτε τρόπῳ ἀναιρεθῆναι. Μαχαρίζει 
γὰρ τὸν κρατήσαντα (07) xal περιγενόμενον τῇ bav- 
τοῦ σοφίᾳ τῆς τεχνογονίας τοῦ συγχεχυμένου νοῦ, 
ὅστις ὀνομάζεταί Βαδυλωνιος" ἔπειτα δὲ προσαράσ- 
σων αὐτὰ τῇ πέτρᾳ. 'H πέτρα δὲ καὶ ἐν τούτῳ ὁ 
Χριστός ἐστιν. Ὁ γὰρ συγκρούων τὰ φαῦλα δόγματα 
τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείας, οὗτός ἐστιν ὁ τὰ Βαδυλώνια 
νήπια τῇ πέτρᾳ προσεδαφίζων (08). Εἰ οὖν τέκγα Βα- 


δυλῶνος, τὰ τῶν ἑτεροδόξων δόγματα -σογχέοντα "y . 


ψυχὴν τοῦ παραδεχομένου" XitKo« τὸ Βαδυλώνιον τέ- 
χνον χραξηθὲν, ἐδαφίζοιτο πρὸς τὴν πέτραν. 

273. Καὶ ἔσται Βαδυλὼν, f| καλεῖται ἔνδοξος 
ὑπὸ βασιλέης Χαλδαίων, ὃν τρόπον κατέστρεψεν 
ὁ Θεὸς Σόδομα καὶ Γόμοῤῥα" οὐ χατοικηθήσεται 
tiq τὸν αἰῶνα χρόνον, οὐδὲ μὴ εἰσέλθωσιν εἰς αὐ- 
τὴν διὰ πολλῶν γενεῶν, οὐδὲ μὴ διέλθωσιν αὐτὴν 
"Apaósc, οὐδὲ ποιμένες οὐ μὴ ἀναπαύσωνται (99) 
ἐν αὐτῇ. Καὶ ἀναπαύσονται ἐχεῖ θηρία, καὶ ἐμπλη- 
σθήσονται al οἰχείαι ἤχου, καὶ ἀναπαύσονται 


vixerant, exigerent cum mensura : quoniam qua in 
mensura quisque nostrum dimensus fuerit, sive 
bene agendo, sive peccando, in hac aut. premium 
aut supplicium recipiet**. Tales autem sunt Medi; 
non miserebuntur filios Babyloniorum, neque eos 
salvos et incolumes servari patientur. Forte aulem 
fructus fetusque anime Babyloniorum nuno Scri- 
ptura filios appellat. Quin etiam filios ejus qui in 
psalmo predicatur beatus, tales esse arbitror : in 
quo mulier quidem sapientia est, quam ambivit, 
quamque uxorem duxit, et sibi contubernalem ele- 
git Dominus, pulohritudinis ejus amore captus **; 
filii vero sunt mentis et sapientie fetus simul co- 
euntes. De his, puto, in psalmo cxxxvi dictum est : 
Filia Babylonis misera, beatus qui retribuet tibi re- 
iributionem iuam, quam retribuisti nobis. Beatus qui 
tenebit, et allidet parvulos tuos ad petram **. Pre- 
videt siquidem illam vicis rependende diem in qua 
Medi, Babyloniis superatis, misericordia nulla com- 
movebuntur, neque ipsorum filiis oculi eorum par- 
cent. Attendas autem velim psalmum predicare 
beatum, non eum qui quoquo modo prolem Babylo- 
niorum interfecerit : sed primum quidem velle, ut 
parvuli eorum recens geniti trucidentur, nec ado- 
lescere permittantur, ne ad majorem nequitiam 
perveniant; deinde vero, ut $87 non quoquo modo 
interimantur. Etefiim eum dicit beatum, qui sobo- 
lem mentis confuse, que Babylonia dicitur, $enue- 
rit, et pro sua sapientia in potestalem suam rede- 
gerit, ao deinceps eos ad petram alliserit. Jam vero 
hic etiam petre nomine intelligendus est Christus. 
Qui enim dogmata praya-éum verbo veritatis colli- 
dit, is Babylonis infantes allidit ad petram. Proinde 
si per Babylonis flios significentur hereticorum 
dogmáta, qui animum excipientis perturbant : 
jure optimo filius Babylonius apprehensus, ad pe- 
tram allidetur. 

273. VEgns. 10-22, Et erit Babylon, qua vocatur 
inclyta a rege Chald2iorum, quemadmodum subvertit 
Deus Sodomam et Gomorrham : non habitabitur in 
eternum tempus, neque ingredéentur in eam per mul- 
tas generationes, neque transibunt per eam Arabes, 
neque pastores requiescent in. ea. Εἰ accubabunt ἰδὲ 
bestie; et replebuntar domus somitu. Εἰ requies- 


τ ἢ cent ibi. sirenes, et. daemonia ibi saltabunt; et. ono- 


*! Maro. 1v, 24. ** Psal. χιιν, 12. ** Psal. cxxxvi, 8, 9. 


93) Antiqui sex libri, χαταδέχονται. Editi, χατα- 
δέξονται, melius. 

(94) Articulus additus est 
libris veteribus. 

(95) Editi et tres mss., ὁ δίκαιος, justus pulchritu- 
dinis ejus amore captus. At uterque Colb. et Heg. 
secundus, ὁ Κύριος, Dominus pulchritudinis ejus 
amore captus, ut in textu. Procopius quidem leo- 
tioni priori favet pag. 216, sed tamen posteriorem 

resiare censuimus, quod soriptor respicere vi- 

eatur ad versum 12 psalmi xuiv : Et. concuptscet 
rez iuum : quoniam ipse est Dominus Deus 


ante vocem σοφία ex 


tuus, el adorabunt eum. 

(96) Sic codices quinque. Editi et Reg. primus, 
τέκνα ἀνελόντα Βαδυλώνια. 

(97) Ita mss. omnes Editi, τὸν xgarieovea. Mox 
tres mss., ἔπειτα δέ. Deest vocula δέ in vulgatis, 
Ibidem editi, προσαράσσων αὐτόν. Reg. primus, con- 
tra ao dixit Combefisius, αὐτῶν. Reg. quartus, 
αὐτῷ, Alli quatuor mss., αὐτά, bene. 

(08) Veteres aliquot libri, ἐδαφίζεται. 
(99) Codices quinque, ἀναπαύσωνται. Editi et Reg. 
tertius, ἀναπαύσονται. 


599 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


centauri ülic habitabunt : et nidificabunt herinacei in αὶ cciptjvec, καὶ δαιμόνια ἐκεῖ ὀρχήσονται - καὶ Óvo- 


domibus eorum. Cito veniet, et non iardabit ; et dies ejus 
non elongabuntur. Hisce verbis enarrat abjectam 
Babylonis conditionem. Et quoniam prioris glorie 
recordatio agit et commovet vehementius, docet & 
quali statu ad qualem delapsa sit immutaltionem. 
Et erit, inquit, Babylon, qua vocatur inclyta. Hoc fuit 
tanquam proprium cognomen, et ab omnibus voca- 
batur oum additamento illo, Babylon inclyta. Hanc 
uutem effecerat oeleberrimam rex Chaldeorum, 
quod, multis eversis ac superatis, captivorum vires 
jo eam transtulieset, eamdemque instruxisset mo- 
nibus ingentibus, et magna militum manu instru- 
cta edifílciig magnificis amplificasset. Hec igitur 
subvertetur Eo modo, quo Deus subvertit Sodoma el 
Gomorrha, et in. z'enum tempus non habitabitur. 
Forte autem certo tempore ocircumscribit eversionem 
ejus ae vastitatem; quare non dixit absolute : Et 
subvertetur in alernum; sed adjecit, In. ternum 
tempus. Sed et qua sequuntur, indicant perfectam 
et integram vastitalem non predici. Dicitur enim : 
Neque ingredienlur in eam per multas generationes ; 
quasi golitudo esset per multas generationes per- 
mansura, 86 postea iterum incolis frequentenda. 


χένταυροι ἐχεῖ κχατοιχήσουσι, xai νοσσοποιήσου- 
σιν ἐχῖνοι ἐν τοῖς οἴκοις αὐτῶν. Ταχὺ ἔρχεται, καὶ 
οὐ χρονιεῖ (1): καὶ αἱ ἡμέραι αὐτῆς οὐ μὴ ἐφελκχυ- 
σθῶσιν, ᾿Επὶ τούτοις διηγεῖται τὴν ταπείνωσιν τῆς 
Βαδυλῶνος. Καὶ ἐπειδὴ σφοδροτέραν ποιεῖται (2) τὴν 
ἐνέργειαν [καὶ] fj ὑπόμνησις τῆς πρὸ τούτου δόξης, 
δείχνυσιν ἀπὸ οἵας καταστάσεως εἰς olav TÀ0s μετα- 
δολήν. Καὶ ἔσται. φησὶ, Βαδυλὼν, f| καλεῖται 
ἔνδοξος. Ὥσπερ ἴδιον ἐπώνυμον ἐγένετο τοῦτο, καὶ 
πάντες αὐτὴν. μετὰ προσθήχης ὠνόμαζον, Βαδυλὼν 
ἡ ἔνδοξος. Ἐποίει δὲ αὐτὴν περιδόητον ὁ βασιλεὺς 
τῶν Χαλδαίων, τῷ, πολλοὺς καταστρεψάμενος, εἷς 
αὐτὴν μεταθεῖναι (3) τῶν ἑαλωχότων τὴν δύναμιν, 
καὶ μεγάλα μὲν αὐτῇ περιδαλεῖν τείχη, πολλὴν δὲ 
στρατιωτικὴν δύναμιν ἐξαρτύσασθαι, λαμπροῖς δὲ 
οἰχοδομήμασιν αὐτὴν ἐξᾶραι. Λύτη τοίνυν καταστρα- 
φήσεται. Ὃν τρόπον χατέστρεψεν ὁ Θεὸς Σόδομα 
xal Γόμοῤῥα, καὶ οὐ χατοιχηθήσεται εἰς τὸν αἱἰώ- 
va χρόνον (4). Τάχα δὲ περιορίζει τὴν χαταστροφὴν 
αὐτῆς xal τὴν ἐρήμωσιν χρόνῳ τινί" διὸ οὐχ εἶπεν ἀπο- 
λύτως. Καὶ καταστραφήσεται εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλὰ 
προσέθηγεν. Εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον. Δηλοῖ δὲ καὶ 
τὰ ἐφεξῆς, ὅτι οὐ παντελῆ αὑτῆς προαγορεύει (5) 


τὴν ἐρήμωσιν. Οὐ γὰρ μὴ εἰσέλθωσιν εἰς αὐτὴν διὰ πολλῶν γενεῶν' ὡς ἐν πολλαῖς γενεαῖς τῆς ἐρημώσεως 


γενησομένης, μετὰ δὲ ταῦτα πάλιν οἰχιζομένης. 

274. Neque transibunt per eam Arabes, neque pa- 
stores requiescent in. ea. Describit mostam vasta- 
tionem istheo sententia, nimirum tantam fore so- 
litudinem, ut ne pastores quidem in ea reperturi 
tectum sint, neque inveniendi sint Arabes, qui s0- 
litudinem iucolant, Qui depopulati ae depredati 
omnia, urbes sorutantu? et vicos, ii nihil ex ea ci- 
vitate sperantes, non ingredjentur, quod in ea ne- 
que inoola adsint, nec quidquam eorum qua ad 
vitam necessaria sunt, inveniatur. Sed erit, inquit, 
diversorium bestiarum,acimplebuntur domus echo. 
Indicat echo vastitatis magnitudinem. Est enim echo 
vox illa, que, a solidis et duris corporibus reper- 
cussa, rurgue ad eum qui illam emisit, redit. Hec 
in desertis $88 quidem locis sonore reflectitur : 
δἱ in urbibus habitatis aut vicis non sinitur reddi : 
quippe qua disrupto et interciso aere, ob instru- 
menta huc illuc translata, et ob sonum e transverso 
dilabentem frangatur. lllic igitur echo implebuntur 
domus. Echo signum est solitudinis. Requiescent 
autem illic sirenes, el daemonia illic. saltabunt, et 
onocentlauri illic habitabunt, et nidificabunt herinacei 


(1) Illa, Ταχὺ ἔρχεται xal οὐ χουνιεῖ, reperiuntur 
quidem apud LXX, initio cap. xiv; sed verba se- 
quentia, xal ai ἡμέραι αὐτῆς (alibi αὐτῶν) οὐ μὴ 
ἐφελχυσθῶσιν, apud eosdem non leguntur. Preeterea 
monet Nobilius, hec ipsa verba, praeterquam quod 
apud Procopium asteriscis notentur, a Cyrillo non 

erri. Accedit etiam, quod in Eueobii Commen- 
tariis similiter non inveniantur. Mirum autem cui- 
quam videri non debet, si verba illa, καὶ ai ἡμέ- 

at, eto., multis in libris non legantur, cum nihil 
aliud sint nisi interpretatio varia eatumdem vo- 
cum Hebraicarum. Interpretatio. prior, Ταχὺ ἔρχεται 
xxl οὐ χρονιεῖ, tribuitur LXX Interpretibus in 


2714. Οὐδὲ μὴ διέλθωσιν αὐτὴν (6) "ApaÓs, οὐ- 
δὲ ποιμένες οὐ μὴ ἀναπαύσωνται ἐν αὐτῇ. Σχυ- 
θρωπὴν ἐρήμωσιν ὁπογράφει ὁ λόγος" ὅτι οὕτως ἔσται 
ἔρημος, ὥστε μηδὲ ποιμέσι σχέπην ἐν αὐτῇ εὑρίσκε- 
σθαι, μηδὲ "Αραῦας, τοὺς τὴν ἔρημον οἰχοῦντας. Οἵ 


( πάντα λεηλατοῦντες, καὶ λῃστεύοντες, διερευνῶνται 


πόλεις καὶ κώμας, οὗτοι οὐχ εἰσέρχονται, διὰ τὴν 
ἀπόγνωσιν αὐτῆς τῷ μήτε οἰχοῦντας εἶναι, μήτε εὖ- 
ρίσχεσθαί τι τῶν πρὸς βίον. ᾿Αλλ᾽ ἔσται, φησὶ, κατ- 
αγώγιον θηρίων, ἐμπλησθήσονται δὲ αἱ οἰκίαι ἤχου. 
Ὑπερδολὴν τῆς ἐρημώσεως ὁ ἦχος σημαίνει. Φωνὴ 
γάρ ἐστιν ἀνακλωμένη ὁ ἦχος, ἀπὸ στεῤῥῶν (7) καὶ 
ἀντιτύπων ἐπὶ τὸν προέμενον πάλιν ἑπανιοῦσα" ἥτις 
ἐν μὲν ταῖς ἐρημίαις εὐήχως ἐπαναχάμπτει" ἐν δὲ 
ταὶς οἰχουμέναις πόλεσιν ἢ κώμαις, ὁπό τε τῶν πα- 
ραφερομένων σκευῶν τοῦ ἀέρος διαχοπτομένου, καὶ 
ὑπὸ τῆς ix πλαγίον παρεμπιπτούσης φωνῆς κατα- 
θραυομένη, ἀποτελεῖσθαι οὗ συγχωρεῖται, ᾽Εκεῖ τοί- 
νυν αἱ οἶχίαι ἤχου ἐμπλησθήσονται. ᾿βρημώσεως 
σύμδολον ὁ ἦχος. ᾿Αναπαύσονται δὲ bui σειρῆνος, 


xal δαιμόνια ἐχεῖ ὀρχήσονται, καὶ ὀνοχένταυροι 
ἐχεῖ χατοιχήσουσι, καὶ νοσσοποιήσουσιν ἐχῖνοι 


Hexaplis : posterior, Theodotioni. 

() Codices aliquot, ποιεῖ, Moz mss. nounulli 
ἀπὸ ποίας. ᾿ 

(3) Libri veteres, μεταθεῖναι. Ea. qua utimur edi- 
tio, μετατεθεῖναι. 

(4) Ita nostri sex codices. Vox χρόνον in editis 
desideratur. 

(5) Veteres quatuor libri, προσαγορεύει. Editi et 
duo mss., προαγορεύει. 
y (6) Hio reg. secundus et duo Golbertini, διέλθωσι 


αὐτῆς. 
p Editi, ἀπὸ στερεῶν. ΔῈ nostri sex. mss., ἀπο». 


στεῤῥῶν. 


601 


COMMENT. IN ISATAM PROPHETAM. CAP. XIII. 


ἐν τοῖς οἴχοις αὐτῶν. Σειρῆνας ὁ μὲν ἔξωθεν λόγος A in domibus eorum. Externus quidem sermo tradit 


παραξδέδωχε (B) γυναῖχάς τινας μελῳδούσας " ἐνταῦ- 
Qa oz δαιμόνων ἔοιχεν ὄνομα εἶναι, διὸ ᾿Αχύλας τὰς 
σειρῆῖνας στρουθοχαμήλους εἶπε. Φιλέρημον δὲ τὸ 
ζῶον, xal ταῖς ἀγονωτάταις ψάμμοις, ὡς τὰ πολλὰ, 
ἐμφωλεῦον. Τὴν οὖν ὑπερδολὴν τῆς ἐρημίας ὁ λόγος 
διὰ τῆς τῶν στρουθοχαμήλων σκηνώσεως παραδίδωσι. 
Τοὺς δὲ ὀνοκενταύρους, οὖς εἶπον οἱ ᾿Βύδομήκοντα, 
τριχιῶντας (0) ὠνόμασεν ὁ ᾿Αχύλας. Δαιμόνων τι 
γένος ἔοικε παριστῷν, κάθυλον xai ἐσχοτισμένον τῇ 
ἐπιφανείᾳ, ὧν ἔργον ἐστὶ τὰ ἄστατον (10), καὶ τὸ μη- 
δέποτε ἑστῶσι τοῖς ποσὶ μήτε τῇ διανοίᾳ χεχρῆσθαι. 
Καὶ ὀνοχένταυροι ἐχεῖ χατοικήσουσι, Καὶ τοῦτο 
ἕτερον εἶδος δαιμόνων ἔοιχεν ἡ Γραφὴ παριστᾷν, ὅπερ 
Σίειν ὠνόμασαν, αὐτὴν τὴν ᾿Εὐραϊκὴν φωνὴν μετα- 
θέντες (11) οἱ λοιποί. 'Exsi δὲ xal ἐχῖνοι, φησὶ, touc 
otxouc αὐτῶν (12) ποιήσουσι. Πάντα φιλέρημᾳ ζῶα 
διηγεῖται ὁ τόπος, ὡς οἰχειωθησόμενα τῇ Βαδυλῶνι 
μετὰ τὴν ἐρήμωσιν. 

275. Ταχὺ ἔρχεται, καὶ οὐ χρονιεῖ, καὶ αἱ ἡμέ- 
ραι αὐτῆς οὐ μὴ ἐφελχυσθῶσιν. ᾿Ηπειγμένην λέγει 
τὴν καταστροφὴν τῆς Βαδυλῶνος, καὶ οὐδεμίαν πα- 
ράτασιν τῶν ἠπειλημένων. Ἐπειδὴ δὲ ἠπείληται 
καταστοέφεσθαι Βαδυλὼν ὡς Σόδομα, εἰδέναι ἡμᾶς 
δεῖ, ὅτι πολλαὶ αἱ ἑρμηνεῖαι τοῦ ὀνόματος Σοδόμων. 
"Epumveóstat γὰρ τὸ αὐτὸ ὄνομα xal τύφλωσις, καὶ 
στείρωσις, καὶ ἑστῶσα σιωπὴ, καὶ ὁμοίωμα, καὶ 
ἔχκλησις (13), καὶ θεμέλιος αὐτῶν. Γόμοῤῥα δὲ με- 
ταλαμθάνεται εἰς μέτρον καὶ εἰς στάσιν. Πάντων δὲ 


οὐχ ἡγοῦμαι χρήζειν τὸν βουλόμενον ἑρμηνεῦσαι, 
πῶς ἡ Βαδυλὼν ὁμοίως Σοδόμοις καταστραφήσεται. 


"Eouxs γὰρ ὁ Θεὸς, εὐεργετῶν τοὺς χαταστρεφομένους, C 


καταστρέφειν, ὡς ἰατρὸς τυφλότητα" καταστροφὴ δὲ 
τυφλότητος, ὁράσεως ἀρχή. Kal κχαταστρέφει (14) 
στείρωσιν, ἵνα τὴν ἀγονίαν ἐξελάσας, χαρίσηται αὖ- 


τοῖς γεννήματα ἔργων διχαιοσύνης. Καὶ. τὴν σιωπὴν 


τὴν ἑστῶσαν καταστρέφει, (ye λόγον ἐμδάλῃ καρδίαις 
πρὸς τὸ δοξάζειν τὸν Θεόν. Καὶ Γόμοῤῥα οὖν κατα- 
στρέφων (ἐπειδὴ ἀμφότερα ἑρμηνεύεται xal. μέτρον 
καὶ στάσις τὰ Γόμοῤῥα), τὴν στάσιν τὴν ἐν αὐτῇ καὶ 
τὴν ταραχὴν καθαιρεῖ, ἵνα οἱ στασιάζοντες, καὶ ἐν 
τῇ καταστάσει τῇ ἐναντίᾳ, τῆς εἰρήνης, ὄντες, βελ- 
τιωθῶσι. Πᾶς δὲ ὁ τὰ τῆς γενέσεως πράγματα ἀπο- 
δεχόμενος, καὶ ἀνάγχην καὶ εἱμαρμένην καὶ πεπρω- 
μένην πρεσδεύων, καὶ τὸ ὅσον ἐφ’ ἑαυτῷ διὰ τῆς 


sireneg mulieres fuisse suavissime cantantes : sed 
bic isto nomine indicari videntur demones; quare 
Aquilas sirenes struthocamelos dixit : lllud autem 
animal amans est solitudinis, atque ut plurimum in 
arenis eterilissimis latitat. Scriptura igitur vastita- 
tis magnitudinem oxprimit per struthocamelorum 
habitationem. Eos autem quos onocentauros Sep- 
tuaginta dixere, pilosos nominavit Aquilae. Videtur 
significare quoddam deinonum genus sordidum et 
aspectu tenebricosum, quorum munus est instabi- 
les esse, nec unquam firmis pedibus aut mente 
uti. Εἰ onocentauri illic habitabunt. Alium rursus 
exhibere videtur Scriptura demonum speciem, 
quam reliqui nominavere Siin, ipsam vocem He- 
braicam huo traneferentes. Quin etiam, inquit, 
illio herinacei domos 8uas facient. Animalia omnia 
que hic locus narrat habitatura esse in Babylone 
post vastitatem, solitudinem amant. 

279. Cito veniet, el non tardabit, et. dies ejus non 
elongabuntur. Ait Babylonis eversionem instare, 
nullamque fore malorum intentatorum dilationem. 
Quia vero comminata est Scriptura Babylonem tan- 
quam Sodoma dirutum iri, sciendum nobis est 
nomen Sodoma multas admittere interpretationes. 
Nam idem nomen, si interpreteris, sonat cgcitatem, 
sterilitatem, constans. silentium, similitudinem, evo- 
cationem οἱ fundamentum eorum. Gomorrha vero 
accipitur pro mensura et seditione. Verum si.quis 
velit interpretari quomodo Babylon equeacSodoma 
funditus delenda sit, nihil ei, opinor, opus est om- 
nibus his interpretationibus. Deus enim eam in mo- 
dum medici, qui cecitatem curat, videlur evertere, 
ut beneficiis aíficiat eversos. Est autem ceeoitalis 
eversio initium videndi. Quin etiam e ruedio tollit 
sterilitatem, ut ablegata et expulsa infecunditate, 
eis fructum operum justitie largiatur. Destruit iti- 
dem constans silentium, ut sermonem ad gloriam 
Deo dandam in corda immittat. Atque adeo cum 
Gomorrham evertit (quandoquidem Gomorrha, si 
quis interpretetur, utrumque sonat, mensuram et 
seditionem), $89 tum excitatam in ea seditionem 
80 perturbationem comprimit, ut seditiosi in con- 
trario statu constituti, pacis videlicel, evadant me- 
liores. Ceterum quisquis sideris natalitii vim ad- 


τούτων συστάσεως ἀφιστὰς τῆς εἰς τὸν Θεὸν mloteax ἢ mittit, atque necessitatem et fatum et exitum fata- 


c Codices nonnulli, παρέδωκεν. 
9) Ita Combefisiani mss. perinde atque nostri. 
Vox τριχιῶντας typographis exoiderat. Hic desunt 
pagina aliquot in primo Colbertino codice. 

10) Editi, τὸ ἀστατεῖν. At mss. plerique omnes, 
τὸ ἄστατον. 

(11) Codex unus, μετατιθέντες, Vocomrn Σίειν. quee 
paulo ante legitur, reperiri quidem apud Proco- 
pium Montfauconiue in Hexaplis tradit : sed litte- 
rum Z deleri debere censet. Bus hec sunt : Litte- 
ram Σ ma oposuit (Procopius), ut arguitur nen 
solum ex Hebraico hodierno, sed. etíam ex Hierony- 
mo, qui sic habet : Pro ululis Eri e omnes ipsum 
verbum Hebraioum (it, 80 onosehtanros 
transtulerunt. Legendum itaque *ulv. Nam, ut paulo 


ante dicebamus, Greci mem Hebraicum finale ssepe 
terminant v. Quod si litteram Z in Procopio 
deleri oportet : eadem deleatur necesse est et in 
Eusebio, in cujus Commentario edita quoque est 
hec vox cum X. 

(12) Codices duo, ἑχυτῶν. 

(13) Antiqui tres libri, ὁμοίωμα xai botte, et 
ita legisse videtur interpres, qui verterit : similil '- 
dinem, declinationem. Αἱ Regii secundus et tertius, 
ἔχχλη σις" quam lectionem veram esse satis intelli- 

itur ex eo loco, ubi vox sirenum tam grata esse 
dicitur, ut evocet et alliciat ad peccatum. Mox duo 
mD88., xal θεμέλιοι. 


(14) Sic mss. At editi, xal καταστρέφειν. 


603 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


604 


rem statuit, quantumque in se situm est, homines A καὶ τῆς εὐσεδείας τοὺς ἀνθρώπους, οὗτος τὰ Ba6v- 


ἃ Dei fide et a pielate in his stabiliendis avocat, is 
Babylonioruim gesta inclyta vocat. Astrologia enim 
inventum est Chaldaeorum, qui res aiunt ἃ semet- 
ipsis pendere, non & Deo. Et dum astrorum motui 
res subjiciunt, providentiam eventuum humano- 
rum moderatricem profligant; adeo ut nihil adsit 
efficacte neque precibus neque pietati, sed etiamsi 
he res videantur fieri, tamen et ipse fatali cuidam 
cause submittantur. 

276. Quin et gloriosam quamdam Babylonem 
vocat quisquis mundi divitias, gloriam, carnis no- 
bilitatem, et cetera his similia laudibus extollit. 
Enimvero omnia hec oonfundunt àc; perturbant 
mentem, et digna sunt que eodem nomine ac Ba- 
bylon appellentur. Hanc evertit Dominus, atque 
demonum efferatorum fit domicilium, sive illam 
pro civitate, sive pro anima confusa ac perturbata 
velis accipere. Necesse est enim animam Dei con- 
tubernio destitutam fleri spirituum reproborum ha- 
bitationem. Enimvero illic non hospitatur pastor. 
Non est enim pastoris boni, una cum conoredito 
grege, qui eversus est, habitare. Sed sirenes, in- 
quit, et demonia, et onocentauri, et herinacei. Pro- 
inde cum videris animam confusam et perturbatam, 
scito illam sonitu esse refertam, quod vox clara et 
articulate pronuntiata minime in ea reperiatur, sed 
oeeupet principem anime illius partem tumultus 
quidam omnis significationis expers, a turbulentis 
affectibus exortus. Videntur igitur prave quedam 
potestates, dum per vocis illicium et evocationem, 


λωνίων πράγματα ἔνδοξα ὀνομάζει. Χαλδαίων γὰρ 
εὔρημά ἐστιν ἡ ἀστρολογία’ οἵ (15) φασι τὰ ὄντα 
ἑαυτῶν ἠρτῆσθαι, xal οὐ τοῦ Θεοῦ" καὶ τῇ τῶν ἄστρων 
φορᾷ ὑποτιθέντες τὰ πράγματα, ἐχδάλλουσι πρόνοιαν 
τὴν οἴχονομοῦσαν τὰ τῶν ἀνθρώπων" ὡς μήτε εὖ- 
χὴν, μήτε εὐσέδειαν δύνασθαί τι, ἀλλὰ κἂν εἰ δο- 
χῇ (46) ταῦτα γίνεσθαι, τῷ λόγῳ τῆς εἱμαρμένης καὶ 


αὐτὰ ὑποκεῖσθαι. 


270. Καλεῖ δὲ ἔνδοξόν τινα Βαδυλῶνα, καὶ πλούτους 
κοσμιχοὺς, xal δόξας, καὶ τὰς κατὰ σάρχα εὐγενείας, 
καὶ ὅσα τούτοις ἐστὶ παραπλήσια δοξάζων. Ηάντα γὰρ 
ταῦτα συγχυτιχὰ διανοίας, καὶ ἄξια εἶναι ὁμώνυ- 
μα (17) τῇ Βαδυλῶνι. Ταύτην καταστρέφει ὁ Κύριος, 
καὶ γίνεται οἰκητήριον δαιμόνων ἐξηγριωμένων, εἴτε 
τὴν πόλιν βούλει λαμὄάνειν, εἴτε ψυχὴν συγχεχυμέ- 
νην. ᾿Ανάγχη γὰρ τὴν ἐρημωθεῖσαν ἀπὸ τῆς οἶκήσεως 
τοῦ Θεοῦ οἰχτήριον γενέσθαι πονηρῶν πνευμάτων. 
'Exei μὲν οὖν ποιμὴν οὐ καταλύει (48). Οὐ γάρ ἐστιν 
ἀγαθοῦ ποιμένος τὴν πεπιστευμένην ποίμνην κατ- 
ἐστραμμένην ἐναυλίζειν. ᾿Αλλύ σειρῆνες, φησὶ, xal 
δαιμόνια, καὶ ὀνοκένταυροι, xai ἐχῖνοι’ Ὅταν οὖν 
ἴδῃς ψυχὴν συγχεχυμένην, γίνωσκε, ὅτι ἐνεπλήσθη 
ἐχείνη ἤχου, διὰ τὸ μηδὲν τετρανωμένον, μηδὲ διηρ- 
θρωμένον ἐν αὐτῷ εἶναι ῥῆμα, ἀλλὰ θόρυδον ἄσημον, 
τὸν ὑπὸ τῶν παθῶν ἐπανιστάμενον, κατέχειν τὸ ἦγε- 
μονικὸν τῆς ψυχῆς ἐκείνης. ᾿Εοίχασιν οὖν πονηραί 
τινες δυνάμεις διὰ τῆς κατὰ τὴν φωνὴν bod stu (19), 
ἡδονὴν ἐμποιοῦσαι ταῖς ψυχαῖς, ὧν καταμελῳδοῦσιν 


ἐπ’ ὀλέθρῳ, θηρεύειν τοὺς διερχομένους. Etre διὰ 


voluptatem etoblectamentum creant animabus,quas C φωνῆς ἡ ἡδονὴ, εἴτε δι᾽ ἄλλου τινὸς τρόπου ἐρεθισμοὶ 


ad earumdem perniciem demulcent suo cantu, ve- 
nari transeuntes. [Incertum est ptrum vocis suavitas, 
an alia quedam ratio demonum illorum impulsu 
excitet ad peccatum ac provocet. Hoc tamen cer- 
tum, eo8, qui inescantur voluptate, sui ad veram 
patriam reditus oblivisci. Quod si videris quempiam 
cui pruriant aures, easque avertat a veritate,et con- 
vertatur ad fabulas 86, nec sustineat sermonem soli- 
dum et efficacem, nec objurgationem et reprehen- 
sionem severam, qui& auditorem deducit ad con- 
versionem, perferat : imo qui sermonem ad in- 
eundam gratiam compositum, et deliciss delecta- 


861 Tim. iv, 3, 4. 


(15) Editi, 
editi et ms8., τὰ ὄντα ἑαυτῶν ἠρτῆσθαι, etc. Sed 
Combeflsius more suo mutat, suadetque, αἱ Buo 
ipsius periculo, pro ξαυτῶν legamus, οὐρανῶν, G 
celis pendere : ait enim illud, ἑαυτῶν, plane strami- 
neum 6880. Ego non ausim de meo quidquam emen- 
dare; neque id licere puto. Alioquin enim, si jo- 
cari fas est, scripta antiquorum non tam & colis 


penderent, quam ab emendatore, qui ea suo arbi- 
iratu corrigere posset. 


16) Codices duo, χἂν δοχῇ. | 

17) Colb. secundus et Reg. itidem secundus, 
ὁμοιώνυμα. 
,. (18) Rursus Colb. secundus et Reg. secundus. 
Exsi μὲν οὐ ποιμένος κατάλυσις, illic. quidem non 
erit. pastoris diversorium. Alii duo mss. ab editis 


xal προκλήσεις πρὸς ἁμαρτίαν διὰ τῶν δαιμόνων 
ἐκείνων γίνονται, ἀδηλον πλὴν ὅτι οἱ ὁπὸ τρυφῆς 
καταχηλούμενοι τῆς πρὸς τὴν ἀληθινὴν πατρίδα ἐπ- 
ανόδου ἐκιλανθάνονται. "Eàv δέ τινα ἴδῃς χνηθόμενον 
τὴν ἀκοὴν, καὶ ἀπὸ μὲν τῆς ἀληθείας ἀποστρέφοντα 
αὐτὴν, ἐπὶ δὲ τοὺς μύθους ἐχτρεπόμενον, αὶ εὐτόνου 
μὲν λόγου μὴ ἀνεχόμενον, μηδὲ ἔλεγχον, μηδὲ ἐπν- 
τίμησιν αὐστηρὰν, εἰς ἐπιστρέφειαν ἄγουσαν (20) 
τὸν ἀχροατὴν, ὁπομένοντα΄ φίλον δὲ ὄντα vob πρὸς 
χάριν καὶ ἡδονὴν ἀπαγγέλλοντος λόγον, νόμιτον ὑπὸ 
σειρήνων χατέχεσθαι τὸν τοιοῦτον, ὑπὸ τῆς χρηστο- 
λογίας x«t εὐλογίας ἐξαπατώμενον. Καὶ δαιμόνια δὲ, 


ἧς. At mss. quatuor, οἵ, Ibidem οἱ ἢ in eo differunt, quod pro καταλύει habeant κατα- 


λύσει. 

(49) Antiqui duo libri cum editis, ἐχχκλίσεως" id 
quod ita reddidit interpres, Per vocum quarumdam 
infractos modulos. Vetustior Combefisii codex et 
Reg, reoundus, ἐχχλήσεως, optime. 

(20) Editi, εἰς ἐπιστροφὴν ἀνάγουσαν. Codex unus, 
εἰς ἐπιστρέφειν ἀνάγουσαν. Alii quatuor ut in con- 
textu. Vulgatam lectionem meliorem esse non 
diffiteor quidem : sed ea nullo codicum testimonio 
innititur. Mox antiquior Combeflsii codex, ἀπαγ- 
γέλλοντος λόγους, amicum illius qui ad gratiam et 
voluptatem sermones profert. Alii tres mss., ἀπαγ- 
γέλλοντος λόγου. Editi cum Reg. primo, ἐπαγγέλ- 

ὄντος λὄγου, amans sermonis gratiam atque volup- 
tatem promiltentis. 


605 COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIV. 606 


τὰ ποιχίλας ἐν ἡμῖν ἐνεργοῦντα ἁμαρτίας (21), ὀρχεῖ- À nionemque annuntiantem amet, velim putes huno 
σθα: λέγεται" διὰ τὸ τὴν Üoymnetw παντοδαπὴν εἶναι per blandiloquentiam et assentationem deceptum ἃ 
μελῶν χίνησιν. Καὶ ἐπειδὴ οἱ ὀρχησταὶ, ἄλλοτε ἀλλα — sirenibus detineri. $96 Sed οἱ demonia que varia 
πρότωπα (22) ἔχοντες, vio σκηνὴν xataAapÓdvoos:w * — in nobis producunt peccata, saltare dicuntur, quod 
οὕτως οἱ δαίμονες ὡς προσωπείοις ἡμῖν χεχρημένοι,  saltatio integra ait membrorum agitatio. Et quoniam 
νῦν μὲν ὀρχοῦνται τὸν θυμούμενον, νῦν δὲ τὸν ἔπι. saltatores, aliis atque aliis indutis personis, veniunt 
θυμοῦντα, καὶ περὶ τὴν τῶν σαρχῶν (23) ἀπόλαυσιν — in scenam : ita demones nobis ipsis ceu larvis 
ἐπτοημένον, ἄλλοτε τὸν ψευδόμενον" καὶ οὕτω γινός — utentes, modo quidem irascentem, modo vero con- 
μεθα ποικίλα ἐνεργήματα δαιμόνωο ὑποδεχόμενοι, — cupiscentem,ac carnalibus voluptatibus inhiantem, 
κατὰ τὸ βούλημα ἐκείνων xai τὴν καρδίαν ἑαυτῶν — modo etiam mendacem saltando representant : at- 
xa! τὰ τοῦ σώματος μέλη μετατιθέντες. Ὅταν οὖν — que hoo pacto varias recipimus demonum actiones, 
ἴδῃς νῦν μὲν ἀχράτῳ (24) γέλωτι χκατεχόμενόν τινα, — qui scilicet ex eorum voluntate cor nostrum et 
νῦν δὲ ὑπὸ λύπης τεταπεινωμένον, σπαρασσόμενον ἐν corporis membra commutemus. Cum igitur unum 
κοπιτοῖς xal χλαυθμοῖς καὶ οἰμωγαῖς" ἐνθυμήθητι, — aliquem copspexeris nunc risu immodico diffluen- 
ὅτι ἐν αὐτῷ ὀρχεῖταί τις ἄλλα xal ἄλλα peralapÓd- — tem, nuno pre tristitia dejectum et consternatum, 
νων σχήματα. Kal νῦν μὲν τὸ τῆς φιλαργυρίας εἰ σέρ- Β atque molestiis, fletibus et gemitibus dilaniatum, 
χεται δρᾶμα, νῦν δὲ τὸ τῆς κενοδοξίας, ἄλλοτε (25) ^ tum quempiam in ipso saltare cogites, alias atque 
τὸ τῆς ὁπερηφανίας. Ὅλως δὲ κατασχιρτᾷ τοῦ γένους — alias formas sumentem. Et modo avaritie, modo 
τῶν ἀνθρώπων, ἐγχορεύων τε xal ὀρχούμενος ταῖς — inanisglorie, modo superbie commentum ac fabula 
εὐχόλοις ψυχαῖς, xal πρὸς ἁμαρτίαν εὐμεταθλήτοις. — exprimitur. Uno verbo, tripudians generi hominum 
Τὸ δὲ τῶν ὀνοχενταύρων ὄνομα σύνθετον ἐμφαίνει τι- insultat,cum in animabus simplicibus et ad pecca- 
νὰ καὶ ἀλλόκοτον ζώου σύστασιν᾽ πλὴν ὅτι xal αὐτὸ — tum valde versatilibus choream agit et saltat. At 
δαίμονός ἐστιν εἶδος, νῦν μὲν ἡμᾶς πρὸς τὰ ἀνθρώπι- — veroonocentaurorum nomen compositam quamdam 
να ἀπούλέπειν ποιοῦντος, νῦν δὲ πρὸς τὰ χτηνώδη — et monstrosam animalis conformationem signiflcat, 
κατασύροντος πάθη. Ὁ δὲ ἐχῖνος ζῶόν ἐστιν ἀντὴ — nisi quod species sit etiam daemonis : quo auctore 
τριχῶν ἀκάνθας ἠμφιεσμένον, δύσληπτον xai πανοῦρ- — etimpulsore nunc quidem in res humanas oculos 
γον. Ταῦτα πάντα ταχὺ ἥξει ἐπὶ τὴν συγχεχυμέ- — conjicimus, nunc vero ad brutorum animalium ras - 
νὴν ψυχὴν, xal οὐδεμία παράτασις ἔσται τῶν djpe- — pimur affectus. Herinaceus autem animal quoddam 
pov. est, quod vice pilorum amicitur spinis, et quod 
difficile captu est et astutum. Omnia hec cito ventura sunt in animam confusam et perturbatam, neo 
ulla erit dierum illorum mora. TUR 


αν» bind 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ IA'. C CAPUT XIV. 


277. Kat ἐλεήσει Κύριος τὸν ᾿Ιαχὼδ, καὶ ixM- 277. Vens. 1. Εἰ miserebitur Dominus Jacob, et 
ξεται τὸν Ἰσραήλ. Νομίζω λόγον ἔχμριν, 59 ghé,"  eliget Isruel. Bxistimo rationi esse consentaneum, 
᾿Βλεήσει (26); τετάχθαι ἐπὶ oi , ὅπερ ἔχρη- — ut verbum, Miserebitur, referatur δὰ Jacob : quod 
μάτιζεν ὄνομα- μἔχρι τῆς πάλης τῆς ἐπὶ τοῦ (27) — nomen obtinuit ad eam. usque luctationem quam 
'laxe6* 4$ δὲ, Ἐκλέξεται, ἐπὶ τοῦ Ἰρραὴλ, ὅπερ — ipse sustinuit  : vox vero, Elige, intelligatur de 
ἄθλον ἐπὶ τῇ πάλῃ δέδοται τῷ πατριάρχῃ. ᾿Βμφαίνει — Israel, quod nomen premii loco patriarche post 
δὲ τὸν μὲν ταπεινότερον ὁ ἐλεούμενος, τὸ δὲ διαφορώ- — luctamen impositum est **. Quia autem misericor- 
τερον ὁ ἐχλεγόμενος. Διόπερ, Ὁ Κύριος ἐλεήσει diam consequitur, abjectiorem  prewefert conditio- 
μὲν τὸν ᾿Ιαχὠωύ, ἐχλέξεται (28) δὲ τὸν Ἰσραὴλ, ^ nem : qui vero eligitur, excellentiorem. Quamob- 
ὅμοιὸν ἐστι τούτῳ᾽ ᾿Ιαχὼδ ὁ παῖς μου, ἀντιλήψο- — rem verbis istis, Dominus miserebitur Jacob, eliget 
μαι αὐτοῦ. Ἰσραὴλ ὁ ἐκλεχτός μου, προσεδέξατο — vero Israel, simile est illud, Jacob puer meus, assu- 
αὐτὸν ἡ ψυχή μου. Τὸ μὲν γὰρ ᾿Ιακῶδ ἐπὶ τοῦ ἔτι mam eum : Israel electus meus, suscepit eum anima 
στοιχειουμένου καὶ σωματικοῦ λαμὔάνεται, τὸ δὲ — mea 35. Enimvero Jacob pro eo accipitur, qui prima 
Ἰσραὴλ ἐπὶ τοῦ κρείττονος xal  mvsopatuxoU, — adhuc tractat elementa, quique corporalis est; su- 


81 Gen. xxxi, 28. "ibid. ** Iss. xr n, 1. 


(21) sic quatuor libri veteres. Editi, xà ποιχί- D) quoque, ὅλα δὲ χατασχιρτᾷ τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων 
€ ἅμα 


λως..... Ἵ ρτίας. ἐγχορεύοντα xai ὀρχούμενα ταῖς, etc. Velim sup- 
(22) Codices nonnulli, προσωπεῖα. pleas, δαιμόνια. 
(23) Editi et mss. omnes, τῶν σαρχῶν. Quod ait (26) Editi, τὸ piv dv/oev.. At mas. nonnulli, 


Conibefisius, lubentem se lecturum, σαρχιχῶν, id 88. ἐλεήσει, recte. In veteribus libris ne vestigium qui- 
tis placet: sed ita tamen,ut magis placeat librorum — dem apparet alicujus tituli. 


antiquorum auctoritas. Nec ita multo post editi, xai (27) Codices quinque, ἐπὶ τοῦ. Editi, ἐπὶ τῷ. Ibi- 

ουτω γενόμεθα. At ma8., γινόμεθα. dem editi, τὸ δὲ ἐχλέξεται. Αἱ mss. nostri, ἐχλέ- 
(24) Vocem οὖν e veteribus libris addidimus.Ibi- γεται. . 

dem mss. nonnulli, ἀκρατεῖ. (28) Veteres quinque libri, ἐλέησε..... ἐκλέγεται. 


(25) Editi, ἄλλοτε δέ. Vooula δὲ in mss. non le- Editi, ἐλεήρει..... ἐκλέξεται. 
gitur. Ibidem Reg. secunduset Colbertinus secundus 


601 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


mitur vero Israel pro prestantiori et spirituall. Om- A Ὅλως (29) δὲ ὁ ᾿Ιακὼδ καὶ ὁ ᾿Ισραὴλ ᾿Αναπαύσονται 


nino autem Jacob et Israel Requiescent in lerra sua, 
uimirum in terra illa, de qua dictum est : Beatt 
mites : quoniam ipsi possidebunt terram ^. Terra 
hec non est pars istius, quae obnoxia est male- 
dicto; quam qui colit, in doloribus comedit omni- 
bus diebus vite sue 41, Quin etiam Jacobo 591 et 
Israeli in terra sua requiescenti advena adjunge- 
tur. Qui terram excolit, hic ille est proselytus 
advena. Fortasse hic est gentilis populus, Jacobo 
adjunctus, quem tanquam peregrinum et prosely- 
tum Scriptura advenam appellat. Cum autem 1i 
qui sunt inferioris conditionis, nec sibi imperare 
norunt, ducibus imperandi scientiam habentibus 
serviunt, id ipsis est pro beneficio. Quare iu bene- 
dictionibus dictum est Esau : Et fratri tuo servies "3, 
lloc plane indicat, quod sequitur (Vzgns. 2) : Et 
multiplicabuntur super terram Dci in servos el an- 
cillas. Imponitur eis servitus loco beneflcii. Et erunt 
captivi qui captivos ceperant eos. llli quidem tyran- 
nice eos abripiebant in captivitatem, deviclos et 
oppressoe servituti diaboli abdicentes; hi vero cle- 
menter et hbumane servitutem subeunt, ex diaboli 
tyrannide ad Christi servitutem adducti. Israeli 
vero liberatio dure illius servitutis quam apud 
Babylonios servierut, promittitur, atque invitatur 
ad misericordiam, ut lugeat Babylonis regem, neo 
insultet ejus ruine, sed eum defleat lanquam qui 
pomes commiseratione et misericordia dignas sit 
passurus. 

278. VERS. 19, 20. Quemadmodum vestimcntum 
sanguine inquinatum, non est mundum : ita neque 
tu eris mundus. Quoniam lerram «meam perdidisti, εἰ 
populum meum interfecisli *non manebis in &iernum 
lempüs. He adhuc sunt lamentationis partes, qua 


ium Babylonis princeps, tum res íllius deflentur.- 


Posteaquam enim Lucifer e colo Japsus in corde 
suo dixit : Ascendam in calum, ero similis Altissi- 
mo 5, ut compertum fiat e: exploratum, quantum 
sancto dissimilie sit ig, qui omni spurcitia et cede 
est contaminatus, vestimento comparatur : quod 
quantum ad ipsius naturam attinet, ad hominum 
ornatum conficitur, sed quia inquinatum est san- 
guine,non amplius usui ulli humano accommodari 
potest. Ex hoo palam est, malignum illum non esse 
immundum ob supellectilem et opes, sed quod san- 


ἐπὶ τῆς γῆς αὐτῶν' γῆς ἐχείνης, περὶ ἧς εἴρηται " 
Μαχάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι ᾿αὐτοὶὺ χληρονομήσουσι 
τὴν qv ἥτις οὐκ ἔστι μέρος ταύτης τῆς γῆς τῆς 
ὑπὸ κατάραν γεγενημένης" ἣν ἐν λύπαις ἐσθίει πά- 
σας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτοῦ ὁ ἐργαζόμενος αὐ- 
τήν. Προστεθήσεται δὲ καὶ ὁ γειώρας τῷ Ἰακὼδ, καὶ 
τῷ ᾿Ισραὴλ, ἀναπαυομένῳ ἐπὶ τῆς γῆς αὐτοῦ. Ὁ πε- 
pl τὴν γῆν διαπονούμενος, ὁ προσήλυτος οὗτός (30) 
ἐστιν ὁ γειώρας. Τάχα οὗτός ἐστιν. ὁ ἐξ ἐθνῶν λαὸς, 
ὁ προστιθέμενος τῷ ᾿Ιαχὼδ, ὃν γειώραν ἣ Γραφὴ 
προσαγορεύει, οἷον πάροικον καὶ προσήλυτον ὄντα. 
Εὐεργεσία δὲ τοῖς ὑποδεεστέροις καὶ ἄρχειν ἑαυτῶν 
μὴ ἐπισταμένοις, τὸ δουλεύειν τοῖς κατ᾽ ἐπιστήμην 
üpyocci. Διόπερ ἐν εὐλογίαις εἴρηται τῷ Ἡσαῦ" Καὶ 
τῷ ἀδελφῷ σου δουλεύσεις. Τοῦτο οὖν ἐστι τὸ (31), 
Καὶ πληθυνθήσονται ἐπὶ τῆς γῆς τοῦ Θεοῦ εἷς 
δούλους καὶ δούλας. 'Avi' εὐεργεσίας πρόσκειται 
αὐτοῖς τὸ δουλεύειν. Καὶ ἔσονται οἱ αἰχμάλωτοι ol 
αἰχμαλωτεύσαντες αὐτούς. Ol μὲν τυραννικῶς ἦγον 
εἷς αἰχμαλωσίαν, τῇ δουλείᾳ τοῦ διαδόλου ὑποδάλλον- 
τες τοὺς κρατουμένους" οἱ δὲ φιλανθρώπως ἀνθυπ- 
ἄγονται τῇ αἰχμαλωσίᾳ, ἐκ τῆς τυραννίδος τοῦ δια- 
δόλου τῷ δουλείᾳ τοῦ Χριστοῦ προσαγόμενοι. ᾿Επαγ- 
γελία δὲ τῷ ᾿Ισραὴλ, ἀπαλλαγὴ τῆς δουλείας τῆς 
σκληρᾶς, ἧς (32) ἐδούλευσε τοῖς Βαδυλωνίοις, καὶ 
προτροπὴ εἷς εὐσπλαγχνίαν, ὥστε λαδεῖν τὸν θρῆνον 
ἐπὶ τὸν βασιλέα Ββαδυλῶνος, καὶ μὴ ἐπιχαίρειν αὐτοῦ 
τῷ πτώματι, ἀλλὰ θρηνεῖν αὐτὸν ὡς οἴκτου xal ἐλέου 
ἄξια πεπονθότα. 

278. Ὅν τρόπον ἱμάτιον ἐν αἵματι πεφυρμέ- 
νον οὐχ ἔστι καθαρόν * οὕτως οὐδὲ σὺ ἔσῃ κα- 
θαρός. Διότι τὴν γῆν μου ἀπώλεσας, καὶ τὸν λαόν 
μου ἀπέχτεινας * οὐ μὴ μείνῃς εἰς τὸν αἰῶνα 
χρόνον. Ἔτι μέρη θρήνου (33) ἐστὶν εἷς τὸν ἄρχον- 
τὰ Βαδυλῶνσς, xxl τὰ ἐχείνου. ᾿Επειδὴ γὰρ εἶπεν ὁ 
ἑχπεσὼν ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ ᾿Εωσφόρος, ἕν τῇ καρδίᾳ 
αὐτοῦ: ᾿Αναδήσομαι εἷς τὸν οὐρᾶνδῦ, ἔσομαι 
ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ: ἵνα δεϊχθῇ πόσον ἀπέχει (34) 
τῆς πρὸς τὸν ἅγιον ὁμοιώσεως ὁ ἕν πάσῃ ἀχαθαρσίᾳ 
καὶ μιαιφονίᾳ κατεῤῥυπωμένος, ἱματίῳ παραδάλλε- 
ται, ὅσον ἐπὶ τῇ ἑαυτοῦ φύσει, εἷς κόσμον ἀνθρώπου 
πεποιημένῳ, διὰ δὲ τὸ ἐμφυρῆναι αἵματι, μηκέτι 
δυναμένῳ εἰς χρῆσιν ἀνθρωπίνην παραδεχθῆναι (35). 
'Ex τούτου δῆλον, ὅτι οὐχ ἕν τῇ χατασχευῇ τὸ ἀχά- 
θαρτον ἔχει ὁ πονηρὸς, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἑνεφύρη αἵματι, 


guine perfusus sit, quippe qui perdiderit Domini [) τὴν γὴν ἀπολέσας τοῦ Κυρίου, καὶ τὸν λαὸν (36) ἀπο- 


terram, populumque per peccatum interemerit. 8. 


^ Matth. v, 4ά. *! Gen. mi, 17. 


30) Sio uterque Combef. eum aliis tribus. Edti, 
αὐτός. Neo ita multo infra codices quinque, οἷον 
πάροιχον. Editi, οἱονεί. 

31) Codices duo, ἐστι τό. Deest τό in pervulga- 
tis. Ibidem editi, πληθυνθήσεται. Αἱ mss., πληθυν- 
θήσονται Subinde tres mss., πρόσχειται. Alii duo et 
editi, πρόκειται, 

32) Sio mss. Editi vero. 3j. 

33) Editi, τοῦ θρήνου. Articulus in mss, non in- 


$0 Colb. secundus, Ὅλος. 


93 Gen. xxvi, 40, 9 Isa. xiv, 14. 


κτείνας διὰ τῆς ἁμαριίας, Ἔδη καὶ ἀλλαχοῦ ἔγνω- 


venitur. 

(34) Editi et Reg. secundus, ἀπέχῃ. Alii quatuor 
ἴη88., ἀπέχει. Statim duo mss., ἀκαθαρσίᾳ καὶ ἁμαρ- 
tiq, spurcitía et peccato inquinatus. 

(35) Nostri quiuque libri veteres, παραδεχθῆναι. 
Editi, παραληφθῆναι" quod quin optimum sit, non 
duhito ; sed unde sumptum nescio. 

(36) 810 uterque Combetf. et alii tres mss. At editi, 
Κυρίου. τὸν λαὸν wal. 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIV. 


610 


μὲν ἱματίῳ την ἀνθρωπίνην φύσιν παρεικαζομένην αὶ et alio in loco humanam naturam ab eodem pro- 


δπ᾽ αὐτοῦ (37) τοῦ προφήτου, λέγοντος πρὸς τοὺς πε- 
παλαιωμένους διὰ τῆς xaxlaq: ἰδοὺ πάντες ὑμεῖς, 
ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσεσθε, χαὶ σὴς καταφάγεται 
ὑμᾶς. Δεινὴ δὲ ἡ ἀπειλὴ, τὸ μηδὲ εἰς ὕστερον καθα- 
ρὸν ἔσεσθαι. Ὁ μὲν γὰρ ἐν ἁμαρτίᾳ τινὶ πεφυρμένος 
τὴν μὲν εἰς τὸ παρὸν χαθαρότητα ἀποὔάλλει, τῆς δὲ 
εἴς τὸ μέλλον ἐκ μετανοίας ἐλπιζομένης καθάρσεως 
οὐχ ἀποστερεῖται. ᾿Ενταῦθα δὲ ἀπόφασις παντελῶς, 
τὸ μηδὲ εἰς ὕστερον ἔσεσθαι καθαρὸν, ἐπειδὴ πέφυρ- 
ται ἐν τῷ αἵματι τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ὃ) ἐνέχρωσε 
διὰ τῆς παραχοῆς, ὑποσύρων αὐτὸν ἐπὶ τὴν xa- 
χίαν. 

279. Τάχα γὰρ, πρὸ τοῦ χτισθῆναι τὸν ἄνθρωπον, 
τόπος τις μετανοίας χαὶ τῷ διαδόλῳ ὑπελείπετο, καὶ 
ἐδύνατο ὁ τῦφος, εἰ καὶ ἀρχαιότερον ἦν νόσημα, 
ὅμως διὰ μετανοίας ἑαυτὸν ἐξιασαμένου θεραπευθεὶς, 
ἀποκαταστῆσαι αὐτὸν εἰς τὸ ἐξαρχῆς. ᾿Αφ᾽ οὗ δὲ τοῦ 
κόσμου ἡ κατασκευὴ, xai πιραδείσου φυτεία (38) καὶ 
ἄνθρωπος ἐν αὐτῷ, καὶ ἐντολὴ Θεοῦ, καὶ φθόνος τοῦ 
δ'αδόλου, καὶ φόνος τοῦ τετιμημένου, ἀπεχλείσθη αὐ- 
τῷ xxi ὁ τόπος τῆς μετανοίας. E? γὰρ Πσαῦ μετα- 
νοίας τόπον οὐχ εὗρε, τὰ πρωτυτόχια ἀποδόμενος, τίς 
τόπος ὑπολείπεται μετανοίας τῷ τὸν πρωτόπλαστον 
ἀποχτείναντι ἄνθρωπον, καὶ δι’ ἐκείνου τὸν θάνατον 
εἰσενεγχόντι (39) ; Φασὶ δὲ καὶ τὸν ix τοῦ λύθρου τοῦ 
ἀνθρωπίνου ἐγγινόμενον σπῖλον τῷ ἱματίῳ, μηδενὶ 
τρόπῳ δύνασθαι ἀποπλύνασθαι, ἀλλὰ συγγηρᾷν αὐτῷ 
τὴν ἅπαξ ἐγγενομένην ἐν τῆς ἐν τῷ αἵματι βαφῆς 
ἀλλοίωσιν" οὐδὲ οὖν (40) ἐκείνῳ δυνχτὸν, ἀποθεμένῳ 
τὸν ix τοῦ αἵματος σπῖλον, γενέσθαι χαθαρόν. Τήρη- 
σον δὲ τὴν λέξιν ἐμφαντιχῶς παριστῶσαν τὸν ἐχ τῆς 
μιαιφονίας ῥύπον. Οὐ γὰρ εἶπεν, ᾿Εν αἵματι βαφὲν, 
ἀλλὰ, Πεφυρμένον, ἵνα ἐνδείξηται αὐτὸν ἐγχυλιόμε- 
νον (4l) τῷ φόνῳ τῶν ἀναιρουμένων. Οὗτος τὴν γῆν 


ἀπώλεσε τοῦ 0:00, καὶ τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀνήρηχεν “Ὁ 


μὲν οὖν Ναδουχοδονόσορ ἡρήμωσε τὴν γῆν, ἐχτεμὼν 
αὐτῆς τὰ καρποφόρα φυτὰ, κώμας τῷ ἀφανισμῷ τοῦ 
ἐμπρησμοῦ παραδιδούς. Αὐτὸς (42) καὶ τὸν λαὸν τοῦ 
Ἰσραὴλ, τὸν μὲν ἀπέχτεινεν ἐν μαχαίρᾳ, τὸν δὲ αἷ- 
χμάλωτον ἀπήγαγεν εἰς τὴν Βαδυλῶνα. Ἤδη δὲ καὶ 
ὁ μυστικῶς ὀνομαζόμενος Βαδυδῶνος βασιλεὺς ὁ χο- 
σμοχράτωρ τοῦ χόσμου τούτου ἐστίν. Οἰχείως γὰρ 
xai τὴν σύγχυσιν τοῦ χόσμου τούτου Βαδυλῶνα ἄν 
τις προσείποι. Αἴχμάλωτον γὰρ ἐποίησε τὸν λαὸν τοῦ 
Θεοῦ, ἀπὸ τῆς ζωῆς μεταστήσας εἷς θάνατον " ἠρή- 


pheta cum vestimento collatam fuisse novimus,ubi 
videlicet adversus eos qui in malitia inveterati sunt, 
ait : Ecce omnes vos, ut vestimentum inveteruscetis, et 
linea comedet vos *. Est autem gravis comminatio, 
fore,ut ne in posterum quidem mundetur.Qui enim 
inquinatur peccato aliquo, presentem quidem amit- 
lit munditiam, sed expiatione que deinceps per 
poenitentiam speratur, nequaquam caret. Hic autem 
plane pronuntiat,eum ne in posterum quidem mun- 
dum fore, cum sit inquinatue sanguine populi Dei : 
quem ad malitiam adductum, per inobedientiam 
morti tradidit. 

279. Forte enim, priusquam crearetur homo, 
supererat vel ipsi diabolo aliquis penitentie locus. 
Atque superbia illa, etiamsi foret morbus 89 Ὁ ve- 
tustissimus, si tamen ab ipso sibi ipsi per pceniten- 
tentiam medente fuisset curata, restituere illum in 
pristinum statum potuisset. Sed post conditum 
mundum, post consitum paradisum, post colloca- 
tum in eo hominem,post Dei preceptum, post dia- 
boli invidiam, post illius qui honorabatur cedem, 
tum ei obstructus est poenitentia locus. Si enim 
Esau jure prioris ortus vendito, nullum invenit po- 
nitentie locum : ecquis ponitentie locus ei relin- 
quitur, qui protoplastum hominem peremit, et per 
eum morlem invexit? Ferunt autem maculam in 
vestimento ab humano sanguine impressam nullo 
odo detergi posse, sed alterationem ex sanguinis 
tinctura semel contractam, una cum vestimento 
consenescere : fleri igitur non potest, ut ille san- 


C guineis maculis deletis et abstersis, evadat purus. 


Observa autem dictionem sordes ex cede prove- 
nientes evidenter exprimientem. Non enim dixit : 
Vestimentum unctum sanguine, sed, ínquinatum : 
jd ut ostendat ig 6ede peremptorum fuisse volu- 
tatum. Hic perdidit Dei terram, et populum ejus 
interemit.Et vero Nabuchodonosor terram vastavit, 
excisis plantis ejus fructiferis, et vicis incendio 
prorsus consumptis **. Quin et ipse populum Israel 
partim occidit gladio. partim captivum abduxit in 
Babylonem. Ceterum autem etiam is qui mystice 
rex Babylonis nominatur,mundihujus princeps est. 
Nam mundi hujus confusionem potest quis apte ap- 
pellare Babylonem. Etenim Dei populur, a vita ad 
mortem translatum abstraxit in servitutem : terram 


μωσε δὲ τὴν γῆν, τὴν ἑχάστου σάρχα διαφθείρας διὰ ἢ vero devastavit, uniuscujusque carne per peccatum - 


τῆς ἁμαρτίας, καθὼς γέγραπται, ὅτι (13) Κατέφθει- 
ρε πᾶσα σὰρξ τὴν ὁδὸν αὐτῆς. 


corrupta, sicut soriptum est : Corrupit omnis caro 
viam suam "5. 


4 [sa. L, 9. IV Reg. xxv, 1, sqq.; Jerem. xxxix, 1 eqq. 45 Gen. v1, 12. 


37) Codices duo, παρ᾽ αὐτοῦ. Mox editi, τοὺς 
παλαιουμένους. Libri vero antiqui, τοὺς πεπαλαιω- 

νους. 

138) Edili, παραδείσου φυτεία. Sed vox φυτεία in 
mss. non invenitur; ob idque eam a typographis 
additam esse suspicor. Necesse tamen non fuit 
quidquaiu adjicere, cum vox κατασχευΐ, auppleri fa- 
cile possit. Mox Reg. quartus, xai φόνος τοῦ διαδό- 
Àou, xal φθόνος τοῦ τετιμημένου, diaboli cedes, et 
invidia illus qui honorabatur. 


(39) Editi, εἰσαγαγόντι. Αἱ mss, quinque ut in 
contextu. 

(40) Antiqui tres libri, οὐδὲ οὖν, Alii duo, οὐδὲν. 
Editi, οὔτε. Statim quinque ms8., γενέσθαι καθαρόν. 
Editi, καθαρῷ. 

(41) Slc mas. omnes. Editi, ἐγκεχυλισμένον. 

(42) Editi, Οὗτος. Αἱ mas. quinque, Αὐτός. Haud 
longe Reg. tertius, Βαδυλώνιος βασιλεύς. 

NS Editi, ὅτι ἴδεν ὁ Θεὸς ὅτι. At mes. ita, ut edi- 
imus. 


611 


APPENDIX OPERUM 8. BASILTI MAGNI. 


0123 


280. VEns. 21, 22. Semen pravum, przpara tuos αὶ 280. Σπέρμα πονηρὸν, ἑτοίμασον τὰ | τέκνα σου 


filios, ut jugulentur peccatis patris tui, ne resurgant, 
et ne impleant terram civitatibus. BL insurgam in 
eos, dicit Dominus Sabaoth, et perdam eorum nomen, 
el reliquias, et semen. Nec ipse solum non erit mun- 
dus, sed successura etiam scelerati illius posteritus 
una cum ipso bonitate clementissimi Dei delebitur : 
qui filios, videlicet non tam carnalem prolem, quam 
operum ex malo habitu proficiscentium fetum e 
medio tolli permittit. Semen pravum. Quod malitic 
non erat pater, sed quod &b alio malitie preeunti 
ortum accepit, atque nequitiam ejus, qui se semi- 
navit, imitatus est, ideo dicitur semen pravum. 
Przpara filios tuos, ut juguentur peccatis patris tui. 
Nonnunquam cujuspiam semen dicitur pravum, non 
quod continuo proveniat ex semine precedente : sed 
quod alterius ortui dat initium,,seminis nomen ac- 
cipit. Quemadmodum enim cum mundus fuit con- 
ditus, ea que primum germinavere, erant quidem 
semina aliorum, nec tamen ipaa ex aliis seminibus 
prodiere, cum rebus ex semine originem ducenti- 
bus essent $93 antiquiora : ita forte etiam nunc 
semen pravum Scriptura vocat eum, qui nequitise 
exemplum primus dedit ceteris, fuitque quasi se- 
men, semetipsum prabens imitandum : non quod 
hanc subsistendi rationem ab antecessoribus ha- 
beat, sed quod posteris suis preiverit. Attamen 
potest quispiam ex semetipso ceu nequitie auctor 
et architectus, pravum semen esse; et rursus qui 
ab improbis magistris edoctus est, pari nomine 
potest insigniri. Peccator ille vocatus est Semen 
Chanaan, et non Juda" ; non quod carnis genus 
spurium et ex Chanaan commistum haberet; sed 
ideo semen Chanaan appellatur, quod emulaius 
Chanaan sit. Unugquisque igitur sua ipsius vo- 


]untate potest esse aut sernen sanctum, aut con-. 


irarium. Áudi enim Paulum dicentem : Nam in 
Chrislo Jesu per Evangelium ego vos genui** ; οἱ illud : 
Quotquot *eceperunt. eum; dedil eís potestatem filios 
Dei fieri 59. et : Omnis qui facit peccatum, ex diabolo 
natus est ἢ 

281. Quid autem sibi vult Soriptura, eum preci- 
pit semini nequam, ut filios suos ad cedem pro 
peccatis patris preparet? Observavimus jam multis 
in locis, uniuscujusque opera et anime fetus ap- 
pellari filios. Salvabitur enim, inquit, per filiorum 
generationem, si manserint in fide et dilectione el san- 
ctificalione cum sobrietate *. Nam anima, tanquam 
uxor sponsi qui deceptus non est, salva efficitur, 


5 Dan. xir, 56...  [ Cor. 1v, 15. 49 Joan. 1, 12. 
(^4) Sio uterque Combef. perinde atque nostri 
codices. Editi fusius ἀναστῶσι, καὶ χληρονομήσωσι 
τὴν γῆν. Sed cum hec verba, xai χληρονομύήσωσι 
τὴν γῆν, non interpretetur auctor, verisimile mibi 
fit, librarios ea huc ex suis Bibliis transtulisse. 
Ibidem tres mss. et editi, γῆν πόλεων, Imgleant ter- 
ram civitatibus. Vulgata quoque, Neque implebunt 
faciem orbis civitatum. At in aliis duobus mss. et 
apud LXX legitur, γῆν πολέμων, Et impleant terram 
eus. 


9 [ Joan. m, 8. *t I Tim. τι, 15. 


σφαγῆναι ταῖς ἁμαρτίαις τοῦ πατρός cou, ἵνα μὴ 
ἀναστῶσι (44), xal ἐμπλήσωσι τὴν γῆν πόλεων. 
Καὶ ἐπαναστήσομαι αὐτοῖς, λέγει Κύριος Σα- 
6208, καὶ ἀπολῶ αὐτῶν ὄνομα, xal κατάλειμμα, 
καὶ σπέρμα. Οὐ μόνον αὐτὸς οὐκ ἔσται καθαρὸς, ἀλ- 
λὰ καὶ ἡ διαδοχὴ τοῦ πονηροῦ συναφανισθήσεται αὐ- 
τῷ δι’ ἀγαθότητα τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ συγχωροῦν - 
τος τὸν ἀφανισμὸν τῶν τέχνων, οὐ τοσοῦτον τῆς σαρ- 
χίνης (45) τεχνογονίας, ὅσον τῆς τῶν ἀπὸ πονηρᾶς 
ἕξεως ἐπιτελουμένων ἔργων. Σπέρμα πονηρόν. 
Ἐπειδὴ οὐχ ἦν πατὴρ τῆς καχίας, ἀλλ’ ἐξ ἑτέρου 
προχαταρξαμένου τῆς χαχίας, τὴν γένεσιν εἴληφε, 
καὶ πεποίηχε κατὰ τὴν πονηρίαν τοῦ σπείραντος αὖ- 
τὸν, σπέρμα λέγεται πονηρόν. "Exoluacov τὰ τέκνα 
cou σφαγῆναι ταῖς ἁμαρτίαις τοῦ πατρός σου. 
Λέγεται δέ ποτε σπέρμα πονηρόν τινος, οὐ πάντως ἐκ 
προαγούσης σπορᾶς γενόμενον, ἀλλὰ καὶ τὸ αὐτὸ κατ- 
ἄρχον εἰς τὴν ἑτέρου γένεσιν σπέρμα προσαγορεύε- 
ται. Ὥς γὰρ ἐν τῇ χοσμοποιίᾳ (46) τὰ πρώτως βλα- 
στήσαντα͵ σπέρματα μὲν ἦν ἑτέρων, αὐτὰ δὲ οὐχ ἦν 
ἐξ ἑτέρων (πρεσδύτερα γὰρ ἦν τῶν κατὰ σπέρμα τε- 
λειουμένων) οὕτω τάχα xal νῦν ὁ λόγος τὸν ἄλλοις 
εἰς ὑπόδειγμα πονηρίας κατάρχοντα καὶ olovel σπέρ- 
μα γινόμενον (47) διὰ τῆς μιμήσεως, σπέρμα πονη- 
ρὸν ὀνομάζει οὐχ ὡς ἀπὸ προαγόντων τὴν ὑπόστασιν 
ἔχοντα, ἀλλ᾽ ὡς τοῖς ἐπιγινομένοις τὴν ἀρχὴν καρ- 
ἐχόμενον. Δύναται δὲ παρ’ ἑαυτόν τισ σπέρμα πονη- 
ρὸν εἶναι, ἀρχηγὸς τῆς κακίας ὑπάρχων" καὶ πάλιν ὁ 
πονηροῖς διδασκάλοις μαθητευθεὶς, ὁμοίως προσαγο- 
βεύεσθαι. Σπέρμα Χαναὰν, xal οὐκ ᾿Ιούδα, ἄχουσεν 
ὁ ἁμαρτωλὸς ἐχεῖνος" οὐ τῷ τὸ γένος τῆς σαρχὸς νό- 
θον ἔχειν καὶ ἐπίμιχτον ἀπὸ τοῦ Χαναὰν, ἀλλὰ διὰ 
τὴν μίμησιν τοῦ Χαναὰν, σπέρμα Χαναὰν ὀνομάζεται. 
Δύναται οὖν ἕκαστος ἐχ τῆς αὐτοῦ (48) προαιρέσεως 
ἢ -σπέρμα ἅγιον εἶναι, ἢ τὸ ἐναντίον. "Axous γὰρ 
Παύλου λέγοντος" 'Ev γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ 
Εὐαγγελίου ἐγὼ ὁμᾶς ἐγέννησα" καὶ «τὸ; Ὅσοι (49) 
ἔλαθον αὐτὸν, ἔδωχεν αὐτοῖς ἐξουσίαν. . τέχνα 
Θεοῦ γενέσθαι *. xal, Πᾶς ὁ ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν 
ἐχ τοῦ διαδόλου γεγέννηται. 

281. Τί δὲ βουλόμενος ὁ λόγος προστάσσει τῷ πο- 
νηρῷ σπέρματι, ἑτοιμάσαι τὰ τέχνα αὐτοῦ εἰς σφα- 
γὴν ταῖς ἁμαρτίαις τοῦ πατρός ; Πολλαχοῦ τειηρή- 
καμεν, τὰ ἑκάστου ἔργα καὶ τοὺς καρποὺς τῆς ψυ- 
χῆς τέχνα προσαγορεύεσθαι. Σωϑήσεται γὰρ, φησὶ, 


D διὰ τῆς τεχνογονίας, ἐὰν μείνωσιν ἐν πίστει καὶ 


ἀγάπῃ καὶ ἁγιασμῷ μετὰ σωφροσύνης. Σώζεται 
γὰρ ἣ ψυχὴ, ὡς γυνὴ τοῦ μὴ ἀπατηθέντος νυμφίου, 


(45) Codices. quinque, τῆς σαρχίνης. Editi, τῆς 
σαρκιχῆς. 

40) Antiqui duo libri, ἐν τῇ χοσμογονίᾳ. 
n Codices nonnulli, ψενόμενονν DU 
48) In nostris quinque mss. legitur, αὐτοῦ" in 
editis vero, ἑαυτοῦ, Haud longe voculam γάρ post 
verbum ἄχουε ex duobus mss. addidi- 
, (49) Editi teque ac textus sacer, Ὅσοι δέ. Αἱ par- 
ticula δέ in mes. non reperitur. 


613 


COMMENT. IN 1SAIAM PROPHETAM. CAP. XIV. 


014 


ἐπειδὰν διὰ τοῦ λόγου καρποφορεῖν ποιήσῃ τέχνα, τὰς A ubi ratione duce filios edendos curaverit,opera vi- 


ἀγαθὰς πράξεις, ἐὰν ἐπιμείνῃ τῇ ἕξει τῇ ἀγαθῇ, xal 
μὴ ἀμαυρωθῇ ἀπό τίνων ἐπιγινομένων (50) ἅμαρτη- 
μάτων. Οὕτω καὶ ἡμεῖς κατὰ τὸν πνευματιχὸν καὶ 
θεῖον ἀκούοντες νόμον τῆς εὐλογίας λεγούσης, Βὐλο- 
qzulva τὰ ἔγγονα τῆς κοιλίας σου, οὐκ ἄλλο τι 
νομίζομεν εἶναι, fj τοὺς καρποὺς τῆς ψυχῆς. ᾿Απὸ 
γὰρ τοῦ φόδου σου, Κύριε, ἐν γαστρὶ ἐλάθομεν 
χαὶ ὠδινήσαμεν, καὶ ἐτέχομεν πνεῦμα σωτηρίας, 
ὃ ἐποιήσαμεν (51) ἐπὶ τῆς γῆς. Ὁ οὖν ἀφανισμὸς 
τῶν πονηρῶν ἔργων σφαγὴ τέχνων λέγεται, ἐπ᾿ ὧφε- 
λείᾳ γινομένη τοῦ γεννήσαντος πατρός. Δανθάνουσαν 
οὖν ἔχει φιλανθρωπίαν ἣ χατὰ τὸν τόπον τροπολογία 
προστάσσουσα τῷ πονηρῷ σπέρματι, κατὰ τὸ ἐνδεχό- 
μένον κουφίσαι ἀπὸ τοῦ βάρους τῶν χαχιῶν (52) αὐ- 
τῶν. ΟἹἨ γὰρ μεμορφωμένοι κατὰ τὸν πονηρὸν, καὶ 
υἱοὶ τῆς καχίας γενόμενοι, πάντα τὰ ἔγγονα τῆς ἕαυ- 
τῶν ψυχῆς σφάζειν ὀφείλουσι ταῖς ἁμαρτίαις. Ἐὰν 
γὰρ μὴ ἀποθάνωμεν τῇ ἁμαρτίᾳ, πῶς ζήσομεν (53) 
τῇ δικαιοσύνῃ ; Ἵνα γὰρ, φησὶ, μὴ ἀναστῶσι, καὶ 
ἐμπλίσωσι τὴν γῆν πόλεων. Ἠονηρὸν γὰρ ἡ ἐπ- 
ανάστσσις τῆς χαχίας. Διὸ δεῖ αὐτὴν μένειν νεχρὰν, 
xal μὴ συγχωρεῖσθαι ἐν συστήματι xal πλήθει γί- 
νεσθαι. Τοῦτο γάρ ἐστιν dj πόλις, Πρέπει γὰρ Κυρίῳ 
Σχθαὼθ ἀπολλύειν (54) τὸ κακίας ὄνομα καὶ ἐγκατά- 
λειμμα καὶ σπέρμα. ᾿ 

282. Μαχαρία κατάστασις καὶ ψυχῆς καὶ πολιτείας 
ἀνθρωπίνης, ἐν ἦ ὄνομα χαχίας οὐ χρηματίζει, κατὰ 
τὸν ᾿Απόστολον εἰπόντα" Πορνεία δὲ καὶ ἀχαθαρσία 
ἢ ἀσίλγεια (55) μηδὲ ὀνομαζέσθω ἐν ὑμῖν, καθὼς 
πρέπει ἁγίοις. Δεύτερον δὲ, τὸ ἐγκατάλειμμα γοῦν 


μὴ εἶναι. Πολλοὶ γὰρ ἐπιστρέψαντες ἀπὸ πονηρῶν C 


ἔργοιν, οἱονεὶ τὰς μνήμας τῶν παλαιῶν ἔργων παρα- 
χατέχοντες, δι᾽ αὐτῶν πολλάκις ἀνανεοῦνται τὴν ἣσυ- 


χάξζουσαν ἁμαρτίαν. Ἵνα οὖν μηδὲ ἐγκατάλειμμα fi, 


ἤγουν τὸ (56) τελευταῖον σπέρμα μὴ ὑπάρχῃ πονηρᾶς. 


διδασχαλίας τοῖς ἐφεξῆς μὴ ὑπολείπεσθαι" ἐκ’ τῆς μι- 
μήσεως τῶν προειληφότων, δε λέγέι Κύριος" Καὶ 
θήσω τὴν Βαδυλωνίαν (57) ἔρημον, ὥστε χατοι- 
κεῖν ἐχίνους, καὶ ἔσται εἰς οὐδέν᾽ xal θήσω αὐὖὐ- 
τὴν πιλοῦ βάραθρον εἰς ἀπώλειαν. "Epnuov θή- 
σεσθαι τὴν Βαδυλωνίαν ὁ φιλάνθρωπος Κύριος ἀπει- 


delicet bona ; si modo permanserit in bono habitu, 
nec a peccatis illis subsequentibus vitietur.: Sic et 
nos qui juxta spiritualem et divinam legem inter- 
pretamur benedictionem, que dicit, Benedicti fe- 
lus ventris tui ΝΆ. nihil aliud quam anime fructus 
significari ducimus. Nam a timore tuo, Domíne, 
in ulero accipimus, οἱ parlurivimus, et peperimus 
spiritum saculis, quem fecimus in terra 9. Operum 
itaque pravorum exstirpatio vocatur filiorum c&- 
des, qu& ob utilitatem patris qui genuit,perpetra- 
tur. Hoc igitur loco figurata illa loquendi ratio oc- 
cultam quamdam bonitatem pre se fert, dum pre- 
cipit semini nequam, ut deponat (quoad ejus fleri 
potest)vitiorum suorum onus.Quicunque enim ma- 
lignum illud sibi proposuerunt exemplar, factique 
sunt malitie filii, cunctos animse sue fetus, quod 
δὰ peccata attinet,debent trucidare. Nam nisi mo- 
riamur peccato, quomodo vivemus justitiae ? Ne 
enim, inquit, resurgant, et. inpleant terram civita- 
tibus *. Malum est utique illa vitii rebellio. Quam- 
obrem oportet ut ea maneat mortua,nec coetum et 
multitudinem adire sinatur. Hoc siquidem indicat 
nomen civitatis. Addecet enim Doniinum Sabaoth 
disperdere nomen et reliquias et semen malitiae. 


282. Beatus ille est tum animi tum reipublice: 
594 humane status, in quo nomen nequitie non 
pronuntiatur, juxta Apostolum dicentem : Forni- 
catio autem εἰ immundilia aul lascivia ne nominetur 
quidem inler vos,sicut decet sanc!os V. Rursus autem 
oportet ut ne supersint quidem reliquie. Multi 
enim sunt qui cum se avocgrint a malis operibus, 
operum veterum velut retenta memoria, peccatum 
sopitum et quiescens sepe per hanc recordationem 
innovant. Itaque. ut ne reliquie quidem supersint, 
id est,ne extremum semen prave doctrine ex ma- 
jorum imitatione posteris relinqui accidat (Vna. 
23), Hac dicit Dominus : Et ponam Babyloniam de- 
sertum, ut inhabitent hericii, et erit in nihilum ; οἵ 
ponam eam luti barathrum in. perditionem. lunter- 
minatur benignissimus Dominus Babyloniam red- 


δ Deut xxviii, 4.  Iea. xxvi, 18. ^ I. Pet. n, 24. 5 Ephes. v, 3. 


(50) Editi, ἐπιγενομένων. Illud, xai θεῖον, quod — címus. 


mox sequitur, textui nove ex duobus mess. atte- 
xtum est.Subinde ubi legitur in editis, «à τέκνα, 
ecriptum reperitur in nostris quinque codicibus, 
τὰ ἔγγονα. 

(51) Hic mirifice dissident inter se libri, tum ty- 
pis descripti, tum calamo notati. Editi, σωτηρίας 
σοῦ ἐποιήσαμεν. Recentior Combeflsii codex οἱ Fteg. 
quartus, σωτηρίας, οὗ ἐποιήσαμεν. Reg. tertius, 
quem sequimur, ὃ ἐποίησας, quem [ecisti. Colb. se- 
cundus et Reg. secundus. οὗ ἐχυήσαμεν Apud LXX, 
σωτηρίας σου ἐποιήσαμεν, dpirilum salutis fuae [e- 
cimus Aütiquissimus interpres Eusebius, σωτηρίας 
σου, ὃ ἐποιήσαμεν, spiritum salutis tum, quem [eci- 
mus. Vulgata, Peperimus | spirilum : salutes non fe- 
cimus in terra. Ubi notari potest, codioes eos, qui 
habent, σωτηρίας οὗ ἐποιήσαμεν, convenire cum 
Vulg., si pro οὗ legas οὐ, mon. Salutes non [e- 


D 


(52) Editi, τῶν xaxov. At mss. quatuor, τῶν χα- 

χιῶν. Codex unus habet αὐτοῦ pro αὐτῶν quod se- 
uitur. 

(53) Codices tres, ζήσωμεν. 

ER Libri veteres, ἀπολλύειν. Editi, ἀπολλῦναι, 

(55) [ta in quatuor mss. legitur. Editi, xal ἀσέλ- 
γεια. Textus sacer, ἢ πλεονεξία, vel avaritia. 

(56) Libri veteres, τὸ ἤγουν τό᾽ ubi legisse vide- 
tur interpres, ἤγοντο, ἃ verbo ἄγειν, cum verterit : 
lila demum adducebaniur. Ibidem duo mss., ὑπάρ- 
χοι. Nec ita multo post editi, ὑπολείπεσθαι toic ἐκ, 
Deest τοῖς in utroque Combef. et in aliis nostris 
codicibus. 

(57) Antiqui duo libri, τὴν Βαδυλῶνα. Mox mss. 
nonnulli, xai ἔσται εἷς οὐθέν. Subinde editi, xal 
θήσω εἰς αὐτήν. At vocula εἰς in nostris quinque 
mss. deest. 


APPENDIX OPERUM 5. BASILI! MAGNT. 


acturum ee esse in desertum.Ceeterum prave habi- A Aet. Πονηρὰς δὲ οἰκήσεως (68) ἐρήμωσις, καὶ συγκε- 


tationis vastatio, viteque confuse et perturbat 
abolitio, bonum quoddam est sensu et mente pre- 
ditis valde exoptandum. Tantam autem minatur 
fore Babylonis vastitatem, ut homo Babylonius in 
ea non sit amplius habitaturus, sed sint hericii 
subrogandi in hominum locum. Est autem animal 
illud rigidis et acutissimis spinis circumseptum, 
quod et caput et pedes, cum vult,contrahit, atque 
perfectam sphere figuram sumit, adeo ut vix pos- 
sit capi, capite et pedibus intra spiram sese colli- 
gentibus, atque superficie spinis undelibet inhor- 
rescente. Hoc utique animal solum, vel quiescens, 
sibiinsidiantes ulciscitur Qui enimerinjicit manum, 
graviter pungitur, et quanto magis voluerit quis 
illud constringere,tanto gravius spinis traneflgitur. 

283. Forte igitur hominum mores occulte signi- 
ficat, vice Babyloniorum urgbem habitantes, inso- 
ciabiles, longe &b aliorum agendi ratione alienos, 
et asperiori vite instituto gaudentes. Nam anima- 
lium species ad exprimendos hominuni mores assu- 
mi, Petri visione edocti sumus, quandoquidem in 
vase e coelis descendente omne animalium genus 
inerat, reptilium, volucrum et quadrupedum δ΄. 
Indicabat enim Scriptura eos qui a diversis peccatis 
erant ad fidem adducendi,aut quadrupedibus simi- 
les esse ob mores belluinos,aut reptilibus ob vene- 
num,aut volucribus ob levitatem et inconstantiam. 
Forte igitur herinaceus etiam per tropologiam in 
Scriptura designat homines aliquos ; uti serpentes 
denotant Sadducios et Phariseos δ ; vulpes, Hero- 


χυμένου βίου ἀφανισμὸς, ἀγαθὸν περισπούδαστόν ἐστι 
τοῖς αἰσθανομένοις. ᾿Επὶ τοσοῦτον δὲ τὴν ἐρήμωσιν 
ἀπειλεῖ τῆς Βαδυλωνίας, ὥστε ἄνθρωπον μὲν Ba6vu- 
λώνιον μηχέτι κατοιχεῖν, ἐχίνους δὲ ἀντεισάγεσθαι. 
Ἔστι δὲ τὸ ζῶον τοῦτο σχληραῖς xxl ὀξυτάταις (59) 
ἀχάνθαις περιπεφραγμένον, xal χεφαλὴν καὶ πόδας 
συνόλχον, ὅτε βούλεται, καὶ εἰς ἀκριδὲς σχῆμα σφαί- 
puc ἑαυτὸ σχηματίζον, ὥστε δύσληπτον εἶναι, τῆς 
μὲν κεφαλῆς χαὶ τῶν ποδῶν συνεσπειραμένων, τῆς δὲ 
ἐπιφανείας πανταχόθεν ἠχανθωμένης. Μόνον γὰρ 
ζῶον τοῦτο ἡσυχάζον ἀμύνεται τοὺς ἐπιδουλεύοντας. 
'O γὰρ ἐπιδαλὼν αὐτῷ τὰς χεῖρας ἀμύσσεται δεινῶς, 
καὶ ὅσῳπερ ἂν πλέον αὐτὸ (60) βουληθῇ κατα- 
σφίγξαι, τοσούτω χαλεπώτερον ταῖς ἀχάνθαις περι- 
κείρεται. 

283. Ταχα οὖν ἤθη ἀνθρώπων αἰνίσσεται ἀντὶ τῶν 
Βαδυλωνίαν ἐνοιχήσαντα τῇ πόλει, ἀχοινώνητα, ἀπ- 
ἰδιαστιχὰ, σχληροτέρᾳ τῇ ἀγωγῇ χαίροντα. Ὅτι γὰρ 
τὰ εἴδη τῶν ζώων πρὸς τὰ τῶν ἀνθρώπων ἤθη μετα- 
λαμδάνεται, ἐδιδάχθημεν ἀπὸ τῆς ὀπτασίας Πέτρου, 
ὅτε ἐν τῷ σχεύει τῷ καθιεμένῳ ἐκ τῶν οὐρανῶν πᾶν 
εἶδος ἧς ζώων, ἑρπετῶν» xal πετεινῶν xal τετραπό- 
δων, 'Ηνίσσετο γὰρ ὁ λόγος τοὺς μέλλοντας ἀπὸ 
ποικίλων ἁμαρτημάτων τῇ πίστει προσάγεσθαι, τού. - 
τους εἶναι τοὺς ὡμοιωμένους ἢ τετραπόδοις διὰ τὸ 
χτηνῶδες᾽ fj ἑρπετοῖς διὰ τὸ Ἰοδόλον" fj πετεινοῖς διὰ 
τὸ χοῦφον καὶ ἄστατον. Καὶ ὁ ἐχῖνος οὖν ἔστι παρὰ 
τῇ Γραφῇ τάχα τροπολογούμενος ἐπί τινας ἀνθρώ- 
πους, ὡς οἱ ὄφεις ἐπὶ τοὺς Σαδδουχαίους xoi Φαρι- 
σαίους" χαὶ ὁ ἀλώπηξ ἐπὶ τὸν Ἡρώδην * καὶ ἵπποι 


dem 9*; equi feminis inhiantes, voluptuarios 9? ; C θηλυμανεῖς ἐπὶ τοῦς φιληδόνους " τὰ πρόδατα ἐπὶ 


oves, simpl:ciores 9; h&duli, inimicos societatis et 
avaros.Quare et hericio animali quod incolumitatis 
suse spem in suis ipsius spinis collocat, par est 


comparari divites scilicet hujus swouli, quos dixit .. 


Dominus spinis suis sulffocare verbum, aoc illud in- 
fructuosum reddere *!.Redigetur autem Babylon in 
nihilum, et erit ut luti barathrum. At rem sensi- 
bilem quod attinet, indicat Scriptura fore, ut flu- 
vius Euphrates, hano mediam intersecuns, 595 
nec exitum reperiens per alveum,eamque inundans, 
ipsam demoliatur funditus, convertatque in bara- 
thrum non aqua limpida,sed limo refertum. Enim- 
vero qui exacerbant Dominum hujusmodi fine ever- 
tuntur. 


τοὺς ἀχαχωτέρους τῶν ἀνθρώπων * τὰ ἐρίφια ἐπὶ 
τοὺς ἀχοινωνήτονς καὶ ἀμεταδότους. Ὥστε καὶ τοὺς 
ἐχίνους εὔλογον παραδαλέσθαι, ζώῳ τὴν ἐλπίδα τοῦ 
pe βχαδήσεσθαι ἐπὶ ταῖς οἰχείαις ἀχάνθαις ἔχοντι, 
τοὺς πλουσίους τοῦ αἰῶγος τούτου (61), οὖς ὑπὸ τῶν 
ἰδίων ἀκανθῶν συμπνίγειν τὸν λόγον, xal ἄχαρ- 
vov ποιεῖν ὁ Κύριος εἴρηχε. Γενήσεται δὲ ἡ Βα- 
δυλὼν εἰς οὐδὲν, xal ὡς πηλοῦ βάραθρον. Ὡς 
πρὸς τὸ αἰσθητὸν ἐνδείχνυται ὁ λόγος, ὅτι ὁ ποταμὸς 
ὁ Εὐφράτης μέσην αὐτὴν διατέμνων, μὴ τυγχάνων 
τῆς κατὰ ῥεῖθρα διεξόδου, ἐλλιμνάζων αὐτῇ, παν- 
τελῶς ἀνχφανίσει αὐτὴν, καὶ ἀποδείξει (62) βάραθρον 
οὐχ ὕδατος χαθαροῦ, ἀλλὰ Qop6ópou. Τοιοῦτον γὰρ 
τὸ τέλος τῆς καταστροφῆς τῶν παροξυνάντων τὸν 


| D Κύριον. 


281. Vena. 24, 25. H»c dicit Dominus Sabaoth: 


Quemadmodum dixi, ila erit : ei quemadmodum 
statul, ita manebit : ul disperdam Assyrios in terra 


284. Τάδε λέγει Κύριος Za6a00 * Ὃν τρόπον 
εἴρηκα, οὕτως ἔσται - xal ὃν τρόπον βεδούλευ- 
μαι, οὕτως μενεῖ" τοῦ ἀπολέσαι τοὺς ᾿Ασσυρίους 


mea, et in montibus meis. Εἰ erunt. in. conculcatio- ἐπὶ τῆς γῆς τῆς ἐμῆς, xal ἐπὶ τῶν ὀρέων τῶν 
9 Act. x, 11. V Matth. ni, 7. * Luc. xin, 32. 9 Jer. v, 8. * Matth. x 16. *! Matth. xiij, 22. 


(δ Sio mss. omnes. Editi, δὲ διοικήσεως, male. 
99) Sic mss. nostri. Ex ὀξυτάταις in prius editis 
factum fuerat, ἕξεσι ταῖς. Nec ita multo infra duo 
mss., ἑαυτῷ σγηματίζον. 

(60) Veteres aliquot libri, αὐτῷ. 

(61) Codex Regius,quem nominavimus quartum, 
hio desinit,terminaturque his verbis, πλουσίους τοῦ 
αἰῶνος τούτου. Mox mss. quatuor,,xal ἄκαρπον 


ποιεῖν. Editi, xal καρπὸν μὴ ποιεῖν, quos dixit fru- 
ctum non ferre. Subinde quatuor mss., ἣ Βαουλών. 
Editi, ἡ Βαδυλωνία. 

(62) Veteres quatuor libri, ἄφανισαι αὐτὴν, καὶ 
ἀποδεῖξαι. Supple. μέλλει, nisi legere mavis, ἀφα- 
νίσει... ἀποδείξει. Editi, ἀφανίσει... ἀποδεῖξαι’ quo- 
rum in altero vitium subesse qonsgíat. 


611 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIV. 


618 


ἐμῶν. Kal ἔσονται εἷς καταπάτημα, xal ἀφαιρε- À nem, δὲ auferetur αὖ eis jugum. (ipsorum, et gloria 


θήσεται ἀπ᾽ αὐτῶν ὁ ζυγὸς αὐτῶν, x«i τὸ κὄδος 
αὐτῶν ἀπὸ τῶν ὥμων αὐτῶν. Ὁ μὲν κατὰ σάρχα 
Ἰσραὴλ, περὶ τῆς νενομισμένης αὐτοῖς γῆς τοῦ Θεοῦ 
εἶναι, xal ὁρέων τούτων τῶν γηίνων τῇ αἴσθητῇ Ἰου- 
δαίᾳ (63), τὸν λόγον ὑπολαμδάνει ὑπάρχειν τῷ προ- 
φήτῃ xal τὴν ᾿Ασσυρίαν αἰχμάλωτον ἀπάγειν τὸν 
ἸΙσραὴλ, ζυγὸν δουλείας αὐτοῖς ἐπιθέντα ἡμεῖς δὲ, 
οἱ συνεγερθέντες Χριστῷ (64), καὶ εὐχόμενοι τὰ ἄνω 
ζητεῖν, γῆν μὲν ὀνομάζομεν τὴν χαρδίαν τὴν χαλὴν, 
καθὰ παρ᾽ αὐτοῦ δεδιδάγμεθα τοῦ Κυρίου, λέγοντος" 
O δὲ ἐπὶ τὴν γῆν καλὴν σπαρεὶς, οὖντος 
ὃ τὸν λόγον ἀχούων κχἄϊ συνιεὶς χαρποφο- 
pst (65) καὶ ποιεῖ ὁ μὲν ἑχατὸν, ὁ δὲ ἐξήκοντα, 
ὁ δὲ τριάκοντα. Καὶ ὅρος οὖν τοῦ Θεοῦ δύναται χρη- 
ματίζειν, ἐν ᾧ elc χαταπάτημα γενήσονται οἱ ᾿Ασσύ- 
ρίοι, ὁ αὐξήσας ἐν τοῖς ἔργοις τοῖς ἀγαθοῖς, καὶ λόγῳ 
καὶ γνώσει ὑπὲρ τοὺς ἄλλους ἀνεστηχώς" ἐν τούτῳ 
καταπάτημα ἔσονται οἱ ἐχθροί. Καὶ πᾶς ὁ ζυγὸς τῶν 
᾿Ασσυρίων ἀφαιρεθήσεται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ. Μέγα μὲν 
γὰρ ἐφρόνουν, ὡς τοῖς Quot τῶν ἀπὸ τῆς μερίδος 
τοῦ Θεοῦ τῶν ἀνθρώπων ἐπιθαίνοντες, xal ὑπὸ τὸν 
ἴδιον ζυγὸν ποιοῦντες τοὺς τῆς δουλείας τοῦ Θεοῦ διὰ 
τῶν ἁμαρτημάτων ἀπυσπασθέντας. Ἔχοντες οὖν τὴν 
κατὰ τὸ εἰρημένον ἐλπίδα περὶ τοῦ ἀπολέσθαι μὲν 
τοὺς ἐχθροὺς ἡμῶν ἐπὶ τῆς γῆς τοῦ Θεοῦ, καὶ ἐπὶ 
τῶν ὁρέων αὐτοῦ χνυταπατηθήσεσθαι, xal τὸν ζυγὸν 
αὐτῶν ἀφαιρεθήσεσθαι, xal τὸ (66) χῦδος, ᾧ ἐπ- 
εγαυρίων, ὡς κατάρχοντες ἡμῶν, καὶ ἐπιδεδηκότες 
ἡμῖν, συντριδήσεσθαι (67), πάντα πράττωμεν, ἵνα 
τέλεον αὐτῶν τὴν δυναστείαν ἀποσεισώμεθα. Βὰν 


γὰρ γενώμεθα ὅρη Θεοῦ, οἱ θεμέλιοι αὐτοῦ ἔσονται C 


ἐν ἡμῖν, τοῦ λόγου τῆς ἀληθείας χαταδληθέντος ἐν 
ταῖς χαρδίαις ἡμῶν, xal τῶν ἀγαθῶν ἔργων ἐποιχο- 
δομουμένων τῇ πίστει (68). Δεῖ δὲ χαθαρῶς ἀποτά- 
ξασθαι ἥμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ, ἵνα ἐλεύθερον πὸν͵ αὐχένα 
τοῦ ζυγοῦ ἔχωμεν τῶν ᾿Ασσυρίωγ, xa] δονηθῶμεν γε- 
νέσθαι Χριστοῦ ὁποζύγιον. Δύο γὰρ ζυγοὺς οὐ ὃδυ- 


eorum ab humeris ipsorum. Israel quidem carnalis 
de terra quam Doi esse existimant, deque terrenis 
1818 montibus in Judea sensibili sitis, dicta heo 
fuisse a propheta arbitratur; ac fore, ut Israel Agsy- 
riam abducat in captivitatem ; jugo servitutis 
Assyriis imposito : nos vero, qui consurreximus 
cum Christo, vovimusque quaesituros nos que sur- 
sum sunt?!: cor bonum terram nominamus, prout 
sumus edocti ab ipso Domino dicente : Qui vero in 
terram bonam seminatus est, hic verbura audiens et 
intelligens, fructum affert, et. facil, alius quidem 
centesimum, alius autem sexagesimum, glius vero 
tricesimum 9'. Denique Dei mons in quo conculcandi 
Assyrii sunt, potest appellari is, qui in bonis ope- 
ribus progressum facit, seque supra reliquos aer- 
mone attollit et cognitione : in hoc ieto concul- 
candi inimici sunt. Et omne Assyriorum jugum 
auferetur per Deum. Etenim non parum gloriaban- 
tur, quod in humeros hominum, qui Dei portio esse 
censebantur, insilirent, ao eos qui ἃ Dei servitute 
per peccata defecerant, sub jugum suum redige- 
rent. [taque cum speremus juxta id quod dictum 
est, disperdendos esse inimicos nostros in terra Dei, 
et in montibus ejus conculcandos, et jugum ipso- 
rum esse auferendum, counterendamque gloriam 
qua eíferebantur, ut qui in nos haberent,dominium, 
nosque invasissent; nihil non moliamur, ut omnino 
excutiamus a nobis eorum imperium. Qued gj fue- 
rimus montes Dei, ipsius fundamenta eryünt in no- 
bis ** : quippe cordibus nostris mandabitur verbum 
veritatis, ac bona opera in-fide edificabuntur. 
Oportet autem renuntiaro nó6s sincere peccato, ut 
liberetur cervix noatrg-8]8go Assyriorum, Christi- 
que jumentum possijus fieri. Nam cervici nostra 
ttponi non potést duplex jugum, Christi et Assy- 
rii. Que enim participatio justitiz cum iniquitate, 
aut qua societas luci ad tenebras 5 ἢ 


νατὸν ὀκιμεῖσθαι ἡμῶν τῷ τραχήλῳ᾽ τὸν τοῦ Kóptou, xal τὸν τοῦ ᾿Ασσυρίου. Τίς yàp μετοχὴ διχαιοσύνῃ καὶ 


ἀνομίᾳ, ἢ τίς κοινωνία φωτὶ πρὸς axótoc; 

285. Αὕτη dj βουλὴ, ἣν βεδούλευται Κύριος ἐπὶ 
τὴν οἰχουμένην ὅλην, καὶ αὕτη jd χεὶρ ὑψηλὴ ἐπὶ 
πάντα τὰ ἔθνη τῆς οἰχουμένης. "A γὸρ ὁ θεὸς ὁ 
ἅγιος βεθούλευται͵ τίς διασχεδάσει; τὴν δὲ χεῖρα 
αὐτοῦ τὴν ὑψηλὴν τίς ἀποστρέψει; Σαφῶς δεί- 


285. VEgns. 26, 27. Hoc est. consilium, quod cepit 
Dominus super universum orbein: et est. hec mu- 
nus excelsa super omnes gentes tolius Lerrz. Quz 
enim Deus sanclus decrevit, quis dissipabit ? et ma- 
nus ejus excelsam quis avertet? Perspicue docet, 


κνυσιν, ὅτι ταῦτα λέγεται περὶ τῶν Ev ὅλῃ τῇ oixov- D dici hec de iis qui sunt in universo orbe, et in om. 


μένῃ, xal ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν: οὐδενὸς δυναμένου 


διασκεδάσαι ὅπερ ὁ Θεὸς ὁ ἅγιος βεδούλευται, καὶ 


t: Col. mr, 1. 


(63) Codices quatuor, τῇ αἰσθητῇ ᾿Ιουδαίᾳ. Editi, 
τῆς αἰθητῆς ᾿Ιουδαίας. Quas scriptura quin rnelior 
Bit et aptior, non dubitamus : sed, ut diximus, re- 
clamabant libri antiqui, 

(64) Editi, τῷ Χριστῷ. At in mas. nostris non re- 
peritur articulus. 

(65) Sio mss. nostri. Editi vero, οὗτός ἐστιν ὁ 
τὸν λόγον μου ἀχούων xai cxvisle, ὃς δὴ χαρπο- 


φορεῖ. 
(060) Editi. χαταπατηϑήσεσθαι τὸν ζυγὸν αὐτων 
PATROL. Ga. XXX. 


nibus gentibus : sic ut nemo dissipare valeat quod 
Deua sanctus statuit, nullusque Dei manum pro 


9? Matth. xiu, 33. * Psal. xxxvi, 1. 5 11 Cor. vi, 14. 


xai ἀφαιρεθήσεσθαι τό. At mss. ut in contextu. 

(67) Editi, xai συντριδήσεσθαι. Deest xal in nostris 
codicibus. Aliquanto post codex unus, δυναστείαν 
ἀποσειώμεθα. Subinde duo mss., ἐὰν γὰρ γινώ- 


εθα. 
P 68) Antiqui duo libri, ἐν πίστει. Haud longe 
quatuor mss., ζυγοῦ ἔχωμεν. Editi, σχῶμεν. Sub- 
ies tres mss., ἡμῶν tq. Editi et Rog. primus 
piv. 


SS 


619 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


terra et montibus suis propugnantem 896 avertere À οὐδενὸς οἵου τε ὄντος τὴν ὑπέρμαχον χεῖρα τοῦ Θεοῦ 


possit. Simul autem observa ea voce, uti muitis in 
locis ostendimus, rem non raram solum et insoli- 
tam significari, cujuamodi est illud : Quis sapiens, 
et intelligit hzc 5? Item illud : Quis fidelis et pru- 
dens dispensator * ? Nam hoc loco illud, Quis díssi- 
pabit ? idein vale: quod nemo. Neque enim cogitare 
fas est reperiri quemquam, qui diesipare valeat 
Domini consilium. 

280. Vgns. 28-30. In anno, quo mortuus est Achaz 
rez, factum est verbum illud : Ne lglemini alieni- 
gene omnes, contrilum est enim jugum perculien- 
tis vos. Nam ez semine serpentum egredientur fetus 
aspidum, et fetus eorum egredientur serpentes volan- 
les. Εἰ pasceniur. pauperes per eum : inopes aulem 
homines in pace requiescent : fame vero snlerfictet 
semen tuum, σὲ reliquias luas. interimet. Siquidem 
omnis, que scripsere prophete, dictata sunt a 
sancto Spiritu, utique ipsa adnotatio temporis quo 
edita prophetia est, frustra inserta non est. Quid 
enim didicisse prodest, hoc verbum eo anno quo 
mortuus est Achaz Judee rex, adversus alienige- 
nas factum esse? [taque hec est sententia nostra. 
Quemadmodum scriptum est in Exodo : Mortuus 
est rex /£gypli, el ingemuerunt filii Israel ab operibus 
suis, et ascendit. c:amor, δὲ exaudivit Deus gemitus 
eorum ". Nam pessimo rege vivente gemitus et 
querelas suas in Deum effundere non poterant; 608 
siquidem cogebat incumbere in opera ardua *?, neo 
ad Deum attollere oculos sinebat. Postquam autem 
nequam ille 8ublatus est e medio, tunc par erat 
plaudere, suique hostis ruine insultare. Hi autem 
ingemiscere referuntur preter exspectationem. Ni- 
mirum ostendit Scriptura, quod ipsi pre stupore, 
quandiu mens corporis amans dominatum habebat 
ne lugere quidem ponam ob peccatüm sibi irroga- 
tam novissent; sed postquam cessarunt vitia, a 
gemitu initium curationis capiunt, crassis ac cor- 
poralibus operibus degravati. Eam ob rem exaudivit 
eos Deus hominum amantissimus 19, Huic utique 
enarrationi, simile quiddam declaratur et in supe- 
rioribus lsaie verbis. Factum est enim, inquit, anno 
quo mortuus, est O»ias »ex, vidi Dominum sedentem 
super solium excelsum el elevatum !, Regem Oziam 
fuisse improbum historia prodidit: quandoquidem. 
Exaliatum est cor ejus ad. corrumpendum, et injuste 


τῆς γῆς αὐτοῦ xal τῶν ὀρέων ἀποστρέψαι. ἽΑμα δὲ 
παρατήρει τὴν φωνὴν οὐ (60) μόνον ὡς πολλαχοῦ παρ- 
ἐστήσαμεν ἐπὶ τοῦ σπανίου σημαινομένην, οἷον τὸ, 
Τίς σοφὸς, καὶ συνήσει ταῦτα ; xal τὸ, Τίς πιστὸς 
xai φρόνιμος οἰχονόμος ; Νῦν γὰρ τὸ, Τίς διασχε- 
δάσει; ἴσον ἐστὶ τῷ οὐδείς, Οὐδὲ γὰρ θεμιτὸν, ἐννοῆ- 
σαι τὸ εἶναί τινα δυνάμενον διασκεδάσαι τὴν βουλὴν 
τοῦ Κυρίου (70). 

286. Τοῦ ἔτους, οὗ ἀπέθανεν ᾿Αχὰξ ὁ βασιλεὺς, 
ἐγενήθη τὸ ῥῆμα τοῦτο’ Μὴ εὐφρανθείητε πάντες 
ol ἀλλόφυλοι’ συνετρίδη γὰρ ὁ ζυγὸς τοῦ παάϊίον- 
τος ὁμᾶς. 'Ex γὰρ σπέρματος ὄφεων ἐξελεύσον- 
ται ἔγγονα ἀσπίδων, xal τὰ ἔγγονα αὐτων ἐξ- 
ἐλεύσονται ὄφεις (71) πετόμενοι. Καὶ βοσκηθύ- 
σονται πτωχοὶ δι’ αὐτοῦ" πτωχοὶ δὲ ἄνθρωποι 
ἐπὶ εἴρήνης ἀναπαύσονται: ἀνελεῖ δὲ λιμῷ τὸ 
σπέρμα σου, xal τὸ χατάλειμμά σου ἀνελεῖ, Εἴπερ 
πάντα Πνεύματι ἁγίῳ εἴρηται τὰ γεγραμμένα παρὰ 
τῶν προφητῶν, δηλονότι καὶ $ ἀναγραφὴ τοῦ χρόνου 
τῆς προφητείας οὐ μάτην παρεμδέδληται. Τί γὰρ 
ὄφελος ix τοῦ μαθεῖν, ὅτι τοῦτο ἐγένετο τὸ ῥῆμα 
πρὸς τοὺς ἀλλοφύλους τῷ (72) ἔτει ᾧ ἀπέθανεν 'Ayat 
ὁ βασιλεὺς τῆς Ἰουδαίας ; Αογιζόμεθα οὖν, ὅτι ὥσ- 
περ (73) ἐν τῇ ᾿Εξύδῳ γέγραπται, ὅτι Ἐτελεύτησεν 
ὁ βασιλεὺς Αἰγύπτου, καὶ κατεστέναξαν οἱ υἱοὶ 
Ἰσραὴλ ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτῶν, καὶ ἀνέδη ἢ βοὴ, 
καὶ εἰσήκουσεν ὁ Θεὸς τῶν στεναγμῶν αὐτῶν. 
Ζῶντος μὲν γὰρ (74) τοῦ βασιλέως τοῦ πονηροῦ, στε- 
νάζειν πρὸς τὸν Θεὸν οὐχ ἡδύναντο" κατηνάγκαζε 
γὰρ αὐτοὺς ἐν ἔργοις σκληροῖς, μὴ ἐπιτρέπων ἀνα- 
νεύειν πρὸς τὸν Θεόν. Ἐπειδὴ δὲ ἐχποδὼν ἐγένετο ὁ 
πονηρὸς, τότε δέον χροτεῖν xal ἐπιχαίρειν τῇ τιτώσει 
τοῦ ἐχθροῦ. Οἱ δὲ ἐκ τοῦ παραδόξου ἀναγράφονται 
στένειν" ἐνδειχνυμένου τοῦ λόγου, ὅτι ἕως ὁ φιλοσώ- 
ἄατος νοῦς ἐπεχράτει, ὑπὸ τῆς ἀναισθησίας οὐδὲ 
ἔδεσαν ὀδύρεϑδθαι τὸ ix τῆς ἁμαρτίας κακόν" ἐπειδὴ 
δὲ ἔλαθον σχολὴν ἀπὸ τῶν παθῶν, t τῆς θε- 
ραπείας ἀπὸ τοῦ στένειν, ἐν τοῖς ὑλικοῖς aet ampia 
τικοῖς ἔργοις βαρυνόμενοι. Διὸ καὶ ἐπήχουσεν αὐτῶν 
ὁ φιλάνθρωπος Θεός (75). Ὅμοιον οὖν τῇ διηγήσει 
ταύτῃ δηλοῦται χαὶ ἐν τοῖς χατόπιν τοῦ Ἡσαίου. 
Ἐγένετο γὰρ, φησὶ, τοῦ ἐνιαυτοῦ οὗ ἀπέθανεν 
Ὀζίας ὁ βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον 
ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xai ἐπηρμένου. Πονηρὸς βασι- 
λεὺς Ὀζίας (76) ὑπὸ τῆς ἱστορίας παραδέδοται, διότι 


fecit. in Dominum Deum suum : el. intravit. ἐπ tem- ἢ Ὑψώθϑη ἢ καρδία αὐτοῦ τοῦ καταφθεῖραι, xal ἠδί- 


plum Domini ad adolendum super altare, et. lepra 


κησεν ἐν Κυρίῳ Θεῷ αὐτοῦ, καὶ εἰσῆλθεν εἷς τὸν 


** 086. χιν, 10. *' Luc. xit, 42. ** Exod. rr, 28. 49 Exod. 1, 14. 10 Exod. m, 7. "! 188. vr, 4. 


(69) Editi, τὴν φωνὴν, τίς, οὐ. Deest τίς in nostris 
codicibus. Sed tamen hec vocula aut exprimi de- 
bet, aut subintelligi. Statim duo mss. et editi, ση- 
μαίνειν. Alii duo, σημαινομένην. 

(70) Codices tres, βουλὴν τοῦ Θεοῦ. 

(71) Editi, ὄφεις, ἀσπίδες. Sed vocem, ἀσπί- 
δες inde sustulimus, fidem veterum librorum se- 
cuti. 

(72) Editi, iv τῷ. Vocula ἐν in mss. non inveni- 
tur. 


(73) Scriptor cum scriberet illa, λογιζόμεθα οὖν, 
etc., aut somniavit : aut a librariis aliquid preeter- 
missum est. Nihil enim rcspondet voci ὥσπερ. 

(74) Editi, τὸν στεναγμόν, Περιόντος γὰρ ἔτι. At 
mss. nonnulli uti in contextu. Aliquanto post duo 
mss., ἐπεὶ δέ. 

(15) Codices duo, Κύριος. 

(76) Editi, ὁ Ὀζίας. At in mss. deest artioulus. 
Mox duo mss., παραδίδοται. Subinde duo itidem 
m88. τοῦ διαφθεῖραι, 


621 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XIV. 


622 


ναὸν Κυρίου θυμιάσαι ἐπὶ τὸ θυσιαστήοιον, xal αὶ affectus est 13, Tom demum improbo principe everso, 


ἐλεπρώθη. Kai τότε τοίνυν ἀνατραπέντος τοῦ πονη- 
ροῦ, ἄρχοντος, καὶ τῶν μιασμάτων ἐλευθερωθείσης 
τῆς κατὰ τὸν νόμον λατρείας, τὰ τῆς θεολογίας μυ- 
στήρια φανεροῦται (77) τῷ προφήτῃ. Καὶ ἐνταῦθα 
τοίνυν τὸν ᾿Αχὰζ οὐ σπουδαῖον ἄρχοντα ὁ λόγος ἀνα- 
γράφει ἀποθνήσκοντα. ἵνα δειχθῇ, ὅτι ἐν τῇ τοῦ χεί- 
povoc ὑποχωρήσει, τὸ ῥῆμα γίνεται πρὸς τοὺς àAÀo- 
φύλους παρὰ τοῦ εὐεργέτου Θεοῦ. Εὕραμεν γὰρ ἐν τῇ 
τετάρτῃ τῶν Βάσιλειῶν, ὅτι οὗτος ὁ ᾿Αχὰζ οὐχ ἐποίη- 
σε τὸ εὐθὲς ἐν ὀφθαλμοῖς Κυρίου" καί γε υἱὸν αὐτοῦ 
διῆγεν (78) ἐν πυρὶ κατὰ τὰ βδελύγματα τῶν ἐθνῶν " 
χαὶ ἐθυσίαζε χαὶ ἐθυμία ἐν τοῖς ὑψηλοῖς. Οὗτος δὲ 
καὶ ἀπὸ τῶν θησαυρῶν τοῦ οἴχου Κυρίου χρυσίον xal 
ἀργύριον ἀπέστειλε τῷ βασιλεῖ τῶν ᾿Ασσυρίων, ἐν 
οἷς οὐ μιχρὰ αὐτοῦ κατηγορεῖται d ἀτέδεια περὶ τὰ 
ἱερὰ χρήματα. Πεσούσης οὖν τῆς πονηρᾶς δυναστείας, 
᾿ γίνεται τὸ κατὰ τῶν ἀλλοφύλων ῥῆμα. ᾿Αλλόφυλοι δὲ 
ἰδίως οἱ Φυλιστιαῖοι λέγονται, οὖς Παλαιστινοὺς Ἕλ- 
ληνες (79) ὀνομάζουσιν. 

287. ᾿Ιστέον δὲ, ὅτι xal ἐν τὴ ἐχάστου ἡμῶν ζωῇ, 
ἐπειδὰν ἢ βασιλεύουσα ἐν τῷ θνητῷ ἡμῶν σώματι 
ἁμαρτία ἀποθάνῃ, τότε γίνεται ὁ λόγος τοῦ Κυρίου 
ἐν ἡμῖν. Τάχα γὰρ ἑχάστη ἁμαρτία πρὸς ἕχαστον 
τῶν ἐν ταῖς Γραφαῖς κατηγορουμένων χαὶ ὅλως ψε- 
χτῶν βασιλέων ἀναλογίαν τινὰ ἔχει, ὧν πολλαχοῦ 
τὰ (80) ὀνόματα δι’ ὅλης τῆς Γραφῆς δηλοῦται" ὡς καὶ 
νῦν ἑρμηνεύεται ὁ ᾿Αχὰζ κατάσχεσις: σύμόολον ὧν 
προκαταλαδόντος καὶ χατέχοντος τὴν ψυχὴν ἡμῶν 
δόγματος πονηροῦ" ob ἀποθανόντος, ἣ ψυχὴ ἡμῶν 
ἐλευθερωθεῖσα ἀπὸ τοῦ xatéyovtoc, ἱχανοῦται πρὸς 
τὸ θεωρῆσαι τὸ κατὰ τῶν ἀλλοφύλων ῥῆμα. Ὁ μὲν 
οὖν πρόχειρος νοῦς οὗτός ἐστι. Μὴ εὐφραίνεσθε͵ 
πάντες ἀλλόφυλοι * συνετρίδη γὰρ ὁ ζυγὸς τοῦ 
παίοντος ὁμᾶς. Μὴ νομίσητε, ὦ Φυλιστιαῖοι, ὅτι, 
ἀποθανόντος τοῦ ᾿Αχὰζ, ἐλεύθεροι γενήσεσθε τοῦ ἐπι- 
κειμένου ὑμῖν φόδου ἀπὸ (81) τοῦ ᾿Ισρχήλ' ὥστε μὴ 
εὐφραίνεσθε ἐπὶ τῷ πτῴματι “τοῦ βασιλέως. Εἰ γὰρ 
xai συνετρίδη ὃ ζυγὸς, τουτέστιν ἡ δουλεία, ἡ ἐπι- 
κειμένη Üpiv παρὰ τῶν καταπατούντων ὑμᾶς xal 
μαστιγούντων διὰ τῆς δυναστείας, ἀλλ’ ὅμως ἐχ σπέρ- 
ματος ὄφεων ἐξελεύσεται ἔχγονα ἀσπίδων. Τὴν δια- 
δοχὴν τοῦ ᾿Αχὰζ σημαίνει: ὅτι εἰ ὄφεως οὗτος εἶχε 
πικρίαν, xat διά τοῦτο ἐπιχαίρετε αὐτοῦ τῷ θανάτῳ" 
ἀναστήσεται ἐφ᾽ ὑμὰς ix τοῦ σπέρματος τοῦ ὄφεως 
τούτου ἔχγονα ἀσπίδων, καὶ πάλιν τὰ ἐχείνων ἔχγονα 


et legis cultu ab inquinamentis purgato ao libe- 
rato, prophete manifesta fiunt divini consilii mys- 
teria. Hic igitur refert etiam Reriptura, principem 
non probum inleriisse, ut compertum sit et explo- 
ratum, Deum beneficum, vitio subducente se et 
recedente, ad alienigenas loqui. In quarto enim 
Regnorum libro invenimus??? hunc Achaz quod 
rectum esset in oculis Domini, id nequaquam pe- 
regisse : quippe 8947 filium suum per ignem tra- 
ducebat juxta gentium abominationes, offerebat- 
que sacrificia, et in excelsis adolebat. Hic quoque 
aurum et argentum e thesauris domus Domini 
misit ad Assyriorum regem : unde ea que circa 
sacras pecunias admissa fuerat impietas, parva 
non fuisse demonstratur. Diruto itaque principatu 
improbo, verbum fit adversus alienigenas. Alieni- 
gena autem proprie dicuntur Philisthei, quos no- 
minant Greci Palestinos. 


287. Sciendum autem est tum fleri verbum Do- 
mini in nobis, cum peccatum quod in nostra unius- 
cujusque vita dominatur, in mortali nostro corpore 
mortuum fuerit. Forte enim peccatum quodlibet 
similitudinem quamdam et congruentiam habet 
eum unoquoque eorum regum, qui reprehendun- 
tur in Scripturis, quique vituperatione digni sunt 
omnino: quorum nomina haud raro deteguntur 
per totam Scripturam. Exempli causa, etiamaum 
Achaz interpretantur nomine detenttionis, quod &ym- 
bolum sit pravi dogmatis, quod preoceupat animas 
nostras et detinet : quo mortuo, &nima nostra a 
detinente se liberata, οἰ οἴνων idonea que verbum 
illud quod adversus alieaigenas fit, contempletur. 
Itaque hic est sensug obvius : Ne lartemini, omnes 
alienigena ; contritum est. enim jugum percutientis 
vos. Ne existimetis, o Philistai, vos, Achazo mor- 
tuo, ἃ timore qui vobis ab Israele incutitur, fore 
immunes : quamobrem ne letemini de regis inter- 
itu. Etsi enim contritum est jugum, hoc est servi- 
tus, que vobis fuit imposita a conculcantibus vos, 
et pro sua auctoritate flagris cedentibus, tamen 
ex semine serpentum egredientur fetus aspeidum. 
Achazi posteritatem significat. Quod si hic habuit 
serpentis amaritudinem, ob idque insultatis ipsius 
morti, insurgel in vos ex hujus serpentis semine 


ἐξελεύσεται (82). Τὸ πικρὸν τῆς διαδοχῆς τῶν ἐφεξῆς ἢ soboles aspidum : et rursus prodibit illarum proles. 


βασιλευόντων ὁ λόγος kx τούτου παρίστησιν. ᾿Ασπί- 
δες γὰρ ἔσονται, φησὶ, πετόμεναι, καὶ τὸ ἰοδόλον τῶν 
ἑρπετῶν ἔχουσαι xal τὸ ταχὺ τῶν πτηνῶν. Εἶτα 
ἑπειδὴ dj ἀχολουθία τῆς γενεαλογίας ἐπὶ τὸν Κύριον 
φέρει, διακόψας ὁ λόγος τὸ συνεχὲς, μεταδαίνει ἐπ’ 


7! [I] Paral. xxvi, 16 sqq. 18 IV Reg. xvi, 2 sqq. 


(τ Antiqui tres libri, 
(78) Editi, διή 
(79) Editi, oi Y 
ticulus. 

(80) Editi, dv πολλὰ τά. At quatuor mss., πολ- 
λαχοῦ τά. Statim tres mss., δηλοῦται. Editi, δηλοῦν. 
ται. ᾿ 


ἐροῦνται. 
αγεν. Αἱ quatuor mss., διῆγεν. 
λληνες. Deest in nostris mss. ar- 


Per hunc Scriptura ostendit amaram fore regum 
sequentiam successionem. Volabunt enim, inquit, 
aspides, reptiliumque venenum, et volatilium perni- 
citutem habebunt. Deinde quoniam ad Dominum 
pertinet genealogie series, Scriptura, continuatione 


(81) Codices duo, ὑπὸ. In Colb. primo, in quo pa- 
ginas aliquot deesse notavimus, et in aliis quatuor 
statim legitur, ἡ ἐπιχειμένη. Editi, ἐκκειμένη. Neo 
ita multo post editi, ὄφεως ἐξελεύσονται... At quin- 
que mss., ὄφεων ἐξελεύσεται. 

(82) Bio mss. omnes. Editi, τὰ ἐκείνου ἔχγονα ἐξ- 
ἐλεύσονται. 


623 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


orationis intercisa, transit ab bonam pollicitatio- Α ἀγαθὴν ἐπαγγελίαν. Βοσχηθήσονται (83) γὰρ, φησὶ, 


nem. Pascentur enim, inquit, pauperes per eum. 
Ecquis est qui pascit pauperes, nisi pastor ovium ?*? 
Mendicos autem dicil non eos qui pecuniis carent, 
ged eos qui mentis sunt inopes. Hi autem pauperes 
qui predicantur ab ipso Domino beati (ait enim : 
Beati pauperes spiritu *5), In. pace rcquiescent, fame 
vero inlerficiel semen tuum. Disperibit fame alie- 
nigenarum semen, et reliquie eorum e medio tol- 
lentur. 

288. Qui pravis nutriuntur sermonibus, ii addi- 
cuntur esuritioni, ad animarum suarum utilitatem. 
Nam magistri eos ad nequitiam instruentis penuria 
bone habitudini anime occasionem prebet et sa- 
luti. Hunc autem sensum recipere potest isthaec sen- 
tentia: Letetur nemo, cum jugum 598 quod sibi 
incumbit, atque ἃ percutiente se impositum est, 
contriverit. Nam plags que per sermonem infligi- 
tur, et exprobratio que per ipsum fit, cedens fla- 
gris οἱ castigans ejus qui lapsus est conscientiam 
ob peccata, fit. plerumque ei qui jam ad salutem 
per Christum datam vocatus fuerat, ansa et occasio 
ad jugum Christi conterendum.Cum enim quispiam 
non fert molestiam ex reprehensione et objurgatione 
ortam, instar equi et muli reluctans et rebellis 
factus, seque e Dei servitio, eximens, et subjiciens 
ge peccato, letitia in Deo fruenda indignus est. 
Itaque multo prestat patienter tolerare sermonem 
objurgatorium, quam indigne ferentem jugum ejus 
qui se peroutit, conterere. Sed qui non contriverint, 
imo qui visitationem ad erudiendum idoneam su- 


πτωχοὶ δι’ αὐτοῦ. Τίς ἔστιν ὁ βόσκων πτωχοὺς, ἣ ὁ 
ποιμὴν τῶν προῤάτων;; Πτωχοὺς δὲ οὐ τοὺς κατὰ 
χρήματα ἑνδεεῖς λέγει, ἀλλὰ τοὺς τῇ διανοίᾳ ἦλατ- 
τωμένους. Οὐτοι δὲ οἱ πτωχοὶ, οἱ παρ’ αὐτοῦ μακα- 
ριζόμενοι τοῦ Κυρίου (Μακάριοι γὰρ, φησὶν (84), ot 
πτωχοὶ τῷ πνεύματι), 'Em' εἰρήνης ἀναπαύσον. 
ται, ἀνελεῖ δὲ λιμῷ τὸ σπέρμα σου. Τῶν ἀλλοφύ- 
λων τὸ σπέρμα λιμῷ διαφθαρήσεται, καὶ τὸ κατά- 
λειμμα αὐτῶν ἀναιρεθήσεται. 

288. Οἱ ὑπὸ πονηρῶν τρεφόμενοι λόγων, ἐπ᾿ ὧφε- 
λείᾳ τῶν ψυχῶν λιμῷ παραδίδονται. Ἡ γὰρ ἔνδεια 
τοῦ πρὸς τὸ καχὸν ἑφοδιάζοντος αὐτοὺς διδασχάλου 
ἀφορμὴ πρὸς εὐεξίαν τῶν ψυχῶν xal σωτηρίαν γίνε- 
ται. Οὕτω δὲ ἑχλαδεῖν (85) τὴν ἔννοιαν τοῦ ῥητοῦ 
δυνατόν᾽ μὴ εὐφραίνοιτο μηδεὶς ὁ συντρίδων τὸν 
ἐπικείμενον αὐτῷ ζυγὸν, τὸν ἑπιτεθέντα παρὰ τοῦ 
παίοντος αὐτόν. Πολλάκις γὰρ πρόφασις γίνεταί τινι 
πρὸς τὸ συντρίδειν τὸν τοῦ Χριστοῦ ζυγὸν, ἤδη κλη- 
θέντι Eni τὴν σωτηρίαν τὴν ἕν Χριστῷ, ἢ ἀπὸ τοῦ 
λόγου πληγὴ, xal ὁ ἀπ᾽ αὐτοῦ ἔλεγχος, μαστίζων καὶ 
χολάζων Eni τοῖς ἡμαρτημένοις (80) τὴν τοῦ ἕπται- 
κότος συνείδησιν. Μὴ φέρων γάρ τις τὸν ἀπὸ τοῦ 
ἐλέγχου καὶ τῆς ἐπιπλήξεως πόνον, ἀφηνιαστῆς, τρό- 
πον ἵππου καὶ ἡμιόνου, γενόμενος, χαὶ ἑλευθερῶν 
μὲν ἑαυτὸν ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, δουλῶν (87) δὲ τῇ ἁμαρτίᾳ, 
ἀνάξιός ἐστι τῆς ἐν Θεῷ εὐφροσύνης. Πολλῷ οὖν βέλ- 
τιον, ἀνέχεσθαι λόγου παιδευτικοῦ, ἢ δυσανασχετοῦντα 
συντρίδειν τὸν ζυγὸν τοῦ παίοντος αὐτόν. Ot μέντοι 
μὴ συντρίψαντες, ἀλλ΄ ὑπομείναντες τὴν παιδευτικὴν 
ἐπίσχεψιν, οἱ διὰ τὴν ταπείνωσιν τῆς καρδίας καὶ 


gtinuerint, hi ob eordis humilitatem appellati pau- C πτωχοὶ χρηματίζοντες, βοσκηθήσονται Bv αὐτοῦ. 


peres, per eum pasceütur. Finis siquidem bone 
discipline illa sunt pasoua promissa, de quibus 
Salvator ait: Ingredietur, δὲ egredietur, et. pascua 
inveniet 16, Quin et propheta dicit ἡ In páscuis pis- 
guibus pascam eos 11. Itaque inopes homines in pace 
requiescent, si modo non neglexerint Domini dis- 
ciplinam, neque animo conciderint, ab ipso cor- 
repti. Semen autem alienigenarum interimetur 
fame, poenam ob contritum jugum perferens, ali- 
mentorum videlicet penuriam. 

289. VEgns. 31, 32. Ululate, portzm civitatum, et 
clament civitates turbata, allophyli omnes; quia ab 
aquilone fumus venit, e& non est, ut sit. Εἰ quid. re- 
spondebunt reges gentium ? Quia. Dominus fundavit 
Sion : el per eum salvabuntur humiles populi. Ulu- 


'* Joan. x, 14. * Matth. v, 3. 


(83) Sio Reg. secundus. Editi, βοσκηθήσονται πτω- 
χοί. Aliquanto post mss. quinque, ἐνδεεῖς λέγει. Vox 
λέγει in editis desiderabatur. 

(84) Hio vocem φησί ex uno codice addidimus. 

(B5) Editi, γίνεται, xal οὕτω δὲ ἐχλαμθάνειν, Αἱ 
quinque mss. ut in contoxtu. 

(86) Veteres libri omnes, ἐπὶ τοῖς ἡμαρτηχόσι, ob 
peccatores. Editi, ἐπὶ τοῖς dpa τημένοις. Suspicor 
typographos ipsos de suo pro ἡμαρτηκόσι edidisse 
ἡμαρτημένοις. Putasse enim videntur, id quod res 
est, hanc lectionem magis convenire. Auget suspi- 
cionem, quod Regius primus, quo usi sunt typo- 


D 


Τέλος γὰρ ἀγαθῆς παιδεύσεως νομή ἐστιν ἐπηγγελ- 
μένη, περὶ ἧς φησὶν ὁ Σωτὴρ, ὅτι Εἴσελεύσεται, 
xai ἐξελεύσεται, καὶ νομὴν εὐρήσει * καὶ ὁ προ- 
φήτης δέ φησιν, ὅτι "Ev νομῇ πίονι βοσκήσω αὐὖ- 
τούς. Ὥστε ol πτωχοὶ ἄνθρωποι ἐπ᾽ εἰρήνης ἀναπαύ- 
σονται, ἐπὰν μὴ ὀλιγωρήσωσι παιδείας Κυρίου, μηδὲ 
ἐχλύωνται ὑπ’ αὐτοῦ ἐλεγχόμενοι. Τὸ δὲ σπέρμά τῶν 
ἀλλοφύλων λιμῷ ἀναιρεθήσεται, δίκην τοῦ κατὰ τὸν 
ζυγὸν συντριμμοῦ ὑπέχον τὴν τῶν τροφῶν ἀπο- 
ρίαν. 

289. ᾿Ολολύξατε, πύλαι πόλεων, καὶ χεκραγέ- 
τωσαν πόλεις τεταραγμέναι, οἱ ἀλλόφυλοι πάντες" 
ὅτι ἀπὸ βοῤῥᾶ χαπνὸς ἔρχιται, xal οὐκ ἔστι τοῦ 
εἶναι. Καὶ τί ἀποχριθήσονται βασιλεῖς ἐθνῶν : 
Ὅτι Κύριος ἐθεμελίωσε Σιὼν, xai δι αὐτοῦ (88) 


16 Joan. x, 9. 1 Ezech. xxxiv, 14. 


graphi, habeat οἱ ipse quoque, τοις us- 
νοις, Utut hec sunt, vulgatam leotionem. retinui- 
Inus. 

87) Sic mss. nostri : ubi vox ἑαυτόν gu iri 
debet. Editi, δουλεύων. Optime quidem : Sed. tae. 
non consentiunt. 

(88) Reg. tertius codex optima note idemque 
antiquissimus, καὶ δι᾽ αὐτοῦ, et per eum; nec aliter 
scripsere Eusebius et Procopius. At Regii primus 
et secundus cum Colb. secundo et cum editis, xai 
διὰ τοῦτο, δὲ ideo. Statim tres mss., xal χεχραγέ- 
τωσαν. Vocula καί in vulgatis desideratur. 


645 


COMMENT. IN ΙΒΑΙΑΝ PROPHETAM. CAP. XIV. 


636 


σωθήσονται οἱ ταπεινοὶ τοῦ λαοῦ. Al πύλαι των A late, inquit, porte civitatum. Hec comminatio ad- 


πόλεων, φησὶν, ὀλολύξατε. "Ett πρὸς τοὺς dÀÀo- 
φύλους dj ἀπειλή. αὶ κεχραγέτωσαν πόλεις τετα- 
ραγμέναι. Βοῆς ἐμπλησθήτωσαν, φησὶν, ἀπὸ τῆς 
ταραχῆς τῆς ἐχ τοῦ φόδου τοῖς οἰχοῦσιν ἐγγινομένης. 
Ηύλαι μὲν ὀλολυζέτωσαν, διὰ τὴν προσαγομένην πο- 
λιορκίαν. Αἱ πόλεις δὲ χεχραγέτωσαν, τουτέστιν οἱ 
lv ταῖς πόλεσι χκατοιχοῦντες. Μὴ μέντοι μηδὲ οἱ χατὰ 
τὴν χώραν ἀλλόφυλοι ἡσυχαζέτωσαν. Ὁ γὰρ ἀπὸ 
βοῤῥᾶ καπνὸς πάντων ὁμοίως ἅψεται πόλεών τε καὶ 
ἐγχωρίων (89). Καπνὸς γὰρ ἔρχεται ἀπὸ βοῤῥᾶ. Τὸ 
ἀδρανὲς τῶν ἀλλοφύλων παρίστησιν, ὅτι χαπνοῦ προσ- 
δολὴν οὐ φέρουσι" τοσοῦτον ἀπέχουσι τοῦ τὸ (90) πῦρ 
τὸ ἀπὸ τῶν ἀλλοφύλων ἐχχαιόμενον ὑπομεῖναι. Κα- 
πνὸς ἀπὸ βοῤῥᾶ ἔρχεται" xal οὐχ ἔστι τοῦ εἶναι. 
Οὐκ ἔστι, φησὶα, ἐν ὑποστάσει ἰδίᾳ, οὐδὲ οὐσιώδης 
αὐτοῦ xal σεσωματωμένη d φύσις ἡ τοῦ χαπνοῦ. 
᾿Ατμὸς γάρ ἐστι δριμὺς, ὑπὸ τῆς τοῦ πυρὺς ἀναφο- 
ρᾶς ἐκ τῶν ὑποτυφομένων ἀναπεμπόμενος. Τῶν ἀλ- 
λοφύλων ὑπὸ -τοῦ χαπνοῦ ταρασσομένων, ἧτις (91) 
ἐστὶν ἀνυπόστατος φύσις, τί οἱ βασιλεῖς τῶν ἐθνῶν 
ἐροῦσιν, ἐν εἰρήνῃ τὸν τόπον Ἰσραὴλ ὁρῶντες ; Τί 
ἄλλο γε, fj ὅτι Κύριος ἐθεμελίωσε τὴν Σιὼν, καὶ 
δι᾽ αὐτοῦ σωθήσονται οἱ ταπεινοὶ τοῦ λαοῦ; Αὐὖ- 
τὸς τοὺς ἀσείστους θεμελίους τῆς Σιὼν ἐπήξατο" αὐ- 
τὸς γάρ ἐστι τεγνίτης χαὶ δημιουργὸς ὁ Θεὸς τῆς ἄνω 
πόλεως. Σωθήσονται δὲ ἐν αὐτῇ οὐχ οἱ δυνατοὶ χρή- 
μασιν, οὐδὲ οἱ ἰσχυροὶ τῷ σώματι, οὐδὲ οἱ τὰ πολε- 
μικὰ μεμελετηχότες, ἀλλ᾽’ Oi ταπεινοὶ τοῦ λαοῦ, 


huc allophylis intenditur. Et clament civitates tur- 
batze. Clamore, inquit, compleantar pre tumultu, 
qui ex timore inter incolas suscitatur. Ululent qui- 
dem porüe propter obsidionem susceptam ; civita- 
tes vero clament, hoo est, incole civitatum. Imo ne 
allophyli quidem ruri et in agris habitantes, quie- 
scant. Qui enim ab aquilone venit fumus, omnes 
similiter tum civitates tum rusticanos apprehendet. 
Ab aquilone enim venit fumus. Ponit ob oculos 
imbecillitatem allophylorum : quippe fumi eruptio- 
nem non perferunt, nedum succensum ab allophy- 
lis ignem sustineant. Fumus ab aquilone venil, et 
non est, ut sit. Non, inquit, in semetipso subsistit ; 
nec substantie neo corporis rationem natura fumi 
admittit. Est enim acer vapor, quem e materia 
suffumigante emissum fert ignis sursum. Quod si 
turbantur allophyli fumo, qua natura est non sub- 
sistens, quid reges gentium dicturi sunt, Israelis 
regionem videntes in pace? Ecquid aliud, quam 
quod Dominus fundavit Sion ἢ et per eum salvabuntur 
humiles populi? Ipse fundamenta Sion immota et 
inconcussa substruxit : nam Deus ipse artifex est 
et $99 conditor superne civitatis 18, Salvi autem 
in ea fient non qui valent pecuniis, non qui fortes 
gunt corpore, non qui sunt in rebus bellicis exer- 
citati : sed, inquit, Humiles plebis ; quandoquidem 
infirma mundi elegit Deus, ut perea potestatis 
gue prestantiam commendet 13, 


φησί" διότι τὰ ἀσθενῆ τοῦ χόσμου ἐξελέξατο ὁ θεὸς, ἵνα ἐν αὐτοῖς (02) τὸ ὑπερδάλλον τῆς δυνάμἑῶς ἑαυτοῦ 


συστήσῃ. 


290. Πλὴν ἀλλ᾽ ἵνα μήτε τῆς χατὰ θεωρίαν ἐξετά- (| 290, Ceterum ne omnino sententiam hano inex- 


σεως τοῦ ῥητοῦ πάντη ἀπολιμπανώμεθα, φέρε, εἴ 
τινα δυνατὸν ix τῆς τῶν ὀνομάτων ἑρμηνείας λαδεῖν 
ὁδιγίαν εἷς τὴν τῶν λεγομένων περίνοιαν, πειραθῶμεν 
(93). Τὸ Φυλιστιαῖον ὄνομα μεταλαμδανόμεγον εὗρο- 
μεν εἰς τὴν Ἑλλάδα͵ γλῶσσαν, "mi«sovtsc κοτήμα- 
τι (94). Ὅρα φὅν εἶ. δύνασαι τροπολογῶν, τοὺς μεθύ- 
σοὺς χαὶ πορνοχόπους, τοὺς εἰς τὰς φιαλας xal τὰ 
ποτήρια διδόντας τὴν ἔχυτῶν ψυχὴν, καὶ ὕστερον 
γυμνοτέρους ὑπέρου περιπατοῦντας, κατὰ τὴν πᾶροι- 
μίαν, τούτους ὀνομάσαι (05) τοὺς πίπτοντας τῷ 


ποτήματι, τουτέστι τῇ ἀμετρίᾳ τοῦ πόματος. ΠΙ͂- 
πτουσι δὲ οὔτοι τῷ ποτήματι, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι 


?! Hebr. xi, 10θ. 91] Cor. 1, 27. 


(89) Editi 
alii tree, καὶ ἐγχωρίων. | 

(90) Sio uterque Combef. cum nostris tribus co- 
dicibus. Editi, τοῦτο τὸ πῦρ. 

(91) Nostri tres mss. cum utroque Combef., ἥτις. 
Editi, εἰ τίς, baud recte. Neo ita multo infra editi 
et mss. nonnulli, xa! διὰ τοῦτο. Unde interpres : 
Quamobrem ad salutem ehentur humiles populi. 
At Reg. secundus, xa! δι’ αὐτοῦ, Et per eum salutem 
consequentur humiles populi : quod quin melius sit, 
dubitari non potest. 

92) Editi, iv αὐτῆς. At mss., ἐν αὖτοις. 

93) Legitur corrupte in editis, παραθῶμεν" sed 
emendate in nostris quinque codicibus soriptum 
reperitur, πειραθῶμεν. ; ; 

(094) Codex Ἢ et Colb. primus, πίπτοντες πτώμα- 


ploratamet citra contemplationem pretermittamus, 
ogedum, si fleri potesf. occasionem quamdam et 
subsidium ex nominum interpretatione ad majorem 
"worum αυ diéta sunt explanationem arripere cone- 
mur. Invenimus nomen Philistzum in linguam 
Grecam conversum, sonare cadentes potu. Vide 
igitur num temulentos et impudicos, qui suam ip- 
sorum animam addicunt phialis et poculis,ac postea 
juxta proverbium pistillo nudiores, appellare possis 
per tropologiam, cadentes potu, hoc est, potus 
immoderatione. Hi autem cadunt potu, quod non 
queant ascendere ad altitudinem regni Dei, Paulo 


xal ἐπιχωρίων. At uterque Combef. et ἢ τι, haud. recte. Reg. primus, πίπτοντες πτηήματι, 


non rectius. Reg. tertius, πίπτοντες ποτήματι, bene. 
Editi denique, πίπτοντας ποτήματι. Typographi au- 
tem ipsi, opinor, de industria, pro πίπτοντες edi- 
derunt πίπτοντας, quod accusativus casus illis 
vieus sit necessarius esse ad servandas gramma- 
tice regulas : sed non animadverterunt vocem 
πίπτοντες hoo loco, quod aiunt usurpari materia- 
liter indeclinabiliterque ; proplereaque necesse 
non esse quidquam mutare. Lege Duceum. Mox 
editi et mss. omnes, πορνοχόπους" ubi, ut mihi qui- 
dem videtur, legi prestat, πορνοδοσκούς, lenones. 
Proverbii ejus, quod mox sequitur, mentionem fa- 
cit Mosyohius. 

(96) Editi, ὠνόμασε. At quatuor mss., ὀνομάσαι, 

ne. 


621 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


luculenter dicente : Ebriosi sregni Dei hereditatem A ἀναδῆναι εἰς τὸ ὕψος τῆς τοῦ Θεοῦ βασιλείας, διαῤ- 


non accipient *?. Sunt enim casus multi, varieque 
oauss, cur nos ab illa altitudine excidamus, nec 
pertingamus ad bravium superne vocationis *! : 
causa autem una hsec est, nec minima, bibendi 
Scilicet cupiditas et studium. Horum igitur temu- 
lentorum porte jusss sunt edere ululatum : porte, 
inquam, per quas merum advectum accersit malo- 
rum turmam. Vias igitur, quibus peccatum com- 
mittitur, jubet Scriptura ad ululatum confugere, 
adeo ut ore ingemiscat, qui per os peccatum ad- 
misit ebrietatis. Civitates autem harum portarum 
ipsi sunt anime sensus, in quibus pravarum ocogi- 
tationum conventus, cupiditatum multitudo, cra- 
pule et ebrietates diversantur: que ob phantaeiam 
a vino in eis excitatam exturbate et confuse, eam 
qua intellectum omnem superst δ, pacem non ha- 
. bent; imo semper agitantur et commoventur. Eam 
ob causam clamaverunt. His infert nuno fumum 
aquilo, de quo dixit Salomon : Aquilo durus ven- 
tus ; nomine autem dexter vocatur **; hoc est, spiri- 
tus durus, qui refractarius ac contumax fuit co- 
ram Omnipotente, suumque cor obduravit, Hic 
quem nonnulli dextrum etiam vocant, ipsis fumum 
&ífert, occasionem scilicet materiamque lacryma- 
rum. Quinam autem sunt, nisi hi qui judicium 
mentis corruptum habent, et ordine inverso de 
rebus ferunt sententiam : qui dicunt amarum, 
dulce ; e& dulce, amarum : qui ponunt lucem, te- 
nebras : et tenebras, lucem **? Hi ab eo qui se in 
angelum pacis transfigurat, decepti et. subduoti, 
hune ipsum licet &inistrum et 600 vitandum, vo- 
cant dexirum. Aquilonermh, autem pro adversaria 
potestate usurpari planum est ex his verbis 4 fa- 
cie aquilonis exardescent mala** : quod dictum 
est in visione olle succense. Qui autem sunt 
hujusmodi, esse desierunt. Nam in eis cum 
non sit qui vere est : ideo diotum est : Bt non est, 
ul sit. 


201. Et quid respondebunt reges gentium ? quia 
Dominus [undavit Sion, el per eum salvabuntur hu- 
miles plebis. Quia igitur nemo est allophylorum qui 
sunt quidem, sed facti sunt tanquam non sint pro- 
pter suam ipsorum malitiam : Deficiant enim, in- 
quit, peccafores a terra et iniqui, ita ul non sinL** ; 


801 Cor. vi, 10. *! Philip. πὶ, 14. 
36 Psga]. crit, $5. P 


(96) Veteres quatuor libri et editi, εἰσχεόμενος. 
Portte, per quor merum infusum accersit, etc., non 
ita recte. Αἱ Reg. secundus, εἰσερχόμενος, Portz, 
per quas merum adveclum  aecersit, etc., bene. Mox 
quinque mss., ταύτας τρέπεσθαι elc ὀλολυγήν. Editi, 
ταύτας τρέφεσθαι εἰς ὀλολυγμόν, 

(97) Antiqui duo libri cum editis, οἰκητήρια, do- 
micilia. Alii tres, αἰσθητήρια, sensus. In. illis, que 
. mox sequuntur, αἵτινες τεταραγμέναι, videtur inesse 
ἐναλλαγή, seu mutatio numeri. Siquidem superius 
legitur in singulari, τῆς ψυχῆς, et tamen hio sori- 
bitur, αἵτινες, qud anima. 

(98) Codex unus, ἐν χλόνῳ xal ἐν σάλῳ. 


8: Philip. iv, 7. 


ὀήδην εἰπόντος Βαύλου’ Μέθυσοι βασιλείαν Θεοῦ 
οὐ χληρονομήσουσι. Ηολλὰ γὰρ tà, πτώματα, xal 
διάφοροι αἱ αἰτίαι τοῦ ἀπὸ τοῦ ὕψους ἡμᾶς κατα- 
πίπτειν, καὶ μὴ φθάνειν ἐπὶ τὸ fpaOsiov τῆς ἄνω 
κλήσεως" μία δὲ καὶ οὐχ ἐλαχίστη, ἡ περὶ τὸ πίνειν 
ἐπιθυμία τε καὶ σπουδή. Τούτων οὖν τῶν μεθυόντων 
αἱ πύλαι ὀλολύζειν προσετάχθησαν' πύλαι δι᾽ ὧν ὁ 
ἄχρατος εἰσερχόμενος (θ6), τῶν καχῶν τὸν ἑσμὸν ἐπι- 
σύρεται. Τὰς οὖν ὁδοὺς, δι’ ὧν ἡ ἁμαρτία ἐπιτελεῖ- 
ται, ταύτας τρέπεσθαι εἰς ὁλολυγὴν ὁ λόγος προστάσ- 
σει, ὥστε διὰ στόματος στενάζειν τὸν τῷ στόματι 
ἐπιτελέσαντα τὴν ἁμαρτίαν τῆς μέθης. Πόλεις δὲ τού- 
των τῶν πολλῶν αὐτὰ τὰ τῆς ψυχῆς ἔστιν αἴσθητή- 
ρια (97), ἐν οἷς συστήματα πονηρῶν διαλογισμῶν καὶ 
πλῆθος ἐπιθυμιῶν x«l χῶμοι xai μέθαι τὰς διατριδὰς 
ἔχουσιν, αἵτινες τεταραγμέναι καὶ τεθορυδημέναι ἐχ 
τῆς ὑπὸ τοῦ οἴνου ἐγγινομένης αὐτοῖς φαντασίας, τὴν 
μὲν εἴρήνην οὐχ ἔχουσι τὴν ὑπερέχουσαν πάντα νοῦν" 
ἀεὶ δὲ ἐν σάλῳ xal. κλόνῳ 798) τυγχάνουσι. Διὰ τοῦτο 
κεχράγασι. Ταύταις νῦν φέρει χαπνὸν βορέας " περὶ 
οὗ εἶπεν ὁ Σολομὼν, ὅτι Βορέας σχληρὸς ἄνεμος" 
ὀνόματι δὲ ἐπιδέξιος καλείται * τουτέστι, τὸ σχλη- 
ρὸν πνεῦμα’ Ὁ τραχηλιάσας ἐνώπιον τοῦ Παντοκρά- 
τορος, xal σχληρύνας ἑαυτοῦ τὴν χαρδίαν, οὗτος φέ- 
ρει αὐτοῖς χαπνὸν, δχχρύων ὑπόθεσιν, ὃν καὶ ἐπιδέ- 

ξιόν τινες ὀνομάζουσι. Τίνες δὲ, ἢ οἱ (09) διεφθαρ. 
μένον τοῦ νοῦ τὸ χριτήριον ἔχοντες, καὶ ἐνηλλαγμένως 
τὰς περὶ τῶν πραγμάτων δόξας ἀποφαινόμενοι ; οἵ 

φάσχοντες τὸ πιχρὸν γλυχὺ, xai τὸ γλυχὺ Tuxpóv ; οἱ 

τιθέντες τὸ φῶς σχότος, καὶ τὸ σχότος φῶς ; Οὗτοι, 

ἀπατώμενοι ὑπὸ τοῦ μετασχηματιζομένου εἷς ἄγγε- 

λον φωτὸς, ἐπιδέξιον αὐτὸν λέγουσι τὸν σκαιὸν xai 


ἀπόπεμπτον. Ὅτι δὲ ὁ βοῤῥᾶς ἐπὶ τῆς ἀντικειμένης 


ἐνεργείας τέταχται, δῆλον ix τοῦ ᾿Απὸ προσώπου 


βοῤῥᾶ ἐκκαυθήσεται τὰ χαχά' ὃ εἴρηται ἐν (1) τῇ 
ὁράσει τοῦ λέθητος τοῦ ὑποκαιομένον. Οἱ δὲ τοιοῦτοι 
ἐξέπεσαν τοῦ εἶναι. Ἐπειδὴ οὖχ ἔσειν ὁ ὄντως ὧν 
ἐν αὐτοῖς, διὰ τοῦτο (2) εἴρηται" Καὶ οὖχκ ἔστι ταῦ 
εἶναι. 

201. Καὶ τί ἀποχριθήσονται βασιλεῖς ἐθνῶν ; 
Ὅτι Κύριος ἐθεμελίωσε Σιὼν, καὶ δι᾽ αὐτοῦ σω- 
θήσονται οἱ ταπεινοὶ τοῦ λαοῦ, 'Exsi οὖν οὐδείς 
ἐστι τῶν ἀλλοφύλων παρ᾽ οἷς τὸ εἶναι, ἀλλὰ γεγόνα- 
σιν ὡς μὴ ὄντες διὰ τὴν ἑαυτῶν xaxlav: ᾿Εκλείποι- 
σαν (3) γὰρ, φησὶν, ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ τῆς γῆς, xa 


82 Prov. xxvii, 16. **Iga. v, 206. 35 Jer. 1, 14. 


ῃ (99) Sio edili et codices tres. Colb. primus, Τίνες 


6 εἶσιν οἱ, Reg. secundus, Τίνες δὲ οὗτοι, ol. Haud 
longe editi et Reg. primus, καὶ ἐνηλλαγμένος. Reli- 
qui quatuor mss., «αἱ ἐνηλλαγμένως, 

(4) Codices tres, ἐπί, Ibidem duo 1η88., του ἐπι- 
καιομένου. Rursus hoo ipso in looo quinque mss., 
ἐξέπεσαν. Editi, ἐξέπεσον. 

(2) Codex unus, διὰ τοῦτο οὖν. Statim uterque 
Combef. et alii mss. nostri símul cum editis habent, 
καὶ δι᾽ αὐτοῦ σωθήσονται, e£ per eum salutem conse- 
quentur. Aliquanto post editi et Colb. primus, διὰ 
τὴν ἑαὐτῶν. Alii quatuor mss., διὰ τὴν αὐτῶν. 

(3) Editi et Reg. secundus, ᾿Εχλείποιεν. At in aliis 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XV. 


630 


ἄνομοι, ὥστε μὴ ὀπάρχειν αὐτούς" οὐχ ὡς εἷς A non quod abeant in nihilum, sed quod semovean- 


ἀφανισμὸν χωρῆσαι, ἀλλ’ ὡς τῆς ἐπισχοπῆς τοῦ Θεοῦ 
χωρισθῆναι, ὅστις ἐστὶν ὁ ἀληθινῶς ὧν’ τί ἐροῦσιν 
οἱ βασιλεῖς αὐτῶν, τοσαύτην διαφορὰν βλέποντες τῶν 
τε ἐθνῶν xal τῆς Σιών ; Ἤ δηλονότι εἷς συναίσθησιν 
ἥξουσιν. ὅτι οἱ μὲν κατὰ τὰ ἔθνη περιπατοῦντες, ἐν 
σάλῳ εἰσὶ διὰ τὴν ἑχυτῶν xaxlav οἱ δὲ τὸν νοῦν 
ἑαυτῶν χεχαθαρμένον ἔχοντες, ὃς ὀνομάζεται (4) 
Σιών᾽ ἐπειδὴ ἐκεῖθέν ἔστι τὸ σχοπευτήριον πάσης φύ- 
σεως. Οἷον γὰρ ἀπό τινος ἀχρωρείας τῆς τοῦ νοῦ 
ὀφηλότητος θεωρεῖται μὲν ὁ κόσμος, καὶ ἧ περὶ τὸν 
αὐτὸν (5) εὐταξία, καὶ διὰ τούτων ὁ Θεός" θεωρεῖται 
δὲ τὰ τοῦ βίου πράγματα, καὶ dj ἐν τούτοις εὐτόλεια. 
Ὡς οὖν ὁ νοὺς ὁ βεδαπτισμένος τῷ οἴνῳ, καὶ τοῖς 
λοιποῖς πάθεσι, πίπτει ὑπὸ τῆς μέθης" οὕτως ὁ xa- 
θαρὸς ἔχει θεμελιωτὴν ἑχυτοῦ τὸν Θεόν. Καὶ (6) δι᾽ 


αὐτοῦ οἱ ταπεινεὶ τοῦ λαοῦ σωθήσονται, Μαχά- 


tur a conspectu Dei, qui ille ipse est, qui vere est : 
quid dicturisunt reges eorum,tantam illam gentium 
et 8ion diversitatem videntes? Nonne intelligent eos 
qui gentium more ambulant, agitari et conturbari 
ob suam ipsorum nequitiam, eos vero quorum 
mens purgata est, tranquillos esse et pacatos: 
que mens appellatur Sion,quod inde natura omnis 
ingpiciatur.Nam a mentis sublimitate velut a sum- 
mo vertice et mundus et rectus illius ordo consi- 
deratur, et per hec Deus. Quinetiam res mundi et 
earum vilitas spectantur. Quemadmodum igitur 
animus vino aliisque vitiis immersus,pre ebrietate 
cadit : ita animus purus Deum habet suiipsius fun- 
datorem. Et per eum humiles plebis salvabuntur. 
Beati siquidem pauperes 57: et ve divitibus,.quo- 
niam recipiunt consolationem suam ὅ8. 


prot γὰρ ol πτωχοί" xal οὐαὶ τοῖς πλουτοῦσιν, ὅτι ἀπέχουσι τὴν παράχλησιν αὐτῶν. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ IE (7). 

202. Τὸ ῥῆμα τῆς Μωαδίτιδος. Συνάγαγε τὰ περὶ 
τοῦ Μωλῦ, ἵνα δυνηθῇς πάσης τῆς xat' αὐτὸν πρῦ- 
φητείας τὸν νοῦν ἐχλαδεῖν. ᾿Απὸ μὲν τῆς Γενέσεως, 
τὰ περὶ Λὼτ, ἐκ τῆς θυγατρὸς τῆς πρεσδυτέρας γεν- 
γῶντος τὸν Μωὰδ πατέρα Μωάβδιτῶν: ἀπὸ δὲ τῶν 
᾿Αριθμῶν, τὰ μετὰ τῶν χαλκοῦν ὄφιν. ᾿Απῆραν γὰρ 
οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, καὶ παρενέθαλον ἐν ᾿Ωδώθ. xai 
ἐξάραντες ἐξ Ωδὼθ, παρενέδαλον ἐν τῇ ἐρήμῳ, 
ἢ ἔστι χατὰ πρόσωπον Μωάθδ. "Et: (8) καὶ τὰ περὶ 


CAPUT XV. 

292. Verbum Moabitidis. Collige simul ea quee de 
Moab scribuntur,ut totius prsphetie qus adversus 
eum profertur intelligentiam possis consequi. Ex 
Genesi quidem que spectant ad Lot,qui ex filia sua 
natu majore genuit Moab Moabitarum patrem ** ; 
ex libro vero Numerorum, que post erectum ser- - 
pentem eneum acciderunt. Nam Profecti sunt filji 
[srael, et castrameltuli sunt in. Oboth ; et. abeuntes.&x 
Oboth, castramelati sunt in eremo, qua est. eontra 


τοῦ Βαλὰκ, ὃς ἦν υἱὸς Σεπφὼρ, βασιλεὺς Μωάδ. Βου- C faciem Moab 39, Adjicienda sunt etiang "que refe- 


λόμενος διὰ τῆς κατάρας ἐξολοθρεῦσαι τὸν. Ἰσραὴλ, 
ἐξαπέστειλε πρὸς Βαλαὰμ υἱὸν Βεὼρ ]Ιαθουρᾶ, τὸν 
οἰωνοσκόπον, τῆς πορνείας xal εἰδωλολατρείας σύμ- 
ὄουλον (9), δι᾽ ὃν ᾿Εδεδηλώθη, φησὶν, ὁ λαὸς εἰς τὰς 
θυγατέρας Μωὰδ, xai ἐκάλεσαν αὐτοὺς ἐπὶ θυ- 


σίαις τῶν εἰδώλων αὐτῶν (40). "Etizaeoy xal ei 


περὶ τῆς Ῥοὺθ τῆς ἐκ τοῦ “Μδιοαδετίχοῦ σπέρματος 
προστιθεμένδῃέ τῷ "epe, καὶ ἐπὶ τοσοῦτον ἐξευγε- 
. κεζομένης, ὡς (14) οὐ μόνον τὸν Δαδὶδ, ἀλλὰ καὶ τὸν 
Κύριον ἡμῶν ἀπ’ αὐτῆς ἀνατεῖλαι. Καὶ πειράθητι 
πανταχόθεν εὑρεῖν τὸ ῥῆμα τῆς Μωαδίτιδος, ἐν ᾧ τὰ 
μὲν ἀπειλητιχῶς, τὰ δὲ κατ᾽ ἐπαγγελίαν ἐσχημάτισεν 
ὁ λόγος. Μετ᾿ ἐπιχαλύψεως δὲ εἴρηται πάντα, ἵνα τὸ 
κάλυμμα τὸ ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς Παλαιᾶς Διαθήχης 


runturde Balac **, qui erat Sephor fitifis,rex Moab. 
Hio cum Ieraelem vellet perdereper maledictionem, 
misit ad Balaam filium Beot in Pathura,hariolum, 
cjusconsilii quod de fortficationeetidololatria datum 
erat, auctorem, pef quem,inquit, Populus cum filia- 


"bws Moab poiiutus est, ac eum vocaverunt. 6018 ad 


sacrifieia idolorum suorum 88, Perscrutare etiam 
que sBoribuntur de Ruth ** ex semine prognata 
Moabitarum, quee Israeli sociata est,et ad eam per- 
venit generis claritatem, ut non David solum, sed 
etiam Dominus noster ex ea originem traxerit **. 
Atque operam da, ut undelibet eruas Moabitidis 
nomen, quo figurate in Boriptura exprimuntur alia 
quidem in comminationis modum, alia vero in 


κείμενον, ἐὰν λυπηθῶμεν ἀληθινῶς ἐπιστρεφόμενοι jj modum pollicitstionis. Diota enim sunt omnia ob- 


πρὸς Κύριον, περιαιρεθῇ ἡμῶν. 


Scure, ut velamen lectioni Veteris Testamenti 80- 


Perpositum a nobis auferatur, si modo ad Dominum vere conversi,molestia afficiamur. 
9 Matt. v, 3. "* Luc. vi, 24. ** Gen. xix, 37. * Num. xxi, 10, 41. *! Num. xxr, 2. ** ibid. 5, 6. 


* Num.xxv, 1, 2. *'Ruth. 1, 3. * Matth. 1, 5. 


uatuor mss. et apud LXX legitur, ᾿Εκλείποισαν. 
iquanto infra editi et duo msg., ὁ ἀληθινὸς ὦν. 
Alii tres mgs., ἀληθινῶς, reotiusg. 

Bic mss. omnes. Editi, ot ὀνομάζονται. 

t Ὁ Editi, ἣ περὶ τοῦ κόσμου. Αἱ mss. ut in con- 
extu. 

(6) Voculam xal ex codicibus nonnullis addidi- 
mus. Statim Reg. secundus γάρ φησιν. Ibidem idem 
codex, υὐαὶ τοῖς πλουσίοις. 

(T) liic legitur in vetustiori Combefisiuno et in 
uaria : 


aliis tribus codicibus : Ὅρασις δ’ Visio ὶ 
LXX:T "nus τ 


apud Eusebium vero et apud 


χατὰ τῆς Muablciboc Verbum contra Moabilidem. 

d Codex unus. "Eet:. 

(9) Recentior Combefisii codex et duo alli mss. 
cum editis, σύμδολον. Unde interpres, idololatrise 
symbolum. Alter Combefisii codex et Colb. secun- 
dus, σύμδουλον, idololatriz suasorem, auctorem, op- 
time. 

(10) Codex unus cum utroque QCombef., xal 
ἐχάλεσεν αὑτοὺς ἐπὶ θυσίαις τῶν εἰδώλων αὐτοῦ, ef 
vocavil eos ad sacrificia idolorum suorum. 

(11) Sio uterque Combef. cum aliis tribus codici- 
bue. Editi, ἐξευγενιζομένης πρός. 


681 


enim peribit murus Moabitidis.Quod noctu irrogatur 
supplicium,solet essc acerbius. Nam cum cuipiam 
aliquid accidit adversi interdiu,lux ipsa eorum que 
fiunt solatium est et lavamen : nux vero vel ex se 
ipsa est quiddam triste et tetricum.Quod si eerum- 
nas et calamitates adjunctas habeat, dolorem et 
molestiam non parum augot.Tibi igitur velim ani- 
mo fingas nocturnam hostium irruptionem,et inopi- 
nam incursionem, mulierum ac liberorum servitu- 
tem,opum direplionem,cedem eorum,qui in manus 
hostium venerint, monium eversionem,incendium 
civitatis. noctu igitur peribit murus Moabitidis. Nam 
monium ambitu vastato, necessario etiam simul 
disperibunt qui sibi in ipsis proponebant securita- 
tem. Vzns. 2. Dolete igitur, inquit,in vobismetipsis: 
peribit enim εἰ Deebon, ubi est ara. vestra : illo as- 
cendetis ad. plorandum. | Dolete in  vobísmctipsis. 
Beatus est quidem quisquis animam puram conse- 
oeutus, nullam que sibi propria sit,habet morendi 
materiam : sed quoniam charitas non querit que 
gua sunt ** ; dolente membro, dolet simul et ipse, 
simulque &affligitur, et flet cum flentibus, juxta 
Apostolum "57, multo qui ante peccaverant, neo 
egerant poenitentiam lugentem. Qui rursus ait: 
Tristitia mihi magna est,et continuus dolor cordi meo 
pro frairibus meis, qui sunt cognali mei secundum 
carnem **. Quod 8i quispiam non est ejusmodi, sed 
in suis volutatur peccatis, hic suimet causa sit 
moestus, ut qui ab hoste adversus quem est luctatio, 
victus fuerit et superatus. Hujus tristitia letiliam 


parit οἱ qut ipsum doctrine verbis ad conscientiam C 


revocat.Quemadmodum-eniu pharmaca que urunt 
et cruciant, ulcera,fctoremque ex pure effusum,et 
vulnera corrupta exstergunt, eorporaque reddunt 
magis idonea adeam quie suo loco fit ebduotionei : 
haud dissimilem sensum habere mihi videturillud, 
Dolete in vobismetiypsis : quod dicitur adversuseos,qui 
sapientie alicujus nomine gloriantur, cujusmodi 
sunt heresoum presides, nootu pereuntes : quippe 
Omnis qui mala agit, odit lucem. et non venit ad 
lucem 9, Et quoniam qui in nocte versantur, noote 
peribunt, nootu etiam excidit 609 eorum murus; 
hoc est, sophistica munimenia,quibus subsidentes 
magnam quamdam securitatem ex his obtendere 
videbantur. Dialectica enim veluti murus tuetur ao 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 
203. Vgns. 4. Nociu peribit  Moabitis ; noctu A 293. Νυχτὸς 


ἀπολεῖται ἡ Μωαβῖτις. νυκτὸς 
γὰρ ἀπολεῖται τὸ τεῖχος τῆς Μωαίτιδος. Hexpo- 
τέρα ἢ κχόλασις ἡ ἐν νυττὶ προσαγομένη. Ὁ μὲν γὰρ 
ἐν ἡμέρᾳ πάσχων τι τῶο περιστατιχῶν, αὐτὸ τὸ φῶς 
ἔχει παραμυθίαν τῶν γινομένων’ ἣ δὲ νὺξ καὶ καθ᾽ 
ἑαυτὴν (12) σχυθρωπόν τι πρᾶγμα' ἐὰν δὲ καὶ 
πάθη προσλάδῃ xai συμφορὰς, πολλὴν ποιεῖ τῶν ἀλ- 
γεινῶν τὴν ἐπίδοσιν. Νόησον οὖν μοι νυχτερινὴν ἔφ- 
οδον πολεμίων, ἀπροσδόχητον χαταδρομὴν, γυναικῶν 
xai παίδων ἐξανδραποδισμὸν, χρημάτων διαρπαγὴν, 
φόνον τῶν εἰς χεῖρας ἀφιχνουμένων, τείχους χατα- 
στροφὴν, ἐμπρησμὸν πόλεως. Νυκτὸς οὖν ἀπολεῖται 
τὸ τεῖχος τῆς Μωαὔίτιδος. Τῆς γὰρ τῶν τειχῶν περι- 
δολῆς ἐρημωθέντες, ἀναγκαίως καὶ οἱ τὴν ἀπ᾿ αὐτῶν 
ἀσφάλειαν προδαλλόμενοὶ συναπολοῦσται. Λυπεῖσθε 
οὖν (13) ἐφ᾽ ἑαυτοῖς, φησίν" ἀπολεῖται γὰρ καὶ Δεη- 
60v, οὐ ὁ βωμὸς ὑμῶν’ ἐχεῖ ἀναδήσεσθε κλαίειν. 
Λυπεῖσθε ἐφ’ ἑαυτοῖς. Μακάριος μὲν ὅστις χαθα- 
ρὰν ἔχων τὴν ψυχὴν ἑαυτοῦ, μὴ ἔχει (44) οἰκείαν 
ὁπόθεσιν λύπης" διὰ δὲ τὸ τὴν ἀγάπην μὴ ζητεῖν τὸ 
ἑαυτῆς, πάσχοντος μέλους, συμπάσχων xal αὐτὸς, 
καὶ συλλυπούμενος, καὶ κλαίων μετὰ χλαιόντων, κατὰ 
τὸν ᾿Απόστολον. τὸν πενθοῦντα πολλοὺς τῶν προ- 
ἡμαρτηχότων, καὶ μὴ μετανοησάντων. Ὅς πάλιν λέ- 
qs Ὅτι λύπη μοί ἐστι μεγάλη, καὶ ἀδιάλειπτος 
ὀδύνη τῇ καρδίᾳ μου ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου, τῶν 
συγγενῶν μου, (45) κατὰ σάρχα. El δέ τις μὴ τοι- 
οὔτός ἐστιν, ἀλλὰ ταῖς ἰδίαις ἁμαρτίαις ἐγχαλινδεῖται, 
οὗτος ἐφ᾽ ἑχυτῷ λυπείσθω, νιχωμένῳ ὑπὸ τοῦ 
ἐχθρού, πρὸς ὄν ἐστιν ἡ πάλη. Ἢ τούτου λύπη εὐφραί- 

νει τὸν ;ξοῖς διδασχαλικοῖς λόγοις ἐνάγοντα αὐτὸν εἰς 

συναίσθησιν. Ὡς γὰρ τὰ καίοντα χαὶ χολάζοντα φάρ- 

paxa ἀναχαθαίρει τὰ ἕλχη, καὶ τὴν ἀπὸ τῶν πύων 
δυσωδίαν, καὶ τὰ διεφθαρμένα τραύματα, καὶ σώμα- 
τα ἐπιτηδειότερα ποιεῖ πρὸς τὴν χατὰ τόπον (16) συν- 
οὔλωσιν: τοιοῦτον ἔχειν μοι δοχεῖ νοῦν τὸ, Λυπεῖσθε 
ἐφ’ ἑαυτοῖς, λεγόμενον πρὸς τοὺς μέγα φρονοῦντας 
ἐπί τινι σοφίᾳ, ὁποῖοί εἶσιν αἱ, “ζῶν «αἱρέσεων προ- 

ἑστῶτες, οἱ νυχτὸς ἀπολλύμενοι, διότι Πᾶς ὁ τὰ ραῦ- 
λα πράσσων, μισεῖ τὸ φῶς, καὶ οὐκ ἔρχεται πρὸς 
τὸ φῶς. Καὶ ἑπειδὴ ἕν νυχτὶ ὄντες, νυχτὸς ἀπολοῦν- 

ται, νυχτὸς αὐτῶν καὶ τὸ τεῖχος πίπτει" τουτέστι, τὰ 

σοφιστικὰ ὀχυρώματα, οἷς ὑποχαθήμενοι ἐδόχουν 

ἱχανὴν τὴν ἀπ’ αὐτῶν ἀσφάλειαν προδεδλῆσθαι. Ἡ 

γὰρ διαλεχτικὴ τὰς αἱρέσεις τῆς ψευδωνύμου γνώ- 

σεως, ὥσπερ τεῖχος, συντηρεῖ᾽ ἧς διαπεσούσης, ὁλο- 


gervat heereses falsa scientia innixas; quacollabente, p λύζειν ἀνάγκη τοὺς ἑαλωκότας. Λυπεῖσθε, οὖν ie 


ululent neoesse est,qui capti fuerunt ac expugtati. 
Dolete igitur ἐπ vobismetipsis, cum perierint. 


** [ Cor. ΧΙ, 9. 


(12) Codex unus, καθ’ ἑαυτὴν μέν. Mox quinque 
ms88., ἀλγεινῶν τὴν ἐπίδοσιν. Editi, τὴν ἐπίτασιν, 
Subinde quatuor mss., νόησον οὖν. Vocula οὖν in 
vulgatis desideratur. 

(13) Illorum, Λυπεῖσθε οὖν, ea est sententia : Lu- 
gete lam ob vestra peccata, quam oh aliena, Unde 
aliquanto infra dicitur : Λυπεῖσθε οὖν ἐφ᾽ ἑαυτοῖς, 
ἐπείπερ ἀπώλοντο. Dolele in. vobismelipsis ob interi- 
tum eoru. 


51 Rom. xii, 15, 98 Rom. ix, 2, 3. 


ἐαυτοῖς, ἐπείπερ ἀπώλοντο. 


9? Joan. 111, 20. 


14) Antiqui tres libri, μὴ £y». 

15) Editi οἱ Reg. primus, συγγενῶν. Uterque 
Colb., συγγενῶν pov. Alii duo mss., συγγενῶν μου 
των 


(10) Editi, τὴν κατὰ τρόπον. Αἱ uterque Combef. 
et alii tres mss. ut in contextu. Slatim editi, 
τὸ Λυπεῖσθαι ἐφ᾽ ἑαυτοῖς ἐπί. At mss. tres it& ut edi- 
dimus. 


638 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XV. 


634 


294. ᾿Απωλείας δὲ ἄξιον xal τὸ Δεηδὼν (17), lv&« α 294. Deebon quoque est digna que pereat ; ubi 


ὁ ναὸς ὑμῶν φχοδόμητο, Νοοῦμεν τὴν Δεηδὼν, τῇ 
ἑρμηνείᾳ προσέχοντες, ᾿Βρμηνεύεται δὲ ἣ Δεηδὼν (18), 
ῥύσις αὐτῶν. “Ὥσπερ οὖν ὁ τῆς ἀληθείας λόγος πά- 
γιός ἐστι xai ἐδραῖος, τεθεμελιωμένος xal μὴ μετα- 
κινούμενος" καὶ ὁ τῇ πίστει ἐῤῥιζωμένος παραδάλ- 
λεται ἀνθρώπῳ θεμελιοῦντι ἐπὶ τὴν πέτραν. Καὶ τὸ 
μάννα δὲ λέγεται εἶναι ὡσεὶ πάγος τῆς γῆς (19), τοῦ 
θείου λόγου τὸ συνεστὸς χαὶ εὔτονον διὰ τῆς πήξεως 
παραδηλοῦντος. Οὕτω τὰ ἐναντία δόγματα, καὶ αἱ 
συνήγοροι αὐτῶν πιθανότητες, ῥευστὰ xal ἀδέδαιά 
ἐστιν, ἑστάναι (20) μὴ δυνάμενα" xal ὁ πατὴρ τοῦ 
ψεύδους ἐν τῇ ἀληθείᾳ οὐχ ἕστηχε. Τὸ οὖν ἄστατον 
τοῦ ψεύδους, ῥύσις ὠνομάσθη. Λυπείσθωσαν οὖν οἱ τὰ 
τοιαῦτα οἰχοδομοῦντες * ol τυὺς περὶ Θεοῦ λόγους 
ἀστάτους ἔχοντες, χαὶ ἀστηρίχτους. Τοῦτο γὰρ ἐστι 
τὸ θυσιαστήριον, ὃ χαταδεδίχασται εἷς ἀπώλειαν τοῦ 
Δεηδὼν, ob ὁ βωμὸς φχοδόμητο. ᾿Αναδᾶτε οὖν xAal- 
οντες" οὐχὶ θύοντες, ἀλλὰ μεταμελόμενοι ἐφ᾽ οἷς ποτε 
κακῶς προσηύξασθε, ὅτι ἐγένετο ὑμῖν dj προσευχὴ 
εἰς ἁμαρτίαν. Ὁ γὰρ τῇ κτίσει λατρεύων παρὰ τὸν 
χτίσαντα, χαὶ μὴ προσχυνῶν μὲν Υἱὸν, μηδὲ διὰ τοῦ 
Υἱοῦ τὸν Πατέρα, ἴδια δὲ πηγνὺς δόγματα, καὶ ἐπ᾽ 
ἀλλοτρίων θυσιαστηρίων προσφέρων ἑαυτοῦ τὴν θυ- 
σίαν τῆς αἰνέσεως, ὁ τοιοῦτος χλαιέτω, τῆς χατὰ Θεὸν 
λύπης σωτηρίαν αὐτῷ ἀμεταμέλητον προξενούσης. 
Οὐ μόνον δὲ τοῖς ἀπὸ αἱρετικῶν δογμάτων τὴν περὶ 
Θεοῦ δόξαν συνειληχόσι ταῦτα εἴρηται" ἀλλὰ καὶ ὅσοι 
τὰ ῥευστὰ πράγματα ἀποδεχόμενοι (24), ἐπὶ τού- 
τοις ἔχουσι τὴν ἐλπίδα, παραχούοντες μὲν τοῦ 
λέγοντος. Πλοῦτος ἐὰν £m, μὴ προστίθεσθε χαρ- 


δίαν (22): ἐπτοημένοι δὲ περὶ τὴν δόξαν τῆς σαρ- C 


κὸς, ἥτις ἐστὶ χόρτος xal 4 δόξα αὐτῶν ὡς ἄνθος 
χόρτου. Τοιοῦτον δέ ἐστι xal τὸ ἐν σαρχὶ xai αἵματι 
χάλλος, ἐφ’ ᾧ μέγα φρονεῖ 3 κάἀχόφρων γυνὴ, παρα- 


θαλλομένη ἐνωτίῳ ἐν ῥινὶ δός. Καὶ ὅλως E NUS 


ἐσφαλμένοις ἐφαρμόσει τὸ Δοηδὼν ὄνομα, ὡς τοὺς 
ἐσφαλμένους ἢ βίῳ, 3 λόγῳ εἶποι τις ἂν εὐστόχως ἐπὶ 
τοῦ Δεηδὼν ἔχειν τὸ θυσιαστήριον. Κλαίοντες οὖν 
ἀναδαινέτωσαν οἱ ἐπ᾽’ αὐτῷ ποτε μέγα φρονοῦντες. 


205. Ἐπὶ Ναδαῦ (23) τῆς Μωαδίτιδος ὁλογύ- 
ζεῖε. Ἐπὶ πάσης χεφαλῆς φαλάχρωμα’ πάντες 
βραχίονες χατατετμημένοι. 'Ev ταῖς πλατείαις 
αὐτῆς περιζώσασθε cáxxouc , xal χόπτεσθε ἐπὶ 


edificatum est vestrum templum. Ad interpretatio- 
nem cum attendimus animam,suid sit Deebon intel- 
ligimus. Etenim si interpreteris, Deebon idem sonat 
quod /luxio eorum, Quemadmodum igitur veritatis 
sermo firmus est et stabilis, fundatus et immotus, 
ita et qui radicatus est in fide, comparatur homini 
fundamentum supra petram collocanti 1. Quin et 
manna fuisse dicitur veluti terrse glacies *, Scriptura 
divina firmitatem quamdam et soliditatem per con- 
gelationem ostendente; sic dogmata contraria, sua- 
sionesque eorum patrona, fluxa sunt et instabilia, 


8 . . T . 
nec consistere queunt; et ipse mendacii pater in ve- 


ritate non stetit*. Ituque mendacii instabilitas fluxio 
nominata est. Doleant igitur qui talia edificant, et 


p? quibus de Deo sermones habentur instabiles et 


infirmi. Haec est enim ara, adversus qnam lata 
sententia est in ruinam Deebon, ubi edificata est 
ara. Ascendite igitur flentes nequaquam sacrificia 
offerentes, sed poenitentiam agentes ob preces, quas 
olim male adhibuistis : quippe precatio facta est 
vobis in peccatum. Quisquis enim creaturam colit 
loco Creatoris *, nec adorat Filium, neque Patrem 
per Filium, sed propria sibi struit dogmata, et in 
aris extraneis laudationis sue hostiam offert,is fleat, 
cum tristitia que secundum Deum est,salutem haud 
ponitendam conciliatura sibi sit. Heo autem non 
de iis solum diota sunt qui suam de Deo opinionem 
mutuati sunt ex hereticorum placitis : verum etiam 
de quibuscunque, qui res fluxas prohantes, suam 
spem in his reponunt, nequaquum ei. obtemperantes 
qui dicit : Divitize si affluant, nolite cor apponere 5; 
iis quoque, qui splendorem carnis et gloriam ultra 
modum admirantur, gut fenum est, et gloria eorum 
ut flos feni*. Talis eat etiam carnis et sanguinis 
pulchritudo, in qua mulier insipiens, que compara- 
tur inauri in naribus suis ', sese effert. Et in sum- 
ma, omnibus qui in errorem incidunt, accommo- 
dari poterit nomen Deebon; adeo ut dixerit quis 
non inepte, eos, qui sive vita sive sermone aberrant, 
in Deebon aram habere. Flentes igitur ascendant 
qui ob id ipsum quondam efferebantur. 

295. VEns. 3-9. Super Nabay Moabitidis wlulate. 
Super omne caput calvitium : omnia brachia excisa. 
In plateis ejus circumcingimini saccis, el. plangite 
super tecta ejus, δὲ in vicis ejus omnes. ululate cum 


τῶν δωμάτων αὐτῆς, καὶ iv ταῖς ῥυμαῖς αὐτῆς ἢ ploratu. Quid clamavit. Esebon, et. Eleale : usque ad 


πάντες ὀλολύζετε μετὰ χλαυθμοῦ. "Oct κέχραγεν 


Jassa audita est vox ejus. Propter hoc. lumbus Νοα- 


! Matth. vit, 24. * Exod. xvi, 14. * Joan. vir, 44. * Rom. r 29. *Pseal. ιχι, 11. *Isa. ar, 6. 


' Prov. x1, 22. 


(17) Voci Δεηδών modo prefigitur articulus feni- 
ninus, modo neuter, non in diversis modo codici- 
bus, sed etiam in uno et eodem libro. Mox Reg. 
secundus, Νοοῦμεν δὲ τὸ Δεηδών. 

(18) Antiqui duo libri, ἣ Δεηβών. Abest articulus 
a vulgatis. Ibidem tres mss., ὅρασις, Deebon visio. 
Alii duo cum editis, ῥύσις, lo. 

(19) Editi simul et mss., τῆς γῆς. Sed Combefi- 
sius, homo ad mutandum semper paretissimus, 
hune locum ita ex saoro textu emendandum censet, 
ἐπὶ γῆς τῆς, sicul glacies super terram. 8ed quid ne- 


cesse sit emendare, non video : cum sententia per 
se sine ullo additamento aperta sit. Statim tres 
1Ω88.. πήξεως δηλοῦντές, " 

20) Libri veteres, ἑστάναι. Editi, ἱστάναι. 

21) Codex uaus, ὑποδεχόμενοι. 
22) Antiqui duo libri, καρδίφᾳ. Ne adhareatis 





corde. E 

(23) Editi, Ναδᾶν pro quo in antiquiore Combe- 
fiii libro et in tribus aliis legitur Ναδαῦ" neo secus 
editum reperitur apud LXX. 


635 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


bitidis 608 clamat : anima ejus cognoscet : cor Moa- A ᾿Εσεδὼν, xal Ἐλεαλή" ἕως Ἰασσὰ ἠκούσθη ἢ 


bitidis clamat in se usque ad Segor. Vilula enim trima 
est in ascensu Luith. Ad te flentes ascendent via Aru- 
niim : clamal contritio, el concussio. Aqua Nebrim 
deserta erit : herba siquidem viridis non erit. Nunquid 
el sic salvanda est? Inducam enim super vallem Ara- 
bes, e captent eam. Altigit enim clamor. terminum 
Moabitidis Gallim, et ululatus. ejus. Aqua autem 
Deebon replebitur sanguine. Indncam namque super 
Deebon Arabes, et tollam semen Moab, οἰ Arielet 
residuum Adama mittam quasi reptilia in terram. In- 


vitat ad tristitiam que secundum Deum est eos *,. 


qui per humani intellectus commenta prolupsi sunt 
in errores; nec se premiserunt Spiritus presidio, ut 
ululatu prosequeretur terram pestilentium magi- 
strorum. Etenim per Nabay tales indicare mihi vide- 
tur Scriptura, quod Nabay nomine sessionis inter- 
pretentur. Sunt enim nonnulli, qui cum sophismati- 
bus dolosis et fucum facientibus sedent et pravis suis 
colloquiis nonnunquam corrumpunt bonos mores *, 
Oportet itaque ut ii qui perversis illorum dogmati- 
bus imbuti sunt, agant poenitentiam, ululentque 
ob eam doctrinam, de qua valde superbiebant. Nam 
verborum horum, Super omne caput calvitium, is est 
sensus, ut. debeant magistros suos deserere, ac- 
cepto ab eis ornamento $e spoliare, monita ipsorum 
δα doctrinam practicam spectantia bgno vite instituto 
elevare, et sermone sano quasi resecare, ut brachia 
omnia sint excisa, hoo est, precepta practica sano 
sermone confutentur pravis documentis divisis, et 
particulatim expensis. Sed quia a pravis deduoti 


fuerunt per viam lafag, ideo eos qui probatum vite C 


genus sunt amplexi, plangere in plateis jubet, ob 
suavitatem rerum quibus ad voluptatem pellecti 


8unt, ponnitentiam agentes, lugentes quidem in 


platea inquirentes vero viam angusíam et strictam, 
ut poenitentia ritc peracta, cireumcingantur saccis, 
sumptoque lugubri habitu, effüciant ut per res 
ipsas visibiles clamet lumbus, ia iis locis in qui- 
bus aberravere, poenitentie sue vestigia relinquen- 
tes. Insuper super omni tecto et in omnibus vicis 
cum fletu ululare jussi sunt. Nam excelsas et ina- 
nes disciplinas vocavit tecta : at oogitationum quasi 
divisiones vicos Moabitidis dixit. 


φωνὴ αὐτῆς. Διὰ τοῦτο d ὀσφὺς τῆς Μωαθίτιδος 
βοᾷ, ἡ ψυχὴ αὐτῆς γνώσεται" dj καρδία τῆς Μωα- 
δίτιδος βοᾷ ἐν ἑαυτῇ ἕως Σηγώρ. Δάμαλις γὰρ 
τριετής ἔστιν ἐπὶ τῆς ἀναδάσεως τῆς Λουΐθ (24). 
Πρὸς σὲ κλαίοντες ἀναδήσονται τῇ ὁδῷ 'Apou- 
vulp. * βοᾷ σύντριμμα καὶ συσσεισμός. Τὸ ὕδωρ 
τῆς Νεδρὶμ ἔρημον ἔσται. Χόρτος γὰρ χλωρὸς οὐχ 
ἔσται. Μὴ καὶ οὕτω μέλλει σωθῆναι; 'Endto γὰρ 
ἐπὶ τὴν φάραγγα “Αραῦας, xal καταλήψονται αὖ- 
τήν. Συνῆψε γὰρ ἡ βοὴ τὸ ὅριον τῆς Μωαδίτιδος 
τῆς Γαλλὶμ, xal ὁλολυγμὸς αὐτῆς. Τὸ δὲ ὕδωρ 
τὸ Δεηδὼν πλησθήσεται αἵματος. ᾿βπάξω γὰρ ἐπὶ 
Δεηδὼν "Αραῦας, xai ἀρῶ τὸ σπέρμα Μωὰῦ, καὶ 
᾿Αραὴλ, xai τὸ κατάλειμμα ᾿Αδαμᾶ ἀποστελῶ, 
ὡς ἑρπετὰ ἐπὶ τὴν γῆν. Ἐπὶ τὴν κατὰ Θεὸν λύ- 
πὴν προτρέπει τοὺς ἀπὸ τῶν ἐπινοιῶν τοῦ ἄνθρω- 
πίνου (25) νοῦ ἐσφαλμένους, καὶ μὴ ἐπιδεδωκότας 
ἑαυτοὺς τῇ ὠφελείᾳ τοῦ Πνεύματος, ἵνα ὁλολύξωσιν 
ἐπὶ τὴν γῆν τῶν λοιμῶν διδασκάλων. Τὴν γὰρ Ναδαῦ 
τούτους μοι δοκεῖ ὁ λογος αἴνίσσεσθαι, διὰ τὸ ἕρμη- 
νεύεσθαι τὴν Ναύαυ ἐγκαθισμόν (20(. Εἰσὶ γάρ τινες 
οἱ μετὰ δολίων σοφισμάτων ἐγκαθεζόμενοι, καὶ ταῖς 
κακαῖς ὁμιλίαις αὐτῶν ἔσθ᾽ ὅτε φθείροντες ἤθη χρη- 
cx, Δεῖ οὖν μεταμελεῖσθαι τοὺς τοῖς πονηροῖς ἐκεί- 
νων μαθητευθέντας δόγμασι, xal ὁλολύζειν ἐπὶ τῇ 
διδασκαλίᾳ ἐφ᾽ ἢ μέγα ἐφρόνουν. Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ, 
Ἐπὶ πάσης κεφαλῆς φαλάχρωμα, τὸ τοὺς διδασκά- 
λους ἀποῤῥίπτειν, καὶ γυμνοὺς τοῦ ἀπ᾽ αὐτῶν κόσμου 
ἑαυτοὺς ποιεῖν, καὶ διὰ τῆς ἀγαθῆς πολιτείας ἐξευ- 
τελίζειν τὰς ἐκείνων ὑποθήκας τῶν πραχτιχῶν διδα- 
γμάτων, καὶ οἱονεὶ κατατέμνειν τῷ ὑγιεῖ λόγῳ, ἵνα 
ὦσι πάντες βραχίονες κατατετμημένοι, τουτέστιν, αἱ 
πραχτικαὶ ὁποθῆχαι τῷ ὑγιαίνοντι λόγῳ εἷς ἔλεγχον 


ἄγομεναι διὰ τῆς διαιρέσεως, καὶ τῆς κατὰ μικρὸν 


ἐξετάσεως τῶν καχῶν διδαγμάτων. ᾿Επειδὴ δὲ διὰ 
τῆς πλατείας ὁδοῦ ἤγοντο παρὰ τῶν πονηρῶν, τού- 
τους (27) τὸν βεδασανισμένον βίον πρόψφημένους χε- 
λεύει χόπτεσθαι ἐν ταῖς πλατείαις, ἐπὶ τῇ ψυχαγω- 
γίᾳ τῶν πρὸς ἡδονὴν φερόντων μεταμελομένους, καὶ 
κοπτομένους μὲν ἐπὶ τῇ πλατείᾳ, ἐχζητοῦντας δὲ τὴν 
στενὴν χαὶ τεθλιμμένην, ἵνα ὀρθῶς μετανοοῦντες πε- 
ριζώσωνται σάχχους, καὶ πενθιχὸν ἀναλαδόντες (28) 
σχῆμα, οἱονεὶ διὰ αὐτῶν τῶν ὁρωμένων βοᾷν ποιή- 


σωσι τὴν ὀσφῦν, ἐν οἷς ἐπλανήθησαν τόποις τῆς μετανοίας ἑαυτῶν τὰ ἴχνη καταλιμπάχοντες, Καὶ ἐπὶ 
παντὸς δώματος ἐχελεύσθησαν xal ἐν πάσαις ταῖς ῥύμαις ὁλολύζειν μετὰ χλαυθμοῦ. Τὰ γὰρ ὑψηλὰ καὶ 
διάκενα τῶν μαθημάτων δώματα ὠνόμασε᾽ τὰς δὲ οἱονεὶ διαιρέσεις τῶν νοημάτων ῥύμας τῆς Μωαῦθδί- 


κιδος. 


296. Sive igitur quis ascenderit in altitudines que ἢ — 296. Εἴτε οὖν τις ἐπὶ ὑψωμάτων ἐγένετο ἑπαιρο- 


* [I Cor. vr, 10. 91 Cor. xv, 33. 


(24) Recentior Comboefisii codex et editi, τοῦ 
Λουΐθ. Alii tres mss., τῆς Λουΐθ. Voces illae, quibus 
hio nomina propria significantur, aliter in aliis 
libria scriptas invenimus. . 

(25) Editi, τοῦ ἀνθρώπου. Uterque Combef. et alii 
ires, τοῦ ἀνθρωπίνου. 

(26) Vocem ἐγκαθισμόν reddidimus sessionem. Ea 
enim vox ad exprimendum ejus loci sensum satig 
idonea videtur; cum obsourum non sit scriptorem 


respexisse ad magistros, qui nonnunquam, stanti- 
bus discipulis, sedent. 

(27) Ita mss. plerique omnes. Editi, παρὰ τῶν 
πονηρῶν τούτους ἡγεμόνων, haud recte. 

(23) Veteres quinque libri, ἀναλαοωνται. Editi, 
ἀναλαδόντες. Ibidem conjunctio xxl ante vocem 
οἷονεί legitur in Reg. secundo. Subinde Reg. ter- 
tius, βοᾷν ποιήσωσι, bene, ut nobis videtur. Editi 
et alii mgs., ποιήσουσι. 


631 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XV. 


638 


μένων χατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, εἴτε ἐν διαλεχτι- Α Be extollunt adversus Dei scientiam !5,sive occupa- 


xp τινι λόγων διαιρέσει καὶ προδλημάτων εὐχρινῶς 
δοχούντων διαλαμάνειν περὶ ἑκάστου τῶν προχει- 
μένων, ἐκ μετανοίας ὀλολυζέτω, ἵνα πληρώσῃ τὸ γε- 
γραμμένυν" ἐν ταῖς πλατείας, καὶ ἐπὶ τῶν δωμάτων, 
καὶ ἐν (29) πάσαις ταῖς ῥύμαις τοῦ λόγου προστάσ- 
σοντος χεχραγέναι. Διὰ τοῦτο δὲ δεῖ ταῦτα γίνεσθαι, 
ἐπειδὴ χέχραγεν ᾿Εσεθών (30) - ᾿Εσεδὼν μὲν γὰρ 
ἑρμηνεύεται λογισμός: ᾿Ελεαλὴ δὲ, Θεοῦ ἀνάθδασις" 
Ἰασσὰ δὲ, γεγονυῖα ἐντολή. Κέχραγεν οὖν ᾿Ἐσεδὼν, 
τουτέστι, φανερῶς διαμαρτύρεται, ὅτι ἀνθρώπινοί 
εἶσι λογισμοὶ, καὶ οὐ θείων μυστηρίων ἀποχαλύψεις 
τὰ διδάγματα τῶν Μωαδιτῶν. Καὶ ᾿Ελεαλή. Καὶ 
αὕτη διὰ τῶν πραγμάτων κέχραγεν, ὅτι Θεοῦ καταν- 
αισχυντοῦσι xal χατεπαίρονται οἱ ἐχείνοις τοῖς μα- 
θήμασιν ἑαυτοὺς ἐπιδιδόντες, Τοῦτο γάρ ἔστι, Θεοῦ 
ἀνάδασις, ἡ ἐπὶ τὰ ὕψη (31) τῆς ὑπερηφανίας 
ἔπαρσις. Καὶ ᾿Ιασσά. Εἰ καὶ δοκεῖ γεγονυῖα ἐν- 
toÀ3 εἶναι, ἀλλὰ κατὰ ἀλήθειαν οὐκ ἐντολή' σχη- 
ματισμὸς δέ τις περὶ βίον ἀχριδείας, πρὸς πιθανό- 
τητα καὶ παραδοχὴν τῶν πονηρῶν (32) ἀπὸ τοῦ πο- 
νηροῦ φρονήματος ὁποδαλλομένων διδαγμάτων. Διὰ 
τοῦτο ἐν τοῖς κατόπιν εἴρηται " Πάντες βραχίονες 
κατατετμημένοι * ἵνα εἴ τις πονηρὸς διδάσχαλος ἐν 
ψευδοδοξίαις ἐξαπατῶν τὰς ψυχὰς τῶν ἐπομένων, βίῳ 
δὲ δοχῶν προσέχειν (33) ἀχριδεστέρῳ, οἱ μεταμελη- 
θέντες ἐπὶ τῷ τοιούτῳ διδασχάλῳ ἑαυτοὺς ἐπιδεδω- 
χέναι, χατακόψωσιν ἑαυτῶν μὲν τοὺς βραχίονας, τουτ- 
ἐστι, τὸ πραχτιχὸν εἶδος τῆς πολιτείας, ᾿Α ποχείρον- 
ται δὲ αὐτοῦ οἱονεὶ χόμην, καὶ ἀλλοτριώσουσι (34) τοῦ 
ἑαυτῶν σώματος" διότι ἀντὶ κεφαλῆς εἶσιν οἱ προ- 
ἑστῶτες τοῦ σώματος τῶν Ἐχχλη σιῶν. Καὶ νῦν τοί- 
vov ᾿Ιασσὰ χέχραγεν᾽ ὅτι δέλεάρ ἐστι πρὸς τὴν τῆς 
ἀληθείας πιθανότητα ἣ κατὰ τὴν πολιτείαν ἐπιδειχνυ- 
μένη (35) ἀκρίδεια. Τοῦτο οὖν ἐστι τὸ αἴτιον τοῦ 
ὀλολύζειν μετὰ χλαυθμοῦ, ὅτι κἐχραγοῦ ὧν αὶ 
Ἐλεαλὴ ἕως Ιασά. 77 c5 

. 997. &i τοῦτὸ dj ὁσφὺς τῆς Μωαδίτιδος βοᾷ. 
Ἣ ὀσφὺς πολλαχοῦ ἀντὶ τῶν γεννητιχῶν λαμὄανε- 
ται. "Ett γὰρ ἐν τῇ ὀσφύϊ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ ἦν 
(δηλονότι « ὁ Λευὶ τοῦ ᾿Αὐραὰμ), ὅτε συνήντησεν 
αὐτῷ, Μελχισεδέκ. Καὶ Ἔστωσαν αἱ ὀσφύες ὁμῶν 
περιεζωσμέναι. Νοοῦμεν, ὅτι αἰνίσσεται συστεῖλαι 
τὰς εἰς γέννησιν ὑπουργούσας ὀρέξεις. Τὸ οὖν πέν- 
θος τὸ ἐπιχείμενον τῇ Μωαδίτιδι, αἴτιον γινόμενον 
τοῦ σώφρονος βίου, βοᾷ ἐπὶ τῇ (36) χραυγῇ τῆς ᾿Εσε- 
δὼν καὶ ᾿ἔλεαλὴ xal ᾿Ιασσά. Ἢ ψυχὴ αὐτῆς, φησὶ, 
γνώσεται. Ἴδη προκοπὴν τῶν τὰ προειρημένα ἐπὶ 
τῇ μετανοίᾳ πεποιηκότων ὁ λόγος ἐμφαίνει. Καὶ, 


1911 Cor. z, 5. !! [Iebr. vit, 10. !? Luo. χη, 85. 


(29) Codices tres, xat ἐπί. 

(30) Editi, ᾿Εσεδὼν xal ᾿Ελεαλὴ ἕως Ἰασσά. Sed 
illa, xai 'Βλεαλὴ ἕως ᾿Ιασσά, in mss. non reperiun- 
tur; ob idque delenda judicavimus. 

(31) Codex unus, ἐπὶ «à ὀψηλά. 

(2) Antiqui tres libri, πειρασμῶν. Ibidem editi, 
ἀπὸ τοῦ ἐναντίου, αὐ animo adverso. Αἱ quinque 
Ins8., ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. 


tus fuerit in dialectica quadam partitione verborum 
et problematum, qua de singulis rebus propositis 
distincte traotare videntur, ululet penitus ductus ; 
ut quod scriptum est impleat; quippe in plateis,et 
super tecta, et in omnibus vicis clamorem edi jubet 
Scriptur&. Idcirco autem hsec fleri oportet, quia 
clamavit ; Esebon enim,si quis interpretetur, sonat 
ratiocinationem, Eleale autem, Dei ascensum ; 8888 
vero, facium praeceptum. Clamavit igitur Bsebon, 
hoc 604 est, Moabitarum documonta ratiocina- 
tiones humanas esse manifesto declarat, non divi- 
norum mysteriorum revelationes. Et Eleale. Atque 
h&c reipsa clamavit, eos qui ad illas disciplinas 
mentem appellunt, adversus Deum impudenter 
agere,seque contra eum efferre.Huncenim sensum 
indicat Dei ascensus, cou animus ad superbie fa- 
stigia elatus. Et Jassa. Etsi videtur esse factum 
praceptum, tamen revera preceptum impletum non 
est : sed est simulatio quedam diligentixs circa vitse 
rationem ; qua prava documenta ab animo pravo 
sugyesta, suaderi et excipi queant. Eam ob causam 
dictum est supra VEns. 2 : Omnia brachia excisa, ut 
si quis malus magister opinionibus falsis deceperit 
gectatorum animas,sed accuratius vite institutum 
amplecti videatur,tamen ii quos penituit adhesisse ἡ 
ejusmodi magistro, resecent sua ipsorum brachia, 
hocest,vivendi genus practicum.Ceterum detondent 
ejus quasi comam, eamque ἃ suo corpore separa- 
bunt : quandoquidem qui corpori Ecclesiárum pre- 
flciuntur, iidem loco capitis sunt. "Itaque clamat 
etiamnum Jassa, quod ingens studium circa vite 
rationem adhibitum, illieíum quoddam sit ad per- 
suadendam veritatemi.Heo est igitur causa ejulandi 
cum planotu,quod clamavit Esebon et Eleale usque 
Jassa. ^^ 


297. Propter hoc lumbus Moabitidis clamat. In 
plerisque locis lumbus sumitur pro genitalibus 
membris : Adhuc enim im lumbis patris sui erat, 
nimirum Levi filius Abrahse, quando obviavit ei 
Melchisedech 11. Et, sint. lumbi vestri pracincti 13, 
Intelligimus indicari, appetitus qui generationi 
subserviunt, reprimendos esse.Luotus igitur Moa- 
bitidi imminens,qui causa est et origu continentis 
et pudice vite, clamat ob vociferationem Esebon et 


D Eleale et Jassa. Anima ejus, inquit, cognoscet. Jam 


Soriptura progressum ostendit eorum,qui predicta 
per poenitentiam exseculi sunt, Et Cor Moabitidis 


(33) Editi, προέχειν. Libri veteres, προσέχειν. 

(34) Editi, ἀποκείρωνται δὲ ἑαυτοὺς οἱονεί κόμην, 
καὶ ἀλλοτριώσωσι. At nostri quinque mss. ut in 
contextu. ! 

(35) Codices aliquot, ἐνδειχνυμένη. Nec ita multo 
post editi, ὁ ἀσφύς. Αἱ mss., ἡ ὀσφύς. 


. (36) Antiqui duo libri, τῆς. Alii tres cum editis, 
τῇ. 


639 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


640 


clamat in se usque ad Segor. Est autem Segor is A Ἢ καρδία τῆς Μωαβίτιδος fog ἐν ἑαυτῇ (37) ἕως 


ipse locus ad quem Lot e Sodomis egressus, per- 
venire potuit. Volebant enim angeli in montem ut 
conscenderet, eique dicebant : Salvam fac iuam 
ipsius animam. Ne respicias reiro : mec stes in 
omni circumjacente regione. In moniem te recipe, ne 
forte simul comprehendaris. llle autem dizit : Quaeso, 
Domine, ne apprehendant me hac mala, et moriar. 
Ecce civitas haec prope esl, ut. con[ugiam ego huc. 
Nonne parvo est? Εἰ vivet aníma mea !*.Eam ob rem 
vocatum est nomen urbis, Segor : hoo est, parva. 
Clamat igitur cor Moabitidis usque ad Segor, que 
nunc in Palestine finibus jacet.Strenuam itaque ac 
efficacem poenitentiam, sive gravem luctum ob 
suorum malefactorum plagam editum ob oculos 
ponens Scripture, nobis patefacit intervallum, ad 
quod usque exauditus est Moabitidis clamor. 6085 
Invitat autem ponitentia, ut quis prius in se ipso 
clamet, corque suum conterat ; deindc etiam ut 
posnitentie sus modum audiendum curet,eumque 
notum efficiat, ad bonum exemplum aliis prestan- 
dum. Vitula enim trina est, hoo est, perfecta est, 
quod ad statem attinet. Nam trima vitula jam 
generare, jugoque collum submittere potest.Itaque 
ut doceat id eorum,qui converti possunt,proprium 
esse, ut humana etate perfecti sint et adulti, pol- 
leantque ratione, qua se veritatis jugo subjicere 
possint,dixit vitulam trimam.Qui enim per etatem 
nondum assecutus -est humanam perfectionem, 
necdumpossidet mentem perfectam,sed imperfectus 
est ob minorem etatem, neque ab eo exiguntur 
ponnitentie opera. Quapropter etin Genesi Abraham 
ἃ Deo signum requirente, et dicente : Dominator 
Domine, quomodo sciam me hzreditalem terre esse 
accepturum? Deus dixit : Accipe mihi juvencam 
trimam et arietem irimum '* : quippe in tribus 
annis perfectionem constituebat animalium , et 
idoneam generandi facultatem eligebat.Sed turturi 
et columba nullum prescripsit temporis spatium!*, 
quod heo animalia generare statim incipiant. 


208. In ascensu. autem  Luith flentes ascendent. 
Fletus bonus initium ost letitie; et tristitia, qum 
secundum Deum est; initium est ascensus, et ejus 
qui δὰ superna fit progressus.Quamobrem et Apo- 
stolus lzetatur causa eorum,qui fuerant contristati, 


Σηγώρ. Ἔστι δὲ ἣ Σηγὼρ αὕτη, ἔνρα Ac ἀπὸ Σο- 
δόμων ἐξελθὼν, φθάσαι δεδύνηται. Ol μὲν γὰρ ἄγγε- 
λοι ἐδούλοντο εἰς τὸ ὄρος ἀναδαίνειν, καὶ εἴπον αὐτῷ" 
Σῶζε τὴν ἑαυτοῦ ψυχήν. Μὴ περιδλέψῃς εἰς τὰ 
ὀπίσω, μηδὲ στὴς ἐν πάσῃ τῇ περιχώρῳ. Elc τὸ 
ὄρος σώζου, μήποτε συμπαραληφθῇς. Ὁ δὲ εἶπε' 
Δέομαι, Κύριε, ὴ καταλάδῃ με τὰ xaxà, καὶ ἀπο- 
θάνω. ᾿Ιδὸὺ ἣ πόλις αὕτη ἐγγὺς, τοῦ καταφυ- 
γεῖν μὲ (38) ἐχεῖ. Οὐ μικρά ἐστι; Καὶ ζήσεται ἡ 
ψυχή μου. Διὰ τοῦτο ἐκλήθη τὸ ὄνομα τῆς πόλεως, 
Σηγώρ’ τουτέστι, μικρά. Bog οὖν 4j καρδία τῆς Μωα- 
Θίτιδος ἕως Σηγὼρ, ἥτις ἐπὶ (39) τοῖς ὄριοις ἤδη 
κεῖται τῆς Παλαιστίνης. Τὴν οὖν ἰσχυρὰν xal εὔτο- 
νὸν μετάνοιαν, fj τὸν βαρὺν θρῆνον, τὸν ἀπὸ τῆς 
πληγῆς τῶν κακῶς αὐτῇ πεπραγμένων, ἐνδεικνύμε- 
νος ὁ λόγος, τὸ διάστημα ἡμῖν ὑποφαίνει, μέχρι τί- 
νος ἀχουστὴ γίνεται ἡ βοὴ τῆς Μωά6 (40). Καλεῖ δὲ 
ἡ μετάνοια, τὸ πρότερον ἐν ἑχυτῷ τινα βοῆσαι, 
x&l ἑαυτοῦ συντρῖψαι τὴν χαρδίαν" ἔπειτα καὶ ὑπὲρ 
τοῦ ἄλλοις ἀγαθὸν γενέσθαι ὑπόδειγμα, ἐξάκουστον 
ἑαυτοῦ χατασχευάσαι, χαὶ δημοσιεῦσαι τὸν τρόπον 
τῆς μετανοίας. Δάμαλις γὰρ τριετής ἔστι, τουτέστι, 
τελεία ἑστὶ xa0' ἡλικίαν. "HI γὰρ τριετὴς δάμαλις 
ἤδη τοῦ γεννᾷν δύναμιν ἔχει, καὶ τοῦ ὑπέχειν τὸν 
τράχηλον τῷ ζυγῷ. "Iva οὖν δείξῃ ἴδιον (41) τῶν δυ- 
ναμένων ἑπιστρέφειν τὸ τετελειῶσθαι μὲν κατὰ τὴν 
τοῦ ἀνθρώπου ἡλιχίαν, ἐχειν δὲ τὸν λόγον, δυνάμενον 
ὁποδαίνειν τῷ ζυγῷ τῆς ἀληθείας, εἴρηκε δάμαλιν - 
τριετῆ. Ὁ γὰρ μήπω διὰ τῆς ἡλιχίας τὸ ἐν ἀνθρώποις 
τέλειον ἐσχηκὼς, μηδὲ τὸν νοῦν ἀπηρτισμένον ἔχων͵ 


( ἀλλ’ ἀτελής ἐστι διὰ σμιχρότητα, οὐδὲ ἀπαιτεῖται τὰ 


ἔργα τῆς μετανοίας. Διὸ καὶ ἐν τῇ ΓΕενέσει τοῦ 
'A6paàp ζητοῦντος σημεῖον παρὰ τοῦ Θεοῦ, xal λέ- 
γοντος " Δέσποτα Κύριε, κατὰ τί γνώσομαι, ὅτι 
χληρονομήσῳ τὴν γῆν; εἶπεν (42) ὁ Θεός - Αάδε 
μοι δάμαλιν τριετίζουσαν καὶ κριὸν τριετίζοντα * 
ἐν τοῖς τρισὶν ἕτεσι τὸ τέλειον τῶν ζώων καὶ τὸ πρὸς 
γέννησιν ἐπιτήδειον ἐχλεγόμενος. Τρυγόνα δὲ χαὶ 
περιστερὰν χρόνῳ οὐ περιέγραψε, διὰ τὸ εὐθὺς τὰ 
ζῶα ταῦτα τῆς γεννήσεως ἄρχεσθαι. 

298. Ἐπὶ δὲ τῆς ἀναδάσεως τῆς Λουὶθ xAalov- 
τες ἀναδήσονται. ᾿Αρχὴ εὐφροσύνης ἐστὶ τὸ κλαίειν 
καλῶς, xal ἀναδάσεως xal προχοπῆς τῆς ἐπὶ τὰ 
ἄνω, ἣ κατὰ Θεὸν γινομένη λύπη. Διὸ καὶ ὁ ᾿Από- - 
στολος εὐφραίνεται (43) ἀπὸ τῶν λυπουμένων, ὁρῶν 


cum videret eos suis ipsius sermonibus ad suorum ἢ εἰς συναίσθησιν ἄγοντας τοὺς ἑαυτοῦ λόγους, καὶ 


delictorum conscientiam fuisse adductos,et ad eam 
que secundum Deum est tristitiam induotos 16, videli- 


13 Gen. XIX, 47-20. 14 Gen. XV, 8, 9. 15 ibid. 9. 


(37) Codex unus cum editis, ἐν αὐτῇ. Alii qua- 
tuor, ἐν ἑαυτῇ. Haud longe nostri mss., καὶ εἴπον 
αὐτῷ. Editi, xal εἶπαν. 

(38) Ita uterque Combef. et alii tres codices. Vox 
pe in editis desideratur. Nota interrogationis, 
apud LXX ponitur, hoc modo : Οὐ μιχρά ἔστι; 
Nonne parva est? Sed neo Ducseus in Regiis suis 
codicibus, nec nos in nostris talem notam inve- 


ἐνεργαζομένους αὐτοῖς τὴν χατὰ Θεὸν λύπην μετά- 
νοιαν εἰς σωτηρίαν ἁμεταμέλητον. Οἱ γὰρ χλαίοντες 


46 11 Cor. vir, 9. 


nimus. 
39) Codices aliquot, iv. 
ἢ Codex unus, τῆς Μωαδίτιδος. 
41) Editi, ὅτι ἴδιον. Vox ὅτι in mss. non repe- 
ritur. 

ei Veteres quatuor libri, εἶπεν δέ. 

43) Editi, ηὐφραίνετο. Αἱ mss. quinque, εὐφραί- 
νεται. 





641 


COMMENT. IN ἸΒΑΙΑΜ PROPHETAM. CAP. XV. 


642 


ἐπὶ τοῖς καχοῖς ἔργοις, καὶ ταῖς xxxai αὐτῶν (44) A cet ad poenitentiam ad salutem haud ponitendam. 


διανοίαις, οὐχέτι μὲν χαταθήσονται, οὐδὲ εἰσελεόσον - 
ται εἰς τὰ κατώτατα τῆς γῆς ἀναδήσονται δὲ οἱονεὶ 
χειραγωγίᾳ τῇ πρὸς τὸ (45) ἄνω ὀψώσει τῇ κατὰ 
Θεὸν λύπῃ χεχρημένοι. Bog δὲ σύντριμμα καὶ συσ- 
σεισμός. Ὁ γὰρ διελέγξας καὶ χκαθαψάμενος λόγος 
συντρίδει τὸ πονηρὸν φρόνημα, xal οἷον σάλον τινὰ 
τοῖς λογισμοῖς τοῖς χαχῶς ἐμπεφυχόσιν ἕμποιεῖ, πρὸς 
τὸ τοὺς μὲν ἐχριζωθῆναι, τοὺς δὲ ὑγιεῖς (46) λόγους 
ἀντεισαχθῆναι, Διὰ τοῦτο Καρδίαν συντετριμμένην 
καὶ τεταπεινωμένην δ᾽ Θεὸς οὐχ ἑξουδεοώσνι. 
Συνεστηκυίας μὲν vào xal μηδέπω διασαλευομένης 
τῆς ἕν τῷ ἁμαρτάνειν ἕξεως, οὔτε κλαύσονται ἁμαρ- 
τάνοντες, οὔτε ἀναχθήσονται πρὸς τὸ ἄνω" συντετριμ- 
μένης δὲ τῆς μοχθηρᾶς διαθέσεως, καὶ οἱονεὶ σεισμόν 


τινα χαὶ χλόνον ἐπὶ τοῖς πονηροῖς δόγμασι τῆς ψυ- Β 


χῆς παθούσης, ἀχουστὴ γίνεται d βοὴ, ἐπ᾽ ὠφελείᾳ 
τῶν ἀχουομένων. 

299. Τὸ ὕδωρ τῆς Νεδρὶμ ἔρημον ἔσται. Τὸ τῆς 
φευδοδοξίας ὕδωρ, πρότερον ἀφθόνως καὶ πολὺ ῥέον 
ἐπὶ βλάδῃ τῶν δεχομένων, ἀφανισθήσεται, φησὶ, καὶ 
ἔρημον ἔσται. Εἰ δὲ ἦν εἰδέναι τὴν δύναμιν τοῦ ὄνο- 
ματος, ἐλήφθη ἂν τις ἀφορμὴ πρὸς τὸ μᾶλλον καθ- 
ἰκέσθαι τῆς διανοίας τοῦ προφητικοῦ νοῦ, καὶ ἐφαρ- 
μόζεσθαι τοῖς πράγμασι τὰ ἕν τοῖς ὀνόμασι σημαι- 
νόμενα. ἸΙλὴν ὅτι ἐναντίον ἑστὶ τὸ ὕδωρ τοῦτο τοῦ 
ὕδατος τῆς ἀναπαύσεως, ἐφ’ οὗ ἑχτρέφει ὁ Κύριος 
τοὺς ὑπ᾽ αὐτοῦ ποιμαινομένους᾽ xal τοῦ ὕδατος, οὗ 
δίδωσιν ὁ Κύριος τοῖς πιστεύουσιν εἰς αὐτὸν, οὗ ὁ 
καταξιωθεὶς πιεῖν, ἔχει ἐν ἑαυτῷ πηγὴν ὕδατος ἀλλο- 
μένου εἰς ζωὴν αἰώνιον. Οὕτω δὲ φαῦλον xal οὐδενὸς 


ἄξιον τὸ ὕδωρ τοῦτο, ὅτι οὐδὲν ἄλλο ἢ χόρτον ἑχτρέ- C 


φει (47), ὅς xal αὐτὸς οὐκ ἔσται. Τουτέστιν, al ψυ - 
49i, αἱ τὴν πρόσχαιρον ταύτην καὶ ταχὺ μαραινομέ- 
νμν τοῦ χόσμου δόξαν πεπαιδευμέναι, ταχὺ ἀπανθή- 
σουσι, τοῦ οἱονεὶ ἄρδοντος αὑτὰς λόγου ἕἑρημωθέφτος. 
Μὴ xal οὕτω μέλλει σωθῆναι; Δείκνυσιν ὃ λόγος, 
ὅτι μέλλουσα σώζεαθαι ἢ Μωαὄἴτις, ὁδοῖς τισι xai 
ἀγωγαῖς (48) σωθήσεται, καὶ τοῖς ἐπιπονωτέροις 


παιδεύμασιν ἑναχθήσεται εἷς σωτηρίαν. Τὸ γὰρ, 
᾿Απολεῖται ἡ Μοαῖτις, καὶ, Νυκτὸς ἀπολεῖται, 


xai ὅσα ἄλλὰ εἴρηται, πρὸς τοῦτχ ἔχει τὴν ἀναφορὰν, 
ὃτι ταῦτα γίνεται πρὸς τὸ σωθῆναι αὐτήν, Ἐπάξω 
γὰρ ἐπὶ τὴν φάραγγη "Apaóac. Ol μὲν γὰρ (49) 
πρότεροι διὰ τοῦ κλαυθμοῦ σωθήσονται" οἱ δὲ τὴν 
ἀμετανόητον καρδίαν ἔχοντες, διὰ τῆς ἕν τῶν ᾿Αρά- 


Nam qui lugent ob ρτινα opera, et ob porversas 
888 cogitationes, non amplius descendent, neque 
ingredientur in infimas torre partes: sed ascendent, 
ea quae secundum Deum est tristitia tanquam admi- 
niculo quodam usi, quo evehant se sursum et at- 
tollant. Clamat autem contritio et concussio. Sermo 
enim qui redarguit et objurgat, conterit pravam 
mentem,et quodammodo cogitationes vitiose insitas 
exagitat et conculit,ut ipse quidem tollantur radi- 
citus, sententia vero quse sana sit introducatur. 
Quare Cor contritum et humiliatum, Deus, non despi- 
cies !". Nam peccandi habitu stante, necdum 
conousso,neque flebunt peccatores,neque ascendent 
ad superiora ; sed pravo affectu contrito, et anima 
veluti conoussionem quamdam et perturbationem 
ob perversa dogmata patiente, auditur clamor, ad 
eorum qui audiunt utilitatem. 

299. Agua  Nebrim deserta erit. Nimirum aqua 
false opinionis,que prius affatim et abunde flebat 
ad eorum perniciem qui eam excipiebant,e medio, 
inquit,tolletur,et deserta erit. Quod si daretur vim 
hujus nominis nosse, posset inde arripi occasio 
aliqua intelligentiam sensus prophetici melius asse- 
quendi, et nominum signiflcationem ipsis rebus 
&accommodandi. Ceterum aqua illa aque refectionis 
i*qua quos Dominus a se pastosenutrit,contraria est 
et adversa,estque aliena ab illaaqua,quamDominus 
iis, qui in se credunt, impertit : potu cujus 606 
quisquis fuerit dignatus, habet in se fontem aque 
salientis iu vitam eternam !*. Ita autem illa aqua 
mala est et nihili facienda, ut alat nihil aliud niei 
fenum, quod et ipsum non erit. lloc est animo 
temporariam hanc etoeissime marcescentem mundi 
gloriamsequi edocti, sermone qui eas quasiirrigabat, 
vastato ac deleto, confestim immarcescent. Nunquid 
el sic salvanda esl ? Scriptura ostendit futurum esse, 
ut Moabitis viis quibusdam ac vite institutis salva 
flat, atque disciplina asperiore perducatur ad salu- 
tem. Nam illud, Peribit Moabitis, et, Nocte peribit, 
alia quecunque dicta sunt huc eo referuntur, quod 
isthzo pro illius salute fiant. Inducam enim super 
vallem Arabas.Consequentursalutem prioresquidem 
fletu suo : alii vero quorum cor ponitens non est, 
plaga per Arabas inducenda.Ceterum Arabes, ocoi- 
dentales. Aut forte virtutes tenebris similas hoc loco 


Gov ἑπαγομένης πληγῆς. “Αραῦες δὲ, ol ἑσπέριοι. Ἤ ἢ dicuntur Arabes: quarum opera emendatrices vin- 


τάχα al ἑοικυῖαι (50) τῷ σχότῳ δυνάμεις "Αραῦες 
ἐνταῦθα προσαγορεύονται * δι’ ὧν ἀποστέλλονται αἱ 
παιδευτιχαὶ πληγαὶ τοῖς τὴν ἀμετανόητον χαρδίαν 
ἔχουσι. Συνῆψε γὰρ ἢ βοὴ τὸ ὄριον τῆς Μωαθί- 


11 Psal. 1, 19. !* Psal. χχιι, 2. 19 Joan. iv, 14. 


44) Codices omnes, αὐτῶν. Editi, ἑαυτῶν. 

45) Editi, πρὸς τά. At mss., πρὸς τό. 

TA Sio mss. omnes. Editi, ὑγιαίνοντας. 

47) Editi, ἐχορέψει. Libri antiqui, ἐκτρέφει. 

(48) Sic mss. omnes. Editi, καὶ ἀγωγῷ. Statim 
ms. tres, ἐναχθήσεται. Alinsg, συναχθήσεται. Editi 


dicesque plage in eos quorum cor poenitentiam 
refugit,immittuntur. Pertigit enim clamor ad termi- 
num Moabitidis Gallim, e& ululatus ejus. Confinium 
Moabitidis vocatum est Gallim. Sed Juxta nominis 


cum Reg. primo, ἀναχθήσεται. 

40) Veteres quatuor libri, γάο. Editi, οὖν. 

650) Editi et quatuor mss., αἱ olxeiat. Hinc. in- 
terpres, familiariler assuetz. tenebris. Αἱ Reg. 86e- 
cundus, Ἦ «&va al ἐοικυΐαι, aut forte viriutes tene- 
bris similes. 


643 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


eu 


interpretationem 1dem valet atque aríetínum, de- A τιδος τῆς Γαλλὶμ, καὶ ὀλολυγμὸς αὐτῆς. Τὸ ὅριον. 


sumpto nomine &b animali principe et duce. Quo- 
niam igitur idem potest esse flnis et initium re- 
gionis, nnnc Moabitidis regio ab initio appella- 
tionem suam duxit. Et ululatus ejus omnia im- 
. plevit. 


300. Rureus aquam vocat doctrinam : quam ait 
esse sanguine plenam, quod mali premceptores rei 
sint mortis discipulorum. Quare de sermonibus 
exitiosis, et qui animas perimunt,cum loqueris tum 
opportune uteris prophetica sententia, que dixit : 
Aqua aulem Deebon  replebilur sanguine; inducam 
enim super Deebon Arabas, et tollam semen Moab, 
quod minime transiit ad meliora, sed inter eos 
qui non ingrediuntur in Ecclesiam Domini, reman- 
sit. Tolletar semen Moab ; Moabit:e namque non 
introibunt in Domini Ecclesiam usque ad decimam 
generationem, et usque in seculum. Id Scriptura 
comminatur exterminatum iri : quod semen Ariel 
vocat. Hebrei autem Ariel nomine leonis inter- 
pretantur. Sane et Dominus ipse ait homicidas ex 
diabolo esse natos ubi Judeos alloquitur, eorum 
animum mortis ipsius cupidum videns : Voz ez 
patre diabolo estis 35, et opera patris facitis. llle 
homicida erat ab inilio. Et quidem  desertores 
Ecclesie semen sunt Moab, semen vero Ariel ii 
dicuntur, qui anhelant fratrum cedem, ac perni- 
ciosis sermonibus, animabus eorum mortem affe- 
runt. Postea ait : Residuum Adama, quod signiflcat 
virginalem terram, ex qua formatum est Adami 


τῆς Μωαδίτιδος Γαλλὶμ ὠνόμασται. Ὅμως ἑρμηνεύε- 
ται χεχριωμένον, ἐπώνυμον τῷ ἡγεμονιχῷ ζώῳ καὶ 
ἀρχικῳ. Ἐπεὶ οὖν τὸ αὐτὸ δύναται καὶ πέρας εἶναι 
χώρας καὶ ἀρχὴ, τὸ ὅριον (51) τῆς Μωκχδίτιδος νῦν 
ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τὴν προσηγορίαν εἴληφε. Καὶ ὁλολυγ- 
μὸς αὐτῆς πάντα πεπλήρωχεν. 

800. Πάλιν τὸ ὕδωρ διδασκαλίαν λέγει (52) ὅπερ 
αἵματος εἶναι πλῆρές φησι, διὰ τὸ ἐνόχους θανάτου 
γίνεσθαι τοῖς διδασχομένοις τοὺς καχῶς χαθηγουμέ- 
νους. Ὥστε εὐχαίρως περὶ τῶν ὀλεθρίον λόγων καὶ 
ἀπολλύντων τὰς ψυχὰς χρήσῃ ποτὲ τῷ προφητικῷ 
ῥητῷ (53) τῷ λέγοντι Τὸ δὲ ὕδωρ τὸ Δεηδὼν πλη- 
σθήσεται αἵματος’ ἐπάξω γὰρ ἐπὶ Δεηδὼν "Apa- 
6a;, xal ἀρῶ τὸ σπέρμα Μωὰδ, τὸ μὴ psta6ai- 


p" (δ4( ἐπὶ τὰ κρείττονα, ἀλλὰ μεῖναν ἐν τοῖς μὴ 


εἰσερχομένοις εἰς ᾿Ἐχκλησίαν Κυρίου. Σπέρμα τοῦ 
Μωάύ. Οὐκ εἰσελεύσονται γὰρ Μωαδΐῖται εἷς Ἐχχλη- 
σίαν Κυρίου ἕως δεχάτης γενεᾶς, καὶ ἕως εἷς τὸν 
αἰῶνα. ᾿Εξαίρειν ὁ λόγος ἀπειλεῖ, ὅπερ (55) σπέρμα 
τοῦ ᾿Αριὴλ ὀνομάζει. ’Αριὴλ δὲ ὁ λέων ἐρμηνεύεται 
παρ᾽ Ἐδραίοις. Τοὺς οὖν φονιχοὺς καὶ ὁ Κύριος ix 
τοῦ διαδόλου γεγενῆσθαι λέγει, ἐν οἷς πρὸς Ἰουδαίους 
διαλέγεται. ὁρῶν αὐτῶν τὴν κατ' αὐτοῦ φονῶσαν προ- 
αἰρεσιν: ὅτι Ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρὸς (50) τοῦ δια- 
θόλου ἐστὲ καὶ τὰ ἔργα τοῦ πατρὸς ὑμῶν ποιεῖτε. 
Ἐκεῖνος ἀνθρωποχτόνος ἦν  àm' ἀρχῆς. Σπέρμα 
μὲν οὖν Μωὰλό, οἱ ἀποστάται τῆς Ἐχχλησίας. Σπέρ- 
μα δὲ ᾿Αριὴλ, οἱ (57) κατὰ τῶν ἀδελφῶν φόνον 
πνέοντες, καὶ διὰ τῶν ὁλεθρίων λόγων τὸν θάνατον 
ταῖς ψυχαῖς αὐτῶν ἐμποιοῦντες. Μετὰ ταῦτά φησιν. 


corpus. Mittam quasi reptilia ἐπ terram, hoc est, C ὅτι Τὸ χατάλοιπον ᾿Αδαμὰ, ὅπερ σημαίνει γῆν τὴν 


homines reliquos,qui terrena sapiunt, quod ex sua 
malitia ac pravitate geniti aint serpentes, et anima- 
lia venenum ejaculantia. Suitt quidem serpentes, 
quia eam amisere sublimitatem, 607 in qua fuerant 
constituti juxta primam suam conditionem ; sunt 
vero animalia virulenta, quiaexitio sunt occurrenti- 
bus. Hos mittj dioit Scriptura. Itaque post priores 
illos Moabitas,de quibus dicta sunt meliora, si quis 
in terra supersit, et serpenti similis evadat, de quo 
dictum est, Terram comedes omnibus diebus tuis *! ; 
hic immittitur quasi reptilia.Quisquis autem semi- 
nat in carne, comedit terram, et ex carne metit 


corruptionem 33. 


CAPUT XVI. 


301. VERs. 1-5. Num petra deserta est mons filie 


9 Joan. viri, 44. 31 Gen. nr, 14. 33 Gal. vi, 8. 


(51) In. utroque Colb. et in Reg. secundo legi- 
roO τὸ ὅριον, regio Moabitidis. 
Statim editi, «ex gum ὡς τοῦ φρέατος ᾿Ελείμ, 

, 1 ὡς τοῦ, etc., 
expunximus : quippe αυῷ in mss. non invenian- 


tur, τὸ χωρίον 


usque ad puleum Elim. Sed illa, 


tur. 
(62) Noster Reg. secundus, ἔχει. Mox idem co- 


dex, διὰ τοῦ ἐνόγου. 
(53) Codices aliquot, λόγῳ. 


παρθενιχὴν, ἀφ’ ἧς ἐγένετο τὸ σῶμα τοῦ ᾿Αδάμ. 
᾿Αποστελῶ ὡς ἑρπετὰ ἐπὶ τὴν γῆν, τουτέστι τὸ 
κατάλοιπον τῶν ἀνθρώπων, τῶν τὰ γήινα φρονούν- 
τῶν, δνὰ τοῦτο γεγεννῆσθαι ἐκ τῆν ἑαυτῶν καχίας 
ἑρπετὰ κὰὶ ἰσθόλα" ἐοπετὰ μὲν, τῷ ἀποὔαλεῖν τὸ 
ὕψος, ἐφ' οὗ κατὰ τὴν ἀρώτην χατασκευὴν βεδηκχότες 
ἐτύγχανοῦ" ἰοδόλα δὲ, διὰ τὸ φϑαρτι Ld φωνόν- 
των. Τούτους ἐξαποστέλλειν (58) ὁ λόγος φησί. Mv- - 
τὰ οὖν τοὺς προτέρους Μωαθίτας, περὶ ὧν τὰ κρείτ- 
τονα εἴρηται, εἴ τις ἐν τῇ γῇ καταλείπεται καὶ ὁ μοιοῦ- 
ται τῷ ὄφει, περὶ οὗ εἴρηται, ὅτι Γῆν φαγῇ πάσας 
τὰς ἡμέρας σου" οὗτος ἐξαποστέλλεται ὡς τὰ ἔρπε- 
τά. Γῆν δὲ ἐσθίει ὁ σπείρων εἷς τὴν σάρχα, xal ix 
τῆς σαρκὸς θερίζων φθορᾶν. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ιζ΄. 
301. Μὴ πέτρα ἔρημός ἐστι τὸ ὄρος θυγατρὸς 


(54) Sic mss. omnes. Editi, μεταναστάν. . 

(55) Editi, ὥσπερ. At uterque Combef. et alli 
tres, ὅπερ. 

tei Codices tros, πατρὸς ὑμῶν. 

57) Editi, οἱ τήν. Veteres quatuor libri ot. Reg. 
lertius. ol κατὰ τὸν ἀδελφόν. | 

(58) Editi, ἐξαποστελεῖν, At. uterque Colb. et Reg. 
Becundus, ἐξαποστέλλειν. Mox quinque Imss., καὶ 
ὁμοιοῦται. Editi, και ὡμοίωται. 


645 


COMMENT. ΙΝ ISAIAM PROPHETAM. CAP. XVI. 


646 


Σιών; Ἔσῃ γὰρ ὡς πετεινοῦ ἀνιπταμένου νεοσ- Α Sion ? Eris enim sicut avis avolantis pullus ablatus ; 


σὸς ἀφῃρημένος, ἔσῃ, θύγατερ Μωάδ. Ἔπειτα δὲ, 
᾿Αρνῶν, πλείονα βουλεύου. Ἠοιεῖτε σχέπην (59) 
πένθους αὐτῇ διὰ παντός, Ἐν μεσημύρινῇ σχο- 
τίᾳ φεύξονται - ἐξέστησαν. Μὴ ἀχθῇς (00): παροι- 
κήτουσί σοι οἱ φυγάδες Μωάδ. σονται σχέπη 
διιῖν ἀπὸ προσύπου διώκοντος, ὅτι ἤρθη dj συμμα- 
yix (61) σου, καὶ ὁ ἄρχων ἀπώλετο ὁ καταπατῶν 
ἀπὸ τῆς γῆς. Καὶ διορθωθήσεται μετὰ ἐλέους θρό- 
voc. xal χαθιεῖται μετ᾽’ αὐτοῦ μετὰ τῆς ἀληθείας 
ἐν σχηνῳ Δαδὶδ, χρίνων καὶ ἐχζητῶν χρῖμα, καὶ 
σπεύδων διχχιοσύνην. Ἔτι πρὸς τὴν Μωὰδ ὁ λόγος 
ἐστί. Μὴ πέτρα ἔρημός ἐστι τὸ ὄρος θυγατρὸς 
Σιών ᾿Ἐλέγχει αὐτῆς τὴν καταφρόνησιν, ἣν χατεφρό- 
νει τῆς Σιὼν, πέτραν ὑπολαμδάνουσα (62) εἶνχι ἔρη- 
pov τὸ ὅρος, ὡς οὔτε μέγεθος ἔχον ἀξιόλογον, οὔτε τὰ 
ἐχ γεωργίας καλὰ δυνάμενον ὑποδέξασθαι, ὡς μήτε 
τοὺς οἰκοῦντας τρέφειν, μήτε τοὺς νεμομένους αὐτό, 
Ἢ γὰρ τοῦτα περὶ τοῦ ὄρους ὑπολαδοῦσα (63), καὶ 
ἐξευτελίσχσχ αὐτὸ, ὑπερφυσηθεῖσα δὲ τῇ ἀλαζονείᾳ, 
xa! ἑαυτὴν μετεωρίσασα τῷ φρυάγματι καὶ τῷ τύφῳ, 
ἔσῃ ὁμοία νεοσσῷ ἐγχαταλελειμμένῳ ὑπὸ τοῦ θάλ- 
πόντος αὐτὸν πετεινοῦ, ἐπειδὰν ἀναπτῇ τῆς κχαλιᾶς 
πτοηθὲν, καὶ ἔρημον χαταλεῖπον τὸ ἐχτρεφόμενον. 
Τὸ μὲν γὰρ οἴχεται φεῦγον, τὸ δὲ εὐάλωτόν ἐστι τῷ 
βουλομένῳ. ᾿Δετὸς μὲν γὰρ, fj εἴ τι ἄλλο τῶν μεγά- 
λων πτηνῶν τῶν ἐπὶ πολὺ ὑψοῦσθαι ἀπὸ γῆς πεφυ- 
χότων, ἔξω ἐστὶ τῆς παρὰ τῶν ἐπι (εἰρούντων βλά- 
ὄης" σὺ δὲ ἔσῃ ὡς νεοσσὸς, ἀλλοτρίας βοηθείας 
εἰς τρυφὴν ἐπιδεόμενος (64), ἄρτι μὲν τοῦ ὠοῦ προ- 
κύψας, οὐδὲ βαθεῖ τῷ πτερῷ χατημφιεσμένος τὸ σώ- 
μα. ἀλλ᾽ ἔτι τῆς ἑτέρωθεν δεόμενος σχέπκης πρὸς τὸ 
ἐν νυχτὶ συνθάλπεσθαι, καὶ μεθ᾽ ἡμέραν μὴ καταφρύ- 
γεσθαι. Τῆς οὖν μητρὸς φυγαδευθείσης, ἀναιρεθή- 
σῃ (65) ἀπὸ τῆς χαλιᾶς, ἀδρανὴς μὲν ὧν πρὸς ἄμυ- 
vav, ἀδύνατος δὲ πρὸς φυγήν. Ὁ αὐτὸς δὲ ἔσται ὁ 
καὶ σὲ τῆς χαλιᾶς χαθαιρῶν, xal φὴν ᾿Ῥκεπάζου- 
σαν μητέρα ἀποδιώξας, Δῆλον οὖν, ὅτι αἱ ὑπὸ τοῦ 
πονηροῦ καὶ Ὁ πνεύματος ἐχτρεφόμεναι ψυ- 
χαὶ, ἐπειδὰν ἐπιτύχωσί τινος γενναίως (66) δι᾽ 
ἔργων ἀγαθῶν καὶ διὰ τῆς ἐπικλήσεως τοῦ ὀνόματος 
τοῦ Χριστοῦ ἀποδιώχοντος αὐτὰς, ἐρημωθεῖσαι τὴν 
χαλὴν ἐρήμωσιν, εὐληπτότεραί εἶσι πρὸς τὴν ἐν Χρι- 
ctp ἀνατροφὴν, τὴν ἄγουσαν εἷς τελείωσιν. "Ecm, 
θύγατερ Μωλὰ, ἐλεγχθείσης τῆς περὶ σὲ ἀσθενείας, 
τὸ καταλειπόμενον" Τί ἔσῃ, θύγατερ (67) Μωάδ; 


(59) Antiqui tres libri, Ποιεῖτε σκηνήν, Facite ten- 
torium. LX, Ποίει τε σκέπην, el fac tegmen. 

(60) Pro illo, Μὴ ἀχθῇς, legitur apud Procoplum 
et apud Cyrillum, μὴ ἀπ’ ἀρχῆς, Nonne ab inilio 
hab tiabunt? Bt ita quoque habent codices non- 
nulli. 

(61) Ante vocem συμμαχία ex quinque mss. ad- 
ditus est articulus. Aliquanto post uterque Com- 
bef. et alii ms8., καθιεῖται μετ᾽ αὐτοῦ, sedebit cum 
ipso. Editi, ἐπ᾽ αὐτοῦ, ἐπ ipso. Ita autem emendasse 
typographos arbitror: sed quo testimonio correc- 
tum, sit nescio; cum in illis ipsis codicibus, quos 
solos in manibus habuerunt, legatur. μετ᾽ ab- 


τοῦ. 
(02) Veteres quatuor libri, ὁπολαμδάνουσαν. Editi, 


eris, filia Moab. Deinde vero, Arnon, plura delibera. 
Facite tegmen luctus εἰ semper. In meridianis tene- 
bris fugient : obstupuerunl Ne abducaris : habitabunt 
juxta te profugi Moab. Erunt tegumentum vobis a 
[acie persequentis, quia sublatum est. commilitium 
tuum, et princeps periit qui conculcabat a. terra. Et 
restaurabitur eum misericordia thronus : et sedebit 
cum 60 cum veritate in tabernaculo David, judicans 
et querens judicium, et accelerans justitiam. Sermo 
etiamnum ad Moab spectat. Num petra :deserta est 
mons filiz Sion? Reprehendit ejus contemptum,quo 
prosequebatur Sion.Nam existimabat montem hunc 
esse petram desertam, ac si nulla ei inesset ampli- 
tudo memoratu digna,neque agriculture bona pos- 


D set excipere, adeo ut neo incolas nec oultores suos 


C 


aleret.Tu enim que ita sentis de 60 monte,ac illum 
&spernaris, quaque supr& modum arrogantia ao 
fastu turges, ao te ipsa effers cum jaotantia et su- 
perbia.assimilis eris pullo a fovente se ave destitu- 
to, postquam perterrita nido avolavit, alumno guo 
citra custodiam derelicto. Nam fugiente ave pullus 
cuivis volenti est captu porquam facilis. Aquila 
quidem, aut si qua alia sit magnarum avium, que' 
sese longe a terraevehere soleant,ab iis qui afferre 
perniciem conantur,tuta est et secura ; tu vero eris 
quasi pullus opis alieneindignus ad comparandum 
alimentum, qui nuper prodiit ex ovo,et oujus oor- 
pus ne profundis quidem alis est cireumvestitum, 
sed qui adhuc alieno eget tegumento, "üt calefiat 
noctu, et interdiu non torreatur. Matre igitur sibi 
fuga consulente, e nido detraheris ; cum neque re- 
pellere injuriam,neque fugere possis. Caterum erit 
idem qui et te deturbebit e nido, et qui matrem 
quee te protegebat, fugabit. Animas igitur a pravo 
et instabili spiritu enutritas,ubi quempiam,qui eas 
per bona opera et per invocationem nominis 608 
Christi insequantur viriliter, nacta fuerint,bonaque 
peropportune orbitate orbat:e fuerint palam est fieri 
expeditiores ad sumendam Christi alimoniam, qua 
provehantur ad perfectionem. Filia Moab, detecta 
tua infirmitate, reliquum illud eris. Quid eris, filia 
Moab ? Quid sis, compertum erit et perspectum. 
Oblita es onim tue ignobilitatis, nempe te ex patre 
qui ex furtivis nuptiis originem traxit, prognatam 


quibus Reg. tertius secundis curis favet, habent, 
δπολαμοάνουσα. 

63) Codex unus, ὑπολαμὔάνουσα. 
δαὶ Codices tres, δεόμενος. 

65) Recentior Combeflsii codex et editi, ἀναιρε- 
θείσης, vitiose. Alter Combeflsii codex cum aliis 
tribus, ἀναιρεθήσῃ, optime. 

(66) Editi et quatuor mss., γενναίως. Codex alius, 
γενναίου. Mox editi et quinque mss., ἀποδιώχοντος 
αὐτάς. Combofisius autem ernendat, legitque, ἀπο- 
διώχοντος αὐτό, qui hunc spiritum fuget : in quo 
Combeflsium reprehendendum puto, non quod vox 
αὐτό inepta sit, sed quod correxerit de suo. 

(67) Rüiti et Reg. primus, "Een θυγάτηρ... TI 
ien θυγάτηρ; At mss. nonnulli utroque in loco, 





611 


APPENDIX OPERUM S. BASILI! MAGNI. 


esse, tua matre ob noctem et vinum semen pater- α Ὅπερ ἧς, τοῦτο φανερωθήσεται, ᾿Επελάθου γὰρ τῆς 


num s&uffurante 33. 


δυσγενείας ἑαυτῆς, ὅτι πατρὸς ἐγένου ἀπὸ γάμων 


κλοπιμαίων προσελθόντος, νυχτὶ καὶ olwp πρὸς τὴν τοῦ πατριχοῦ σπέρματος χλοπὴν τῆς μητρός σου συγ- 


χρησαμένης. 
302. Deinde vero, Arnon, plura delibera. Quan- 


doquidem nihil tibi, o Arnon. attulere emolumenti 
consilia priora, neque profuit de dogmatibus cum 
omni philosophia connexis multas questiones phi- 
losophicas habuisse ; multiplica, si videbitur, con- 
silia. Videtur per ludibriuti et ironiam exhortari 
Arnon ad sáéulta consilia capienda, ut vanis suis 
exsatiata consiliis, et eorum edocta inutilitatem, 
hoc pacto accedat ad sanam doctrinam. Est autem 
Arnon, oppidum Moabiticum, et hoc uno oppido 


302. Ἔπειτα δὲ͵, ᾿Αρνῶν, πλείονα βουλεύου. 
Ἐπειδὴ οὐδὲν σε ὥνησε τὰ πρότερα βουλεύματα, ὦ 
᾿Αρνῶν, οὐδὲ τὸ πολλὰ περὶ δογμάτων τῶν κατὰ πᾶ- 
σαν φιλοσοφίαν συμπεπλεγμένων (68) φιλοσοφῆσαι : 
πρόσθες, et δοκεῖ, τοῖς βουλεύμασι. Δοκεῖ χατά τινα 
χλεύην καὶ εἰρωνείαν προκαλεῖσθαι ἐπὶ τὰ ἀνόνητα 
βουλεύμανα τὴν ᾿Αρνῶν, ἵνα κόρον λαδοῦσα τῶν μα- 
ταίων ἑαυτῆς βουλευμάτων, xal μαθοῦσα τὸ ἀπ’ aó- 
τῶν ἀνωφελὲς, οὕτω προσέλθῃ τῇ ὁγιαινούσῃ διδα- 
σχαλίᾳ. Ἔστι δὲ Μωαδιτικὸν χωρίον 4j ᾿Αρνῶν, καὶ 


Scriptura nobis indicat omnem Arabie locum.Fuit B ἀπὸ ἑνὸς ὅλον ἡμῖν ἐνδείκνυται τὸν τόπον τῆς "Apa- 


&utem nomen Arnon antepositum, ob ejus eignifi- 
cationem ab interpretibus allatam : Árnon siqui- 
dem, si interpreteris, sonat tllustrationem eorum. 
Quoniam igitur ii maxime qui multum efferuntur 
ob sapientie suse existimationem, versari in luce 
suum animum putant, etiamsi reipsa sint mente 
excecati, et alienati ἃ Deo, ideo propheta adversus 
eos loquitur, qui se arbitrantur manere in luce co- 
pnitionis et scientia. 

303. Dein hortatur et admonet : Facite tegmen 
lucius ei semper *. Deusti sunt Nadab et Abiud, 
oblato in ara igne alieno. Et qui non recepere ve- 
ran lucem, imo qui eum qui se transfigurat in lu- 
cis angelum ?*, suscipiunt,si intelligant se in falaa 


scienti opinione versatos fuisse, et oberrasse se (q 


ἃ veritate, neoessario semetipsos lugebunt. Eam 
ob rem Scriptura transtulit consilium ad eos qui 
eorum curam habebant, ot dicit : Facite tegmen 
luctus ei semper. Qui enim mororem creant et mo- 
lestiam ob peccata,qua adinittuntur tum in iis que 
attinent ad vitam, tum in iis que &d doctrinam, 
sic ut nonnulli ad beatum luctum pertingant,ii fa- 
ciunt tegmen luctus. Vidi ego quosdam,qui immo- 
dico dolore correpti, iucuderent se in cubiculo, et 
lucis aditu omni obturato, veluti se ipsi per ejus- 
modi vitam in tenebris iransactam ulciscerentur. 
Itaque ne consueta illa quam de sua sapiontia ha- 
bent existimatio sensus eorum,decepta mente, ob- 
turbet, cum ipsa vere sit tenebre, et tamen lux 
esse putetur, ait : Facite tegumentum luctus eis. 
Nimirum, ut exclusis hereticorum erroribus, lu- 
mini vero locum detis, quo corda eorum qui in se 
credunt, illustret 609. Prius igitur quam veniat 


35 Gen, xix, 33-37. ** Levit. x, 1. 
θύγατερ, bene. lbidem editi, Μωάδ ; τουτέστιν 
ὥσπερ εἴ. Uterque Combef., Μωάό ; ὅπερ εἴ, Alii 
duo πη88., ἧς. Hoc ipso in loco quatuor mss., φανε- 
ρωφήσῃ. Mox editi, πατρὸς ἐγένου. Vox. ἐγένου deest 
in nostris quinque codicibus : sed eam, opinor, 
addendam esse judioarunt typographi; in quo eo& 
non ita multum reprehendendos arbitrarer si 98 
de re monuissent. 

(68) Editi οἱ Reg. primus, συμπεπλασμένων, de 
dogmatibus, qux» conficta sunt. ex totius philosophis 


preceptis. Lectio optima. At alii quatuor codices 


6lac 6 λόγος. Προετιμήθη δὲ τὸ ὄνομα τῆς ᾿Αρνῶν, 
διὰ τὴν ἑρμηνευομένην ἀπ' αὐτοῦ διάνοιαν" ἕρμη- 
νεύεται γὰρ ἡ ᾿Αρνῶν, φωτισμὸς αὐτῶν (69). ᾿Επεὶ 
οὖν μάλιστα οἱ πολλὴν ix τῆς οήσεως τῆς κατὰ σο- 
φίαν ἔπαρσιν πάσχοντες, ἐν φωτὶ οἴονται διάγειν τὸν 
ἑαυτῶν νοῦν, κατὰ ἀλήθειαν ἐσχοτισμένοι τῇ διανοίᾳ 
ὄντες͵ καὶ ἀπηλλοτριωμένοι τοῦ Θεοῦ, πφὸς τοὺς dv 
φωτὶ τῷ (70) ἐκ τῆς γνώσεως ὁπολαμὔάνοντας εἶναι 
τὸν λόγον ποιεῖται. 

303. Εἴτα παραινεῖ " ΠΙοιεῖτε σχέπην πένθους 
αὐτῇ διὰ παντός. Ναδὰδ καὶ 'Αὐιοὺδ, ἀλλότριον 
πῦρ προσενίγχαντες τῷ θυσιαστηρίῳ, κατεφλέγη.- 
σαν. Καὶ οἱ τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν μὴ δεξάμενοι, ἀλλὰ 
τὸν μετασχηματιζόμενον εἴς ἄγγελον φωτὸς τοῦτον 
ὑποδεχόμενοι, ἐὰν αἴσθωνται, ὅτι ἐν φαντασίᾳ μὲν 
γνώσεως ἦσαν, ἐσφαλμένοι δὲ τῆς ἀληθείας ὑπῆρχον, 
ἀναγχαίως ἑαυτοὺς κχσταπενθήσουσι. Διὸ μετήγα- 
γεν ὁ λόγος τὴν παραίνεσιν ἐπὶ τοὺς ἐπιμελουμένους 
αὑτῶν, καί φησι’ Ποεῖτε σχέπην πένθους αὐτῇ διὰ 
παντός. Οἱ γὰρ ἐπὶ τοῖς ἡμαρτημένοις, εἴτε κατὰ 
τὸν βίον, εἶτέ κατὰ τὴν γνῶσιν, ἐνεργαζόμενοι λύπην, 
ὥστε τινὰς ἐλθεῖν ἐπὶ τὸ μαχαρίως πενθεῖν, οὗτοι 
ποιοῦσι σχέπην πένθους. RÜbów τινὰς ἐγὼ τῶν ὑπὸ 
λύπης ἀχράτου χατεχομένων ἀποχλείοντας ἑαυτοὺς 
εἰς οἰχίσχον, καὶ πᾶσαν φωτὸς πάροδον ἀποφράσσον- - 
τας, καὶ otovel τιμωρουμένους ἑαυτοὺς διὰ τῆς ἐν τῷ 
σχότει διαγωγῆς. Ἵνα οὖν μὴ τὸ σύνηθες. αὐτῶν ἐξ- 
απατῶν τὴν διάνοιαν, τῆς σοφίας οἵἴημα, κατὰ ἀλύ- 
θειαν σκότος ὑπάρχον, φῶς δὲ εἶναι φανταζόμενον, 
διοχλῇ αὐτῶν ταῖς αἰσθήσεσι (71): Ποιήσατε, φησὶ, 
σχέπην πένθους αὐτοῖς͵ ἵνα ἐν τῷ ἀποχλεῖσαι τὴν 
ἐκ τῶν ἑτεροδόξων (72) ἀπάτην, χώραν δῶτε τῷ ἀλη-΄ 
θινῷ φωτὶ ἐλλάμψαι ταῖς καρδίαις τῶν εἰς αὐτὸ πε- 


3$ IT Cor. χι, 14. 


meliores notm, συμπεπλεγμένων, 

(69) Antiqui tres libri et editi, αὐτῶν. Alii duo 
mss. ἀπ᾽ αὐτῶν. 

(70) Editi, τούς. At mss,, τῷ. Nec ita multo post 
tres mss., τῷ Quctactn dl, χατεφλέχθησαν. 

(71) Editi, τὰς αἰθήσεσις. At mss, ταῖς αἰσθή- 
σεσι, 

(72) Nostri quinque mss. ἑτεροδόξων. Editi, &xc- 
ροδοξούντων. Aliquanto post Reg. secundus, εἰς 
αὐτὸ πεπιστευχότων. Editi et alii mss., εἰς αὐτόν. 


649 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XVI. 


650 


πιστευχότων. Πρὶν οὖν ἐλθεῖν τὴν ἧμεραν Κυρίου, ἐν A dies Domini, in qua plangtnt omnes tribus terre 


Jj κόψονται πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς, κατὰ τὸ ἐν τῷ 
Ζαχαρίᾳ εἰρημένον, ὅτι, Μεγαλυνθήσεται ὁ χοπε- 
τὸς (73) ἐν Ἱερουσαλὴμ, ὡς κοπετὸς ῥοῶνος᾽ xal 
χόψεται ἡ γῆ κατὰ φυλὰς, φυλὴ οἴχου Aa610 καθ᾽ 


ἑαυτὴ,, καὶ al γυναῖκες αὐτῶν χαθ᾽ ἑαυτάς" φυ- 
λὴ οἶχου Νάθαν καθ᾽ ἑαυτὴν, xai al γυναῖχες 
αὐτῶν χαθ’ ἑαυτάς’ πᾶσαι (74) αἱ ὕπολελειμμέ- 


ναι φυλαὶ, φυλὴ καθ᾿ ἑαυτὴν, xal αἱ γυναῖχες 
αὐτῶν χαθ᾽ ἑαυτάς: ὑμεῖς οἱ διδάσχοντες τὸν λαὸν 
xai ἐπιστρέφοντες τοὺς ἡμαρτηχότας ἐν παντὶ τῷ 
τοῦ βίου καιρῷ, Ποιεῖτε σχέπην πένθους αὖτῃ, 
ἵν᾽ ἐχ τοῦ ὑμετέρου λόγου οἱ ὑπὸ τῆς χακίας πρότερον 

804. Ἐν μεσημύρινῃῇ σχοτίᾳ φεύξονται. Δοχεῖ 
τὸ μεσημόρινὸν τῆς ἡμέρας κατάστημα λαμπρότερον 
ἔχειν καὶ φανότερον τὸ φῶς. Τῆς οὖν ἀληθείας ἀπὸ 
χτίσεως χόσμοο νοεῖσθαι δυναμένης τοῖς συνετῶς 
τοῖς λόγοις τῆς χτίσεως ἐπιδάλλουσιν, οἱ ἐν τῷ xó- 
σμῳ ζῶντες xal πανταχόθεν ὑπὸ τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας 
περιλαμπόμενοι, νοσοῦντες δὲ τὴν τοῦ Θεοῦ ἄγνοιαν, 
οὗτοί εἴσιν οἱ lv μεσημύρινῇ σκοτίᾳ ὑπάρχοντες" τῶν 
μὲν πραγμάτων τὴν μεσημόρίαν ἐχόντων, ἐν δὲ ταῖς 
ψυχαῖς τῶν ἀγνοούντων τῆς σχοτίας ἐνυπαρχούσης. 
Οἱ τοιοῦτοι οὖν ἐν μεσημῦδρινῇ σχοτίᾳ φεύγουσιν, 
ἐξέστησαν: διότι τῆς φαντασίας, ἣν οἱ μεμηνότες 
φαντασιοῦνται, οὐδὲν διαφέρει τὰ τῶν τοιούτων δό- 
γματα. Καὶ ἑρμηνεία ἐστὶ τοῦ μεσημόρινοῦ σκότους 
3j ἔχστασις, ἐπεὶ xal οἱ πάθει τινὶ λογισμῶν παρ- 
ἐνεχθέντες, οὔτε τὸν ἥλιον λάμπειν οἴννται, οὔτε φῶς 
εἶναι περὶ τὸν ἀέρά. Ἔχστασις οὖν ὄντως, καὶ μανία 
σαφὴς, οὕτως (75) ἐναργῶν πραγμάτων χηρυσσόντων 
τοῦ ποιήσαντος ἡμᾶς τὴν δύναμιν, εἰδώλοις προσ- 
ἔχειν xal πλάσμασι, xxl θεοποιεῖν τὰ μὴ ὄντα, καὶ 
πολλάχις διὰ δογμάτων αἱρετιχῶν ἔξω φέρεσθαι τῆς 
ἀληθείας, καὶ οἵονεὶ ἐχδάντας τὸ φῶς ἐν τῷ σχότει 
διάγειν. Μὴ ἀχθῇς. ΠΙροτρέπεται ἡμᾶς ὁ λόγος, M 
ἄγεσθαι ὑπὸ τῆς πιθανότητος τῶν ἐτεροδόξων' μανία 
γὰρ σαφὴς, ἐξεφτηχόσιμ. ἀχόλουθεϊν (70). Γνώρισον 
αὐτοὺς, ὅπι ἐξέστησαν. Ἔξω εἰσὶ τῆς ὁδοῦ τῆς πρὸς 
Θεὸν ἀγούσης. μὴ χρήσῃ αὐτοῖς ὁδηγοῖς, μή ποτε 
ἀχθῇς ὑπ᾽ αὐτῶν εἰς χρημνὸν xat βάραθρον. Τυφλὸς 
γὰρ ἐὰν τυφλὸν ὁδηγῇ, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον 


πεσοῦνται (77). 


805. Παροιχήσουσι σοι φυγάδες Mod6: Μετὰ 
ταῦτα δὲ τῇ θυγατρὶ Σιὼν λέγεται ὑπὸ τοῦ χρη- 
στου (78) καὶ φιλανθρώπου Θεοῦ περὶ τὼν Μωαθιτῶν 
ἐπιστρεφόντων xai παροιχεῖν μελλόντων αὐτῷ, οἶτινες 
πάλαι πεφευγότες τὸν Θεὸν, ἐπανήξουσι πρὸς τὸν 


*! Zach. xir, 11-14. 51 Matth. xv, 14. 


(73) Codex unus, ὁ χοπεέτος σου. Hieronymus do- 
cet, uti legimns in notis Nobilii, ita appellari non 
unam arborem malorum granatorum, id est, mali 
Punici, sed locum his arboribus consitum Compl. 
habet, ῥοῶν, malorum granutorum. 

(74) Editi et duo τηδ88., φυλὴ οἴκου Δαδὶδ καθ᾽ tau- 
τὸν, xal αἱ γυναῖχες αὐτῶν καθ᾽ ἑαυτάς. [ἰἄσαι. 
At Regii duo cum Colb. secundo ut in contextu. 


PATROL. GB. XXX. 


juxta id quod in Zacharia dictum est : Magnus erit 
planctus. in. Jerusalem : sicut planctus malogra- 
mati ; et planget terra per tribus ; tribus domus Da- 
vid seorsum, el mulieres eorum seorsum ; tribus do- 
mus Nathan seorsum, et. mulieres eorum seorsum ; 
omnes relique tribus, (ribus seorsum, et mulieres 
eorum seorsum δ. vos qui edocetis populum, atque 
peccatores in omni vite articulo convertitis, Fa- 
cite tegmen iuclus ei ; ut qui prius vitio male affli- 
ctabantur, jam ad beatum luctum sermone vestro 
inducantur. 


χεχαχωμένοι, εἰς τὸ μακαρίως πενθεῖν ἐναχθῶσιν, 


304. In. meridianis tenebris fugient. Lux in me- 
ridiano diei statu videtur olarior esse et splendi- 


B dior. Quapropter cum veritas per mundi creaturas 


C 


D-7 


ab iis qui animum suum ad rationes creaturarum 
percipiendas solerter adjungunt, deprehendi queat 
et intelligi ; qui in mundo degunt,Deique sapientia 
undique collustrantur, et tamen Dei ignorantia la- 
borant,hi versantur in meridianis tenebris : quippe 
res quidem meridiem pre se ferunt, sed nihilo- 
minus tenebre in horum ignarorum animis exsi- 
stunt. Tales itaque fuga in meridianis tenebris 
capta, mente alienati sunt, quod eorum dogmata 
& phantasia quam sibi insanientes fingunt, nihil 
differant. Atque lenebras meridianas interpretari 
licet alienationem mentis : quandoquidem et qui 
morbo aliquo a sana mente dejecti sunt, neque il- 
lucescere solem, neque aerem luce cireumíundi 
opinantur.Itaque rebus adeo claris potentiam Con- 
ditoris nostri predicantibus, fuerit vere mentis 
alienatio et stultitia manifeata, idolis οἱ figmentis 
Studium impertire, iis quite non sunt. naturam Dei 
attribuere, plerumque a veritate abduci per here- 
tica dogmate, et luce veluti deserta in tenebris di 
versari. Ne abducaris. Adhortatur nos Scriptura, 
ut ne 8 suasoriis hereticorum verbis alliciamur, 
cum mente alienatos sequi perspicua sit stultitia. 
Soito illos mentis non esse compotes. Declinarunt 
de via que ad Deum perducit : iis ne utaris duci- 
bus,nequando ab ipsis in paecipitium barathrum. 
que deducaris.Czcus enim si czco ducatum przstel, 
ambo in foveam cadent Ἧ. 

305. Habitabunt juxta te profugi Moab. Post hec 
autem a benignissimo et hominum amantissimo 
Deo dicitur filie Sion de Moabitis sese ad bonam 
frugem recepturis, et juxta ipsam habitaturis, qui 
quidem Deum olim refugerunt, sed reversuri gunt 


Ibidem tres mss., ol ἀπολελειμμέναι. Hoc ipso in 
loco δά εἰ, ὑμεῖς οὖν. Vocula οὖν in mss. non legitur. 

(75) Editi, ὄντως. Libri veteres, οὕτως. 

(76) Codex unus, καταχολουθεῖν. 

(77) Veteres quatuor libri, ἐμπεσοῦνται, 

(78) Editi et mss. nonnulli, Χριστοῦ, corrupte, 
Αἱ Reg. secundus et Colb. itidem secundus, χρη- 
στοῦ, optime. 


SA 


651 


ad suum ipsorum Dominum; dicitur, inquam : A ἑαυτῶν Δεσπότην " 


Habitabunt juxta te profugi Moab. Et protegentur, 
inquit, hi apud vos, nihil a facie pcrsequentis per- 
pessuri. Qui enim erant aliquando commilitones, 
hi persecutores flent, cum eo preliaturi,quod con- 
vertentur ad Deum verum. Quoniam igitur faoti 
sunt ut avis avolantis pullus ablatus,utique solutus 
est malo 610 imperio, liberatusque principe 
pravo, qui omnibus per superbiam et tyrannidem 
conculcatis interiit : quo sublato e medio, vatici- 
nium inducit que eventura essent bona : Thronus 
enim, inquit, e£ regnum David restaurabitur.[taque 
cum subjiciendi sint omnes Christi imperio juxta 
hoo dictum : Oportet illum regnare, donec ponat 
inimicos sub pedibus ejus ** ; thronum dixit restau- 
ratum iri, quod quecunque in ejus ditionem redi- 
gentur, reparanda sint et instauranda : quod mi- 
nime fit ob meritum eorum quí potestati ejus ao 
imperio sunt submittendi, sed per misericordiam 
ac benignitatem Dei. Ait itaque : Sedebit David, 
hoc est, Christus ipse manu ao potentia iloneus, 
cum veritate. Et regnabit in tabernaculo, donec 
judicans judicium ferat de omnibus.Ea autem que 
eum veritate flt sessio abolitionem indicat menda- 
cii. Regnabit vero donec fecerit judicium. Ostendit 
ejus in omnibus justum judicium, secundum quod 
non temere de singulis profert sententiam ; sed id 
quod equum sit ac congruum, inquirit, adeo ut 
judicium de unoquoque latum perducot ad bonum 
exitum : quippe qui festinanter acceleret urgeatque 
justitiam, nec remisse aut lento gradu, sed cam 
omni festinatione eam faciat. 

306. VEns. 0-8. Awdivimes contumeliam Moab ; 
contumeliosus valde ; sup&rbiam ejus sustuli ; et con- 
tumelia ejus, et ira : non sic divinatio tua non. sic. 
ululabit Moab ; nam in. Moabitide omnes ululabuns, 
Habitantibus Sedec meditatio. el. pudore non suffun- 
deris. Campi Esebon lugebunt. Hec ab altero prin- 
cipio cum petantur, ita legenda sunt quasi a prio- 
ribus nequaquam pendeant. Scriptura enim que 
non raro effloit ut auditor meliorum narratione re- 
oreetur, Deique bonitatem et futurum finem per 
eam fruendum inspiciat, ad convertendos nos mi- 
nas resumit οἱ supplicia. Indigemus enim pleriquo 
hujusmodi terriculis, ut ne divitiis bonitatis et to- 
lerantie contemptis, juxta nostram ipsorum duri- 
tiam et cor ponitere nescium, colligamus nobis- 
metipsis iram, in die ire et revelationis, et justi 
judicii Dei 39, Nam aliquid tale invenimus etiam 


39 [ Cor. xv, 25. 9 Rom. ri, 4. 


(79) Antiqui tres libri, τοῦ πονηροῦ, Ibidem re- 
centior Combe(lsii codex et editi; ὃς ἀπολεῖται, qui 
peribit. Alter Combefisii codex cum aliis tribus, ὃς 
ἀπώλετο. 

(80) Sic mss. plerique omnes Editi, ὀρθωθέσε- 
cQx: τό. Haud longe Heg. secundus, κατὰ τὸ ἕλεος. 
Subinde mss. nonnulli, χαθιεῖται οὖν. 

(81) Antiqui tres libri, Βασιλεύει. Aliquanto post 
editi, ἀποφανεῖται περί. Αἱ quinque mss8., &rogal- 
vetat, 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


Hapoucjcoucl — σοι φυγάδες 
Mw46. Kal σχεπασθήσονται οὗτοι, φησὶ, παρ᾽ ὀμῖν, 
μηδὲν πεισόμενοι ἀπὸ προσώπου διώχοντος. Oi γάρ 
ποτε συμμαχοῦντες, οὔτοι διῶχται γενήσονται, πολε- 
μοῦντες αὐτῷ, διὰ τὴν πρὸς τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἐπι- 
στροφήν. Ἐπεὶ οὖν ἐγένοντο ὡς πετεινοῦ ἀνιπταμέ- 
νου νεοσσὸς ἀφῃρημένος, ἤρθη μὲν τῆς πονηρᾶς 
προστασίας, καὶ τοῦ μοχθηροῦ (79) ἄρχοντος ἧλευθε- 
ρώθη, ὃς ἀπώλετο δι’ ὑπερηφανίαν καὶ τυραννίδα 
πατῶν πάντας" ἐφ᾽ d ἀρθέντι ἐπάγει ἣ προφητεία 
τὰ ἐσόμενα ἀγαθά. Ὁ θρόνος γὰρ, φησὶ, καὶ i 
βασιλεία Δαδὶδ χατορθωθήσεται. ᾿Επεὶ οὖν πάντες 
βασιλευθήσονται ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὸ εἰρημένον, 
ὅτι Δεῖ αὑτὸν βασιλεύειν ἔως ἂν θῇ τοὺς ἐχθροὺς 
ὑπὸ τούς πόδας αὐτοῦ, τὸν θρόνον εἶπε διορθωθή - 
σεσθαι, τῷ (80) διορθώσεως τυγχάνειν τὰ βασιλευό- 
μενα, ὅπερ γίνεται οὐ κατὰ τὴν ἀξίαν τῶν μελλόν- 
των βασιλεύεσθαι, ἀλλὰ χατὰ τὸν ἔλεον xal τὴν χρη- 
στότητα τοῦ Θεοῦ. Καθεδεῖται οὖν, φησὶν, ὁ Δαδίδ" 
τουτέστιν, ὁ ἱκανὸς χειρὶ καὶ δυνάμει ὁ Χριστὸς, μετὰ 
ἀληθείας. Καὶ βασιλεύσει ἐν σχηνῇ, ἕως ποιήσῃ χρί- 
νων τὴν ἐπὶ πᾶσι χρίσιν. Ἢ δὲ μετὰ ἀληθείας xag- 
ἐδρα δείχνυσι τὸν τοῦ ψεύδους ἀφανισμόν. Βασιλεύ- 
σει (81) δὲ ἕως ποιήσῃ κρίσιν. Τὴ ἐπὶ πᾶσιν αὐτοῦ 
δικαιοχρισίαν παρίστησι, xag! ἣν, οὐχ ὡς ἔτυχεν, 
ἀποφαίνεται περὶ ἑχάστου, ἀλλ᾽ ἐκζητῶν τὸ πρέπον 
καὶ τὸ ἀρμόζον, ὡς πρὸς τέλος ἀγαθὸν φέρειν ἑκάστῳ 
τὸ χρῖμα, ἡπειγμένως κατασπεύδων καὶ κατεπείγων 
τὴν δικαιοσύνην" οὐχὶ δὲ ἀνειμένως οὐδὲ βάδην, ἀλλὰ 
πάσῃ σπουδῇ ἐργαζόμενος αὐτήν. 


306. ᾿Ηχούσαμεν τὴν ὕδριν Μωάδ- ὁοριστὴς 
σφόδρα. τὴν ὑπερηφανίαν αὐτοῦ ἐξῆρα, xal d 
ὕδρις αὐτοῦ xal ἡ μῆνις (82) οὐχ οὕτως d μαν- 


. πεία σου, οὐχ οὕτως. Ὀλολύξει Μωάδ’ ἐν γὰρ τῇ 


Μωαδίτιδι πάντες ὀλολύξουσι, Τοῖς κατοικοῦσι 
Σεδὲκ μελέτησις καὶ οὐχ ἐν σῃ. Τὰ πεδία 
Εσεδὼν πενθήσει (83). Ταῦτα" ἀπὸ ἕτέρας ἀρχῆς, 


ὡς μὴ ἡρτημένα τῶν προτέρων, ἀναγνωστέδν. tie 


λαχοῦ δὲ fj Γραφὴ διὰ τῶν χρηστοτέρων ἀναπνεῦσαι 
ποιοῦσα τὸν dxpoacrv, καὶ ἐνιδεῖν τῇ χρηστότητι τοῦ 
Θεοῦ xal τῷ κατ᾽’ αὐτὴν ἐσομένῳ τέλει, ἐπαναλαμ- 
θάνει (84) εἰς ἐπιστροφὴν ἡμῶν τὰς ἀπειλὰς, καὶ τὰ 
περὶ τῶν χολάσεων, Ol γὰρ πλείονες τοιούτων δεό- 
μεθα, ἵνα μὴ τοῦ πλούτου τῆς χρηστότητος καὶ τῆς 
μαχροθυμίας χαταφρονοῦντες, κατὰ τὴν σχλυρότητα 
ἑαυτῶν καὶ ἀμετανόητον χαρδίαν, θησαυρίσωμεν &av- 


τοῖς ὀργὴν, ἐν ἡμέρᾳ (85) ὀργῆς καὶ ἀποχαλύψεως 


μῆνις αὐτοῦ, Vox αὔὅτοῦ ἃ nostris 
abest. Statim editi, ὁλολύξει τοῖς χατο 
οιχοῦσι Σεδέχ. Librt veteres ut in contextu. 

(83) Editi, Τὰ πεδία Ἐσεδὼν πενθήσῃ, vitiose. 
Antiqui duo libri, Τὰ παιδία Ἐσεδών, pueri Esebon 


(82) Editi, 
quinque mss. 


flebunt. Alii tres ita ut edidimus. 


(84) Editi, &xavaAau6dvtc πάλιν. Vox ultima in 
mss. non invenitur. 
(85) Editi, εἰς ἡμέραν, Veteres quinque libri, ἐν 


ἡμέρᾳ. 


053 


μεν xal παρὰ Ψαλμῳδῷ' Χρηστὸς Κύριος τοῖς σύμ- 
πασι. Καὶ πολλὰ εἰπὼν περὶ χρηστότητος, ὅτι Ómo- 
στηρίζἀι τοὺς καταπίπτοντας, ὅτι δίδωσι τὴν τροφὴν 
ἐν εὐκαιρίᾳ οὐκ ἐν τούτοις χατέληξεν, ἀλλ᾽ ἐπιφέρει" 
Φυλάσσει Κύριος πάντας τοὺς ἀγαπῶντας αὐτὸν, 
καὶ πάντας τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἐξολοθρεύσει. Καὶ 
ἐνταῦθα τοίνυν πολλὴν τοῖς ἐπιστρέψασι (86) ἐμφή- 
ναντα χρηστότητα τὰ εἰρημένα, ἀπ’ ἄλλης ἀρχῆς τὰ 
πιχρότερα πάλιν ἐπανατείνεται. ᾿Ηχούσαμεν τὴν 
ὕὅδριν Μωάδ. Ἐπὶ τὸν ἄρχοντα τοῦ κόσμου τούτου, 
τὸν πρῶτον τὴν ἀποστασίαν χαινοτομήσαντα, τὸν 
ἐξυδρίσαντα εἰς τὸν χτίστην, τὸν ἕνυδρίζοντα τοῖς 
ἀνθρώποις, καὶ καταπατήσαντα αὐτοὺς ὕδρει καὶ 
ὑπερηφανίᾳ, εἴρηται ταῦτα. Οὗτος γάρ ἐστιν ὁ κχαθ- 
υδρίζων τοὺς ἐν τῇ Ἐχχλησίᾳ, τοὺς μὲν ὡς (87) ἀν- 
δραποδώδεις καὶ διὰ νὴν ἄγνοιαν οὐδὲν αὐτῶν διαφέ- 
ροντας. Οὗτος ὁ ἐνεργῶν ἑκάστῳ τὴν λοιδορίαν" οὖ- 
τὸς ὁ ἀναπείθων τοὺς αἱρέσεών τινων προεστῶτας 
ἀδικίαν μὲν stc và ὕψος λαλεῖν, εἰ δὲ ποτε εἰς ζήτη- 
σιν (88) συγκαταθαίνοιεν, διδάσκων τὸν μὲν λόγον 
μὴ βασανίζειν, ὑδρίζειν δὲ τὸν δυνάμενον ἐλέγχειν 
τὴν ἁτοπίαν τῶν δυγμάτων αὐτοῦ. Θεραπεύων οὖν 
αὐτὺν (89) ὁ Κύριός φησι’ Τὴν ὑπερηφανίαν αὐτοῦ 
ἐξῆρα. Ὡς γὰρ νόσου ἀφαίρεσίς ἐστι τὸ πονηρὸν 
τῆς ἀλαζονείας πάθος. ᾿Αλλὰ Καὶ ἣ ὕδρις αὐτοῦ, 
φησὶ, καὶ ἡ μῆνις αὐτοῦ. ᾿Ιδιόχτητα τοῦ Μωλό τὰ 
πάθη ταῦτα’ πονηρῶν χτημάτων δεσπότης ὁ Mo36, 
ὕδρεως μὲν τῆς ἐπ’ ἀτιμίᾳ τοῦ πλησίον ἐπινοουμένης. 
μήνιδος δὲ τῆς ἐμμόνου καὶ παρατεταμένης ὀργῆς. 
307. Εἶτα ἐπιφέρει" Οὐχ οὕτως dj μαντεία (00) 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XVI. 


xai δικαιοχρισίας τοῦ Θεοῦ. Τοιοῦτον γάρ τι εὑρίσχο- A apud Psaltem 


: Suavis Dominus universis ". Ἐξ 
postesquam multa de bonitate dixit; quod eos qui 
corruunt, suífulciat, detque escam in tempore op- 
portuno ?!, nequaquam in se continet, sed sub- 
jungit : Custodit Dominus omnes diligentes se, et 
omnes peccalores disperdet ?*. Itaquc et hic cum 
prolata verba multum ostenderint lenitatis atque 
elemenirie iis qui 86 convertunt, rursus ab alio 
principio intentantur amariora. Audivimus contu- 
meliam Moab. Dicta sunt hec adversus mundi hu- 
jus principem, qui primus defecit, qui fuit in con- 
ditorem suum contumeliosus, hominesque injuria 
&fficit et eos per contumeliam ao superbiam pro- 
culcavit. Hic est enim qui Ecclesie alumnos tan- 
quam si manciparentur servituti, nihilque a servis 
per ignorantiam differrent, 681 injuriose tractat. 
Hio conviciatur singulis ; bio inducit quarumvis 
herresum duoes ac prefectos ut in excelsum iniqui- 
tatem loquantur ?* : qui si quando ad questionem 
expendendam conveniant, edocet rationem quidem 
non excutere, sed eum qui suorum dogmatum ine- 
ptias confutare posset,contumeliisinsequi.Dominusg 
igitur ei medelam adhibens ait: Superbiam ejus 
sustuli. Nam cum pessimum superbis vitium au- 
fertur, veluti morbus quidam aufertur : sed El 
contumelia ejus, inquit, e£ ira ejus. Vitia illa pecu- 
liariter ipsi Moab competunt.Possessionum iniqua- 
rum dominus est Moab,nempe tum contumelie ad 
dedecus proximi excogitats, tum ire, ceu perma- 
nentis et diu stantis iracundie. 

307. Deinde addit : Non sic divinatio fua, non 


σου, οὐχ οὕτως. Ὀνειδίζει τὴν παλαιὰν ἐπίνοιαν C sic. Exprobrat vetus consilium Moab quod Balaam 


τοῦ Μωὰδ, μηδὲν τῆς τοῦ Βαλαὰμ μαντείας δυνη- 
θΞξίσης ποιῆσαι τῷ ᾿Ισραὴλ, ἐπείπερ Κύριος ὁ θεὸς 
ἔστρεψε τὸ στόμα αὐτοῦ ἀπὸ κατάρας εἷς εὐλογίαν, 
Οὐχ οὕτως, φησὶν, dj μαντεία "m 
Μετεπέμψατο γὰρ Βαλὰκ υἱὸς Σεπφὼρ βαϑδιλεὺς Μωὰδ 
τὸν Βαλαὰμ τὸν μάντιν, οὖ τὰ μαντεῖα (91) ἐν ταῖς 
χερσὶν ἦν, καὶ εἴπετν Ἐπάρασαί μοι τὸν λαὸν 
τοῦτον. Οὖχ οὕτως οὖν ἀπήντησε τὰ μαντεῖα, αὐτοῦ 
ἀποχριναμένου τοῦ Βαλαάμ" Τί ἀράσομαι ὃν μὴ 
ἀρᾶται Κύριος ; καὶ τί χαταράσομαι ὃν μὴ xat- 
αρᾶται ὁ θεός ; Εἶτα προφητεύει ὀλολυγμὸν τῇ Μωα- 
δίτιδι - ᾿Ολολύξει (92) γὰρ, φησὶν, Mod6* ἐν γὰρ 


39 Psal. cxriv, 9. 31 ibid. 44. 


σου, οὐχ... φὔτως, --᾿ 


divinatio nihil potuisset detrimenti populo Israeli- 
tico inferre; quandoquidem Dominus Deus 8 male- 
dictione ad benedictionem os illius deflexerat. Non 
sic, inquit, déuénatió tua, non sic. Accersivit enim 
Balao filius Sephor Moabitarum rex vatem Balaam, 
cujua vaticinia in manibus erant, et dixit : Maledic 
mihi populo huic **. Non sic certe evenerunt vati- 
cinia, ipso Balaam respondente : Utquid maledi- 
cam cui non maledicit Dominus ? et quid. male pre- 
cabor, cui male non precatur Deus ** ἢ Deinde ulula- 
tum prenuntiat Moabitidi. Ait enim : Ululabit 
Moab : nam ín Moabitide omnes ululabunt. Proinde 


42 ibid. 29. 83 Psal. txxiji, 8. ** Num. xxin, 7. ** ibid. 8. 


(80) Codices duo, τοῖς ἐπιστρεφουσιν. Ibidem ἢ rifice Psellum laudat. Nilus vero, quem Mazimi anti- 


Colb. secundus et Reg. secundus, ἐμφήσαντα χρη- 
στότητα. 

(87) Editi, τοὺς μὲν ὡς. Vocula ὡς in nostris 
quinque mes. non invenitur. 

(88) Editi, εἷς ζητήσεις. At quinque mss., εἰς 
ζήτησιν. Combefisius in suo codice Henriciano a 
fronte pagina hoc invenit s3holii : Τοῦτο πεπόνθασι 
xai ὁ ᾿Ιταλὸς xal ὁ Νεῖλος. ᾿Ελεγχόμενοι γὰρ ἐπ᾽ 
ἀσεδείᾳ, τοὺς ἐλέγχοντας ὕδριζον, Id contigit. el Italo 
εἰ Nilo. Nam cum tmpielatis coarguerentur, eos. qui 
coarguebant, insequebantur contumelia. Audiamug 
jam virum doctissimum cujus heo est conjectura: 
Videtur, inquit, hic Italus, Michaelis Pselli aemulus, 
et ipse φιλοσόφων ὕπατος" cujus exstant. opuscula. in 
Bibl., Reg., cui valde infensa Anna Commena, ut mi- 


quarius in. Reg. magno codice, qui fuit Raphaelis 
Dufreur, sepius sugillat. Huo usque Combefisius. 

(89) Editi, θεραπεύων αὑτόν. Deest αὐτόν in no- 
stris codicibus. Hic desinit Colb. secundus codex 
optima note et antiquissimus. Locus hio ut intelli- 
gatur, supple ἀρθέν post voccm πάθος, Postquam 
sublatum est vitium superbis, ium fil. morbi quasi 
ΑΘ) T bi t itanti 

pographi, quae erat eorum oecitantia, pro 

μαντεία Yididerant πονηρία, Mox editi, μηδὲν Ro 
Βαλαὰμ τῆς μαντείας. At. mss., μηδὲν τῆς τοῦ Ba- 
λαὰμ. μαντείας. 

(91) Editi, μαντεῖα αὐτοῦ. Deest αὐτοῦ in nostris 
qnatuor codicibus. 

(92, Codex unus, ὁλολύξει. Editi, ὁλολύζει. 


655 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


cum ululatus vox sit dolore plena, a mulieribus ut À τῇ Μωαίτιδι πάντες ὁλολύξουσιν. Ἐπεὶ οὖν ὁ 


plurimum gravissimo luctu correptis emissa ; ut 
plage inflicte acerbitatem, ita eorum qui male af- 
ficiuntur infirmitatem ostendit, oum dicit : Ulula- 


bit Moab. 


308. Hübitantibus Sedec meditatio. Hanc. vocem 
qui obsoura est, explanant reliqui interpretes. Ait 
enira Symmachus : Ad exsultantes in. muro testaceo 
loquimini. Non desunt qui magnifloe de se ob dia- 
Jecticam sentiant,et praesidio ab ea petito tanquam 
muro inexpugnabili dogmata sua circumcingant. 
Hi igitur qui laetantur, inveniuntur in muro testa- 
coo. Et ut planum fleret, quid sit murus testaceus, 
adjecit illud : Loquimini.Eoqutd autem testa tuerit 
captu facilius? Qui in fabulis vilibus et pro nihilo 
ducendis gloriantur,ii in muro testaceo loqnentes, 
oblectantur.Hoc aibi vult illud : Habitantibus Sedec 
meditatio. Et quidem bona est meditatio, meditari 
legem Domini die ao noote : sed meditatio Moabi- 
tarum mala estet prava, quia erit habitantibus 
Sodec meditatio.Quicunque ergo fabulas ignominia 
dignas meditantur, nequaquam pudore afficientur. 
Quare campi Esebon lugebunt. Irrogata pro impu- 
dentia poena, infeounditas est camporum Esebon. 
Est autem Esebon 618? nomen civitatis Moabitice, 
qua in suburbiis sibi circumjacentibus amplum 
agrum habet : que ob flagitiogam incolarum medi- 
tationem infecunda erunt et infructuosa, emolu- 
mentum nullum colonis suis ufferentia. Quod si ex 
ipsa etiam verbi netione ao intelligentia par sit 
aliquam arripere oocastonem : Esebon, si quis in- 
terpretetur, idem valet quod-eogttatto. Itaque vana- 
rum ao futilium cogitationum multitudo que no- 


miue camporum designatur, ideo lwgebit, quod. 


impiorum dogmatum pravitas nlhil sit sibi pro- 
fectura. - 

309. Vinea Sebama, qui deglutitis gentes, concul- 
cate vineus ejus usque Jaxer : ne conjunzerilis : er- 
rate per desertum : missi derelicti sunt, transierunt 
enim mare. Vgns. 9,10. Et ideo plorabunt quasi 
ploratum Jaxer, vineam Sebama. Arbores tuas deje- 
cil Esebon et Eleale, quia messem tuam et vindemiam 
iuam conculcabo, et omnia concident. Et tollitur 
lztitia et exsultatio de vineis : et in vineis (uis nen 


lztabuntur, neque calcabunt vinum in torcularibus : D πατήσω, xai 


etenim cessavit. Superius dictum est : Camp: Esebon 
lugebunt. Nuno additur : Et vinea Sebama : sub- 
auditur, lugebit. Itaque unaquaque gens vineam 
aliquam habere dicitur, sicuti est Sodomorum et 


(93) Codices F. H. J. cum Colb. primo; φθέγξα- 
σθαι. Reg. tertius et editi, φθέγξασθε, nec aliter 
legiturapud Procopium, psg.236. Notandum tamen, 
quod Reg. tertius habeat et ipse paulo post perinde 
atque alii mss., προσέθηχε τὸ φθέγξαςθαι. 

(94) Editi. Ot οὖν. Pro οὖν in tribus mss. legitur, 


V. 
(95) Editi, ot διαλογισμοί. At Regii primus et 
tertius, ὁ διαλογισμός. Neo ita multo post mss. no- 


s 


ὅλολυγμὸς φωνὴ ὀδυνηρά ἐστιν ὑπὸ γυναικῶν, ὡς τὰ 
πολλὰ, ἐν πένθει βαρυτάτῳ χεχρατημένων ἀφιεμένη, 
δείκνυσι xai τῆς πληγῆς τὸ ἀλγεινὸν, καὶ τῶν πα- 
σχόντων τὸ ἀσθενὲς ἐκ τοῦ λέγειν, ὅτι “Ολολύξει 
Μωάδ, 


308. Τοῖς κατοικοῦσι Σεδὲχ μελέτησις. Ταύτην 
τὴν φωνὴν ἀσαφῶς ἔχουσαν οἱ λοιποὶ σαφηνίζουσιν. 
Ὃ γὰρ Σύμμαχός φησι" Τοῖς εὐφραινομένοις ἐν 
τῷ τείχει ὀστραχίνῳ φοθέγξασθε (03). Εἶσί τινες οἱ 
μέγα φρονοῦντες ἐπὶ διαλεκτιχῇ, καὶ οἵονεὶ τεῖχος 
ἀκαθαίρετον τὴν ἀπ’ αὐτῆς βοήθειαν τοῖς δόγμασι 
περιδάλλοντες. Οὗτοι τοίνυν εὐφραινόμενοι, εδρίσκον- 
ται ἐν τῷ τείχει τῷ ὀστραχίνῳ. Καὶ ἵνα δειχθῇ, τί τὸ 
ὀστράκινον τεῖχος, προσέϑηχε τὸ, Φθέγξασθε. Τί δ’ 
ἂν ὀστράχου γένοιτο εὐαλωτότερον ; Οἱ ἐν (04) εὐτε- 
λέσι καὶ οὐδενὸς λόγου ἀξίοις μύθοις ἐναδρυνόμενο», 
οὗτοι εὐφραίνονται ἐν τῷ τείχει τῷ ὀστρακίνῳ φθεγ- 
γόμενοι, Τοῦτό ἐστι τὸ, Τοῖς κατοικοῦσι Σεδὲκ με- 
λέτησις, ᾿Αγαθὴ μὲν οὖν μελέτησις, τὸ μελετᾷν τὸν 
νόμον Κυρίου ἡμέρας xal νυχτός' πονηρὰ δὲ ἢ τῶν 
Μωαδιτῶν, ὅτι ἔσται τοῖς κατοικοῦσι Σεδὲκ μελέτη- 
σις. Οἱ τοίνυν μελετῶντες ἐπ᾽ αἰσχύνης ἀξίοις λόγοις 
οὐχ ἐντραπήσονται. Διὰ τοῦτο Τὰ πεδία Ἐσεῤδὼν 
πενθήσει. Τιμωρία τοῦ μὴ ἐντρέπεσθαι, d) ἀφορία 
τῶν πεδίων ᾿Εσεδών. Ἔστι δὲ πόλεως ὄνομα Μωα- 
Ove, εὐρυχωρίαν ἐχούσης ἐν τοῖς περιχειμένοις 
αὐτῇ προαστείοις" ἃ διὰ τὴν πονηρὰν τῶν xatoixoóv- 
τῶν μελέτησιν ἄγονα ἔσται χαὶ ἄκαρπα, οὐδεμίαν 
ὠφέλειαν τοῖς κατοιχοῦσι παρέχοντα. El. δὲ δεῖ xai ix 
τῆς τοῦ ῥήματος διανοίας λαδεῖν τινα ἀφορμήν" 
᾿Εσεθδὼν ὁ διαλογισμὸς (05) ἑρμηνεύεται. Τὰ οὖν 
πλήθη τῶν ματαίων διαλογισμῶν ἃ πεδία ὠνόμασται, 
πενθήσει, ὡς εἷς οὀδὲν προχωρούσης τῆς οἷονεὶ πο- 
νηρίας iv ἀσεδῶν δογμάτων. 


309. "Αμπελος Σεδαμὰ, καταπίνοντες ξὰ ἔβνη, 
καταπατήσατε τὰς ἀμπέλους αὐτῆς ἕως Ἰαζήβί 
Οὐ μὴ συνάψητε" πλανήθητε τὴν ἔρημον - ol 
ἀπεσταλμένοι ἐγκατελείφθησαν (96) " διέδησαν 
γὰρ τὴν θάλασσαν. Καὶ διὰ τοῦτο χλαύσονται (97), 
ὡς τὸν κλαυθμὸν Ἰαζὴρ, ἄμπελον Σεδαμά. Τὰ 
δένδρα σου κατέδαλεν ᾿Εσεδὼν χαὶ ᾿Ελεαλὴ, ὅτι 
ἐπὶ τῷ θερισμῷ σου xal τῷ τρυγητῷ σου χατα- 
πάντα καταπεσοῦνται, Καὶ ἀρθή- 
σεται εὐφροσύνη xai ἀγαλλίαμα ἐκ τῶν ἀμπελώ- 
νων, καὶ ἐν τοῖς ἀμπελῶσί σου οὐ μὴ εὐφρανθή- 
σονται, xal οὐ μὴ πατήσωσιν εἷς xà ὑπολήνια 
οἶνον " πέπαυται γάρ. Κατόπιν εἴρηται" Τὰ πεδία 


tri, ἃ πεδια. Vocula ἃ in editis desideratur. 

(96) Codex unus, ἐγκατελήφθησαν, circumventi 
sunt. 
(97 Editi et nostri quatuor mss., χλαύσονται, 
plorabunt. AL LXX, Biusobiusque et Procopius, χλαύ- 
cogat, plorabo. Mox editi et duo mss., ἄμπελον Ec- 
θαμά. Álii duo ms8., ἄμπελος, Vinea Sebama. Sub- 
inde editi, θερισμῷ καὶ ἐπὶ τῷ. Libri veteres, θερι- 
σμῷ σου καὶ τῷ. 


651 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. YVI. 


'Ecs dv πενθήσει" νῦν πρόσκειται (98), ὅτι xal "Apu- A Gomorrhe propria quadam et peculiaris vinea. 


πελος Ecóapd: ἀπὸ (90) χοινοῦ τὸ πενθήσει. ᾿Εχάστου 
τοίνυν ἔθνους λέγεταί τις ἄμπελος, οἷον Σοδόμων καὶ 
Γομόῤῥας ἰδιάζουσά ἐστιν ἡ ἄμπελος. Διὸ γέγραπται 
τὸ, ὅτι Ἐξ ἀμπέλου Σοδόμων d ἄμπελος αὐτῶν, 
καὶ ἡ χληματὶς αὐτῶν ἐκ Γομόῤῥας. Οὕτως ἐστὶ 
xai ἡ Αἰγυπτίων ἄμπελος, ἣν πατάσσει ὁ θεὸς, κατὰ 
τὸ εἰρημένον. ᾿Απέκτεινεν ἐν χαλάζῃ τὴν ἄμπε- 
λον αὐτῶν, xal τὰς συκαμίνους αὐτῶν ἐν ti 
πάχνῃ. Ἔστι δέ τις ἄμπελος, ἣν ἐφύτευσεν ὁ Κύ- 
poc. "Ace γὰρ τῷ ἠγαπημένῳ deua τοῦ ἀγαπη- 
τοῦ τῷ ἀμπελῶνί μου. ᾿Αμπελὼν (1) ἐγενήθη τῷ 
ἡγαπημένῳ ἐν χέρατι ἐν τόπῳ πίονι. Πάλιν ἀμπε- 
λὼν ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοὺ εἴρηται, ὡς ὁ Κύριος παρ- 
ἔστησε διὰ τῆς παραδολῆῇῆς τῶν γεωργῶν, τῶν ἐκλα- 
θόντων μὲν τὸν ἀμπελῶνα, τοὺς δὲ χαρποὺς μὴ ἀπο- 
διδόντων. ᾿Αρθήσεται γὰρ, φησὶν (2), ἀφ᾽ ὑμῶν ἡ 
βασιλεία τῶν οὐρανῶν, χαὶ δοθήσεται ἔθνει ποι- 
οὔντι τοὺς καρκοὺς αὐτῆς. Ὡσεὶ ἔλεγε Τὰ θεῖα 
λόγια ἀφ᾽ ὑμῶν ἀρθήσεται, ὁ νόμος xal οἱ προφῆται, 
διὰ τὸ μὴ πολιτεύεσθαι ὑμᾶς κατὰ τὸ βούλημα αὐ- 
τῶν" καὶ δοθήσεται τὰ νοήματα ἔθνει διὰ τῆς πολι- 
τείας ποιοῦντι τοὺς καρποὺς αὐτοῦ, Ὡς οὖν ἐνταῦθα 
ἄμπελος ὁ λόγος τῆς ἀληθείας, οὕτως ἄμπελος Αἴγύό- 
πτου ὁ λόγος ὁ ψευδὴς ἐμπολιτευόμενος τοῖς Αἰγυ- 
πτίοις, παρὰ τοῦ χοσμοχράτορος τοῦ σχότους τούτου 
παραδεδομένος αὐτοῖς εἰς γεωργίαν, καὶ ἀμπελὼν 
πκεφυτευμένος ἐν Σοδόμοις ὁ πονηρᾷ συνηθείᾳ τοῦ 
βίου ὑπὸ κακῶν τῶν ἐχεῖ μισθαρνουμένων τῷ διαδόλῳ 
ἐχπονούμενος, Οἱ οὖν τὰ ἐχείνου μαθόντες, καὶ τὰ 
τοῦ Κυρίου δόγματα ἀποθάλλοντες (3), ἐξεῤῥίζωσαν 


Β 


Quapropter scriptum est : Ez vínea Sodomorum, vi- 
nea eorum : δὲ palmes eorum ex Gomorrha ". Ita 
quoque quedam est /Egyptiorum vinea,quam per- 
cutit Deus, juxta dictum illud : Occidit in grandine 
vineam eórum, el moros eorum in pruina V. Est 
autem vinea aliqua,quam plantavit Dominus. Can- 
tabo enim dilecto canticum dilecli mei vine meg. 
Vinea facta est dilecto in cornu, in loco pingui **. 
Rursus regnum Dei appellatum est vinea, uti ex- 
pressit Dominus in agricolarum parabola * qui 
quidem curam susceperant colende vinee,sed fru- 
ctus nequaquam reddebant. Auferelur enim, in- 
quit, a vobis regnum caelorum, et dabitur genti fa- 
cienti fructus ejus 9. Ao si diceret : Eloquia divina 
ἃ vobis auferentur,lex scilicet et prophete ; quippe 
quia ex illorum mente ac placitis vitam vestram 
minime instituistis ; et eorum intelligentia genti 
qua fruotum ejus per vite institutum faeiet, da- 
bitur. Quemadmodum igitur hic vinea dicitur ser- 
mo veritatis : ita vinea /Egypti est sermo mendax 
inter /Egyptios commorans, qui a prinoipe mundi 
tenebrarum harum eis fuit ad colendum traditus. 
Vinea quoque in Sodomis plantata,ea est que per 
flagitiosam vile consuetudinem a quibusvis scele- 
ratis iliio diabolo operam suam mercede locantibus 
exoolitur. Jtaque qui rejectis Domini dogmatibus, 
diaboli plaoita discunt, ii & vera illa Dei vite seae 
radicitus avulsere, quandoquidem dicit : Ego sum 
vitis vera δ᾽. E Sodomis autem et Gomorph& sump- 
sere suum palmitem : quapropter fructum refe- 


μὲν ἑαυτοὺς ἀπὸ τῆς ἀμπέλου τοῦ Θεοῦ τῆς ἀληθι- C runt,61338 uvam scilicet fellis, δὲ botrum amaritu- 


νῆς, τοῦ εἰπόντος: Ἐγώ εἶμι ἢ ἄμπελος dj ἀλη- 
θινή. Ἡγάγοντο δὲ ἀπὸ Σοδόμων xal Γομόῤῥων τὴν 


dinis ; et furor draconum. δδὲ vinum eorum, οἱ fu- 
ror aspidum :nsanabjilis **. 


χληματίδα, διὸ καὶ γεωργοῦσι σταφυλὴν χολῆς καὶ βότρυν πιχρίας" xai θυμός ἐστι δραχόντων ὁ οἶνος αὐτῶν, 


xal θυμὸς ἀσπίδων ἀνίατος. eA 

310. Kal ἣ (4) τοίνυν λεγομένη «ἄμπελος Σεδαμὰ, 
ἐπειδὴ ἑρμηναύεται τὸ Σεδαμὰ ἐπιστροφὴ, τάχα 
λάγος τίς ἔστι ἐσχηματισμένος, προσποιούμενος μὲν 
ἔχειν τινὰ εὐλάδειαν καὶ ἀναχώρησιν ἀπὸ τῶν πονη- 
ρῶν προσχλήσεων, ἐν δὲ τῷ σχηματισμῷ τούτῳ ὑπ- 
αγόμενος πολλοὺς εἰς τὴν οἰχείαν διαστροφήν. Εὕροις 
δ᾽ ἂν καὶ πολλοὺς τῶν ἑτεροδοξούντων (D) ἐπιστρε- 
πτιχοὺς xal εἷς βίον τεταγμένον προτρεπτιχοὺς λό- 
γους, οὕς τινας ἐὰν νοήσωμεν οὐχ ἄληθινῶς ἐπιστρέ- 
φοντας, ἀλλ’ ἐγκαθέτους ἐπὶ θεοσεδείᾳ τῶν πολλῶν 


- 7 
9» 


310. Itaque que vinea dicitur Sebama (quando- 
quidem si interpreteris, Sebama idem sonat quod 
conversio), forte sermo quidam est simulatus, qui 
quidem nonnihil pietatis et quemdam a pravis ille- 
cebris recessum pre 86 ferre simulat, sed per si- 
mulationem hanc non paucos pellicitin suam per- 
versitatem. Invenias etiam complures heterodoxo- 
rum libros, qui ad morum emendationem spectent, 
et ad vitam rite instituendam adhortentur. Quos si 
intellexerimus non vere conversioni inservire, sed 


προοθαλλομένονς: ἐπιφθεγξώμεθα εὐχαίρως, ὅτι τῶν D ideo proferri ut insidie pietati vulgi struantur, jure 


δὲ Deut. ΧΥΧΙΙ, 32. 
1. " Deut. xxxii, 32. 


(98) Editi et tres mss., πρόχειται, Ait Combefl- 
sius, mallo se πρόσχειται' sed debuerat antiquio- 
rem 8uum codicem legere, in quo quod malebat, 
reperisset. 

(99) Preclara est et erudita Dues nota in illud, 
ἀπὸ χοινοῦ" cujus ignoratione viri ceteroquin pe- 
ritissimi non raro lapsi sunt. Quare eam hio quo- 
que typis mandare non pigebit. Tilmannus, inquit, 
ediderat, A communi quidem de utraque gente dici- 
tur, quia lugebunt, seque plangent. Hoc est de Ese- 
bon εἰ de Sebama ; sed illa phrasis Graeca ἀπὸ κοι- 
νοῦ nihil aliud sonat, quam verbum πενθήσει eubau- 


*! Psal. rxxvrt, 47. 88 Isa. v, 1. 


89 Matth. xxi, 33 seq. ibid. 43. *! Joan. xv, 


diendum. Pluru qui cupit, fontem ipsum adire po- 
(4) Editi et duo mss,, τῷ ἀμπελῶνι' ἀμπελών. 
Alius ms. ut in contextu, 

(2) Verbum φησιν e Reg. secundo addidimus. 

(3) Editi ἀποδάλλοντες. At mss., ἀποοαλόντες, 

(4) Editi, ἡ νῦν" Vocula vov in mss, non reperi- 


tur. 

(5) Veteres quatuor libri, ἑτεροδοξούντων. Editi, 
ἑτεροδόξων. Aliquanto post editi, ἀλλ’ ἐγκαταθέτους, 
Δι mss. quatuor, ἀλλ᾽ ἐγκαθέτους, bene. 


659 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


optimo dixerimus eorum culturam esse vineam α τοιούτων τὸ γεώργιόν (0) ἐστιν ἄμπελος Σεδαμά᾽ 


Sehama : hoo est, doctrinam,ex pietate et ex sana 
theologia nequaquam desumptam, sed esse docu- 
menta quedam ao precepta, quibus morum hone-- 
8tas, societasque et liberalitas contineantur. Id ip- 
sum est vinea Sebama, ἃ Moabitis exculta : qua 
cum ex 80 uberes fructus profert, gentes deglutire 
dicitur. Hi enim alienorum dogmatum antistites, 
: per dialecticam in qua sunt exercitati, et per om- 
nem verborum peritiam quoslibet philosophia ru- 
des atque hominum vulgus subigentes, eos quos 
oapiunt, quasi deglutiunt. Proinde ad hos spectat 
senlentia istheo : Vos qui deglulitis gentes. Post- 
quam sermones ejusmodi contempseritis, eos con- 
culcate. Non enim poteritis,utpote in his occupati, 
conjungere vos ac connectere cum) Jazer, qua si 
interpreteris, dicitur /ortitudo. Fieri igitur non 
potest ut exeipiatis fortitudinem, quam Spiritus 
confert recte ambulantibus, nisi vineas Sebama 
conculcetis. Obliviscamini vestre solitudinis, nec 
amplius in ea permaneatis : quin potius ab ea aber- 
rantes,eoamdemque relinquentes, in locis prestan- 
tioribus immoremini. 

311. Missi derelicti sunt. Sunt nonnzlli pseuda- 
postoli, operarii dolosi, in apostolos Christi trans- 
figurati, qui sunt derelicti ἃ Deo. Cavete itaque 
decipiant vos, quasi reipsa viribus polleant : omn; 
quippe auxilio destituuntur, suntque derelioti. 
Sed hi ipsi etiam transierunt mare. Quid autem 
hoc sibi velit,ita intelligendum est, nimirum ob id 
non immerito deseri aliquos,quod aliquid vitupera- 


tione dignum egerint, videlicet quod mare trajece- C 


rint. Meo quidem judieio mare &coipit pro amaris 
tentationibus, que tentatis accidunt. Tale est enim 
illud : Veni in altitudinem maris *. Enimvero athleta 
adversos casus non refugit, neque trajicit mare : 
imo iis oocurrit, nullamque non adoritur tentatio- 
nem. Qui autem, ne persecutiones patiantur, se- 
metipsos gentium genio aocommodant, neve in cer- 
tamen descendant ao labores exautient adversus 
desideria et appetitus corporis, cedunt voluptatum 
illecebris, hi mare trajecerunt. 6884 Postea sub- 
jungitur : Ideo plorabo quasi ploratum Jazer, vi- 
neam Sebama. Haud equidem scio an fletus Jazer 
fletus sit fortitudinis,quem laudabiliter flent fortes 
viri, qui suam in hac vita commorationem lugen- 


τουτέστιν, οὐ περὶ θεοσεδείας μὲν, οὐδὲ περὶ τῆς 
ὁγιοῦς θεολογίας διδασχαλία, περὶ σεμνότητος δὲ καὶ 
πεοὶ τοῦ κοινωνιχοῦ καὶ μεταδοτιχοῦ ὁποθῆκαί τινες. 
Τοῦτό ἐστιν ἄμπελος Zs6apà, ἡ ὑπὸ Μωαδιτῶν γεωρ- ᾿ 
γουμένη, ἥτις, πελλὰ ποιοῦτα τὰ ἑαυτῆς γεννήματα, 
καταπίνειν τὰ ἔθνῃ λέγεται. Οἱ γὰρ ἀλλοτρίων δογμά- 
tov προεστηχότες, διὰ τῆς διαλεχτικῆς ἧς γεγυμνα- 
σμένοι τυγχάνουσι. καὶ πάσης τῆς ἐν λόγοις ἱκανότη- - 
τος, ἡττῶντες τοὺς ἀφιλοσόφους xal πολλοὺς τῶν ἀν- 
θρώπων, οἱονεὶ χαταπίνουσι τοὺς ἀλισκομένονς. 
Πρὸς οὖν τούτους ὁ λόγος, ὅτι Ὑμεῖς οἱ xaxexi- 
νοντες τὰ ἔθνη. Καταφρονήσαντες τῶν τοιούτων λό- 
γῶν, καταπατήσατε αὐτούς, Οὐ γὰρ δυνήσεσθε, ἐκ 
τοῦ περὶ ταῦτα ἀσχολεῖσθαι, συνάψαι ἑαυτοὺς, καὶ 
ἑνῶσαι τῇ ᾿Ιαζὴρ, ἦτις ἑρμηνεύεται ἰσχύς. ᾿Αδύνα- 
τον οὖν ἐστιν ὑμᾶς τὴν ἰσχὺν τὴν ἐκ τοῦ Πνεύματος 
ἐγγινομένην τοῖς ὀρθῶς πορευομένοις ὑποδέξασθαι, 
ἐὰν μὴ τὰς ἀμπέλους τὰς Σεδαμὰ καταπατήσητε. 
᾿Ἐπιλάθεσθε (7) τῆς ὑμετέρας ἐρημίας, καὶ μηχέτι 
αὐτῇ ἐνδιατρίδητε, ἀλλ᾽’ ἀποπλανηθέντες αὐτῆς, καὶ 
καταλιπόντες, χρείττοσι χωρίοις ἐνδιατρίψατε. 


344 . Οἱ ἀπεσταλμένοι ἐγκατελείφθησαν. — Ecl 
τινες ψευδαπόστολοι, ἐργάται δόλιοι, μετασχηματι- 
ζόμενοι εἷς ἀποστόλους Χριστοῦ, οἴτινες ἐγκαταλελειμ- 
μένοι εἰσὶν ἀπὸ Θεοῦ’ Μὴ τοίνυν ἐξαπατάτωσαν ὁμᾶς, 
ὡς ἔχοντες ἰσχὺν τοῖς πράγμασιν’ ἀδοήθητοι γάρ εἶσι 
καὶ ἐγκαταλελειμμένοι.Οὗτοι δὲ αὐτοὶ καὶ διέδησαν τὴν 
θάλασσαν. Τί δὲ xai τοῦτο αἱνίσσεται, κατανοητέον, 
ἀξίως (8) διὰ τοῦτο ἐγκατάλελεϊφθαί τινας, ἐπεὶ ψεκτὸν 
πεποιήχασι,τὸ διαδῆναι τὴν θάλασσαν. Δοκεῖ tolvov μοι 
τὴν θάλασσαν λαμθάνειν εἰς τοὺς πειρασμοὺς, πικροὺς 
τυγχάνοντας τοῖς πειραζομένοις. Τοιοῦτον γάρ ἐστι 
τὸ (9), Ἤλθον εἴς τὰ βάθη τῆς θαλάσσης. Οὐχοῦν 


᾿ὁ μὲν ἀθλητὴς οὐ φεύγει τὰς περιστάσεις, οὐδὲ δια- 


δαίνει τὴν θάλασσαν,-. ἀλλ᾽ ὁμόσς χωρεῖ τούτοις, καὶ 
ὑπέρχεται παντὶ πειρασμῷ.. Οἱ δὰ ὁπὲρ τοῦ μὴ 
διώκεσθαι τοῖς ἔθνεσι συμπεριφερόμενοι, Ati, ὑπὲρ 
τοῦ μὴ ἀγωνίζεσθαι καὶ πονεῖν κατὰ τῶν σωματικῶν " 
ὀρέξεων, ἐνδιδόντες πρὸς τὰς ἡδονὰς, οὗτοι διέδησαν 
τὴν θάλασσαν. Μετὰ τοῦτο λέγεται. Διὰ τοῦτο 
κλαύσομαι, ὡς τὸν χλαυθμὸν ᾿Ιαζὴρ, ἄμπελον 
Σεύαμά, Μήποτε οὖν κλαυθμὸς ᾿Ιαζὴρ τῆς ἰσχύος 
ἐστὶ χλαυθμὸς, ὃν κλαίουσι μαχαριστῶς οἱ ἰσχυροὶ, 
στενάζοντες μὲν τῇ εἰς τὸν βίοο περοικίᾳ, xal βαρυ- 


tes, et de θὰ dolentes, anime desiderio feruntur ac ἢ νόμενοι ἐπ᾽ αὐτῇ, ποθοῦντες δὲ τῇ ψυχῇ καὶ ἐκλεί- 


deficiunt in atria Domini **. Vel forle quemadmo- 
dum defletur fortitudo morbo consumpta,quod ca- 
reat qui ea olim fruebatur: ita et fletus vinem Se- 


45 Pgal. rxvir, 3. ** Pal. rxxxi1i, 3. 


(6) Editi, ὅτι τοιοῦτον τὸ γεωργικόν. At Reg. se- 
cundus et Colbert. primus 1ta,ut in contextu videre 
licet. Nec ita multo post nostri quatuor mss., θεο- 
λογίας" οὔτε διδασχαλίαπερὶ σεμνότητος, καί. 

(7) Ita mss. nostri. Editi vero, ἀμπέλους τῆς Σε- 
θαμὰ καταπατήσατει Ἐπιλάθησθη δέ. Mox editi et 
d tertius, ἐνδιατρίψατε. Alii tres mss., ἐνδιατρί- 

ett. 


ti, ἐπέρχεται. Αἱ mas. nostri, ὑπέρ 


ποντες elc τὰς αὐλὰς τοῦ Κυρίου. Ἤ μήποτε ὡς 
AAalevac ἰσχὺς ὑπὸ νόσου μαρανθεῖσα, παρὰ τὸ μὴ 
παρεῖναι τῷ ποτε αὐτὴν κεκτημένῳ, οὐτω xal 6 


(8) Editi, ἀξίως τοῦ, Combeflsius notat voculam 
τοῦ 1n duobus suis codicibus deesse : in quibus ta- 
men perinde ut in reliquis reperiri constat.Sed ta- 
men eam voculam delere non dubitavi,cum ipsam 
παρέλχειν obscurum non sit. Facile adducor ut 
credam pro τοῦ legi oportere που. 

(9) Antiqui duo libri, xai τό, Aliquanto post edi- 
χεται. 


661 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XVI. 


663 


κλαυθμὸς τῆς ἀμπέλου Σεδαμὰ γενήσεται ὡς ἀπομα- À bama erit, utpote que immareuerit, sitque igni 


ρανθείσης, xal πυρὶ μελλούσης παραδίδοσθαι, 

312. Μετὰ τοῦτο πρὸς τὴν Μωαδῖτιν λέγεται " Τὰ 
δένδρα σου κατέδαλεν ᾿Εσεδὼν xal ᾿Ελεαλή. Οὐχ- 
οὖν τὰ δένδρα τῆς Μωαδίτιδος ἡ Ἐσεδὼν καὶ 
᾿Ελεαλὴ κατέδαλε. Τί δὲ καὶ ἀπὸ τούτων δηλοῦται, 
φέρε κατὰ τὸ δυνατὸν παραστήσωμεν. ᾿Βρμηνεύεται 


4 μὲν Ἐσεδὼν, λογισμοί" ἡ δὲ ᾿Ελεαλὴ, Θεοῦ ἀνά-. 


ὄασις. Καταδάλλεται οὖν ἄμπελος ἀλλοτρία, καὶ 
δένδρα ὅσα οὐχ ἐφύτευσεν ὁ Πατὴρ ὁ οὐράνιος, καὶ 
ἀνατρέπεται dj φυτεία τῶν ἑτεροδοξων ὑπὸ λογισμῶν 
ὀρθῶν καὶ τῆς ἀνόδου τῆς πρὸς Θεὸν ὑψούσης ἡ μᾶς 
δι᾽ ἔργων ἀγαθῶν. Μαχάριος οὖν ἀνὴρ οὗ ἐστιν 
ἀντίληψις αὐτοῦ (10) παρὰ σοῦ, ἀναθάσεις σου 
ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ. '0 οὖν ἔχων ἐπὶ τὴν καρδίαν 
αὐτοῦ τὰς τοῦ Θεοῦ ἀναδάσεις, καὶ τῶν ἑαυτοῦ λο- 
γισμῶν ἐπιμέλειαν ποιούμενος, δυνατὸς ἔσται τὰ τῶν 
ἑτεροδόξων καταστρέφεσθαι δόγματα, κακῶς πεφυ- 
τευμένα, καὶ ἐπ’ ὀλέθρῳ χαρποφοροῦντα, Ἔπειτά 
φησιν, ὅτι Ἐπὶ τῷ θερισμῷ cou xai imt τῷ τρυ- 
Ὑητῷ σου καταπατήσω, xal πάντα κχαταπεσοῦν- 
ται, ᾿Επειδὴ γὰρ ὃν θερίζει σῖτον, καὶ ὃν τρυγᾷ οἶνον, 
ἐναντίως ἔχουσι τῷ ἄρτῳ τῷ στηρίζοντι χαρδίαν ἀν- 
θρώπου, καὶ οἴνῳ τῷ εὐφραίνοντι καρδίαν ἀνθρώπου " 
ὡς ἀγαθὸς ὁ Θεὸς πατεῖ, οὐχ ἐῶν γενέσθαι τροφὴν ἢ 
ποτὸν τοῖς OU ἄγνοιαν τῆς παρ᾽ αὐτῶν βλάδης ἀδια- 
χρίτως προσφερομένοις. Ἐπὶ οὖν τῷ θερισμῷ σου 
καὶ τῷ τρυγητῷ σου χαταπατήσω, xal πάντα πε- 
σοῦνται. Δύναται τοῦτο καὶ πρὸς τὸ σωματιχὸν οἴχο- 
δομεῖν (11) ἡμᾶς, ὅτι πολλοὶ ἐν ταῖς χερσὶν ἔχοντες 
τὴν συλλογὴν τῶν καρπῶν, ἀθρόᾳ τινὶ πληγῇ ἐχ χα- 
λάζης fj ἐξ ἄλλης τινὸς μάστιγος ἀπώλεσαν τὰ προσ- 
δοχώμενα, διὰ τὸ ἀχάριστον χαὶ πλεονεχτιχὸν τῶν 
ἀνθρώπων, οὐχ ἐάσαντο᾽ τοῦ Θεοῦ εἰς ἀπόλαυσιν αὐ- 
τοῖς ἀφικέσθαι (12). 

318. Καὶ ἀρθήσεται εὐφροσύνη καὶ΄ dy faga 
ix τῶν ἀμπελώνων * xal ὅδ᾽ μὴ" εὐφρανθήσονται, 
καὶ οὐ μὴ Ἰατήσουσιν οἶνον εἷς τὰ ὑπολήναι " 
πέπαυται γάρ. Ἤρθη μὲν οὖν εὐφροσύνη xol ἀγαλ- 
λίαμα ἐκ τῶν ἀμπελώνων. ᾿Αφῃρέθη ἀπὸ τοῦ 
Ἰσραὴλ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, καὶ ἐδόθη ἔθνει 
ποιοῦντι τοὺς χαρποὺς αὐτοῦ. Δύναται δὲ xal χατὰ 
τὸ σωματικὸν νοεῖσθαι 4 λέξις, ὅτι αἴρεται πᾶσα 
εὐφροσύνη τῶν ἀθρόως ἀφαιρουμένων τὰς ἐπὶ τῇ 
συγκομιδῇ τῶν γεωργουμένων ἐλπίδας, Ἢ ἐπειδὴ 
ἄμπελον εἴπαμεν τὸν ψευδῆ λόγον, δύναται δὲ νοηθῇ- 


tradenda. 

312. Deinde adversus Moabitidem dicitur : Ar- 
bores luas dejecit. Esebon et Eleale. Esebon igitur 
et Eleale arbores Moabitidis everterunt. Quid au- 
tem hisce verbis indicetur,agedum pro virili expo- 
namus. Esebon quidem, quod ad nominis interpre- 
totianem attinet, sonat cogitationem : Eleale vero, 
Dei ascensum. Itaque vitis aliena, et arbores quas- 
cunque Pater oclestis non plantavit,dejiciuntur **; 
δὶ reote ratioinationes et ascensus qui per bona 
opera ad Deum nos evehit, plantationem evertunt 
heterodoxorum. Proinde Beatus vir cujus est auzi- 
lium ejus abs te : ascensiones tue in. corde ejus "*. 
Quisquis igitur in suo corde habet Dei ascensiones, 
et diligenter suas observat cogitationes, dogmata 
haereticorum male plantata, et perniciosos fructus 
aíferentia evertere poterit et expugnare. Deinceps 
ait : Messen tuam et. vindemiam tuam conculcabo, 
et omnia concident. Nam quando quod demetit fru- 
mentum, et quod vindemiat vinum, adversantur 
tum pani qui confirmat cor hominis, tum vino quod 
lextiflcat cor hominis " : Deus utpote bonus ea pro- 


' culcat,neo in cibum aut potum cedere sinit iis qui 


damnum quod afferunt ignorantes,temere et incon- 
sulte essent ea sumpturi. Itaque Messem tuam et 
vindemiam tuum conculcabo, et omnia concident, 
Hoc etiam ad verbum potest nobis prestare edifl- 
cationem,quod non pauci jam fructuum colieetio- 
nem in manibus habentes, inopina qusdam plaga 
per grandinem vel aliud quodvis flegellum exspe- 
otatione sua fraudati sint : quíppe ob hominum in- 
gratum animum atque avaritiam, eosdem iis per- 
frui Deus non sinit, ' 


- $13. Ki "tilletur latitia el exsultatio de vineis : et 
non lxtabuntur, neque calcabunt vinum in torculari- 
bus : etenim cessavit. Et vero sublata est letitia et 
exsultatio e vineis. Ab Israelitico populo ablatum 
est regnum Dei,et datum est genti facienti fructus 
ejus **. Potest etiam heo sententia accipi ad ver- 
bum, eo quod aufertur letitia omnis ab iis, qui de 
spe segetis celligende subito decidunt. Aut quia 
vineam diximus esse sermonem mendacem, potest 
iatelligi lzetitiam ex falsa omni scientia animis de- 
ceptorum inditam tolli et auferri, quod a vite pro- 


ναι (13), ὅτι ἡ ἀπὸ πάσης ψευδωνύμου γνώσεως ἐγ- ἢ fecta sit, quie letitie ingenerat speciem, non veri- 


γινομένη τοῖς ἠπατημένοις εὐφροσύνη, ὡς ἀπὸ ἀμπέ- 
λου γεωργούσης φαντασίαν εὐφροσύνης, οὐχὶ δὲ ἀλή- 
θειαν ἀφαιρεῖται, ὡς μηχέτι εἶναι τοὺς ἀπατωμέ- 
νους. Οὐχέτι γὰρ εὐφρανθήσονται ἐπὶ τοῖς ἐλεγχθεῖ- 
σιν οἱ πρότερον αὐτὰ θαυμάζοντες, οὐδὲ γεωργήσουσι 


9 Matth. xv, 13, 16 Psal. ixxxi, 6. 57 Peal. cur, 


, 49 rAntiqui t ires 5 Πρὶν αὐτῷ. Aliquanto post editi, 

ἔχωντ t)v καρδίαν «οὔ Θεοῦ ἀναδάσεις. 

At med ut in conteitu : ubi libentius legerem, ἐπὶ 
τῇ καρδίᾳ, si per veteres libros liceret. 

(14) Beriptum invenimus in duobus codicibus, 


tatem, ut ne deinceps inducantur in errorem. Non 
enim ii letabuntur amplius ob ea quorum coarguti 
Bunt,qui eadem prius admirabantur : neque uvam 
Mabitioam excolent, qui quod damnum 615 ex 
ea accedit bibentibus, didicerint. Fortasse autem 


15. *'* Matth. xxi, 43. 


οἰκονομεῖν, ordinare, referre. 

(12) Antiqui tres libri, ἀφιχέσθαι, Alius codex, 
ἀφίεσθαι, relinqui ad usum. 

(13) Codex unus, νοεῖσθαι. 


663 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


66i 


et toroularium nomine anime prava dootrina im- Α Μωαθιτικὴν σταφυλὴν oi διδαχθέντες τὴν ἀπ᾽ αὐτῆς 


bute signiflcantur. 


314. V£ns. 11-15. Ideo venter meus super Moab 
quasi cilhara sonabit, et interiora mea quasi murus 
quem instaurasti, et eri! ad confusionem lui. EL de- 
fatigatus est. Moab in. altaribus, et. ingredietur. in 
manufacta, sua, μὲ orel et non poterunt eruere illum. 
Hoc verbum quod loculus est Dominus super Moab, 
quando et locutus est. ltaque prophete venter su- 
per Moab quasi cithara sonabit ; hoc est, concinne 
et modulate edel sonum numerosnm; quandoqui- 
dem scite et ex artis preceptis eam pulsabit. Ven- 
trem autem appellat id quod Psaltes alibi interio- 
rum nomine designavit : ait enim : Benedic, anima 
mea, Domino, et omnia interiora mea, nomini san- 
cto ejus ". Quis namque interioribus suis precepit 
ut benedicant nomini Domini, nisi is qui nature 
cogitationum ab intimis precordiis exeuntium pre- 
cipit? quarum duplex est classis. Alie enim prave 
sunt, homicidia, adulteria, furta, falaa testimonia, 
et oculus nequam; alie vero sunt probe et saluta- 
res, benignitas, temperantia, liberalitas, fausta pre4 
catio, testimonia secundum Deum reddita, oculus 
purus, et his similia. Is igitur cujus interiora om- 
.nia parata sunt ad benedicendum nomini sancto 
Dei,non abs re intimum suum affectum assumit ad 
gratias Deo persolvendas. Itaque et Isaias habebat 
sua interior& ceu murum a Deo instauratum. Sic 
enim per Verbi gratiam sibi datam,qua humo inte- 
rior innovatur, insiructus fuerat ei pr:sparutus. 
Quin et ipsius cogitationos erant tanquam murus 
inexpugnabilis, adeo ut cogitationibus pravis, aut 
inimicis àd damnum inferendum circumstantibus 
aditus nullus daretur.Profuerit igitur nobis isthec 
reputantibus, imitari,pariterque cum propheta di- 
cere : Venier meus ui. cithara sonabit, εἰ interiora 
mea quasi murus quem, innovasli. Et erit, inquit, 
ad cenfusionem (ui, quia defatigatus est Moab in al- 
taríbus. Eumdem alloquitur. Quid ergo sibi vult 


49 Psal. cir, 1. 


(14) Monere juvat, legi debere, xa! οὐ μὴ δύνων- 
ται, ubi legitur, xai οὐ μὴ δύνητχι' id quod non ob- 
scure patet ex sequentibus, aut certe verbum δύνη- 
ται, numero multitudinis exprimi debet, sit ut no- 
men collectivum subaudiatur. Etita expressum fuit 
id verbum in editiome Romana, poterunt. 

(15) Illud, φησίν, additum est e Reg. secupdo. 

(46) Editi, ὄνομα Κυρίου. At quatuor mss. ut in 


xtu. 

(47) Editi, Kal Ἡσαΐαν, corrupte : ubi emendate 
in utroque Combef. legitur, Kai 'ilcaíac. Alii duo 
ms8. habent, Καὶ τοίνυν xai Ἡσαΐας. Nec ita mul- 
to infra editi et Colb. primus, οὗτος «42. At Reg. 
secundus, οὕτως γάρ. 

(18) lllud, xai ἔπτα!, φησὶν, εἰς τὸ ἐντραπῆναί 
ce, Latine reddi vix potest. Nam ut sententia aucto- 
ris exprimatur, in interpretatione appareat opor- 
tet quasi paradoxum quoddam, quod admirabile 
sit et preter exspectationem omuium. Statim enim 
subjungit auctor : Τί οὖν βούλεται τὸ τολμηρῶς δο- 
κοῦν εἰρῆσθαι, τὸ, "ἔσται εἷς τὸ ἐντραπῆναί σε; 


ἐχοπίασε Μωὰδ ἐπὶ τοῖς βωμοῖς, καὶ 


ἀγολουθοῦσαν τοῖς πίνουσι βλάδην, Τάχα δὲ καὶ ὑπο- 
λήνια εἰσιν αἱ δεχόμεναι τὴν μοχθηρὰν διδασκαλίαν 
ψυχαί. 

314. Διὰ τοῦτο dj χοιλία μου ἐπὶ Μωὰδ ὡς x- 
θάρα ἠχήσει, καὶ τὰ ἐντός μου ὡσεὶ τεῖχος ὃ b 
ἐχαίνισας καὶ ἔσται εἰς τὸ ἐντραπῆναί σε. Καὶ 
εἰσελεύσι- 
ται εἷς τὰ χειροποίητα αὐτῆς, ὥστε προσεύξα- 
σθαι * xai οὐ μὴ δύνηται (14) ἐξελέσθαι αὐτὸν, 
Τοῦτο τὸ ῥῆμα ὃ ἐλάλησε Κύριος ἐπὶ Mox6, ὅπότι 
xai ἐλάλησεν. Ἵ χοιλία τοίνυν τοῦ προφήτου ixi 
Mo36 ὡς κιθάρα ἠχήσει' τουτέστιν, εὐαρμόστως καὶ 
μουσικῶς ἦχον ἀποτελέσει εὔρυθμον, ἀπὸ τῆς ἐπιστή- 
μὴς τοῦ χρούοντος αὐτὴν τεχνιχῶς. Κοιλίαν δὲ λέγει 
ὃ ἀλλαχοῦ ὁ Ψαλμῳδὸς ἐντὸς εἴρηχεν" Εὐλόγει γὰρ, 
φησὶν (15), ἡ ψυχή μου, τὸν Κύριον, καὶ πάντα 
τὰ ἐντός μου, τὸ ὄνομα τὸ ἁγιον αὐτοῦ. Τίς γὰρ 
τοῖς ἐντὸς ἑαυτοῦ προστάσσει εὐλογεῖν τὸ ὄνομα Κυ- 
ρίου, ἣ τῇ φύσει τῶν ἔσωθεν τῶν διαλογισμῶν ἐξερ- 
χομένων ; ὧν διπλοῦν ἐστι τὸ τάγμα. ΟἹ μὲν γὰρ 
μοχθηροὶ τυγχάνουσι, φόνοι, μοιχεῖαι, κλοπαὶ, ψευ- 
δομαρτυρίαι, καὶ ὀφθαλμὸς πονηρός" οἱ 8$ ἀστεῖοι 
χαὶ σωτήριοι, φιλανθρωπία, σωφροσύνη, τὸ «owm- 
νιχὸν καὶ εὔφημον, καὶ al χατὰ Θεὸν μαρτυρίαι, καὶ 
ὁ ὀφθαλμὸς καθαρὸς, καὶ τὰ ὅμοια τούτων, Ὧ τοίνυν 
πάντα τὰ ἐντὸς χατώρθωται εἰς ἑτοιμότητα τοῦ εὖ- 
λογεῖν τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ (16) τὸ ἅγιον, οὗτος χαλῶς 
συμπαραλαμθάνει τὴν ἔνδον διάθεσιν εἷς τὴν τοῦ 
Θεοῦ εὐχαριστίαν. Καὶ Ἡσαΐας (47) τοίνυν εἶχε τὰ 
ἐντὸς ἑαυτοῦ ὡς τεῖχος ὃ ἐνεχαίνισεν ὁ θεός. Οὕτω 
γὰρ κατεσχεύαστο ix τῆς εἰς αὐτὸν τοῦ Λόγου χάρι- 
τος ἀνακαινιζούσης τὸν ἔσω ἄνθρωπον, καὶ ἦσαν ob- 
τοῦ οἱ διαλογισμοὶ οἱονεὶ τεῖχος ἀκαθαίρετον, ὡς μη- 
δεμίαν διδόναι παρείσδυσιν τοῖς χείρῦσι λογισμοῖς, 
μηδὲ τοῖς περιχαθεζομένοις ἐχθροῖς εἰς ἐπήρειαν. 
Καλὸν οὖν ἐστι ταῦτα. ἐννοήσαντας ζηλῶσαι καὶ 
ὁμοίως εἰπεῖν τῷ προφήτῃ τὸ, H χοιλία μου ὡς 
κιβάρα ἠχήσει καὶ τὰ ἐντός μου dosi «εῖχρς ὃ 
ἐνεκαίνισας. Καὶ ἔσται, φησὶν, εἰς τὸ ἐντραπῆναι — 
σε (18), ὅτι ἐχοπίασε Μωὰδ ἐπὶ (19) τοῖς βωμοῖς. 


Quid ergo sibi vull. illud, Ἔσται εἰς τὸ ἐντραπῆναί 
ei, quod temere dicium videtur ? Itaque ex scriptoris 
gententia verba illa, ἔσται εἰς τό, etc., audaci ali- 
quid alque temeritatis preferunt. Oportuit igitur 
hunc locum ita conversum, ut in interpretatione 
perspici posset audacia aliqua atque temeritas.8io 
autem interpreisri posse oredidimus: Ef erit ad 
confusionem Lui. Nam hoc pacto appareret primo aspe- 
ctu miri aliquid, quasi videlicet Deus posset con- 
fundi, atque pudore affici. Sed vox tui ex sententia 
scriptoris non debet sumi passive, videlicet pro pu- 
dore, quo afficiatur Deus, sed acfive, pro pudore, 
quem Deus suis adversariis incutiat. Alii meliora, 
8i tamen rem tanti faciant, ut eam suis curis non 
indignam judicent. Interpres vetus stc verterat, Et 
erit ul Le revereantur. Duceus vero, Et erit ut tu re- 
verearis ipsos : id quod ipse sic explioat, Eveniet ut 
illi. tibi pudorem inculiant, vel. tmponant. Imo. ex 
&ententia scriptoris, Deus illia pudorem incutiet. 
(49) Nostri quatuor mes., ἐν. Editi, ἐπί, 


COMMENT. IN ISAIAM PROPHETAM. CAP. XVI. 


Πρὸς τὸν αὐτὸν ὁ λόγος. Τί οὖν βούλεται τὸ τολμηρῶς Α illud, quod tenere dictum videtur, Et erit ad con- 


δοχοῦν εἰ»ῆσθαι, τὸ, Ἔσται εἰς τὸ ἐντραπῆναί σε; 
Διὰ τοῦτό μοι, φησὶν, ἰσχυροὺς ἐχαρίσω ἔνδοθεν τοὺς 
διαλογισμοὺς, ὥστε τοὺς νῦν μὴ ἐπιστρέφοντας ἐπὶ 
σὲ ἐντραπῇ al σε διὰ τῶν ἐλέγχων τῶν προσαγομέ- 
νων αὐτοῖς, ἐχ τῆς τῶν δεδομένων μοι λογισμῶν 
εὐτονίας. Αείπει οὖν τὸ, οὐτούς" ἵνα ὑγιῶς τῶν ῥη- 
μάτων ὁ νοῦς ἀποδοθῇ" Καὶ ἔσται εἰς τὸ ἐντραπῆ- 
ναι αὐτούς σε (20). Ὥσπερ γὰρ οἱ ἐν τοῖς πολέμοις 
ἀντιπρόσωποι ἐστῶτες, ἕως μὲν ἰσοπαλεῖς δοχοῦσιν 
εἶναι, οὐ τρέπονται, οὐδὲ ἐχκλίνουσιν’ ἐπειδὰν δὲ 
ὑπερόχῃ αὐτῶν τὸ ἕτερον μέρος, τραπέντες φεύγου- 
σιν’ οὕτω xal ψυχὴ ὑπὸ ἀναιδείας παρατεταγμένη 
ἕστηκεν, οὐχ ἐντρεπομένη, ἐλεγχθεῖσα δὲ ὑπὸ λόγου 
χαθαπτομένου αὐτῆς, τρέπεται πρὸς αἰσχύνην. Καὶ 
ἐπειδὴ ἐν τῷ χρυπτῷ τοῦ ἀνθρώπου γίνεται d) τροπὴ, 
ἐντροπὴ προσηγόρευται. Διὰ τοῦτο οὖν ἡ χοιλία ἡχή- 
σει, χαὶ τὰ ἐντὸς ὡσεὶ τεῖχος ὅ ἐνεχαίνισεν ὁ θεὸς 
τοῦ προφήτου, tvx μεταδάλωσι χαὶ ἐντραπῶσι, τοῦ 
αἰδεῖσθαι (21) Θεὸν, πρότερον οὐχ ἐπιστάμενοι τὴν 
ὠφέλιμον αἰσχύνην. 

315. Ὅτι ixoníacs Μωλύ ἐπὶ τοῖς βωμοῖς, xal 
εἰσελεύσεται εἷς τὰ χειροποίητα, ὥστε προσεύ- 
ξασθαι. xal οὐ μὴ δύνωνται ἐξελέσθαι αὐτόν. Τὸν 
ἐπὶ τέλει ἀφανισμὸν πάσης εἴδωλολατρείας ix τῆς 
τοῦ Λόγου (22) ἐπιφανείας προφητεύει νῦν ὁ Ἡσαΐας, 
ὅτι μάταιοι πάντες οἱ ἐπὶ ταῖς χατασχευαῖς τῶν ναῶν 
μόχθοι, καὶ αἱ (23) ἀνωφελεῖς εἰς τὰ χειροποίητα ἐλ- 
πίδες. Προσεύξονται γὰρ, φησὶ, Καὶ οὐ μὴ δύνων- 
ται ἐξελέσθαι αὐτόν, Τοῦτο νῦν ἐπὶ τῆς Χριστοῦ 
ἐπιδημίας πεπλήρωται. ᾿Αντὶ σκοπέλων μὲν γὰρ 
ἐστήχκασιν οἱ ναοὶ οἱ περιύδητοι" οὐχέτι δὲ αἱ ἀπὸ 
τῶν δαιμόνων ἀπάται, φυγαδευθείσης τῆς ἀντιχει- 
μένης δυνάμεως διὰ τὸ μυστήριον τοῦ σταυροῦ τοῦ 
κατὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην χεχηρυγμένου. Τοῦτο 
γὰρ τὸ ῥῆμα, ὃ ἐλάλησε Κύριος ἐπὶ Μῳὰδ' ὑᾳότε 
xal ἐλάλησεν.  Olov ἐπίλογός ἐστι παντὸς τοῦ ῥή- 
ματος τοῦ; κατὰ τῆς Μωάδίτιδος. κεχηρυγμένου. 
Ταῦτο. τὸ ῥῆμα ὃ ἐλάλησε Κύριος. Προτέταχτο μὲν 
"o γὰρ à λέξις οὕτως ἔχουσα, Τὸ ῥῆμα τὸ κατὰ τῆς 
Μωαδίτιδος: ἐπιλέγεται δὲ παντὶ τῷ μέρει τῆς πε- 
ριχοπῆς. Τοῦτο τὸ ῥῆμα, ὃ ἐλάλησε Κύριος ἐπὶ 
Μωὰδ, ὁπότε καὶ ἐλάλησε. Τί ἐστιν, Ὁπότε xal 
ἐλάλησε; Δείχνυσι τὸ σπάνιον τῆς τοῦ Θεοῦ πρὸς 
τοὺς Μοαῦδίτας γινομένης φωνῆς, Τῷ μὲν γὰρ 
᾿Ισραὴλ συνεχῶς διαλέγεται, τοῖς δὲ ἔθνεσιν ὡς τὰ 


fusionem tui? [deo, inquit, flrmas mihi intus cogi- 
tationes elargitus es, ut qui se nunc minime con- 
vertunt ad te, confundas tu ob argumenta, que 
8ibi ex inditis mihi prevalidis cogitationibus addu- 
cuntur. Deest igitur illud,ipsos,sio ut sana senten- 
ti& reddatur, Et erit ut 61836 ἰὼ ipsos confundas. 
Quemadmodum enim qui in bellis adversa facie 
consistunt,quandiu equo marte pugnare videntur, 
non terga dant, neque pedem referunt, sed cum 
pars altera prevalel, tunc cedentes se in fugam 
dant : ita et anima impudenter in acie stabat, nec 
reverebatur, sed verbo objurgatorio convicta, in 
pudorem et reverentiam vertitur. Et quoniam in 
occulta hominis parte hec conversio efficitur, tv- 
τροπή, Sive verecundia vocatur. ldeo ergo venter 
sonabit, et interiora quasi murus, quem innovavit 
Deus prophete, ut mutentur et confundantur, ad 
prestandam Deo reverentiam, ii, qui antea utilis 
pudoris erant ignari. 


315. Quia defatigatus est Moab in altaribus, et 
ingredietur in manufacta ad orandum ; et non. pole- 
runt eruere illum. Nunc Isaias omnis idololatrism 
destructionem in fine ex adventu Verbi futuram 
valicinatur,quod omnes in construendis templis in- 
sumpti labores vani sint, infructuosaque spes jn 
manufactis posita sit. Nam, inquit, orabLunt. Ef sen 
poterunt eruere illum. Hoc jam in adventu .Christi 
completum est. Illa enim templa olim. famosa pro 
scopulis habentur : nec ultra illa deumonum falila- 


C cie consistuut, adversaria illa .potestate per my- 


sterium crucis in toto onbe praedicatum in fugam . 
versa. VEns. 13. Hoc enim verbum quod locutus est 
Dominus super Moab, quando ct locutus est. Quasi 
-epilogus. est totius verbi adversus Moahitidem pro- 
nuntisti, nimirum. Hoc verbum quod locutus est 
Dominus. Premissa enim fuerat sententia, his ver- 
bis expressa .:- Ferbum contra Moabitidem " : toti 
vero sententie parti in modum epilogi subditur, 
Verbum hoo, quod loculus est Dominus super Moab, 
quando el locutus esi. Quid est hoc, Quando et locu- 
tus est? Ostendit Deum Moabitas raro fuisse allo- 
outum. Etenim cum Israelitico populo assidue col- 
loquitur,a 8ua portione alienis ut plurimum tacet. 
Non quidem omnino ooculit sermonem suum, sed 


πολλὰ σιωπᾷ, ὡς ἀλλοτρίοις τῆς ἑχυτοῦ μερίδος. Οὐ ἢ clementiam ac benegnitatem suam eis quoque de- 


μὴν παντελῶς ἀποχρύπτει τὸν λόγον, ἀλλὰ xal τού- 
touc (24) γεύει τῆς ἑαυτοῦ φιλανθρωπίας, ἵνα διὰ 
τῆς ἐν ὀλίγοις πείρας πρὸς τὴν τῶν τελείων ἐπιθυ- 
μίαν δρμῶσιν: ᾿Επεὶ οὖν σπανιάχις λαλεῖ τοῖς Μωχ- 
θίταις, διὰ τοῦτο εἴρηται, ὅτι Τοῦτο τὸ ῥῆμα ὃ ἐλά- 
λησε Κύριος, ὁπότε καὶ ἐλάλησεν. 

0 184. xv, 4. 

(20) Editi et Reg. primus, σε αὐτούς. Alii duo 
m88., αὐτούς σου. At . tertius, αὐτούς σε, neo 
aliter legitur apud Eusebium, quem, ut alias sepe, 


ita et hic ἃ scriptore compilatum 6686 constat. 
(21) Antiqui duo libri, αἱδεσθῆναι. 


gustandam prebet, ut pauca experti, quz» perfecta 
sunt oum omni studio ac impetu oconcupiscant 
Quoniam igitur rarius loquitur Moabitis, idcirco 
dictum est : Hoc verbum quod locutus est Dominus 
quando et locutus est. 


(22) Rursus duo libri antiqui, Χριστοῦ, 

(23) Codex unus,xei at.Copula xal in editis desi- 
deratur. Paulo post vocem φησί ex uno codioe ad- 

imus. 

(24) Codex unus, τούτοις. 


661 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


916. Vgns. 14. Et nunc dico : In tribus annis an- A — 310. Καὶ νῦν λέγω: Ἐν τρισὶν ἔτεσιν ἑτῶν 


norum mercenarii, dedecorabitur gloria Moab in om- 
nibus divitiis mullis : et relinquetur minimus,let non 
honoratus. Videtur mihi hi&ce verbis Moabitidi cir- 
cumscribere supplicii et penarum tempus, quod 
nominavit tres annos mercenarii. Quia igitur divi- 
ditur in tres partes tota temporis natura, plenum 
atque perfectum tempus exprimere cupiens, dixil 
annos tres. [taque /n tribus annis annorum merce- 
narii, dedecorabitur gloria Moab. Quin et in Evan- 
gelio infamia mereenario inuritur ἃ Servatore, di- 
cente : Mercenarius autem, et qui non est pastor, 
cujus non sunt oves propriz, videt lupum venientem, 
el fugit, quiu mercenarius esl, el oves non sunt. illi 
cure "!. Inquilinus insuper et mercenarius saoer- 
dotis non comedet sancta secundum legem **.Moab 
igitur se 681 ipse stata mercede locavit, et fa- 
ctus est mercenarius.Non enim dilexit Deum:sed ob 
mercedis opinionem et sui commodi spem, non rei 
faciende studio agebat quod agebat. Tribus ergo an- 
nis annorum mercenarii afficietur ignominia.Quem- 
admodum ergo pastor mercedeconductus,pastornon 
est : lta eliam quisquis facit eleemosynam ad δοοὶ- 
piendam ab hominibus gloriam,recepit suam mer- 
cedem **, nec misericors est nec munificus. Item 
quicunque temperans est ad ineundam ab homini- 
bus gratiam, temperans non est, cum virtutem non 
quaerat, sed gloriam ex ea proventuram venetur. 
Itaque ii sunt apud Deum inhonorati, qui aliquid 
ostentatienis causa faciunt.Quare et Moab dedeco- 
rabitur annis tribus; hoo est, in omni temporis 
mensura. Inferétur autem mercenarii dedecus, 
quod non ex animo, sed simulate et fictu munus 
virtutis expleverit. Dedecoratur autem In ommni- 
bus diviliis uultis. Enimvero qu&ntum ei existima- 
tionis in hao vita inerat, tantum eidem in(amie et 
dedecoris pro mercede rependetur, ubi abscondita 
nostra fuerint revelata. Et qui multas res vanas et 
infructuosas manibus suis congerit, ig dedecoris 
sibi imprimendi segetem majorem habet ; quí vero 
lingua mendaci efficit thesauros,is présequitur ina- 
nia, atque in mortis laqueos veniet. Bt relinquetur 


C 


μισθωτοῦ (25), ἀτιμασθήσεται ἡ δόξα Μωὰδ iv 
παντὶ i πλούτῳ τῷ πολλῷ “ καὶ χαταλειφθήσε- 
ται ὀλιγοστὸς, καὶ οὐκ ἔντιμος. Διὰ τούτων δοκεῖ 
μοι ὁρίζειν χρόνον χολάσεως τῇ Muà6, ὅν ὠνόμασε 
τρία ἔτη μισθωτοῦ. ᾿Επεὶ οὖν εἷς τρία μέρη ἢ πᾶσα 
τοῦ χρόνου διαιρεῖται φύσις, τὸ τέλειον τοῦ χρὄνου 
παραστῆσαι βουλόμενος, τρία εἶπεν ἔτη. 'Ev οὖν 
τρισὶν ἔτεσιν ἐτῶν μισθῶτοῦ, ἀτιμασθήσεταί ἡ 
δόξα Μωάδ. Ὁ μισθωτὸς καὶ ἐν τῷ Βὐαγγελίῳ δια- 
δέόληται ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος, λέγοντος" Ὁ δὲ μισθωτὸς, 
xai οὐχ ὧν ποιμὴν, ὑδ oox ἔστι τὰ πρόδατα ἴδια, 
θεωρεῖ τὸν λύχον ἐρχόμενον, xai φεύγει, ὅτι μι- 
σθωτός ἐστι, καὶ οὐ μέλει αὐτῷ περὶ τῶν mpobÁ- 
των. Καὶ πάροικος δὲ καὶ μισθωτὸς τοῦ ἱερέως οὐκ 
ἔδεται ἅγια κατὰ τὸν νόμον. ᾿Εξεμίσθωσεν οὖν ἕαυ- 
τὸν ὁ Μωὰδ, xal γέγονε μισθωτός. Οὐ γὰρ ἠγάπησε 
τὸν Θεὸν, ἀλλὰ φαντασίᾳ μισθῶν καὶ ἐλπίδι οἴχειας 
ὠφελείας, οὐχὶ δὲ τῇ πρὸς τὸ γινόμενον διαθέσει, 
ἔπραττεν ὃ ἔπραττε. 'ΓΓρισὶν οὖν ἔτεσιν ἀτιμασθήσε- 
ται ἐτῶν μισθωτοῦ. Ὡς οὖν ὁ ποιμὴν ὃ μισθωτὸς 
τὸ δοξασθῆναι ὑπὸ τῶν ἀνθοώπων, ἀπέχει τὸν μισθὸν, 
καὶ οὐχ ἔστιν ἐλεήμων οὐδὲ χοινωνικός. Καὶ ὁ cà. 
φρων διὰ τὴν ἀνθρωπίνην (26) ἀρέσκειαν οὐκ ἔστι 
σώφρων, οὐ τὴν ἀρετὴν διώχων, ἀλλὰ τὴν ἀπ᾽ αὐτῆς 
δόξαν θηρώμενος. ἼΑτιμοι τοίνυν παρὰ θεῷ οἱ πρὸς 
ἔνδειξίν τι ποιοῦντες. Ὥστε καὶ ὁ Μωὰδ ἐν τρισὶν 
ἔτεσιν (27) ἀτιμασθήσεται " τουτέστιν, ἐν παντὶ τῷ 
μέτρῳ τοῦ χρόνου ἀτιμίαν δὲ μισθωτοῦ, διὰ τὸ μὴ 

ἐχ διαθέσεως, ἀλλ᾽ ἐπίπλαστον αὐτῷ εἶναι τὸ ἔργον 

τῆς ἀρετῆς. Ατιμάζεται δὲ Ἐν παντὶ τῷ πλούτῳ 

τῷ πολλῷ. Ὅσον γὰρ αὐτῷ περιῆν τῆς ἐνταῦθα 

ὁπολήψεως, τοσοῦτον μετὰ τὸ ἀποχαλυφθῆναι ἡμῶν 

τὰ κρυπτὰ, ἀποδοθήσεται τῆς αἰχύνης ὁ μισθός. Καὶ 


ὁ πολλὴν συνάγων ταῖς χερσὶν ἀκαρπίαν (28), πλείονα 


ἔχει ὕλην. τῆς ἐπιφερομένης αὐτῷ ἀτιμίας" καὶ ὁ 
ἐνεργῶν θησαυρίσματα γλώσσῃ ψευδεῖ, μάταια διώ- 
χει, xal ἐλεύσεται ἐπὶ παγίδας (20) θανάτου. Καὶ 
καταλειφθήσεται ὀλιγοστὸς, καὶ οὐχ ἔντιμος. . Eüsp- 
γεσία τῶν ἐπὶ κακίᾳ συγκεχροτημένων, dj ἐντεῦθεν 
παίδευσις. 


minimus, οἱ mon honoralus. Que hio describitur animadversio, lis qui ad vitium alenduc conspirant, loco 


est doni ao beneficii. 


εἴ Joan. x, 12, 13, 55 Lev. xxi, 10. 5 Matth. vi. 





-. MONITUM IN LIBRUM DE VERA VIRGINITATE. 


Hoc opus commendat antiquitas. Scriptum est enim quarto seoulo, eidemque nuncupatur Letoio 
Melitinensi, ad quem et Gregorii Nysseni exstat Epistola canonica. Huc accedit auctoris dignitas, quem 


.(25) Codex unus, μισθωτῶν, annorum mercena- 


riorum. 

(26) Editi, διὰ τὴν τῶν ἀνθρώπων. At mss. tres 
uti in contextu. 
d Codex unus, ἔτεσιν dto, annis annorum. 
. (28) Recentior Combeflsii codex, ἁμαρτίαν. Unde 
interpres vetus : Nam qui numerosam coacervat pec- 


cati multitudinem. At antiquior Combefisii codex 
cum Reg. secundo, ἀκαρπίαν, rectius. 

9) Codex unus. ἐπὶ παγίδα. Mox uterque Com- 
bef. cum Reg. secundo, ἔντιμος εὑεργεσία. Editi, 
ἔντιμος, ἐπὶ εὐεργεσίᾳ, haud emendate. Hio desi- 
nont omnes tum calamo notati,tum typis descripti 
ibri. 


669 LIBER DE VIRGINITATE. 010 


episcopum fuisse deolarat hec salutandi Letoii ratio, ἐπισχόπων ὀμόψυχε Λητόϊε, umanimis mihi inler 
episcopos Leloi. Sed tamen S. Baailio hec elucubratio attribui non potest ; idque Tillemontius non ut pro 
babilem conjecturam, sed ut rem necessariis exploratam rationibus defendit. 

Non solum enim huic scriptori summa est cum Basilio styli dissimilitudo, sed etiam multa pertractat 
incaute, que cum virgineum pudorem imaginibus non decoris inquinare possint, nec semetipsum Basl- 
lius, nec lectores in ejusmodi periculum conjecisset. Providit ipse scriptor (n. 65), se in offensionem 
pluribus venturum, ac reprehensioni occurrit hoc rationis momento, quod virgo, si modo non ait impu- 
bis, nihil eorum que ad masculi naturam pertinent, ignoret. 

Sed petita ex stylo argumenta multis tanti esse non videntur, ut prejudicatas opiniones deponant. 
Hic autem manifesta est temporum repugnantia, quod nullum prorsus litigandi locum relinquit. Nam 
Letoius Melitinensis episcopus, cui nuncupatus est liber De vera virginitate, pluribus post Basilii mor- 
tem annis ad bano dignitatem pervenit. Ejus decessor Otreius interfuit secunde synodo ccumenice» 
qua& perhonorificum de illius fide judicium fecit, eumque in Pontica diocesi cum Helladio Ceesariensi et 
Gregorio Nysseno veluti quoddam centrum communionis constituit. 

Sensit Dupinus hujus argumenti pondus, nec tamen cessit, sed aut Letoium nondum fuisse episco- 
pum, cum heo ei nuncupata elucubratio, aut pro Letoio legendum esse Otreium existimat. Prima eru- 
diti viri conjectura profligatur ex verbis modo citatis, unanimis mihi infer episcopos Letoi. Altera autem 
ex eo genere est, quod ab omnibus prorsus explodi debest, et a re critica penitus facessere. 

Nihil moror Suidam, qui librum De virgintale scriptum ἃ Basilio commemorat. Longe major Gre- 
gorii Nazianzeni auctoritas, cujus testimonio Combeflsius et Dupinus nituntar. Sed cum Gregorius 
scripta Besilii laudat, quibus virginitatem vere colere docebat, Regulas indicat, quee nihil prorsus 
habent, quod non ad optimam excolende virginitatis rationem pertineat. Atque etiamsi constaret Basi- 
lium singulari opera De virginitate eóripsisse; verum illud opus desiderandum esset, minime vero illud, 
quod in manibus habemus, affingi ei in tam manifesta styli dissimilitudine et temporum discrepantia 
deberet. 





ΠΕΡῚ ΤΗΣ 


EN ΠΑΡΘΕΝῚΔ ΔΛΗΘΟΥ͂Σ ΑΦΘΟΡΙΑΣ - 


“ 


-— 


ΠΡῸΣ AHTOION ἘΠΙΣΕΟΠΟΝ MEAITBNHZ (30). "E 


[ad 
- 
-— bud 


LIBER -' 


NA EHE 
VERA ,VIRGINITXT IS "INTEGRITATE, 
—' AD LETOIUM MELITINENSEM EPISCOPUM. 


DE " 


, 


4. Οἱ μὲν πολλοὶ τῶν τὸν νυμφίον ἡμῶν (34) πε- α 618 1. Plerique cum videant quoscunque ex 


ριεπόντων Χριστὸν, ὅσους ὁ οὐράνιος ἔρως πρὸς τὴν 
τοῦ καλοῦ κατανόησιν ἕτρωσεν, ἄλλας παρ᾽ ἄλλοις (32) 
τοῦ καλοῦ τὰς ἰδέας ἀσκουμένας ἐν τῇ ᾿Εχχλησίᾳ 
ἰδόντες, οἱ μὲν τῆς παρθενίας ὕμνους, οἱ δὲ τῶν 
νηστείαις τε καὶ χαμευνίαις ὑπωπιαζόντων τὸ σῶμα 
ἐγκώμια, ἄλλοι δὲ τὸ μεγαλόψυχον τῶν πιπρασκόν- 
των διὰ τὸν Κύριον τὰ ὁπάρχοντα θαυμάζοντες, τοὺς 
ἐπαίνους ἐν μαχρῷ δτεξέρχονται᾽ οὐχ ὅπως ἕκαστον 
μετιέναι προσήχει τῶν εἰρημένων, ἀναγκαῖον εἶναι 
διδάσχειν οἰόμενοι, ἀλλὰ τοὺς ἐπαίνους τῶν εἰρημέ- 
νων εἷς τὴν τοῦ καλοῦ προχοπὴν (33) μόνον ἀρκεῖν 

(30) Μελιτηνῆς. Sio reperimus in duobus iis 
codicibus et Colbertino. Habet utraque editio Ve- 
neta et Parisiensis, Μελίτης. Sic etiam unus ex 
Regiis codicibus. Duo alii itidem Regii, Μελιτινῆς. 

(31) Νυμφίον ἡμῶν. Editio Parisiensis addit, «àv 
ἀθάνατον. Sed hec desunt in editione Veneta et in 
quinque veteribus libris. 

(82) Ilap' ἄλλοις. Tres codices mss., ἐπ’ ἄλλοις. 


Bponsi nostri Christi cultoribus collestis amor ad 
virtutis contemplationem sauciavit, alios alias vir- 
tutis species exercere in Eoclesia; alii quidem 
virginitatis laudes ; alii vero eorum qui jejuniis et 
chameuniis corpus castigant, encomia; alii autem 
magnanimitatem eorum admirseti, qui facultates 
vendunt propter Dominum, eorum prteconia prolixo 
sermone prosequuntur : non quomodo unumquod- 
que eorum, que diximus, excolendum sit, neces- 
Barium existimantes docere, sed solas laudes satis 
esse ad virtutis profectum ducentes. Ego autem 


Mox unus ex Regiis, ἐν ταῖς ἐκχλησίαις. 

(33, Εἰς... προχοπήν. Legitur, πρὸς... προτροπήν͵ 
ad virtutis incitamenium, 1n tribus Regiis codicl- 
bus et Colbertino. Que scriptura etsi prima speoie 
satis commoda videtur, nihil tamen mutandum 
duxi, quia auctori hujus operis non tam proposi- 
tum ad virtutem amplectendam hortari, quam iis, 
qui jam amplexi suni, precepta tradere. 


071 


APPENDIX OPERUM 8. BASILI MAGNI. 


en 


tibi, unanimis mihi inter episcopos Letoi, non vir- A λογιζόμενοι. ᾿Εγὼ δὲ σοι, ἐπισχόπων ὄὀμόψυχε Av- 


ginitatis laudem, non vendentium facultates enco- 
mium, aut jejuniis corpus macerantium preconia, 
ged quid unumquodque horum sit, et quomodo ex- 
cultum ad veram virtutem conferat, velut in aprico 
exponere in animum induxi : non equidem ut te 
jempridem horum intelligentiam assecutum, ad 
recti et honesti considerationem in contemplando 
viriutum discrimine adducam ; sed ut una tecum 
explanans singula, quali eint natura, non iie solum 
qui a te reguntur, jamque recti et honesti amorem 
per te genuinum peotore conceperunt, sed et oete- 
ris qui heo legent, velut in tabella depictam vere 
virginitatis pulchritudinem, quomodo et unde et 
qualibus virtutis coloribus ornetur, accurate edi- 
scendam exhibens, tutius unumquemque exopta- 
tum bonum, quanta potero benevolentia, persequi 
doceam. 


2. Magnum enim quiddam est, revera, virginitas, 
incorruptibili Deo, uf in summa dicam, similem 
efficiens hominem. Nequaquam autem a corporibus 
&d animas ipsa progreditur : sed cum anime in- 
corpores propria sit, per gratam Deo virginitatem 
anime, incorrupta servat corpora. Veri enim boni 
anima notionem concipiens, veluti penna quadam 
ad illud, nempe incorruptione, subvecta, et simili 
simile, id est, ea tantum qua in ipsa est incorru- 
ptione, incorruptibilem Deum digne coli perepi- 
ciens, corporis virginitatem, velut ancillam ad sue 
ipsius pulebritudinis famulatum adsciscit, eamque 
Sibi astantem sine interpellatione δὰ Deum oon- 
templandum semper babere cupiens, obstrepentes 
illi corporis voluptates quam longissime repellit. 
Atque ab iis quidem, que sub venire sunt, 619 
voluptatibus continentiam, corporem virginitatis 
ancillam, corporis autem virginitatem suem ipsius 
virginitatis ancillam facit, ita ut oetera quidem 
omnia et ciborum abstinentiam, et reliquam auste- 
ritatem, que cum voluptatibus per sensus contra 
corporis virginitatem fluentibus pugnat; sed et ip- 
sam etiam corporis virginitatem, non propter aliud 
quidquam nisi propter semetipsam studiose exer- 
coat; ut suam ipsius virginitatem incorruptam ab 
omni mala cogitatione custodiens, similitudinem 
cum inoorruptibili Deo, qui jam in illam, velut in 
purissimum speoulum, gratiarum suarum splendo- 


C 


τόϊε, οὐχὶ παρθενίας ὕμνον, οὐδὲ τῶν «à Ürtdpyovta 
πιπρασκόντων ἐγχώμιον, ἢ τῶν νηστείαις κατατη- 
κόντων τὰ σώματα ἔπαινον, ἀλλὰ τί τούτων Éxactov, 
καὶ πῶς κατορθούμενον πρὸς τὴν ὄντως ἀρετὴν συν- 
τελεῖ, ὥσπερ ἐν αἰθρίᾳ ἐπιδεῖξαι προεθυμήθην" οὐχ 
ἵνα σε προλαδόντα (34) τούτων τὴν σύνεσιν, πρὸς τὴν 
τοῦ καλοῦ χατανόησιν ἐν τῇ θεωρίᾳ τῆς διαφορᾶς 
τῶν ἀρετῶν (35) ἐπιστήσω’ ἀλλ᾽ ἵν᾽ ἅμα σοι διαρ- 
θρῶν ἕκαστον, olóv τι τὴν φύσιν ἐστὶν, οὐ τοὺς ὁπὸ 
σοῦ μόνον ἕρωτα τοῦ καλοῦ λοιπὸν διὰ σὲ (30) γνή- 
σιον ἐν στέρνοις λαδόντας, ἀλλὰ καὶ τοὺς λοιποὺς 
τῶν ἐντυγχανόντων, καθάπερ ἐν πίναχι χρωματογρα- 
φηθὲν τῆς ὄντως παρθενίας τὸ κάλλος, πῶς καὶ πόθεν, 
καὶ ποίοις τισὶ χρώμασιν ἀρετῆς τοῦτο χοσμεῖται, 
ἀκριδῶς καταμαθεῖν παρασχὼν, ἀσφαλέστερον ἕχα- 
στον μετιέναι τὸ σπονδαζόμενον καλὸν μετὰ τῆς 
ἐνούσης εὐνοίας (37) διδάξω. 

2. Μέγα μὲν γὰρ, ὡς ἀληθῶς, παρθενία, τῷ 
ἀφθάρτῳ Θεῷ, ὡς ἐν κεφαλαίψ εἰπεῖν, ἑξομοιοῦσα 
τὸν ἄνθρωπον. Οὐκ ἀπὸ σωμάτων δὲ ἄοα ἐπὶ ψυχὰς 
αὐτὴ ὁδεύει: ἀλλὰ ψυχῆς τῆς ἀσωμάτου οὖσα ἔξαί- 
ρετος, τῇ ταύτης θεοφιλεῖ παρθενίᾳ ἄφθορα φυλάττει 
τὰ σώματα. Τοῦ γὰρ ὄντως καλοῦ ἡ ψυχὴ φαντασίαν 
Aa6o0cz, καθάπερ (38) τινὶ πτερῷ πρὸς αὐτὸ τῇ 
ἀφθαρσίᾳ πτερωθεῖσα, καὶ τῷ ὁμοίῳ τὸ ὅμοιον, τῇ 
ἐν αὐτῇ ἀφθαρσίᾳ φημὶ, τὸν ἄφθαρτον Θεὸν θερα- 
πεύεσθαι (39) μόνως πρὸς ἀξίαν ἀθροῦσα, τὴν τοῦ 
σώματος παρθενίαν, θεράπαιναν εἰς τὴν τοῦ καθ᾽ 
ἑαυτὴν χάλλους (40) θεραπείαν ἐπάγεται, xal πάρ- 
εὗρον ἀοχλήτως πρὸς τὴν τοῦ Θεοῦ θεωρίαν ταύτην 
ἔχειν ἀεὶ βουλομένη, τὰς ἐνοχλούσας αὐτῇ τοῦ σώ- 
ματος ἡδονὰς ὡς ποῤῥωτάτω ἐλαύνει. Τὴν μὲν τῶν 
ὁπὸ γαστέρα ἡδονῶν ἐγχράτειαν, τῆς σωματικῆς 
παρθενίας θεράπαιναν, αὐτὴν δὲ ταύτην τῆς καθ’ 
ἑαντὴν, “τοιουμένη" ὡς τὰ ἄλλα μὲν ἅπαντα, xai 
τροφῶν ἐγχράτειαν, xal τὴν λοιπὴν σχληραγωγίαν, 
μαχομένην ταῖς ῥεούσαις xatà τῆς ἐν σώματι παρ- 
θενίας διὰ τῶν αἰσθήσεων ἡδοναῖς" ἀλλὰ καὶ αὐτὴν 
τὴν τοῦ σώματος παρθενίαν (44), οὐ Bv ἕτερόν τι, ἢ 
δι’ ἑαυτὴν φιλοχάλως ἀσχεῖσθαι, ἵνα τὴν ἑαυτῆς παρ- 
θενίαν ἄφθορον ἀπάσης μοχθηρᾶς ἐννοίας φυλάξασα, 
τὴν πρὸς τὸν ἄφθαρτον Θεὸν ἐξομοίωσιν, ὥσπερ ἐν 
ἀχηλιδώτῳ χατόπτρῳ λοιπὸν αὐτοῦ τὰς παρ᾽ ἑαυτοῦ 
αὐτῇ ἐναυγάζοντος χάριτας, εἰς χάλλος ἑαυτῆς καὶ 
ἔπαινον χατορθωθεῖσαν κερδήσῃ. Ἐπειδὴ οὖν παρ- 


res immittit, ad suam ipsius pulchritudinem et lau- D θενία μὲν, τὴν (42) ὄντως φημὶ, ὡς ἤδη γε ἐν ὀλίγῳ 


. (34) Προλαδόντα. Quamvis in utraque editione et 
In plerisque codicibus mss. legatur, προσλαδόντα, 
longe potior codiois Franoisoi Primi Scriptura, 
quam a Combeflsio adductam secuti sumus. 

. (35) Τῶν ἀρετῶν. Non recte legitur, τῶν φύσεων, 
In editione Veneta, quacum tamen consentiunt 
quinque mess. codices. 

(360) Διὰ σέ. Malim, διὰ σοῦ, opera tua, sive, 
per te. 

(37) Eóvolac. Legitur in uno codice Regio, ἐννοίας. 
Iu alio, qui fuit olim cardinalis Mazarini, διανοίας, 
Ibidem unus ex Regiis, ἐπιδείξω. 

(38) Καθάπερ. Editio Paris., καὶ xagamep. Sed 


deest conjunctio in editione Veneta et antiquis 
codicibus. 

«39) θεραπεύεσθαι. Legitur in quinque codicibus 
m88., θεραπεύειν. Bic etiam editio Veneta. Sed longe 
potior vulgata scriptura. Ibidem unus ex Regiis, 
πρὸς ἀξίαν ὁρῶσα. 

(40) Κάλλους. Duo Regii codices habent, καλοῦ. 
Horum in altero legitur ibidem, καθ᾽ ἑαυτῷ, quod 
positum videtur pro x«0' ἑαυτός. 

(41) Παρθενίαν. Duo codices Regii habent, παρθε- 
νίαν δι’ ἐχείνην. Ibidem duo mss., δι᾿ οὐδὲν ἕτερον, 

(42) Τήν. Editio Veneta, ?. Mox codex Mazari- 
neus, ἔδειξε, et ad marginem, ὑπέοειξε. 


613 


LIBER DE VIRGINITATB. 


614 


φθάσας ὁ λόγνς ὑπέδειξε, καὶ προτὼν ἔτι σαφέστερον À dem consequatur.Quoniam igitur virginitas,veram 


δείξει, τοῦ κατὰ ψυχὴν ἀφθόρου χάλλους (δι᾽ ὃ καὶ τὰ 
σώματος ἐχπονεῖται χαλὰ) ἐστὶν ἐξαίρετος " οἱ δὲ 
πολλοὶ τῷ ὀνόματι τῆς παρθενίας μόνῳ (43) προσ- 
ἔχοντες, οὐδέν τι τῆς ἀληθοῦς παρθενίας φροντίζου- 
σι (44) διὰ τουτ᾽ ἀναγκαίως, οἶμαι, τοῖς τὸν ὑπὲρ 
παρθενίας στέφανον ποθοῦσι λαύεῖν, ὑποφωνῆσαι τὰ 
ἐνόντα σπουδάσω (45), ὡς ἂν μὴ δι᾽ ἄγνοιαν ἀμελή- 
σαντες τοῦ προηγουμένου χαλοῦ, προσαναλώσωσι 
μὲν τῇ τῆς θεραπαίνης δουλείᾳ πάντα τὸν βίον, διὰ 
δὲ τὸ μηδέποτε τὴν δέσποιναν ταύτης θεραπεῦσαι, 
χαὶ τὴν τοῦ σώματος παρθενίαν οὐ χοσμουμένην τῷ 
τῆς ἔνδοθεν (46) κάλλει, μετὰ πολλοὺς ἱδρῶτας ζη- 
μιωθῶσιν. Ἵνα οὖν σαφῶς ἕχαστον τῶν. συντεινόντων 
πρὸς τὸ τῆς ἀληθοῦς παρθενίας χάλλος ὀφθῇ, φέρε, 
πρὸς τίνα σχοπὸν 1j παρθένος ἀφορῶσα (47), τὴν ἕαυ- 
τῆς παρθενίαν ἀσκεῖ, θεωρήσωμεν. Οὕτω γὰρ ἂν ἐφ’ 
ἑχάστου κινήματος αὐτῆς, εἶτε πρὸς τὸν προχείμενον 
βάλλει σκοπὸν, εἶτ᾽ ἄλλο προθεμένη, πρὸς ἄλλο δὲ 
ἀφιεῖσα, τοῦ καθ᾽ ἑαυτὴν σχοποῦ ἀστοχεῖ, ὥσπερ ἐν 
αἰθρίᾳ ἰδόντες, τὴν ὡς ἀληθῶς παρθένον ἂν κατα- 
μάθοιμεν. 

3. Ἴλνωθεν δὲ, ὡς ἔχει (48) φύσεως τὸ θῆλυ πρὸς 
τὸ ἄῤῥΠεν, εἴ βούλει, ἐπισκεψώμεθα, ἵνα καὶ τὸν τῆς 
παρθενίας σχοπὸν εὐχρινώς ἀναφανέντα κατίδωμεν. 
'E£ ὀλίγων γὰρ τῶν πρώτων ζώων, καθάπερ ἔχ τι- 
νων πρωτοτύπων σπερμάτων, «ὃν χόσμον ὃ Δημιουρ- 
γὸς πληρῶσαι θελήσας, ἑκάστου μὲν εἴδους ζώων, 
χαθάπερ τινὰ μίαν ῥίζαν, τὴν τοῦ σωματιχοῦ ζώου 
ἰδέαν ἐξ ἀρχῆς κατεδάλετο (49). Ταύτην δὲ εἰς ἄῤῥεν 


τε xai θῆλυ, ἀπὸ τοῦ λογιχοῦ ζώου ἕως ἐπὶ πᾶν «l- 


δος ἀλόγου (50), τεμὼν καὶ τὸ θῆλυ τμῆμα τοῦ ἄῤῥε- C 


νος ἐργασάμενος, οἷστρον μὲν ἑκάστῳ τμήματι τῆς 
πρὸς ἄλληλα συμπλοχῆς ἄῤῥητον τῇ φύσει ἐνέθηκε. 
Τούτων (51) δὲ τὰ ἀποσχιστθέτα ἀλλήλων, ταὶς ἀσχέ- 


τοις τοῦ ἔρωτος μίξεσιν ἀλλήλοις συμπλέχων, ἐκ - 


τῆς συμπλοχῆς, ἅπαν εἶδος ζώων ταῖς ix ἐῶν προ- 
αγόντων βλαστάνον. γονρΐς, δι’ αἴῶνος (62) πληθύνει, 
Αὐξάνεσθε, χέγων, xal πληθύνεσθε, καὶ πληρώ- 
' ets τὴν γῆν. Οὕτω δὲ τὸν κόσμον, φημὶ, ἀφ᾽ ἑνὸς τοῦ 
ῬΑδὰμ ἀνθρώπων γένους, καθ᾽ ἅπασαν (53) γῆν, 
μυρίαις ἐθνῶν διαφοραῖς πεπληρωμένον ἀποδεῖσαι 
τροθέμενος" ἀφ᾽ ἑνὸς δὲ ἑχάστου τῶν ἀλόγων εἴδους, 
κατὰ τὸν ὅμοιον τρόπον τετραπόδων τε xal ἑρπετῶν, 
ἔτι δὲ πτηνῶν τε xal νηχτῶν, καὶ συνόλως ἀπάντων 
ζώων, ἀμυθήτοις ἰδέαις πλημμυροῦντα ὀφθῆναι θε- 
AXsac, τῇ μὲν δυναστείᾳ τοῦ ἄῤῥενος ὑποτάττει τὸ 
θῆλυ, τῇ δὲ τοῦ θήλεος ἡδονῇ, τιθασσεύει τὸ ἀῤῥεν" 
τὸ μὲν ἀπὸ τῆς πλευρᾶς τοῦ ἄῤῥενος εἰλημμένον, ὡς 
ὁ Gen. 1, 28. 
43) Μόνῳ. Unus codex ms., ἔτι μόνον. 
44) Φροντίζουσι. Unus ex Regiis, φροντίζοντες. 
45) Σπουδάσω. Nonnulli codices, ἐξ πούδασα. 
(46) Τῆς ἔνδοθεν. Unus ex Regiis addit, παρ- 
θενείας. 
(47) ᾿Αφορῶσα. Duo mss., ἀφιεῖσα. 
(48] ἤἄλνωθεν δὲ, ὡς ἔχει. Totus hio locus deest 
in nonnullis mss. codicibus usque ad hec verba 
que leguntur num. 4, Ἐπειδὴ οὖν θεῖον ὄντως xa 
τῆς ἀχράντου, etc. 
(49) Κατεθάλετο. Sic editio Veneta et plerique 





illam dico,ut jam breviter praemissa demonstravit 
oratio, et progrediens adhuc clarius demonstrabit, 
incorrupte in anima pulchritudinis propria est, 
propter quam et corporis exercentur preclare fa- 
cta; multi autem nomini virginitatis soli attenden- 
tes, nullam vere virginitatis ouram gerunt ; pro- 
pterea neceseario, ut opinor, eos qui virginitatis 
coronam consequi cupiunt, pro viribus submonere 
conabor, ut ne inscienter precipuum bonum negli- 
gentes, totam vitam in ancille cultu consumant, 
eteo quod nunquam illius dominam coluerint,etiam 
corporis virginitatem non exornatam interiori pul- 
chritudine post multos sudores amittant. Ut igitur 
clare singula ad vere virginitatis pulchritudinem 
attinentia cernantur,age, quodnam ad propositum 
virgo respioiens, suam ipsius virginitatem exer- 
ceat, consideremus. Sic enim in singulis illius mo- 
tibus, utrum ad propositum collineet scopum, an 
aliud sibi proponens, et alio jaculans, a suo ipsiug 
proposito aberret, tanquem in serena luce intuen- 
tes, quenam vere virgo sit, cognoscere poterimus. 

3. Ab origine autem quomodo ex natura sese ha- 
beat femina ad marem,si ita placet, consideremus, 
ut et virginitatis scopum distincte explanatum con- 
spiciamus. Ex paucis enim primis animantibus, 
tanquam ex primariis quibusdam sem:nibus, cum. 
mundum Creator implere vellet ; cujusque speciel 
animalium,quasi unam quamdam radicem, corpo- 
ralis animalis formam ab initio constituit. Hano au- 
tem ab animali rationali usque ad oronem bruto- 
rum animalium speciem, cum in marem et femi- 
nam divisieset, ao feminam masculi segmentum 
effeoisset, stimulum mutui comploxus unicuique 
segmento arcanum natura indidit. Hec vero ita a 
80 invicem dieacissa irrequietis amoris permistioni- 
bus inter se complicans, ex complexu omnem ani- 
malium speciem ex antecessorum semine germi- 
nantem per secula multiplicat, dum ait : Crescile 
et multiplicamini, et replete terram ". Sic mundum, 
inquam, 6220 ab uno ex humano genere Adamo, 
per universam terram, innumeris gentium varie- 
tatibus refertum ostendere volens, et ab uno et ex 
unaquaque belluarum specie similiter cum innu- 
meris quadrupedum, reptilium, volatilium, natati- 
lium,et omnium omnino animalium, formis scaten- 
tem volens apparere : maris quidem potestati fe- 
minam subjicit, masculum vero fomine voluptate 
demulcet. In quo quidem id quod e masculi latere 


codices mss. Editio Parisiensis, κατεδάλλετο. 

(50) ᾿Αλόγονυ. Bic editio Veneta et codioes mss. 
Editio Parisiensis, ἄλογον. 

(91) Τούτων. Duo π|88., τούτῳ. Alius ad  margi- 
nem, ταῦτα. 

(52) Δι᾿ αἰῶνος. Utraque editio, δι’ ἑνός, per 
unum mulliplicat. Sed sequi maluimus sex eodices 
inss,, quorum tamen unus ad marginem habet vul- 
gatam lectionem. 

(53) Kag' ἅπασαν. Nonnulli codices, κατὰ πᾶσαν. 
Mox duo mss., πεπληρωμένον ἐπιδεῖξαι, 


615 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


616 


sumptum est, uti partem toti ἃ quo sumptum est, Α ἂν μέρος ὅλῳ τῷ ἀφ᾽ οὗ ἐλήφθη καταπειθὲς εἶναι 


summissum esse et imperio parere gancivit : ut au- 
tem masculus, eam qua ex se assumpta est, ap- 
peteret, ao illius congressum persequendo, per hu- 
jusmodi copulam proprium membrum in seipsum 
reciperet, naturali quadam necessitate constituit. 
Sio duo ex uno, atque iterum ex duobus unum, 
masculum et feminam, sapienter ostendit. Atque 
mutuum hunc complexum non iis solum,quos prius 
dixi, modis prestitit ipsorum corporibus jucundum 
et suavem, sed etiam multiplicande prolis, que 
per congressum pralucentibus amoris facibus susci- 
tatur, studium ao desiderium ingens insevit. Ma- 
sculum quidem agentem utpote prius conditum, 
feminum vero patientem tanquam 8 maris parte 
avulsam ex ipsa natura efficit. Et ne femina veluti 
patiens, amoris affectu ad similis generis succes- 
sionem impulsa,auxilio destitueretur, feminam ceu 
totum voluptatis medicamentum masculo paravit, 
atque violento quodam pondere marem ad ipsam 
rapit ; non ad masculum pertrahens feminam, sed 
per femine voluptatem masculum ad ipsam capti- 
vum ducens.Quemadmodum enim magnes lapis ar- 
canam quamdam vim in ferrum suapte natura sor- 
titus, non ipse rapitur ad ferrum, sed eminus fer- 
rum ad seipsum pertrahit : sio femine corpus non 
enarrabilem quamdam in masculum vim nactum, 
igmorante etiam, ut ita quis dixerit, ipsius anima, 
maris corpus ultro ad concubitum pertrahit.Voluit 
hoo modo opem ferre infirmiori animali rerum opi- 
fex, ut sua ipsius voluptate marem incantans, uon 


solum ob liberorum procreationem, verum eliam C 


propter ipsum congressus estrum, maseulum de- 
fensorem haberet. Eam igitur ob causam : Relín- 
quet homo patrem suum et matrem : non femina, sed 


masculus ab insito stimulo ad feminte eoncubitum ἡ 


impulsus. Et adhaerebit uvori vir, inquit, non uxor 
viro, et. erunt duo in carne una δ, Hoc autem im- 
perium femineo sexui in suum dominum largiens 
Conditor, ipsam etiam corporis desoriptionem ao 
formam femine molliorem effinxit, ut tactu, aspe- 
ctu,motu, membrorum denique mollitie, aspiciens 
et aspecta masculum voluptate molliret,sese unde- 
libet ad omnem sensuum appulsum afferens. 


πρὸς τὴν ἀρχὴν διχαιώσας " τὸ δὲ ἄῤῥεν ποθεῖν τὸ 
ἀπ᾽ αὐτοῦ ληφθὲν, καὶ τὴν πρὸς αὐτὸ διῶχον συμπλο- 
χὴν, εἷς ἑαυτὸ, διὰ τῆς μίξεως, τὸ οἰκεῖον μέλος 
ἀναλαμύάνειν ταῖς τῆς φύσεως ἀνάγχαις μηχανησά- 
μενὸς" τοῦτον δὲ τὸν τρόπον, ἐξ ἑνὸς δύο, xal ἐχ δύο 
πάλιν ἕν, τό τε ἄῤῥεν χαὶ τὸ θῆλυ σοφῶς (54) ἀνα- 
δείξας. Καὶ οὐ τὴν πρὸς ἄλληλα συμπλοκὴν μόνον, 
διὰ τῶν προειρημένων τρόπων, ἡδεῖαν τυῖς σώμασιν 
αὐτῶν ἐργασάμενος, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὸ ἐκ τῆς συμ- 
πλοκῆς ταῖς τοῦ ἔρωτος λαμπάσι δᾳδουχούμενον γέ- 
νος, πολὺ τὸ φίλτρον ἐγκατασπείρας " ἐνεργητιχὸν 
μὲ» τὸ ἄῤῥεν, ὡς ἂν xal κατὰ τὴν δημιουργίαν πρω- 
τεῦον' παθητικὸν δὲ τὸ θῆλυ, ὡς ἂν τῆς τοῦ ἀῤῥε- 
νος μοῖρας ἀποσπασθὲν, τὴν φύσιν ἐργάζεται. Καὶ 
ἵνα μὴ τῷ πρὸς τὴν τοῦ ὁμοίου γένους διαδοχὴν φίλ- 
tet τὸ θῆλυ ἀγόμενον, ὡς ἂν παθητιχὸν, ἀδοήθητον 
καταλείποιτο, ἡδονῆς ὅλον φάρμαχον τῷ ἄῤῥενι τὸ 
θῆλυ κατασκευάσας, βιαίοις ὁλκαῖς, καὶ ἐπὶ τὴν χα- 
ταδολὴν τῆς γονῆς, πρὸς αὐτὸ ἄγει τὸ αῤῥεν᾽ οὐχὶ 
πρὸς τὸ ἄῤῥεν ἄγων (85) τὸ θῆλυ, ἀλλὰ τῇ τοῦ θήλεος 
ἡδονῇ τὸ ἀῤῥεν πρὸς αὐτὸ αἰχμάλωτον ἄγων. Ὡς γὰρ 
ἡ μαγνῆτις λίθος ἀῤῥητόν τινα δύναμιν χατὰ τοῦ 
σιδήρου ἐν τῇ φύσει λαδοῦσα, οὐκ κὐτὴ ἄγεται πρὸς 
τὸν σίδηρον, ἀλλὰ πόῤῥωθεν πρὸς ἑαυτὴν τὸν σίδη- 
ρον ἕλχει, οὕτω τὸ τοῦ θήλεος σῶμα, ἄφραστον χατὰ 
τοῦ ἄῤῥενος τὴν δύναμιν (56) εἰληφὸς, καὶ μὴ εἰδυίας, 
ὡς ἂν εἴποι τις, τῆς ἐν αὐτῷ ψυχῆς, τὸ τοῦ ἄῤῥενος 
σῶμα πρὸς τὴν μίξιν αὐτόματον ἕλχει. Οὕτω τῷ 
ἀσθενεστέρῳ ζώῳ τοῦ Δη μμιουργοῦ βοηθῆσαι θελήσαν- 
τος, ἵνα τῇ ἐνούσῃ αὐτῷ ἡδονῇ μαγγανεῦον τὸ ἄῤῥεν, 
οὐ διὰ τὴν παιδοποιίαν μόνον, ἀλλὰ xal δι᾽ αὐτὸν τὸν 
τῆς μίξεως οἶστρον, ὑπερμαχοῦν αὐτῷ ἔχῃ τὸ ἄῤῥεν. 
᾿Λντὶ τούτου γοῦν, Καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πα- 
τέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα' οὐ τὸ θῆλυ (57), ἀλλ᾽ 


ὃ orgy, ὑπὸ τοῦ ἐγκειμένου οἴστρου πρὸς τὴν συνου- 


σίαν τοῦ θήλεος ἐλὰυνόμενος. Καὶ προσχολληθήσε- 
ται τῇ γυναικὶ, φησὶν, 6 ἀνὴρ, οὐχ ἢ γυνὴ τῷ ἀνδρὶ, 
καὶ γενήσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν. Ταύτην δὲ 
τὴν δυναστείαν κατὰ τοῦ χρατοῦντος τῷ τοῦ θήλεος 
γένει ὁ Δημιουργὸς χαριζόμενος, xal αὐτὴν τὴν τοῦ 
σώματος πλάσιν τε καὶ ἴδέαν τοῦ θήλεος μαλακωτέ- 
ραν εἰργάσατο, ἵνα xai ἀφῇ, xai βλέμματι, καὶ κι- 
νήματι, καὶ τῇ τῶν μελῶν συνόλως ἀδρότητι, καὶ 


ὁρῶν καὶ ὁρώμενον, μάλαγμα ἡδονῆς di τῷ ἄῤῥενι, κατὰ πᾶσαν αἰσθήσεως προσδολὴν πανταχόθεν προσ- 


πῖπτον. 
4. Cum autem ea vis corporibus nostris ob eam 
quam jam dixi causam insita sit, virgo «snimam 


4, Ταύτης δὲ τῆς βίας ἐν τοῖς σώμασιν ἡμῶν διὰ 
τὴν προειρημένην αἰτίαν ἐνυπαρχούσης, ἧ παρθένος, 


equalem, et eamdem essentia tum viro tum 6228 D ἴσην μὲν xal τὴν αὐτὴν τῇ οὐσίᾳ ψυχὴν, ναὶ ἀνδρὶ 


feminee inesse perspiciens, et ex corporis in utro- 
que sexu affectione, alteram effeminari considerans 
et alteram masculam fleri ; atque etiam animas ex 


5 Marc. x, 7. 


(DA) Σοφῶς. Sic tres mss. Editi, σαφῶς, mani- 
este. 
(55) "Avv. Ita mss. melius quam editio Puris., 


ον. 
"T 56) Τὴν δύναμιν. Duo Regii codices, τὴν ἡδονήν. 


καὶ γυναικὶ ἐνυπάρχουσαν θεωροῦσα: τῇ δὲ πρὸς τὸ 
θῆλύ «t xal ἀῤῥεν τοῦ σώματος προσπαθείᾳ, τὴν μὲν 
θηλυνομένην, τὴν δὲ ἀῤῥενουμένην γινώσχουσα, ἔχ 


Uterque vulgatam lectionem habet ad marginem. 

(57) Kal τὴν μητέρα οὐ τὸ θῆλυ Male in edi- 
tione Paris,, οὐ τὴν μητέρα, οὐ τὸ θῆλυ, Ibidem co- 
dices nonnulli, ἀλλ᾽ ὁ ἄρσην. 


011 


LIBER DE VIRGINITATE. 


618 


τε τῆς τῶν σωμάτων, οἷς ἐνδέδενται (58), ἐρωτικῆς À amatorio corporum, quibus alligate sunt, con- 


συμπλοχῆς, μυρίας" ἀναδεχομένας παθῶν ἰδέας τῆς 
ψυχὰς καθορῶσα, ἀποστῆσαι μὲν τῆς πρὸς τὸ σῶμα 
προσπαθείας ταύτην ἀεὶ προθυμεῖται, διαχόψαι δὲ 
τὴν πρὸς τὸ ἄῤῥεν σχέσιν τοῦ θήλεος, ταῖς ἀπὸ τοῦ 
σώματος πρὸς τὸ οἰκεῖον χαλὸν ἀποστροφοαῖς ἐπαγ- 
γέλλεται. Ταύτην δὲ τὴν ὁδὸν τῆς ἀρετῆς ὁδεῦσαι 
σπουδάζουσα. οὐχ αὐτὴν τοῦ σώματος, ἥντινα πρὸς 
τὸ ἄῤῥεν ἔχει σχέσιν, λοιπὸν ἐννοεῖ, ἀλλὰ τὴν ἐν αὐτῷ 
ψυχὴν ἀσώματον οὖσαν (59), τίνα ἔχει πρὸς τὸν ἀσώ- 
ματον Θεὸν οἰκειότητα, ὀξεῖ τῷ ὄμματι περισχέπτε- 
ται, καὶ τοῦ ἀσωμάτου ἔρωτος πολλῷ λαμπροτέραν 
ἀνάψασα (60) τὴν λαμπάδα, τοῖς ὑπὲρ αὐτοῦ ἱδρῶσι, 
γυμνὴν καὶ ἀνεπαίσθητον τῶν ἐν ᾧ ζῇ σώματι ἡδονῶν 
ἑαυτὴν ἐπιδεῖξαι σπουδάζει. Ἐπειδὴ οὖν θεῖον ὄντως 


καὶ τῆς ἀχράντου ψυχῆς ἐξαίρετόν τι χρῆμα d παρ- Β 


θενία ἐστὶ, τοιαύτη δὲ xal ἡ τῶν ἀῤἑένων τε xai θηλει- 
ὧν σωμάτων πρὸς ἄλληλα σχέσις, ἡ δὲ (61) παρθένος 
οὐδὲν τῆς θήλεος ἡδονῆς ἐπιφερομένη ἐκ σώματος 
μόλυσμα, πάντα δὲ τὰ σαρχὸς πάθη ἐχδῦσα, καθαρὰν 
ἑαυτὴν τῷ Θεῷ, οὔ ἐρᾷν ἐπαγγέλλεται, παραστῆσαι 
φιλοτιμεῖται" δῆλοτ ὡς βιαστῶν (62) ἄθλον εἶναι τὴν 
τῶν οὐρανῶν βασιλείαν γινώσκουσα βιάσασθαι πρὸς 
τὸν προχείμενον σχοπὸν τὴν ἑαυτῆς φύσιν ὀφείλει" 
οὐχὶ τῆς πρὸς τὸν γάμον ἐρεθιζούσης ἐν τῷ τοιῷδε 
πεπλασμένῳ σώματι ἡδονῆς uóvov κρατοῦσα, ἀλλὰ 
πρὸς πᾶν εἶδος ἡδονῆς χαρτερῶς ἰσταμένη. Μία γὰρ 
οὖσα τῷ γένει ἡ ἡδονὴ, ὥσπερ πηγή τις ἀπὸ σαρχῶν 
ἀνχθλύζει, καὶ καθάπερ εἷς πέντε ὀχετοὺς, τὰς πέντε 
αἰσθήσεις διχιρεθεῖσα, διὰ τούτων ἐπὶ τὰ αἰσθητὰ 
ἔνδοθεν ῥεῖ. Ὧν ἕκαστος, διὰ τῆς οἰκείας τῶν αἰσθη- 
τηρίων ὀπῆς, τὸ ἑαυτοῦ ῥεῖθρον τῷ xa6' ἑαυτὸν al- 
σθητῷ σφοδρῶς ἐμύάλλων, πᾶν εἴ τι συγγενὲς ἀπο- 
χλύσας πρὸς ἑαυτὸν (63) ἑπισύρεται" ἰλύος τε τῆς 
ἀπὸ σαρκῶν πληρωθεὶς (64), xal χειμάῤῥου τρόπον 


ἀντιστρόφως αὖθις ἀπὸ τῶν ἔξω διὰ τῶν αὐτῶν ὁπῶν - 


εἷς τὰς σαρχὸς δίνας ὀξύτερον ῥέων, τὴν “αὐτῆς ᾧο- 
χὴν χυμαίνων τοῖς πάθεσιν ὑποδρύχίον φέρει. Διὸ 
ἀναγκαίως͵ ἡ παρθένος ὄφείλει ταῖς τῶν αἰσθητηρίων 
. παῖς τὸν λογισμὸν φρουρὸν ἐπιστήσασα, τήν τε ἐπὶ 
τὰ ἔξω τούτων φορὰν, οὐχ ἀνέτους ἁπαξαπλῶς αὐτοῖς 
ἐφιεῖσα (65) τὰς διεξόδους, σύμμετρόν τε xal ἠρε- 
μαῖον παρέχειν᾽ ἵνα μὴ ἀκωλύτως πρὸς ἃ βούλονται 
ἐχχεόμενοι, ἐπινηχομένην αὐτοῖς ἔσθ᾽ ὅτε τὴν ψυχὴν 
πρὸς τὰ οἰχεῖα χυμαίνοντες χατασύρωσι: xai τὸ 
ἔξωθεν ἐπ᾽ αὐτὴν αὖθις αὐτῶν φερόμενον ῥεῦμα, θλί- 


gressu, innumeras recipere affectionum species; 
animam a corporis affectione semper constur ab- 
ducere; femine vero erga masculum habitudinem, 
sese ἃ corpore ad, decus et ornamentum sibi pro- 
prium convertendo, intercidere profitetur. Hoo iter 
virtutis peragere studens, non jam ipsam corporis 
erga masculum habitudinem considerat,sed anime, 
quee in corpore incorporea est, qualis sit cum incor- 
poreo Deo affinitas, veloci oculo intuetur; et Incor- 
porei amoris longo splendidiorem facem accendens, 
gudoribus pro eo perferendis,nudam et voluptatum 
corporis, in quo vivit, inexpertam semetipsam ex- 
hibere conatur. Cum igitur divinum vere, et inta- 
minate anime proprium quiddam sit virginitas,ao 
talis masculorum et femineorum corporum inter 
se habitudo; cumque virgo nullam femines volu- 
ptatis labem ex corpore trahens, ac omnibus carnig 
affectibus exuta, puram semelipsam Deo, quem se 
profitetur diligere, exhibere conetur; perspicuum 
est eam haud ignorantem violentorum premium 
esse colorum regnum, vim inferre ad propositum 
Scopum nature sue debere; ite ut non solum sti- 
mulantem ad nuptias in corpore sio efficto volu- 
ptatem superet, sed etiam omni voluptatis speoiei 
fortiter resistat.Una enim cum sit genere voluptas, 


veluti fons quidam a carnibus soaturit, et velut in, 


quinque canales, ita in quinque sensus divisa, pee 
eos ad sensibilia ab intimis fluit.Quorum canalium 
unusquisque, per proprium sensum fÍfor«men, 
fluentum suum in suum sensibile vehementer inji- 
ciens, quidquid sibi cognatum fuerit abluens ad ge 
pertrahit : et carnali impletus limo, ao torrentis 
instar, rursus converso motu, ab exterioribus per 
eadem foramina in carnis vortices celeriter fluit, et 
animam quatieas perturbationum fluctibussubmer- 
git. Quamobrem necessario debet virgo sensuum 
meatibus rationem custodem prefioiens, cum eo- 
rum ad exteriora motum, nequaquam libero illis 
passim exitu concesso, moderatum 86 tranquillum 
efficere; ne libere quocunque voluerint effusi, tan- 
dem aliquando animam ipsis supernatantem, ad ea 
que sibi propria sunt agitantes pertrahant : tum 
etiam eorum fluentum,dum extrinsecus in animam 
pronum relabitur,constrictis meatibus percolare,et 
ab omni sorde purum transmitltere,ne carnalilimo 


ὄουσα ταῖς ὁπαῖς διηθεῖν, xal παντὸς ῥύπου καθαρὸν ἢ exudans, quem per vitiosos affectus traxit, totam 


εἰς αὐτὴν παραπέμπειν, ἵνα μὴ τῇ ἀπὸ σαρχῶν ἰλύν 
πλημμυροῦν, ἣν ἐμπαθῶς ἐπεσύρατο (66), ὅλην αὐτὴν 
τοῖς οἰκείοις μολύσμασι ταράσσον θολώσῃ. 


98) ᾿Ενδέδενται. Sic legerunt interpretes, aicque 
habent duo codices mss. quibus favent alii duo, In 
quibus legitur, ἐνδέδεται. Editi, ἐνδέδυνται. 

(59) O3cav. In editione Parisiensi pro hac voce 
legitur, ἔχουσα. 

(60) ᾿Ανάψασα. Sic tres codices mss., melius 
quam editi, ἀνάψασθαι. Mox editio Paris., γυμνήν 
«t. Deest vocula «s in editione Veneta et in mss. 

(61) At. Vocula ex mss. et editione Veneta ad- 
| est, Paulo post unus ox Regiis πάθη ἐνδυσα- 

νὴ. 


illam suis inquinamentis obturbans contaminet. 


(02) Βιαστῶν. Sic mess. quatuor. Editi, βιασ- 

63) ᾿Αποχλύσας πρὸς ἑαυτόν. Sic quatuor mas. 
Editi cum Colbertino, ἀποχλῦσαν πρὸς ἑαυτό. Sio 
etiam unus ex Regiis, sed secunda manu. 

(64) Πληρωθείς. Ita mas. quinque. Editi, πληρῶ- 
σαν. Mox duo codices, τὴν ἐξ αὐταῖς. Alii duo, τὴν 
iv ταύταις. N lli eodi à 

65) ᾿Εφιεῖσα. Nonnulli codices, ἀφιεῖσα. 

(66) Ἐπεσύρατο. Unus codex Regius, ἐπεσύρε- 


t0. 


610 


APPENDIX OPERUM 8. BASTLIH MAGNI. 


680 


622 5. Igitur neque oculos ad omnem passim A — 5. Οὐχοῦν οὔτε τοὺς ὀφθαλμοὺς πρὸς πᾶσαν ἀπλῶς 


rerum visibilium sspectum aperiet,ne dum omnem 
gine discrimine flgurarum et formarum speciem ad- 
sciscit,suis illam imaginibus perturbent.Quin etiam 
dum ad aliqua aspicienda aperientur, ob necessa- 
rium ad hano vitam lucis usum, corporis oculi, 
anime oculos claudet : ad veri autem luminis, et 
pulchritudinis, quee ipsi hoc lumine ostenditur, 
considerationem, etiam antea clausos diligenter 
aperiet, Neque aurem omni colloquio sine examine 
pmebebit, sed pravis quidem sermonibus, veluti 
cuidam graveolentis soporis impulsui eam obsera- 
bit; honestis autem et purum stillantibus virtutis 
laticem,studiose accommodabit. Et gustum quidem 
suavibus semper inhiantem frenabit ratione,ad ne- 
cessaria autem percipienda sobrie temperabit. Ta- 
otum &utem, ut illiberalissimum omnium sensuum 
quique ceeteros omnes propria levitate ad volupta. 
tem veluti quibusdam preeetigiis pellioit,purum ab 
omni prorsus cupiditatum macula quam accuratis- 
sime servabit. [lic enim toto corporo diffusus, per 
totam illius superficiem, non eam solum que ex- 
trinsecug apparet, sed eam etiam que reconditior 
est, ad vitiosoB contaotus tyrannidem in animam 
exercet.Manus autem maxime,ut opportunissimum 
quiddam apprehendens,per eas,veluti per quedam 
retia, omnes oapit, quicunque in ea inciderint. Ne- 
que eliam immunem a propriis prestigiis relinquit 
aspectum.Sed ad confusos quidem colores,et aspe- 
ras figuras, exasperans illum et confundens : ad ea 
autem ques ]sevia sunt,et ad venustatem colore et 


τὴν τῶν ὁρατῶν θέαν (67) ἀναπετάσει, ἵνα μὴ πᾶσαν 
ἀδιακρίτως χαραχτήρων τε xai μορφῶν ἰδέαν εἶσοι 
κιζομένη, δι᾿ αὐτῶν πρὸς τὰς ἐξ αὐτῶν φαντασίας 
ταράσσηται. ᾿Αλλὰ πρὸς μέν τινα χαὶ ἀνεῳγότων͵ 
δι᾿ ἀνάγκην τῆς πρὸς τὸν παρόντα βίον φωταγωγίας, 
τῶν τοῦ σώματος ὀφθαλμῶν, τοὺς τῆς ψυχῆς ἐπιμύ- 
gt πρὸς δὲ τὴν τοῦ ἀληθινοῦ φωτὸς xai τοῦ δι᾽ αὐ- 
τοῦ δειχνυμένου χάλλους αὐτῇ κατανόησιν, καὶ με- 
μυχότας πρότερον σπουδαίως ἀνοίξει. Οὔτε τὴν ἀχοὴν 
παντὶ (68) λόγῳ ἀνεξετάστως ὑφέξει, ἀλλὰ πρὸς μὲν 
τοὺς φαύλους τῶν λόγων, ὥσπερ πρός τινα δυσώδους 
γεύματος (69) φορὰν αὐτὴν ὑποφράξει, τοῖς δὲ σπου- 
δαίοις καθαρὸν ῥέουσι τῆς ἀρετῆς τὸ νᾶμα, φιλομα- 
θῶς ὑποθήσει. Καὶ τὴν μὲν γεῦσιν πρὸς τὰ ἥδοντα 
ἀεὶ χεχηνυῖαν ἐγχαλινώσει τῷ λόγῳ, πρὸς δὲ τὴν τῶν 
ἀναγκαίων μετάληψιν σωφρόνως ἡνιοχήσει, Τὴν δὲ 
ἁφὴν, ὡς ἂν (70) ἁἀνδραποδεστάτην μὲν πασῶν αἰσθή- 
σεὼν οὖσαν, πάσας δὲ τὰς λοιπὰς τῇ οἰχείᾳ λειότητι 
πρὸς ἡδονὴν μαγγανεύουσαν, ἀκηλίδωτον παθῶν ὡς 
μάλιστα διόλου φυλάξει. Ὅλῳ γὰρ τῷ σώματι αὕτη 
παρεχταθεῖσα, διὰ μὲν τῆς ὅλης ἐπιφανείας αὐτοῦ, 
οὐ τῆς φαινομένης ἔξωθεν μόνον, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐν 
τῷ βάθει, πρὸς τὰς ἐμπαθεῖς ἀφὰς, κατὰ τῆς ψυχῆς 
δυναστεύει. Τῶν δὲ χειρῶν μάλιστα καταλαδοῦσα τὸ 
χαιριώτατον, διὰ τούτων, ὥσπερ διά τινων θηρά- 
τρων (71), τοὺτ ἐμπεσόντας ἀγρεύει πάντας. Οὐ μὴν 
ἔρημον τῆς οἰχείας γοητείας χαταλιμπάνει τὴν ὄψιν. 
᾿Αλλὰ πρὸς μὲν τὰς συγχεχυμένας (72) χρόας χαὶ 
τοὺς τραχεῖς χαραχτῆρας τραχύνουσα ταύτην, ὁμοῦ 
xal συγχέουσα' πρὸς δὲ τοὺς λείους τε xal πρὸς 


gpecie formata décipere valent,eminus eum perfun- C εὐφυΐαν xai χρόᾳ (73) xal σχήματι ἀπατηλῶς μορ- 


dens οἱ demulcens, suam ipsius potestatem per 
huno etiam satis ostendit. Sed et auditum asperis 
quidem vocibus fugans,mollibus autem per flantem 
leniter eerem intrinsecus relaxans, quod sui mu- 
neris est ad voluptatis opus per hunc etiam perfloit. 
Gustum pretermitto, ut qui omnino illius comes 
git. Ad eos quidem sapores, qui seous se habent, 
constringitur et nauseat; ad eos autem qui suaves 
gunt, suos ipsius canales inexplebiles aperit. Quid 
enim et de genitalibus membris dicam? quomodo 
videlicet insitam illis vim ad similis generationem, 


(57) θέαν. Addit idem codex, ἣ παρθένος. Paulo 
post editio Paris., ta ἄσσεται, mess. ut in textu. 
(68) Παντί: Nonnulli codices, ἄπαντι. 

(69) Γεύματος. Sic editio Veneta et mss.quinque. 
Editio Paris., ῥεύματος. Ibidem unus ex Regiis, 
ἀποφράξει, et paulo post, χαλινώσει. 
0) "Av. Deest hec vocula in tribus 88. 
7A) Διά τινων θηράτρων. Hec scriptura editionis 
Parisiensis videtur preferenda iis que in editione 
Veneta et in codicibus mss. leguntur. Codex Maz. 
et aliua mss., διά τινων αὐτῇ πεφραγμένων ὅπλων" 
ged liber Maz. emendatus est, in eoque,pro ὅπλων 
scriptum fuit, ὁπῶν. Reg. terlius, συναισθήσει θη- 
árpmv πεφραγμένων. Edilio Ven. et, mss. quatuor, 
διά τινων αὐτῇ πεφραγμένων ὅπλων θερμότερον τῇ 
συναισθήσει θηράτρων. 2L 

(72) Συγχεχυμένας. Quamvis hec lectio in uno 
tentum occurrat codice Regio 2879, videtur tamen 
nreferende vulgate, κεχυμένας, ac confirmatur his 


φωθέντας πόῤῥωθεν διαχέουσά τε αὐτὴν (71) xa! 
λεαίνουσα, τὴν ἑαυτῆς δυναστείαν, χαὶ διὰ ταύτης 
ἱκανῶς ἐπιδείκνυται. ᾿Αλλὰ καὶ τὴν ἀχοὴν ταῖς μὲν 


" πραχείαις τῶν φωνῶν φυγαδεύουσα, ταῖς δὲ μαλακαῖς 


διὰ τοῦ ἐβπνξοντος λείως ἀέρος ἐν βάθει χαλῶσα, τὸ 
καθ᾽ ἑαυτὴν πρὸς ἡδονὴν ἔργον καὶ διὰ ταύτης ἀνύει. 
Ἐῶ γὰρ λέγειν τὴν γεῦσιν, ὡς τὸ ὅλον ξαύτης (75) 
σύντροφον οὖσαν. Πρὸς μὲν τοὺς ἄλλως ἔχοντας χυ- 
μοὺς ἐπιστύφεταί τε χαὶ ἀηδίζεται s πρὸς δὲ τοὺς 
λείους τὰς ἑαυτῆς δεξαμενὰς ἀπληρώτους ἀνοίγει. Τί 
γὰρ ἄν τις εἴποι καὶ περὶ τῶν παιδογόνων μορίων (76); 


qua sequuntur, καὶ συγχέουσα. Hanc conjunctio- 
nem addimus ex pluribus mss. 

(73) Kai χρόᾳ. Hasc desunt in codice Regio 2879. 
(74 Aci ditio Veneta et tres mss., ἑαυτήν. 
Paulo post editi, post δυναστείαν insesunt, ἢ ἡδονή. 
Sed hec non legit vetus interpres, non leguntur in 
optimo codice Regio 2879,quo sepe utiliter utemur 
ad hunc librum emendandum.Preterea sensus po- 
&tulat, vt hiec expungamus. Hic enim probatur 
tactum in omnibus sensibus dominari. Sio etiam 
paulo post legebatur in editione Parisiensi τὸ xa0' 
ἑαυτὴν ἡ ἡδυνὴ ἔργον. Emendavimus ope ejusdem 
codicis Regii et Venetae editionis, nec aliter legit 
interpres Ambsosius. 

(75) Ταύτης. Duo mss., ταύτῃ. Ibidem editio Ve- 
neta et mss. quinque, σύντροφος οὖσα, Editio Paris., 
πρὸς μὲν γάρ. Deest ultima vocula in editione Ve- 
neta et veteribus libris. 

(76) Τί γὰρ ἂν τις εἶποι καὶ περὶ τῶν παιδο- 


LIBER DE VIRGINITATE. 


ὡς τὴν δεδομένην αὐτοῖς πρὸς τὴν τοῦ ὁμοιογενοῦς À suis ipsius omnino consiringens veneflciis, per 


σπορὰν δύναμιν, toic ἑαυτῆς τὸ ὅλον ἐγκαταδησαμένη 
φαρμάχοις, τῇ συναισθήσει τῆς χατὰ τὴν ἁφὴν τού- 
τῶν λειότητος, αἰχμάλωτον διὰ τῆς xat! αὐτὴν ἡ δονῆς 
ἄγει (77) τὸν ἄνθρωπον. Av ἀφῆς οὖν τινος ἐδείχθη, 
χαὶ ὄψις τὴν ψυχὴν πρὸς ἡδονὴν ἀπατῶσα. Ταῖς γὰρ 
τῶν ὀμμάτων βολαῖς, χαθάπερ ἀσωμάτοις χερσὶν, 
ὧν ἂν ἐθέλῃ πόῤῥωθεν ἁπτομένη, xai ὧν ταῖς τοῦ 
σώματος χερσὶν ἅψασθαι ἐπ᾽ ἐξουσίας οὐχ ἔχει, 
ταῦτα ταῖς τῶν ὀμμάτων ἐπιδολαῖς ἐμπαθῶς περιπ- 
τύσσουσα, δι᾽ ὧν ἀπεμάξατο τύπων, ὅλον πρὸς τὰς 
ἐγγινομένας φαντασίας τὸ σῶμα κυμαίνουσα. Βαὶ 
ἀκοὴ τῶν λείων φωνῶν OU ἀφῆς ἀπτομένη, διὰ ταύ- 
τῆς τὴν ψυχὴν γοητεύουσα. Καὶ συνελόντι φάναι, 
πᾶσα αἴσθησις (78), ὥσπερ τὸ σῶμα ἐν ᾧ δυναστεύει 
κοινὸν, οὕτω xal τὴν ἐν τούτῳ ἀφὴν χοινὴν εἰληφυΐα, 
διὰ ταύτης ἑκάστην τε αἴσθησιν πρὸς τὸ οἰχεῖον ἡδὺ, 
xai δι’ ὅλων ὅλον ἐν ἀφῇ κείμενον ἡμῶν τὸ σῶμα 
πρὸς τὴν χαθόλου ἡδονὴν ποικίλως μοχλεύουσα, 

6. Ἐπειδὴ οὖν ἐν πάσαις μὲν ἣ ἀφὴ, μάλιστα δὲ 
ἐν γεύσει ναὶ τοῖς παιδογόνοις δυναστεύει μυρίοις, 
xai ἑτέρα τῆς ἑτέρας, ὥσπερ ἐν ἀλύσει, ἐξημμένη 
«ε, καὶ πρατοῦσα doi (i9), ἣ μὲν διακονεῖται, ἡ δὲ 
διάχονος γίνεται, πὰσαι δέ γε ἐπὶ τὴν βασιλίδα ἕχυ- 
τῶν ἡδονὴν, τὴν τῶν αἰσθήσεων, δι' ἀφῆς, ἐνέργειαν 
παραπέμπουσαι, ἔτι xai μᾶλλον τοῖς πάθεσι τὴν 
ψυχὴν σωματοῦσι' πρόχειται δὲ τῇ παρθένῳ πάσης 
ἡδονῆς σωματικῆς γαθαρὸν ἀποδεῖξαι τὸν νοῦν’ διὰ 
τοῦτο τὴν μάλιστα σωματοῦσαν ἀφὴν δεῖ τῆς ψυχῆς 
ἀποχόπτειν, ὡς ἂν τὸ ὐχημα τῶν χατὰ τὰς ἄλλας αἷ- 
σθήσεις ἀφῶν ἀνελοῦσα, συνανέλοι ὡς ἔνι χἀχείνων 


sensum eorum lievitatis, que tangepdo percipitur, 
captivum sua voluptate ducit hominem.Per querm- 
dam igitur tactum 623 ipse aspectus, ut osten- 
dimus,animam ad voluptatem pellicit. Nam oculo- 
rum ictibus, velut incorporeis manibus, quecun- 
que voluerit eminus attingens, et qua corporis 
manibus sttingere non poteet, ea oculorum con- 
jectu libidinose complectens, per eas quas effingit 
species, totum corpus ob introductas imagines 
fluctibus quatit. Auditus ipse suaves voces per 
tactum percipiens, per illum animam incantat. 
Alque, ut verbo dicam, omnis voluptas, ut com- 
mune corpus in quo dominatur, ita communem in 
corpore tactum nacta, per cum singulos sensus ad 
proprias suavitates, ac totum omnino in tactu con- 
stitutum corpus nostrum ad universam volupta- 
tem varie impellit. 


6. Cum igitur in omnibus quidem tactus, pre- 
cipue vero in gustu et genitalibus dominetur parti- 
bug,ao alter ex altero tactus, velut in catena, aptus 
et nexus sit, ac alteri quidem ministretur, alter 
autem ministret, omnes autem ad reginam suam 
voluptatem,sensuum pertactum operationem trans - 
mittentes, adhuc magiq animam perturbationibus 
quodammodo corpoream efüciant ; cumque propo- 
situm sit virgini ab omni voluptate corporea puram 
exhibere mentem ; propterea tactum, qui precipue 
animam corpoream efficit, debet ab anima abscin- 
dere, ut vehiculum tactuum ad alios sensus attinen- 


πρὸς τὰ οἰχεῖα ἡδέα τὰς ὕλας. Τί οὖν μάλιστά ἐστιν C tium resecans, simul etiam resocet, quantum fieri 


ὃ σωματοῖ πρὸς ἀφὴν τὴν (80) ψυχὴν, xai τὰς ἐν ταῖς 
ἄλλαις αἰσθήσεσιν ἡδονὰς πολυμόρφως (81) βλαστά- 


νει; Ἢ ἐν γεύσει τε, φημὶ, xal j| πρὸς τὰς συνου- 


σίας τὸ σῶμα ἀφὴ ἐμπαθῶς γαργαλίζουσα. Τσύτῳων᾽ 


δ᾽ αὐτῶν ἡγεῖται μὲν f$ τῆς γεύσεως, ἡ δὲ τῆς μίξεως 
ἕπεται" ὅτι διὰ τῆς ἐν em γεύσει ἀφῆς, χολαχευομέ- 
νης πρὸς γαστριμαργίαν ἀεὶ τῆς χαταπόσεως, πιαι- 
ψόμενόν τα τὸ σῶμα xai ὑπὸ τῶν ἐν τῷ βάθει βρασ- 
σομένων λείων χυμῶν ἀσχέτως γαργαλιζόμενον, πρὸς 
τὴν τῆς μίξεως ἀφὴν ο᾽στρούμενον φέρεται. 


7. Διὸ ἀναγκαῖον τὴν μέλλουσαν τῶν πρὸς τὰς μί- 
Ecc ἡδονῶν διὰ παρθενίας κρατεῖν, πολλῷ πλέον 
πρότερον τῆς κατὰ τὴν γεῦσιν ἡδονῆς, ὡς ἐπαν- 
τλούσης ἐκείνῃ (82) τὰς ὕλας, ἄρχουσαν δείκνυσθαι. 
Ἔχ λογικοῦ γὰρ xal ἀλόγου, χατὰ τὸ ᾿Ελληνιχὸν 
πρὸς φυσιολογίαν πλάσμα, ὥσπερ τινὰ κχένταυρον 


γόνων μορίων. Sic ope duorum codicum Regiorum 
mutavimus quod in editione Veneta et nonnullis 
mss. legebatur, Τί yàp ἂν τις εἰποι καὶ περὶ... ἔτι 
xal λέγοι. Editio Paris., Τί γὰρ Xv τις xai περὶ... 
ἔτι καὶ λέγοι. . E 

(77) ᾽Ἄγει. Unus ex Regiis codicibus, εἰσάγει, et 
paulo post, ὧν Bv θέλοι, et, ἐγγενομένας φαντασίας. 

(78) Πᾶσα αἴσθησις Voluptas, seu perceptio per 
sensus, hao voce designatur hoc loco, ut ex eo patet 
quod singulos sensus ad proprias suavitates por 


PATROL. Gh. XXX. 


potest, eorum ad proprias suavitates materiam. 
Quid est igitur, quod maxime corpoream per tac- 
tum animam efficit, et sitas in aliis sensibus vo- 
Juptates variis modis germinat ἢ Tactus, inquam, 
tum qui in gustu situs est, tum qui corpus ad co- 
itum libidinosetitillat. Horum autem ipsorum preeit 
is qui in gustu situs est, sequitur vero ille qui in 
coitu ; quia per gustus tactum semper ad ingluviem 
voracitate blandiente, corpus pinguescens, et a le- 
nibus humoribus intus ebullientibus insuperubili- 
ter titillatum,ad tactum coitus ostro quodam per- 
citum fertur. 

7. Quare necesse est, ut que concubitus vo- 
luptates virginitate vulu superare, multo magis 
voluptatis, quae ex gustu percipitur, ut que alteri 
fomenta suppeditet, prius Be victricem ostendat. 
Ex rationali enim et irrationali, secundum Gre- 
corum in physiologia commentum, veluti quem- 


tactum impellere dicitur. 

(79) ᾿Αφή. Sio Lres codices mss. multo melius 
quam editio Veneta, ἀφῇ, aut. Purisieusis, ἀφῆς. 

(80) Ιρὸς ἀφὴν τήν. Stc nonnulli codices mss. 
Editi, πρὸς τὴν ἀφήν. 

(81) Πολυμόρφως. Unus ex Regiis codicibus, vo- 
λυμόρφους. 

(82) ᾿Εκείνῃ. Legitur in editione Veneta et in 
quinque mss., extlvrc. Sed preeferenda videtur seri- 
ptura editionis Paris. quam secuti sumus. 


683 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 68 


dam centaurum,totum hominem Creator effingens, Α συνθεὶς ὁ Δημιουργὸς ὅλον τὸν ἄνθρωπον, τῷ ἀνθρω- 


superiori parti humanam formam a capite usque ad 
pectus habenti, id quod ab umbilico et lumbis pro- 
tenditur, velut equi naturam, tum ad ventris vo- 
luptates belluarum in morem propensum, tum ad 
concubitus effrenate proclive, inferius collocans 
adaptavit : non quod ab irrationali parte rationa- 
lem abripi vellet,sed rationali,cui subjecta est pars 
irrationalis, habenas ad necessarios nature usus 
regendos sapientissime committens. Propter hano 
igitur datam illi potestatem,quando non ducit, sed 
ducitur 64 ab irrationali pars rationalis, expro- 
brans aurige Scriptura, ut ad irrationalis volupta- 
tem prave e superiori parte dejecto, ait : Equi «n- 
sanientes in [eminas facti sunl, unusquisque ad wuxo- 
rem proximi sui hinniebat "5. Et alibi per umbilicum 
et lumbos irrationalis partis in animam dominatum 
gubindicans : Ecce robur ejus, inquit, in lumbis, et 
potestas ejus in umbilico ventris V. Pinguescente 
enim ex gustu ventre, necesse est, ut subjectz ven- 
tri partes, ab exundante humore, qui in intimis 
effervescit, ad naturales operationes moveantur. 
Suppeditat enim venter his imminens ea,quidus ha 
operationes velut ostro incitantur : gula autem e 
superiori parte materias velut ex fonte profundit. 
Gustum igitur virgo vincat ante omnia, fontes vo- 
luptatum ac inde ad intemperantiam fluentium irri- 
tementorum, e superiori parte sapieuler regens ; 
ne dum virginitatem profitetur, ao postea gustui 
sese immooderate prostituit, imprudens alia per- 
fruendi voluptate virginitatem stulte divendat.Vir- 
ginem enim et gustum esse oportet virginis ; ita 
ut nulla rerum gulam oblectantium illecebra ad vo- 
luptatem corrumpatur, sed.incorruptam se in hoc 
quoque caute custodiat,corpuB autem,ut anime ad 
officia &dimplenda ministret, prudeüter fegat. 

8. Non enim oportet, ut dum oavet, ne suocum- 
bat gustus voluptati, et scaturientes ex ventre vo- 
luptates constringit et. attenuat, rursus in contra- 
riam partem corporis usum convertat. Ne enim de- 
clines, inquit, ad dexteram aut ad sinistram "8, 
Quemadmodum enim liberum ad omnes prorsus ci- 
bos emittere gustum, vere ob ea que diximus per. 
niciosum est ; sio eum obstruere, ita ut corpus ob 
debilitatem inutile fiat, omnino a ratione alienum 
est. Extremo enim vere, ut ait sapiens quidam, iu 


TUN 


πομόρφῳ ἀπὸ χεφαλῆς ἕως στέρνων ἄνωθεν μέρει, 
τὸ ἀπὸ ὀμφαλοῦ καὶ ὀσφύος, καθάπερ ἵππου φύσιν, 
πρός τε τὰς γαστρὸς ἡδονὰς χτηνῶδες ὑπάρχον, καὶ 
πρὸς τὰς μίξεις ἀλόγως κινούμενον, χατώθεν φέρων 
προσήρμοσεν' οὐχ ὑπὸ τοῦ ἀλόγου μέρους τὸ λογι- 
κὸν ἐξαρπάζεσθαι βουληθεὶς, ἀλλὰ τῷ λογιχῷ ὑπο- 
δεδλημένον (53) ἔχοντι τὸ ἄλογον μέρος, ἡνιοχεῖσθαι 
πρὸς τὰς τῆς φύσεως ἀνάγκας πανσόφως ἐφείς. Διὰ 
γοῦν ταύτην τὴν δεδομένην αὐτῷ ἐξουσίαν, ὅταν μὴ 
ἄγῃ, ἀλλ᾽ ἄγηται ὑπὸ τοῦ ἀλόγου τὸ λογικὸν, ἐπονει- 
δίζων τῷ ἡνιόχῳ ὁ λόγος, ὡς ἂν πρὸς τὴν τοῦ ἀλόγου 
ἠδονῆν κακῶς ἄνωθεν κενωθέντι (84) φησίν Ἵπποι 
θηλυμανεῖς ἐγενήθησαν, ἕκαστος ἐπὶ τὴν γυναῖ- 
κα τοῦ πλησίον αὐτοῦ ἐχρεμέτιζε (85). Καὶ ἀλλα- 
χοῦ ἀπ᾽ ὀμφαλοῦ καὶ ὀσφύος τὸ ἄλογον κατὰ τῆς ψυ- 
χῆς δυναστεύειν ὑπαινισσόμενος" ᾿Ιδοὺ (86) ἡ ἰσχὺς 
αὐτοῦ, φησὶν, ἐπ᾽ ὀσφύϊ, ἡ δὲ δύναμις αὐτοῦ ἐπ’ 
ὀμφαλοῦ γαστρός. Ἠιαινομένης γὰρ ταύτης ὑπὸ τῆς 
γεύσεως, ἀνάγκη τὰ ὑπ᾽ αὐτὴν μόρια ὑπὸ τοῦ πλημ- 
μυροῦντος ὑγροῦ βρασσομένου ἐν βάθει, πρὸς τὰς φυ- 
σικὰς ἐνεργείας χινεῖσθαι, Χορηγεῖ μὲν γὰρ ἡ γαστὴρ 
ἐπικειμένη τούτοις πρὸς τὸν oletpov τὰ ὑπεχκαίοντα 
ταύτας (87): κατάποσις (88) δὲ ἄνωθεν πηγάζει τὰς 
ὕλας. Πρώτης οὖν τῆς γεύσεως ἡ παρθένος κρατήσει, 
τὰς πηγὰς τῶν γαστρὸς ἡδονῶν, καὶ τῶν ἐντεῦθεν 
πρὸς ἀκολασίαν ῥεουσῶν ἀφορμῶν ἄνωθεν σωφρόνως 
ἡνιοχοῦσα" ἵνα μὴ παρθενεύειν προελομένη, εἶἷ- 
τα πρὸς τὴν γεῦσιν ἀφειδῶς ἐκπορνεύουσα, λάθῃ 
xa60' ἑτέραν ἀπολαύσεως ἡδονὴν τὴν παρθενίαν 
ἀλόγως ἀπεμπολοῦσα. Ἡαρθένον γὰρ xal τὴν γεῦ- 
σιν εἶναι δεῖ τῆς παρθένου, ὑπὸ μηδεμιᾶς τοῦ 
ἥδοντος τὴν κατάποσιν χκολαχείας πρὸς ἡδονὴν φθει- 
ρομένην, ἀλλ’ ἄφθορον μὲν xdv τούτῳ baut?) φρονί- 
μὼς φυλάττουσαν, πρὸς δὲ τὴν τῆς ψυχῆς εἰς τὰ 


εῤπιδάλλοντα ὁπηρεσίαν. τὸ σῶμα ἐμφρόνως ἡνιοχοῦσαν. 


8. Οὐδὲ γὰρ δεῖ φυλαττομένην ὑποπεσεῖν τῇ τῆς 
γεύσεως ἡδονῇ; καὶ ξὰς πηγαζούσας ἔχ γαστρὸς ἧδο- 
νὰς διὰ τῆς πρὸς τὰ σῖτα ἐγκρατείας ἀναστέλλουσάν 
τε xai ἰσχναίνουσαν, εἰς τὸ ἐναντίον αὖθις Ἀεριτρέ-. 
πεῖν (89) τὴν τοῦ σώματος χρείαν. Μὴ ἐχχλίνῃς (90) 
γὰρ, φησὶν, εἰς τὰ δεξιὰ ἢ εἰς τὰ ἀριστερά. Ὡς 
γὰρ τὸ ἄνετον χατὰ πάντων ἁπλῶς ἐδεσμάτων ἀφιέ- 
vat (01). τὴν γεῦσιν διὰ τὰ προειρημένα ὡς ἀληθῶς 
χαλεπόν * οὕτω τὸ ἀποχλεῖσαι ταύτην εἴς τὴν ἐξ 
ἀσθενείας τοῦ σώματος ἀχρηστίαν παντάπασιν ἀλο-- 


hoc quoque equalia sunt, Quemadmodum enim ob |) γώτατον. Αἱ ἀχοότητες γὰρ ὄντως (92), ὡς ἔφη τις 


55 Jerem. v, 8. ΕἸ Job. xr, 11. ΒΒ Deut. v, 32. 


(83) Ὑποδεδλημένον. Sic mss. quinque eum edi- 
tione Venela. Paris., ὁποδεόη μένον. Non multo post 
unus ex Regiis, πανσόφως ἀφείς. 

(84) Κενωθέντι. Satis. commode editio Paris., 
κινηθέντι, neque hano scripturam sequi dubitarem, 
8i non repugnarent mss. omnes cum Veneta edi- 
tione. Preterea utraque scriptura eodem redit. Non 
assentior Combefisio ita reddenti : prave olim eva- 
lr dejecerit. | à ἐχρεμὲ 

(85) ᾿Εχρεμέτιζε. Plures codices, ἐμέτιζον. 

(86) Ἰδοῦ, Codices nonnulli, ἰδοὺ δ Btatim unus 
ex Regiis, ὀσφύϊ αὐτοῦ. 

(87) Ταύτας. Nonnulli codices, ταύτην. 


(88) Κατάποσις. Unus ex Regiis, ἣ δὲ χατάποσις 
τῆς γεύσεως. 

(89) Περιτρέπειν. Unus ex Regiis ante hanc vo- 
cem habet, νόσοις. 

(θ0) Ἐχκχλίνῃς. Sic tres codices mss. melius 
quani in editis, ἐκκχλίνεις. 

(04) ᾿Αφιέναι. Unus codex, ἀφεῖναι, 

(92) Ὄντως. Male in utraque editione, οὕτως, con- 
tra veterum librorum fldem. Mox editio Paris., κατὰ 
τοῦτό εἶσιν. Sed deest verbum substantivum in quin- 
que nostris codicibus, quorum duo habebant, ἀνισό- 
τητες. 


LIBER DE VIRGINITATE. 


686 


τῶν σοφῶν, xai κατὰ τοῦτο ἰσότητες. Ὡς γὰρ διὰ A copiam ciborum recalcitrans equus noster, vitiose 


πλῆθος τροφῶν (93) ἀποσχιρτῶν ἡμῶν ὁ ἵππος, φέρει 
καχῶς ὅπη βούλεται τὸν ἡνίοχον" οὕτω δι᾿ ὑπερδάλ- 
λουσαν ἔνδειαν πρὸς τὴν προχειμένην τῆς ἀρετῆς ὁδὸν 
ἐμποδίζει. Καὶ ὥσπερ οὐ δεῖ ταῖς πολλαῖς τροφαῖς 
τοῦτον πιαίνοντα, ταῖς τῶν σχιρτημάτων αὐτοῦ ἀτα- 
ξίαις χαχοπαθεῖν τὸν ἡνίοχον, xal ἀπανταχου περιφέ- 
ρεσθαι πρὸς τὴν ζέουσάν τε xal δύσχαμπτον αὐτοῦ 
δύναμιν παντελῶς οὐχ ἀντέχοντα’ οὕτως οὐδὲ τὴν ἐπ᾽ 
ἀρετὴν ὁδὸν σὺν τούτῳ ὁδεῦσαι προθέμενον, ὑπερ- 
ὀαλλούσῃ ἐνδείᾳ πρὸς τὸ ἀχρεῖον αὐτοῦ, φημὶ, τὴν 
δύναμιν καταδαλεῖν (04): ἵνα μὴ ἐξασθενήσαντι τούτῳ 
προσδεδεμένος, ἀνήνυτον ὑπὲρ αὐτοῦ ὑπομένῃ τὸν 
πόνον μήτ᾽ ἐγεῖραι ἔτι χαταπεσόντα πρὸς τὸν ὃδρό- 
pov δυνάμενος, μήτ᾽ ἀφεῖναι ὑπὸ τῆς πρὸς αὐτὸν φυ- 


suc σχέσεως συγχωρούμενος" ἀλλ᾽ ἀεὶ μὲν τούτῳ Β 


διὰ τὴν κοινωνίαν συσαένειν. xal περὶ τὴν ἐπιμέλειαν 
τῆς ὑγείας αὐτοῦ πονεῖσθαι ἀναγχαζόμενος: τῷ δὲ 
μὴ ἔχειν σθεναρὸν τὸν (05) πρὸς τὴν γυμνασίαν τῶν 
ἐπιύαλλόντων τῷ δρόμῳ ὑπηρετούμενον, δι᾽ ἀμελετη- 
σίαν λοιπὸν τὰ πολλὰ τῆς οἰχείας ἐπιστήμης ἑαυτοῦ 
ἐχόάλλων (96). Οὐκοῦν ἐπεὶ δεῖ τὸ συμφυὲς ἡμῖν 
ὄχημα, μήτε ἀνιέντας ἄγαν, μήτ᾽ αὖ πάλιν σφοδρῶς 
ἐπιτείνοντας, πρὸς τὸν τῆς ἀρετῆς δρόμον προάγειν, 
διὰ τοῦτο προσήχει καὶ τὴν χατάστασιν, ὡς ἔχει, τοῦ 
σώματος, xal τὰς ποιότητας τῶν τροφῶν θεωρεῖν, 
καὶ ἀχμάζοντι μὲν τῷ σώματι xal θέρμης φυσικῆς 
πλεονάζοντι ἐκισχεῖν ἔτι, καὶ διὰ τῶν τροφῶν ἐξ- 
ὠθεῖν τὸ θερμὸν, ἵνα μὴ ἢ πολυχύμοις τροφαὶς τὴν οὖ- 
σαν (97) ἐκ φύσεως πιμέλήν Ex προσθήχης αὐξήσαν- 
τες, ἢ τῇ τοῦ οἴνου ἐγχυσει ζέουσαν τοῦ σώματος τὴν 
ἀκμὴν ivt μᾶλλον ἐξάψαντες, χατὰ τὸν τῶν ᾿Ελλήνων 
σοφὸν, πῦρ ὄντως ἐπὶ πῦρ ὀχετεύωμεν' ᾿Αλλ᾽ ἀχμά- 
ζοντι μὲν xai θέρμης φυσικῆς περιττεύοντι τὸ ἐκ πη- 
γῶν καθαρὸν ῥεῖθρον σωφρόνως ἐποχετεύσωμεν, τὴν 
ἐν τῇ φύσει ζέουσαν φλόγα τῇ τοῦ ὕδατος ἀνφιπαθεὶ 
δυνάμει καταμαραίνοντες, καὶ πρὸς τὸ ἥμερον τῷ ἐν 
ἡμῖν λόγῳ (08) χιρνῶντος παρὴδῶώνει δὲ xal μαραί- 
γομένῳ τὴν ix τῶν τροφῶν καὶ τοῦ πόματος βοήθειαν 

μμάχον ἐπεισάξωμεν )90)" οὐ τὴν ποσότητα μόνον 
τῶν τροφῴν ἁπανταχοῦ πρὸς τὴν δύναμιν φρονίμως 
μετροῦντες, ἀλλὰ xai τὴν ποιότητα μάλιστα σοφῶς 
ἐπιχρίνοντες. Οὐδὲ γὰρ τῇ ἔξωθεν φαντασίᾳ τούτων 
μόνον προσέξομεν, ἀλλὰ xal τὴν ἐν τῷ βάθει δύναμιν 
τούτων μάλιστα σοφῶς (4) κατοπτεύσομεν- ὀὁτι 
οὐ σπερμάτων μόνον τε, καὶ ὀσπρίων, ἀλλὰ καὶ 


τῶν λαχάνων ἐστὶν οὐκ ὀλίγα, ἃ οὐ κατὰ τὴν D 


C 


aurigam fert quocunque vult; ita ob nimiam in- 
ediam ad propositum virtutis iter impedimento est. 
Quemadmodum enim non oportet, ut pluribus cibis 
illum saginans, inordinatis ipsius saltibus voxetur 
auriga, et quoquoversum circumferatur, fervidis 
illius et indomitis viribus omnino cedens : ita neo 
virtutis iter cum eo peragere statutum habenti, 
nimia inedia, ex qua inutilis fiat, vires ejus dico 
frangendas : ne illi debilitato alligatus, irritum 
ipsius causa sustineal laborem; nec jam lapsum 
erigere ad cursum valens, nec dimittendi, ob natu- 
ralem cum eo conjunctionem, facuitatem habens, 
sed semper quidem una cum eo gemere, ac illius 
valetudinis cura coactus laborare; et eo quod inva- 
lido utatur ad exercitationem officiorum cursus 
ministro, per, desidiam deinceps magnam proprie 
peritie partem amittens. 6?5 Quoniam igitur 
oportet,ut natura conjuncto nobiscum vehiculo, 
nec nimium relaxantes habenas, nec rursus vehe- 
menter retinentes, ad virtutis cursum procedamus; 
propterea convenit, et statum corporis et qualitates 
ciborum considerare, ac vigens quidem corpus et 
naturali calore adhuc abundans cohibere, et per 
cibos, depellere calorem ; ne cibis plurimi succi na- 
turalem pinguedinem accessionibus augentes, aut 


vini infusione fervidum corporis vigorem adhuc ὁ 


magis incendentes, secundum Grecorum sapien» 
lem vere ignem igni adrroveamus. Sed vigenti, qui- 
dem et, naturali calore redundanti purum ex fonti- 
tibus laticem temperanter infundamus, fervidam 
nature flammam contraria aquarum vi restinguen- 
tes, οἱ cum eo quod leniug est, insita nobis ra- 
tione miscentes : senegeenti autem et marcescenti 
adjumentum ex cibis et potu adhibeamus : non 


Quantitatem solüm ciborum ubique viribus pruden- 


ter metientes, sed maxime qualitatem ipsam sa- 
pienter discernentes. Neque enim exteriori tantum 
illorum speciei attendemus, sed etiam maxime 
quam vim intus habeant, prudenter spectabimus; 
quia non solum seminum et leguminum, sed et 
olerum nonnulla sunt, que in cibos adhibita, etsi 
exterior species utilis videtur, non tamen ascele 
ad placidam gubernationem prosunt, sed et intimas 
carnes vellicantia ac pruritus et titillationes effi- 
cientia, non minus quan que 8ua sponte fugienda 
sunt, latenter corpora inficiunt et perturbant. 


ἔξωθεν δόξαν πρὸς τὴν ἥμερον ἡνιὄχησιν εἰς τροφὰς τῷ ἀσκητῇ καθάπαξ συμδάλλεταϊ, ἀλλὰ τὸ τῶν σαρκῶν 
βάρος ἀμύσσοντά τε καὶ χνισμώδεις γαργαλισμοὺς ἐμποιοῦντα, οὐκ ἔλαττον τῶν αὐτόθεν φευχτῶν, κατὰ τὸ λε- 


ληθὸς ἐπιθολοῖ καὶ ταράσσει τὰ σώματα. 
9. Διόπερ οὐδὲ τοῖς ἀλσὶν ἁπλῶς καὶ ἀδιαφόρως 
χρησόμεθα, ὥσπερ ἐνίους τῶν ἀσκήσει προσεχόντων 


(93) Τροφῶν. Unus ex Regiis, σιτίων, et mor, 
ὅπου βούλεται. 

(94) Καταθαλεῖν. Tres mss., καταδάλλειν. Mox 
unus ex Regiis, ὑπομείνῃ. 

(95) Z0tvapóv τόν. Quatuor mss. cum editione 
Veneta σθεναρὸν τό, Alius codex, σθεναρὸν τὸ σῶμα. 
Ibidem unus ex Regiis, ἐπιδαλλόντων δρόμων. 

(95) ᾿Εχοάλλων. Sio duo codices mss., melius 


9. Quare nec salibus simpliciter ao indifferenter 
utemur, quemadmodum nonnullos ascetice vite 


quam editi, ix6220v. Habent iidem codices, αὐτοῦ 
ἐπιστήμης. . 

(97) Τὴν οὖσαν. Unus ex Regiis, τὴν ἐνοῦσαν. 

(98) Tip... λόγῳ. Idem codex τοῦ...λόγου, cum le- 
nilate insit? nobis rationis permiscentes. 

(99) ᾿Επεισάξωμεν: Codices nonnulli, ἐπεισάξομεν, 

(1) Σοφῶς. Nonnulli codices, συνετῶς. 


681 


APPENDIX OPEHÓOM S. BASILII MAGNI. 


studiosos vidimus, qui ob summam abstinentiam Α ἐθεασάμεθα, δι’ ὑπερδολὴν ἐγκρατείας, ἅπαν μὲν 


omnia quidem rejicerent pulmenta, solis autem cum 
pane salibus pro omni uterentur condimento. Ne- 
que hi nimirum intelligunt sales, oum natura fe- 
cundi sint, et pruritus corpori pariant, plus cete- 
ris ad libidinem corpora irritare. Quod si in his 
sumendis debet sapienter ad propositum usum au- 
riga versari, multo magis in arborum fructibus, 
qualitatum cum iis qua manifeste noxia sunt, co- 
gnationem convenit discernere : ita ut ubique s0- 
lum ad vitam necessarium cibum prudenter adhi- 
beamus, obsoniorum autem exquisitam ad volupta- 
tis illecebras suavitatem repudiemus. Nam si panis 
cor hominis confirmat **, non oportet copiosius ne- 
cessario cibo obsonium adhibere. Nam nec salium, 
qui panis condimentum sunt, tantum sumimus, 
.quantum panis. Quod si nemo tantum condimenti 
quantum 6426 illius rei, cujus est condimentum 
assumet; quomodo obsoniorum usum precipuo 
cibo copiosiorem adhibebit? Non enim hec panis 
vere condimenta erunt, sed rursus horum condi- 
mentum panis. Ac imprudentem rursus alia ra- 
tione gustus aurigam per obsoniorum varietatem 
ad voluptatem pelliciet : ac inde comperietur, 
quod per vite ascetice exercitationem fugit, id 
rursus persequi. Quemadmodum igitur in tetra- 
chordo, ut verbo dicam, bona est harmonia; quo- 
niam ex quatuor elementis, terra et aqua et aere 
et igne constant nostra corpora, indigenti quidem 
per cibos semper auxiliabitur, redundantis au- 
tem, detrahendo et ad exercitationes ducendo, ty- 
rannidem emolltet : non quantitates selum calidi 
id nobia et frigidi, sed etiam sicci et humidi qua- 
litates probans. Ac aliisquidem ad quantitatem 
addens, aliis vero detrahens, et alias intendens, 


alias vero remittens vite instituto qualitates, alias 


mmutans, alias vero, que secundum naturam 
sunt, conservans, sic ab omni dissonantiia liberum, 
apteque instructum, revera, tetrachordum corporis 
nostri ad virtutis coneentum, anime preparabit. 
Alque hec quidem de gustus ratione dicta sint 
propter eos, qui in virginitatis, vel potius in totius 
virtutis curriculo exercentur. 


10. Demonstrant autem, quemgdmodum corporis 
in animam dominatus ad virtutis acquisitionem im- 


παρωσαμένους προσέψημα, μόνους δὲ τούτους μετὰ 
τοῦ ἄρτου ἀντὶ παντὸς προσφερομένους ἡδύσματος. 
Οὐ συνιᾶσι δὲ ἄρα καὶ οὗτοι, ὅτι γόνιμοι κατὰ φύσιν 
ὑπάρχοντες καὶ ὁδαξησμοὺς τῷ σώματι ἐμποιοῦντες, 
μᾶλλον τῶν ἄλλων πρὸς τὰς μίξεις τὰ σώματι ἐριθί- 
ζουσιν. E* δ᾽ ἐν τούτοις δεῖ σοφῶς πρὸς τὴν mpoxst- 
μένην χρείαν τὸν ἡνίοχον διαγίνεσθαι, πολλῷ πλέον 
τῶν ἀχροδρύων τὴν πρὸς τὰ ὁμολογουμένως βλάπτον - 
τα συγγένειαν τῶν ποιοτήτων προσήχει φυλοχρι- 
νεῖν (2), ἀπανταχοῦ μὲν τὸ ἀναγκαῖον τῆς τροφῆς 
πρὸς ζωὴν μόνον φρονίμως ἐγχρίνοντας, τῶν δὲ προσ- 
ἐψημάτων τὴν ἐπινενοημένην (3) κολακείαν πρὸς τὰ 
ἡδονῆς δελέχτα ἀποπτύοντας. Εἴ γὰρ ἄρτος καρδίαν 
ἀνθρώπου στηρίζει, οὐ δεῖ πλέον τοῦ dvayxalou τῆς 
τροφῆς τὸ προσέψημα ἀλόγως προσφέρεσθαι. ᾿Επεὶ 
μηδὲ τοὺς ἅλας, ἥδυσμα τοῦ ἄρτου ὑπάρχοντας, ἴσους 
ποσότητι (4) μετὰ τοῦ ἄρτου παραλη ψόμεθα. Εἰ δὲ οὐκ 
ἄν τις ἴσον τὸ ἄρτυμλα τῷ οὗ παραλαμῦὔάνεται ἄρτυ- 
μα προσενέγχοιτο, πῶς ἄν τις πλεονάςουσαν τὴν τῶν 
προσεψημάτων χρείαν, τῆς προηγουμένης τροφῆς 
παραλάθοι ; Οὐχέτι γὰρ ἔσται ταῦτα τοῦ ἄρτου ἀλη- 
θῶς προσεψήματα, ἀλλὰ ὁ ἄρτος ἀνάπαλιν τούτων, 
Καὶ λήσεται πάλιν ἄλλῳ λόγῳ ἡ γεῦσις κατασοφισα- 
μένη, διὰ τῆς ποικιλίας τῶν ὄψων, πρὸς ἡδονὴν τὸν 
fjvloyov: εἶτα ἐντεῦθεν εὑρεθήσεται, ὃ φεύγει διὰ τῆς 
ἀσκήσεως, πάλιν διώκων. Οὐχοῦν, ὥσπερ ἐν τετοα- 
χόρδῳ (5) συνελόντι φάναι, ἀγαθὴ ἁρμονία, ἐπειδὴ 
ἐκ τεττάρων, γῆς καὶ ὕδατος, ἁέρος τε xal πυρὸς, 
συνέστηχεν ἡμῶν τὰ σώματα, τῷ μὲν ἐνδέοντι διὰ 
τῶν τροφῶν ἀεὶ βοηθήσει, τοῦ 0b πλεονάζοντος τῇ 
ὑφαιρέσε:, καὶ πρὸς τὰς γυμνασίας ἀγωγῇ, τὴν δυνα - 
στείαν μαλάξει' οὐ τὰς ποιότητας μόνον τοῦ ἐν ἡμῖν 
θερμοῦ τε καὶ ψυχροῦ, ἀλλὰ καὶ τὰς ποιότητας ξηροῦ 
τε χαὶ ὑγροῦ δοχιμάζων. Καὶ ταῖς μὲν εἷς ποσότητα 


"poesie, τῶν δὲ ὑφαιρῶν, xal τῶν μὲν ἐπιτείνων, 


τῶν δὲ ἀνιὲὶς διά τῆς ἀγωγῆς τὰς ποιότητας, καὶ τὰς 
μὲν ἐξαλλάσσων, τὰξ δὲ κανὰ φύσιν τῃρῶν, οὕτω πά- 
σὴς ἀναρμοστίας ἀπηλλαγμένον, εὐάρμοστον, ὡς 
ἀληθῶς, τὸ τετράχορδον τοῦ σώματος ἡμῶν, φημῖ,. 
πρὸς τὴν τοῦ καλοῦ μελῳδίαν, τῇ ψυχῇ εὐτρεπίσει. 
᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν ἡμῖν εἰς τὸν τῆς γεύσεως τρόπον (6), 
διὰ τοὺς εἰς τὸν ὑπὲρ παρθενίας δρόμον (7), μᾶλλον 
δὲ ὑπὲρ αὐτῆς ὅλης ἀρετῆς ἀσχουμένους, εἰρήσθω. 

10. Ὑποδείκνυσι δ᾽, ὅτι, ὡς ἡ τοῦ σώματος χατὰ 
τῆς ψυχῆς δυναστεία πρὸς τὴν τοῦ χαλοῦ χτῆσιν du- 


pedimento est, sic rursus debilitatem, non valente [) πόδιος γίνεται" οὕτω ἀνάπαλιν ἡ ἀσθενεία, οὐ δυνα- 


corporis instrumento anime desideriis ministrare, 
virtutis cursum supprimere. Non enim magis sarci- 
na carnium, anime pennas ad ima detrahens,quam 


9? Psal]. cir, 15. 


(2) Φυλοχρινεῖν. Sic Regius codex 2879. Editi, 
φιλοχρινεῖν. Scriptura quam in contextum recopi- 
mus, confirmaturin notis ad epist.237, ex pluribus 
aliis locis. 

(3) ᾿Επινενοημένην. Reg. cod. 2879, ἐπινοουμέ- 
νηΐ. Mox idem codex satis commode, δελεάσματα 
ἀποπτύοντας, que scriptura longe videlur prele- 
renda vulgata, ὑποπτεύοντας, obsoniorum ezquisi- 
tam suavitalem suspectam habentes. 

(4) Ποσότητι. Ita mss. quinque, Editi, ποσότητα. 


μένου ὑπηρετεῖσθαι τοῦ σωματιχοῦ ὀργάνου ταῖς τῆς 
ψυχῆς προθυμίαις, τὸν πρὸς τὰ καλὰ δρόμον ἐχκό- 
ttt, Οὐδὲν γὰρ μᾶλλον dj μολιδδὶς (8) τῶν σαρχῶν, 


(6) "Ev τετραχόρδῳ. Sic idem Regius codex modo 
citatus. Editi, £x τετραχόρδου. Paulo post idem co- 
dex, πρὸς τὰ γυμνάσια. 

(6) Τρόπον. Mss. quatuor, τόπον, de gustus loco, 
sivc materia ad gustum pertinente. 

(7) Διὰ τοὺς εἴς τὸν ὁπὲρ... δρόμον. Sic Colber- 
tinus codex et. duo Regii. Editi, διὰ τοὺς Ómip... 


^h "MoÀ 68lc- Sic m 
) MoA(68lc- Sic mss. nonnulli. Unus ex Regii 
MA Editi, μολιδίς. egiis 


LIBER DE VIRGINITATE. 


690 


τὸ τῆς ψυγῆς πτερὸν ἐπὶ τὰ χάτω καθέλχουσα, ἢ $j A corporis debilitas in eo curando has pennas deti- 


τοῦ σώματος ἀσθένεια περὶ αὐτὸ ἀσχολοῦσά τε τοῦτο 
καὶ θλίδουσα οὐχ ig πρὸς τὰ οὐράνια, ὡς θέλει, ἀν- 
ἰπτασθαι" οὐ τῆς τῶν χαλῶν κτήσεως αὐτὴν δι᾽ ἀδύ- 
ναμίαν μόνον ἀποστεροῦσα τὴν παρουσίαν, ἀλλὰ xai 
τῶν χτηθέντων ἤδη, διὰ τὴν ἐκ τῆς ἀσθενείας ἀμελε- 
τησίαν, ἀποσυλῶσα (9) τὸ κάλλος. Ὡς γὰρ παχεῖα 
γαστὴρ (οὐχὶ τῇ κατασχευῇ xal τῇ φύσει παχεῖα, 
ἀλλ᾽ εἰς ἣν παχύτης τροφῶν διὰ γαστριμαργίαν 
ἀφθόνως ῥεῖ, ἐπιθολοῦσα τὸν νοῦν καὶ παχύνουσα) λε- 
πτὸν οὐ τίχτει vía: οὕτως ἣ ἀγαν λεπτὴ, δι’ ἀτονίαν 
ἄπνοον τοῦτον ποιοῦσα, ἐν τῇ ἀσθενείᾳ τοῦ σώματος 
καἱ τὺν λεπτὸν ἤδη τιχτόμενον ἀποσδέννυσιν. Καὶ 
ὅτι οὐ καθάπαξ τὰς μὲν δεῖ τὰς τροφὰς ἀποστρέφε- 


σθαι, τῶν δὲ ἁπλῶς ἐμφορεῖσθαι, ἀλλ᾽ ὅτι προσήκει 


x&v τούτοις μὴ μόνον τὴν ποσότητα σωφροσύνῃ (10) p 


μετρεῖσθαι, δυναμένην διὰ πλῆθος ταυτὸν τοῖς ixÓc- 
ὀλημένοις ἐργάζεσθαι" ἀλλὰ xai τὴν ποιότητα ἰσοδυ- 
ναμοῦσαν πολλάκις τοῖς προφανῶς βλαδεροῖς ἐπικχρί- 
νειν, xal συνόλως, Αόγον σέδοντας, λόγῳ xai μὴ ἀ)ο- 
γίᾳ ἀσκεῖσθαι. 

41. ΕἸ δὲ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν, 
καὶ διὰ ταύτην τὴν ἐντολὴν τῷ εἰπόντι, Γυμνὸς 
Tun, καὶ περιεδάλετέ με, πεινῶντα χαὶ ἐθρέψα- 
τε, ἀσθενοῦντα xai ἐπεσχέψασθε (11), μετὰ σπου- 
δῆς παςιστάμεθα. Ὑποχρίνεται τὴν ἐντολὴν ὁ ἑτέρῳ 
piv παρίστασθαι προνοούμενος, ἑαυτὸν δὲ ἀσθενοῦν- 
τα ἀνηλεῶς λυμαινόμενος. Φανερὸν γὰρ, ὡς ἐσφαλμέ- 
νως ἀγαπᾷ τὸν πλησίον, οὗ προνοεῖν προθυμεῖται, ὁ 
ἑχυτὸν μὴ εἰδὼς ἀγαπᾷν. Καὶ πῶς τὴν ἐντολὴν δι- 
χαίως πληροὶ ὁ τὴν πρὸς τὸ δοῦλον σῶμα δίχην 
ὑγιῶς μὴ δικάσας, ἀλλὰ προφάσει μὲν δουλαγωγίας 
ὑπωπιάζειν ἐπαγγειλάμενος, τῇ δὲ ἀχρίτῳ ὁρμῇ 
τοῦτο χαχῶς ἀναλώσας; Πῶς γὰρ ἔτι δοῦλον ἔσται 
τοῦτο τοῦ δεσποτεύοντος, αὑτὸν τὸν δεσπότην εἰς 
ὑπηρεσίαν τῆς βίας, ἧς (12) παρ᾽ αὐτοῦ ὑπέμεινεν, 
εἰληφός ; Πῶς δὲ δουλεύσει τῷ δεσπότῃ εἷς τὴν τῶν 
ἀδελφῶν εὐποιίαν, κάντας. τοὺς εὖ ποιεῖν δυναμένους 
εἰς τὴν ἑαυτοῦ θεραπείαν δούλους παρειληφός ; Οὐχ- 
ἔτι γὰρ πρὸς τὰ τῆς ἀρετῆς χινήματα τῷ δεσπότῃ 
ὑπηρετήσει " ἐν ἀσθενείᾳ δὲ χείμενον, τοῖς λοιποῖς 
ἅπασιν εὐποιίας ἔσται ὑπόθεσις - οἰχτιζόμενον τὸν 
δεσπότην ὑπὸ πάντων ἔχον, διὰ τὴν περὶ τοῦτο (13) 
ταλαιπωρίαν, ἐλεούμενον δὲ τὸν δοῦλον, διὰ τὴν 
ἀνίατον τούτου αἰχίαν. Οὔτε γὰρ ὁ δεσπότης τῶν ἕαυ- 
τοῦ ἔργων ἐπιλαθέσθαι λοιπὸν, διὰ τὴν περὶ τοῦτο 


nens et premens, impedimento est quominus ad 
coelestia pro votis avolet ; nec eam solum bonorum 
acquisitione ob imbecillitatem privat ; sed et jam 
partorum, ob ortam ex imbecillitate desidiam,pul- 
chritudinem depredatur.Quemad modum enim pin- 
guls venter (non constitutione et natura pinguis, 
sed in quem pinguedo ciborum ob gulam abunde 
fluit, obturbans mentem et pinguofaciens) tenuem 
non gignit intellectum : sic qui nimium gracilis est, 
quasi emortuum illum ob infirmitatem redigens,in 
imbecillitate corporis etiam eum, qui jam tenuis 
genitus erat,exatinguit.Illud etiam ostendimus non 
gatis esse alios quidem oibos rejicere, aliis vero 
simpliciter satiari; sed in his etiam non modo quan- 
titatem, qua ob copiam idem potest ac non conve- 
nientes cibi efficere, temperantia metiendam esse, 
sed etiam qualitatem,que sepeidem valet 80 noxii 
manifeste cibi,discernen dam esse; ac omnino Verbi 
cultores rationem in ascetica vita ducem sequi 
debere. non impetum a ratione alienum. 


I1. Quod si diliges proximum tuum ut temet- 
ipsum,et propter hoc preceptum ei qui dixit : 625 
Nudus eram οἱ operuistis me, esurientemque nuirt- 
vistis, el infirmum visitastis **,studiose opitulamur. 
Is simulat observationem praecepti, qui altcri qui- 
dem opitulari studet,semetipsum autem infirmum 
crudeliter perdit. Nam qui semetipsum amare ne« 
scit, liquet ab eo proximum falso diligi, cui stadet 
providere.Et quomodo preceptum legitime impleat, 
qui servi corporis causam non recte judicat, sed 
illud castigare professus per causam redigendi in 
gervitutem, inconsiderato impetu male consumit et 
perimit ? Quomodo enim adhuc servum erit domini 
ipsum dominum ad solatium violentie,quam ab eo 
passum. est, eervüm accipiens ? Quomodo «serviet 
domino ad bene aliis faciendum, omnes qui bene 
facere possunt, ad suam ipsiuscuram servos acci- 
piens ? Non euim jam ad virtutis opera domino mi- 
nistrabit ; sed in inflrinitate jacens, ceteris omni- 
bus erit beneficii materia,dominum habens omnium 
miseratione dignum,ob erumnosam circa iilud ope- 
ram, ac ipsum etiam servum miserabilem, ob ao- 
ceptas a domino insanabiles plagas. Nam nec suis 
jam officiis dominus perfungi potest,circa illud oc- 
cupatus, nec necessario colligatus cum eo, libere 


ἀσχολίαν, ἀλλ᾽ οὔτε ἀναγχασθεὶς διὰ τῆς πρὸς αὐτὸ ἢ evadendi consilium invenire potest;neo servus,dum 


συνδέσεως, ἐλεύθερος ἀφεθῆνα: ἐπίνοιαν ἔχει" οὔτε ὁ 
δοῦλος ἔτι ἐλέους τυχὼν, ἀναχτήσασθαι τὴν πρέπου- 
σαν πρὸς τὸν δεσπότην δουλείαν' ἀλλ’ ὁ ἕτερος τῷ 
ἑτέρῳ ὑπόθεσις ἀνιάτου χολαστηρίου γενόμενος, τὴν 
ἀλογίαν ἔχουσι, τοῦ εἷς τὸ δεσμωτήριον τοῦτο ἀμφο- 


9 Matth. xxv, 86. 


(θ) ᾿Αποσυλῶσα. Regiis cod. 2870, ἀποσυλοῦσα, 
et paulo post, τίκτει νοῦν. 

(10! Σωφροσύνῃ. Sic Colbertinus et unus ex Re- 
giis. Editi, σωφροσύνην. 

(11) Πεινῶνται, ἐπεσχέψασθες, Duo veteres li- 


adhuo benigne curatur, congruam domino servitu- 
tem recuperare : sed cum alter alteri materia insa- 
nabilis sit supplicii, probrum dementis sustinent, 
et & magistro certaminis, qui ambos huic carceri 
illigavit, et ἃ speotatoribus inustum, eo quod ad 


bri, πεινῶν, καὶ ἐθρέψατέ με, ἀσθενῶν, xal imtoxá- 
ψασθέ με. 

(t2 Tc. Cod. Reg. 2879, ἦν. 

13) Περὶ τοῦτο. ldem codex, περι ταυτὸ περι- 
κειμένην αὐτῷ. Et paulo post, τούτου ἀδικίαν. 


691 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


oolestem cursum iste adscriptus,imprudens ob con- ἃ τέρους βαλόντος (14), xat παρὰ τοῦ ἀγωνοθέτου xal 


silium rationis expers, non modo nihil eorum,que 
ad stadium pertinent, prudenter exercuerit, sed 
etiam eum, qui ipsi ad cursum servire debuerat, 
inique oppresserit, ac semetipsum simul cum eo 
stulte everterit. Quapropter necessario his qui δὰ 
virtutem oomparandam corpus eastigant, iterum 
clamanus : Ne declines ad dexteram aut ad. sini- 
stram *. Quemadmodum enim ad ingluviem de- 
flectere periculosum est, ita vehementi inedia cor- 
pus eo redigere, ut ob imbecillitatem inutile sit, 
vere est a ratione alienissimum.Non enim ipsa per 
se abstinentia a ventris voluptatibus bonum est,sed 
quia ad virtutem comparandam confert. Quod si 
cujus causa abstinentiam ciborum eligimus, illud 
vehementiori abstinentia negligimus,in contrarium 
nobis,ob animum rationis expertem,instituti forma 
vertetur : siquidem non jam ob tabefactum etever- 
sum instrumentum per lectiones et preces assidue 
versari cum 060 poterimus, aut in fratribus ju- 
vandis officium virtutis adimplere. Oportet ergo 
etiam corporis curam gerere. non propter corpus, 
sed ut ministerium ad philosophiam habeamus, Fieri 
enim non potest, ut qui ministerium corporis 
promptum et expeditum ad philosophiam non ha- 
bent, hi vel lectionibus philosophie comparanda 
idoneis pares sint,vel animum in corpore languen- 
tem 6*8 ad precandum: convenienter intendant, 
vel omnino quidquam eorum que ad philosophiam 
attinent, ad suam ipsorum,aut ad eorum, quibus- 
cum vita communis est, utilitatem operentur. Id- 


circo inquit : Casiigo corpus meum, el in servitutem C 


redigo *!. Insurgere enit volens in dominum ob 
carnium vigorem,abstinentie plagis in servitutem 
redigo, dominatum cogens agnosgcere.Non enim sic 


illud ferio, inquit, ut immoderatis plagis inutile ad " 


servitutem efficiam,sed id mihi in castigando pro- 
positum, ut in servitutem redigam ad ministerium 
domino exhibendum. Qui autem adeo inediis ser- 
vum verberat, ut non solum ínutilis ad domini mi- 
nisterium, sed et sibi ipse opem ferre non possit ; 
quid aliud semetipsum, nisi servum servi facit; 
Necesse est enim ut cum jam corpus servire non 
possit, sed ob debilitatem resolutum sit, dominus 
ei serviat, quippe qui semper in ministerio illius 
infirmitati exhibendo laboret, neo jam suorum ip- 


παρὰ τῶν θεατῶν στιζομένην᾽ ὅτι πρὸς δρόμον οὐ- 
ράνιον οὗτος ἀπογραψάμενος, ἔλαθε δι’ ἀλογίαν, οὐ 
μόνον οὐδὲν τῶν πρὸς τὸ στάδιον φρονίμως ἀσχήσας, 
ἀλλὰ καὶ τὸν πρὸς δρόμον αὐτῷ δουλεῦσαι ὀφείλοντα 
ἀδίκως χχταδαλὼν, xal ἔτι ἑαυτὸν τούτῳ ἀνοήτως 
συγχαταστρέψας. Διὸ ἀναγκαίως τοῖς διὰ τὴν τοῦ (45) 
καλοῦ χτῆσιν ὑπωπιάζοτσι τὸ σῶμα πάλιν ὑποφω- 
νοῦμεν᾽ Μὴ ἐκχχλίνῃς εἰς τὰ δεξιὰ ἢ εἰς τὰ ἀρι- 
στερά, Ὡς γὰρ τὸ εἰς γαστριμαργίαν bxxXival ἔστι 
χαλεπὸν, οὕτω τὸ διὰ ἐπιτεταμένης χαχουχίας ({6) 
εἰς ἀχρηστίαν δι’ ἀσθενείας τὸ σῶμα καταθαλεῖν, ὡς 
ἀληθῶς ἁλογώτατον. Οὐ γὰρ δι’ ἑαυτὴν dj ἀποχὴ τῶν 
τῆς γαστρὸς ἡδονῶν ἐστι χαλὸν, ἀλλ᾽ ὅτι πρὸς τὴν 
τοῦ καλοῦ χτῆσιν συμθάλλεται. Εἰ δὲ δι᾽’ ὃ τὴν ἀπ- 
οχὴν τωνβρωμάτων ἐγχρίνομεν, τούτου διὰ τῆς ἐπι- 
τεταμένης ἀποχῆς ἀμελήσομεν, εἷς τὸ ἐναντίον ἡμῖν, 
ὁπὸ ἀλογίας, τῆς ἀγωγῆς ὁ τύπος περιτραπήσεται" 
οὐχέτι μὲν διὰ τὴν σύντηξιν xal παρατροπὴν τοῦ ὀργά- 
νου δι᾽ ἀναγνωσμάτων τε χαὶ εὐχῶν ὁμιλεῖν τῷ Θεῷ 
δυναμένοις, οὔτε πρὸς τὴν (17) τῶν ἀδελφῶν εὐποιίαν 
τῷ καλῷ ὑπαχυύειν. Χρὴ οὖν καὶ σώματος ἐπιμέλειαν 
ποιεῖσθαι, οὐ διὰ τὸ σῶμα, ἀλλ᾽ ὑπηρεσίαν, φημὶ, φι- 
λοσοφία χτωμένους. ᾿Αδύνατον γὰρ τὴν ὑπηρεσίαν 
τοῦ σώματος εὐήνιον πρὸς φιλοσοφίαν μὴ ἔχοντας, ἢ 
ἀναγνώσμασι φιλοσόφοις ἀρκέσαι, ἢ τὸν νοῦν ἐνατο- 
νοῦντα τῷ σώμχτι πρὸς εὐχὴν δεόντως συντεῖναι, ἢ 
συνόλως τι τῶν φιλοσοφίᾳ ἐπιδαλλόντων εἴς ἑαυτοῦ 
καὶ τῶν κοινωνούντων τῷ βίῳ ὠφέλειαν ἐργάσασθαι. 
Διὸ Ὑπωπιάζω μου τὸ σῶμα, φησὶ, καὶ δουλαγω- 
γῶ. Κατεξανίστασθαι γὰρ δι᾽ ἀχμὴν τῶν σαρχῶν 
τοῦ δεσπότου βουλόμενον τοῖς τῆς ἐγχρατείας ὑπ- 
ὠπίοις δουλαγωγῶ, ἐπιγινώσκειν τὴν δεσποτείαν συν - 
ἀναγκάζων. Οὐ γὰρ οὕτως αὐτὸ παίω, φησὶν, ὥστε 
ταῖς ἀμέτροις πληγαῖς ἄχρηστον πρὸς τὴν δουλείαν 
«οιῆσὲι, ἀλλ᾽ ὁ σκοπός μοι τοῦ ὑπωπιάζειν ἐστὶν, 
ἵνα δοὐλαγωγήσω τοῦτο πρὸς ὑπηρεσίαν τῆς ὃ:- 
σποτείας. Ὁ δὲ εἷς τοσοῦτον «ἡπτων. ταῖς ἐνδείαις 
τὸν δοῦλον, ὥστε μὴ μόνον ἄχρηστον πρὸς τὴν 
ὑπῃρεσίαν τοῦ δεσπότου γενέσθαι, ἀλλὰ καὶ ἑαυτῷ 
ἀδυνατεῖν ἐπαρχεῖν, τί ἄλλο, ἢ δοῦλον ἑαυτὸν τοῦ 
δούλου (48) πεποίηχεν ; ᾿Ανάγχη γὰρ μηχέτι μὲν δυ- 
ναμένου δουλεύειν τοῦ σώματος, ὑπ᾽ ἀσθενείας δὲ 
παρειμένου, τὸν δεσπότην τούτῳ δουλεύειν, ἀεὶ περὶ 
τὴν ὑπηρεσίαν αὐτοῦ τῆς ἀσθενείας πονούμενον, καὶ 
οὐχέτι μὲν τῶν καθ᾽ ἑαυτὸν ἔργων μνήμην ποιήσασθαι 


sius munlorum meminisse possit, ac totam vitam ἢ συγχωρούμενον, πάντα δὲ τὸν βίον τούτου προσδαπα- 


in eo curando consumat. 


12. Carnis igitur curam gerere non simpliciter 
prohibuit, sed ad concupiscentias inquit. Quare 
quod in carnibus concupiscit et voluptates appetit, 


60 Deut. v, 32, *! I Cor. ix, 27. 


(44) Βαλόντος. Sic tres mss. quibus favet Colber- 
tinus, in quo legitur, ἐμοαλόντος. Editi, βάλλοντος. 
Videntur autem hao verba suo excidisse loco : neo 
. ullus erit sensus, nisi legamus, παρὰ τοῦ ἀγωνοθέτου 
τοῦ... βαλόντος. 

(15) Τοῦ. Codex Reg, 2879, τοῦ ὄντως. Non multo 
post idem cod., δεξιὰ, μηδὲ εἰς τά, 


νῶντα. 

42. Τῆς οὖν capxóc πρόνοιχν μὴ ποιεῖσθαι οὐχ 
ἁπλῶς ἀπεφήνατο" ἀλλ᾽ εἰς ἐπιθυμίας, φησίν. Ὥστε 
τὸ μὲν ἐπιθυμητικὸν καὶ φιλήδονον τῶν σαρκῶν διὰ 


(16) Διὰ ἐπιτεταμένης καχουχίας. Idem. codex, «m 
ἐπιτεταμένῃ καχουχίᾳ. 

(47) Οὔτε πρὸς τῆν, Deest prima vox in editione 
Veneta. Legitur in duobus mss.,x«i πρὺς τήν, quod 
eodem redit. 

(18) Τοῦ δούλου. Unus cod., τῷ δούλῳ. Infra le- 
gendum, βίον τούτῳ. 


693 


LIBER DE VIRGINITATE. 


694 


τῆς ἀσχήσεως δεῖ ὑποτέμνειν' τὸ δὲ χρειῶδες, εἰς A id vita ascetica resecari debet : quod autem utile, 


τὴν τοῦ καλοῦ χτῆσιν προνοούμενον ,' συντηρεῖν. 
Βρῶμα γὰρ ἡμᾶς οὐ παρίστησι τῷ Θεῷ. Οὐ γάρ 
ἐστιν ἢ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις xal πόσις, 
ἀλλὰ διχαιοσύνη xai εἰρήνη καὶ χαρὰ ἐν ΠΙνεύ - 
ματι ἀγίῳ. Δι’ ἃ xal dj τῶν βρωμάτων ἀποχὴ μετὰ 
λόγου παράλαμθάνεται. ᾿Επεὶ αὐτὸ xag! ἑαυτὸ τὴν 
ἀποχὴν τῶν βρωμάτων ἂν ἐξετάζῳς, φησίν: Οὔτε 
ἐὰν μὴ φάγωμεν, ὑστερούμεθα, οὔτε ἑὰν φάγωμεν, 
περισσεύομεν. Οὔτε γὰρ οἱ μὴ ἐσθίοντες πλέον τι 
ἔχουσι τῶν ἐσθιόντων ἐν ἀρετῇ, κατ᾽ αὐτὸ μόνον τὸ 
μὴ ἐσθίειν “ οὔτε οἱ ἐσθίοντες ἔλαττον τῶν μὴ 
ἐσθιόντων, κατ᾽ αὐτὸ μόνον τὸ ἐσθίειν, ἐὰν ἡ ἔνδον 
αὐτῶν ἀρετὴ ἐξισάζηται. Οὐχοῦν πρὸς τὴν ἐν ψυχῇ 
ἀρετὴν ἀφορῶντας δεῖ τὰ πεοὶ σῶμα πάντα μετιέναι. 
Οὐ γὰρ ὄντα καλὰ καθ᾽ ἑαυτὰ, διὰ τὴν τοῦ χαλοῦ 
ὑπηρεσίαν xaÀà κοσμούμενα γίνεται. Ἵνα γοῦν μὴ 
ἐμποδίζηται dj πρὸς τὸ καλὸν ὑπηρεσία τῇ ἀσθενείᾳ 
τοῦ σώματος, Οἴνῳ, φησὶν, ὀλίγῳ χρῶ διὰ τὸν στό- 
μαχόν σου xal τὰς πυχνάς σου ἀσθενείας. Ὡς 
γὰρ ζέοντι δι᾽ ἀκμὴν καὶ σφριγῶντι τῷ σώματι οὐ 
δεῖ, καθάπερ ἤδη προείρηται, πῦρ ἐπὶ πῦρ ὀχετεύειν" 
οὕτως οὔτε χαταψυχομένῳ τῇ ἀσθενείᾳ, τὸ ψυχρὸν 
ἔτι καὶ μᾶλλον ἐπιδλαδῶς ἐπαντλεῖν. ᾿Αλλ’ ὡς ἐκεῖ 
τὸ xatà φύσιν θερμὸν τῷ ὑφαιρεῖν τὰς ἔξωθεν ὕλας 
ἐχδαπανῶμεν, οὕτω δαπανηθὲν τοῦτο τοῖς πόνοις, 
καὶ λοιπὸν δι᾽ ἡλικίαν ἢ νόσον σδεννύμενον, ἔξωθεν 
ἑναύσμασι (19) βοηθοῦντες ἀναληψόμεθα. Eipyvne 
γὰρ δεῖ xai ἐν τῷ σώματι προνοεῖν τῷ ἀσθενοῦντι, 
τῶν τεττάρων μερῶν ἐξ ὦν ἡρμόσμεθα (20) ἀπανταχοῦ 
παρισταμένων, ἵνα μὴ ἐχνιχῆσάν ποτε τὸ ἐν ἡμῖν 
θερμὸν Tj ψυχρὸν, fj ἕν ὅλως τι τῶν τεττάρων, πολέμου 
καὶ ἀναρμοστίας, καὶ τοῦ ἐξ ἀσθενείας οἵστρου (21) 
τὴν ψυχὴν ἀναπλήσῃ. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν εἰς τὴν μίαν 
τῶν αἰσθήσεων, τὴν γεῦσιν μόνον, ὑπὲρ τῆς χατὰ 
σῶμα παρθενίας, συμμέτρως εἰρήσθω. Μεταδατέογ. 
δὲ λοιπὸν καὶ ἐπὶ τὰς ἄλλας αἰσθήσεις, τὴν ἀληϑῆ 
παρθένον ἰδεῖν προκείμενον ἔχοντας. - 

43. Ἰστέον (22) οὖν τοῖς τὴν θεράπαιναν τῆς ὄντως 


({ παρθενίας, διὰ τῆς ἀποχῆς τῶν τροφῶν, καὶ τῆς 


ἄλλης σκληραγωγίας παρθένον φυλάττουσιν, ὅτι δυ- 
νατὸν παρθένον ἔχοντα σῶμα, μὴ παρθένον ἔχειν τὴν 
ψυχήν, Ἱἱκανὸν γὰρ καὶ (23) βλέμμα τύπους ἐμποιῆ- 
σαι τῶν αἰσχρῶν τῇ ψυχῇ, καὶ λόγος πεφαρμαχωμέ- 
νος (24) πρὸς ἡδονὴν ἐμπεσὼν τῇ ἀχοῇ φθεῖραι πρὸς 
ἀκολασίαν τὸν νοῦν. Εὐλαδεῖται γοῦν ὁ νυμφαγωγὸς, 


μήπως φθαρῇ οὐ τὸ σῶμα, ἀλλὰ τὰ νοήματα τῶν ἢ 


νυμφευομένων Χριστῷ. Διὸ δεῖ τὴν παρθένον πρὸ 
τοῦ σώματος μάλιστα τηρεῖν τὴν ψυχὴν, οὐ τινὶ μὲν 
φυλακῇ ταύτην τηροῦσαν, τινὶ δὲ ἀπλῶς ἀφιεῖσαν, 


C 


id virtutis acquisitionem sibi proponenti conser- 
vandum. £sca enim nos Deo non commendat 53, Non 
est enim regnum Dei esca eL potus, sed. justitia. et 
paz et gaudium in Spiritu sancto 58. Propter que ipsa 
ciborum abstinentia cum ratione adhibetur. Siqui- 
dem ipsam per se abstinentiam ciborum si conside- 
res, inquit : Neque si non. manducaverimus, defici- 
mus : neque si manducaverimus, abundamus **. Nam 
nec qui non comedunt, preestant virtute comedenti- 
bus, quatenus non comedunt; nec qui comedunt, 
inferíores sunt non comedentibus, quatenus come- 
dunt, si intus eorum virtus adequetur. Oportet igi- 
tur, ut ad anime virtutem respicientes, omnia que 
corporis sunt exsequamur. Cum enim per se bona 
non sint, per ministerium, quod virtuti prestant, 
consequuntur ut bona fiant. Ne igitur impediatur 
debitum virtuti ministerium infirmitate corporis, 
Víno, inquit, modico utere propter stomachum luum 
δὲ frequentes tuas. infirmitates 5. Quemadmodum 
enim effervescenti per etatem et valido vegetoque 
corpori non oportet, ut jam prediximus, ignem igni 
a&ddere ; ita neo frigescenli preinfirmitate frigidum, 
quod etiam magis perniciosum foret, infundere. Sed 
quemadmodum illic id quod natura calidum est, 
subtrahendo extrinsecus materias, consumimus : ita 
consumptum laboribus, et jam etate aut morbo fere 
exstinctum,externis fomentis opem ferendo, recrea- 
bimus. Paci enim in corpore providendum est etiam 
infirmo, cumgquatuor partes, ex quibus compacti 
gumus, ubique circumstent, ne ei quando 629 su- 
peravit quod in nobis calidum est aut frigidum aut 
omnino unum aliquod ex quatuor, bello et discordia 
et orto ex infirmitate ostro animam impleat. Atque 
hec quidem de uno ex sensibus, nempe gustu solo, 
super corporis virginitate satis dicta sint. Jam 
transeundum et ad alios sensus, cum veram virgi- 
nem videre nobis propositum sit. 

13. Sciendum est his, qui famulam vere virgini- 
tatis, per abstinentiam ciborum et reliquam auste- 
ritatem virginem custodiunt, fieri posse, ut virginem 
corpus habeat, qui virginem animam non habet. 
Potest enim vel aspectus species imprimere turpium 
rerum in anima, vel sermo ad voluptatem conditus 
in aures incidens, animum impudicitia corrum- 
pere. Cavet igitur pronubus ne corrumpatur non 
modo corpus, sed etiam cogitatio eorum qui Christo 
desponsati sunt. Quapropter oportet ut virgo ante 
corpus maxime animam servet, non custodia aliqua 
illam servans, aliquo vero inoustoditam dimittens, 


421 Cor. vir, 8. * Rom. xiv, 17. *I Cor. vij, 8. ** I Tim. v, 23. 


(19) ᾿Εναύσμασι. Sio ope Regii codiois 2879 emen- 
davimus quod legebatur in editis, νάμασι. 

(20) Ἑρμόσμεθα. Codices nonnulli, συνηρμό- 
σμεθα. Unus codex, ἡρμόσθη, supplendo σῶμα. 
Paulo post editi, παριστάμενον. Msg. ut in textu. 

(21) Πολέμου... oietpou. Sic editio Veneta et co- 
dices mss. Parisiensis editio, πόλεμον... οἶστρον. 

(22) ᾿Ιστέον. Sic mss. codioes omnes. Editi, ἴστε. 


Mox unus ex Regiis, ἔχοντι σῶμα, 
(23) Καί. Conjunctio addita ex mss, el editione 
Veneta 
(24) μεφαρμακωμένος. Quatuor mss. πεφαρμα- 
Ὑμένος. Tres alii cum editis consentiunt, quorum 
tamen duo utramque lectionem exhibent. Mox 


unus ex Regiis, τοῦ νυμφευομένου. 


605 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


sed omni custodia cor suum servans, ita ut nec voce À ἀλλὰ πάσῃ φυλακῇ νὴν ἑαυτῆς καρδίαν τηροῦσαν ὡς ἂν 


illius profluens sermo voluptate auditorem sermonis 
infloiat : neo rursus extrinsecus ad aures ab aliquo 
perveniens sermo, cor illius ad cupiditatem exagi- 
tet. Idem enim et in aspectu facere convenit, nec 
aspicientem molliter, ne ejusmodi aspectu volupta- 
tis imagines contra seimmittat videntibus : nec ex- 
trinsecus misso aspectu contingi 86 patientem, ne 
eo, velut igoito quodam jaculo, in corde percussa, 
ad voluptatis imagines inflammata uratur. Eris enim, 
inquit, velut servus jaeulo percussus in jecore **. Sed 
externumquidem ipsius oblutui respondentem aspe- 
ctum debet ab anima repellere, suum autem aspe: 
ctum pudicitie indicem videntibus exhibere. Potest 
enim vel palpebrarum curiosior motus stimulare et 
cstro concitare ad voluptatem, per quam hec ani- 
mam concutiunt. Ubi enim vise ipsius oculis pul- 
chritudini obtutum acriter defigens, velut in cera, 
ita in anima voluptate emollita imagines vise forme 
impresserit; recedit quidem ac seorsum est is a quo 
imagines profecta; impressa autem animo forma 
illius, qui visus est, ad opera ipsi convenientia ur- 
gens semper, animam imaginibus ludit. Idcirco vir- 
gini principio quidem summopere cavendum est, ne 
cuiquam acriorem infigat obtutum, aut si infixerit, 
con!raria vi nitentes imprimi imagines a se repellat, 
ita ut nulla species corporea diuturnis stimulis im- 
primatur. Quod si aliquando contigerit, ut impru- 
dens rerum corporearum imagines suscipiat; eas 
continuis bonarum rerum recordationibus in seipsa 
delere debet; species & corporea forma, velut in 
cera, impressas, animi ad divina conversione abo- 
lendo, rerum auteni. sanctarum species assiduis 
meditationibus inscribendo. Quod si susceptas spe- 
cies permanere integras in animo, tanquam in si- 


μήτε διὰ φωνῆς ταύτης λόγος ῥυεὶς, πρὸς ἡδονὴν τὸν 
ἀχουστὴν τοῦ λόγου φαρμάξειε, μήτ᾽ ἔξωθεν αὖθις 
διὰ τῆς ἀχοῆς λόγος παρά τινος ἐμπεσὼν, τὴν χαρδίαν 
αὐτῆς πρὸς ἐπιθυμίαν χυμήνῃ. Οὕτω γὰρ xal ἐπὶ 
τοῦ βλέμματος προσήκει ποιεῖν, μήτ᾽ ἐμόλέπουσαν 
μαλαχῶς, ἵνα μὴ ἡδονῆς ἰνδάλματα διὰ τούτου τοῖς 
ὁρῶσι καθ᾿ ἑχυτῆς ἀποστέλλῃ * μήτε τὸ ἔξωθεν 
πεμπόμενον βλέμμα ἄπτεσθαι αὐτῆς συγχωροῦσαν, 
ὡς ἂν μὴ καθάπερ τινὶ πεπυραχτωμένῳ βέλει τούτῳ 
τὴν χαρδίαν βληθεῖσα, πρὸς τοὺς τῆς ἠδονῆς τύπους 
διαχαιομένη ἀνάπτηται. "Eon (25) γὰρ, φησὶν, ὡς 
ἔλαφος τοξεύματι πεπληγὼς εἷς τὸ Trao. ᾿Αλλὰ 
τὸ μὲν ἔξωθεν ἀντίτυπον τῇ παρ᾽ ἑχυτῆς θέᾳ δεῖ τῆς 
ψυχῆς ἀποχρούεσθαι, τὸ δὲ αὐτῆς σωφροσύνης μήνυμα 
τοῖς ὁρῶσι παρέχειν. ἱκανὸν (26) γὰρ καὶ βλεφάρων 
περίεργος χίνησις, μυωπίσαι τε καὶ (27) παροιστρῆ- 
ca πρὸς ἡδονὴν, ὑφ᾽ ἧς ταῦτα σοῦδεῖ τὴν (28) ψυχήν. 
Ὅταν γὰρ τῷ τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτῆς ὀφθέντι χαλῷ τὸ 
ὄμμα ἐμπαθῶς ἐπερείσασα, καθάπερ ἐν χηρῷ, tf 
ὑπὸ τῆς ἡδονῆς μαλαχθείσῃ ψυχῇ, τοὺς τύπους τῆς 
ὀφθείσης ἰδέας ἐν ἑαυτῇ ὁπομάξηται, ἀναχέχώρηχε 
μὲν, καὶ xa0' ἑαυτόν ἐστιν ὁ ποιήσας (29) τοὺς τύ- 
πους, ἐναποσφραγισθεῖσα δὲ τῇ διανοίᾳ τοῦ ὀφθέντος 
ἡ ἰδέα, πρὸς τὰ ἑαυτῆς ἔργα ἐγχειμένη ἀεὶ φαντα- 
siot τὴν ψυχήν. Διὸ δεῖ μάλιστα μὲν τὴν ἀρχὴν, 
μηδενὶ ἀτενὲς τὴν παρθένον ἐπιδάλλειν τὸ ὄμμα, ἢ 
ἐπιδάλλουσαν, ἀντιτύπῳ δυνάμει τοὺς βιαζομένους 
ἐντυπωθῆνχι χαραχτῆρας ἑαυτῆς ἀποχρούεσθαι, ὡς 
ἂν μηδεμίαν σωματικὴν ἰδέαν χρονίαις τῆς συνηθείας 
ἐπιδολαΐς ἐντυπώσηται. ᾿Εὰν δὲ που supr, λαθόντας 


( τῶν σωματιχῶν (30) ἐγγενέσθαι τοὺς τύπους, ταῖς 


τῶν καλῶν συνεχέσι μνήμαις τούτους ἐξ αὐτῆς ἀφα- 
νίζειν: τοὺς μὲν παρὰ τῆς σωματιχῆς ἰδέας ἐγγρα- 
φέντας, χαθάπερ ἐν χηρῷ, τῇ ἐπὶ τὰ θεΐα μεταϑέσει 


gillo, siverit; necesse est, ut animo circa 639-- «oU vou. ἀπαλείφουσαν, τοὺς δὲ τῶν ἁγίων ταῖς περὶ 


impressam formam occupato, cetera omnía bona 
virgo despiciat, et ad inherentem speciem semper 
suspensa, libidinose ad períruendum incitelur. Nec 
tali quidquam prodest, corpus a cogitationibus in- 
corruptum servare, cum anima immissis'in eam per 
oculos corporeis amoris voluptatibus semper cor: 
rumpatur. Metu enim vel pudore nec sine simula- 
tione retinens preconceptam de se exterioris virgi- 
nitatis opinionem, eaque nudari indecorum existi- 
mans, illam colit et conservat: sed incorporeis 
cogitationis manibus inseparabiliter complexa eum, 
quem sibi impressum et insculptum amat, semper 
illum secum circumfert; et que corpore peragere 


9 Prov. vii, 22. 


, (95) "Ecn. Sio mss. et editio Veneta. Parisiensis, 
ἐστι. 

(26) Ἱκανόν. Sio reperimus in quinque veteribus 
libris. Editi, ἱκανή. 

(27) Kal. Sic mss. et editio Veneta. Editio Pari- 
Biensis, διά. 

(28) EZo6si τήν. Sio mss. Editi, σούεῖται. 

(29) Καθ᾿ ἑαυτόν ἐστιν ὁ ποιήσας. Sic editio Veneta 
et plerique mss. Rarisiensis editio, καθ᾽ ἐχυτό ἐστιν 
ὅ τε τὸ ποιῆσαν. 


αὐξὰ πεκονημέναις θεωρίαις ἐγγράφουσαν. ᾿Εὰν δὲ 
τοὺς ἐγγενομένοὺυς -αὐνᾷ τύπους ἐμμένειν (31) ἀθραύ- 
στους καθάπερ ἐν σφραγῖδι τῇ διάνοίᾳ ἐάσῃ, ἀνάγχη 
περὶ τὴν ἐκσφραγισθεῖσαν ἰδέαν τὸν νοῦν ἀσχολούμε- 
νον, tà μὲν ἀλλὰ πάντα καλὰ παρορᾷν, πρὸς δὲ τὴν 
τῆς ἐνούσης ἰδέας φαντασίαν ἐπτοημένον ἀεὶ, περὶ τὴν 
ἀπόλαυσιν αὐτοῦ (32) ἐμπαθῶς κχκαταγίνεσθαι. Καὶ 
οὐδὲν ὥνησε τὴν τοιαύτην, τὸ σῶμα ἀδιάφθορον ταῖς 
ἐπινοίαις φυλάσσουσαν, τὴν δὲ ψυχὴν πρὸς τὰς 
ἀποσταλείσας ἐπ᾽ αὐτὴν διὰ τοῦ βλέμματος τοῦ σω- 


D ματικοῦ ἔρωτος ἡδονὰς ἀεὶ φθειρομένην. Φόδῳ γὰρ 


ἢ αἰδοῖ τῆς ποοειληφυίας κατὰ τὴν ἔξωθεν παρθε- 
νίαν δόξης μεθ᾽ ὑποχρίσεως ἐχομένη, καὶ τὸ γυμνω- 


(30) Τῶν σωματιχῶν. Unus ex Regiis codicibus 
iit ad emendandum quod prave in editis lege- 

atur, τῷ σωματιχῷ. Idem. codex habet, εἰ δέ που. 
Mox quatuor mss. pro ἐξ αὐτῆς habent, ἐν ἑαυτῇ. 
Colbertinus, ἐξ αὐτῆς αὐτήν. 

(31) ᾿Εμμένειν. Nonnulli codices, μένειν. et. mox, 


ἐνσφραγισθεῖσαν. 
αν 


) Αὐτοῦ. Et editio Veneta et veteres libri con- 
sentiunt in hac voce. Editi, αὐτῆς. 


697 


LIBER BE. VIRGINITATE. 


698 


vat ταύτης αἰσχύνης ἄξιον xplvoucx, ταύτην μὲν A pudet,nedeprehendatur,ea animo facere non pudet. 


ἀσκοῦσα διασυντηρεῖ, ἀσωμάτοις δὲ χερσὶ περιλαμ- 
Θάνουσι χατὰ διάνοιαν τὸν ἐρώμενον ἐντετυπωμένον 
αὐτῇ, μεθ᾽ ἑαυτῆς ἀεὶ περιφέρει, xal. ἀ διὰ σώματος 
πράττειν, ἕνεκα τοῦ φωραθῆνχ!, αἰσχύνεται, ταῦτα 
ταῖς ἐννοίαις ποιεῖν οὐχ α᾽δεῖται. ἽΝ οὐχέτι λοιπὸν 
οὐδὲ σώματι ἄν τις ὑγιῶς λέγοι (33) παρθένον. 
᾿Ανάγκη γὰρ ποῦ ἐρωμένου ἀχωρίστως αὐτῇ μιγνυ- 
μένου χατὰ διάνοιαν, χαὶ τὸ σῶμα τοῖς τῆς ψυχῆς 
πάθεσι συμμορφοῦσθαι, xai συνδιατιθέμενον τοῖς ἐν 
διανοίᾳ κινήμασι, φθειρομένῃ τῇ δεσποίνῃ συνδια- 
φθείρεσθαι, xai ὑπαρ καὶ κατὰ τοὺς ὕπνους τὰ ἐρω- 
τικὰ ὀνειρωττούσῃ, xxl αὐτὸ ταύτῃ συνονειοώττειν, 
Τοιούτου δὲ πάθους τὴν ψυχὴν χατατχόντος, περιττὴ 
λοιπὸν καὶ dj τῶν βρωμάτων ἐγχράτεια, καὶ dj λοιπὴ 
τοῦ σώματος σχληραγωγία’ οὗ τοῦ ἵππου τὸν ἱππέα 
πρὸς τὰ ἐχυτοῦ σχιρτήματα φέροντος, αὐτοῦ δὲ τοῦ 
ἱππέως τῷ ἐνόντι πάθει χαχῶς τὸν ἵππον οἰστροῦν- 
τος. Ὡς γὰρ ἐπί τινων ὑπὸ γήρως παρεθέντων τὸ 
σῶμα Ó νοῦς, ἐκ τῆς προχατασχούσης ἀχολασίας 
νοσῶν, παρὰ δύναιλιν πρὸς τὴν τῆς ἡδονῆς φαντασίαν 
μοχλεύει τὸ σῶμα οὕτως ἐπὶ τῶν ἐμπαθῶς (34) 
πρὸς ἔρωνα τὴν ψυχὴν γενομένων, χαί παρειμένον 
τῇ ἀσκήσει τὸ σῶμα, πρὸς τὰς ἰδίας ἐπιθυμίας 1 
ψυχὴ ἐρεθίζει" οὐχ ἀπὸ τῆς τοῦ σώματος ἀκμῆς ἐπὶ 


Hanc non jam amplius, ne corpore quidem, recte 
virginem quisquam dixerit. Necesse est enim, cum 
is quem amat inseparabiliter cum illa misceatur in 
animo, ipsum etiam corpus ad anime perturbatio- 
nes effinyi, et cogitationis motibus congruens,oum 
domina corrupta corrumpi, et cum ea per visum et 
in somnis amatoria somniante, ipsum etiam som- 
niare. Tali autem morbo animam detinente, inutilis 
jam et ciborum abstinentia, et reliqua corporis au- 
gteritas; cum non equus equitem impetu suo abri- 
piat, sed ipse eques interno cstro prave equumi sti- 
mulet. Quemadmodur., enim in nonnullis, quorum 
corpus senectute debilitatum, mens ex precedenti 
intemperantia segrotans, ultra vires ad voluptatis 
imaginem oorpus sollicitat; ita in iis, quorum ani- 
ma amoris morbo laborat, etiam debilitatum vita 
ascetica corpus ad proprias cupiditates anima ex- 
stimulat ; non a corporis vigore in animam trans- 
eunte morbo. sed ab anima ad ea, qua corporis 
propria sunt, prave commoto. Si ergo aspectus 
tanti incendii fax est, audiamus eum qui clamat : 
Oculi tui recta videant, οἰ palpebre ius annuant 
justa, et ne abriptaris simul cum palpebris tuis, ne- 
que capiaris oculis tuis δ, 


τὴν ψυχὴν διαδεδηχότως τοῦ πάθους, ἀπὸ δὲ τῆς ψυχῆς ἐπὶ τὰ τοῦ σώματος ἴδια καχῶς χινουμένου. El 
οὖν ὀὁλέμμα τοσούτου πυρὸς ἔναυσμα γίνεται, ἀκούωμεν τοῦ ὑποφωνοῦντος. Ol ὀφθαλμοί σου ὀρθὰ βλε-- 
πέτωσαν, xai τὰ βλέφαρά σου νευέτωσαν (35) δίκαια, καὶ μὴ συναρπασθῇς σοῖς βλεφάροις, μηδὲ ἀγρευθῇς σοῖς 


ὀφθαλμοῖς. 
14. Εἰ δὲ κατὰ τὸν ἀνωτέρω τῆς φύσεως λόγον 


14. Quod si, secundum supra expositam nature 


ἀφή τίς ἐστιν ἡ τοῦ βλέμματος xxtà. τῶν σωμα- (v rationem, tactus quidam est oculorum in corpora 


τῶν (36) ἐπιδολή" καὶ ὥσπερ τοῖς ὀφθαλμιῶσιν ἐπὶ 
πλέον ἐνατενίσαντες, τῆς νόσου μεταλαμθάνομεν, καὶ 
ἄλλοις φυσικῶς ὠφελοῦσιν ἐπιδάλλοντες τοὺς ὀφθαλ- 
μοὺς xatà τὸ λεληθὸς ὠφελούμεθα" καὶ τοῖς τῆς 
ἡδονῆς ἄρα συμδόλοις (37) ἐπιδάλλοντες τοὺς ὀφθαλν 
μοὺς, τῆς xatd τὴν ἡδονὴν νόσου τὸν νοῦν ἀνάδίμπλα- 
μεν, ὥσπερ οὖν καὶ τοῖς. ὄντωφ καλοῖς ἐπιδάλλοντες 
τούτους, διὰ τῶν ὀφθαλμῶν εἰς τὴν ψυχὴν τὴν ὠφέ- 
λειαν δεχόμεθα καὶ (38) ἀτοπον μετὰ τοῦ βλάπτεσθαι 
πρὸς νόσον διὰ τῶν ὀφθαλμῶν τὴϑ παρθένον, ὧν μὴ 
θαρσεῖ τῇ χειρί ποτε ἄψασθαι, τούτων τῇ τοῦ ὄμμα- 
τος ἁφῇ ἀδιαφόρως ἐφάπτεσθαι. Προχγωγὸς γὰρ, ὡς 
ἂν εἴποι τις, xai. προμνήστριτ ἡ μὲν διὰ τοῦ ὄμμα- 
τος ἀφὴ, τῆς διὰ χειρῶν προλαμδάνουσα πόῤδωθεν 
γίνεται. Αὑτὴ δὲ αὕτη, ἡ διὰ χειρῶν gnus, τῆς κατὰ 


conjectus; si quemadmodum, dum lippientes diu- 
tius intuemur, morbi participes flmus, in ea autem, 
qua natura commoda sünt, oculos defigentes laten- 
ter juvamur; ita eliám cum in voluptatis signa ocu- 
lee oonjicimus, voluptatis morbo mens oppletur ; 80 
pariter in ea, que vere bona sunt, oculos conjicien- 
tes, per oculos in anima utilitatem percipimus; 
8i hac ita se habent, preterquam quod per oculos 
morbum virgo concipit, absurdum est ut quz» nun- 
quam manu tangere audeat, ea oculorum tactu 681 
indiscriminatim tangat. Ille enim per oculos factus, 
leno est, uL ita dicam, et pronubus illius, qui per 
manus perficitur, eumque procul antevertit. Atque 
ipse ille qui per manus fit, illius, qui per com - 
plexum, calidior est famulus; οἱ quae primum ocu- 


τὴν συμπλοκὴν θερμοτέρα θεράπαινα' xai d, τὴν D lorum tactum non fugit, ea quantum in ipsa est, 


πρώτην ἀφὴν τοῦ ὄμματος μὴ φυγουσα, οὐχ ἂν τὸ 
ἐπ’ αὐτῇ, οὐδὲ τὴν τῶν χειρῶν ἀποφύγοι. Ἡ δὲ τῇ 
τοιαύτῃ αὖθις ἐρωτιχῶς ἐμπλακεῖσα, οὐκ Bv μολυ- 


V! Prov. vi, 25; 1v, 25. 


(33) AEvot. Sio nonnulli veteres libri melius quam 
in editis, λέγει. - 

(34) Ἐμπαθῶς. Sic GColbertinus et duo alii 8 
Gombefisio citati. Ediii, ἐμπαθῶν. 

35) Νευέτωσαν, Plures mss., νευέτω. Colbertinus, 
νεύματά σου νευέτω. 

(36) Σωμάτων. Bic ope nonnullorum codicum 
emendavimus quod in editis legebatur, ὀμμάτων. 


ne manuum quidem tactum effugiet. Rursus autem 
qui ejusmodi tactu libidinose implicata fuerit, non 
sane ab iniquinamentis pura deprehendatur. Quem- 


(37) Συμδόλοις. Ita codex Regius, jam sepe ad 
contextus emendationem adhibitus. Ric etiam 
legisse videtur Ambrosius, qui reddit : Cum vo- 
luptalis indiciis oculos injicimus. Editi, ταῖς συμθο- 
λχῖς, voluptatis congressibus, υἱ vertit Combefi- 
gius. 

(38) Kal. Redundat hic conjunctio, et ideo pree- 
termissa in interpretatione. 


699 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. τοῦ 


admodum enim cum ignem tangimus, signa ignis A σμάτων καθαρὰ εὐρεθείη. Ὡς γὰρ τοῦ πυρὸς ἅπτό 


per impressas nobis adustiones accipimus, nec fleri 
potest, ut qui ignem manu tetigit, puram ab illius 
vi urendi manum ostendat; sed pustule statim poet 
tactum surgentes, ao non sine dolore ferventes ao 
micantes, ulcera mox eruptura denuntiant, aut jam 
impressa manui dira cernuntur ulcera : sic fieri non 
potest, ut qui libidiposum ignem attigerit, purum 
ab illius signis manum ostendat; sed vel eodem mo- 
do 80 in manus taotu, pustule clam in corde sur- 
gentes, dire amoris perturbationes, fervent οἱ mi- 
cant, ao intolerabilibus motibus estusntes, peccati 
ulcera protinus eruptura minitantur, aut jam totum 
cor intus exulceratum ostendunt. Ignis enim accen- 
sus est, inquit, in omnibus membris : quodcunque 
autem invaserit, radicitus perdit. Quare cum in om- 
nibus membris ignis ille accendatur, his qui volunt 
purum ab exustionibus corpus exhibere, caven- 
dum est a cujusvis membri tactu, ne accensam in 
membro vim ignis, per tactum non solum in mem- 
bro quod tetigerint, sed in toto corpore, ac in ipsa 
anima suscipiant. Nam si caudam aliquo tantummo- 
do serpentis tangente, caput, etsi in medio positum 
tantopere distat, tamen ad factum in cauda tactum 
statim convertitur : et si pedis nostri digito im- 
pingente, capilli in capite statim recti eriguntur; 
certe libidinosus taotus, etiam si in manu tantum 
flat, tamen a capite usque ad extremos ungues, ad 
sensum voluptatis, pro tangentis nutu, pertrahit 
corpus, Kt quemadmodum lapis in oisterne aquam 
conjectus, non solum adjacentem aque partem, in 


μενοι, tà cópavipo τοῦ πυρὸς διὰ τῶν ἐγγινομέ- 
νων (39) ἡμῖν καυστήρων δεχόμεθα, xal ἀμήχανον 
χειρὶ πυρὸς ἐφαψάμενον, καθαρὰν τῆς καυστιχῆς 
ἐνεργείας τούτου δεῖξαι τὴν χεῖρα, ἀλλ᾽ f] φλυχτίδες 
τῇ ἁφῇ ἀθρόως ἐπαναστᾶσαι, καὶ ὀδυνηρὰ ζέουσαί τε 
καὶ σφύζουσαι, ἕλκη ῥαγῆναι (40) εὐθὺς ἀπειλοῦσιν, 
ἢ ἤδη φθάσαντα ἐν τῇ χειρὶ πικρὰ ὁρᾶται τὰ ἕλκη; 
οὕτως ἀμήχανον ἐρωτιχοῦ πυρὸς ἐφαψάμενον, καθα- 
ρὰν τῶν τούτου σημάντρων τὴν ἀφὴν ἐπιδεῖξαι" ἀλλ᾽ 
ἢ κατὰ τὸ ὅμοιον τῆς κατὰ τὴν χεῖρα ἀφῆς, φλυχταῖ- 
ναι τῇ καρδίᾳ λαϑραίως ἐπαναστᾶσαι, τὰ πικρὰ τοῦ 
ἔρωτος πάθη, ζέουσί τε καὶ σφύζουσι, καὶ ἀσχέτοις 
παλμοῖς συνεχόμεναι, τὰ τῆς ἁμαρτίας ἔλκη ῥαγῆ- 
ναι εὐθὺς ἀπειλοῦσιν, fj ἤδη ὅλην ἡλχωμένην ἐν (41) 
βάθει τὴν καρδίαν δείκνυσι. Πῦρ γάρ ἐστι καιόμε- 
νον, φησὶν, ἐπὶ πάντων τῶν μελῶν᾽ οὗ δ᾽ ἂν ἐπέλθῃ, 
ix ῥιζῶν ἀπώλεσεν. Ὥστε ἐπειδὴ ἐπὶ πάντων τῶν 
μελῶν ἐστι τὸ πῦρ τοῦτο χαιόμενον, τοῖς προθεμέ- 
νοις καθαρὸν χκαυτήρων τὸ σῶμα δεικνύναι φυλαχτέον 
ἅπτεσθαι τινος τῶν μελῶν' ἵνα μὴ τὴν ἐπὶ μέλους 
καιομένην (2) ἐνέργειαν τοῦ πυρὸς, διὰ τῆς ἀφῆς, 
obx ἐπὶ τοῦ μέρους μόνον οὗ ἤψαντο, ἀλλ᾽ εἷς ὅλον 
τὸ σῶμα, καὶ εἰς αὐτὴν τὴν ψυχὴν χαταδέξωνται. Εἰ 
γὰρ τῆς οὐρᾶς τις μόνον τοῦ ὄφεως ἥψατο. καὶ το- 
σούτῳ μήκει ἐν μέσῳ τοῦ σώματος ἣ κεφαλὴ ἀφεστὼώ- 
σα, ὅμως πρὸς τὴν ἐν τῇ οὐρᾷ γενομένην ἁφὴν εὐθὺς 
ἐπιστρέφεται" χαὶ εἰ τοῦ ἐν τῷ ποδὶ ἡ μῶν δαχτύλου 
προσπταίσαντος, αἱ ἐν τῇ κεφαλῇ τρί(ες ὀρθαὶ εὐθὺς 
ἐπανίστανται" xai d ἐμπαθὴς πάντως (43) ἀφὴ, xliv 
ἐν τῇ χειρὶ γένηται μόνον, ἀπὸ χεφαλὴς ἕως ἄκρων 


quam cecidit, exagitat, sed etiam alios ex aliis or-  ὀνύχωῦ, ὅμως πρὸς τὴν συναίσθησιν τῆς ἡδονῆς κατὰ 


bes excitans, usque ad extrema illos interdum agi- 
tando perducit : ita libidinosus aspectus,vel sermo 
voluptatis effeminatus illecebris, in virginis ani- 


mam, velut in undam purissimam vehementer. 


illapsus, alias ex aliis amatorias, ut in profundo, 
excitans cogitationes, perculsam illius qui aspe- 
ctum conjecit, imagine totam animam quatit. 


τὸ τοῦ ἀψαμένυυ σύμδολον, συνέλχει τὸ σῶμα. Kal 
ὡς λίθου βυλὴ, κατὰ τοῦ ἐν τῇ δεξαμενῇ ὕδατος γινο- 
μένη, οὐ τὸ παρακείμενον μέρυς τοῦ ὕδατος καθ᾽ ὅ 


φέπτωχεν ὁ λίθος μόνον χκυμαίνει, ἀλλ᾽ ἄλλους ἐπ᾽ 


ἄλλοις χύκλονς (44) ἐπαναστήσατα, ἕως τῶν ἄχρων 
τούτους ἔσθ’ ὅτο. πκομαίνουσα ἄγει’ οὕτως ἐρωτιχὸν 
βλέμμα, ἢ λόγος ἡδονῆς τεθηλϑμένος μειλίγμασιν, 


εἰς τὴν τῆς παρθένου ψυχὴν, ὥσπερ εἷς καθαρὸν ὕδωρ σφοδρῶς ἐμπεσὼν, ἄλλας ἐπ᾽ ἄλλας (45) ἐρωτικὰς, ὡς ἐν 
βυθῷ, ἐγείρων ἐννοίας, ὅλην αὐτὴν πρὸς τὴν τοῦ βάλλοντος φαντασίαν πληγεῖσαν χυμαίνει. 


15. Quaqropter oportet maxime,ut virgo tum aspe- 
ctus tum vocis blanditias, que pestifere voluptatis 
venenum sunt, a propriis sensibus quam 689 lon- 
gissime ropellat; auditum quidem intus casta co- 
gitatione obserans, oculos autem ex sexus pudore 


15. Διὸ δεῖ μάλιστα τήν παρθένον τάς τε διὰ τῶν 
βλεμμάτων xal τῆς φωνῆς κολαχείας, τῆς φθειρο- 
ποιοῦ ἡδονῆς φάρμαχον οὔσας, τῶν ἰδίων αἰσθήσεων 
ὡς ποῤῥωτάτω ἐλαύνειν’ τὴν μὲν ἀχοὴν ἔνδοθεν 
σώφρονι λογισμῷ ἀποφράττουσαν, τοὺς δὲ ὀφθαλμοὺς 


sciens avertere. Nam si semel per oculos et auresin D ἀποστρέφειν κατὰ φύσιν γινώσκουσαν. Ὅτι ἂν ἅπαξ 


animam aditum inveniant, aliud blandimenti ge- 
nus, nempe manuum, socium assumontes,qute sua 
sunt profeoto temporis progressu perficient. Quem- 
admodum enim oum militari cohorte adveniens in 
urbem miles, domum sibi ad habitandum quoquo- 
vergum circuiens inquirit, ac vel foribus vi exolu- 


(39) ᾿Εγγινομένων. Nonnulli codices, ἐγγενομένων, 
et paulo post, φλυκχταῖναι. 

(40) Ῥαγῆναι. Paulo post eadem vox repetitur. 
In utroque loco sex codices habent, ῥαγεῖσαι. Sed 
melius Colbertinus cum editis. 

(41) Ἐν. Prepositio addita ex pluribus mss. 


δι’ ὀφθαλμῶν xai ἀκοῆς ἐπὶ τὴν ψυχὴν πάροδον 
λάδωσι, καὶ τὴν ἑτέραν λοιπὸν διὰ τῆς χειρὸς χολα- 
xtlav συνέριθον προσλαθοῦσαι, τὰ ἑαυτῶν πάντως τῷ 
χρόνῳ ἐργάσονται. "Oc γὰρ μετὰ τοῦ στρατιωτικοῦ 
τάγματος ἐπιστὰς τῇ πόλει ὃ στρατιώτης, οἰκίαν εἰς 
μονὴν ἑαυτῷ περιιὼν ἐν κύχλῳ ζητεῖ, καὶ ἢ ἀποκλει- 


42) Καιομένην. Ita mss. sex. Editi, κειμένην. 

Ti Πάντως. Sio codices ἃ Combeflsio citati et 
alii nonnulli. Editi, παντός. — 

44) Κύκλους. Nonnulli codices, κύκλοις. 

i5) ἴΛλλας. Nonnulli codices, ἄλλαις. Mox unus, 
πρὸς τὰς... φαντασίας. 


704 


LIBER DE VIRGINITATE. 


103 


σθεὶς (46) βίᾳ τῆς θύρας, ἢ ἄλλῃ τινί τέχνῃ παρὰ τοῦ À sus, aut alia quadam arte a domino domus repul- 


δεσπότου τῆς οἰκίας ἀπωσθεὶς, ἀλλαχόσε ἐτράπετο" ἢ 
φθάσας τὴν πρώτιν εὐπετῇ ἐπὶ τὰ ἔσω πάροδεν 
σχεῖν (47), καὶ ἕν τι τῶν ὅπλων ἑαυτοῦ, λόγχην fj 
περικεφαλαίαν ἢ θυρεὸν καταθέσθαι, χἂν διὰ τοὺς 
ἑταίρους ἐξελθὼν ἔξω εἶναι δοχῇ (48), ἔνδον ἐστὶ τῇ 
δυνάμει διὰ τοῦ ὅπλου οὗ κατέθετο, ἰδίαν λοιπὸν τὴν 
οἰκίαν xal ἑαυτοῦ καὶ τῶν ἑταίρων, οὺς μεθ᾽ ἑαυτοῦ 
οὐ μετὰ πολὺ εἰσῳχίσατο ποιησάμενος" οὕτως ὁ τῆς 
ἥδονῆς καὶ ἁμαρτίας δεινὸς στρατιώτης, οἰκίαν 
ἑαυτῷ ἐν χύχλῳ ζητῶν, ἢ τὴν πρώτην εἴσοδον ἀπ- 
ἐχλείσθη xai ἀλλαχόσε ἐτράπετο: ἢ φθάσας εὐπετῆ 
διὰ τῶν αἰσθήσεων τὴν πρώτην ἐπὶ τά ἔσω πάροδον 
σχεῖν, καὶ ἕν τι τῶν ὅπλων ἑαυτοῦ (49), τὴν τοῦ βλέμ- 
ματος λόγχην φημὶ, διὰ τῶν ὀφθαλμῶν μαχρόθεν 
τιτρώσχουσαν, ἢ τὸ χράνος τῆς ἡδονῆς τὸν γόητα 
λόγον διὰ τῆς ἀχοῆς, ἢ ὥσπερ τινὰ θυρεὸν, τὴν διὰ 
τῶν χειρῶν ὅλον τὸ σῶμα πρὸς ἠδονὴν συγχινοῦσαν 
ἀφὴν ἐν ψυχῇ καταθέσθαι, κἂν ἔξω δοχῇ εἶναι τῇ 
ἐργασίᾳ τῆς ἁμαρτίας μηδέπω φθείρας τὸ σῶμα, 
ἀλλ᾽ ἔνδον ἐστὶ τῇ δυνάμει, διὰ τοῦ χαταθέντος ὅπλου 
φθείρων τὸν νοῦν᾽ καὶ τῆς ἰδίας λοιπὸν ἡδονῆς xal 
τῶν ἑταίρων (50) αὐτοῦ παθῶν, οἰκίαν ἐξαίρετον τὴν 
δεξαμένην ἕν τι τούτων ψυχὴν ποιησάμενος. ᾿ἹΑΆπο- 
χλειστέον οὖν τὴν πρώτην διὰ τῶν αἰσθήσεων πάρ- 
οδον τῷ τῆς σαρχὸς στρατιώτῃ, γαθάπερ θύρας fj θυ- 
ρίδας, τὰς αἰσθήσεις πανταχόθεν τοῖς τῆς καρτε- 
ρίας (51) μοχλοῖς ἐπερειδουσαν᾽ ἵνα μὴ διὰ μιᾶς γοῦν 
τινος τούτων πανουργότερον ἀναδὰς, σὺν ἑαυτῷ τὸν 
θάνατον ἑταῖρον ὄντα ἑαυτοῦ εἰσοιχήσηται. θάνατος 
γὰρ, φησὶν, ἀνέδη διὰ τῶν θυρίδων ὑμῶν. θυρίδες 
γὰρ ὄντως τῆς ψυχῆς al αἰσθήσεις, αἷς ἢ ὥσπερ 
σώφρων τις γυνὴ, τὸ ἔξωθεν τῶν αἰσθητῶν φῶς ἧ 
ψυχὴ εἰς χατανόησιν τοῦ ἐπιδάλλοντος ἔργου, ἡρέμα 
παρανοίγουσα αὐτὰς, ἐναυγάζεται, ἢ σεσοδημένη 
περὶ τὴν τῶν ἔξω περίεργον κατανόησιν, καθάχρῥ 
ἑταίρα τις ἀκόλαστος, ἐγκύπτει πρὸς.. τὰ τέρποντα, 
τὸν αὐχένα χαχῶς περιστρέφούσα, καὶ πρὸς τὰ 
ἥδοντα διὰ τούτω, ἐμπίπτουσα. "Avo γὰρ θυρίδων τῶν 
ἑαυτῆς οἴκων ἐγκύπτουσα, ὃ, ἂν ἴδῃ τῶν ἀφρόνων 
τέχνων νεανίαν ἐνδεῆ φρενῶν παραπορευόμενον, ταῦτα 
λέγει oic ἤδη διὰ τὸ ἀνάγωγόν τε καὶ ῥεμῥὸν τῶν 
αἰσθήσεων, ἑαυτὴν πρὸς ἀχολασίαν ὅλην ηὐτρέπισεν. 
Ἢ δὲ σώφρων ἔνδον, φημὶ, καθάπερ ἐπὶ ἑστίας, τῆς 
ἐν μέσῳ καρδίας, τὸν τῶν λογισμῶν τε καὶ αἰσθήσεων 
θρόνον καθίζουσα, εἴ τι μὲν χρειῶδες πρὸς ἀρετὴν, 
καθαρὸν παντὸς πάθους ῥέον, εἰσδέχεται" εἴ τι δ᾽ 


ἀχρεῖον xai ἀλλότριον ταύτης, ἔξω τῶν θυρίδων ταῖς. 


τῆς φρονήσεως χερσὶν αὐτὰς ἐπερείδουσα, συνετῶς 
ἀποχλείει. Οὐκοῦν οὐ δεῖ τὴν ἐκ τῆς συμπλοχῆς [φεύ- 


* Jerem. 1x, 2. δ9 Prov. vir, 6. 


(46) Ἢ ἀποχλεισθείς, Ita mss. quatuor, quibus 
favet Veneta editio, in qua legitur, εἰ. Parisiensis, 
ὃ ἀποκλεισθείς. 

(47) Πάροδον σχεῖν. Occurrit infra eadem loquendi 
ratio. In utroque loco plures codices mss. secuti 
sumus, quorum leotio videtur preferenda vulgata, 
πάροδον εχει. 

(48) Κἂν... δοχῇ. Sic duo codices mss. (melius 


sus,alio se vertit; vel si ceperit primos aditus in in- 
teriora faciles habere,ac unum aliquod ex suis mili- 
taribus instrumentis, lanceam aut galeam aut cly- 
peum deponere,etiam si propter socios exiens foris 
esse videatur,potentia tamen intus est per instru- 
mentum quod deposuit, propriam jam et sibi et so- 
ciis, quos secum paulo post introducturus est, do- 
mum efficiens ; sic voluptatis et peccati improbus 
miles,domum sibi in circuitu quarens,vel a primo 
aditu excluditur et alio se vertit ; vel si ceperit fa- 
cilem per sensus primum ininteriora aditum habe- 
re, ac unum aliquod ex suis instrumentlis,aspectus 
dico lanceam, per oculos eminus vulnerantem, aut 
galeam voluptatis, id est sermonem per aures in- 
cantantem,aut veluti clypeum quemdam, manuum 
tactum,qui totum corpus ad voluptatem commovet, 
in anima deponere; etiamsi foris esse videatur, 
quia nondum corpus peccati perpetratione corrupit, 
at potentia intus est ; quippe cum per arma ibi de- 
posita mentem corrumpat, ao animam, que unum 
aliquid ex his suscepit,voluptati sus 80 sociis animi 
perturbationibus propriam domum effecerit. Clau- 
dendus ergo primus per sensus aditus carnis militi, 
ita ut sensus, veluti januas aut fenestras, undique 
constantis vectibus virgo communiat ; ne per unam 

harum aliquam astu conscendens, secum comitem - 
suam mortem introducat. Mors enim, iaquit, ascoa- 
dit per fenestras vestras 88, Fenestree enim révera 
animo sunt sensus, per quas velut casta qüedam 
mulier, exteriori rerum sensibilium luce anima ad 
attentam operis sibi convenientis considerationem, 
moderate eas aperiens, illuatratur ; vel proterve se 
gerens curiosa rerumn;-exteriorum consideratione, 
velut impudica quedam meretrix,prospicit ad oble- 
ctamenta,collum prave contorquens,sc in volupta- 
tes per has fenestras delabitur. Nam ex fenestris 
adium suarum prospiciens **, quemcunque ex insi- 
pientibus filiis adolescentem mentis inopem viderit 
transeuntem, ea loquitur, quibus jam semetipsam 
ad intemperantiam ob petulantes et errabundos sen- 
sus totam instruxit.Que autem intus pudica est, in 
medio cordis,tanquam in domus adytis, cogitatio- 
num el sensuum sedem constituens, si quid ad vir- 
tutem utile, et &b omni vitio purum affluat, 688 
illud admittit:si quid autem inutile et a virtutealie- 


ἢ num,extra fenestras, prudentie man:bus eas obse- 


rans, sapienter excludit. Non debent igitur qui 
carnalis copule peccatum fugiunt, periculosis, per 
eas res et in iisrebusquasdiximus,implicari lapsi- 


quam editi, κἂν... δοκεῖ. — Ζ΄ 

(49) Ἑαυτοῦ, Sie. nonnulli codices mss. quorum 
lectionem confirmat eadem supra loquendi ra- 
tio. 
(50) Τῶν ἑταίρων. Tres msa., τῶν ἑτέρων. u 
δι Τῆς καρτερίας. Sic duo Regii codices. Editi, 
tiic καρδίας. 


108 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


704 


liug. Nam vocis et oculorum tactus ad manuum tao- À γοντας ἁμαρτίαν τοῖς διὰ τούτων τε xal ἐν τούτοις 


tum sensim ducit.Ipsi autem omnes hi taotus, velut 
in catena ex sese invicem nexi, illius tactus, qui 
est in carnali copula,pronubi flunt. Non solus ergo 
ille tactus, qui ad carnalem copulam pertinet, sed 
omne genus multiformis tactus, ex quo omnis spe- 
cies per sensus nascitur, virgini diligenter incorru- 
ptum servandum eet, ut ab oculis et voce et reliquis 
voluptatis motibus eminus missas scintillas contra- 
riis pudicitie flatibus exetinguene, simul etiam ac- 
censam ab illis flammam prudenter exstinyuat ; vel 
potius nullas omnino suscipiens voluptatis faces, 
nunquam prorsus habeat in carnibus succensam 
voluptatis flammam.Virgo igitur sit virginis et au- 
ditus et aspectus, ac tactus elium et omnis motus. 


σφαλεροῖς (52) ὀλίσθοις ἐμπλέκεσθαι. Ὅτι ἡ μὲν διὰ 
φωνῆς καὶ βλεμμάτων dei ἐπὶ τὴν τῶν χειρῶν λα- 
θραίως ὁδεύει. Αὗται δὲ πᾶσαι, ὡς ἐν ἀλύσει ἀλλή - 
λων ἐχόμεναι, τῆς κατὰ τὴν συμπλοκὴν ἀφῆς προ- 
μνήστριαι γίνονται, Οὐ μίαν οὖν τὴν κατὰ τὴν μίξιν 
ἀφὴν μόνον, ἀλλ᾽ ὅλον τὸ γένος τῆς πολυμόῤΨῥου 
ἀφῆς, ἐξ ἧς τὸ πᾶν εἶδος διὰ τῶν αἰσθήσεων φύεται, 
τῇ παρθένῳ ἐπιμέλῶς ἄφθορον φυλαχτέον' ἵνα τοὺς 
ἀπὸ ὀφθαλμῶν xai φωνῆς καὶ τῶν λοιπῶν πρὸς 
ἡδονὴν κινημάτων πόῤῥωθεν πεμπομένους σπινθῆρας 
σωφροσύνης ἀντιπνοίαις σύεννύουσα, xal τὴν ἐξ 
αὐτῶν ἀναπτομένην πυρχαϊὰν φρονίμως συναποσθέ- 
σῃ" μᾶκλον δὲ ἵνα μηδὲ (53) τὴν ἀρχὴν παραδεξαμέ- 
νὴ τῆς ἡδονῆς τὰ ἐναύσματα, μηδὲ ἔχῃ ὅλως ποτὲ 


ἐν ταῖς σαρξὶν ἀναφθεῖσαν τῆς ἡδονῆς τὴν πυρχαϊάν. Παρθένος οὖν ἔστω (54) τῆς παρθένου xal ἡ ἀχοὴ 


καὶ τὸ βλέμμα, ἔνι δὲ ἢ do?) καὶ ὅλον τὸ χίνημα. 


6. Oraanda autem est vere virginitatis tota pul- B 


ohritudo, ut nec naturalem pulchritudinem osten- 
tare studeat,nec illius expers,cultu illam exquirat. 
Indecorum enim profecto est virgini,et ab integri- 
tate, quam profitetur, alienum, vel gloriantem de 
datis a Creatore ad decorem ornamentis, ac superbe 
embulantes, ut ita dicam, ob venustatem, plures 
amatores sui corporis in communem conari rui- 
nam impellere ; vel carentem venustate,condimen- 
tum voluptatis cernentibus,exquisito corporis cul- 
tu, elaborare. Nam nec prima castam exhibet co- 
gitatiunem, dum de Creatoris opere, tanquam de 
proprio praeclare facto gloriatur, et quod in certa- 
men ne inducatur, a Domino petit : Ne inducas,in- 
quiens, nos in fenlationem "^, in. illud amatoribus 


trahendis semetipsam aperte conjicit. Neque etiam C 


altera, dum quam non accepit in corpore voluptatis 
illecebram, eam spuriarum formurum lenocinio in 
pernioiem suam &accersit. Utraque autem impru- 
dens datum a Deo bonum preter propositum sco- 
pum evertit. Formosa quidem anime pulchritudi- 
nem corporis specie stulte depredatur ; que autem 
apparentem corporis deformitatem instar presidii 
ad virginitatis custodiam accepit, eam spuriis for- 
mis, insidias sibiipsi struens, prave transmutat. 
Contra oportebat, ut ista temporariam venustatem 
gpernens,corporis pulchritudinem non adversariam 
anime pulchritudini,sed potius, si ita usu eveniat, 
adjutricem efficeret, corporis amatores ad animam 
transferens : allera vero in veris bonis nihilo infe- 
rior, tentationum vacuitate, quam opinata defor- 
mítas afferebat,ad tranquille excolendam senii ex- 
pertem pulchritudinem uteretur,ex quo immortali- 


'o Matth. vi, 13. 


(52) Σφαλεροῖς. Ita mss. quinque et alius secunda 
manu. Editi; σφαλερῶς. 

(53) Μηδέ. Sio mes. sex. Editio Veneta, μή. Pa- 
risiensis, μὴ otovsl. . 

(54) Ἔστω. Sic duo codices ἃ Combefisio citati 
et alii nonnulli. Editi, ἔτται. Colbertinus codex, 
artis οὖν. 

(95) Τῆς ἀληθῶς παρθένου. Quinque codices 


16. Κοσμῆσαι δὲ της ἀληθῶς παρθένου (55) δεῖ 
ὅλον τὸ κάλλος, ἵνα μήτε τῷ φυσικῷ χάλλει ἐμπομ- 
πεύειν σπουδάζῃ, μήτε ἀμοιροῦσα τούτου καλλωπί- 
ζεσθαι θέλῃ. ᾿Απρεπὲς γὰρ ὡς ἀληθῶς τῇ παρθένῳ, 
καὶ τῆς ἐπαγγελλομένης ἀφθορίας ἀλλότριον, τὸ, ἢ 
ἐναδρυνομένην τοῖς δεδομένοις πρὸς εὐφυΐαν παρὰ 
τοῦ ποιητοῦ χαραχτῆρσι, χαὶ ἐμπομπεύουσαν, ὥσπεο 
ἔφην, τῷ κάλλει, πλείονας ἐραστὰς τοῦ σώματος 
εἰς κοινὸν σπουδάζειν πτῶμα κινεῖν, ἢ μὴ εὐστοχή- 
σασαν εὐειδείας (56), ἄρτυμα ἡδονῆς τοῖς ὁρῶσι τὴν 
ἐπίνοιαν τοῦ καλλωπισμοῦ πραγματεύεσθαι. Οὔτε γὰρ 
à πρώτη σώφρονα δείκνυσι λογισμὸν, ἐπὶ τῷ τοῦ 
ποιητοῦ ἔργῳ ὡς ἐπὶ ἰδίῳ κατορθώματι θρυπτομένη, 
καὶ εἰς ὃν μὴ εἰσαχθῆναι ἀγῶνα, διὰ τῆς εὐχῆς τὸν 
ἀγωνοθέτην παραχαλεῖ, Μὴ εἰσενέγχῃς ἡμᾶς εἰς 
πειρασμὸν, δεομένη, εἷς τοῦτον δι’ ὧν τοὺς ἐραστὰς 
ἐπισπᾶται, ἑαυτὴν προφανῶς συνωθοῦσα. Οὐδ᾽ ἡ δευ- 
τέρα, ὃ μὴ ἔλαδε δέλεαρ ἐπὶ τῆς τοῦ σώματος ἡἧδο- 


Vie, τοῦτο νόθοις μορφαῖς καθ᾽ ἑαυτῆς μαγγανεύουσα. 


Λανθάνει δ᾽ ἑκατέρα τὸ δοθὲν παρὰ τοῦ Θεοῦ χαλὸν 
παρὰ τὸν προχείμενον σκοπὸν διαφθείρουσα. Καὶ ἡ 
εὐειδὴς τὸ τῆς ψυχῆς κάλλος διὰ τοῦ xatà σῶμα dxó- 
πως λυμαινομένη (67), καὶ ἡ τὴν δοχοῦσαν τοῦ σώ- 
μᾶτος ἀμορφίαν ἐφόδιον φυλαχῆς τῆς κατὰ τὴν παρ- 
θενίαν λαδοῦσα, εἰς ἐπιδουλὴν ἑαυτῆς ταύτην νόθους 
μορφαῖς χαχῶς μεταπλάττουσα. Ἔδει δὲ τὸ ἀνάπαλιν, 
τὴν μὲν τοῦ προσχαίρου χάλλους χαταφρονοῦσαν, μὴ 
ἐμπόδιον τὸ τοῦ σώματος κάλλος τοῦ τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ 
συνεργὸν, ἂν οὕτω που συμδαίνῃ, ποιεῖσθαι, τοὺς τοῦ 
σώματος ἐραστὰς ἐπὶ τὴν ψυχὴν μεταφέρουσαν * τὴν 
δὲ μηδὲν ἔλαττον ἐν τοῖς ὄντως χαλοῖς φερομένην, 
τὴν, διὰ τὴν νομιζομένην ἀειδίαν, ἀοχλησίαν τῶν 
πειρπσμῶν, γαλήνην ἀσχήσεώς τοῦ ἀγήρω κάλλους 


Inss., τῆς ἀληθῶς παρθενίας, &uti τῆς ἀληθοῦς παρ- 
ἐνίας. 
56) Εὐειδείας. Sio. mss. quinque, melius quam 
editi, εὐοδίας. 
(57) Δυμαινομένη. Codex Regius 2879, μολυνο- 
μένη, sicque legit Ambrosius qui reddidit, inqui- 
nat. 


105 


LIBER DE VIRGINITATE. 


106 


λαμθάνειν, τοῖς μὲν ἀθανάτοις καλοῖς, ὡς ἰδίοις κατ- A bus quidem bonis jam alteri equalis esset, corpo- 


ορθώμασιν, ἐντεῦθεν ἤδη πρὸς τὴν ἑτέραν ἀμιλλωμέ- 
νην, τοῖς δὲ κατὰ σῶμα ὑπὸ τοῦ χρόνου δειχθησομένην 
(88), οὐδὲν ἐκείνης διάφορον ἔχουσαν. 

47. Οὐδὲ γὰρ τίς ὁ σκοπὸς, δι’ ὃν καλλωπίζονται 
συνιδεῖν ἔστι ταχέως. Εἰ μὲν γὰρ ἵνα τῷ τῆς παρθε- 
νίας σκοπῷ συνεργάσωνται, καὶ δὴ τὸ ἐναντίον οὗ 
ἐπαγγέλλονται πράττουσι, πλείονας πειρατὰς διὰ τοῦ 
χαλλωπισιλοῦ καθ᾽ ἑαυτῶν ἀτόπως ἀλείφουσαι. Ei δὲ 
ἵνα αὐτὸ τὸῦτο (59) καλαὶ δόξωσι, φαίνεσθαι ἅλογον, 
εἰ μὴ μέλλοιεν παρ᾽ ὧν τὴν δόξαν ἀποφέρεσθαι (60) 
σπεύδουσι, τοῦ xav' αὐτὰς νομιζομένου χάλλους ἐμ- 
φορεῖσθαι, τὴν περὶ τούτου φροντίδα ποιούμεναι, Εἰ 
δ᾽ ἵνα καὶ τύχοιεν oi; ἀρέσαι σπουδάζουσιν, εἰς τὸ 
ἐναντίον, φημὶ, ἑαυτὰς κατενεχθείσας γυμνῶς ἐπι- 
δείξουσιν, ἐταῖραι ἀντὶ παρθένων ἀφθεῖσαι" ἐκτὸς εἰ 
μὴ πρὸς τὴν τῶν δύο ἐπιθυμίαν μεσολαθδηθεῖσαι 
διέλκονται, x«l τῶν ἔξωθεν ἐραστῶν ἐμφορεῖσθαι 
βουλόμεναι, διὰ δὲ τοῦτο τῆς χοινῆς ἐπιθυμίας τὴν 
ὄψιν ἥδυσμα γίνεσθαι σπουδάζουσαι, καὶ τῷ ἔνδον 
ἐραστῇ δι᾽ αἰδῶ ἢ φόδον (01) κρατούμεναι. Οὐδὲ γὰρ 
οἷόν τὲ ἐστιν ἀνύπουλον εἶναι τῶν τοιούτων τὴν γνώ- 
μην, καὶ τοὺς ἕξωθεν ἐπὶ τὸ σῶμα διὰ μηχανῆς 
ἐρεθίζουσαν (62), καὶ τῷ ἕνδον ἐξ ἡμισείας ἀρέσχειν 
ἐθέλουσαν. Καὶ οὐχέτι ἕσται λοιπὸν dj γνώμη ὁμαλῶς 
ἑαυτῇ συμφωνοῦσα' ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐν μεταιχμίῳ, πρός 
τε τὸν ἕνδον ἐραστὴν, καὶ τὸν ἕξω xaxüx σχιζομένη. 
Οὐδεὶς δὲ δύναται δυσὶ χυρίοις δουλεύειν. "II. γὰρ 
τὸν ἕνα μισήσει, xal τὸν ἕτερον ἀγαπήσει" ἢ τοῦ 
ἑνὸς ἀνθέξεται, τοῦ ἔξω, χαλλωπιζομένη πρὸς τοῦ- 
τον, καὶ τοῦ ἔνδον χαταφρονήσει. 'H δὲ ἄγαμος με- 
ριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, πῶς ἀρέσει τῷ Κυρίῳ' ὥσπερ 
οὖν 4 γαμήσασα μεριμνᾷ τὰ τοῦ χόσμου, πῶς 
ἀρέσει τῷ ἀνδρὶ, καὶ μεμέρισται xal dj γυνὴ καὶ 
ἡ παρθένος. ᾿Επεὶ ἀμήχανον καὶ τῷ ἔνδον μεριμνᾷν 
ὅπως ἀρέσῃ, καὶ πρὸς τοὺς ἔξω (63) θεατὰς, ὥσπρρ 
ἐν σχηνῇ, καλλωπίζεσθαι. ᾿Αλλ᾽ ὡς à 69^ ἡλίῳ λα- 
λων διδασχάλῳ, οὐδέν. 2, τῆς παραχολουθούσης σχιᾶς, 
τὰ χινήματα αὐτοῦ τῶν χειρῶν, xal τῆς ὅλης μορ- 
᾿ ψφῆς τοὺς τύπους μιμηλῶς δειχνύσης, φροντίσας, 
ὅλος (64) πρὸς τὴν τοῦ καθηγητοῦ ὁμιλίαν συντέταται" 
οὕτω xai ἣ παρθένος, οὐδὲν τι τῶν τοῦ σώματος si- 
δώλων ἂν εὔμορφα Tj δύσμορφα φαίνηται ταῦτα, καὶ 
τῶν περὶ αὐτὰ μωχῶν (65) φροντίσασα, ὅλη πρὸς 
τὸν καθηγητὴν αὐτῆς καὶ νυμφίον ἐπέστραπται, τού- 


reis aulem temporis 684 progressu nihil ab illa 
discreparet. 


17. Neque enim quid sibi in exquisito ornatu 
proponant, cito perspicitur. Nam si ut virginitatis 
propositum adjuvent, contra sanequam profitentur, 
8680 gerunt, quippe cum plures tentatores exquisi- 
to ornatu contra semetipsas absurde excitent. Sin 
autem ut formosa tantum appareant, videntur ab- 
surdam ea de re curam suscipere, nisi ii a quibus 
laudem consequi student, opinate earum pulchri- 
tudinis satietatem capturi sint. Quod ai ut iis per- 
fruantur quibus plaoere student, in contrariam par- 
tem delapsas se esse clare ostendent, meretrices 


p pro virginibus deprehensm: nisi inter duorum 


amorem medie distrahantur, exterioribus quidem 
amatoribus perfrui cupientes, et idcirco dantes ope- 
ram, ut communis cupiditatis condimentum aspe- 
otus flat, sed interno amatori ob pudorem et metum 
adherentes. Fieri enim non potest, ut talium mens 
pura et simplex sit, externos ad corpus machina- 
tione quadam exstimulans, interno autem placere 
ex dimidio cupiens. Nec jam erit deinceps sententia 
equalibiliter sibi ipsa consentiens : sed tanquam 
in confinio inter internum amatorem et externos 
prave scindetur. Nemo polest duobus dominis ser- 
vire. Aul enim unum odio habebit, el. allerum díli- 
gel. Aut uni adhzrebit, nimirum externo, gui 86 
ornatu venditat, et internum contemnet?*. Quz au- 
tem innupta. est, cogitat quie sunt Domini, quomodo 
placeat. Domino, quemadmodum .mupta cogitat. que 
sun£ mundi, quomodo placeat viro : et. divise sunt 
uxor et virgo?*, Siquidém fieri non potest, ut et 
interno sollicita .eft quomodo placeat, et externis 
apectaloribums, velut in scena, sese ornatu venditet. 
Sed quemadmodum qui ad solem alloquitur magi- 
strum, nihil sollicitus de affectante umbra, que 
motus illius manuum, et totius forme imagines 
imitando exprimit, ad preceptoris colloquium to- 
tus est intentus; ita οἱ virgo nihil de corporis si- 
mulacris, utrum formosa an difformia videantur, 
Dihil de jocis quibus exagitantur, sollicita, ad pre- 
ceptorem et sponsum suum tota convertitur, et cum 
eo per totam vitam in clarissima luce intente collo- 


τῳ διὰ lou iv καθαρωτάτῳ φωτὶ συντόνως λαλοῦσα. D quitur. Sollicita enim est quomodo placeat Domino. 


Ἢ Matth. vi, 24. 151 Cor. vii, 34. 


(58) Δειχθησομένην. Bio mss. septem cum Veneta 
editione. Parisiensis, δηχθησομένοις. 

(59) Αὐτὸ τοῦτο. Dno codices, αὐτῷ τούτῳ. Mox 
legendum, φαίνονται, Alioqui nulla prorsus erit 
sententia. ΝΞ 

(60) ᾿Αποφέρεσθαι. Sio codices a Combefisio cilati 
et alii nonnulli cum editione Veneta. Editio Paris., 
ἀποφύξασθαι. 

(61) Δι᾿ αἰδῶ fj φόθον. Sio Colbertinus codex cum 
duobus Regiis, ditio Veneta, δι᾽ αἰδῷ ἢ φόοῳ. 
Parisiensis, ἢ αἰδῷ 


όοῳ [810]. 
(62) ’Ερεθίζουσαν. i 


uamvis quinque veteres libri 


et editio Veneta habeant, ἐρεθίζουσας et mox ἐθέ- 
λουσας [sic]; heec tamen lectio tam parum com- 
moda ut vulgstam mutare noluerim; nisi quod 
emendavi quod habebat editio Parisiensis, τὸν Év- 
δον, οἱ eorumdem codicum 86 Venete editionis 
scripturam restitui. 

(62) Ἔξω. Nonnulli codices, ἔξωθεν. 

(61) Ὅλος. Heec scriptura, quee in nonnullis codi- 
cibus reperta, potior videtur quam vulgata, ὅλως. 

(65) Mwxi»v. Non 1i08le editio Parisiensis, μωμῶν. 
Bed tamen restituenda visa est scriptura editionis 
VeneUe, quam sex codices mss. oonürrmant. 


101 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


708 


Talis autem placet, qualem ipse illam formare vo- αὶ Μεριμνᾷ γὰρ πῶς ἀρέσῃ (66) τῷ Κυρίῳ. ᾿Αρέσκει δὲ 


luit. 

18. Non solum igitur exornari virgo non debet, 
nec ezquisitam formam ad condimentum volupta- 
tis oculi impudici elaborare, sed etiam naturu- 
lem corporis pulchritudinem, quantum fleri po- 
test, data opera obumbrare. Nam cum, secun- 
dum superiorem sermonem, fomentum 635 sit 
voluptatis mari femina, et ooulo molliori, quam 
maseulus, ab oblectamentum visus efficta, ac ca- 
nora voce ad pelliciendas aures instructa, mem- 
brorum apparenti mollitie, ac uno verbo, tota cor- 
ports specie ac motu ad decipulam voluptatis 
formata, cumque non loquens solum mulier et 
aspiciens, sed οἱ sedens 80 ambulans ob insitam 
in marem illi naturalem potestatem, eum ad se, 
ut ferrum eminus magnes, attrahat; propterea 
oportet ut virgo, ne ullo modo voluptatis retibus 
implicetur providens et cavens, masculum aspe- 
ctum et firmam efficiat vocem, ac incessu et omni 
prorsus corporis motu illecebras voluptatis coer- 
ceat; ita ut nec ipsa magis excogitatis ad volup- 
tatem artibus capiatur, neo laqueum aliis ac sue 
ipsius anime proprium corpus instituat, sed ad 
firmam virtutis speciem semetipsam sapientibus 
motibus viriliter erigat. 


19. Sic igitur femineam voluptatem in semetipsa 
destruens,ei maris ad feminam propensionem re- 
Becans, virgines etiam suos progressus efficiet, non 
lasciviens continuis progressibus, nec preeter con- 
venientem virgini necessitatem in domos semet- 
ipsam intrudens. Sed *manis progressus tempus pre- 
scripte virtutis officio metietur: ac rectorem qui- 
dem progrediendi preceptum habebit Domini, tem- 


pus autem ex congrua diei hora discernet. Non enim - 


simpliciter propter eum qui dixit : Infirmus fui,et non 
visitastis me 18, et cetera, materiam dissolutionis et 
probri preceptum Domini efficiet. Qualibet hora et 
preter decorum progredi audens, ao intempestive 
iu quolibet vico pluribus sese ostendens, nec pre- 
clarum Domini preceptum, opportune eo non utens, 
in suum ipsius vituperium prave convertet, aut 
nulla etatis sue habita ratione, liceuter prodibit, 
sed juvenilem quidem agens etatem, in templum 
Domini solum, neo 80la simpliciter progredietur. 


τοιαύτῃ οἵαν αὐτὸς αὐτὴν πλάσαι ἠθέλησεν. 

48. Οὐ μόνον οὖν οὐ δεῖ καλλωπίζεσθαι τὴν παρθέ- 
νον, οὐδὲ ἥδυσμα ἡδονῆς βλέμματος ἀχολάστου τὴν 
ἐπίνοιαν τῆς μορφῆς ἐργάζεσθαι" ἀλλὰ καὶ τὸ φυσικὸν 
τοῦ σώματος χάλλος συσχιάζειν ὡς οἷόν τε ταῖς ἐπι- 
νοίαις. ᾿Επειδὴ γὰρ, κατὰ τὸν ἀνωτέρω λόγον, μά- 
λαγμα ἡδονῆς τῷ ἀῤῥενι τὸ θῆλύ ἐστι, καὶ βλέμματι 
ὑγροτέρῳ τοῦ ἄῤῥενος πρὸς ἐναγωγὴν (67) ὄψεως 
πεπλασμένον, καὶ φωνῇ λιγυρᾷ εἷς θέλγητρον ὀργα- 
νωθὲν ἀκοῆς, καὶ τῇ ἐμφαινομένῃ τῶν μελῶν μαλα- 
χότητι, xai συνόλως παντὶ τῷ τοῦ σώματος σχήμυτί 
τε χαὶ χινήματι πρὸς ἀπάτην τῆς ἡδονῆς μορφωθὲν 
καὶ οὐ λαλοῦσα γυνὴ μόνον καὶ ὁρῶσα, ἀλλὰ καὶ 
χαθημένη πῶς καὶ βαδίζουσα, διὰ τὴν ἐνοῦσαν χατὰ 
τοῦ ἄῤῥενος αὐτῇ (68) φυσικὴν δυναστείαν, ὡς σίδη- 
pov, φημὶ, πόῤῥωθεν μαγνῆτις, τοῦτον πρὸς ἑαυτὴν 
μαγγανεύει. διὰ τοῦτο δεῖ τὴν παρθένον, τῷ μηδενὶ 
τρόπῳ τοῖς τῆς ἡδονῆς διχτύοις ἐμπλαχῆναι φυλαττο- 
μένην, ἀῤῥενωπὸν τὸ ὄμμα, καὶ στεῤῥὰν ποιεῖν τὴν 
φωνὴν, τῷ δὲ βαδίσματι καὶ συνόλως παντὶ κινήματι 
τῷ τοῦ σώματος, συνέχειν τῆς ἡδονῆς τὰ δελέατα" οὐχ 
ἀλῶσαν, φημὶ, ἔτι μᾶλλον ταῖς ἐπινοίαις πρὸς ἡδονὴν 
ζαυτὴν, xal παγίδα ἑτέροις τε ὁμοῦ, καὶ τῇ ἑαυτῆς 
ψυχῇ τὸ οἰκεῖον σώμα ἀρτύουσαν, πρὸς τὸ σύντονον 
δὲ τῆς ἀρετῆς εἶδος ἑαυτὴν σώφροσι χινήμασιν ἐνδρείως 
ὀρθοῦσαν. 

49. Οὕτως δὲ τὴν τοῦ θήλεος ἡδονὴν ἐν ἑαυτῇ ἀναι- 
ροῦσα, xal τὴν πρὸς τοῦτο σχέσιν τοῦ ἄῤῥενος ἀπο- 
κόπτουσα, παρθένους ἑαυτῆς καὶ τὰς προόδους ποιή- 
σεται, οὖν ἀχολασταίνουσα ταῖς συνεχέσι προόδοις, 


C οὐδέ παρὰ τὴν ἐπιδάλλουσαν παρθένῳ (69) χρείαν ταῖς 


οἰχίαις ἑαυτὴν ἐπιῤῥίπτουσα" ἀπάσης δὲ πρόοδου 
καιρὸν, τῆς ὀφειλομένης ἀρετῆς ἐντολὴν ποιουμένη" 
καὶ ἡνίοχον μὲν τῆς προόδου, τὴν ἐντολὴν ἔχουσα τοῦ 
Kuplou; τοὺς δὲ χαιροὺς τούτων, κατὰ τὸ εὐπρεπὲς 
μέρος τῆς ἡμέρας ἐγχρίνουσα. Οὐ γὰρ ἀπλῶς διὰ τὸν 
εἰπόντα, ᾿Ασθενῆς fine, καὶ οὐκ ἐπεσχέψασθέ με, 
χαὶ τὰ λοιπὰ. ὕλην χυδιασμοῦ τε καὶ ψόγου τὴν ἐντο- 
λὴν τοῦ Κυρίου ποιήσεται, Κατὰ πᾶσαν μὲν ἅναν, 
xal παρὰ τὸ πρέπον τῶν προόδων κατατολμῶσα, ἐν 
ἀχαιρίᾳ κατὰ πάντα στενωπὸν τοῖς πολλοῖς φαινομέ- 
νη, οὐδὲ τὸ καλὸν μὲν τῆς τοῦ Θεοῦ ἐντολῆς, ἐπιδε- 
ϑίως αὐτῇ μὴ κεχρημένη, εἰς διαδολὴν ἑαυτῆς κακῶς 
περιτρέψει, ἀδασάνιστον δὲ τὴν ἡλικίαν ἑαυτῆς ἁπλῶς 
ἐπὶ τὰς προόδους ἀφήσει, ἀλλὰ νέαν μὲν ἔτι ἄγουσα 


Precepto autem Domini necessariis de causis alio D ἡλικίαν, ἐπὶ τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ μόνον, xai οὐ μόνη 


vocante, progressui suo ex earum, quibuscum pro- 
grediens cernitur,comitatu approbationem concilia- 
bit. Non enim gregariam decet virginem, que nu- 


1 Matth. xxv, 43. 


66) ᾿Αρέσῃ. Nonnulli codices, ἀρέσει, 

67) Τοῦ ἄῤῥενος πρὸς ἐναγωγήν. Sic editio 
Vénela et septem mss., nisi quod unus babet, 
πρὸς ἐπαγωγήν. duo alii, πρὸς χω γήν, editio Ve- 
neta, προσαγωγήν. Parisiensis, πρὸς ἀγωγὴν τοῦ ἄῤ- 


6^ (06) Αὐτῇ. Bio mss. quinque. Editi, αὐτῆς. 


ἁπλῶς προελεύσεται’ ᾿Εντολῆς δὲ τοῦ Κυρίου ἐτέρω- 
θι ἀπαραιτήτως ἀγούσης, ἀξιόπιστον τὴν ἑαυτῆς πο- 
ρείαν ταῖς μεθ᾽’ ὧν βαδίζουσα (70) ὁρᾶται, ποιήσεται. 


Μοχ editio Paris., τοῦτο. Veneta et mss., τοῦ- 
(89) Παρθένῳ. Sio Colbertinus codex et alii non- 
nulli. Editi, παρθένων. 
(60) Βαδίζουσα. Sic uterque codex Combef(ls. et 
plures alii. Editi, βασανίζουσα, 


, 


í 


709 


LIBER DE VIRGINITATE. 


πο 


Οὐ γὰρ ἀπλὼς ἀγελαίαν δεῖ τὴν παρθένον, ἀποστρα- À ptiarum vincula rejecit, quocunque licenter vaga- 


φεῖσαν τὰ γάμων δεσμὰ, ἀπανταχοῦ μετὰ αὐθεντίας 
σοδεῖσθαι: ὥσπερ διὰ τοῦτο ἀποφυγοῦσαν τὸν γάμον, 
οὐχ ἵνα τῷ χρείττονι νυμφίῳ ἀεὶ παρεδρεύῃ, ἀλλ᾽ ἵνα 
ἐπ’ ἐξουσίᾳ ἔχῃ φοιτᾷν ὅπη βούλεται, Οὐδὲ γὰρ ὡς 
ἂν μὴ μαρτυρα ἣ κριτὴν ἔχῃ τοῦ βίου τὴν πρὸς ἄνδρα 
χοινωνίαν ἀπέφυγεν" οὐδ᾽ ἵνα ἐλευθέρα ζηλοτυπίας 
ὑπάρχουσα ἐγκαλινδῆται ἐπ᾽ ἐξουσίας (71) οἷς ἂν 
ἐθέλῃ, μηδένα ἔχουσα τὸν ἐξετάσοντα αὐτῆς τὰ κινή- 
pata: ἀλλ᾽ ἵνα τὰς σαρχὸς (72) ἡδονὰς, xal τόκων 
ὧδῖνας, καὶ τὴν πολύμοχθον τῶν βιωτιχῶν μεριμνῶν 
ἀλγεινὴν φυγοῦσα φροντίδα, ὑπὸ μάρτυρι καὶ ζηλο- 
τύπῳ ἀρετῆς Θεῷ, τὸν ἑαυτῆς πρὸς ἀφθαρσίαν βίον 
οἰκονομήσῃ. θεὸς γάρ εἶμι, φησὶ, ζηλωτὴς, ζηλῶν 
τὸν ἐπὶ φθορᾷ τὸ ἐμὸν ἐν ὑμῖν κάλλος μοιχεύοντα. 
Ἐπεὶ εἰ μέλλοι τὸν πρὸς ἄνδρα ζυγὸν ἀποῤῥίψασα, 
ἄχρηστος καὶ τῷ βίῳ, πρὸς ὃν εἰς οἰκουρίαν καὶ τε- 
χνογονίαν ἐπλάσθη, χαὶ τῇ ἐπαγγελλομένῃ παρθενίᾳ 
ἐπίψογος γίνεσθαι, τὸ ὅλον ζημία. Καὶ τὴν ψυχὴν 
ἀπαιδεύτοις ἐννοίαις, καὶ τὸ σῶμα ἀνέτοις σχιρτή- 
μασι φθείρουσαν (73), πολλῷ αἱρετώτερον ἀνδρὶ συν- 
αφθεῖσαν, τούτῳ πρὸς τὸν βίον ἡνιοχεῖσθαι, τότε 
χρειῶδες εἰς βοήθειαν χατὰ τὸν olxov ἀμοιδὴν τῆς 
προστασίας αὐτῷ ἀντεχτιννῦσαν, καὶ γηροχόμους 
παῖδας εἰς διαδοχὴν τοῦ γένους ἀγαθοὺς παριστῶσαν᾽ 
καὶ ἑνὶ γοῦν μέρει ταῖς τοῦ ἀνδρὸς ζηλοτυπίαις, ὡς 
οἷόν τε, τῷ Θεῷ παρθενεύουσαν, ὡς ὁ τῆς ἀληθείας 
λόγος τὰς τοῖς στενωποῖς, καὶ ταῖς οἴχίαις ἀπαιδεύτως 
ἐπιπολαζούσας, οὐδὲ παρθένους γνωρίζει. ᾿Αργαὶ 
γὰρ μανθάνουσι περιερχόμεναι τὸς οἰκίας, οὐ μόνον 
δὲ ἀργαὶ, ἀλλὰ καὶ φλύαροι καὶ περίεργοι, λαλοῦσαι 
τὰ μὴ δέοντα. 

20. Εἰ δὲ χήραν ἀνδρὸς ἤδη πεῖραν λαθοῦσαν, καὶ 
ὀφθαλμοῖς ἀνδοῶν ὁμιλεῖν γυμνασθεῖσαν, οὐ δεῖ ἀναί- 
δὴν (74) καὶ γλῶσσαν xai πόδας πρὸς τοὺς τυχόντας 
κινεῖν, ἵνα μὴ (75) τοῖς προειρημένοις ἐγκλήμασιν 
ὑποπέσῃ" πόσῳ μᾶλλον δεῖ τὴν παρθόνον, τὸν τῆς αἷ- 
δοῦς πρὸς ἄνδρα μηδέκῦτε ἀπαμφιεσαμένην χιτῶνα, 
σεμνὴν μὲν xal παρθένον φυλάττειν τὴν γλῶσσαν, 
ἀχριδὲς δὲ τὸ βῆμα πρὸς τὸ ἀναγκαῖον τῆς χρείας 
προάγειν ; Ἐκεῖνα γὰρ μόνον τῇ παρθένῳ ῥητέον, ὅσα 
τε ἀκουσθέντα τὸν νοῦν ὠφελήσει τῶν ἀκουόντων, xai 
διὰ τῆς εὐστόχου πρὸς αὐτὴν ἀποχρίσεως, πρὸς σύν- 
ἐσιν τῶν θείων αὐτῆς τὴν ψυχὴν ἔτι μᾶλλον χοσμήσει. 
Τὸ γὰρ διὰ τῆς γλώσσης φερόμενον ἔξω ῥεῖθρον τοῦ 
λόγου, τῆς πηγῆς ὅθεν ῥεῖ μαρτύριον γίνεται. Ἐκ 


ri: quasi idcirco nuptias fugerit, non ut meliori 
sponso semper assideat, sed ut licentiam habeat 
eundi quo velit. Non enim ut testem aut judicem 
viue non haberet, cum viro conjunctionem vitavit, 
neque ut immunis ab emulatione quibuscum vellet 
volutaretur, neminem habens qui in ipsius motus 
inquirat; sed ut carnis voluptates et partus dolo- 
res 80 laboriosam et molestam rerum ad hano 
vitam pertinentium curam fugiens, sub teste et 
emulatore rirtutis Deo suam ipsius vitam ad im- 
mortalitatem dirigeret. Deus enim sum, inquit, 
azelator '*, zelans eum qui adulterio meam in vobis 
pulchritudinem corrumpit. Nam si projecto mariti 
jugo, et vite inutilis futura sit, propter quam ad 
domus custodiam 686 et filiorum generationem 
creata est, et virginitati, quam profitetur, dedecus 
inurat, damnum undique patitur. Et si animam 
dissolutis cogitationibus, et corpus lascivis moti- 
bus polluat, multo optabilius foret, ut viro conjun- 
cta, rectorem vite illum haberet, utilem ei operam 
ad res domesticas adjuvandas, tanquam regimi- 
nis mercedem persolvens, ao solatium senectutis 
bonos ad successionem generis pueros exhibens; 
ao una saltem ex parte, ob mariti emulationes, 
quantum fieri potest, virginem se Deo conser- 
vans; quemadmodum veritatis sermo eas, que 
per vicos et domos dissolute volitant, ne virgines 
quidem agnoscit. Otiose enim discunt. circufre do- 
mos : non. solum aulem otiosz, sed. et;'verbosz, et 
curiosa, loquentes que non oportet 7^, ^ 


20. Quod si παν virum experta est, et in 
oculig virorum v i assueta, non debet citra 


. pudorem et lingüam οἱ pedea ad quoscunque mo- 


"were, ne iis, que diximus, oriminationibus obnoxia 
flat; quanto magis oportet ut virgo, que verecun- 
die erga virum nunquam exuit tunicam, pudicam 
ao virginem custodiat linguam, cauteque gressus ad 
necessarios usus moveat? Ea enim tantum a vir- 
gine dicenda, quecunque audita mentem juvabunt 
audientium, et aptam illi responsionem eliocientia, 
ipsius animam ad rerum divinarum intelligentiam 
adhuo magis excolent. Quod enim per linguam foras 
effertur sermonis fluentum, fontis ex quo fluit, 
fit testis. Ex corde enim exeunt cogitationes malz, 


γὰρ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοὶ πονηροὶ, ἢ homicídia, adulteria 18, et cetera: ex quibus fru- 


φόνοι, μοιχεῖαι, xal τὰ ἑξῆς" ἀφ᾽ ὧν xapmov τὸ 
δένδρον γινώσχεται (76). Καὶ ἡ ἀληθῶς παρθένος, 
ὥσπερ ἀπὸ χαθαρᾶς πηγῆς τῆς καθαρότητος τῶν 
ἡθῶν, ἀθόλωτον πάντων μολυσμάτων δεῖ προχεῖσθαι 


" Deut. v, 9. 151 Tim. v, 13. ?* Matth. xv, 19. 


(71) Ἐπ’ ἐξουσίας. Sic plerique mss. et editio Ve- 
neta. Parisiensis, ἐπ’ ἐξουσίᾳ. 

(72) Zapxóc. Unus codex, σαρχῶν. Paulo post 
alius, ζηλωτῇ τῆς ἀρετῆς. 

(73) Φθείρουσαν. Sic Colbertinus codex et duo 
Regii. Editi, φθείρουσα. 


ctibus arbor cognoscitur. Et que vere virgo eat, 
ex morum integritate velut ex puro fonte, purum 
ab omni inquinamento debet suum leniter profun- 
dere sermonem, qui non modo cogitationem neque 


(74) ᾿Αναίδην. Bic duo codices Combefls. δὲ alii 
plures. Editi, ἀναιδῆ. 

(75) Μή. Negatio addita ex pluribus mss. et 
editione Veneta. Mox nonnulli codices, ἀπημφιε- 
σμένην. 


(76) Γινώσκεται. Quatuor mss., γνωρίζεται. 


744 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


719 


ad fallacem voluptatem, neque ad ullam, rem per- À αὐτῆς ἡμέρα τὸν λόγον: μὴ μόνον μηδὲν ἐπιβλαδὲς 


Diciosam impellal, sed eam etiam a rationalis men- 
tis animadversione vacuam ct oliosam nunquam 
exhibeat. Quisquis enim ex virginis fonte sermo 
jncorruptus hauritur, eo, ut integritatis poculo, 
mentem exsatiari oportet, similia verecunde ei, 8 
qua beneficium accepit, vicissim propinantem. Ta- 
lem se prebebit virgo, dum loquetur, si tamen ali. 
quando loqui oporteat. Accurate enim con:ideran- 
dum ad quem et quomodo et quando eam loqui 
decorum videatur. Nam nec sine discrimine coram 
quibuslibet debet interire virginis sermo, neo rur- 
gus coram iis qui veneratione digni sunt, audaoter 
nudari; nec, 8i careat utilitate, non decenter vir- 
ginis persona prolundi ; neque etiam, si illum ex 
ore virgineo utilitas necessario eliciat, ostentationis 
causa extra modum effluere. Sed ubique et persone 
et utilitatis el temporis habenda ratio, ita ut cum 
6373 necessitas coget lequi, multo pauciora, quam 
audiet, loquatur. Siquidem el natura utilitatem ser- 
monis cum auditu equa proportione meliens, duag 
quidem aures, unam autem linguam effinxit; eo 
quod oporteat duplum ad disciplinam audire, di- 
midio autem ad interrogationes breviorem pro- 
ferre sermonem. Itaque etiam ex nature instituto, 
quibuscum tempestive loquitur virgo, plus multo 
gudiet quam loquetur : omnisque ejus sermo nihil 
nisi utile audientibus ferens, e labiis progredietur, 
aut per interrogationem ment: doctrinam conci- 
lians, ex ore modeste prodibit. Alias autem in ar- 
cano tacebit, multo magis quam alii omni tem- 


xai δολερὸν (77) πρὸς ἡδονὴν φέροντα τὸ νόημα, ἀλλ᾽ 
οὐδὲ ἀργόν ποτε ἀπὸ λογιχῆς ψυχῆς τοῦτο (78) δει- 
κνύντα, Πάντα γὰρ τὸν ἀπὸ παρθένου πηγῆς λόγον 
ἄφθορον ἀρυόμενον, καθάπερ ἀφθαρσίας πόματος, 
δεῖ τὸν νοῦν ἐμφορεῖσθαι, τοῖς ὁμοίοις μετ᾽ αἰδοῦς ἐξ 
ἀμοιδῆς τὴν εὐεργέτιν (79) ἀντιπροπίνοντα. Τοιαύτη 
μὲν ἔσται ἡ παρθένος λαλοῦσα, εἴποτε xxi λαλεῖν 
ἀναγχαΐῖον. ᾿Αχριδωτέον γὰρ καὶ τίνι, καὶ πῶς, καὶ 
ποτε ταύτην λαλεῖν πρέπον ὁρᾷται. Οὐ γὰρ ἁπλῶς 
πρὸς τοὺς τυχόντας (BO) δεῖ φθείρεσθαι τῆς πα’θένου 
τὸν λόγον, οὐδὲ πρὸς τοὺς αἰδοῦς ἀξίους πάλιν θρα- 
σέως ἀπογυμνοῦσθαι: οὐδὲ τὸ χρειῶδες οὐκ ἔχοντα 
παρὰ τὸ ἐπιδάλλον (81) τῷ προσώπῳ τῆς παρθένου 
προχεῖσθαι" οὐδὲ τῆς χρείας τοῦτον ἐχ παρθενιχοῦ 
στόματος ἀναγκαίως καλούσης, διὰ τῆς ἐμπεσούσης 
πρὸς τὴν χρείαν ἀφορμῆς, φιλοτιμότερον ὑπερόλυ- 
ζειν. ᾿Αλλὰ πανταχοῦ xal τοῦ προσώπου xai τῆς 
χρείας xai τοῦ καιροῦ στοχαστέον, ὅταν ἀναγκάσῃ d 
χρεία λαλεῖν, πολλῷ ἐλάττονα ὧν ἐχούει λαλοῦσαν. 
᾿Επεὶ xai ἡ φύσις τὸ χρειῶδες τοῦ λόγου πρὸς ἀχοὴν 
δι᾽ ἀναλογίονς μετροῦσα, δύο μὲν ὦτα, μίαν δὲ γλῶσ- 
σαν ἡμῖν ἐξειργάσατο. ὡς δέον, διπλασίονα εἰς παι- 
δείαν ἀχούειν, ἡμιολίῳ δὲ πρὸς τὰ ἐρωτήματα συν- 
ἐσταλμένον προάγειν τὸν λόγογ. Ὥστε καὶ χατὰ φύ- 
σιν (82) πρὸς οὕς εὐχαίρως λαλεῖ fj παρθένος, πλεῖον 
ἀχούσεται πολλῷ μᾶλλον ἢ λαλήσει" xai πᾶς λόγος 
αὐτῆς οὐδὲν ἔτερον ἡ ὠφέλέιαν τοῖς ἀχούολσι φέρων 
τῶν χειλέων προελεύσεται, ἣ δι᾽ ἐρωτήματος τῷ νῷ 
παιδείαν ἐμπορευόμενος, τοῦ στόματος ἐγκοσμίως 
προθήσεται. Τὰ δ᾽ ἄλλα ἐντὸς μυχῶν ἠρεμήσει, πολ- 


pore orans : Pone, Domine, custodium ori meo et C λῷ πλέον τῶν ἄλλων δ'απαντὸς εὐχομὲνη " Θεοῦ, 


oslium circumstantie labiis meis. ἘΠῚ sic os suum 
cum precibus communiet. Non minus auditum, ne 
quid extrinsecus ad eum influat mali, excubiis ser- 
vabit. Mentem etiam ostio obstruet, quiescente tum 
auditu, tum liogua semper Dominum obsecrans : 
Non declines cor meum in verba maltiz ad excusan- 
das excusationes in peccatis 18, 


21. lllud autem his que diximus multo vitupera- 
bilius, et a virgineo more alienum, ut non solum 
per domos virgo volitet, sed etiam nuptiarum flat 
pronuba. Honorabiles quidem nuptiz in omnibus 19, 
ged aliis, non virgini conveniunt. Nec decet ut a pro- 
pria semita recedens, in triviis seculi cum reliqua 
turba reperiatur permista. Alia enim via nuptias se- 
ctantium, et alia semil&a, inquam, virginitatem co- 


" Pgal. xc, 8. " ibid. 4. 19 Hebr. xri, 4. 


(77) AoAspóv.Sic codices Combefis, et alii plures. 
Editi, δλεθρὸν. Unus codex, ὁλέθριον. Ibidein le- 
gendum videtur, πρὸς μηδὲν ἐπιδλαδές. 

(78) Τοῦτο. Sic ope codicis Colbertini emendavi- 
mus quod habebant editi, τοῦτον. Refertur enim ad 
νόημα. 

(79) Τὴν εὐεργέτιν. Sic. editio Venela cum mss. 
quinque. Parisiensis, τὸν εὐεργέτην. 

(80) Τυχόντας. Nonnulli codices, συντυχόντας, 
Unus codex secunda manu ibidem, δεῖ φέρε- 
σθαι, 


Κύριε, φυλαχὴν τῷ στόμστί μου, xai θύραν πε- 
ριοχῆς περὶ τὰ χείλη μου. Καὶ οὕτω μὲν τὸ στόμα 
ἑαυτῆς μετ᾽ εὐχῶν ἀσφαλίσεται. Οὐκ ἔλανττν δὲ τὴν 
ἀχρὴν, ὡς ἂν μηδὲν ἔξωθεν εἰς αὐτὴν δεύσειε φαῦ- 
λον. Καὶ τῷ νῷ πυλωρήσειεν (83) ἐν ἠρεμίᾳ ἀκοῆς τε 
xai γλώσσης ἀεὶ δεομένη τοῦ Κυρίου. Μὴ ἐχχλίνῃς τὴν 
xapólav μου εἰς λόγοῦς πονηρίας, τοῦ προφασίζεσθαι 
προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις. 

21. Enlyoyov δὲ πολλῷ πλέον τῶν εἰρημένων, καὶ 
τοῦ παρθενιχοῦ ἤθους ἀλλότριον, τὸ μὴ μόνον ἐπι- 
πολάζειν οἴχοις παρθένον, ἀλλὰ καὶ γάμου προμνή- 
στριαν γίνεσθαι. Σίμιος μὲν γὰρ ὁ γάμος ἐν πᾶσιν, 
ἀλλ᾽ ἄλλοις καὶ οὐ τῇ πσρθένῳ προσῆχον. Καὶ οὐ δεὶ 
τῆς ἰδίας τρίδου ταύτην ἀναχωρήσασαν, ἐν τοῖς τρι- 


D ὄδοις τοῦ βίου τῷ λοιπῷ πλήθει συναναφυρομένην εὐ- 


ρίσκεσθαι Αλλη γὰρ ὁδὸς τῶν τοὺς γάμους χρατούν- 


(81) Τὸ ἐπιδάλλον. Male in editis, τῷ ἐπιδάλ- 
λοντι, quod emendavimus ope quatuor veterum li- 
brorum. 

(82) Κατὰ φύσιν. Legitur, εἰ φωνεῖ, in uno codi- 
ce, oui favent quatuor alii mss. et editio Veneta. 
In his enim legitur, 3 φωνή. Parisiensis editio pro 
his vocibua habet, xoxà φύσιν, quod quidem satis 
commodum videtur. 

83) Πυλωρήσειεν. Sic quatuor mes. melius quam 
editi, πυλωρούσης. 


718 


LIBER DE VIRGINITATE. 


714 


tov, xal. ἄλλη τρίδος, φημὶ, τῶν τὴν παρθενίαν τι- A lentium. Et divise sun! virgo et nupta. Recedendum 


povtov. Kal μεμέρισται dj παρθένος xal dj γαμή- 
caca, ᾿Αναχωρητέον οὖν τῶν γαμιγῶν ὑποθέσεων cf 
παρθένψ' μᾶλλον δὲ μηδὲ παραύλητέον αὐτῇ τὴν 
ἀρχήν (84). ᾿Αλλ᾽ αἱ μὲν λοιπαὶ, ὅσαις ἤρεσε τοὺς 
σαρχών περιέπειν νυμφίους, προμνηστευέτωσάν τε, 
ὡς δοχεῖ, τούτων τῶν γάμων, χαὶ τὴν περὶ αὐτῶν 
σπουδὴν, εἰ ἡδὺ, ἐνδειχνύσθωσαν. Ἢ δὲ παρθένος τὸν 
ἑαυτῆς νυμφίον (85) ἀεὶ περιέπουσα (εἴ δοκεῖ xal 
αὐτῇ ὅλως μνηστεύειν), τούτῳ μᾶλλον τὰς ἀχράντους 
νύμφας πρὸς ἀφθορίαν προμνηστευέσθω. ΚΒάκχεϊναι 
μὲν περὶ τὸν θνητὸν πονείσθωσαν θάλαμον' αὕτη δὲ 
μετὰ τῶν φρονίμων ἡμμένῃ λαμπάδι περὶ τὸν Κύ- 
ριον χορευέτω, f; ἐπομένη τῷ νυμφίῳ, ἢ (86) τῷ ol- 
κείῳ φωτὶ τῆς παρθενίας χαὶ ἑτέρας πρὸς παρθενίαν 
νυμφεύουσα. Αἰσχύνης γὰρ ὡς ἀληθῶς καὶ ὀνείδους 
μεστὸν τῇ παρθένῳ τὸ πρᾶγμα, ὅταν αἱ μὲν προλη- 
φθεῖσαι τοῖς γάμοις, ὥσπερ δι’ ἀπειρίαν τῶν ἐν οἷς 
ἔμελλον γίνεσθαι ἐμπλαχεῖσαι ταῖς ὀδύναις (87) τῶν 
γάμων, τὰς ἄζυγας τῶν ὁμοίων ἀλγεινῶν πειραθῆναι 
εὐνοϊχῶς ἀποτρέπουσαι, xal τὸ ἄχραντον τοῦ τε νυμ- 
φίου καὶ τῶν ἐκείνῳ νυμφευομένων, κατά τε τὸν παρ- 
ὄντα καὶ μέλλοντα βίον, ὡς ἀληθῶς, μαχαρίζουσαι, 
ἐπὶ παρθενίαν παραχαλῶσιν (88). 'H δὲ παρθένος 
προμνηστεύειν, φημὶ, σπεύσῃ τοῖς γάμοις, τὸ ἕναν - 
τίον, οἶμαι, δι᾽ ὧν πράττει ἐμφαίνουσα. Ὅτι προλη- 
φθεῖσα ἄρα τῇ ὑποσχέσει τῆς παρθενίας͵ δι’ αἰδῶ λοι- 
πὸν πρὸς ταύτην σχηματίζεσθαι ἀναγχάζεται. ᾿Απο- 
δεχομένη δὲ τῇ διαθέσει τὸν γάμον, καὶ μεταμελομέ- 
vn τάχα, οἵας ἀπεστέρηται ἡδονῆς, οἷς πράττει, ἣν 
περὶ αὐτὸν ἔχει (89) ἐν ψυχῆ διάθεσιν οὐ μετρίως ἐμ- 
φαίνει. ὥσπερ γυμνῶς (00) ταῖς γαμουμέναις ἐνδεί- 
ξασθαι θέλουσα, ὅτι συνήδεται αὐταῖς, οἷας μέλλουσιν 
ἡδονῆς ἀπολαύειν. Μεμερισμένη γοῦν πρὸς τὴν ἔγγα- 
μὸν ἡ παρθένος, τόν τε βίον, καὶ ὅλον τὸ ἦθος, τὰ 
ἐπιθάλλοντα ἔργα τῇ παρθένῳ ἐν παντὶ ἐπιγνώοε. 


igitur ἃ nuptialibus pertractationibus virgiui ; vel po- 
tius ne minimum quidem ei attingende. Sed alie 
quidem, quibus placuit carnales sponsos colere, 
pronube sint, si libet, ejusmodi nuptiarum,et suam 
circa illas sollicitudinem, si id eis cordi est, osten- 
dant. Virgo autem,qua sponsum suum semper am- 
bit (8i omnino ei placet pronube munus), ei potius 
inteminatas sponsas ad immortalitatem conjungat. 
Ac ille quidem circu mortalem laborent thalamum ; 
ipsa vero cum prudentibus accensa lampade circa 
Dominum ohoros agat, sponsum sequens cum pro- 
prio virginitatis lumine, et alias virgineo fe dere co- 
pulans. Turpis enim revera et probri plena res est 
virgini, si, que nuptiis preoccupata sunt, he tan- 
quam nuptiarum doloribus implicate, nondum facto 
eorum, qua ipsis eventura erant, periculo, virgines 
deterreant,quominus similes molestias experiantur, 
et intaminatum sponsi, et earum, que illi despon- 
gantur,tum in presenti, tum in futura vita, decus 
majorem in modum predicantes ac beantes, ad vir- 
ginitatem adhortentur. Virgo autem pronuba esse 
gtudeat, contra quam profitetur, sentire se factis de- 
clarans. Scilicet preoccupata 688 promisso virgi- 
nitatis ob pudorem ad illius jam speciem sese fin- 
gere cogitur. Sed animo nuptias eligens, ac forte non 
sine panitentia cogitans quibus privata sit volupta- 
tibus, quid de nuptiis in anima sentiat, non obscure 
factis suis exponit, palam et aperte ostendere nu- 
bentibus volens, sese illis gratulari, quod talem per- 
cepture sint voluptatem. Virgo igitur et vita et toto 


C instituto ab ea que nupta est, divísa, convenientia 


virgini opera semper agnoscet, incorruptam in omni 
opere pulchritudinem vírginitatis servans, ne in- 
differenter ad ea, qua$ non decent, effusa, quod per- 


. 86qui studet, fd actionibus suis evertat. 


ται’ ἀδιάφθορον κατὰ πᾶν ἔργον͵ τὸ κάλλος ἑξῆς παρθενίας τηροῦσα, ἵνα μὴ ἀδιαφόρως ἐχχεομένη πρὸς τὰ μὴ 
πρέποντα οἷς πράττει λυμήνηται τοῦ ὅ μετιέναι σπουδάζει. 


22. ᾽Δλλ᾽ οὕτω μὲν. ἀχριδὴς ἔσται, xai λαλοῦσα, 


-J. καὶ σιωκῶσα, καὶ προϊοῦσα, ἡ ὄντως παρθένος, Δεῖ 


δὲ, ὅπερ ἔφην, μὴ ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχε, μηδὲ μόνην, 
ἀλλὰ κατὰ τὸν προειρημένον σχοπὸν, μετὰ χοσμίων 
xai βίῳ καὶ ἡλικίᾳ γυναιχῶν προϊοῦσαν, μηδαμοῦ 
μὲν ἐν ἀπρεπέσι στενωποῖς, ἢ ἀγοραῖς, ἔνθα dxó- 
σμων ἀνθρώπων συμὔαίγει τὰς διατριδὰς συγχροτεῖ- 
σθαι, ταύτην ὁρᾶσθαι" ᾿εὐστοχοῦσαν δὲ τοῦ καιροῦ 
τῆς προελεύσεως, τοιαύτην καὶ σχήματι χαὶ βαδίσμα- 
τι, καὶ ὅλῳ τῷ κινήματι παρὰ τῶν ἐντυγχανόντων 
ὁρᾶσθαι, ὡς πάντας τοὺς ἀπαντῶντας, χαθάπερ 
ἄγαλμα ϑεοῦ προσιδόντας, πλήττεσθτι μὲν πρὸς al- 
δῶ πάντως τὴν ὄψιν, σωφρονίζεσθαι δὲ τὸν νοῦν τῇ 
τοῦ χαλοῦ ὑπομνήσει, σέδειν δὲ τὴν θέαν, xal ὡς 


(84) Τὴν ἀρχήν. Premittit, ὅλως, editio Paris. 
que vox melius multo abest ab editione Veneta et 
veteribus libris. 

(85) Νυμφίον. Editio Paris. addit, Χριστόν, quod 
abest ab omnibus mss. et editione Veneta. Paulo 
ante nonnulli codices, τὴν περὶ αὑτοὺς σπουδήν. 

(86) Ἢ ἑπομένη... k. Conjunctionem bis addi- 
dimus ex pluribus mes. Habet editio Veneta, 


PATBhOL. Ga, XXX. 


22. Atque ita quidem cauta erit et diligens, tum 
in loquendo et tacendo, tum in incedendo,que vere 
virgo est. Oportet autem id quod jam dixi, ut non 
indiscriminatim, nec passim, neo sola, sed accom- 
modate ad illud quod diximus, propositum, cum 
ornatis et vita et etate mulieribus progrediens, 
nusquam in indecoris vicis aut plateis, ubi inho- 
nestorum hominum deambulationes solent conso- 
ciari, cernatur; verum aptum progrediendi tempus 
eligens, talis et habitu et incessu et universo motu 
occurrentibus videatur, ut quicunque occurrunt, 
tanquam Dei simulacrum videntes, oculis omnino 
δὰ verecundiam incitentur, mente autem erudian- 
tur virtutis admonitione, ac spectaculum illud in 


ἡ ΠΡ τος 
(87) Ταῖς ὀδύναις. Colb.. τῇ ὀδύνῃ. et paulo post, 
ἀποτρέπουσι. 

(88) ΠΠαρακαλῶσιν. Duo mss., παραχαλοῦσιν. 

(89) "Hv περὶ αὐτὸν cyst. Bio mss. quatuor. Editi, 
περὶ αὐτόν tyttv. 

(90) Γυμνῶς, 8io codices Combefis. et plures alii, 
Editio Paris., γυμνή. Veneta, γυμνός. 


110 


APPENDIX OPERUM 8. BABILII MAGNI. 


120 


divisasunt hecduo,mulieret virgo. Innupta curat ea A Κυρίου, πῶς ἀρέσῃ τῷ Κυρίῳ’ ἡ δὲ γαμήσασα, με- 


qu& Domini sunt, αἱ sitsanocta corpore et apiritu *!. 


ριμνᾷ τὰ τοῦ κόσμου, πῶς ἀρέσῃ τῷ ἀνδρὶ xal μεμέ- 


ρισται xal fj γυνὴ, καὶ dj παρθένος. 'Il ἄγαμος μεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, ἵνα ἥ ἁγία τῷ σώματι καὶ τῷ πνεύματι. 


24. Igitur sollicitudinem cum es, que de rebus 
mundi sollicita est, partita, ei qus viro juncta est 
mortali, mundanas de rebus corruptibilibus sollici- 
tudines projecit, sibi congruentes sponso suo de re- 
bus immortalibus curas elegit. Quare nihil munda- 
num curare deprehenditur, ne videatur communem 
sibi cum altera sollicitudinem facere; sed ab om- 
nibus prorsus pura secularibus curis, pura et ex- 
perte perturbationis mente ad sponsum converti- 
tur. Nec difüidens provida viri sui potestati, de re- 
bus necessariis, ut illa turbatur : sed et illius in se 
amori et sufficienti ad omnia potestati confidens, 


21. Οὐκοῦν πρὸς τὴν τὰ τοῦ κόσμου μεριμνῶσαν 
μερισαμένη τὴν μέριμναν, τὴν μὲν φθαρτῷ ἐζευγμέ- 
νὴν (2) ἀνδρὶ τὰς τοῦ κόσμον ὑπὲρ τῶν φθαρτῶν 
φροντίδας προσέῤῥιψεν, ἑαυτῇ δὲ τὰς ὑπὲρ τῶν 
ἀφθάρτων συγγενεῖς οὔσας τοῦ οἰκείου νυμφίου ἀν- 
ἐθηχε. Διὸ οὐδὲν τῶν τοῦ κόσμου μεριμνῶσα εὑρίσκε- 
ται, ἵνα μὴ δόξῃ χοινοποιεῖν ἑαυτῇ πρὸς τὴν ἑτέραν 
τὴν μέριμναν' ἀλλὰ πασῶν τῶν χοσμικῶν φροντίδων 
καθαρῶς χαθαρεύουσα, χαθαρῷ καὶ ἀταράχῳ τῷ νῷ 
πρὸς τὸν νυμφίον ἐπέστραπται. Οὐδὲ γὰρ (3) ἀπι- 
στουσα τῇ ποριστιχῇ δυνάμει τοῦ οἴχείου ἀνδρὸς, πε- 
pi τὰ ἀναγκαῖα ὥσπερ ἐχείνη ταράσσεται’ ἀλλὰ καὶ 


nihil aliud curat, nisi quomodo illi placeat, et hac Β τῇ περὶ αὐτὴν ἀγάπῃ αὐτοῦ, xxi τῇ εἰς πάντα διαρ- 


sollicitudine quomodo ei placeat, illius in se benevo- 
lentiam adauget. Quid est autem placere virginem 
Deo, nisi naturalem suam pulchritudinem virtutum 
cultu semper refulgentem ostendere, etincorruptam 
illam jugiter servare? Quare Deo placere velle, nihil 
aliud est, quam semetipsum laudabilem et beatum 
et similem illi efficere. Ac reperitur que sollicita 
est, quomodo placeat Domino, non ei, cui sollicita 
est placendi, lucrum per hano sollicitudinem afferre, 
sed sibimetipsi, dum circa illum sollicita est, pul- 
chritudinem et corruptionis expertem statum com- 
parare. Quod si tantum virginis lucrum, que dum 
sollicita est quomodo placeat Domino, totam ad se 
utilitatermp convertit, seque beatam efficit; non decet 
ut de rebus mundanis unquam sollicita esse repe- 
riatur. Necesse est enim, ut dum sollicita est de iis, 
quae mundi sunt, curam circa Dominum habendam 
negligat, seque curatori suo;diffidere arguat. Fieri 


enim non potest, ul et ei confidat.ut ad omnia pro-- 
videnda 641 idoneo, et rerum seoularium sus-- 


pensa sit sollicitudine. Sed si sollicita est quomodo 
placeat Domino, scire omnino debet ipsum etiam 
sollicitum esse quomodo ei placeat, nulla in re de- 
bitor manens. Nam ei mulier,qua virum mortalem 
vite su* rectorem instituit, sue circa illum sollici- 
tudinis hano ab eo vicem accipit, ut is omnium cu- 
ram suscipiat; multo magis que se Deo regendam 
commisit, οἱ cum eo vivere elegit, uberiorem sue 
circa illum sollicitudinis mercedem ab eo omnibus 
providente accipit. Habes autem pignus fidei ex 


xti δυνάμει θαῤῥοῦσα, οὐδὲν ἕτερον, ἢ πῶς ἀρέσαι 
αὐτῷ, φροντίζει, δι’ αὐτοῦ τοῦ φροντίζειν πῶς ἀρέσῃ 
αὐτῷ, τὴν εἰς αὐτὴν εὔνοιαν αὐτοῦ ἐπὶ πλέον ἄγουσα. 
Τί δὲ ἐστι τὸ ἀρέσκειν παρθένον θεῷ, 7j τὸ φυσικὸν 
αὐτῆς κάλλος ταῖς ἀρεταῖς ἀσκητιχῶς ἀεὶ ἀναλάμπον 
δεικνύνα', καὶ ἄφθαρτον τοῦτο δι’ ὅλου φυλάττειν. 
Ὥστε τὸ τῷ Θεῷ ἐξαρεσχεύεσθαι θέλειν, οὐδὲν ἕτε- 
ρόν ἐστιν, ἢ ἑαυτὸν ἐπαινετόν τε xai μαχάριον καὶ 
ὅμοιον αὐτῷ ἐξεργάζεσθαι. Καὶ εὑρέθη ἡ μεριμνῶσα 
πῶς ἀρίσῃ τῷ Κυρίῳ, οὐκ ἐκείνῳ ᾧ μεριμνᾷ ἀρέ- 
σχεῖν διὰ τῆς μερίμνης κέρδος πορίζουσα, ἀλλ᾽ ἕαυ - 
τῇ «διὰ τῆς περὶ αὐτὸν μερίμνης χάλλος xal ἀφθαρ- 
σίαν συνάγουσα. El δὲ τοσοῦτον τῆς παρθένου τὸ χέρ- 
δος, xat δι’ ὧν μεριμνᾷ πῶς ἀρέσῃ τῷ Κυρίῳ τὸ ὅλον 
ἑαυτὴν ὠφελεῖ, xal μακαρίαν ποιεῖ, οὐ δεῖ μεριμνῶ- 
σαν αὐτήν ποτε τὰ τοῦ χόσμου εὑρίσκεσθαι. ᾿Ανάγχη 
γὰρ ἐν ᾧ μεριμνᾷ τὰ τοῦ χόσμου, xal τῆς περὶ τὸν 
Κύριον μερίμνης ἀμελεῖν, καὶ ἑαυτὴν (4) ἀπιστοῦσαν 
τῷ κηδεμόνι ἐλέγχειν. Οὐδὲ γὰρ ἐγχωρεῖ καὶ πι- 


- στεύμιγ. αὐτῷ ὡς ἐπαρχειν ἄπαντα δυναμένῳ, καὶ περὶ 


τὴν τῶν χοσμιχῶν ῥπκτϑῇῷσθαι φροντίδα. ᾿Αλλ’ εἰ με- 
ριμνᾷ πῶς ἀρέσῃ τῷ Κυρίῳ, εἰδέναι πάντως χρὴ, 
ὅτι καὶ αὐτὸς μεριμνᾷ πῶς ἀρέσῃ αὐτῇ, κατὰ μηδὲν 
ὑπόχρεως dw. E! γὰρ θνητὸν ἄνδρα γυνὴ προστάτην ^ 
τοῦ ἑαυτῆς βίου ποιησαμένη, τῆς περὶ αὐτὸν μερί- 
μνης ἀμοιδὴν παρ᾽ αὐτοῦ τὴν εἰς ἅπαντα χηδεμονίαν 
ἀντιλαμθάνει, πολλῷ μᾶλλον ἡ Θεῷ τὴν προστασίαν 
ἑαυτῆς ἐπιτρέψασα, κἀχείνῳ συμύιοῦν ἐλομένη, 
ἀφθονωτέραν τῆς περὶ αὐτὸν μερίμνης τὴν παρ᾽ αὐὖ- 
τοῦ ἀμοιδὴν εἰς πάντα προνοοῦντος ἐχδέχεται. Ἔχεις 


precedenti providentia. Nam si nondum placere ἢ δὲ τὸ ἐνέχυρον τῆς πίστεως, ἀπὸ τῆς προλαθούσης 


curantem cure habuit, ac semetipsum pro ea li- 
benter tradidit, ut eam sanguine suo sanctificaret ; 
multo magis placere cupientem cure habebit, e, 
cum aliis illi ad veram vitam conducentibus exte- 
riora etiam subsidia in 8e recipiet. 


χηδεμονίας, El γὰρ μηδέπω μεριμνώσης ἀρέσχειν 
ἐφρόντισε, καὶ ἑαυτὸν ὑπὲρ αὐτῆς ἑτοίμως παρέδω- 
xtv, ἵνα αὐτὴν τῷ ἑαυτοῦ αἵματι ἁγιάσῃ" πολλῷ 
μᾶλλον βουλομένης ἀρέσκείν φροντίσει, xal μετὰ 
τῶν λοιπῶν τῶν πρὸς τὴν ὄντως ζωὴν αὐτῷ cuvtti- 


νόντων, καὶ τὰ ἔξωθεν συγχερειώδη (5) εἰς ἑαυτὸν ἀναλήψεται. 


811 Cor. vr, 32-34. 


(2) Τὴν... ἐζευγμένην. Legendum, τῇ... ἐζευ- 
vn. 
T (3) Γάρ. Vocula addita ex mas. 


(4) Ἑαυτήν. Sic mess. duo. Editi, αὐτήν. Infra 
plures codices habent, ἄρεσεν. 
(5b) Συγχρειώδη. Codices duo, χρειώδη. 


191 


LIBER DE VIRGINITATB. 


128. 


25. Οὐ καταθρύψεται δὲ τοῦ Κυρίου, ὁπὲρ τὴν A 25. Νοη utetur Domino ad delicias, ultra urgentem 


κατεπείγουσαν χρείαν, ὥσπερ φιλήδονος γυνὴ, τὰ 
περιττὰ ἀπαιτοῦσα. Οὔτε γὰρ ἐχείνῳ διδόναι ἁρμότ- 
tow, ἃ ἐγκόπτει ἐχείνης τὴν πρὸς τοῦτον ἀρέσχειαν 
πρὸς τὰ ἡδέα τοῦ σώματος στρεφομένης" οὔτε ταύτῃ 
συμφέρον ταῦτα λαμῦὔάνειν, τὰ μετεωρίζοντα τῆς πε- 
pl αὐτὸν ἀρεσχείας τὸν νοῦν ἀσχολίᾳ (6). ᾿Αλλ’ ὅρον 
τῆς χρείας τὸ dvayxatov τῆς ἐν σώματι ζωῆς φρονί- 
μὼς θεμένη, οὐδὲν μὲν πλέον τούτων αἰτήσει. Οὐδὲν 
δὲ xal θλιδομένη ἐν τῇ ἐνδείᾳ (7) τῶν ἀναγχαίων, 
πολλάχις διὰ πεῖραν (8, τῆς περὶ αὐτὸν ἀγάπης, μι- 
κροψύχως λυπηθήσεται, ἀλλὰ πάντα στέγουσα, παν- 
τα ἐλπίζουσα, πάντα ὑπομένουσα, προσηλωμένη αὐτῷ 
ἀνυποχρίτῳ φίλτρῳ, τὴν ψυχὴν ἐν νεχρῷ xai ἀναι- 
σθήτῳ, τρόπον τινὰ, τῷ ἔξωθεν σώμντι ἀπερισπά- 
ette τοῦ κάλλους αὐτοῦ ἐμφορηθήσεται. Ὡς γὰρ ὁ 
ἐπιχαίρου χάλλους ἐρῶν, οὐ τὰ χρήματα μόνον xal 
πάντα τὸν πλοῦτον ἑαυτοῦ ὑπὲρ τοῦ ἔρωτος ἀφειδῶς 
ἀναλίσχει, ἀλλὰ xal τροφῆς καὶ ὕπνου καὶ ἐσθῆτος 
καὶ σχήματος xal ὑπολήψεως πάσης, ἔτι δὲ αὐτοῦ 
τοῦ σώματος καὶ τῆς ἐν τούτῳ ζωῆς καταορονῶν 
ἕνεκεν τοῦ τυχεῖν τοῦ ἔρωτος μόνου, xal τείχη καὶ 
οἴχους (9) καὶ τὰ ἐν μέσῳ τολμηρῶς ὑπεραλλόμενος 
ἄπαντα, κατὰ ξιφῶν μαινόμενος φέρεται, οὐδέν τι 
μᾶλλον, εἰ ἀποτυγχάνειν μέλλοι κατὰ τὸ σύνηθες βα- 
δίζων (10) ἐπὶ τὸν ἔρωτα, τούτου φροντίζων, ἣ εἰ δέοι 
μετασχηματισάμενον xal μετὰ ἀπρεποῦς σχήματος 
ἕρποντα τυχεῖν τούτου μεθ’ ἡδονῇς ἀνεχόμενος" oU- 
tüx ὁ ἐρῶν ὄντως θεοῦ, xal μεριμνῶν πῶς τῷ ἐρω- 
μένῳ ἀρέσῃ, οὐ χρημάτων μόνον καὶ πλούτου, ἕνεκα 
τοῦ πληροφορῆσαι τὸν ἐρώμενον διὰ τοῦ ὑπαχοῦσαι 
αὐτοῦ τοῖς τῶν ἐντολῶν ἐπιτάγμασι, καταφρονεῖν 
ὀφείλει" ἁλλὰ xal ἀναγχαίας τροφῆς xal ὕπνου xal 
τοῦ ἔξωθεν σχήματος, xal τῆς ἐν τῷ κόσμῳ τούτῷῳ 
διεφθαρμένης ἀληθῶς ὑπολήψεως, ἔτι δὲ αὐτοῦ τοῦ 
σώματος καὶ τῆς ἐν τούτῳ ζωῆῇῆς ἀμελήσας ἕνεχα “«οὔ 
ἐπιτυχεῖν τοῦ ἔρωτος τοῦ ἐπουρανίου, καὶ ξϑύχη τῶν 
πρὸς αἷμα γενῶν, καὶ, “οἴμους ᾿πανέρωων xal τὸν ἐν 
μέσῳ κόσμον δκεράλλέσθαι, καὶ κατὰ ξιφῶν τοῦ μαρ- 
xf τυρίου, ἂν ἀπαντήσῃ, πηδῆσαι, εἴ (4) μὴ μέλλοι ἐν 
τῷ συνήθει σχήματι ζῶν τυγχάνειν τοῦ ἔρωτος, καὶ 
τοῦ πενιχροῦ σχήματος καὶ τοῖς πολλοῖς ἐπονειδίστου 
βίου μεθ᾽ ἡδονῆς ἀνέχεσθα', ἵνα τὴν θείαν, ὠς ἄν τις 
εἴποι, μανίαν ὑπὲρ τῆς τοῦ χαλοῦ ἀπολαύσεως ἐνθέ- 
σμως μανεὶς, τοῦ ὄντως ἐρασμίου, ὅσον βούλεται, 
ἀπολαύσῃ. Τοῦτον τὸν ἐραστὴν πρὸς ἑαυτὸν ἐχ τῶν 


necessitatem, velut voluptaria mulier, superflua 
exposcens. Nam nec ei dare convenit, que ipsam 
ad corporeas suavitates conversam interpellant, 
quominus ei placeat : nec ipsi utile est ea accipere, 
que mentem occupationibus avocatam Domino pla- 
cere non sinunt. Sed necessitatis modum rebus ad 
corporis vitam necessariis prudenter deflniens, nihil 
his amplius petet. Atque etiamsi sepe reram ne- 
cessariarum inopia prematur, ut ipsius in illum 
amor probetur; non tamen pusillo animo contrista- 
bitur, sed omnia ferens, omnia eperans, omnia sus- 
tinens, affixa illi non simulato amore, anima in 
mortuo et sensus experte, ut ita dicam, corpore 
extrinsecus minime distracta, ipsius pulchritudine 
satiabitur. Quemadmodum enim temporarie pul- 
chritudinis amator, non pecuniam solum ae omnes 
suas divitias amoris causa non parce absumit, sed 
etiam cibum et sommum et vestem et habitum ao 
omnem existimationem, imo ipsum etiam corpus et 
corporis vitam contemnens, ut solius amoris com- 
pos flat, ac muros et domos et interjecta audacter 
transiliens omnia, in enses furiosus fertur; ac si 
consueto ornatu ad amorem vadens, nihil consecu- 
turus sit, nequaquam ea de re sollicitus est, sed po- 
tius, si oporteat, mutato habitu et cum indecora spe- 
cie repentem optato perfrui, id non sine voluptate 
perfert; sic qui Deum vere amat, ac sollicitus est^ 
quomodo placeat ei quem amat, non pecuniam 20. 
lum,et divitias, ut placeat ei quem amat adimplendis 
ejus preceptis, debet contemnere ; sed etjam neces- 
sarium cibum et somnum et exteriorem habitum, 
80 eam, que vere in hoc mundo corrupto est, exi- 
stimationem, adhuc etiam torpus et corporis vitam 
negligens ut colesti-&more perfruatur, muros cone 


. Sanguinitatis et patrum domos,et interjectum mun- 


dum transilife, et in enses martyrii, si se dederit 
occasio, irruere; et si in solito degens habitu, com- 
pos amoris non sit futurus, pauperum 6.49 habi- 
tum et vitam pluribus probrosam libenter perferre, 
ut divina; ut ita dicam, insania legitime ad bonum 
consequendum correptus, quantum cupit, eo qui 
vere amabilis est, perfruatur. Hunc amatorem ad 
se ex terrenis affectionibus, revocans amatus dice- 
bat : Exi de terra tua, et de cognatione tua, et de 
domo paíris tui, et veni in terram, quam monstra- 


κατὰ γῆν παθῶν ἀνακαλῶν ὁ ἐρώμενος ἔλεγεν. Ἔξ- ἢ vero tibi 33, llle autem, ut jam videns quod desidera- 


ελθε ἐκ τῆς γῆς σου, xal ix τῆς συγγενείας σου, 
xai ix τοῦ οἴχου τοῦ πατρός σου, καὶ δεῦρο εἷς 
Y7?» ἣν ἂν σοι δείξω. Ὁ δὲ, ὡς ἂν ὃ ἐπόθει ἰδὼν, 


προθύμως, τε εἴπετο, xal ἀλητεύειν ἕνεκα τοῦ ἔρωτος 


4 Gen. zit, 1. 


(δ) Τὰ μετεωρίζονέα.., ἀσχολίᾳ, Unus ex Regiis, - 


μετεωρίζοντα... ἀσχολεῖ. 
(7) Ἐνδείᾳ. Editi, ἐννοίᾳ, quod erratum sustuli- 
tnus ope quatuor mss. Ibidem editi, τριδομένη. 
Codex Hegius, θλιδομένη. 

(8) Διὰ πεῖραν. Idem eodex, quo sepe utiliter usi 
sumus, hanc scripturam suppeditat, que multo 


bat, prompto ac libenti animo sequebatur, et erro- 
res ao exsilium amoris causa libenter perferebat, 
dicens : Quis nos separabit a charitate Dei? an tribu- 
latio, an angustia, an persecutio, an fames, α mu- 


melior videtur quam vulgata, δι᾽ ἀπειρίαν. 

(9) Καὶ οἴκους. Has voces, que deerant in edi- 
tione Parisiensi, agnoscunt plerique veteres libri 
et editio Veneta. . 

(10) βαδίζεων. Sie editio Veneta, melius quam 
Parisiensis, βαδίζειν. 

(41) Et. Legendum, καὶ el. 


148 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


dilas, απ periculum, an. gladius ** ? Noverat enim A ἡδέως ἡνείχετο λέγων’ Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς 


eum qui diligit patrem aut. matrem plus quam id 
quod vere bonum est, non esse dignum qui illud 
consequatur ** : ac eum qui non renuntiat omnibus 
que possidet, adhuc autem et animse sue, non 
esse dignum qui amicus et amator Domini voce- 
tur**. Quapropter qui ea tantum curant, que ad 
ipsum pertinent, sincerum suum illius amorem 
ostendere volentes, Ecce, aiunt, nos reliquimus om- 
nia, ei secuti sumus (e : quid erit nobis δὲ ἢ 1lle au- 
tem dignam eorum in se amoris mercedem jam tum 
ilis predicans, ait : Amen, amen dico vobis, quod 
vos qui seculi estis me, in regeneralione, cum sederit 
Filius hominis in sede majestatis sua, sedebilis et vos 
super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus 
Israel. Et omnis qui reliquerit domos, aut agros, aut 
fralres, aut. sorores, aut uxorem, aut filios, propter 
nomen meum, centuplum accipiet, et vilam selernam 
possidebit. /Equum enim erat ut qui reipsa suum in 
illum amorem per totam vitam purum exhibuerint, 
digna sudoribus pro eo emissis premia recipiant. 


ἀγάπης τοῦ Θεοῦ; θλίψις, ἢ στενοχωρία, ἣ 
διωγμὸς, ἢ λιμὸς, ἢ γυμνότης, ἣ κίνδυνος, fj μά- 
χαιρα; Ἔδει γὰρ, ὅτι ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα 
ὑπὲρ τὸ ὄντως καλὸν, οὐκ ἔστιν ἄξιος αὐτοῦ &mo- 
λαύειν. xal ὃς οὐκ ἀποτάσσεται πᾶσι τοῖς ἑαυτοῦ 
ὑπάρχουσιν, ἔτι δὲ xai τῇ ἑαυτοῦ ψυχῇ, οὐχ ἔστιν 
ἄξιος φίλος καὶ ἐραστὴς τοῦ Κυρίου χαλεῖσθαι, Διὸ τὸ 
γνήσιον τῆς περὶ αὐτὸν διαθέσεως οἵ τὰ αὐτοῦ μό- 
νον μεριμνῶντες ἐνδείξασθαι θέλοντες, ᾿Ιδοὺ, φασὶν, 
ἡμεῖς πάντα ἀφήχαμεν, χαὶ ἠχολουθήσαμέν σοι" 
τί ἔσται ἡμῖν ; Καὶ ἀξίαν τὴν ἁμοιδὴν τοῦ περὶ 
αὐτοῦ φίλτρου αὐτοῖς ἐντεῦθεν ἤδη ἀναχηρύσσων͵, 
φησίο’ ᾿Αμὴν ἁμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι ὑμεῖς οἱ ἀκο- 
λουθήσαντές μοι, ἐν τῇ παλιγγενεσίᾳ, ὅταν καθ- 
len ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ θρόνου δόξης αὐὖ- 
τοῦ, καθήσεσθε xal ὑμεῖς ἐπὶ δώδεχα θρόνους (42), 
κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς τοῦ Ἰσραήλ. Καὶ πᾶς 
ὅστις ἁφῆχεν οἰχίας, ἣ ἀγροὺς, ἣ ἀδελφοὺς, ἢ 
ἀδελφὰς, ἢ γυναῖχα (13), ἢ τέχνα, ἕνεχεν τοῦ ὀνό- 
ματός μου, ἑχατονταπλασίονα λήψεται, χαὶ ζωὴν 


αἰώνιον κληρονομήσει. ᾿Ακόλουθον γὰρ ἦν τοὺς ἔργῳ τὸν περὶ αὐτὸν ἔρωτα δι᾿ ὅλου βίου καθαρὸν ἀποδείξαντας 


(14), ἀξια τῶν περὶ αὐτοῦ ἱδρώτων τὰ γέρα λαμθάνειν. 


26. Oportet ut tali amore flagrans virgo, contem- 
nat quidem voluptates et divitias, et opinatas 
mundi delicias, conculcans autem temporariam 
gloriam, et fastum, et corporis pulchritudinem, et 
vitiosas blanditias, oculo irretorto Dominum sequa- 
tur, dicens : Mihi autem adharere Deo bonum est, 
ponere in. Domino spem meam ** : ita ut omnia, que 
quidem hujus vite admiratoribus videntur bona, 
qualicunque illa nomine appellare quis velit, ridi- 
cula dedecora esse ogtendat; unicam autem rem, 
proprium bonum intuens, illud intento oculo sequa- 
tur: siquidem illius in se amorem remunerans spon- 
sus, etiamsi ancilla sit et ignobilie, etiamsi pauper 
et obscura, etiainsi in hoc mundo abjeeta et deserta 
sit, illam nobilitans reginam coelorum efficit, non 
solum immortalitatis nobilitate naturam insigniens, 
sed etiam studiose exterioris habitus, in suam spon- 
sam, vario decorans ornatu. Cujus gloriam Psaaltes 
admirans, ad sponsum ait : Astitit regina a dextris 
luis in vestitu deaurato circumdata varietale *? : itu ut 
qui nunc lacera veste et servili habitu 643 vilis 
exislimata est, in regno colorum regina et nobi- 
lis et ornatu decorata, regi astans inveniatur. Ac 
profecto absurdum est, ut, cum sponsus ob suum in 
illam amorem, et nobilitatem et divitias et ignomi- 
niam contemnens, extremam Adami paupertatem 
gustinuerit, ut nos illius paupertate ditaremur 95, 
&ponsa ne paria quidem pro sua immortalitate el, 
qui propter ipsam mortuus est, rependat, sed mol- 
litie et deliciis diffluat, seque ad mundum accom- 


δὲ Matth. x, 37. 
89 Psal. xriv, 10. * 11 Cor. vii, 9 


85 Rom. vili, 39. 
28. 


(12) θρόνους. Nonnulli codices, θρόνων. 
13) Γυναῖκα. Sic mss. tres. Editi, γυναῖκας. 
Ἢ ᾿Αποδεΐξαντας. Nonnulli codices, ἐπιδεί- 
ξαντας. 


*5 Luc. xiv, 33. 


26. Τοιοῦτον δεῖ ἔρωτα τὴν παρθένον ἐρῶσαν, xa- 
ταφρονεῖν μὲν ἡδυπαθείας, καὶ τοῦ πλούτου xai τῆς 
νομιζομένης ἐν τῷ κόσμῳ τρυφῆς" πατοῦσαν δὲ τὴν 
πρόσκαιρον δόξαν, καὶ τῦφον, καὶ σώματος χάλλος, 
καὶ τὰς ἐμπαθεῖς χολακείας, ἁμεταστρεπτὶ τῷ Κυ- 
pp ἀκολουθεῖν, λέγουσαν: Ἐμοὶ δὲ τὸ προσχολ- 
λᾶσθαι τῷ Θεῷ (15) ἀγαθόν ἐστι" τίθεσθαι ἐν τῷ 
Κυρίῳ τὴν ἐλπίδα pou: πάντα μὲν τὰ νομιζόμενα 
τοῖς περὶ τὸν βίον τοῦτον ἐπτοημένοις καλὰ, οἵα περ 
ἄν τις ὀνομάζειν ἐθέλῃ, αἴσχη καταγέλαστα ἁποφαί- 
νουσαν" ἕν δὲ μόνον καλὸν τὸ οἰχεῖον ὁρῶσαν, κἀκεῖνο 
τεταμένῳ τῷ ὄμματι περιέπουσαν' ὅτι xal ὁ νυμ- 


φίος τοῦ περὶ αὐτὸν ἔρωτος αὐτὴν ἁμειδόμενος, xiv 


δούλη, κἂν ἁγενὴς, χἂν πενιχρά τε καὶ ἄσημος, κἂν 
ἐν τῷ κατὰ γὴν -βίῳ-ἀπεῤῥιμμένη ὑπάρχῃ, διὰ τὴν 


πρὸς αὐτὸν κοινωνίαν ἐξευγενίζων βασιλίδα οὐρανῶν 


ποιεῖ, οὐ τῇ τῆς ἁφθαρσίας εὐγενίᾳ τὴν φύσιν «ι-. 


μῶν μόνον, ἁλλὰ καὶ τῇ ἔξωθεν περιδολῇ φιλοτιμό- 
τορον, ὡς ἑαυτοῦ νύμφην, ποιχίλως χοσμῶν. Ἥς ὁ 
φδικὸς θαυμάζων τὴν δόξαν, πρὸς τὸν νυμφίον φησί" 
Παρέστη ἣ βασίλισσα dx δεξιῶν σου ἐν ἱματισμῷ 
διαχρύσῳ περιδεύλημένη,, πεποιχιλμένη" ὥστε τὴν 
νῦν ῥακώδει ἐσθῆτι καὶ δουλικῷ σχήματι εὐτελη νο- 
μαἰσθεῖσαν, ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν βασιλίδα καὶ 


Ὦ εὐγενίδα χαὶ χόσμῳ σεμνυνομένην τῷ βασιλεῖ παρ- 


ἐστῶσαν εὑρίσχεσθαι. Καὶ ἄτοπον τὸν μὲν νυμφίον διὰ 
τὸν περὶ αὐτὴν ἔρωτα xal εὐγενείας καὶ πλούτου xal 
αἰσχύνης χαταφρονήσαντα τὴν ἐσχάτην πτωχείαν 
τοῦ ᾿Αδὰμ ὑπομεῖναι, ἵν’ ἡμεῖς Op ἐχείνου πτωχείᾳ 
πλουτήσωμεν' τὴν δὲ νύμφην μηδὲ τοῖς ἴσοις ὑπὲρ 


* Matth. xix, 272. 51 ibid. 28, 29. 38 Psal. rxxi' 


(15) Τὸ προσχολλᾶσθαι τῷ θεῷ. Huno locum 
edidimus ut habetur in editione Veneta et vete- 
ribus libris. Editio Paris., προσκολλᾶσθαι τῷ θεῷ 
pov. 


734 


Ἰλῦ 


LIBER DE VIRGINITATE. 


126 


τῆς ἑαυτῆς ἀφθαρσίας τὸν ὑπὲρ αὐτῆς ἀποθανόντα A modet, nec una cum eo, qui propter ipsam pauper 


ἀμείδεσθαι, ἀλλὰ κατασπαταλᾷν xal θούπτεσθαι xal 
τῷ xócutp. (16). συσχηματίζεσθαι, xac μὴ τῷ δι᾽ αὖ- 


τὴν πτωχεύσαντι χατὰ τὸν βίον συμπτωχεύειν τε- 


ἅμα xai ταπεινοῦσθαι (17), ἵνα καὶ εἰς τὸν otxetov 
τῆς θεότητος πλοῦτον ἐπανιόντι αὐτῷ, dj τῷ δι᾽ αὐ- 
τὴν πτωχεύσαντι συμπτωχεύσασα, χοινωνός τε τοῦ 
πλούτου xal τῆς βασιλείας ἐν οὐρανοῖς εὐρεθῇ. lap- 
οράτω τοιγαροῦν πᾶν τὸ ἐν ὀψει φαινόμενον, xliv 
καλοῦ δόξῃ φαντασίαν παρά τισιν ἀποφέρεσθαι' μᾶλ- 
λον δὲ τὴν ἀρχὴν μηδ᾽ ὁρᾷν ἀξιούτω. ᾿Αλλ᾽ ἔχστασίν 
τινα θείαν οἵαν ὑπέμεινεν ὁ ἐν τῇ ἐχστάσει εἰπὼν, 
Πᾶς ἄνθρωπος ψεύστης ἐπὶ ταῖς αἰσθήσεσι xal τοὶς 
σννδούλοις ἐκ τούτων ἐχστᾶσα, γυμνῷ, φημὶ, τῷ vip 
τοῦ xa0' ἑαυτὴν ἔρωτος ἐμφορείσθω- μηδαμῶς μὲν 
μὴ βλέμμα, μὴ χίνημα, μὴ λόγον ἑαυτῆς ἐμπαθῶς 


factus est, pauper sit et humilis, ut pauper facta una 
cum eo, qui propter ipsam pauper factus est, eo ad 
proprias divinitatis divitias revertente, particeps 
divitiarum et regni in colis inveniatur. Pretereat 
ergo quidquid oculis cernitur, quamvis boni videa- 
tur speciem apud nonnullos obtinere; vel potius 
ne aspicere quidem omnino dignetur. Sed divinam 
quamdam exstasim qualem ille experiebatur, qui 
in exstasi dicebat : Omnis homo mendaz ?!, a sensi- 
bus et conservis sentiens, nuda, inquam, mente, 
congruenti sibi amore satietur : nullatenus quidem 
aspectum aut motum aut sermonem suum libidi- 
nose in aliquem ferens, sed omnes suas facultates 
proprii sponsi ancillas efficiens. Nam cum is ubi- 
que cernat, internum illius affectum in omnibus 


πρός τινα qípouca: ὅλας δὲ ἑαυτῆς τὰς δυνάμεις θε- D accuratius considerat. 
ραπαίνας τοῦ olxslou νυμφίου ποιοῦσα. Πανταχοῦ γὰρ ὁρῶν, τὸν ἐνδιάθετον αὐτῆς (18) διὰ πάντων ἀκριδέστερον 


κατασχέπτεται. 

27. Καὶ κατ᾿ οὐδὲν δεῖ μέρος τὴν παρθένον μοι- 
χεύεσθαι, μὴ γλώσσῃ, μὴ ἀχοῇῦ, μὴ ὀφθαλμῷ, μὴ 
ἀφῇ, μὴ ἄλλῃ τινὶ συνόλως αἰσθήσει, ἔτι δὲ μᾶλλον 
τῇ διανοίᾳ ἀλλὰ τὸ μὲν σῶμα, ὥσπερ τινὰ ναὸν fj 
παστὸν τοῦ νυμφίου, ἔχειν εὐτρεπισμένον, τὴν δὲ 
ψυχὴν ἐν τούτῳ αὐτῷ νύμφην χαθαρὰν συνευνάζειν.᾽ 
᾿Ακριδοῖ γὰρ οὗτος οὐ τὰ ἀνρρώπων ὀφθαλμοῖς ὁρώ- 
μενα, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐν τῇ διανοίᾳ λανθάνοντα, καὶ οὐχ 
ἄν τις μοιχευομένη λάθοι τούτου τὸ ὄμμα. AL μὲν γὰρ 
θνητοῖς ἀνδράσι συζῶσαι ὅταν πρὸς xaxlav ὀχείλα- 
σαι τὰ τῆς μοιχείας περιεργάζωνται (19) πράγματα, 
τάς τε εἰσόδους καὶ τὰς ἐξόδους τῶν ἀνδρῶν ἐπιτη- 


27. Nulla enim parte adultera virgo esse debet, 
non lingua, non auditu, non oculo, non tactu, non 
ullo alio prorsus sensu, multoque minus animo; sed 
corpus quidem,veluti templum aut thalamum spon- 
8i, rite compositum habere,acin eo animam unacum 
Bponso integram sponsam collocare. Accurate enim 
explorat ille non ea solum que hominum oculis cer- 
nuntur, sed ea etiam que in animo latent, nec ulla 
adultera ejus oculos effugerit. Nam que cum morta- 
libus viris degunt,cum factoin vitiis progressu adul- 
terii moliuntur opera, introitus et exitus virorum 
observautes, eorumque oculum et aurem, quantum 


ροῦσαι, xal τὸ ὄμμα xal τὴν ἀχοὴν αὐτῶν ὡς ἕνι μά- (? fieri maxime potest, callide explorantes, latenter 


λιστα πανούργως φυλάττουσαι, χαὶ τὸ λεληθὸς καὶ 
λόγον μοιχικὸν xal βλέμμα (20) κλέπτουσαι, καὶ τὴν 
ἀχοὴν καὶ τὴν ὄψιν πρὸς τὴν ἀκόλεαστον ἡδονὴν ἐμ- 
φοροῦνται. Ἡ δὲ τῷ Κυρίῳ νυμφευομένη, οὐ δυγα- 
μένη οὔτε τὴν ὄψιν, οὔτε τὴν ἀχοὴν, οὔτε τὴν. παρ- 
ουσίαν φυγεῖν, ἐν ὄψει αὐτοῦ ἅπαντα πράττει. Διὸ 
δεῖ τὴν παρθένον, κἂν μόνη τι λαλῇ, εἰδέναι, ὅτι ἐν 
ἀκοαῖς τοῦ νυμφίου λαλεῖ" κἂν πράττῃ τι μόνη, μὴ 
ἀγνοεῖν, ὅτι τοῦτ’ ἀχριδῶς οὗτος ὁρᾷ" κἂν ἐννοῇ τι, 
πεπεῖσθαι ὅτι ὀξέως τοῦτο χινούμενον ἐπὶ τῆς χαρ- 
δίας ἐπισχέπτεται. Ἠοιήσει γάρ τις, φησὶν, ἐν xpu- 
φαίοις, καὶ οὐ γνώσομαι; Καὶ πῶς Ὁ φυτεύσας 
τὸ οὖς, οὐχ ἀχούσεται; ἢ ὁ πλάσας τὸν ὀφθαλ- 
μὸν, οὐ χατανοεῖ; Ἤ ὋὉ παιδεύων ἔθνη, οὐχὶ 
ἐλέγξει ; ὋὉ διδάσχων ἄνθρωπον γνῶσιν, πῶς 
οὗτος οὐ τὰ πάντα γνώσεται, Ὃ πάντα γυμνὰ καὶ 
τετραχηλισμένα τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ ; Διὰ τοῦτο 
ὁ μὲν τῆς ἁμαρτίας ἄνθρωπος, τετυφλωμένος ὑπὸ 
τῆς ἰδίας μοχθηρίας τὸν νοῦν, καὶ ἑαυτὸν ἀπατῶν, 


D 


adulteros sermones et aspectus furantur, ac aure et 
oculis impudice voluptatis satietatem capiunt. At 
Domini sponsa, cur .non possit nec aspectum ejus 
nec auditum, nec praesentiam effugere, in oculis ejus 
omnía facit.Quapropter oportet ut virgo,etiamai sola 
aliquid loquatur, sciat se in sponsi auribus loqui: 
etiamsi sola aliquid faciat, non ignoret id ab eo ac- 
curate perspici : etiamsi quid cogitet, persuasum 
habeat id statim in corde commotum ab eo cogno- 
sci. Faciet enim quis, inquit, in. abditis, et non co- 
gnoscam **? Et quomodo Qui plantavit. aurem non 
audiet? οἱ qui finxit oculum, non considerat? Aut 
Qui corripit gentes, non arguet ?* Qui docet. hominem 
scientiam, quomodo ille non omnia cognoscet **, Cui 
omnia nuda sunt el aperia 644 oculis ejus**? Qua- 
propter homo peccati, mente excecatus a propria 
nequitia, ac semetipsum decipiens, dicat, ut libue- 
rit : Tenebre operuerunl me, et parieles in. circuitu 
meo, quis me videt 5? Que vero purum sponsi lu- 


*! Psal. cxv, 14. ** Jerem. xxi, 24. 98 Psal. xcii, 9, 10. ** Hebr. 1v, 13. ** Eccli. xxri, 26. 


(16) Κόσμῳ. Parisiensis editio addit τούτῳ, quod 
nec in Veneta nec in mes. legitur. Ibidem non- 
nulli codices, σχηματίζεσθαι. 

(17) Ταπεινοῦσθαι. Hic quoque Parisiensis editio 
addit, βούλεσθαι, quod alibi non reperitur. 

(18) Αὐτῆς. Addit ἔθος eadem editio sine ulla 


prorsus auctoritate. ] 

(19) Περιεργγάζωνται. Sic nonnulli mss. Editi, 
περιεργάζονται » . . 

(20) Λόγον μοιχικὸν καὶ βλέμμα. Sic ope Regli co- 
dicis 2879. emendavimus vulgatam lectionem ..ó- 
γῶν μοιχικῶν xal βλεμμάτων. 


721 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


men sper semuscipit mente sua, prout dignum est A ὡς θέλει λεγέτω (24): Exóvoq κόλύπτει pe, καὶ 


prudentia, que ipsi inesse debet, ad singula excla- 
met : Quia tenebra non obscurabuntur a te : et noz 
sicul dies illuminabitur : sicut. tenebra ejus, ita et 
lumen ejus *. Probet igitur suum ipsius aspectum 
Domini sponsa, et si cernendo placebit, tunc eum 
confidens movebit. Sin autem minime placebit 
Bponso, semetipsam non decipiat, quia a nullo ho- 
mine videtur, illum etiam 8686 existimans latere. 
Sic etiam consideret sermonem et cogitationes, et 
membrorum ac digitorum singulos motus. Àc per 
heo quidem si Domino placeat, moveatur ad sin- 
gula : secus vero, illius, utpote cernentis, reverea- 
tur aspectum. Nam si sollicita est quomodo placeat 
Domino, nihil debet, quod non illi placeat, facere. 


ol τοῖχοι κύκλῳ μου, καὶ τίς με ὁρᾷ ; Ἢ δὲ τὸ φῶς 
τοῦ νυμφίου χαθαρὸν ἀεὶ εἰς τὸν ἑαυτῆς νοῦν δεχο- 
μένη, τὰ ἄξια τῆς ὀφειλούσης αὐτῇ προσεῖναι συν- 
ἐσεως ἐπιφωνείτω καθ᾽’ ἕχαστον: Ὅτι σχότος οὐ 
σχοτισθήσεται ἀπὸ σοῦ" xal νὺξ ὡς ἡμέρα φωτι- 
σθήσεται.' ὡς τὸ σχότος αὐτῆς, οὕτω καὶ τὸ φῶς 
αὐτῆς, Δοχιμαζέτω τοίνυν τὸ ἑαυτῆς βλέμμα τοῦ 
Κυρίου ἡ νύμφη xal εἰ μὲν ὁρῶν ἀρεσθήσεται, καὶ 
δὴ τοῦτο (22) θαῤῥοῦσα χινείτω. El δὲ οὐχ ἀρέσκει 
αὐτῷ, μὴ ἑαυτὴν ἀπατάτω, ἐπεὶ μηδεὶς τῶν ἀνθρώ- 
πων ὁρᾷ, ὅτι χἀχεῖνον λανθάνει. Οὕτως ἐπισκοπείτω 
τὸν λόγον, τὴν ἔννοιαν (23), τῶν μελῶν καὶ δαχτύ- 
λων καθ’ ἕχαστον τὴν χίνησιν. Καὶ el μὲν ἀρέσκεται 
τούτοις, χινείσθω πρὸς ἕχαστον᾽ εἷς δὲ μὴ, ὡς ὁρῶν- 


τος αἰδείσθω τὴν ὄψιν. Εἰ γὰρ μεριμνᾷ πῶς ἀοέσῃ τῷ Κυρίῳ, οὐδὲν ὀφείλει τῶν μὴ ἀρεσχόντων ποιεῖν. 
28. Sin autem, quia nullus hominum videt, nu- B 28. El δὲ ὅτι οὐδεὶς τῶν ἀνθρώπιυν ὁρᾷ, πρὸς τὸ 


tum aut sermonem immittere audet; primum qui- 
dem, ut per se patet, suiipsius accusatrix est, vo- 
luntatem latendi accusatricem intus habens prava 
conscienlie. Preterea manifeste deprehenditur erga 
sponsi dignitatem cacutire. Nam cum incorporeus 
git, medius et susurris οἱ aspectibus et cogitatio" 
nibus interest; ac subdolam quidem ejusmodi vir 
ginis mentem aversatur, seque exteriorem virgini- 
tatis opinionem odisse demonstrat : propterea 
quod, dum deceptis hominum oculis persuadet se 
per totam vitam ei desponsam esse, nec ipsius 
sponsa est, nec hominis aperte uxor, sed virgini- 
tatis laudem apud homines virginali specie fura- 
tur, in sponsi autem oculis, suam apud homines 
virginitatem 'ostentans, adultera est. Quin etiam 
preter adulterii pecc&tum, quod in suum ipsius 
sponsum committit, adhuc eliam impie in illum 
contumeliosa est, ec quod hominum conspectum 
magis verendum illius conspectu judicet, coram 
illis, propter opinionera, facere indecora non au- 
dens, coram illo autem, qui semper adest, impu- 
denter omnia faciens. Igitur ut vidente omnia et 
audiente sponso, virgo aget omnia. 

29. Ao non solum si quis videat,aut audiat,qui non 
celaturus aut adjutor futurus exislimetur, cavebit 
ne quidquam faciat, quod Domino displiceat : non 
solum si vir adsit, sed mulier, eaque puella ex an- 
cillarum numero, nihil aut ad ornatum aut ad hu- 
manum amorem audebit, quod Domino displiceat ; 
ged etiamsi ipsa sola sit, nullo prorsus homine pre- 


sente, nihil prorsus agere, quod sponso indignum D 


*5 [sa, cxxxvrri, 12. 


(24) Ὡς θέλει λεγέτω. Sic plures mes. Editi, ὡς 
θέλῃ λεγέτω. Codex Maz., ὡς θέλει λέγων. In ora 
ejus quem mox dixi libri ita legitur : ᾿Αττικὴ ἡ λέ- 
Ere, ἀντὶ λεγέτω. 

(22) A3, τοῦτο. Sic mess. quatuor. Non male in 
alio quodam, δὴ τοῦτῳ. Domino confidens. Habet 
alius. δὴ διὰ τοῦτο. Editi, διὰ τοῦτο. 

(23) Τὸν λόγον, τὴν ἔννοιαν. Unus codex ἃ Combe- 
fuo citatus, τῶν λόγων τὴν ἔννοιαν. 


νεῦμα ἢ τὸν λόγον τολμᾷ, μάλιστα μὲν αὐτόθεν ἕαυ- 
τῆς ἐστι χατήγορος, αὐτὴν τὴν ἐπίνοιαν τοῦ λανθά- 
νεῖν κατήγορον τοῦ φαύλου συνειδότος (24) ἔνδον 
ἔχουσα. Ἔπειτα φανερῶς εὑρίσχειαι πρὸς τὴν ἀξίαν 


. τοῦ τυμφίου τυφλώττουσα, ᾿Ασώματος γὰρ ὧν, μέ- 


σος χαὶ ψιθυρισμῶν χαὶ βλεμμάτων χαὶ νοημάτων 
Écrnxev: ἀποστρεφόμενος μὲν τῆς τοιαύτης τὴν 
ὕπουλον γνώμην, τῆς δὲ πρὸς τοὺς ἔξω φαινομένης 
παρθενικῆς ὑπολήψεως μισητὴν ἀποφαίνων" ὅτι τοὺς 
τῶν ἀνθρώπων ὀφθαλμοὺς ἀπατῶσα, ὡς αὐτῷ ἕαυ- 
τὴν (25) διὰ βίου νυμφεύουσα, οὔτ᾽ ἐχείνου νύμφη, 
οὔτ᾽ ἀνθρώπου καθαρῶς ἐστι γυνὴ, ἀλλὰ τὴν παρ᾽ 
ἀνθρώπων δόξαν ἐπὶ τῇ παρθενίᾳ διὰ τοῦ παρθενικοῦ 
σχήματος χλέπτουσα, ἐν ὀφθαλμοῖς τοῦ νυμφίου, παρ᾽ 
ἀνθρώποις τὴν παρθενίαν ἑαυτῆς ἐχπομπεύουσα μοι- 
χεύεται. Καὶ πρὸς τῇ τῆς μοιχείας ἁμαρτίᾳ, ἣν εἰς 
τὸν νυμφίον ἑαυτῆς ἁμαρτάνει, ἔτι xal ἀσεδῶς εἰς 
τοῦτον ὑδρίζουσα, ὅτι τὴν ὄψιν co ἀνθρώπων αἰδε- 
σιμμωτέραν τῆς ἐχείνου ὄψεως ἀποφαίνει" ἐπὶ τούτων 
μὲν. διὰ τὴν ὑπόληψιν, πράττειν τὰ ἀπρεπῆ οὐ τολ- 
μῶσα. ἐπ’ ἐκείνου δὲ ἀεὶ παρόντος, ἀνχιδῶς ἀπαντα 
πράττουσα. Ὡς ὁρῶντος οὖν ἅπαντα χαὶ ἀχούοντος τοῦ 
νυμφίου, ἣ παρθένος ἅπαντα πράξει. 

29. Οὐχ ἐὰν μόνον (26) εἷς τις ἀκούῃ ἣ βλέπῃ τῶν 
νομιζομένων μὴ συγχρύπτειν ἢ συνεργάζεσθαι, φυ- 
λαττομένη ποιεῖν τι ἐφ᾽ ᾧ ὁ Κύριος οὐχ ἀρέσκεται" 
καὶ οὐχ ἐὰν μὴ ἀνὴρ ἀλλὰ γυνὴ, καὶ τοῦτο χόριον 
τῶν ὑπηρετουμένων παρῇ, κατατολμῶσά τινος τῶν 
ἢ πρὸς καλλωπισμὸν ἢ ἀνθρώπινον ἔρωτα τῷ Κυρίῳ 
μὴ ἀρεσκόντων' ἀλλὰ x&v μόνη αὐτὴ j, μηδενὸς ἀν- 


θρώπων παρόντος τὸ σύνολον, πράτιειν τι τῶν μὴ 


(24) Συνειδότος. Quamvis heo scriptura in solo 
occurrat Colbertino et alio ex Regiis, tamen prefe- 
renda videtur vulgate, «à συνειδός. 

(25) Ὡς αὐτῷ ἕαυτήν. Sic duo Combefis. et alii 
lures. Editi, ὡς αὐτήν. Mox editi et nonnulli mss., 
χείνῳ νύμφῃ. Alii ut in textu. 

(26) Μόνον. Sic codex Mazarinus, melius quam 

editi, μόνος. 


139 


LIBER DE YIRGINITATE. 


130 


ἀξίων τοῦ νυμφίου οὐκ ἀνεχομένη. Κἄν γὰρ μηδεὶς A sit, iu animum inducet.Quamvis enim nullus alius 


τῶν ἀνθρώπων ἄλλος παρῇ, ἀλλ᾽ αὐτὴ ἑαυτῇ mdo- 
ἐστιν ἡ παρθένος, καὶ πάντων μᾶλλον ἑχυτὴν ὀφείλει 
αἰδεῖσθαι. Οὐ γὰρ δὴ τοὺς μὲν ἄλλους ὡς αἰδοῦς 
ἀξίους φυλάξεται (27), ἑαυτὴν δὲ ὡς οὐκ ἀξίαν αἷ- 
δσῦς ἁτιμάσει. ᾿Αλλ’ ὅπερ ἔφην, πρῶτον ἑαυτὴν καὶ 
viv συνείδησιν ἑαυτῆς αἰδεσθήσεται, κἄν μονωτάτη 
ὑπάρχῃ, ἔπειτα τὸν παρεστῶτα φύλαχα ἄγγελον. Ot 
4àp ἄγγεοι αὐτῶν, φησὶ, διὰ παντὸς βλέπουσι 
τὸ πρόσωπον τοῦ Πατρὸς ὁμῶν (28) τοῦ ἐν οὗρα- 
νοῖς. Καὶ οὐ δεῖ ἀνθρώπων χρυπτομένη ὄψιν, ἀγ- 
γέλου τοῦ τὴν ἐπιμέλειαν τῆς σωτηρίας ἡμῶν πεπι- 
στευμένου καταφρονεῖν * xai μάλιστα τὴν παρθένον, 
νυμφαγωγὸν ὥσπερ τῆς παρθενίας τοῦτον αὐτὸν xal 
φύλακα ἔχουσαν. Hpà δὲ τῶν ἄγγέλων αἰδείσθω αὐτὸν 
τὸν νυμφίον τὸν ἁπανταχοῦ παρόντα, xal τὸν τούτου 
Πατέρα, τό τε ἅγιον Πνεῦμα: Καὶ τί λέγω καθ’ 
ἔχαστον ; Τὰ τῶν ἀγγέλων ἀναρίθμητα πλήθη, καὶ 
μετὰ τούτων, τὰ τῶν πατέρων ἅγια πνεύματα. Οὐ- 
δεὶς γὰρ τούτων ἐστὶν ὅς οὐχὶ πανταχοῦ χαθορᾷ, 
αὐτὸς μὲν σώματος ὄμμασιν οὐχ ὁρώμενος, ἀσωμάτῳ 
δὲ βλέμματι περιλαμδάνων εἰς γνῶσιν τὰ σύμπαντα, 
Ὥστε xal χατὰ τοῦτον τὸν λόγον, εἰ λανθάνειν βού- 
λεται τοὺς πολλοὺς ἡ παρθένος, πολλῷ πλέον τού- 
τοὺς τοσούτους τε καὶ τοιούτους ὑπάρχοντας, ἣ τοὺς 
ἀνθρώπους ὡς εἰχὸς αἰδεσθήσεται. Καὶ ἐπειδὴ λαν- 
θάνειν τὸ πλῆθος τὴν ἁμαρτίαν προείλετο, ἀδύνατον 
δὲ τούτους ὄντας πλῆθος λανθάνειν, οὐδέποτέ (29) τι 


hominum adsit, at ipse sihimetipsi adest virgo, se- 
que omnium maxime debct revereri. Neque enim 
alios,ut reverentis dignos,cavebit, semetipsam 645 
&utem, ut reverentia indignam, dedecorabit.Sed, ut 
dixi, primum quidem semetipsam et conscientiam 
suam reverebitur, etiamsi omnino sola sit, deinde 
adstantem custodem angelum. Angeli enim eorum, 
inquit, sempe: vident faciem Patris vestri, qui ín 
celis est*'. Nec decet, ut hominum conspectui 8e sub- 
ducens, angelum, oui cura salutis nostre credita, 
contemnat; virgo presertim, que hunc ipsum, vel- 
uti pronubum virginitatis sue el custodem habet. 
Pre angelis autem revereatur ipsum sponsum, qui 
ubique presens est,ejusque Patrem et sanctum Spi- 
ritum. Sed quid percurro singula?Inpumerabilia an- 
gelorum agmina,simulque patrum sanctos spiritus. 
Nullus enim eorum est, qui non ubique intueatur; 
cum ipse quidem corporis oculis non videatur,sed 
incorporeo oculo circumspiciat omnia. Quare hao 
etiam ratione, si multos latere vult virgo, hos, qui 
tot ac tales sunt, multo magis quam homines, ut 
verisimile est, reverebitur. Et cum ei propositum 
sit, ut peccatum multitudinem lateat,cumque fleri 
non possit, ut istos, quorum magna multitudo est, 
lateat, nihil unquam committet quod non deceat. 
Talia igitur in presenti vita circa semetipsam co- 
gitans, undique, opinor, semetipsam communiet. 


τῶν μὴ ἐπιδαλλόντων ποιήσει. Τοιαῦτα μὲν οὖν ἐν τῷ παρόντι βίῳ περὶ ἑαυτὴν ἐννοοῦσα, πανταχόθετ͵ οἶμαι, 


ἑαυτὴν ἀσφαλίσεται. 


30. Μνημονεύουσα δὲ, ὅτι δεῖ ἡμᾶς φανερωθῆναι (,ξ, 30. 5] autem meminerit nos manifeetari oportere 


ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, οὐ πρᾶξαι μό- 
νον τι τῶν αἰσχρῶν, ἁλλὰ καὶ ἐννοῆσαι φοδηθήσεται, 
Καθάπερ γάρ τις ζωγράφος, ἡμῶν ὁ νοῦς, ὥσπερ ἐν 
πίναχι, τῇ ψυχῇ τὰς ἐννοίας ὡς θέλει μορφοῖ’ xal 
ἄφετος μὲν xai ἐλεύθερος διὰ τὸ αὐτεξούσιον (807 ὧν, 
οὐδαμοῦ δὲ, διὰ τὸ ἀσώματον, πρὸς τὴν τῆς γραφῆς 
φιλοτιμίαν στενοχωῤούμενος, ἄλλ᾽ ὅσην θέλει εὐρυ- 
χωρίαν τόπου εὑρίσχων, ἐγγράφει, φημὶ, ταῖς ἐν- 
νοίαις ἄ βούλεται. Εἶτα ὥσπερ ὁ ζωγράφος ἐν παρα-- 
δύστῳ που τὸν πίνακα ποιχίλης ἱστορίας πληρώσας, 
ἁθρόως τοῦτον εἰς μέσον προφέρει, χαὶ ἀφελόμενος 
τὰ ἔξωθεν προχαλύμματα εἷς θέαν ἐν μέσῳ τοῦτον 
τοῖς πολλοῖς ἀνατίθησιν, οὐκέτι μὲν ἑρμηνεὺς τῶν 
γραφέντων γινόμενος, πᾶσι δὲ τοῖς θεχταῖς χαὶ εἰς 
τὸν ἔπειτα χρόνον τὴν γραφὴν ὡς ἔχει καταμανθάνειν 
ἐφείς" οὕτω καὶ ὁ νοῦς, μετὰ (31) τὴν ἕξοδον τοῦ βίου 
ὥσπερ τι προχάλυμμα τοῦ χατὰ ψυχὴν πίνακος, ὅν 
παρ᾽ ὅλον τὸν βίον ταῖς ἐννοίαις κατεζωγράφησε, τὸ 
σῶμα ἀφαιρεθεὶς, τὰ ἐν ἀποῤῥήτοις γραφέντα εἷς φῶς 


*' Matth. xvii, 10. 


(27) Φυλάξεται. Editio Paris., φυλασσεται. Melius 
Veneta et plures mss. quos secuti sumus. 

(28) Ὑμῶν. In uno ex Regiis, ἡμῶν. In ora duo- 
rum Regiorum legitur instar scholii : Ὅτι ἑχάστῳ 
ἀνθρώπῳ ἄγγελος ἵπεται ἀπό γενέσεως. Unumquem- 
que hominem angelus sequitur ab ipsius ortu. 

(29) Οὐδέποτε. Sic mss. multi. Editi, οὀδήποτε. 
In ora trium codicum legitur illud : Ὅτι μόνον 


coram tribunali Christi,non modo turpe quidquam 
facere,sed vel cogitare verebitur.Nam instar picto- 
ris mens nostra, velut in tabuia, cogitationes in 
anima ad arbitriüim suum informat,cumque soluta 
ait et libera ob liberum arbitrium, neo usquam ob 
incorpoream naturam suam,ad picture magnificen- 
tiam angustias patiatur, sed quantam cupit loci 
laxitatem inveniat, depingit, inquam, cogitationi- 
bus quiecunque libet.Deinde quemadmodum pictor, 
postquam secreto in recessu tabulam varia historia 
complevit, subito illam in medium profert,ac sub- 
latis exlerioribus integumentis spectandam in rme- 
dio multitudini proponit, nec jam est eorum que 
pinxit interpres, sed omnibus spectaloribus etiam 
in futurum tempus picture,qualis sit,existimande 
potestatem relinquit; ita et ruens post exitum e vita, 
ubi veluti quoddam involucrum tabule, quse ani- 
mam tegit, quamque per totam vitam cogitationi- 
bus pinxit,ita corpus ablatum fuerit: tuno que in 


ἄγγελοι τά καθ᾽ ἡμᾶς βλέπουσι, ἀλλὰ καὶ πάντων 
τῶν ἁγίων al ψυχαί" non solum angeli, sed anime 
eliam sanctorum omnium res nosiras vident. 

(30) Διὰ τὸ αὑτεξούσιον. [tà mas. quinque. Editi, 
xai αὑτεξούσιςος Unus codex, ὡς αὐτεξοσιος. Paulo 
post unus ex Regiis, óco, θέλει, 

(31) Μετὰ, Editi premittunt, xat, que conjunctio 
melius abest a quatuor mss. 


181 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


132 


arcano picta fuerant, omnibus in lucem profert : À τοῖς πᾶσι Óttxvóse καὶ ἔστιν ἰδεῖν τὸν πίνακα τῆς 


ac videre est tabulam anime,varia quidem historia 
repletam, omnibus autem ad spectandum proposi- 
tam. Si ergo divine quadam ex sacris lectionibus 
et probis cogitationibus historie videantur depicte, 
laude omni digna judicatur et mens que pinzit,et 
que hanc recepit picturam anime tabula : his qui 
picturam vident, recedere ab hoo spectaculo 646 
nolentibus eo quod spectatu dignum sit; omnibus 
autem singularum rerum depictarum pulchritudi- 
nem et figuras, tum etiam divinam formam admi- 
rantibus, et divinum illum pictorem beatum judi- 
cantibus, quod vitam in carne preclare traduxerit, 
sub hoc corporis amictu nocte et die tales picturas, 
prater omnem spectantium spem, eleganti manu 
anime tabule imprimens.Quod si turpes et indeco- 


re appareant picture, opprobrio et risu dignus pi- B 


etor omnibus videbitur : quippe qui alias fortasse 
spes,antequam nudaretur tabula illius anitne,mon- 
gtraverit, contraria aulem his, que exspectabantur, 
omnia poet remotum corporis integu mentum specta- 
toribus ostendat. Ubinam ergo iste abacondetur, qui 
ex instituta cum altero compa:atione ab omnibus 
judicandus est? Inter se invicem cogttationibus ac- 
cusantibus aut atiam defendentibus **. Übinam autem 
tabula illa anime deponetur,que spectantium ocu- 
los turpibus historiis ac omni absurda specie im- 
plevit? Quemadmodum enim qui ip corpore habent 
ne vos, antequam nudentur, veste illos occultant et 
multorum oculis subducunt, ac sepe splendidissi- 
ma veste ornati,etiam pulchri intus esse ex ornatu 


ψυχῆς ποικίλης μὲν ἱστορίας πεπληρωμένον, πᾶσι δὲ 
εἰς θέαν ἐγκείμενον. ᾿Εὰν μὲν οὖν θεῖαί τινες ἐξ 
ἀναγνώωσμάτων ἱερῶν xal ἐννοιῶν φιλαρέτων αἱ ἧστο- 
ρίαι ὀφθῶσιν ἐγγεγραμμέναι, παντὸς ἐπαίνου ὁ ζω- 
γραφήσας νοῦς xal ὁ ταύτην δεξάμενος τὴν γραφὴν 
τῆς ψυχῆς πίναξ ἄξιος χρίνεται' οὐδ᾽ ἀφίστασθαι τῆς 
θέας τῶν ἱστορούντων τὴν γραφὴν διὰ τὸ ἀξιοθέατον 
ἐθελόντων. ἁπάντων δὲ τὸ χαθ᾽ ἕχαστον τῶν γραφέν - 
τῶν χάλλος τε xal τοὺς τύπους, ἀλλὰ xal τὴν θεοειδὴ 
τῶν ἐγγραφέντων μορφὴν θαυμαζόντων, καὶ paxa- 
ριζόντων τὸν θεῖον ζωγράφον ἐχεῖνον, ὅτι χαλῶς τῷ 
ἐν σαρχὶ βίῳ ἐχρήσατο, ὑπὸ τούτῳ τῷ τοῦ σώματος 
περιδολαίῳ νυχτὸς xai ἡμέρας τοιαύτας γραφὰς 
παρὰ πᾶσαν τῶν θεατῶν ἐλπίδα φιλοχάλῳ χειρὶ τῷ 
τῆς ψυχῆς πίναχι ἐγχαράξας. Ἐὰν δὲ αἰσχραί τε καὶ 
ἀπρεπεῖς ἀναφανῶσιν αἱ γραφαὶ, αἰσχύνης xal γέ- 
λωτος ὁ ξωγράφος ἄξιος τοῖς πᾶσιν ὀφθήσεται" ἄλ- 
λας μὲν ἴσως ἐλπίδας πρὶν γυμνοῦσθαι τὸν πίνακα 
τῆς ψυχῆς αὐτοῦ ὑποφήνας, ἐναντία δὲ τῶν ἐλπι- 
σθέντων, μετὰ τὸ ἀφαιρεθῆναι τὸ τοῦ σώματος χά- 
λυμμα, ἅπαντα ἐν τούτῳ τοῖς θεαταῖς ἐπιδείξας. Ποῦ 
οὖν ἄρα οὗτος καταδύσεται ix συγκρίσεως πρὸς τὸν 
ἕτερον παρὰ πάννων χρινόμενος ; Μεταξυ ἀλλήλων 
τῶτ λογισμῶν χατηγορούντων ἢ καὶ ὁμολογου- 
μένων. ΠΟοῦ δὲ ὁ πίναξ ἐκεῖνος dpa τῆς ψυχῇς ἀπο- 
τεθήσεται ὁ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν θεατῶν αἰσχρῶν 
ἱστοριῶν καὶ πάσης ἀλλοκότου ἰδέας ἀναπλήσας 
Ὡς γὰρ οἱ τοὺς ἐν σώματι ἔχοντες μώμους, πρὶν 
γυμνωθῆναι, τῇ ἐσθῆτι χεχρυμμένους xai ἀδήλους 
τοὶς πολλοῖς ἔχουσι τούτους" περιφανεστάτῃ δὲ πολ- 


exteriore existimantur; sed si vestem exuant, et (; λάχις ἐσθῆτι χοσμούμενοι, τοὐναντίον καὶ χαλοί τινες 


nudi in balneo appareant, ridiculi videntur, dum 
corpus ostenduntinnumeris nevis preter plurir.um 
illum externum decorem deforme:neque,postquam 
nudum omnibus corpus apparuit,opus est interpre- 
tatione, ubi et qualem nevum habeat; sed statim 
ac nudatum est, sonspicuus cujusque membri ne- 
vus oculis semetipsum aperit:ita et nos postquam 
exuerimus integumentum carnis, neo vestire iusi- 
los anime nevos, nec occultare ullo modo poteri- 
mus; sed omnibus oculis conspicui, quae corpore, 
velut veste, abscondentes latebamus, ea omnibus 
oculis nuda ostendemus, neo jam erit negandi aut 
ratiocinandi locus, cum opera ipsa cernentur, et 
conspectu in auctore suo agnoscentur. 

οὔτε λογισμῶν χώραν ἔχοντες, ὅτε αὐτὰ τὰ ἔργα 
ται, 

31. Non enim confuse et summatim res videntur, 
ged ut depicte sigillatim cognoscuntur uLsehabent; 
quomodo,exempli causa, surrexerit e lecto ad adul- 
terium properans, qualibus eundo usus sit gressi- 
bus,quali constitutus corpore, et qualem pr se fe- 
rens habitum processerit,et unde obrepens alienam 


9 Rom. 11, 15. 


(32) Συγκεχραμένος τῷ σώματι. Editio Veneta 
et unus ex Regiis secunda manu, συγχεχραμμένος 
τῷ σώματι. Habent alii codices duo συγχεχαμμένος 
τὸ σῶμα. Duo alii cum Colbertino, συγκεχαμμένος 


ἔνδοθεν εἶναι ἐκ τοῦ ἔξωθεν γόσμου ὑπενοήθησαν, 
ἐχδυσάμενοι δὲ τὴν ἐσθῆτα καὶ γυμνοὶ ἐν βαλανείῳ 
ὀφθέντες, καταγέλαστοι, παρὰ πολλὴν τὴν ἕξωθεν 
δόξαν μυρίοις τοῖς μώμοις ἐπίψογον τὸ σῶμα δει- 
χνύντες, ἐφάνησαν xai οὐ χρεία ἑρμηνείας, μετὰ 
τὸ γυμνὸν τοῖς πᾶσιν. ὀφθῆναι .τὸ σῶμα, ποῦ καὶ πῶς 
ἔχει τὸν μῶμον" ἀλλ᾽ ἅμα τε ἐγυμνώθῆ, καὶ ὁ ἐν 
ἑχάστῳ μέλει μῶμος ὁρώμενος, τῇ ὄψει ἑαυτὸν ἐρ- 
μηνεύει" οὕτω καὶ ἡμεῖς ἐχδυσάμενοι τὸ προχάλυμμα 
τῆς σαρκὸς, οὔτε περιστεῖλαι τοὺς ἐν τῇ ψυχῃ μώ- 
μους, οὔτε ἀποχρύψαι πῶς δυνησόμεθα’ ἐν ὄψεσι δὲ 
τοῖς πᾶσιν ὁρώμενοι, ἅ τῷ σώματι ὡς ἐν ἐσθῆτι 
ἐγχρύπτοντες ἐλανθάνομεν ἔχοντες, ταῦτα γυμνὰ 
πᾶσιν ὀφθαλμοῖς ἐπιδείξομεν, οὐκέτι οὔτε ἀρνήσεως, 


ὁρᾶται, καὶ ὁρώμενα ἐν τῷ πεπραχότι ἐπιγινώσκε- 


31. Οὐ γὰρ συγκεχυμένως τε καὶ χαθόλου τὰ πρά- 
ματα θεωρεῖται, ἀλλ᾽ ὡς ὑποζώγραφα κατὰ μέρος 
γινώσχεται ὡς ἔχει’ οἷον, πῶς ἀνέστη, φέρε εἰπεῖν, 
ἐπὶ μοιχείαν ὁρμήσας τῆς κοίτης, καὶ ὁποίοις βήμα- 
σιν ἐχρήσατο βαδίζων. ὅπως τε συγκεκραμένος τῷ 
σώματι (32), καὶ τὸ σχῆμα ὁποῖον δεικνὺς προσῆλθε, 


τῷ σώματι. Unus ex Regiis, συγχεκυμμένος τῶ σῶ- 
ματι. Mox editio Paris., προῆλθε. Veneta οἱ quin- 
que codices ut in textu. 


138 


LIBER DE YIRGINITATE. 


794 


καὶ πόθεν παρεισρυεὶς Tato τῆς ἀλλοτρίας" πως τε À attigerit: quomodo semetipsam illi mulier ad nefa- 


ἑαυτὴν τούτῳ πρὸς τὴν παράνομον πρᾶξιν d γυνὴ 
ἐπεδίδου. Καθάπερ ἐν πίναχι, φημὶ, κατὰ μέρος 
ἕχαστα ἀχριδῶς χαταγεγραμμένα ὀφθήσεται, xal οὐ 
μόνον τὰ φθάσαντα ἔργα γὙενέσθαι, ἀλλὰ καὶ μὴ 
προχωρησάντων τῶν ἔργων, αἱ ἐν τῷ τῆς ψυχῆς πί 
vaxt γενόμεναι (33) ἕννοιαι. Οὐδὲν γάρ ἐστι γραφὴ ἐν 
ψυχῇ, fj ἔννοια περί τινος ἐν αὐτῇ τυπωθεῖσα᾽ καὶ 
οὐδέν ἔστι φαντασιώδης τε καὶ διεξοδικὴ ἔννοια ἐν 
ψυχῇ, f| γραφὴ τοῖς τῆς φαντασίας χρώμασί τε καὶ 
μεγέθεσιν, ἔτι δὲ σχήμασιν, ἃ ὁ νοῦς ἐν αὐτῇ χκατ- 
ἐζωγράφησεν, ἐγγεγραμμένη. Καὶ ὡς ὁ τὴν σημειο- 
γραφικὴν τέχνην μαθὼν, πάντων τῶν σημείων τὰ 
σγήματα καὶ τὰ ὀνόματα, ἀλλὰ χαὶ τοὺς τύπους τῶν 
ὀκτάδων φέρει xal τετράδων ἐν τῇ ψυχῇ τυπωσάμε- 
νος, x«i πρὸς τὴν χρείαν τῶν ὑπαγορευομένων διὰ 
τῆς χειρὸς τὰ ἐν τῇ ψυχῇ ταῖς μνήμαις ἐγγεγραμ- 
μένα ἐπὶ τῆς δέλτου δειχνύει" καὶ ἃ μὲν ἔδειξε ση- 
μεῖα τῷ γραφείῳ χαράξας, ἃ δὲ μηδέπω διὰ χειρὸς 
δειχθέντα, ἐν τῇ ψυχῇ ὅμως ἀπογεγραμμένα ἀπό- 
x&tXv οὕτω καὶ ἡ ψυχὴ, τὰς μὲν ἐννοίας διὰ σώ- 
ματος ἐνεργοῦσα, εἰς ἔργον προήγαγε, τὰς δὲ μὴ 
φθάσασα σώματι ἀποτελεσθείσας ἡμῖν ἐπιδεῖξαι, ἐν 
ἑαυτῇ τετυπωμένας φυλάττει, εἰ καὶ μὴ σωματικῶς, 
ἀλλ᾽ οἰκείῳ ἔργῳ ταύτας χαθ᾽ ἑαυτὴν ἀσωμάτως ἐπι- 
τελοῦσα, Ὡς γὰρ ἔργον σώματος τὸ δωματιχῶς τι 
ἐπιτελέσαι, οὕτω καὶ ψυχῆς ἔργον τὸ ταῖς ἐννοίαις 
τὰς ἀρεσκούσας φαντασίας τελεσιουργῆσαι ὡς θέλει. 
Διὸ καὶ τὰς ἐν (34) ἐννοίᾳ ἁμαρτίας μῇ ὡς φαντασίας 
ἁπλῶς, àÀ ὡς ἔργα ἐν ψυχῇ γινόμενα κατὰ τὸ δί- 
xate χρίνεσθαι δεῖ. Ὡς οὖν κἂν μὴ γράφῃ à χεὶρ 
τὰ σημεῖα, ὅμως τοῖς σχήμασι τῶν σημείων ἡ ψυχὴ 
ὅλη ἁπανταχοῦ χαταγέγραπται' xal ὁ ἀποδύσας τὸ 
σῶμα ἴδοι ἂν αὐτὴν τῷ λεγομένῳ κομμέντῳ πᾶσαν 
καταγεγραμμένην᾽ οὕτω μετὰ τὸ ἀποδύσασθαι ἡμᾶς 
τὸ σῶμα, πᾶσα ἔννοια ὡς ἐν γραφῇ ἐπὶ τῆς ψυχῆς. 
γεγραμμένη ὀφθήσεται. Καὶ ὥσπερ ὁ μὴ μαθὼν τὰ 
σημεῖα, τούτων ἐν τῷ ψυχῇ οὐκ ἔχει ἐγγραφέντας 
τοὺς τύπρυς" ὁ δὲ “μαθὼν, x&v μὴ γράφῃ ἡ χεὶρ, 
τοὺς τύπους αὐτῶν τῇ μαθήσει ἐν ψυχῇ ἀπεγράψατο“ 
οὕτω καὶ ὁ μὴ ἐννοήσας τι ἀμάρτημα, τούτου οὐχ 
ἔχει τὴν φαντασίαν ἐν ψυχῇ γεγραμμένην' ὁ δὲ ἐν- 
νοήσας, χἂν μὴ προχωρήσῃ τὸ ἔργον, ὅμως ἐν τῇ 
ψυχῇ ἔχει τὰς φαντασίας τῶν νοηθέντων, ὡς ἕν τινι 
πίναχι σαφῶς γεγραμμένας. ᾿Αλλ’ ὡς ἐκεῖ ὁ μαθὼν 
τὰ σημεῖα, ἀμελείᾳ τοῦ διαγράφεσθαι ταῦτα, λήθῃ 


rium opus tradiderit. Velut in tabula, inquam, ain- 
gula accurate descripta cerneniur, nec ea solum 
que ad actum perducta sunt, sed etiam actibus non 
erumpentibus insite in anime tabula cogitationes. 
Nihil enim aliud est pictura in anima, nisi cogita- 
tio alicujus rei in ipsa inforraata : nec aliud quid- 
quam est imaginaria ot excurrens cogitatio in 
anima,nisi pictura imaginationis coloribus, et ma- 
gnitudinibus atque etiam figuris,quas in ipsa mens 
641 depinxit, delineata. Et quemadmodum qui 
artem notarum didicit,omnium notarum figuras et 
nomina, atque etiam octadum formas et tetradum 
in anima impressas habet, et ad usum eorum quee 
dictantur, per manum 68, que memorie inscripta 
sunt, in tabula ostendit ; atque alias quidem notas 
stylo figuravit,alie vero nondum manu designate, 
in anima tamen descripte servantur : ita eL anima 
alias quidem cogitationes,dum per corpus operatur, 
δὰ actum perduxit, alias vero, quas nondum cor- 
pore perfectas nobis ostendit, in seipsa formatas 
servat, etsi non corporaliter, sed proprio opere eas 
per semetipsam incorporaliter perficit. Quemadmo- 
dum enim corporis opus est aliquid corporaliter per- 
agere, ita et anime opus est placentes sibi imagi- 
nationes, arbitrio suo per cogitationem ad actum 
perducere, Unde et peccata, qua in cogitatione po- 
sita sunt, non ut cogitationes simpliciter, sed ut 
opera in anima peccata equum est judicari. Que- 
madmodum igituretiamsi notas manus non seribat, 
notarum tamen figuris tota anima ubique inscripta 


C est, et si quis corpus removeat, totam animam vi- 


debit, eo quod dicitur, commento inscriptam : sio 
postquam corpus exuerimus, omnis cogitatio velut 
in pictura,ita inanüma videbitur inscripta. Et quem- 
admodum qui notas non didicit,earum iu anima non 
habet desoríptas formas ; qui vero didicit, etiamsi 
manus non scribat,earum formas discendo in anima 
inscripsit : ita et qui de peccato aliquo non cogita- 
vit, illius imaginem anime impressam non habet ; 
qui vero cogitavit, etiamsi non procedat opus, ta- 
men in anima imagines eorum que cogitavit,velut 
in quadam tabula,clare descriptas habet.Sed quem- 
admodum illic qui notas didicit,si eas scribere ne- 
gligat, obliviscendo illas e memoria abjiciet, ita ut 
deinceps temporis progressu nullius jam octadis 


αὐτὰ τῆς μνήμης ἂν ἀποδάλοι, ὡς μηχέτι λοιπὸν τῷ D figurem aut formam aut nomen memoria reti- 


χρόνῳ μηδεμιᾶς ἀναφέρειν ὁχτάδος σχῆμα, ἢ τύπον 
T, ὀνομασίαν εἷς μνήμην οὕτω xal ὁ ἐννοήσας ἄτοπα, 
εἰ ἀμελήσειε τῶν ἐννοιῶν, καὶ ἐφ᾽ ἑτέρας χαλλίονας 
τὸν νοῦν ἀσχολήσειε, χρόνῳ ἄν ποτε ταῦτα τῆς μνή- 
μῆς lauro ἐχδαλὼν, τῇ λήθᾳ αὐτὰς τοῦ τῆς ψυχῆς 
πίναχος ἀπαλείψειεν. Οὐδὲν γάρ ἐστι μνήμη, fj τύ- 
πωσις ἐννοιῶν, ὡς ἐν ψυχῇ, ὑποζώγραφος. Καὶ πῶς 


(33) Γενόμεναι. 18 mss. quatuor. Editi, γινόμε- 
vat. Que sequuntur restituimus ex uno codice Re- 
io. Habebat editio Veneta. Οὐδὲ γάρ ἐστι ἐν ψυχῇ 
ννοια. Paris., Οὐδὲ γάρ ἐστιν οὐδὲν d. τῇ ψυχῇ & 
voix. Illud iv αὐτῇ ex sex mse. desumptur esi pro 


neat : ita οἱ qui absurda cogitavit, si has cogita- 
tiones negligat et in melioribus mentem occupet, 
hec temporis progressu e memoria tandem ali- 
quando projiciens, obliviscendo ex anime tabula 
delebit. Nihil enim aliud est memoria, nisi cogita- 
tionum veluti depicta in anima informatio.Et quo- 
modo possimus effugere poenas ejusmodi cogitatio- 


eo quod erat in editis, τινός, Rursus hoo loco non- 
nulli codices et editio Veneta, xa! οὐδείς ἐστι. 

(34) 'Ev. Prepositio addita ex tribus mss. Illud 
δεῖ, quod paulo post sequitur, desumptum ex cod. 
Mesarino. 


18ὅ 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


num, quarum memoria adhuc in mente mota for- Α οἷόν τε φυγεῖν τὰς εὐθύνας ἐκείνων τῶν ἐννοιῶν, ὧν 


mas in tabula vivas omnibus ostendit? Igitur ne 
turpibus rebus referta mentis nostre tabula appa- 
reat, deleamus oblivione meniorias pravarum 
cogitationum, et earum loco bonarum recorda- 
tiones informemus; ita ut nequaquam integu- 
mento corporis in praesens tempus cooperti, post- 
quam illud deposuerimus, turpes quidam ob 
nevos et probrosi ob picturas omnibus preter 
conceptam de nobis in hao vita opinionem videa- 
mur. 

32. Fortasse enim illud est quod ait Apostolus : 
Quorumdam hominum peccata manifesla sunt, prz- 
cedentia ad. judicium : quosdam et. subsequuntur 99. 
Nam que manifesta sunt omnibus hominibus pec- 
cata, quibus etiam eos qui videbant ad blasphe- 
miam et similes actiones pravo 648 scandalo in- 
citarunt, ea precedunt.Que autem ignota sunt ho- 
minibus et clam perpetrantur, non idcirco quod 
homines lateant, remaneut,sed inseparabiliter eos 
sequuntur, ut et seipsa et latentem multos aucto- 
rem prodentia, tutn nescientibus eum hominibus, 
tum justo judicio tradant : ita ut miser ille a pro- 
priis sceleribus comprehendatur,a manifestis pre- 
cedentibus in judicium tractus, ab occultis autem 
inseparabiliter assectantibus agitatus. Atque hano 
Sententiam exponens Apostolus infert ao dicit : 
Similiter et bona opera,que coram hominibus lucent, 
ut videntes dent g:oriam Patri nostro qui in colis 
est, manifesta sunl : et qua aliler se habent, abscondi 
non possunt !. Etsi enim nuno ignoretur qualia sint 


opera nostra, opórtet nos manifestari coram tribu- C 


nali Christi ?,Qui illumfnabit abscondita tenebrarum, 
et manifestabit occulta consilia cordium *. Et tunc 
laus erit unicuique a Deo *,quaundo recipiemus unus- 
quisque ea que fiunt per corpus; prout gessimus, 
give bonum, sive malum. 
τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε φαῦλον. 
33. Neque etiam alia pretermittenda intelligendi 
ratio, que fortius potest prudentem virginem ad 
certamina,que ipsi sustinenda sunt,incitare.Quem- 
admodum enim admirabilem Paulum,adhuc in cor- 
pore degentem, alia precesserunt opera; multis, 
qui per ejus doctrinam ao vitam consummati ad 
eternam ei vitam preiverant, premia illi sudorum, 
quos pro illis stillaverat,apud justum judicemDeum 


) μνήμη ἔτι χινουμένη ἐν τῇ ψυχῇ, τοὺς τύπους ἐν 
τῷ πίναχι ζῶντας τοῖς ὁρῶσιν ἐνδειχνύει ; Οὐχοῦν 
ἵνα μὴ αἰσχρῶν ἀνάπλεως ὁ τῆς ψυχὴῆσ ἡμῶν πίναξ 
ὀφθῇ, ἀπαλείψωμεν λήθῃ τὰς μνήμας τῶν φαύλων 
ἐννοιῶν, τῶν ἀγαθῶν δὲ τὰς μνήμας ἀντ᾽ αὐτῶν ἐν- 
τυπώσωμεν, ὡς ἂν μὴ κεχρυμμένοι τὰ νῦν τῷ περι- 
6oXalp τοῦ σώματος, μετὰ τὴν ἀπόθεσιν τούτου, 
αἰσχροί τινες τοῖς μώμοις, xal ἑἐπονείδιστοι ταῖς 
γραφαῖς τοῖς πᾶσι παρὰ τὴν χατέχουσαν ἐν τῷ παρόντι 
βίῳ δόξαν ὀφθῶμεν. 

82. Τάχα γὰρ τοῦτ’ ἔστιν ὅ εἴρηκεν ὁ ᾿Απόστο- 
λος’ Τινῶν ἀνθρώπων αἱ ἁμαρτίαι πρόδηλοί εἶσι 
προάγουσαι εἷς χρίσιν' τισὶ δὲ καὶ ἑπαχολου- 
θοῦσιν, Αἱ μὲν γὰρ πᾶσιν ἀνθρώποις πρόδηλοι αἱ 


Β ἁμαρτίαι (35), αἷς καὶ τοὺς ὁρῶντας εἷς βλασφημίαν 


καὶ τὰς ὁμοίας πράξεις χακῶς ἐσχανδάλισαν, προ- 
ἀγουσιν (36). Αἱ δὲ ἄδηλοι τοῖς ἀνθρώποις καὶ χρυ- 
φίως γινόμεναι, οὐ διὰ τὸ τοὺς ἀνθρώπους ἀγνοεῖν, 
ἀπομένουσιν, ἀλλ᾽ ἀχώριστοι αὐτοῖς ἐπαχολουθοῦσιν, 
(v' ἐπιδείξασαι ἑαυτάς τε καὶ τὸν λανθάνοντα τοὺς 
πολλοὺς τούτων ἐργάτην, καὶ τοῖς ἀγνοοῦσιν ἀνθβρώ- 
ποις, xat (37) τῇ δικαίᾳ χρίσει αὐτὸν παραδῶσιν' ὡς 
μεσολαδεῖσθαι τὸν δείλαιων Ónà τῶν οἰκείων xaxov: 
ὑπὸ μὲν τῶν προδήλων προαγόντων εἷς τὴν χρίσιν ἐλκό- 
μενον ὑπὸ δὲ τῶν ἀδήλων ἀχωρίστως αὐτῷ ἑπομένων 
ἐπελαυνόμενον (38). Καὶ ἑρμηνεύων τοῦτο τὸ νόημα,. 
ἐπιφέρων φησίν: Ὡσαύτως καὶ τὰ χαλὰ ἔργα, τὰ 
λάμποντα ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἵνα ἰδόντες δο-- 
ξάσωσι τὸν Πατέρα ἡμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς, δῆλά 
ἐστι’ xal τὰ ἄλλως ἔχοντα χρυδῆναι οὐ δύναν- 
ται. Δεῖ γὰρ ἡμᾶς φανερωθῆναι τοὺς νῦν ἀγνοουμέ- 
νους ποίων πράξεων ἐσμὲν, ἔμπροσθεν τοῦ βήματος 
τοῦ Χριστοῦ, Ὅς φωτίσει τὰ χρυπτὰ τοῦ σχότους, 
xol φανερώσει τὰς κχεχρυμμένας βουλὰς τῶν 
καρδιῶν. Καὶ τότε ὁ ἔπαινος γενήσεται ἑχάστῳ 
παρὰ τοῦ Θεοῦ, ὅτε ἀπολαμδάνομεν ἕκαστος τὰ διὰ 


33. Οὐ παρασιωπητέον οὖν οὐδὲ τὴν ἑτέραν ἕν- 
νοιαν, γεννικώτερον δὲ δυναμένην τὴν συνεκὴν πάρε. 
θένον πρὸς τοὺς ἐπιθάλλοντας ἄθλους ἀλεῖψαι. Ὡς 
γὰρ τὸν θαυμαστὸν Παῦλον ἔστι ἐν σώματι ὄντα, τὰ 
μὲν προέλαδεν ἔργα, πολλῶν τῶν διὰ τῆς διδασχα- 
λίας τε xal πολιτείας αὐτοῦ τελειωθέντων εἷς τὸν 
ἐκεῖ βίον αὐτὸν προειληφότων, xal τὰ γέρα αὐτῷ 
τῶν ὑπὲρ αὐτῶν καταδληθέντων ἱδρώτων παρὰ τῷ 


preparantibus ; alia vero jam defunctum et oum D δικαίῳ κριτῇ Θεῷ ἐτοιμασάντων᾽ τὰ δὲ ἀναλύσαντι 


Christo degentem sequuntur, 118,4 αἱ per eum insa- 
cris ejus epistolarum soripturis ad virtutem exer- 
centur, laudes simul et premia bono illi magistro 
hino emittentibus : sio et contra,alia quidem pre- 
cedunt peocata, cum hi, qui ex pravis sermonibus 


9 [Tim. v. 24. 1 ibid. 25. 


(35) ᾿Αματίφαι. Editio Paris. addit, γινόμεναι, 
quod nec in Veneta nec in mss. legitur. Mox duo 
mss., εἷς βλασφημίας. 

96) Προάγουσιν. Hio quoque delevimus quod 
addit sela Parisiensis editio, εἷς χρίσιν, Paulo post 


λοιπὸν xal σὺν Χριστῷ γεγονότι ἕως τῆς δεῦρο ἐφ- 
ἔπεται, τῶν δι᾽ αὐτοῦ ἐν τοῖς ἱεροῖς τῶν ἐπιστολῶν 
αὐτοῦ γράμμασι πρὸς ἀρετὴν ἀσχουμένων, τοὺς 
ἐπαίνους ἅμα καὶ μισθοὺς τῷ ἀγαθῷ ἐκείνῳ διδα- 
σχάλῳ ἐνθένδε πεμπόντων οὕτω καὶ κατὰ τὸ ἐναν- 


311 Cor. v, 40. 31 Cor. iv 5. 


codices nonnulli, xpoea.cox. 
Gr) Καί. Deest conjunctio in Regio codice 


(38) Ἐπελαυνόμενον, Sio. codices Combef. et alii 
nonnulli. Editi, ἀπελαυνόμενον. 


131 


LIBER DE VIRGINITATE. 


498 


tov al μὲν προάγουσιν ἁμαρτίαι τῶν βλαδέντων ix A aut uctionibus damnum accepere, praeeunt in in- 


τῶν μοχθηρῶν λόγων ἢ πράξεων, προειληφότων τε 
εἰς ἄδου, καὶ τὰ κολαστήρια τοῖς τῆς βλάδης αἰτίοις 
παρασχευαζόντων ἐχεῖ ^ αἱ δὲ καὶ ἐπαχολουθοῦσι, 
τῶν xai μετὰ τὸν ἐχείνων θάνατον, δι᾽ ἣν κατέλιπον 
τῷ βίῳ xax(av, ἐξ αὐτῶν βλαπτομένων. Ὡς γὰρ ἕως 
τοῦ νῦν ὁ μαχάριος Δαδὶδ πρὸς θεοσέύειάν τε xal 
προνοίας ἐπίγνωσιν ὠφελεῖ, καὶ οἱ ἐξ αὐτοῦ ὠφελού- 
μενοι ἐπακολουθούσας αὐτῷ πέμπουσιν ἐντεῦθεν ἐπὶ 
τοῖς οἰχείοις χατορθώμασι τὰς τῶν ἐπαίνων φωνάς" 
οὕτω Μαρχίων καὶ οἱ λοιποὶ τῶν αἱρετιχὰ "yx ata - 
σπειράντων τῷ βίῳ δόγματα βλάπτουσιν, ἁπάντων 
τῶν ἐξ αὐτῶν ἐντεῦθεν βλαπτομένων, πικροτέροις 
τοὺς προχατάρξαντας τῆς χαχίας κολαστηρίοις, xal 
πάλαι ὅμως τεθνεῶτας, ἐχεῖ παραδιδόντων. Εἴ γὰρ 
ἕνα, φησὶν, ἐάν τις τῶν μιχρῶν σκανδαλίσῃ, τοῦδε 
τοῦ θανάτου ἄξιος κρίνεται, ὁ τοσούτους, διὰ τοῦ (39) 
μοχθηροῦ βίου ηρὸς διαφθορὰν ἡθῶν καταλελοιπέναι 
ὁποδείγματα, ἢ φθοροποιὰ ψυχῶν ἀναφυέναι (40) τὰ 
δόγματα, σχανδαλίζων, καὶ, μετὰ τὸν olxotov θάνατον, 
ἁπάντων ἂν τῶν δι᾽ αὐτὸν ἀποθνησκόντων θανάτων 
ὑπεύθυνος ἀξίως xal δικαίως ἀποφανθείν,, καθ᾽ ἕκα- 
στον τῶν δι᾽ αὐτὸν τραυματιζομένων ἢ ἀποθνησκόν- 
τῶν ἐνταῦθα, χατὰ τὸν ἐχεῖ αἰῶνα τραυματιζομένου 
τε τοῦ αἰτίου xai ἀποθνήσχοντος. Et δὲ xal κατὰ 
τοῦτον τὸν τρόπον αἱ μὲν προάγουσι ποάξεις, αἱ δὲ 
ἐπαχολουθοῦσι" καὶ ὥσπερ αἱ ὑπὸ χαχίας ἐπαχολου- 
θοῦσαι μείζονι χολάσει τὸν αἴτιον τῶν καθ᾽ ἕχαστον 
βλαπτομένων παραδιδόασιν" αἱ δὲ ἀπὸ ἀρετῆς μειζό- 
νων χαθ᾽ ἕκαστον τῶν ὠφελουμένων τε χαὶ ἀπὸ χα- 
κίας ἐπιστρεφόντων τὸν διδάσκαλον γερῶν ἀξιοῦσι * 


fernum, et supplicia damni auctoribus illic propa- 
rant; ulia vero subsequuntur, nempe eorum, qui 
etiam ab illis, post illorum mortem, ob relicta 88- 
culo monumenta nequitie leduntur.Quemad modum 
enim hactenus beatus David ad Dei cultum et pro- 
videntie agnitionem juvat, et qui ab eo juvantur, 
propriis preclare factis hinc et laudum voocea qua 
ipsum sequuntur,emittunt : sic Marcion et alii qui 
haetica dogmata in hao vita seminavere,damnum 
inferunt, ac omnes, qui ab eis hic leduntur, gra- 
vioribus mali auctores suppliciis,etsi jam olim mor- 
tuos, illic tradunt. Nam si is, inquit, qui unum ex 
parvulis scandalizaverit, tali morte dignus judica- 
tur *,qui tot ac tantos scandalizavit, dum improbe 
vite ad corruptelam mornm relinquit exempla,aut 
perniciosa animabus pellulat dogmata, mortis om- 
nium,qui propter eum moriuntur, reus jure ac me- 
rito judicetur,ita ut, prout singuli propter eum hioc 
vulnerantur,aut moriuntur, ipse auctor in illa vita 
vulneretur et moriatur. Quod ei 649 etiam secun- 
dum hano rationem alie quidem precedunt aotio- 
nes, alie vero subsequuntur; si quemadmodum 
que ex nequitia consequuntur, majori supplicio, 
prout quisque leditur, mali auctorem tradunt ; ita 
etiam que ex virtute consequuntur actiones,prout 
quisque juvatur aut a vitio revocatur, majoribus 
premiis magistrum augent; habetque profecto virgo 
ex utraque parte, vitio aut virtute, alias quidem 
precedentes actiones,alias vero consequentes ; mi- 
sera quidem illa est, quae preter prnam proprii 


xai ἡ παρθένος ἄρα ἔχει τινὰς καθ᾽ ἑχάτερον ἀρετῆς C. peccati, etiam ob aliarum casum, quibus in pecca- 


Jj κακίας, τὰς μὲν προαγούσας πράξεις, τὰς δ' ém- 
ακολουθούσας" xal ἀθλία μὲν ἐκείνη, ἣ πρὸς τῇ διὰ 
τὴν οἰκείαν ἁμαρτίαν κολάσει, καὶ διὰ τὸ τῶν ἑτέρων 
πτῶμα, αἷς ὑπέδειξε τοὺς πρὸς ἁμαρτίαν ἀλέαβονς, 
ἀεὶ πιχροτέρᾳ χολάσει παραδιδομένγ “ Ἐρισμαχαρία 


tum labendi auctor fuit,semper acerbiori supplicio 
traditur : at ter beata, qua preter proprias coro- 
nas, etiam propter illas, que in illius imitatione 
coronantur, pro singulis post mortem in illa vita 
coronatur. 


δὲ ἐχείνη, fj πρὸς τοῖς ἰδίοις στεφάνοις xal διὰ τὰς lx τοῦ πρὸς αὐτὴν ζήλου στεφανουμένας, καθ᾽ ἑχάστην καὶ 


μετὰ θάνατον κατὰ τὸν ἐχεὶ αἰῶνα στεφανουμένη. 

84. El οὖν οὐδέν ἐστι κεχρυμμένον ὃ οὐχ ἀποχαλυ- 
φθήσεται, διὰ πάντας τοὺς προειρημένους λόγους 1 
παρθένος xal μόνη οὖσα, τῆς (44) ἀναμαρτησίας ἕαυ- 
τῆς προνοήσεται, οὐ τὰς τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων ὄψεις 
μόνον, ἀλλὰ πολλῷ πλέον, φημὶ, τὰς ἑαυτῆς xai τῶν 
ἁπανταχοῦ ὁρώντων ἀγγέλων ἐντρεπομένη. Διὰ 
τοῦτο γὰρ, φησὶν, ὀφείλει dj γυνὴ ἐξουσίαν ἔχειν 


ἐπὶ τῆς κεφαλῆς διὰ τοὺς ἀγγέλους. Οὐ γὰρ δεῖ, p 


xlv iv οἴχῳ μόνη καθέζηται χαθ᾽ ἑαυτὴν ἡ παρθέ- 
νος, διότι μηδεὶς πάρεστι τῶν ἀνθρώπων, ἀδιαφόρως 
γυμνοῦσθαι. Πολὺ γὰρ, φημὶ, ἐπαγωγὸς ἡ φύσις τοῦ 
θήλεος, πᾶσαν ἄῤῥενα φύσιν xa0' ἑαυτῆς ἐπισπά- 
σασθαι. Καὶ οὐ διὰ τοῦτο μόνον φυλάττεσθαι δεῖ τὰς 
τῶν δαιμόνων ἐπηρείας, ἀοράτως ἐφεδρευούσας ἡμῖν, 
ἀεὶ ὑποπτεύουσαν, ἀλλὰ καὶ διὰ τοὺς πᾶσιν, φησὶν, 
αἰδεσίμους ἀγγέλους ἐξουσίαν ἔχειν ὀφείλει. ᾿Ανὰρ 
μὲν γὰρ, ὡς τοῦ ἀγγελιχοῦ τρόπον τινὰ ἀξιώματος 


4 Matth. χυπι, 6.ἁ. * Matth. x, 26, * I Cor. σι, 10. 


39) Τοῦ. Legendum, τό. 
H) ᾿Αναφυέναι. Forte, ἀναφανῆναι. ÉpiT. 


34. 8i igitur nihil est occultum quod non revela- 
bitur 5, propter omnes predictas rationes virgo, 
etiamsi sola sit,dabit operam ut peccatum effugiat, 
non solum reliquorum hominum oculos, sed etiam 
multo magis suos ipsius ac angelorum ubique 
spectantum reverita. Propterea enim debet, inquit, 
mulier poteslatem habere supra caput propter ange- 
los *.Non enim oportet, ut etiamsi sola domi se- 
deat virgo propterea quod nullus adest hominum, 
indifferenter nudetur.Multum enim statuo esse ille- 
eebrarum in feminea natura, ut omnem virilem 
naturam in semetipsam trahat. Neque ob eam so- 
lum causam injurias demonum, que nobis invisi- 
biliter insidiantur, cavere debet ac semper suspe- 
ctas habere ; sed etiam ob reverendos omnibus, in- 
quit, angelos potestatem habere debet. Vir enim, 
cum angelicam quodammodo potestatem habeat, 


(44) Τῆς. Bio mss. quatuor. Editi, τάς, Ibidem 
unus codex, ἑαυτοῦ" alius, ἑαυτήν. 


189 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


1740 


nudo capite sodalibus fidenter se ostendat. Mulier A ὧν, γυμνῇ τῇ κεφαλῇ τοῖς φράτορσι θαρσῶν ἑωράσθω. 


autem, que multo inferiorem, quam vir,sortita est 
naturam potestatem habeat in capite ; suam pres- 
stantiori summissionem, habendo potestatem in 
capite, decenter confitens. Propterea, inquit, ipsa 
etiam natura capillis earum caput in vertice con- 
texit, su& sponte docens, non oportere, ut mulier 
unquam, non 80lum alio aliquo membro, sed ne 
capite quidem indiferenter nudetur; et quia sole 
interdum, viris absentibus, id facere non veren- 
tur, venerabiliorem viris dignitatem adjecit, di- 
cens : propter angelos, qui ubique adsunt et que 
geruntur vident. Revereatur ergo omnis mulier, 
adhuc autem multo magis virgo angelos, etiamsi 
sola absque hominibus domi versetur : et cum 
necessitas incidet ourandi oorporis, et caput et 
singula componens opus properet, et quantum 
fieri potest,operiat membra,ita ut non solum suos 
ipsius ac angelorum oculos semper revereatur, 
sed etiam tanquam in proprio exercendae pietatis 
sacrario ad pudorem semetipsam studiose exer- 


ceat. 


35. Quod si ne tum quidem cum sola est, indiffe- 
renter nudabitur, multo magis, fratribus in 650 
Christo presentibus, semetipsam et tunica et pu- 
dore modeste exornabit; non solum nullum ex mem- 
bris, que veste operienda sunt, nudari temere si- 
nens,sed maxima etiam attentione semetipsam ad 
dumnum vitandum componens, ut non solum ipsa 
illesa permaneat, sed etiam qui vident, nullam ex 
aspectu materiam damni accipiant. Videntes enim, 
inquit,Alii Dei filias hominum, quod essent pulchra, 
descenderunt ad illas". Idonea est enim nudata pul- 
chritudo, ut filios etiam Dei ad voluptatem pelli- 
ciat,et tanquam homines,qui propter eam inoriun- 
tur, mortales efficiat. Quare non oportet, ut de sua 
tantum: securitate sollicita, eorum salutis,qui ledi 
possunt,nullam rationem habeat : sed debet undi- 
quo et sue ipsius virginitatis inviolabilem pulchri- 
tudinem servare,et iis qui illam vident,lucrum vite, 
non mortem ex peccato concilinre. Etsi enim ipsa 
confidit virginitatis sue flrmo proposito, debet ta- 
men curam gerero,inquit,ut ne ponat offensionem 
fratri aut scandalum ἢ. 

36. Sic igitur virgo et mente et motu et forma aó 
habitu et gestu,et sola et cum aliis,ad id quod pla- 
cet sponso suo salubriter composita, cum sponsi 
amiois caste colloquetur. Non enim ad bominum 
odium eam ferentes includimus, sed accuratis li- 
neamentis totam a capite usque ad pedes,velut Dei 


' Gen. vi, 2. * Rom. xiv, 13. 


42) Λότόθι. Codices nonnulli, αὐτόθεν. 
id Ἡροστέθειχε, Editi addunt, τῶν ἀγγέλων, que 
melius desunt in quatuor msg. — telligit 

44) ᾿Ασκητηρίῳ. Corpus virginis intelligit. 

5] "A ar. καλύπτεσθαι. Sic mess. quatuor. 
Kditi, ἀεὶ... καλύπτουσα. 


Γυνὴ δὲ ἀνδρὸς πολλῷ ἐλάττω λαχοῦσα τὴν φύσιν, 
ἐξουσίαν ἐχέτω ἐπὶ τῆς χεφαλῆῇς " διὰ τοῦ ἔχειν ἐπὶ 
τῆς κεφαλῆς τὴν ἐξουσίαν, τὴν πρὸς τὸ κρεῖττον 
ὑποταγὴν εὐσχημόνως ὁμολογοῦσα. Διὰ τοῦτο, φησὶ, 
καὶ αὐτὴ à φύσις ταῖς θριξὶ τὴν κεφαλὴν τούτων 
ἄνωθεν ἐπεχάλυψεν, αὐτόθι (49) παιδεύουσα, ὅτι 
προσήκει γυναῖχα μηδέποτε, οὐχ ὅτι ἄλλο τι τῶν με- 
λῶν, ἀλλὰ μηδὲ τὴν χεφαλὴν ἀδιαφόρως γυμνοῦσθαι - 
καὶ ἐπειδὴ μόναι ἀνδρῶν μὴ παρόντων ἔσθ’ ὅτε πρὸς 
τοῦτο χαταθαρσοῦσι, τὸ αἰδεσιμώτερον τῶν ἀνδρῶν 
ἀξίωμα προστέθειχκε (43), εἰπὼν, διὰ τοὺς ἀγγέλους, 
τοὺς ἁπανταχοῦ παρόντας τε καὶ τὰ πραττόμενα 
βλέποντας. Αἰδείσθω οὖν πᾶσα γυνὴ, ἔτι δὲ μᾶλλον 
1| παρθένος τοὺς ἀγγέλους, καὶ μόνη ἀνθρώπων ἐν τῷ 
οἴχῳ ὑπάρχουσα. xal ὅταν συμδαίνῃ ἀναγκαίως 
ἐπιμελεῖσθαι τοῦ σώματος, τά τε χατὰ χεφαλὴν xal 
τὰ χαθ᾽ ἕχαστον περιστέλλουσα, ἐπισπευδέτω τὸ ἔρ- 
γον καὶ ὡς οἷόν τέ ἐστιν, ἐπιχρυπτέτω τὰ μέλη, οὐ 
μόνον τοὺς ἑαυτῆς ὀφθαλμοὺς χαὶ μετὰ τούτων τοὺς 
τῶν ἀγγέλων ἀεὶ αἰδουμένη, ἀλλὰ καὶ ὥσκερ ἐν ol- 
κείῳ ἀσκητηρίῳψ (44) πρὸς αἰδῶ ἑαυτὴν φιλοχάλως 
ἁσκοῦσα. 

85. ll δὲ οὔτε καθ᾽ ἑαυτὴν οὖσα ἀδιαφόρως ἀπο- 
γυμνώσεται, πολλῷ πλέον, ἀδελφῶν ἐν Χριστῷ παρ- 
ὄντων, ἑαυτὴν xal χιτῶνι xal αἰδοῖ σωφρόνως xo- 
σμήσει" οὐ μόνον οὐδὲν τῶν μελῶν, ἃ δεῖ τῇ ἐσθῆτι 
χαλύπτεσθαι (45), παραγυμνοῦσθαι ἁπλῶς ἀφιεῖσα, 
ἀλλὰ xal μάλιστα προσεχῶς ἑχυτὴν πρὸς τὸ ἀδλαδὲς 
περιστέλλουσα * ἵνα μὴ μόνον αὐτὴ ἀνεπηρέαστος 
μένῃ, ἁλλὰ καὶ οἱ ὁρῶντες μηδεμίαν éx τῆς θέας 


C ὑπόθεσιν βλάδης λαμδάνωσιν. ᾿Ιδόντες γὰρ, φησὶν, 


οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώπων, 
ὅτι χαλαί slot, κατηνέχθησαν πρὸς αὐτάς, 'Ixavóv 
γάρ ἐστι παραγυμνούμενον χάλλος, καὶ υἱοὺς Θεοῦ 
πρὸς ἤδονὴν γοητεῦσαι͵ xai ὡς ἀνθρώπους διὰ ταύ- 
τὴν ἀποβθνήσκχαντας θνητοὺς ἀποδεῖξαι. Διὸ οὐ δεῖ τοῦ 
ἑαυτῆς ἁδλαδοῦς μόνον φρὸντίζουσαν, τῆς τῶν βλα- 
θῆναι δυναμένων καταφρονεῖν σωτηρίας, ἁλλὰ παν- 
ταχόθεν καὶ ἑαυτῆς ἄσυλον τὸ τῆς παρθενίας κάλ- 
Aog φυλάττειν, καὶ τοῖς ὁρῶσιν αὐτὴν (46) κέρδος 
ζωῆς, καὶ ui) τὸν ἐξ ἁμαρτίας θάνατον πραγμα- 
τεύεσθαι. El. γὰρ καὶ αὐτὴ πέποιθε τῷ τῆς παρθε- 
νίας ἁπτώτῳ, ἀλλ᾽ ὅμως προνοεῖσθαι δεῖ, φησὶ, ὥστε 
μὴ τιθέναι πρόσχομμα τῷ ἀδελφῷ ἢ σκάνδαλον. 

86. Οὕτω δὲ ἡ παρθένος xal γνώμης καὶ χινήσεως 


ἢ "καὶ μορφῆς καὶ σχήματος, καὶ μόνη xal μετ᾽ ἄλλων, 


πρὸς τὸ ἀρέσχον αὐτῆς τῷ νυμφίῳ ἔχουσα ὑγιῶς, 
τοῖς τοῦ νυμφίου φίλοις καθαρῶς ὁμιλήσει. Οὐ γὰρ 
εἷς μισανθρωπίαν φέροντες αὐτὴν ἀπεχλείσαμεν, 


ἀλλ᾽ ἀχριδέσι τύποις ὅλην ἄνωθεν ἀπὸ χεφαλῆς ἄχρι 


(46) Αὐτήν. Editio Parisiensis premittit, καί, 
quod sustulimus, quia in editione Veneta οἱ codi- 
cibus mss. deest. Paulo post eamdem conjunctio- 
nem ante αὐτή addidimus ex editione Veneta et 
codicibus mss. 


741 


LIBER DE VIRGINITATE. 


742 


ποδῶν Θεοῦ ἄγαλμα ζωγραφήσαντες, οὕτω πρὸς τοὺς À simulacrum, informatam, sic ad fldei domesticos 


τῆς πίστεως οἰκείους ἐπιδεξίως προάγομεν (47), ἵνα 
καὶ σχήματι, καὶ λόγῳ, νύμφη ἀληθῶς τοῦ Κυρίου 
ὀφθεῖσα, ὠφελήσῃ τοὺς ὁμιλοῦντας. Ὁμιλείτω τοι- 
Ἱγαροῦν ὡς νύμφη μετὰ αἰδοῦς τοῖς τοῦ νυμφίου, 
φημὶ, ὑπηρέταις, καὶ ὁμιλείἑξω ἀπανταχοῦ τὸ νηφά- 
λιον σώζουσα. Δεῖ γὰρ αὐτὴν ἀκεραίαν μὲν εἶναι ὡς 
περιστερὰν, φρονίμην δὲ ὡς τὸν ὄφιν. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ 
αἱ ἐν σώματι ψυχαὶ ἀδυνατοῦσαι ἀλλήλαις (48) γυ- 
μνῶς περὶ ἀρετῆς ὁμιλεῖν, τοῖς περιχειμένοις σώμα- 
σιν ὀργάνοις πρός τε τὴν φωνὴν χαὶ τὴν θέαν ἀναγχά- 
ζονται χρῆσθαι, xa! ὁ μὴ δυνάμενος ψυχῆς ἐνδεδεμέ- 
νης σώματι κάλλος ἰδεῖν, ἢ λόγῳ (49) ταύτης ἀκοῦ- 
σαι, τὸ τοῦ σώματος κίνημα ἐν ᾧ ἐστιν ὁρᾷ, καὶ τῆς 
διὰ τούτου φωνῆς ἐπαχούων, τὸ χάλλος αὐτῆς διὰ 
τούτων ἀναλογίζεται, καὶ οὐ φωνὴ μόνον ἣ καὶ ἣ 
βλέμμα, ὥσπερ ἐν κατόπτρῳ τὸ τῆς ψυχῆς εἶδος 
δειχνύει" ἀλλὰ καὶ στολισμὸς ἀνδρὸς, xai γέλως, xai 
βῆμα ποδὸς, ἀναγγέλλει περὶ αὐτοῦ. ἼἜλαθον δέ τι- 
νες ἀπὸ τοῦ ἡδέως ἀχούειν τοῦ μουσιχοῦ, μηχέτι 
μὲν τὸν μουσικὸν, ἀλλὰ τὸ ὁρώμενον ὄργανον, δι’ οὗ 
ἀπολαύουσι τῆς τοῦ μουσικοῦ ἐπιστημης, χαταδραχὺ 
ἀγαπῶντες. Διὰ τοῦτο δεῖ ἀναγκαίως τὴν παρθένον 
ἀχριδῶς τὴν ἀχοὴν καὶ τὸ ὄμμα τηρεῖν, μήπως λάθῃ 
ἀντὶ λαλούσης ψυχῆς τὸ δι᾽ οὗ αὐτὴ λαλεῖ ἀγαπῶσα. 
Δεινὸς γάρ ἐστιν ὁ ζηλοτυπῶν τὴν περὶ τὸ καλὸν 
ἡμῶν διάθεσιν, διὰ παντὸς τρόπου ὑφελεῖν μὲν ἡμῶν 
τὸ ποθούμενον, τὸ δὲ ἴδιον πανούργως πρὸς τὸν πό- 
θον ἀνθυπαλλάξαι. Οὕτω γὰρ ἔλαθόν τινες ἀπὸ τοῦ 
ἡδέως ἀχούειν τοῦ περὶ ἀρετῆς λόγου, καὶ περὶ τὴν 
χινοῦσαν τοῦτον ψυχὴν διαχεῖσθαι, τῇ συνεχεῖ ἀχοῇ 
καὶ τῇ θέᾳ ἐντυπωθέντες μὲν τὴν μορφὴν τῶν τοῦ 
σώμχτος χαρακτήρων, xal τῇ φωνῇ τὴν ἀχοὴν ἀτό- 
πως θελχθέντες" οὐχέτι δὲ τὴν ψυχὴν τὴν διὰ φωνῆς 
ἐνεργοῦσαν τὸν λόγον, ἣν τὸ πρὶν ἀγαπῶντες περιεῖ- 
πὸν τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὸ σῶμα τὸ διακονούμενον 
αὐτοῖς τὰ τῆς ψυχῆς κάλὰ λοιπὸν ἀγαπῶντες. ᾽᾿Αγχι- 
θύρους γάρ φᾶσι καὶ "ἕλληνες od xaxíac εἶναι ταῖς 
ἀρεταῖς, Εκάστῃ γὰρ ἀρετῆς θύρᾳ τὴν (50) xaxíav 
ὁμοιοτάτην ἰδέαν ἑχχλέρωθεν παρήρμοσεν, ἵν᾽ ὁ σπου- 
δάζων περὶ (51) τὴν ἀρετὴν, παρεστὼς ταύτης τὸ 
πρῶτον τῇ θύρᾳ, x«l χρούειν ταύτην δοχῶν. dvol- 
γείσης αὐτῷ ἐνθένδε ἢ ἐνθένδε μιᾶς τῶν θυρῶν τῆς 
καχίας, ἐκ τῆς ὁμοιότητος ἀπατηθεὶς, ὡς εἰς τὸν 
τῆς ἀρετῆς οἶχον εἰσέλθοι" εἶθ᾽ ὑπὸ πάντων ἐπὶ τῇ 
ἀπάτῃ γελώμενος, χρόνῳ τε xai πείρᾳ μάθῃ, οὐ μό- 


prudenter adducimus, ut dum et habitu et sermone 
vere sponsa Domini videtur, colloquentibus prosit. 
Colloquatur igitur u! sponsa verecunda cum sponsi, 
inquam, ministris, ac colloquatur ubique sobrieta- 
tem servans. Oportet enim sin;plicem illam quidem 
esse ut columbam, prudentem vero ut serpentem *. 
Sed quia illigate corpori anime, cum non possent 
nude de veritate inter se colloqui, corporibus cir- 
cumstantibus, velut instrumentis, tum ad vocem, 
tum ad visum coguntur uti ; qui non potest animse 
corpori illigate pulchritudinem videre aut ratione 
illam audire, corporis motum in quo illa est, videt, 
ejusque vocem per illud emissam audiens, pulchri- 
tudinem illius ex his dijudicat, nec vox solum et 
aspectus, velut in speculo, anime speciem demon- 
Strant, sed et amictus viri et risus et pedis inces- 
sug illum produnt. Nonnulli autem musico libenter 
audiendo, brevi imprudentes ceperunt non jam 
musicum, sed instrumentum quod videtur,perquod 
musici arte perfruuntur, diligere. Propterea neces- 
sario oportet, ut virgo accurate auditum et visum 
custodiat, ne forte pro anima que loquitur, illud 
per quod ipsa loquitor, imprudens diligat. Solers 
enim est, qui nostro boni amori invidet, omni modo 
nobis subtrahere id quod desideramus, et quod ip- 
sius proprium est astute ad desiderandum substi- 
tuere. Sic enim nonnulli, dum libenter audiunt de 
virtute sermonem, ac animam illum proferentem 
diligunt, assiduo 85 8 auditu ac visu imprudentes 
eo deducti sunt, ut lineamentorum corporis forme 
in eis imprimerentur, ac eorum auditus voco ma- 
jorem in modum demulceretur, nec jam animam 
vocisinstrumentoloquentem, quam antea diligentes 
hominem colebant, sed corpus, quod ipsis anime 
bona ministrabat, deinceps diligerent. Vicina enim 
esse aiunt etiam Greci vitia virtutibus. Unicuique 
enim virtutis janue vitium specie simillimum utrin- 
que adaptavit, ut qui virtutis studiosus est, cum 
primum illius janue astat eamque videtur pulsare, 
aperta illi hinc aut illinc una ex januis vitii, simi- 
litudine deceptus tanquam in virtutis domum in- 
troeat ; ac deinde ab omnibus ob errorem irrisus, 
tempore et experientia discat, non solum se longe 
esse ab illa virtute, cujus aliquando pulsare januam 
videbatur, sed ne illius quidem limen omnino su- 


vov πόῤῥω ὑπάρχων ἐχείνης τῆς ἀρετῆς ἧς ποτε ἢ pergressum esse, neque illius foribus, ut antea vi- 


κρούειν ἐδόκει τὴν θύραν' ἀλλὰ μήτε τῶν οὐδῶν αὐ- 
τῆς τὴν ἀρχὴν ὑπερδὰς, μήτε τῇ θύρᾳ, ὡς τὸ πρὶν 
ἐδόκει, παρεστὼς γοῦν xal χρούων. Οὕτω γὰρ τοὺς 
μὲν θαρσαλέουι βουλομένους εἶναι πρὸς ἀρετὴν θρα- 
σεῖς ἀπατήσασ ἔδεϊξε᾽ τοὺς δὲ φνδουυένους τοὺς ἐπὶ 


? Matth. x, 10. 


(47) Προάγομεν. Sio codices mss. Combefls. et 
plures alii. Editi, περιάγομεν. u 

(48) ᾿Δλλλήλαις. Sic mss. quatuor. Editi, ἀλλή - 

ως. 
(49) Λόγψ. Sic editio veneta et sex mss. codices. 
Editio Parisiensis, λόγου. ] 

(50) Τήν. Codex Maz., τὴν elc, sioque legit Am- 


debatur, astitisse eaeque pulsasse. Sic enim eos qui 
sibi ad virtutem fldere volunt, temerarios decipiendo 
ostendit : fugientes temeritatis notam, ignaviae et 
pusilli animi arguit. Commiserationis studiosos 
prave ad vitia emollivit : discedentes atenenioribus 


brosius qui vertit simillimam in vitia ferentem 
uirinque speciem. Idem legit, ἑκάστῃ γὰρ ἀρετῆς 
θύρᾳ. Sed quee his ncrrantur, ncn unaquaeque vir- 
tutis janua efficit, sed ipse salutia nostre hostis, 
de quo non multo ante locutus est. 

(91) Περί. Quatuor mss. codices, ἐπί. 


148 


APPENDIX OPERUM 8. BASILI] MAGNI. 


δὲ 


affectibus, orudeles et inhumanos effecit : quem- A, τῇ θρασύτητι ψόγους δειλοὺς καὶ μιχροψύχους ix- 


admodum etiam eos qui charitatis pulchritudinem 
persequuntur, falsi nominis charitate in carnis vo- 
luptates et viluperatam ab omnibus vitam indecore 
conjecit, aut sibi ab hoc probro caventes, fratrum 
osores effecit, àc omnem illis boni sensum eripuit. 
Rursus igitur Ne de-lines ad dexteram aut αὐ sini- 
stram 19, ne decepta in unam aliquam vitii januam 
incidas ; sed mediam incede virtutis viam, ao ubi- 
que considerans, quomodo caute, non ut insipiens, 
ged ut sapiens ambules!!, quia in medio laqueo- 
rum incedis, et super pinnas urbium transis !*, da 
operam, ut in laqueum pre negligentia non inji- 
cias pedem tuum, ne quando ex muro civitatis 
nostre delapsa misere pereas. 


ἤλεγξε. Kal τοὺς μὲν συμπαθεῖς εἶναι σπουδάζοντας 
πρὸς τὰ πάθη χαχῶς ἐμαλάχισε' τοὺς δὲ τὸ luta - 
θὲς φεύγοντας ἀνηλεεῖς καὶ ἀπανθρώπους ixolncev- 
ὥσπερ οὖν καὶ τοὺς τῆς ἀγάπης τὸ κάλλος μεταδιώ- 
χοντας, ψευδωνύμῳ ἀγάπῃ, ἢ εἰς σαρχὸς ἡδονὰς 
καὶ ἐπίψογον πᾶσι βίον ἀπρεπῶς κατηκόντισεν, ἢ 
εὐλαδουμένους τὸν ἐπὶ τούτοις μῶμον μισαδέλφους 
καὶ τοῦ καλοῦ ἀναισθήτους ἐποίησε, Πάλιν οὖν Μὴ 
ἐχχλίνῃς εἴς τὰ δεξιὰ ἢ εἷς τὰ ἀριστερὰ, ἵνα μὴ 
πλανηθεὶς εἷς μίαν τινὰ τῶν τῆς καχίας θυρῶν ὅλι- 
σθήσῃς" ἀλλὰ μέσην ὁδεύων τὴν ἀρετὴν, xal ἀπαν- 
ταχοῦ βλέπων πῶς ἀχριδῶς περιπατῇς, μὴ ὡς ἄσο- 
qoc, ἀλλ᾽ ὡς σοφὸς, ὅτι ἐν μέσῳ παγίδων περιπατεῖς, 
καὶ ἐπάνω ἐπάλξεων πόλεων διαβαίνεις, προνοοῦ 


ὅπως μήτ᾽ εἰς παγίδα που ῥᾳθυμοῦσα ἐμδάλῃς τὸν πόδα σου, μήποτε ἀπὸ τοῦ τείχους τῆς πόλεως ἡμῶν πε- 


σοῦσα ἁποθάνῃς χακῶς. 


37. Diligendi igitur qui δὰ sponsum invitant, B 39. ᾿Αγαπᾷν οὖν δεῖ τοὺς πρὸς τὸν νυμφίον πα- 


ged debet dilectio justa esse ac non confusa, ne 
ministros sponsi, continenter audiendis illorum de 
Sponso sermonibus, eque ao sponsum aliquando 
diligens, evertat dignitatem sponsi, ac pronubis, 
eque illos ac Dominum honorans, maximam faciat 
injuriam. Jam vero imprudentes nonnulle mini- 
&tros non seque ac sponsum, sed etiam amplius 
quam sponsum impie dilexerunt : jamque sponsi, 
cui desponsate fuerant, semel oblita, tote famu- 
lorum sponsi facte sunt sponse, vel potius ne fa- 
mulerum quidem sponsi, sed alienorum quorum- 
dam turpes mulieres evaserunt. Nullum enim car- 
nalem sponsus noster ministrum habere deprehen- 
ditur, sed omnes spiritu viventes. Que autem non 
spiritui ministrorum sponsi, sed eorum carnibus 
sese desponderunt, he, ut manifestum est, cum 
illos a ministerio sponsi 69$ alienos esse, tum 
semetipsas non ministris sponsi, sed alienis servis 
desponsatas esse, ostenderunt. Debentigitur etiam 
cum istis caute colloqui, nascentem sensim ex col- 
loquio corpoream consuetudinem prudenter abscin- 
dentes, et in colloquendo caventes, ne dum fidenter 
cum illis, ut cum sponsi famulis, colloquuntur, 
imprudentes vel eos ad ea que non oportet detor- 
queant, vel semetipsas preter propositum scopum 
in carnis voiuptates absurde dejiciant. Sed charitas 
habenda proximi, quia Diliges proximum tuum 
sicut leipsum !*, &c sponse hoc preceptum sibi 
gratum sponsus tradidit. Certe, inquit, diliges, et 
quatenus uni istorum facis, mihi sponso tuo facis !*. 
Sed non debet libidini obnoxia esse charitas, nec 
nomen charitatis mentiens, re evertere dignitatem 
vere charitatis. Quandiu quidem ΟὟ amorem 
Sponsi, amare fratres videris, servas et in eum et 
in illos gravitatem oharitatis. Sed si non jam 


1$ Prov. 1v, 27. 11 Ephes. v, 15. 


(52) ᾿Εμφυομένην. Heo scriptura solius est oo- 
dicis Colbertini, sed percommode emendat vulga- 
tam lectionem νυμφευομέην, cujus vitium cum 
perspiceret Combef. legendum putabat, μνηστευο- 


1 Ecoli, ix, 20. 


poxaÀouveae, &ÀÀ3 δεῖ τὴν ἀγάπην δικαίαν xal μὴ 
συγχεχυμένην ποιεῖσθαι, ἵνα μὴ τοὺς ὑπηρέτας τοῦ 
νυμφίου, ἀπὸ τοῦ συνεχῶς ἀχούειν αὐτῶν τὰ περὶ 
τοῦ νυμφίου λαλούντων, ἴσους τοῦ νυμφίου ἀγαπή- 
σασά ποτε, καθέλῃ μὲν τὸ ἀξίωμα τοῦ νυμφίου, τοῦ 
δὲ νυμφαγωγοὺς, τῷ τοὺς ἰσοτίμους τῷ Δεσπότῃ 
ἄγειν, ἀδικήσῦ τὰ μέγιστα. Ἤδη δέ τινες ἔλαθον, 
οὐχ ἴσα τῷ νυμφίῳ ὑπηρέτας, ἁλλὰ καὶ πλέον αὖ- 
τοὺς, ἁσεθῶς ἀγαπήσασαι' καὶ τοῦ μὲν νυμφίου 
λοιπὸν, πρὸς ὅν ἐνυμφεύσαντο καθάπαξ ἐπιλαθόμε- 
ναι, ὅλαι δὲ τῶν οἴκετῶν τοῦ νυμφίου νύμφαι γι- 
νόμεναι, μᾶλλον δὲ οὐδὲ τῶν οἰκετῶν τοῦ νυμφίου, 
ἁλλὰ ἀλλοτρίων τινῶν γυναῖχες αἰσχραὶ εὐρεθεῖσαι. 
Οὐδένα γὰρ σαρχιχὸν ὁ νυμφίος ἡμῶν ὑπηρέτην 
ἔχων εὑρίσχεται, ἁλλὰ πάντας πνεύματι ζῶντας. 
Αἱ δὲ μὴ τῷ πνεύματι τῶν ὁπηρετουμένων τῷ νυμ- 
φίῳ, ἁλλὰ ταῖς σαρξὶν αὐτῶν ἑαυτὰς ἁτόπως νυμ- 
φεύσασαι, δῆλον ὡς χἀχείνους ἀλλοτρίους τῆς ὕπηρε 
σίας τοῦ νυμφίου, καὶ ἑαυτὰς οὐχ ὑπηρέταις τοῦ 
νυμφίου, ἀλλὰ ἁλλοτρίρις δούλοις νυμφευθείσας 
ἁπήλεγξαν. Οὐχοῦν καὶ τούτοις ἀχριδῶς ὁμιλείτω- 
σαν, τὴν ἐμφυομένην (52) λαθραίως ἐκ τῆς ὁμιλίας 
σωματιχὴν συνήθειαν φρονίμως ἐχτέμνουσαι' καὶ 
ἐν τῇ ὁμιλεῖν φυλασσόμεναι, μὴ ἐκ τοῦ θαρσεῖν, ὡς 
τοῦ νυμφίου οἰκείοις, λάθωσιν, ἢ ἐκείνους πρὸς ἃ 
μὴ δεῖ ἀποσφήλασαι, ἢ ἑαυτὰς παρὰ τὸν mpoxel- 
μενον σχοπὸν ἐπὶ τὰς σαρχὸς ἡδονὰς ἁτόπως χατα- 
θαλοῦσαι. ᾿Αλλὰ ἀγάπην δεῖ τῶν πλησίον κεχτῆσθαι, 
ὅτι ᾿Αγαπήσεις τὸν πλησίον σου, ὡς αυτόν" 
καὶ τοῦτο ἁρέσχον αὐτῇ ὁ νυμφίος τῇ νύμφῃ παράγ- 
γέλμα δίδωχε. Καὶ φησιν, ἀγαπήσεις, xal ἐφ᾽ ὅσον 
ἑνὶ τούτων ποιεῖς, ἐμοὶ τῷ σῷ νυμφίῳ ποιεῖς. ᾿Αλλ᾽ 
οὐχ ἐμπαθῇ εἶναι δεῖ τὴν ἁγάπην, οὐδὲ ὄνομα αὐτῇ 
ἐπιψευδομένην (53) ἀγάπης, τῷ ἔργῳ ἀναιρεῖν τὴν 
ἀξίαν τῆς ὄντως ἀγάπης. Ὅτι ἕως ἄν διὰ τὴν πρὸς 


4 1.06. x, 27. 1) Matth. xxv, 40. 


μένην. 
3) Αὐτῷ 
n, pro αὐτῇ 


nulli, αὐτῇ ἐπ 


ἐπιψευδο ἔνην. Codex Colbertinus, 
itio Veneta et codices mss. non 


ψευδὸ μένης. 


148 


LIBER DE VIRGINITATE. 


148 


τὸν νυμφίον ἀγάπην ἀγαπῶσα φαίνῃ τοὺς ἀδελφοὺς, Α propter illum, sed eos propter semetipsos ex con- 


σώζεις xal τὸ πρὸς ἐχεῖνον xal τὸ πρὸς αὐτοὺς τὸ 
τῆς ἀγάπης σεμνόν. ᾿Επειδὰν δὲ οὐχέτι δι’ ἐχεῖνον, 
ἀλλὰ τούτους δι’ αὐτοὺς ἀπὸ τῆς συνηθείας ἧς ἀγα- 
πῶσα, διαφθείρασα xal τὴν πρὸς ἐχεῖνον ἀγάπην, 
καὶ ἐμπαθῇ ταύτην ποιήσασα, ψευδώνυμον, xal οὐχὶ 
τὴν ἀληθῆ ἔχεις ἀγάπην. ᾿Αγάπη γὰρ σαρχὸς 
πάθη (54) οὐχ ἅπτεται" οὐδὲ ἄλογος οὖσα ὑπὸ συν- 
ηθείας ζωώδους ἀκρίτως τὸ σεμνὸν ἑαυτῆς ἐπὶ σώ- 
ματα καταφέρει. ᾿Αλλὰ λογικὴ οὖσα, καὶ ὅλη, σοφίας 
μεστὴ, ἐμφρόνως ἑαυτὴν πρὸς ἀξίαν τοῖς προσώποις 
κατὰ τὸ δίκαιον ταλαντεύει * τοὺς μὲν ὑπηρέτας 
νυμφίου λογισμῷ δι’ ἐκεῖνον τιμῶσα, αὐτὸν δὲ" ἐκεῖ- 
νον οὐ διὰ τούτους, ὅτι περὶ αὐτοῦ αὐτῇ διαλέγον- 
ται, ἀλλὰ δι᾽ αὐτὸν περιέπουσα " xal εἴ τις μὲν 
ἐκείνου ἐραστὴς, τοῦτον διὰ τὸ πρὸς ἐχείνον φίλτρον 
ἑταῖρον νομίζουσα" εἰ δέ τις τοῦ περὶ αὐτοῦ ἔρωτος 
ἀμελεῖ, οὐχέτι τοῦτον, χἂν αὐτὴν χολαχεύῃ, ὡς οἷ- 
xeiov ὁρῶσα. ἀλλὰ xal μάλιστα ἐκ τῆς κχολαχείας 
τὴν ἐπιδουλὴν ὑποπτεύουσα, ὅτι ἀμελῶν τοῦ νυμ- 
lou περὶ ὃν αὐτὴ ἑἐπτόηται, προσποιήτῳ τῇ περὶ 
τὸν νυμφίον αὐτῆς θεραπείᾳ, δελεάζει (55) μὲν 
ταύτην ὡς συμπονῶν αὐτῇ πρὸς τὴν ἐχείνου ἀρέ- 
σχειαν, ἐφ᾽ ἑαυτὸν δὲ αὐτῆς τὸν ἔρωτα ἐκ τῆς συν- 
εχοῦς ὁμιλίας μεταθεῖναι σπουδάζει, ἐν νυμφαγωγοῦ 
ὀνόματί τε xal σχήματι μοιχὸς τῆς νύμφης πανούρ- 
qw. γινόμενος. ᾿Εντεῦθεν γὰρ πολλαὶ τῷ τῆς ἀγά- 
πης ὀνόματι χαταδραχὺ πρὸς τὰ τῆς σαρχὸς πάθη 
ὁπὸ τῆς συνηθείας χκατενεχθεῖσαι, πόρναι xal μοι- 
χαλίδες καὶ ἀλλότριαι οὐ τῆσ τοῦ Κυρίου μόνον νυμ- 
φεύσεως, ἀλλὰ καὶ τοῦ κατὰ σάρχα νομίμου παρὰ 


suetudine diliges, corrumpens illius amorem, ao 
libidini obnoxium efficiens, falso nominatam ao 
minime veram habes charitatem. Charitas enim 
carnis libidines non attingit : nec rationis expers 
ex consuetudine animali gravitatem suum sine 
judioio transfert in corpora. Sed rationis compos 
&o tota sapientie plena prudenter semetipsam pro 
merito personarum, ut equum est, impendit ; mi- 
nistros sponsi, ratione propter illum honorans, 
illum autem non propter eos, quia de illo loquentes 
audit, sed propter ipsum colens; ac si quis illius 
amator est, amicum illum ob sponsi amorem exi- 
stimat ; si quis autem illius amorem negligit, non 
jam illum, etiamsi assentetur, ut familiarem habet, 
sed maxime ex ejus assentatione insidias suspi- 
catur, propterea quod negligens sponsum, quem 
illa admiratur, simulato ipsius sponsi cultu ines- 
oat eam, quasi ipsam adjuvet ut sponso placeat ; 
in semetipsum autem illius amorem assiduo col- 
loquio transferre eonatur, sub pronubi nomine et 
Specie adulter sponse fraudulenter factus. Hino 
enim multe charitatis nomine paulatim ad carnis 
libidines ex consuetudine et familiaritate delapse, 
meretrices et adulter& ao non solum 8ἃ Domini 
sponsalibus, sed etiam ἃ carnali matrimonio apud 
homines legitimo aliene prorsus deprehenduntur. 
Nam eum virginitatem Domino voverint, postea 
carnis voluptatibus viete, stupri peccatum matri- 
monii nomine pretexere volunt : non ignorantes, 
opinor, quamvis ignorationem pre 86 ferant, eam 


ἀνθρώποις γάμου παντάπασιν ἀπηλέγχθησαν. Παρ- C que datam sponso suo dexteram wiolavit, neque 


θενίαν γὰρ τῷ Κυρίῳ ἐπαγγειλάμεναι, εἶθ᾽ ὑπὸ τῶν 
σαρκὸς ἡδονῶν νιχηθεῖσαι, τὴν τῆς πορνείας ἁμαρ- 
τίαν γάμου ὀνόματι περιστέλλειν ἐθέλουσιν " οὐχ 


illius sponsam esse, quem illegitime reliquit, neque 
illius, cui 8e per libidinem Junxit, secundum leges 
uxorem videri posse. ' 


ἀγνοοῦσαι, olpat, χἂν ἄγνοιαν δὴ προσποιῶνται, ὅτι ἡ παραθᾶσα τὰς πρὸς τὸν νυμφίον ἑαυτῆς δεξιὰς, 
οὔτε τούτου ἐστὶ νύμφη, ὃν παρανόμως κατέλίπεν, οὔτ᾽ ἐκείνου, ᾧ διὰ πάθος ἔζευξεν ἑαυτὴν, κατὰ νό- 


μους γυνὴ δύναται εὑρεθῆναι. 

38. Τότε γὰρ νόμιμος (56) καὶ κατα τὰς θείας Γρα- 
φὰς συνίσταται γάμος, ὅταν μὴ πάθος ἡδονῆς προκα- 
ταλάδῃ τοῦ νόμου τὴν χρείαν, λογισμὸς δὲ τοῦ τε 
εἰς βοήθειαν ἀναγκαίου xai τῆς τῶν παίδων διαδοχῆς 
τοῦ γάμου προσθεὶς τὸν σχοπὸν, τίμιον ὄντως μνη- 
στεύῃ τὸν γάμον. Ὅτε τῶν ἀναγκαίων τοῦ γάμου 
προειληφότων τῷ λογισμῷ, καὶ χρηπῖδος ἁγίας ἐν 
Κυρίῳ κατὰ νόμους τεθείσης, ἐπαχολούθημα τοῦ 
κατὰ τὸν γάμον ἀναγχαίου, ἣ ἐκ τῆς μίξεως ἡδονὴ, 
μίαν σάρχα τὴν δύο ποιοῦσα εὑρίσκεται. ᾿Ἐπειδὴ 


γὰρ ὁ ἐν ψυχῇ λογισμὸς τὰς ψυχὰς προλαδὼν, κατὰ D 


τὸ φαινόμενον ἀναγκαῖον συνῆψεν. εἰχότως προηνω- 
μέναις ταύταις xal ἡ τῶν σαρχῶν τῶν ἐν αἷς εἶσιν 
ἔννομος ἕνωσις ἠχολούθησεν. Ὅταν δὲ τῶν ψυχῶν 
ἄλλο τὴν ἀρχὴν προθεμένων, αἱ σάρκες δι᾽ ἡδονὴν 
τὰ οἰκεῖα πραγματευσάμεναι, τὰς ἐν αὐταῖς ψυχὰς 


(54) Πάθη. Sic editio Veneta et sex mss. Pari- 
siensis editio, παθῶν. Godex Mazarinus alia manu, 
πάθους. 

(55) Ηροσποιήτῳ τῇ... θεραπείᾳ, δελεάζει. Co- 
dex recentior Combef., προσποιεῖται.., τήν θερα- 


PATROL. GR. XXX. 


38. Tunc enim legitime et seoundum divinas 
Scripturas matrimonium contrehitur, cum 653 
voluptatis amor non preevertit legis necessitatem, 
sed cogitatio necessarii auxilii et liberorum susce- 
ptionis proposita matrimonio vere honorabiles con- 
ciliat nuptias. Cum necessitate matrimonii prius 
animo concepta, et sancto in Domino secundum 
leges jacto fundamento, appendix matrimonii ne- 
cessitatis esse deprehenditur, concubitus voluptas, 
que carnem duorum unam efficit. Quoniam enim 
anime insita ratio animasin antecessum secundum 
illam, que apparet, necessitatem conjunxit, merito 
animarum conjunctionem etiam carnium in quibus 
versantur legitima conjunctio consequitur. Sed 
cum animabus aliud sibi ab initio proponentibus, 
carnes ob voluptatem e& que sibi propria sunt 


πείαν xal δελεάζει. 
(56) Νόμιμος. Colbert. et unus ex Regiis, νομι 
ως. Non longe vocula δὲ addita e pluribus mss. 
aulo post satis commode legeretur, τότε τῶν ἀναγ 
WXatov. 


24 


7411 


APPENDIX OPERUM S8. BASILII MAGNI. 


148 


querentes, animas que in ipsis resident, vitio suo À τῷ κατ᾽ αὐτὰς πάθει δουλευοόσας ἐνώσωσιν, ἀκολού- 


emanocipatas conjunxerunt, appendix carnis malo- 
rum facte anime iniquum concubitum reddunt. 
Cui enim operi neo insita anime ratio neo lex 
preivit, illud & conscientia, ut omni ex parte ille- 
gitimum, damnatur. Propterea, inquit, Mulier alli- 
gata est legi, quanto lempore vivit vir ejus. Quod si 
mortuus. fuerit vir, libera est. cui vult nubal, non 
simpliciter, sed tantum in Domino, inquit !5, quia 
et que morte viri libera ad nuptias facta est, non 
quia liberata est simpliciter, sed in Domino debet 
nubere. Quid est autem in Domino nuptias contra. 
here ? Non carnis voluptatibus δὰ concubitum ante 
pertrahi, sed dijudioando id quod utile ad vitam, 
eligere nuptias. Propterea etiam necessitatem ma- 
trimonii Creator in natura instituit. 


39. Quod si heo ita se habent, ne 6680 decipiat, 
inquam, quse ex virginitate in carnis libidines 
delapsa est, quia matrimonium illi ad peccatum 
imputabitur. Primum quidem, quia malam basim, 
concubitus voluptatem et prevaricationis pecoatum 
sibi ipsa posuit; deinde vero, quod cum libera non 
esset (non enim mortuus est vir ejus, ut cui vult 
nubat), vivente immortali viro adultera vocabitur, 
mortalem ob carnis libidines in Domini thalamum 
introducens. Quod enim spectat ad legitimum ma- 
trimonium ἃ sponso oocupatum, virginitatis ha- 
bitus, date dexterse, processus in publicum ob 
initum cum illo fedus, coram omnibus testantur 
eam de illo, ut viro, gloriantem, in publicum, eo 


και. Διὰ τοῦτο, φησὶ, Γυνὴ δέδεται νόμῳ, ἐφ 


ϑημα τῶν σαρχὸς καχῶν γινόμεναι αἱ ψυχαὶ, παρά- 
νομὸν τὴν μίξιν ἐργάζυνται. Οὗ γὰρ ὁ ἕν ψυχῇ 
λόγος χαὶ νόμος οὐχ ἡγήσατο ἔργου, τοῦτο παντά- 
πασιν παράνομον ὕπὸ τῆς συνειδήσεως ἐστηλίτευ- 
ὅσον χρόνον ζῇ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς. 'Edv δὲ ἀποθάνῃ 
6 ἀνὴρ, ἐλευθέρα ἐστὶν ᾧ θέλει γαμηθῆναι" οὐχ 
ἁπλῶς, ἀλλὰ μόνον ἐν Κυρίῳ, φησίν" ὅτι καὶ ἡ 
τῷ θανάτῳ τοῦ ἀνδρὸς ἐλευθέρα γενομένη (57) πρὸς 
γάμον, οὐχ ὅτι ἠλευθερώθη ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ἐν Κυρίῳ 
φφείλει γῆμαι. Τί δέ ἐστι τὸ ἐν Κυρίῳ τὸν γάμον 
συστῆναι; Τὸ μὴ προὐποσυρῆναι ὁπὸ τῶν σαρκὸς 
ἡδονῶν πρὸς τὴν μίξιν, ἁλλὰ κρίσει τοῦ λυσιτε- 
Λοῦντος πρὸς τὸν βίον, ἑλέσθαι τὸν γάμον. Διὸ καὶ 
τὸ ἀναγχαῖον τοῦ γάμου ὁ Ποιητὴς ἐν τῇ φύσει διε 
τάξατο. 

39. Et δὲ ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον, μὴ 
ἀπατάτω ἑαυτὴν, φημὶ, $ ἀπὸ παρθενίας εἰς σαρκὸς 
πάθη χατινεχθεῖσα, ὅτι γάμος αὐτῇ εἰς τὰ ἁμάρτημα 
λογισθήσεται. Πρῶτον μὲν, ὅτι κακὴν κρηπῖδα τῆς 
συμπλοκῆς τὴν ἡδονὴν, καὶ τὴν τῆς παραδάσεως 
ἁμαρτίαν ἕἑαυτῃ (58) κατεδάλετο᾽ ἔπειθ᾽ ὅτι οὐχ 
οὖσα ἐλευθέρα (οὐ γὰρ ἀπέθανεν αὐτῆς ὁ ἀνὴρ, ἵνα 
ᾧ βούλεται γαμν,θῇ), ζῶντος τοῦ ἀθανάτου ἀνδρὸς 
μοιχαλὶς χρηματίσει, θνητὸν διὰ πάθη σαρκὸς τῷ 
τοῦ Κυρίου παστῷ ἐπεισάγουσα. Ὅτι μὲν γὰρ προεί- 
ληφε τὰ τοῦ γάμου νόμιμα ὃ νυμφίος, τὸ σχῆμα 
τῆς παρθενίας, αἱ δεξιαὶ, ἡ ἐπ᾽ ἐκείνῳ πρόοδος ἐπὶ 
πάντων μαρτυρεῖ, ὅτι αὐτῷ ἀνδρὶ σεμνυνομένη τὰς 
ἐπὶ τῷ προειληφότι ἀνδρὶ προόδους ἐπόμπευεν. Εἰ 


quod preoccupata esset ἃ viro, prodisse. Nam si C γὰρ οὐ πρότερον τῶν πατρῴων θαλάμων πρόεισιν 


non prius e paternis $balamis prodit virgo, quam 
legitimo viro junota, cumque dominum et vite mo- 
deratorem palam agnoscens, deinceps sub nomine 
viri, qui eam sortitus est, e paterna domo prodeat; 
virgo certe prodiit e paternis thalamis, ut legitimi 
viri sponsam professa et sub ejus dominatu con- 
Btituta in publicum prodiret. Quod si testes sunt 
progressuum, qui haec vident, testes profecto iidem 
gunt, ouinam illa conjuncta, aut cujus virisponsam 
professa, e paternis adibus in publicum processerit. 
Quod si he nuptie et testibus et progressibus et 
omnibus rebus manifeste, neo mortuus 654 est 
vir ejus, talis igitur moeohatur, vivente viro semper 
adultera, vel potius ad perfruendam voluptatem 


à παρθένος, πρὶν ἢ ἀνδρὶ νομίμῳψ συζυγείσα, ὑπὸ 
τούτῳ αὐθέντῃ τε καὶ προστάτῃ τοῦ βίου ἐπιγραψα- 
μένη, λοιπὸν τῷ ὀνόματι τοῦ λαχόντος ἀνδρὸς τοῦ 


, πατρῴου οἴχου προέλθοι, xai ἡ παρθένος ἄρα προ- 


ἦλθε τῶν πατρῴων θαλάμων ὡς ἂν ἐπιγραψαμένη 
ἔννομον ἑαυτῇ τὸν νυμφίον, καὶ τῇ ὑπὸ τούτῳ προ- 
στασίᾳ τὰς εἴς φανερὸν προόδους πομπεύῃ. Εἰ δὲ 
μάρτυρεν προόδων οἱ ταῦτα ὁρῶντες, μάρτυρὰς ἄρα. 
οἱ αὐτοὶ xai τίνι ἐζευγμένη fj τίνα ἐπιγραψαμένη 
ἄνδρα, τῶν πατρῴων οἴκων εἰς μέσους προῆλθεν. 
E? δὲ ὁ γάμος οὗτος τοῖς μάρτυσι x«l ταῖς προόδοις 
καὶ πᾶσι περιφανὴς, οὐχ' ἀπέθανε δὲ, φημὶ, ὁ ἀνὴρ 
αὐτῆς " μοιχεύεται οὖν dj τοιαύτη, ζῶντος τοῦ ἀν- 


δρὸς διὰ βίου μοιχευομένη" μᾶλλον δὲ δι’ ἡδονῆς 


impudice fornicatur; quia autem vivit vir ejus, pj μὲν ἀπόλαυσιν ἀκολάσεως πορνεύουσα, διὰ δὲ τὸ 


nefario adulterio contaminatur. Neo equidem video 
quomodo illa pro immortali Deo mortalem ad 
suam ipsius perniciem hominem ocomplectatur, 
semper in ooulis viri impie in eum 80 gerens ille- 
gitimis amplexibus : aut quomodo homo ille Do- 
mini cubile ausus est insane conscendere. Nam ex 
humanis rebus supplicia sio pecoantium existi- 


15 [ Cor. vir, 39. 
(57) Γενομένη. Sic Combeflsii codices et plures 


alii. Editi, γινομένη. 
(58) 'Eavtq. Sio editio Veneta et mss. Parisien- 


ζῆν τὸν ἄνδρα παρανόμως μοιχεύουσα. Kal οὐχ 
ὁρῶ πῶς μὲν αὐτὴ ἀντὶ ἀθανάτου Θεοῦ θνητὸν ἐπὶ 
xaxi ἑαυτῆς ἄνθρωπον περιέπει, ἐν ὀφθαλμοῖς ἀεὶ 
τοῦ ἀνδρὸς εἰς αὐτὸν ταῖς παρανόμοις μίξεσιν ἀσε- 
6o0ga: πῶς δὲ ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος τῇ τοῦ Κυρίου 
κοίτῃ ἐτόλμησε μανιωδῶς ἐπιδῆναι. "Ex γὰρ τῶν 
ἀνθρωπίνων δεῖ τὴν δίχην οὕτως ἐξαμαρτανόντων 


Bis editio, ἑαυτοῦ. lbidem editi, κατεδάλλετο, mss. 
plures ut in textu. Non longe unus ex Regiis, μυν- 
χαλὶς χρηματίζει. 


1749 


LIBER DE VIRGINITATE. 


750 


στοχάζεσθαι. Τίνος μὲν ἀξία à ἀντὶ (50) εὐγενοῦς A manda eunt. Quanam enim digna est pona, ques 


ἀνδρὸς πρὸς δοῦλον ἑαυτῆς φθειρομένη, καὶ τῇ 
δεσποτιχῇ κοίτῃ τὸν οἰχέτην εἷς ἐπιδουλὴν ἐπεισ- 
ἀγουσα; τίνος δὲ ἄξιος ὁ δοῦλος δεσποίνῃ ἑαυτοῦ καὶ 
κοίτῃ χυρίου ἑαυτὸν ἀσελγῶς ἐπιῤῥίψας ; 

40. ᾿Αλλὰ αἱ σοφαὶ τοσαύτην ἀσέδειαν καθ᾽ ἕαυ- 
τῶν διὰ σαρχὸς πάθη τολμήσασαι, πρὸς οἷς οὐ δα- 
χρύουσι, τόπον ἑαυταῖς χουφότερον τοῖς δάκρυσιν 
ἑτοιμάζουσαι, ἔτι καὶ ὥν ὑπέσχοντο πρότερον παρ- 
θενίαν ἀονοῦνται. Τὴν γὰρ παράδασιν τῆς παρθε- 
νίας αἰσχρὰν καὶ ἐπονείδιστον διὰ τὴν δουλείαν τῆς 
ἡδονῆς παρὰ πᾶσιν γνωρίζουσαι, τῇ ἀρνήσει τῷ 
μείζονι καχῷ οἴονται τὴν ἁμαρτίαν παραμυθεῖσθαι" 
ἀνθρώπους μὲν, πρὸς οὖς εἰς ἀπολογίαν τῆς πα- 
ραδάσεως τὴν ἄρνησιν προΐσχονται, al θαυμάσιαι 
αἰδούμεναι (00): τὸν δὲ Κύριον, πρὸς ὃν γεγόνασιν 
αὐταῖς αἱ δεξιαὶ, διὰ τὸ εἰς βάθος καχῶν ἐμπεσεῖν, 
λοιπὸν οὐ φοδούμεναι' οὐχ εἶδυται ἄρα, ὅτι διπλοῦν 
καὶ παρ᾽ ἀνθρώποις xal παρὰ τῷ Κυρίῳ τὸ ἔγκλημα 
καθ᾽ ἐχυτῶν ἀτόπως κατασκευάζουσι * τῶν μὲν ix 
τῆς προδεδοημένης παρθενίας, εἰ καὶ ἀρνοῦνται τὸ 
ὑποσχέσθαι ταύτην, τὸ μανιῶδες xal ἰταμὸν πρὸς 
τὰ πᾶσιν ὁμολογούμενα ἀποστρεφομένων, ἔτι δὲ 
καὶ μισούντων᾽ τοῦ δὲ, πρὸς οἷς παρέδησαν εἷς τὰς 
συνθήκας τῆς παρθενίας, τὴν ἀντὶ μετανοίας ἄρ- 
νησιν πιχρότερον εἰς τὸ παρ᾽ αὑτῷ δικαστήριον 
κρίνοντος. Ἵνα οὖν μὴ ἀγάπης ὀνόματι εἰς τοῦτο 
τῆς ἁμαρτίας ἐμπέσῃ ἡ παρθένος βάραθρον, 
ἀποοσπαθὴῆ τὴν ἀγάπην xal καθαρὰν μετιέτω. 
Οὐ γὰρ χώραν αὕτη ἕξει προολισθησάσῃ (61) πρὸς 
ἡδονὴν τὸ προσωτεῖον τοῦ γάμου" οὐδὲ σοφίσασθαι 


pro nobili viro cum servo 800 corrumpitur, et in 
herilem lectum servum ad insidias introducit? qua 
dignus poena servus est, qui in dominam suam et 
in domini cubile impudice irruit? 

40. Sed sapientes ille, que talem impietatem 
conlra semetipsas propter carnis libidines perpe- 
trarunt, preterquam quod non lacrymantur, ut 
mitiorem sibi locum lacrymis preparent, adhuc 
etiam, quem prius promisere virginitatem, promi- 
gisse 86 negant.Nam cum violatam virginitatem in 
probro ob servitutem voluptatis et ignominia apud 
omnes esse noverint, inflciatione, que majus ma- 
lum est, videntur sibi peccatum excusare; ac ho- 
mines quidem, quibus ad excusationem prevari- 
cationis infleiationem obtendunt, mirabiles ille 
reverentur; sed Dominum, cui date dextere, eo 
quod in profundum malorum lapse sint, non jam 
metuunt.Non vident profecto, duplex se et apud ho- 
mines et apud Deum crimen sibimetipsis stulte pa- 
rare;quippe cum homines ob celebratam prius fama 
virginitatem,quamvis eam se promisisse negent,fu- 
rorem et impudentiam in iisque omnibus certa et 
explorata suut,negandis avereentur atque oderint: 
Dominus vero additam violatis virginitatis fede- 
ribus infleiationem pro ponitentia,acerbiua in suo 
judicio condemnet.Ne igitur sub charitatis nomine .- 
in hoc peocati barathrum incidat virgo, libidipis 
expertem et puram charitatem persequatur. Neque 
enim, si ad voluptatem delapsa sit, looum in e& 
habebit larva conjugii : nec nomine conjugii ludi- 


ὀνόματι γάμου τὸν ζῶντα ἑαυτῆς ἄνδρα μὴ ἀπολε- C fücari suum ipsius virum minime soluta poterit, 


λυμένη δυνήσεται, θνητὸν ἐχείνου ἐπὶ μοιχιχῇ 
πράξει μετὰ τοσαύτας τὰς παρ᾽ αὐτοῦ τιμὰς ἀσε- 
GG. προτιμήσασχ. Οὐν ἀλλοτρίως γὰρ ἂν τις καὶ 
ἐπὶ τῶν τοιούτων τὸ ἀποστολικὸν ἀναφθέγξεται, Ow. 
Ὅταν καταστρηνιάσωσι τοῦ Χριστοῦ, γαμεῖν 
θέλουσιν, ἔχουσαι κρῖμα ὅτι τὴν πρώτην πίστιν 
ἠθέτησαν" οὐ γάμον, ἀλλὰ μοιχείαν διὰ βίου καχῶς 


^w μεϑοδεύουσαι. 


41. Μηδεὶς οὖν οἰχέτης εἷς τοσοῦτον ἀσεδείας οἷ- 
σιρηλατήσῃ, ὡς τῆς δεσποτιχῆς ἅπτεσθαι νύμφης. 
Μηδεὶς οὕτω μανιώδης ἱερόσυλος, ὡς τῆς ἀχράντου 
ἱερείας χερσὶν ἀχολάστοις ἐφάπτεσθαι. Μηδεὶς εἷς 
τοσοῦτον ἀπονοίας ἠχέτω, ὡς τηλικαύτην δίχην 
τοῖς ἱεροσύλοις ἐπτρτημένην ὁρῶν, μὴ τῶν ἀψύχων 


mortalem ei ad facinus adulterii post tot acceptos 
ab eo honores impie peieferens. Non enim absurde 
de talibus illud Apostoli dicatur : Cum luxuriatz 


' fiierint. ἐπ Christo, nubere volunt : habentes damna- 


tionem, quia prinam fidem irritam fecerunt !* : non 
conjugium,sed adulterium per totam vitam nefarie 
persequentes. 


A1. Nullus igitur servus ostro percitus eo im- 
pietatis feratur, ut dominicam sponsam tangat. 
Nemo ita furiosus sit sacrilegus, ut intaminatam 
gacerdotem manibus impudicis tangat. Nemo eo 
insanie deveniat, ut cum tot ac tanta sacrilegis 
supplicia impendere videat,non inanimata ex auro 


ix χρυσοῦ xal ἀργύρου ὕλης πεποιημένων cxsoüv, ἢ aut argento vasa,sed animata et, viventia donaria 


ἀλλ᾽ αὐτῶν ἐμψύχων καὶ ζώντων ἀναθημάτων 
λῃστρικῇ χειρὶ βεδήλως ἐπιλαμὔάνεσθαι. Μᾶλλον 
δὲ μηδεὶς οὕτως ἔστω ἀνόσιος, ὡς μὴ τὰ ἐν τῷ ναῷ 
ἄψυχα σχεύη, ἀλλ᾽ αὐτὸν τὸν ναὸν τοῦ Κυρίου, 
τουτέστι τῆς παρθένου τὸ σῶμα, xai αὐτὴν τὴν 
τιμιωτάτην ἁπάντων ἐν τούτῳ ψυχὴν τῆς παρθέ- 
νου, ἱερώτατου ἐν τῷ νχῷ τοῦ Κυρίου ἀνάθημα, 
τοῖς ἀχολασίας πυρσοῖς βαρύαριχῶς καταφλέξαι. 


1$ 1 Tim. v, 11. 
(59) 'H ἀντί. Duo oodices, εἴη ἀντί. 


(60) Αἱδούμεναι. Quatuor codices, αἱρούμεναι. 


Unus Combetis., ὁρὧὡμεναι. 


manu preedatoria impure arripiat. Vel potius nemo 
adeo scelestus sit,ut non inanimata in templo vasa, 
sed ipsum templum Domini,id est,virginis corpus, 
et ipsam in eo omnium maxime 65858 venerabilem 
animam virginis, sacratissimum in teiaplo Domini 
donarium, impudicitie facibus barbare eucoendat. 
Sed si sua sponte dedit semetipsam virgo, violans 
initum cum sponso fedus, ao omnia, et templum 


(601) IlpooXicÜncácy. Plures Π|88., προολισθού- 
9n. 


161 


APPENDIX OPERUM 8, BASILIl MAGNI. 


et donarium et amicitiam cum eo intercedentem Α 'AAA' εἰ ἑκοῦσαν ἐπέδωχεν ἑαυτὴν παρθένος, πα- 


et regni consortium ob voluptatem confundens et 
conculcans, ne tradas te illi ad societatem pecoati. 
Biquidem nec pulcher Joseph domine in eum fu- 
renti,semetipsum ad impudicitiamillius explendam 
tradere voluit 17. Sed etiamsituin feedus conjugii non 
venires, alteri semetipsam traderet. Ille igitur peo- 
cati ponas luat; tu vero te ipsum purum et inte- 
grum [serva, nec pone, que pro delicto in Domi- 
num admisso inferetur, particeps efflciare. Oportet, 
inquit, Filium hominis tradi 18, V» autem illi per 
quem Filius hominis traditur! conducerel ipsi si 
natus non esset **. Nonne similiter que virginita- 
tem ante professa,deinde mutato proposito cuipiam 
homini fruends voluptatis gratia seipsam oon- 
junxit, etiamsi dicat : Oportet me nubere, quem- 
&dmodum Filium hominia traditum oportuit : sed 
tamen ve llli, per quem illa foederibus, que cum 
sponso pepegerat, ruptis οἱ violatis, suam libidi- 
nem implet?[dem enim huic homini,dicere ausim, 
prestabilius foret,quam si soeleris adversus Domi- 
num 8b hac impura patrati socius in judicio repe- 
riatur. Jam vero nonns audis eum adulterari, qui 
etiam dimiesam duxerit *'? Etsi enim, inquit, 
propter culpam fuit dimissa, vivit tamen vir ejus. 


ραδᾶσα μὲν τὴν πρὸς τὸν νυμφίον συνθήκην, πάντα- 
δὲ xal ναὸν, xai ἀνάθημα, καὶ φιλίαν τὴν πρὸς 
αὐτὸν, καὶ βασιλείας χοινωνίαν δι᾽ ἡδονὴν πάθους 
συγχέασά τε ὁμοῦ xal πατήσασα, μὴ χρήσῃς τῇ 
τοιαύτῃ σαυτὸν εἰς χοινωνίαν τὴς ἁμαρτίας. ᾿Επεὶ 
οὐδὲ ὁ καλὸς Ἰωσὴφ τῇ δεσποινῃ ἐπιμανείσῃ αὐτῷ 
ἑαυτὸν πρὸς τὴν τῆς ἀχολασίας ἀπόλαυσιν χρῆσαι 
ἠθέλησεν. ᾿Αλλ’ εἰ καὶ μὴ σὺ ἦλθες ἐπὶ τὴν χοινω- 
νίαν τοῦ γάμου, ἄλλῳ ἑαυτὴν ἐπιδίδωσιν. ᾿Ἐ κεῖνος 
οὖν τὰς ἐπὶ τῇ ἁμαρτίᾳ αὐτοῦ εὐθύνας ἐχέτω" σὺ 
δὲ σαυτὸν καθαρὸν φύλαττε ἐπὶ τῇ χοινωνίᾳ τῆς εἷς 
τὸν Κύριον παρανομίας εὐθύνης. Δεῖ, φησὶ, τὸν 
Yióv τοῦ ἀνθρώπου παραδοθῆναι. Οὐαὶ δὲ, δι' 
οὗ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται * συνέφε- 


p ^^ αὐτῷ εἰ μὴ ἐγεννήθη. Οὐ  xaxà τὸν ὅμοιον 


τρόπον ἔκρινεν ἡ πρότερον τὴν παρθενίαν ὅποσχο- 
μένη, μεταθεμένη δὲ αὐτὴν (62) ἀνθρώπῳ τινὶ slc 
ἡδονῆς ἀπόλαυσιν ζεῦξαι, κἂν λέγῃ Δεῖ με γαμη- 
θῆναι, ὡς τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπον δεῖ παραδοθῆναι" 
ἀλλὰ οὐαὶ, δι᾽ οὗ ἐχείνη τὰς πρὸς τὸν νυμφίον πα- 
ραθᾶσα συνθήκας, τὴν ἑαυτῆς ἐπιθυμίαν πλῆροϊ ; 
Συνέφερε γὰρ ἐχείνῳ τῷ ἀνθρώπῳ (τολμῶ εἴπεῖν) 
τὸ αὐτὸ (03) fj ἵνα χοινωνὸς τῆς εἷς τὸν Κύριον πα- 
ρανομίας τῆς ἁκολάστου ἐχείνης διχαζόμενος εὖὐ- 


ρεθῇ. Οὐχ ἀκούεις δὲ ὅτι xal ὁ ἀπολελυμένην γαμῶν μοιχᾶται; Εἰ γὰρ καὶ ἀπολέλυται, φησὶ, δι᾽ 


αἰτίαν, ἁλλὰ ζῇ αὐτῆς ὁ ἁνήρ. 

42. Cur igitur molestiam exhibes dimissee? cur 
non das tempus tum illi, ut ea in semetipsa emen- 
det, ob que dimissa est; tum ei qui dimisit, ut 
misericordia in resipiscentem motus, rursus ad 
ge revocet suum ipsius membrum, sed preripis 


42. Tl οὖν ἐνοχλεῖς τῇ ἀπολελυμένῃ; τί οὐχ iv- 
δίδως καιρὸν κἀκείνῃ ἑαυτὴν διορθώσασθαι ἐφ᾽ οἷς 
ἀπελύθη, καὶ τὸν ἀπολύσαντα σπλαγχνισθέντα ἐπὶ 
τῇ διορθωθείσῃ (64), εἷς ξαυτὸν αὖθις τὸ ἑαυτοῦ ἄνα- 
χτήσασθαι μέλος. ἁλλὰ προαρπάζεις τὸν χαιρὸν τῆς 


tempus emendationis, vivente viro dimissam im C διορθώσεως, ζῶντος τοῦ ἀνδρὸς τὴν ἀπολελυμένην 


matrimonium ducens? Sime, inquit, ad viventem 
redeat simul et reducatur melior facta mulier; vel 


semper nec vidus, nec uxoris nomen habens, di-- 


missionis cause, quam prebuit marito, penam 
persolvat. Tu vero, etiam antequam intelligat pro- 
prium, ob quod dimissa est, peccatum, raptim 
iniens cum ea conjugium, audaciorem ad peccata 
absurde facis; et dum vivente viro semper cum 
aliena mocharis, facilitatem illius ad violanda 
conjugii foedera absurde conflrmas. Nam si dimis- 
sam ἃ mortali viro accipiens, impie moeohatur, 
multo magis impie per totam vitam mochatur,qui 
immortalis viri sponsam,numquam dimissam,cor- 
rumpere audeat. Etsi enim semetipsam dimisit ad 
carnis libidines confugiens, tu vero illam ne tan- 
gas. Vivit enim vir ejus, nec vult eam dimittere. 
Concede illi, ut semetipsam inspiciat quonam pro- 
lapsa sit, morbum concoquat, carnalem amorem 
eluat, temporis progressus consideret, quanta au- 
deat facinora : 80 profecto redibit ad sponsum. 
Nam si Christus lux est et resurrectio et incor- 


11 Gen. xxxix, 12. 18 Luc. xxiv, 7. 


(02) Αὐὑτήν. Colbert, ἕχυτήν. Paulo ante de- 
lendum, ἕκρινεν. 

(603) Τὸ αὐτό. Hic editio Parisiensis addit, ei μὴ 
ἐγεννήθη, quae voces nec in Veneta nec in ullo ve- 


19 Matth. xxvi, 24. 


γαμῶν ; "Eacow, φησὶν, ἡ πρὸς τὸν ζῶντα ἐπανελ- 
θεῖν ἅμα καὶ ἐπαναχθῆναι καλλίονα γενομένην 
υναῖχα, ἢ ἀεὶ μήτε χήραν, μήτε γυναῖχα ὑπάρ- 
χουσᾶν, τῆς ἐπὶ τῇ ἀφέσει αἰτίας ἣν παρέσχε τῷ 
ἁνδρὶ δίκην διδόναι. Ἐὺ δὲ piv xal συνεῖναι τὸ 
οἰκεῖον ἐν τῇ ἀπολύσει ἁμάρτημα, ἁρπάζων τὴν 
πρὸς αὐτὴν συζυγίαν, τολμηροτέραν πρὸς τὰ Büamp-.- 
τήματα ἀτόπως ἐργάζῃ * ζῶντος μὲν τοῦ ἀνδρὸς 
ἀεὶ τὴν ἁλλοτρίαν μοιχεύων, εὔχολον δὲ, ὅπερ 
ἔφην, πρὸς τὰ ἐν τῇ συμδιώσει πταίσματα ἁτόπως 
ἁσχῶν. El δὲ ὁ τὴν παρὰ θνητοῦ ἁνδρὸς ἀπολελυ- 
μένην λαμδάνων μοιχεύων ἁἀσεθεῖ, πολλῷ dos- 
δέστερον διὰ βίου μοιχεύει ὁ τὴν τοῦ ἀθανάτου 
ἁνδρὸς νύμφην μηδέποτε ἀπολελυμένην παρα- 
φθεῖραι τολμῶν. Καὶ εἰ ἑαυτὴν γὰρ ἀπολύει τῇ με- 
ταθέσει πρὸς tà: σαρχὸς πάθη αὐτομολοῦσα, ἀλλὰ 
σὺ μὴ ἅπτου ταύτης. Ζῇ γὰρ αὐτῆς ὁ ἀνὴρ, xal οὐ 
βούλεται αὐτὴν ἁπολῦσαι. Συγχώρησον αὐτῇ ἰδεῖν 
ἑαυτὴν ὅπη ἐγένετο, πέψαι τὸ πάθος, ἐχνῖψαι τὸν 
ἔρωτα τῶν σαρχων, ἐπισχέψασθαι χρόνῳ ἡλίχων 
τολμᾷν ἐγχειρεῖ, καὶ ἀναχάμψει πάντως πρὸς τὸν 


0 Matth. xix, 9. 


tere libro leguntur. 

(64) Διορθωθείσῃ. Heo scripture codicum OCol- 
bert. et duorum Regiorum videtur preferenda vul- 
gate, διορθώσει. ᾿ 


168 


LIBER DE YIRGINITATE. 


704 


νυμφίον. El γὰρ Χριστὸς φῶς, xal ἀνάστασις, καὶ À ruptio et vita et omtera nobis ἃ Patre veniéntia 


ἀφθαρσία, xai ζωὴ, καὶ tà λοιπὰ ἐκ Πατρὸς ἡμῖν 
ἀγαθρὰ, ἣ Χριστοῦ ἑαυτὴν ἀπολύσασα, τί ἄλλο ἣ 
ἀπὸ φωτὸς εἷς σχότος, καὶ ἀπὸ ζωῆς εἰς θάνατον, 
καὶ ἀπὸ ἀφθαρσίας εἷς φθορὰν, ἀπό τε ἀναστάσεως 
εἰς τὸ τοῦ δου καὶ θανάτου μέγιστον πτῶμα 
ἑαυτὴν dj ἀϑλία ἀπέλυσεν ; "A ἐπισχεψαμένη πάν- 
τως ἡλίχων χαχῶν ἐστι βυθὸς, φρίξει μὲν συγχύ- 
σεως καὶ χατηφείας γέμοντα τῆς ἁμαρτίας τὸν 
ζόφον, τὸ δὲ γλυχὺ τοῦ φωτὸς, ἐν ᾧ ἦν πρότερον, 
πλέον ποθήσει. Καὶ τὸ μὲν φοδερὸν τοῦ θανάτου 
καὶ εἰδεχθὲς τῆς φθορᾶς κατιδοῦσα, σφοδρότερον 
ἐπὶ τὴν ζωὴν xai τὴν ἀθανασίαν ix τούτων ἀπο- 
πηδήσει" εἰς δὲ τὸ τοῦ δου χαλεπώτατον πτῶμα 
ἐγκύψασα, τῆς παρὰ Κυρίου δεδωρημένης (65) 
αὐτῇ ἀναστάσεως θερμότερον πάντως ἄνθέξεται. 
Οὔ γὰρ δὴ οὕτως ἐστὲ μανίας ὑπόπλεως, ὡς μηδὲ 
τῷ χρόνῳ τοῦ πάθους λωφήσαντος, τοῦ θνητοῦ τὸν 
ἀθάνατον προτιμῆσαι νυμφίον. Τί οὖν τῆς ἀθλίας 
ἁρπάζεις τὸν ὄλισθον ; τί τῆς ἐπισχέψεως τοῦ ἁμαρ- 
τήματος τὸν χαιρὸν προαρπάζεις ; τί τῆς βουλῆς 
τὸν χρόνον ἐχχλείεις (66), ἵνα τὴν μὴ ἀπολελυμένην 


bona: qus ἃ Christo 6856 semetipsam dimisit, 
qui aliud nisi ἃ luce ad tenebras, et a vita ad 
mortem, et ab incorruptione ad corruptionem, et 
& resurrectione ad inferni et mortis gravissimur 
lapsum semetipsam misera dimisit ? Heo si prorsus 
consideret quantorum sint barathrum malorum, 
horrebit confusionis 80 moeroris plenas peccati 
tenebras, ac lucis suavitatem, in qua prius verss&- 
batur, magis exoptabit. Mortis autem horrorem 
80 corruptionis deformitatem perspiciens, ex his 
acrius ad vitam et resurrectionem reseiliet, ac in 
inferni gravissimas ruinas oculos injiciens, vehe- 
mentius concessam sibi a Domino resurrectionem 
complectetur. Non enim adeo insanis plena est, ut 
ne tum quidem cum tempore sedatus fuerit mor- 
bus, mortali immortalitatem preferat. Quid igitur 
misere lapsum properas? cur peccati inspiciendi 
tempus preripis? cur consilii tempus excludis, ut 
eam, que & Domino dimissa non est, uxorem du- 
cens, temetipsum non virum sed adulterum in Do- 
mini cubile impie ascendisse arguas ? 


παρὰ τοῦ Κυρίου γαμήσας, σαυτὸν μὴ ἄνδρα ἁλλὰ μοιχὸν μοιχὸν χοίτῃ Λεσπότου ἅσεδῶς ἐπιθάντα ἅπο. 


δείξης ; 

43. ᾿Ανέπαφος οὖν ἔστω πάσης χειρὸς, ἐξοχώτατόν 
τι ἀνάθημα Θεοῦ οὖσα, d παρθένος. ὕλχραντον δὲ 
αὐτὴν καὶ σώματι xal ἐννοίᾳ φυλάττουσα, ἀσφαλῶς, 
φημὶ, καὶ τοῖς ἐν Χριστῷ ἀδελφοῖς ὁμιλείτω. Πρὸς 
τοῦτο γὰρ αὐτὴν ἀχριδῶν xai ὁ γνήσιος τοῦ Θεοῦ 
θεράπων φησί’ Βούλομαι δὲ πάνας ὁμᾶς φρονί- 
μους μὲν εἶναι εἰς τὸ ἀγαθὸν, ἀκχεραίους δὲ εἰς 


43. Intacta sit igitur omni manui, que prestan- 
tissimum quoddam Dei donarium est, virgo. Inta- 
minatam autem semetipsam et corpore et cogita- 
tione custodiens, caute etiam cum suis in Christo 
fratribus colloquatur. In hoo enim illius diligen- 
tiam exacuens verus Dei famulus eit : Volo autem 
omnes vos prudentes quidem esse in bono, simplices 


τὸ xaxóv. Ἡρμοσάμην γὰρ ὑμᾶς ἑνὶ ἀνδρὶ, παρ- Q vero in malo, Despondi enim vos uni viro, virginem 


θένον ἀγνὴν παραστῆσαι τῷ Χριστῷ φοθοῦμαι 
δὲ μήπως, ὡς ὁ ὄφις Εὔαν ἐξηπάτησεν ἐν τῇ παν- 
ουργίᾳ αὐτοῦ, οὕτω φθαρῇ τὰ νοήματα ὑμῶν 
ἀπὸ τῆς ἀπλότητος τῆς εἰς τὸν Χριστόν: Ὥστε 
πρὸ ἀπάντων δεῖ τὰ νοήματα τῆς παρθένου ἄφθορα 
δι᾽ ὅλου φυλάττειν, Τῆς ψυχῆς γὰῤ Δφθόρου μενού- 
σης, ἄφθορον “καὶ τὸ σώμα φυλάττεται. Τῆς δὲ ψυχῆς 
ταῖς μοχθηραῖς ἐννοίαις φθαρείσης, χἂν ἄφθορον 
ὀόζῃ μένειν τὸ σώμα,ἀλλ᾽ οὐ καθαρὰ ἡ ἀφθορία τούτου 
εὑρίσκεται τοῖς τῶν νοημάτων μολύσμασι φθειρομέ- 
νου, ᾿Αγαπᾷν οὖν δεῖ, ἀλλὰ μετὰ λόγου καὶ κρίσεως ἔμ- 
φρονος τὸ ποσὸν τῆς ἀγάπης μετροῦντας (67). Ἢ 
ἀγάπη γὰρ οὐχ ἀσχημονεῖ: χαὶ, Λέλυσαι ἀπὸ 
γυναιχός ; μὴ ζήτει γυναῖκα, ἌΛτοπον δὲ σπου- 
δάζοντα λελύσθαι, τῷ ὀνόματι τῆς ἀγάπης τοῖς δε- 
σμοῖς τῶν ἡδονῶν διὰ τῆς συνηθείας ἑαυτὸν περι- 
θάλλειν, οὐχέτι λοιπὸν, οὔτε σώματι οὔτε ψυχῆ λελύ- 
σθαι xxtà τὴν ἐπαγγελίαν δυνάμενον. Οὔτε γὰρ ἡ 
ψυχὴ λέλυται τοῦ *otoítou περὶ τὰ πάθη τῆς 
ζωώδους (68) συνηθείας ἀσχολουμένη" οὔτε τὸ σῶμα 


castam exhibere Christo : timeo autem ne forte sicul 
serpens Evam seduzit iu. astulia sua, iia. corrumpan- 
lur. intelligente υδεῖγϑ a simplicilate quam est. ín 
Christo **, Quare ante omnia debent cogitationes 
virginis incorrupte omnino permanere. Anima enim 
incorrupta maneate, incorruptum eliam corpus ser- 
vatur. Corrupta autem pravis cogitationibus anima, 
etiamsi incorruptum videatur manere corpus, non 
tamen pura est illius incorruptio, cum cogitationum 
sordibus corrumpatur.Diligendum ergo est,sed cum 
ratione et judicio prudenter modus charitatis tem- 
perandus est. Nam charitas non indecore se gerit? ; 
et : Solutus es ab uxore? Noli querere uxorem 35, Ab- 
surdum enim est,ut qui solutus esse studet,sub cha- 
ritatis nomine in voluptatum vincula semetipsum 
per consuetudinem et familiaritatem conjiciat, ac 
jam neo corpore nec animo secundum professionem 
solutus 6586 possit. Nam neo anima soluta est ejus- 
modi hominis oirca affectiones carnalis consuetu- 
dinis occupata, neo corpus quod vincula conjuga- 


*! Rom. xvi, 19. 3311 Cor. x1, 2, 3. 381 Cor. xiu, ὅδ. 35 ID Cor. vit, 27. 


(05) Δεδωρημένης. Codex Colbertinus, δεδομέ- 
νης. 

te ᾿Εχχλείεις. Unus codex, ἐκλύεις. 

67) Μετροῦντας. Editi mendose, μετροῦντος, quod 
emendavimus ope codicis Colbertinl et duorum 
Regiorum. 

) Ζωώδους. Hio editionem Parisiensem, cui 


duo tantum codices congruunt, nempe Colbertinus 
et unus Cambefis., preferendam tamen ducimus, 
ita sententie serie cogente, editioni Venet et 
quatuor mss., in quibus legitur, ζοφώδους, tetra et 
Obscurs consuetudinis, ut reddit vetus interpres, 
qui proinde non aliter legebat. 


768 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


196 


lium curarum suscepit. Etsi enim conjugium non Α τὰ δεσμὰ τῶν γαμικῶν φροντίδων δεξάμενον. Bt γὰρ 


appellatur he2 consuetudo, tamen insista illis con- 
jugatorum sollicitudo servos illos corporearum Οὔ" 
rarum, quibus semetipsos contra rationem illiga- 
runt, 684? non sine probo efficit. Absurdum est 
&utem, ut qui virginalem vitam persequuntur, nu- 
ptiarum imitatione stulte implicentur; et que pre 
ge ferunt satis sibi esse sponsi sui curam, homines 
curatores ad suum ipsarum dedecus sibi consocient. 
Quod si amas illius more qui verus amator intelli- 
gitur, cetera omnia contemnere omnino debes, li- 
benter preeferens vel nuda super pavimentum in qua- 
libet specie paupertatis, amico perfrui,quam studio 
lautius cum eo vivendi, que ad id necessaria sunt 
80 hominibus exquirentem, divino amore indecore 
excidere, Nam que vivit in deliciis virgo, vivens 
mortuaest?*, Non igitur male audiat bonum vestrum 
virginitatis nomen, sub charitatis intaminate no- 
mine carnalibus vitiis dedecoratum. Non enim est 
charitas affectio subdola, simulatio benevolentiess, 
voluptas servilis, et animalis propensio; sed bene- 
volentia nullis carnalibus affeotibus turbata, quies 
vitiorum, et sanotiflcatio in Spiritu sancto. Quod si 
propter oharitatem frater tuus molestia afflcitur,non 
jam secundum charitatem ambulas. Noli tua chari- 
tate dissolvere opus vere charitatis, nec falsi no- 
minis charitate perniciem fratri inferas, in pravam 
illum suspicionem inducens, propter quem Christus 


mortuus est. Si quis te, qui scientiam habes veri. 


boni, in idolio accumbentem videat, et pro vera et 
pur& incorruptione illius adumbratum in corpore 
simulacrum oolentem ; nonne ipsius conscientia, 
cum infirma sit, inquinatur, atque ad peccatum 
&audacter patrandum ediflcabitur 1€? Sic autem pec- 
cantes in fratres, el percutientes conscientiam eorum 
infirmam, in. Christum peccatis. Quapropter si esca 
scandalizat fratrem meum, non manducabo carnem 
in dlernum,ne fratrem meum scandalixzem *!, Nunquid 
non habemus polestatem manducandi et bibendi? Nun- 
quid non habemus polestatem sororem mulierem cir- 
cumducendi ** ? Sed, inquil, aon usus sum hao po- 
testate; bonum est mihi mori potius, quam ut quis 
gloriationem meam virginitate partam reddat ina- 
nem **, Tribus ergo Levi seorsum, et uxores eorum 
seorsum 9». 

44. Neque his dehortamur quominus diligsntur 


xal μὴ γάμος ἐστὶ τὸ ὄνομα, ἀλλ᾽ fj φροντὶς τῶν γε- 
γαμηχότων αὐτοῖς ἐμφυεῖσα δούλους τῶν σωματικῶν 
φροντίδων, αἷς ἑαυτοὺς φέροντες ἀλόγως προσέδη- 
σαν, ἐπιψόγους ποιεῖ. Ἄτοπον δὲ παρθενικὸν βίον 
διώκοντας τοῖς τῶν γάμων μιμήμασιν (69) ἀνοήτως 
ἐμπλέκεσθαι’ καὶ προσποιουμένας τῇ χηδεμονίᾳ τοῦ 
νυμφίου ἀρχεῖσθαι, ἀνθρώπους κηδεμόνας ἐπὶ ψόγῳ 
ἑαυτῶν ἐταιρίζεσθαι. Ei. δὲ ἐρᾷς χατὰ (70) τὸν ὄντως 
νοούμενον ἐραστὴν, τὰ ἄλλα πάντα παρορᾷν πάντως 
ὀφείλεις, ἡδέως ἀνεχομένη καὶ γυμνὴ ἐπὶ ἐδάφους ἐν 
ὁποίῳ δήποτε σχήματι πενίας τοῦ ἐρωμένου τυγχά- 
vstv, ἢ διὰ τὸ ἀνέτως ἐθέλειν αὐτῷ συμόιοῦν, καὶ τὰς 
πρὸς τοῦτο χρείας παρὰ ἀνθρώπων διώχειν, τοῦ θείου 
ἔρωτος ἀσχημόνως ἐχπίπτειν. Ἢ γὰρ σπαταλῶσα 


Β παρθένος, ζῶσα τέθνηκε. Μὴ βλασφημείσθω οὖν 


ὑμῶν (71) τὸ ἀγαθὸν τῆς παρθενίας ὄνομα, ἀγάπης 
τῆς ἀ ράντου ὀνόματι σαρκιχοῖς πάθεσιν ὑδριζόμε- 
νον, Οὐ γάρ ἐστιν dj ἀγάπη διάθεσις ὕπουλος, καὶ 
μόρφωσις εὐνοίας, καὶ ἡδονὴ δουλουμένη, καὶ ζωώδης 
προσπάθεια: ἀλλὰ σαρκιχῶν ἰδιωμάτων ἀθόλωτος 
εὔνοια, καὶ εἰρήνη παθῶν, καὶ ἁγιασμὸς ἐν Πνεύματι 
ἁγίῳ. Et δέ δι᾽ ἀγάπην ὁ ἀδελφός σου λυπεῖται, οὐχ- 
ἐτι χατὰ ἁγάπην περιπατεῖς. Μὴ tj ἀγάπῃ τῇ σῇ 
χατάλυε τὸ ἔργον τῆς ὄντως ἀγάπης" μηδὲ τῇ ψευδ- 
ὠνύμῳ ἀγάπῃ ἀπόλλυε τὸν ἀδελφὸν. πρὸς χαχοήθη 
ὁπόνοιαν σχανδαλίζων, δι’ ὃν ὁ Χριστὸς ἀπέθανεν. 
Ἐάν τίς σε ἔδῃ τὸν ἔχοντα γνῶσιν τοῦ ὄντως καλοῦ 
ἐν εἰδωλείῳ καταχείμενον, xol ἀντὶ τῆς ἀληθοῦς xai 
καθαρᾶς ἁφθορίας, τὸ εἴδωλον ταύτης ἐν σώματι 
χολαχεύοντα, οὐχὶ d συνείδησις αὐτοῦ ἀσθενὴς οὖσα 
μολύνεται, καὶ οἰχοδομηθήσεται εἰς τὸ xatagaposiv 
τῆς ἁμαρτίας; Οὔτω δὲ ἁμαρτάνοντες εἰς τοὺς 
ἀδελφοὺς xal τύπτοντες αὐτῶν τὴν συνείδησιν 
ἁσθενοῦσαν, εἷς Χριστὸν ἁμαρτάνετε. Διόπερ εἰ 
βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μον, οὐ μὴ φάγω 
κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου 
σχανδαλίσω. Μὴ οὐκ ἔχωμεν ἐξουσίαν φαγεῖν καὶ 
πιεῖν; Μὴ obx ἔχομεν ἐξουσίαν ἀδελφὴν γυναῖκα 
περιάγειν; ᾿Αλλ’ οὐ χέχρημαι τῇ ἐξουσίᾳ ταύτῃ, | 
φησί' καλόν μοι μᾶλλον ἀποθανεῖν, ἢ τὸ καύχημά μου 
τὸ τῆς παρθενίας, ἵνα τις κενώσῃ. Φυλὴ οὖν Δευΐ 
x«0' ἑαυτὴν, xal αἱ γυναῖκες αὐτῶν καθ’ αυ- 


«ἄς. 


44. Καὶ οὐχὶ ἀγαπᾷν διὰ τούτων τοὺς ἀδελφοὺς 


fratres, sed omnes quidem tanquam uterinos diligi ἢ ἀποτρέπομεν, ἀλλὰ πάντας μὲν ὡς ὁμογαστρίους 


concedimus; at uterini ut caute diligantur, consi- 
lium damus. Periculum enim est, ne ex consuetu- 
dine et fiducí& nostra occasionem sumens peccatum 
operetur in nobis omnem cupiditatem. Idoneum est 
enim peccatum, ut vel tactu manuum fratris, vel 
osculo hactenus benevolo petulantiam carnis ad ea 
que ipsius propria sunt, latenter excitet, et cupidi- 


ἀγαπᾷν coqywpoopev* xal τοὺς ὁμογαστρίους δὲ 
ἀγαπᾷν ἀσφαλῶς συμύουλεύομεν. Δέος γὸρ, μὴ ἐκ 
τῆς συνηθείας καὶ τοῦ θάρσους ἡ μῶν ἀφορμὴν λαθοῦσα 
ἡ ἁμαρτία κατεργάσηται ἐν ἡμῖν πᾶσαν ἐπιθυμίαν. 
Ἱκανὴ γάρ ἐστιν ἡ ἁμαρτία, καὶ δι’ ἁφῆς χειρῶν 
ἀδελφοῦ, καὶ διὰ φιλόφρονος τέως φιλήματος, τὸ 
φρόνημα τῆς σαρχὸς πρὸς τὰ ἴδια λαθραίως ἐγεῖραι 


3.1 Tim. v, 6. 351 Cor. virt, 10 et seq. 571 ibid. 12, 48. 381 Cor. 1x, 4, 6. ** ibid. 12, 16. Κ᾽ Zach. 


xu, 13. 


(69) Μιμήμασιν. Ita Colbertinus et ex Regiis unus 
alia manu. Editi, τιμήμασιν, nuptiarum censibus, 
ut reddit Combeflsius, síulte implicari. 


(70) Κατά, Prepositio addita ex Veneta editione 
et quatuor mss. . 
(74) Ὑμῶν" Ita mss. septem. Editi, ἡμῶν. 


751 


LIBER DE VIRGINITATE. 


158 


καὶ τοὺς τῆς ἐπιθυμίας ὀφθαλμοὺς, ὥσπερ τοῦ ᾿Αδὰμ À tatis oculos, velut Adami post !gustum voluptatis, 


μετὰ τὴν γεῦσιν τοῦ ἥδοντος, πλέον εἰς τὸ xaxàv 
διανοῖξαι. Οὐκοῦν xai ἡ ὁμογάστριος ἁδελφὴ μὴ συν- 
£y ἀφῆς καὶ φιλημάτων τοῦ ἀδελφοῦ ἑμφορείσθω, 
μὴ ἀπὸ τῆς συνεχείας τῷ χρόνῳ (72), φημὶ, πάθος 
φυὲν ἀνάχύψῃ, xal μάλισθ᾽ ὅταν καὶ τὸ τοῦ σώματος 
κάλλος τὰς τοῦ ἔρωτος λαμπάδας ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς 
τούτων ini πλέον ἐξάπτῃ. Τῆς γὰρ ἐκ τούτου φλογὸς 
καὶ ὁ ἔξωθεν λόγος ἀφέλκων, τὰ τῶν καλῶν, φησὶ, 
φιλήματα φυλάττεσθαι δεῖ, ὡς τὰ τῶν lo6óÀov δή- 
γμᾶτα. Διαχεῖται γὰρ, φησὶν, ὁ ἰὸς τῆς ἡδονῆς διὰ 
τοῦ φιλήματος χαθόλου τοῦ σώματος. Διὸ, ᾿Ασπά- 
ζεσθε, φησὶν, ἁλλήλους ἕν ἁγίῳ φιλήματι " οἷα 
πνοῇ (73, τοῦ φιλήματος τῆς σαρχὸς ἐν τῇ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος καθαρᾷ εὐωδίᾳ͵, ταῦτα ἁλλήλοις ἁρμό- 
ζοντες. 


45. Οὐ μεμπτέοι δὲ, οἴμαι, καὶ εἷς τοῦτο τῆς ἀχρι- Β 


θείας διὰ τὸ ἄμωμον τῆς παρθένου ἐλθόντες. Εἰ μὲν 
γὰρ μὴ φθάσασα ἤδη ἡ ἁμαρτία, τὰ ἑαυτῆς παλαί- 
σματα ἑν τοῖς προσώποις τούτνις κατὰ τὸν βίον ἡμῶν 
ἐχαινούργησε, καὶ δὴ μέμψεως ἂν ἦμεν ἴσως παρὰ 
τισιν ἄξιοι, ὧς ἄχρι τούτου τὸν λόγον γυμνάσαντες, 
Et δὲ πᾶν εἶδος ἁμαρτίας κατά τε μητέρων καὶ 
θυγατέρων διὰ τῶν σαρχὸς ἡδονῶν καινοτομῇσαι 
ἐξίσχυσεν (ὥσπερ οὖν xai τὸν (74) ᾿Αμνὼν ἐπὶ τῇ 
φθορᾷ τῆς ἀδελφῆς ἐστηλίτευσεν), οὐχ ἄξιοι μέμψεως, 
οἶμαι, οἵ εἰς τὸ ἄχραντον τῆς παρθένου xai ταύτην 
τὴν προφυλακὴν εἰσηγούμενοι. Ὁλχὸς (75) γὰρ, 
φημὶ, ἡ ἐντεθεῖσα τοῦ φίλτρου τοῖς τῶν ἀῤῥένων 
σώμασι πρὸς τὰ θήλεα δύναμις, πάντων ἀλογήσασα 
κρίσεων, αὐτόματα ὡς ἂν εἴποι τις, ταῦτα, χαὶ ἀν- 


ad malum magis aperiat.Ergo etiam uterina soror 
nequaquam aseidue tactu et osculis fratris satie- 
iur, ne ex consuetudine, temporis progressu, na- 
8cone vitium sese exserat, maxime cum corporis 
venustas amoris faces in oculis eorum magis ac- 
cendit. Nam ab ejusmodi flamma etiam profana 
retrahens doctrina, pulchrorum,inquit,oscula sunt 
cavenda, tanquam venenatorum animalium mor- 
sus. Ex osculo enim, inquit, diffunditur venenum 
voluptatis per totum corpus. Propterea, Salutate, 
inquit, invicem in osculo sancto *!, veluti statu car- 
nalis osouli 658 in pura Spiritus sanoti fregran- 
tia heo inter 86 conjungentes. 


45. Reprehendendi autem, opinor, nequaquam 
sumus,quod eo usque diligentiam, virginitatis inLe- 
gritati consulentes, perducamus. Nam si non jam 
precessisset peocatum, neo sua luctamina in his 
personis adversus vitam nostram deprompsisset, 
fortasse reprehensione digni apud nonnullos esse- 
mus, quod eo usque sermonem exercuerimus. Sed. 
si omnem peooati speciem in matres et sorores per 
carnis voluptates edere poluit (quemadmodum et 
Amnon ** ob stuprum sororis infamie notis inussit), 
reprehensione, opinor, digni non sumus, quod ad 
virginis integritatem hanc etiam cautionem inducas 
mus. Salis enim vehemens est, inquam, insitus 
amoris corporibus masoulorum in feminas aculeus, 
ut ea inter 8e, omnibus contemptis judiciis,sua, ut 


τιτεινόντων ἔνδοθεν τῶν λογισμῶν, ἀλλήλοις συμπλέ- C ita dicam, eponte,etiam reluctantibus Intus cogita- 


ξαι. Ὅτι θήλεα μὲν θηλέων ἁπτόμενα σωμάτων, xal 
ἄῤῥενα πάλιν ἀῤῥένων. ἀκίνητον ἔχει τὴν φυσικὴν 
πρὸς ἄλληλα σχέσιν: πλὴν εἰ μή τις κατὰ φαντασίαν 
τοῦ πρὸς ὃν κατὰ φύσιν τὴν ἐρωτικὴν χίνησιν ἔλαδε, 


τὴν μνήμην ἐρεθιζόμενος, καὶ πρὸς τὸ ἁλλότριον c 


σχέσει οἴστρου τοῦ πρὸς τὸ οἰκεῖον παρανομήσειε (76). 
Θῆλυ δὲ σῶμα τοῦ ἄῤῥενος ἐφαπτόμενον, καὶ ἁνάπα- 
λιν τοῦ θήλεος αὖθις τὸ ἄῤῥεν, xliv αἱ ἐν αὐτοῖς ψυχαὶ 
λογισμοῖς ταῦτα ἀφορμήσωσι (77), πρὸς τὴν συμπλο- 
χὴν ὅμως ὑπ᾽ ἁλλήλων κατὰ τὸ λεληθὸς ἐρεθίζεται. 
Καὶ ὡσεὶ στυππεῖον μὲν στυππείον ἁψάμενον, καὶ 
πὺρ αὖθις λαμπρὸν πυρὸς καθαροῦ, οὐ χαπνίζεται " 
στυππεῖον δὲ πυρὸς ὀσφρανθὲν ταχέως ἀνάπτεται, 
καὶ οὐ χρεία πολλῆς ἐργωδίας, οὔτε τινὸς τοῦ ἐμ- 
πνέοντος ἔξωθεν, ἵνα τὸ ἐκ τοῦ στυππείου πῦρ ἀνα- 


λάμψῃ, ἀλλὰ μόνον τε συνεπλάχη, καὶ εὐθὺς ἔχει 
δι I Petr. v, 14. ** II Reg. xit, 14, eqq. 
(72) Τῷ χρὄνῳ. Non male Reg. 2879, τοῦ χρὅ- 
νου 


(13) Πνοῆ. Ita Colbertinus et unus ex Regiis, Edi- 
ti, πνοή. Libenter legerem, πνοήν. 

(74) Tóv. Articulus additus ex Voneta editione 
et sex mss. 

(15) Ὀλκός. Codex Mazarin., (x«vÀ. Mox codex 
recentior Combefls., ἀλογήσασα, χρείσσων xai θη- 
λέων, nihil non spernems, etiam feminarum vi- 
cria. 

(70) Παρανομήσειε. Heo scriptura nititur 408» 


tionibus,conneotat.Ac femine quidem dum femi- 
narum tangunt corpora,u6 rursus masculi mascu- 
lorum,immobilem habent naturalem inter se habi- 


. tudinem ; nisi quis, dum ejus memoria secundum 


imaginationem illius, in quem naturalem aocepit 
amoris motum, pungitur, etiam in elienum, cestro 
ad id quod sibi convenit dato sceleste, utatur. Sed 
femina, dum corpus tangit masculi, aut rursus fe- 
mine masculus,quamvis eorum anime cogitationi- 
bus hec communiant, tamen a 8e invicem ad com- 
plexum aroano modo stimulantur.Et quemadmodum 
stuppa dum stuppam attingit,aul rursus signis ruti- 
lanspurum ignem,fumum minime concitant; stuppa 
vero 8i ignem odoretur, cito accenditur, neo opus 
est multo labore, neo qussrendus qui extrinseous 
insufflet, ut ex stuppo ignis refulgeat ; sed tantum 


tuor codicibus mss. Editi, παρανομήσει. 

(47) Ταῦτα ἀφορμήσωσι. Restituere malui socri- 
pturam Venetse editionis, in qu& hec leguntur, 

uam sequi Parisiensem,qu:e sic habet : τούτων οὐκ 

φρμήσωσι. Videtur, ut in editione Veneta, legisse 
Ambrosius. Sic enim reddit : Quamlibet hz»ec insites 
illis animae ratione moderentur. Unus ex Regiis co- 
dicibus, ταῦτα φαρμάσσωσι. Hec temperent. Legi- 
tur etiam ταῦτα in codice Reg. 2879. Habet idem 
codex, iv ἑαυταῖς τοῖς τῆς ψυχῆς λογισμοῖς, legitur 
etiam, ἐν ἑαυτοῖς, in editione Veneta. 


759 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


760 


admota est, ac statim flammas ,babet relucentes : À φαινομένας τὰς φλόγας " οὕτω τὸ θῆλυ σῶμα τοῦ 


sic femineum corpus, dum masoulum tangit, non 
mutto indiget labore inaufflante ad concubitum 
amore,sed cum naturalem habeant inter 8e habitu- 
dinem, statim 80 se contingunt, accensam habent 
arcano modo voluptatis scintillam. Quapropter, in- 
quit, Alligabit quis ignem in sinu, vesles autem. non 
comburet ? | aut ambulabil quis super prunas ignis, el 
pedes non comburet? Sic non erit innoxius quisquis 
attigerit mulierem**.Quod si seipsum tradidit Domi- 
nus pro sponsa, ut eam sanotificet aquse lavacro 
purgatam,illamqueipsesibiipsiexhibeatgloriosam, 
maculam non habentem, aut rugam,aut quidquam 
hujuscemodi, imo, ut sit sanota et inculpata et cor- 
pore et spiritu**:sollicita quodque idcirco esse debet 
virgo, quomodo placeat Domino, ut sit sancta cor- 
pore et spiritu 33. 

46. Neque alia quidem cavere, δὰ alia vero sibi 
fidere indifferenter debet : sed omnes omnino,que 
maculam ei &ut rugam inferunt, occasiones longe 
removere, ut et corpore 659 sanota sit,nullum ab 
eo in animam inquinamentum ferens, et spiritu, 
nulla illum cogitatione infuscans.Non enim a cor- 
pore tantum in animam transeunt libidines, sed 
etiam ab anima initium sumentes, quamvis inter- 
dum corpora inservire non possint,per imaginatio- 
hem, quasi per corpora peragantur, cogitatione 
perüciuntur. Quemadmodum enim qui oleum cum 
aqua miscent,utriusque gratiam,dum vim inferunt 
hoc artificio, ubolent; id quod in oleo luminosum 
est aqui limo turbantes, ac rursus aque naturam 


ἄῤῥενος ἐφαπτόμενον οὐ χρείαν ἔχει πολλῆς ἐργω- 
δίας, οὔτε τοῦ πρὸς τὴν μίξιν ἐμπνέοντος ἔρωτος " 
ἀλλὰ τὴν φυσικὴν ἔχοντα πρὸς ἄλληλα σχέσιν, ἅμα τε 
ἥψατο, καὶ εὐθέως ἔχει ἐντνφόμενον κατὰ τὸ λεληθὸς 
τῆς ἡδονῆς τὸν σπινθῆρα. Διὰ τοῦτο, φησὶν, ᾿Αποδή- 
ctt τις πῦρ ἐν κόλπῳ, τὰ δὲ ἱμάτια οὐ κατακαύ- 
σϑι; ἢ περιπατήσει τις ἐπ᾽ ἀνθράκων πυρὸς, τοὺς 
δὲ πόδας οὐ χαταχαύσει; Οὕτως οὐχ ἀθωωθήσε- 
ται πᾶς ὁ ἀπτόμενος quvaixóc. Εἰ δὲ ἑαυτὸν παρέ- 
δωχεν ὑπὲρ τῆς νύμφης ὁ Κύριος, ἵνα αὐτὴν 
ἁγιάσῃ καθαρίσας τῷ λουτρῷ τοῦ ὕδατος, καὶ παρα- 
στήσῃ αὐτὸς ἑαυτῷ ἔνδοξον ταύτην, μὴ ἔχουσαν 
σπῖλον, fj ῥυτίδα, ἤ τι τῶν τοιούτων, ἀλλ’ ἵνα d, ἁγία 
καὶ ἄμωμος καὶ σώματι καὶ πνεύματι' xal διὰ τοῦτο 
μεριμνῷν 3$, παρθένος ὀφείλει, πῶς ἀρέσει τῷ Κυρίῳ, 
ἵνα ἦ ἁγία καὶ τῷ σώματι xai τῷ πνεύματι. 

ἀ6. Οὐχὶ τάδε μὲν φυλάττεσθαι δεῖ, τῶν δὲ κατα- 
τολμᾷν ἀδιαφόρως ὀφείλει. ἀλλὰ πάσας ἀπαξαπλῶς 
τὰς σπιλούσας αὐτὴν ἢ ῥυτίδας ἐμποιούσας ἀφορμὰς 
πόῤῥωθεν ἀναστέλλειν, ἵνα dj ἁγία καὶ τῷ σώματι, 
μηδὲν ἀπὸ τούτου ἐπὶ τὴν ψυχὴν μόλυσμα φέρουσα, 
καὶ τῷ πνεύματι, μηδενὶ νοήματι τοῦτο θολοῦσα. Οὐ 
γὰρ ἀπὸ σώματος μόνον ἐπὶ φυχὴν διαδαίνει τὰ πάθη, 
ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ψυχῆρ ἀρχόμενα, καὶ μὴ δυναμένων, 
φημὶ, ἔσθ᾽ ὅτε ὑπουργεῖν τῶν σωμάτων, κατὰ φαν- 
τασίαν, ὡς διὰ σωμάτων ἐνεργούμενα ἐν τῇ διανοίᾳ 
τελεσιουργεῖται, Ὡς γὰρ οἱ τὸ ὕδωρ μετὰ τοῦ ἐλαίου 
κυχῶντες, τὴν ἐχχτέρου χάριν τῇ ἐπινοίᾳ βιαζόμενοι, 
ἀφανίζουσι τοῦ τε ἐλαίου τὸ φωτοειδὲς τῷ ἰλυώδει τοῦ 
ὕδατος συνταράσσοντες, καὶ τοῦ ὕδατος αὖθις τὴν 


permistione olei inquinantes:sic qui animam cam (ἃ φύσιν τῇ συμπλοκῇ τοῦ ἐλαίου θολοῦντες" οὕτως οἱ 


corpore per libidines commiegcent,quod utrique in- 
est ad vitam utile, prave evertont : animam, que 
luminosa est et splendida,limo carnalium ex volu- 
ptate libidinum tam inquinant, et quod.in corpore 
purum ac nitidum est, hac ratione permiscentes, 
inutile illud ad vitam efficiunt.8ed quemadmodum 
commista inter se oleum et aqua naturalem gratiam 
evertunt : recedente autem eorum tumultu, quie- 
tem nacta separantur quidem a&b invicem, et in 
propríam utrumque naturam, dum in semetipsum 
colligitur, recurrit, ac purum aque insidet oleum, 
&equa vero perlucidum fit illius vehiculum : ita et 
anima et corpus, si commisceantur inter se mutuis 
vitiis,propriam utrumque naturam ab altero inqui- 
natum corrumpit; sed tranquillitatem nacta, in 
propriam naturam redeuntia separantur, ac anima 
quidem, velut auriga luminosa sua pulchritudine 
desuper affulgente corpus illustrat; corpus vero, 
utpote grave, subsidiens illius dignitati, vehiculum 
illius fit ad usus necessarios. 


47. Cum igitur naturam sua ita comparatam 
8586 virgo intelligat,neque iis qua ex carne oriun- 
tur vitiis lumen mentis conturbabit, neque iis que 


τὴν ψυχὴν τῷ σώματι διὰ τῶν παθῶν συγχυχῶντες, 
ἑκατέρου (78) τὸ πρὸς τὸν βίον χρειῶδες καχῶς ἀφα- 
νίζουσι, τήν τε ψυχὴν φωτοειδῇ καὶ λαμπρὰν οὖσαν 
τῇ ἰλύι τῶν σαρκικῶν ἐξ ἡδονῆς παθῶν ὅλην θολοῦν- 
τες, καὶ τοῦ σώματος τὸ καθαρὸν καὶ διαυγὲς τῷ λόγῳ 
τούτῳ ἀναφύρουσιν, ἀχρεῖον πρὸς τὸν βίον δεικνύν- 
τες. ᾿Αλλ᾽ ὥσπερ κυχώμενα μετ᾽ ἀλλήλων ἑκεῖγα τὴν 
φυσικὴν χάριν ἀπόλλυσιν’ ἀναχωρήσαντος δὲ αὐτῶν 
τοῦ ταράχου, ἠρεμίας μεταλαχόντα διίστανται μὲν 
ἀπ᾽ ἀλλήλων, εἰς δὲ τὴν olxelav ἑκάτερον φύσιν πρὸς 
ἑαυτὸ συναγόμενον ἀνατρέχει, τὸ μὲν ἕλαιον καθαρὸν 
τῷ ὕδατι ἐφιζάνον, τὸ δὲ ὕδωρ διειδὲς ὄχημα τούτου 
γινόμενον" οὕτω καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα, χυκώμενα 


μὲν τοῖς ἐξ ἀλλήλων πάθεσι μετ’ ἀλλήλων, τὴν οἰκείαν 


Ὁ ϑύσιν ἑκάτερον παρὰ θατέρου θολούμενον διαφθείρει" 


ἠρεμίας δὲ ἀπολαύσαντα, εἰς τὴν οἰκείαν φύσιν χω- 
ρισθέντα διίστανται, ἡ μὲν ψυχὴ, καθάπερ ἡνίοχος, 
τὸ φωτοειδὲς ἑαυτῆς χάλλος ἄνωθεν ἐπιλάμπον τῷ 
σώματι φαίνουσα' τὸ δὲ σῶμα, ὡς ἂν apo ὑφιζά- 
γον μὲν τῇ ταύτης ἀξίᾳ, ὄχημα δὲ αὐτῇ πρὸς τὴν 
ἐνταῦθα χρείαν γινόμενον. 

47. Οὐκοῦν τοιοῦτόν τι συμύαϊνον ἐν τῇ ἑαυτῆς 
φύσει ἡ παρθένος ἰδοῦοα, οὔτε τοῖς ix σαρκὸς πάθεσι 
τὸ τῆς ψυχῆς φωτεινὸν συνταράξει, οὔτε τοῖς ἀπὸ 


33 Prov, vi, 27-20. δὲ Ephes. v, 25-28. 86] Cor. vir, 32, 84. 
(T8) ᾿Εχατέρρυ. Sic codices non pauci. Alii cum editione Veneta, ἑκατὲοα. Parisiensis editio, 


ατέοων, 


161 


LIBER DE VIRGINITATE. 


763 


ψυχῆς ἔχουσι τὴν ἀρχὴν συγχεῖν τὸ ἑαυτῆς κάλλος Α ex anima, pulchritudinem suam infuscari patietur; 


ἀνέξεται" ἀλλ᾽ ἑκάτερον ἐν τῇ ἰδίᾳ χώρᾳ τε καὶ τάξει 
xal χρείᾳ καθ᾽ ἡσυχίαν φυλάττουσα, εἰρήνην μὲν τοῖς 
μέρεσι (70) μετὰ σοφίας βραδεύσει, ἐν ἠρεμίᾳ δὲ 
μένειν (80) xal ψυχὴν καὶ σῶμα xarà φύσιν ἀσχή- 
σασα, τὸ ἐξ ἁμφοῖν ἐναρμόνιον εἶδος καθαρὸν ἐπιδεί- 
Eu, τὸ μὲν φωτοειδὲς τῆς ψυχῆς ἀχκύμαντον τε καὶ 
ἀθόλωτον διόλου φυλάττουσα, τὸ δὲ τοῦ σώματος 
εἶδος παντὸς κινήμαεος τοῦ ἐξ ἡδονῶν βορδορώδους 
καθαρὸν ἀσχητικῶς συντηροῦσα. Σῶμα μὲν γὰρ 
γαστριμαργίαν καὶ μέθην xal τὰς πρὸς συνουσίαν 
ἡδονὰς βρασσόμενον, κατὰ τοῦ χάλλους τῆς ψυχῆς 
ἀναδίδωσι: ψυχὴ δὲ ζῆλόν τε καὶ ὀργὴν, ὑπόχρισίν 
τε καὶ ἔχθραν ὑπ᾽ ἀφροσύνης (81) κλονουμένη φέρει 
χατὰ τοῦ σώματος. Καὶ ἔστιν ὅτε φόδῳ τῶν ix σαρ- 
κὸς παθῶν νηστείαις xal σχληραγωγίαις τὰ σώματα 
πρὸς ἴδια τὰ πάθη νεχρώσαντες, τὰ ψυχῆς ἴδια ἐν 
νεκρῷ σώματι περιφέρομεν, ὡς αὐτόθεν τὸ χωλεῦον 
πρὸς τελειότητα φαίνεσθαι, ὅτι (82) τὸ ἕτερον χωρὶς 
τοῦ ἑτέρου χατορθωθὲν, ἁτελὲς πρὸς τὴν ἁληθῆ 
ἀρετὴν τὸ ἔργον ἐλέγχει. Οὔτε γὰρ τὰ σώματος πάθη 
διὰ νηστειῶν ἐχτεμόντες, τὴν δὲ ψυχὴν τοῖς ἰδίοις ἐκ 
ζήλου καὶ ὑποκρίσεως xal τῶν ἄλλων παθῶν κινή- 
μασι τεθολωμένην καταλιπόντες, χρήσιμον πρὸς 
ἀρετὴν τὴν τοῦ σώματος ἄσχησιν δείχνυμεν. Οὔτε τὴν 
ψυχὴν τῶν ἰδίων παθημάτων χαθάραντες, τὸ δὲ σῶμα 
ἄφετον πρὸς τὰς σαρκὸς (83) ἡδονὰς xal τὴν λοιπὴν 
θρύψιν ἀφέντες, xiv μὴ παρῇ fj πρὸς πορνείαν &xo- 
λασία, τέλειον τὸν πρὸς ἀρετὴν βίον ἡμῶν δεῖξαι οὐ 
δυνάμεθα. ᾿Αλλὰ δεῖ τὸν μέλλοντα παντὸς μολυσμοῦ 
καθαρὸν τὸν τῆς ἀρετῆς δρόμον δειχνύναι, τῷ τε 
κατὰ ψυχὴν χαλῷ προστιθέναι xal τὰ τοῦ σώματος 
ἀγαθὰ, καὶ τοῖς κατὰ τὸ σῶμα ἁσκητιχῶς πονηθεῖσι 
τὰ τῆς ψυχῆς χατορθώματα συμφωνοῦντα δεικνύναι. 
Οὔτε γὰρ ἁνύπουλος καὶ ἁληθὴς ὁ βίος ἀναβδειχθείη, 
ἁρμονίαν τῶν τῆς ψυχῆς τε καὶ σώματος μελῶν .χαὶ 
συμφωνίαν πρὸς ἄλληλα μὴ ἐχόντων. ᾿Ἐπειδὴ xal 
ἀμήχανον, οἶμαι, τά τε κατὰ Ψυχὴν χχατορθωθῆναι 
χαλὰ, τῶν κατὰ σῶμα ἐμποδιζόντων᾽ τά τε χατὰ 
δῶμα παρεῖναι χαλὰ, μὴ προηγουμένων τῶν ἐτ ψυχῇ 
ἁγαθῶν. ᾿Αλλὰ δεῖ ψυχήν τε αὐτὴν πρὸς ἑαυτὴν συμ- 
φωνήσασαν, κοὶ σύμφωνον τὸ σῶμα πρὸς ἑαυτὴν λα- 
6oósav, οὕτω τέλειον ἐξ ἀμφοτέρων ψυχῆς τε xai 
σώματος πρὸς ἕνα δρόμον εὐπειθῶς χινουμένων, 
ἐπιδεῖξαι τὸν μακάριον βίον. Οὐκοῦν ἣ παρθένος, 
καθάπερ, ἕλχιον ὕδατι τὴν ψυχὴν τῷ σώματι χαθαρὰν 


Sed utrumque in proprio loco et ordine et usu tran- 
quille custodiens, pacem partibus sapienter conei- 
liabit, ac corpus et animam, ut in quiete secun- 
dum naturam maneant, exercens, ex utroque con- 
cordie speciem purissimam ostendet ; mentis qui- 
dem splendorem pacatum et omninoimperturbatum 
conservans, corporis autem speciem ab omni co- 
noso voluptatum motu puram pia exercitatione cu- 
Btodiens. Corpus enim gulam et ebrietatem et con- 
cubitus voluptates effervescens contra pulchritudl- 
nem anime depromit ; anima vero emulationem et 
iram,simulationem et inimicitiam stulte agitata pro- 
fert adversus corpus. Ac interdum evenit, ut, post- 
quam ob metum oarnis vitiorum jejuniis et auste- 
riori vita corpora ad proprias libidines quasi mortua 
reddiderimus, propria anime vitia in mortuo cor- 
pore circeumferamus ; unde sua sponte id quod ad 
perfectionem claudicat, manifestum ac perspicuum 
est. Alterum enim sine altero comparatum, imper- 
fectum 660 ad veram virtutem opus arguit. Nam 
neo corporis vitia jejuniis resecantes, animam vero 
propriis &mulationis et simulationis et aliorum vi- 
tiorum motibus perturbatam relinquentes, utilem 
ad virtutem corporis exercitationem ostendimus. 
Nec, 8i animam ἃ propriis vitiis expurgemus, cor- 
pus vero liberum ad carnis voluptates et reliquam 
luxuriem dimittamus,etiamsi non adsit fornicationis 
impudicitia, perfectam in virtute vitam nostram 
exhibere poterimus. Sed oportet, ut qui purum ab 
omni inquinamento virtutis cursum exhibere vult, 
anime bonis etiam corporis adjiciat bona, et susce- 
ptis ad corporis exercitationém laboribus consenta- 
nea anims preclare facta ostendat. Neque enim - 
Sincera et vera demonstretur vita, si concordiam 
&nime corporisque membra, et consensum inter se 
non habeant. Siquidem fleri, opinor, non potest, ut 
animse comparentur bona, si corpus obstet; aut 
eorporis, si non preeant anime bona. Sed oportet 
ut consentiens ipsa secum anima, 80 congruum 
corpus ad se assumens, sio ex utroque, anima et 
corpore unum in cursum pacifice tendentibus, per- 
fecte beatam vitam ostendat. Igitur virgo, velut 
oleum aque, ita animam puram corpori semper in- 
sidentem habens, et luce illius subjectum corpus 
regens, quemadmodum ex luto vitiorum corporis, 


ἀεὶ ἐφιζάνουσαν ἔχουσα, xal τῷ φωτὶ ταύτης τὸ ὅπο- p nihil quod voluptate turbidum sit, anime pul- 


κείμενον σῶμα ἠνιοχοῦσα, ὥσπερ τῆς ἀπὸ σώματος 
Uoc τῶν παθῶν, οὐδὲν ἐξ ἡδονῆς θολερὸν τῷ τῆς 
ψυχῆς κάλλει ἐπιμίξει (84), διὰ νηστειῶν xal ἀσχή- 
σεως τούς τε ἀναδιδομένους ἐξ αὐτοῦ βρασμοὺς xa- 
ταστείλασα, καὶ τοῦ γεώδους αὐτοῦ τὸ πλεῖστον τοῖς 


τῆς ἐγκρατείας κατορθώμασιν ὁφαγνίσασα * οὕτως 


79) Τοῖς μέρεσι. God. Reg. 2879, τοῖς μέλεσι. 
f aur: plerique mess. Mediae. Editi, 


γον. 
uc Ὑπ᾽ ἀφροσύνης. Sio duo Combeflsiani codi- 
ces cum alio, melius quam editi, ἐπ’ ἀφοοσόνης. 
(82) Ὅτι. Sio mss, codices. Editi, ὅτε. 


chritudini admiscebit, sed per Jejunia et asceticam 
vitam erumpentes e corpore fervores comprimet, 
et quod in eo terrenum est magna ex parte conti- 
nentis laude expurgabit : sic etiam nihil ex anime 
vitiis, emulatione et simulatione, nihil insipientia 
perturbatum impertiet corpori, sed ab omni furore, 


(83) Zapxóc. Sic Colbertinus codex cum editis, 
Legitur, γαστρός, in quinque aliis codicibus, quo- 


rum tamen unus utramque lectionem retinet. 


ile Ἐπιμιξει. Sio plerique mss. codices. Editi, 
te6. 


168 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


764 


et ira, et absurda cupiditute puram et luminosam A οὐδὲν τῶν ἀπὸ ψυχῆς ix ζήλου xal ὑποχρίσεως πα- 


mentem hominibus ostendet. Quod si purum ab 
omni vitiorum consortio humanum ex corpore et 
anima oonstans instrumentum haber» debet, ac 
utrumque in propria natura suo tranquille perfun- 
gens munere, oportet ut ipsa, quemadmodu:n fluen- 
tes in corpus per ventrem turbidos repellit rivos, 
ita et eos qui in animam fluunt avertat. Sio enim 
maneat illi utrumque in naturali statu imperturba- 
tum : quippe cum, quandiu vitia obstrepent anime, 
virginea pulchritudo non possit ullo modo videri 
inlaminata ; vel potius, preterquam quod nihil cor- 
poris proderit exercitatio, multum etiam probri ex 
vitiorum perversitate in anima cernatur. 


0v, οὐδὲν ἐξ ἀφροσύνης τεταραγμένον (85) τῷ σώ- 
ματι μεταδώσει, παντὸς θυμοῦ, καὶ ὀργῇς, καὶ ἐπι- 
θυμίας πάσης ἀτόπου, τὸν νοῦν διειδῇ τε καὶ φωτεινὸν 
τῷ βίῳ δειχνῦσα. El δὲ ἀνεπίμιχτον μὲν παθῶν τὸ ix 
ψυχῆς καὶ σώματος ἀνθρώπινον ὄργανον ἔχειν ὀφεί- 
λει, ἑκάτερον δὲ ἐν τῇ ἰδίᾳ φύσει ἠρεμοῦν τὴν ἰδίαν 
χρείαν δειχνύον, προσήκει αὐτὴν, ὥσπερ τοὺς slc 
σῶμα δέοντας διὰ γαστρὸς θολεροὺς ἀποχρούεται 
ὀχετοὺς, οὕτω καὶ τοὺς εἴς ψυχὴν ῥέοντας ἀποστρέ- 
φειν. Οὕτω γὰρ ἂν μένοι αὐτῇ ἑκάτερον ἐν τῇ φυσικῇ 
καταστάσει ἀθόλωτον᾽ ὡς ἕως γε ἂν τὰ πάθη ἐνοχλῇ 
τῷ ψυχῇ, τοῦ παρθενιχοῦ χάλλους οὐ δυναμένου ὅν 
δὴ τρόπον ἀχρόντου ὀφθῆναι" μᾶλλον δὲ μετὰ τοῦ 


“μηδὲν ἐκ τῆς χατὰ τὸ σῶμα ἀσκήσεως ὠφελεῖσθαι, πολλοῦ τοῦ αἴσχους ἐκ τῆς τῶν παθῶν xaxlac ἐν τῇ 


ψυχῇ ὁρωμένου. 


48. Namsilimum e corporeinanimam erumpen- Β 48. 'Erst. ἐὰν τὸ ἀπὸ σώματος ἀναδιδόμενον εἰς 


tem,ascetica disciplina ad nature necessitatem velut 
adamussim coercens, anime vitiis perturbatur, nihil 
ei prodest corporis puritas, cum sponsus non possit 
ob perturbationem vitiorum intali anima requiesce- 
re ; vel potius sibimetipsi nocet qus talis est, quid 
vere sponso placeat, ob imperitiam non investigans, 
ac corporeorum preclare factorum mercede 661 
semetipsam ob mentis pravitatera defraudans. Nam 
8i propter anime pulchritudinem corporis inte- 
gritas, exercetur, inutilis est apparens corporis in- 
tegritas, anima innumeris vitiis corrupta. Quorum 
enim corpus, velut instrumentum peccati, accepit 
diabolus, per illud animam oppugnat. Quorum au- 
tem carnem invadere ob continentiam et austerita- 
tem ei non licet, horum sepe, sine corpore, nudam 
animam accipiens, perturbationibus in ea excitan- 
die, suum perflcit desiderinm. Tales enim auntqua- 
cunque cum jejuniis et chameuniis et reliqua ve- 
hementi corporea exercitatione illum a carne ab- 
egerint, iraoundie et furoris et simulationis ao emu- 
lationis perturbationibus eum in anima colunt. 
Quanto autem corpus anima minus est dignitato, 
tanto opinor, peccatum, quod per corpus commit- 
titur, eo quod per nudam animam, minus videtur. 
Illio enim naturalis cibuset appetitus ad gul&m aut 
fornicationem corpus per comites voluptates titil- 
lant : hic autem sine ulla corporea voluptate per- 
versitas voluntatis perturbationes contra naturam 
in animam inducit. Ac profecto si perturbatio est 
anime corruptio virginis, perturbatio etiam est ani- 


ψυχὴν ἰλυῶδες, διὰ τῆς ἀσκήσεως, ὥσπερ slc ὗπο- 
στάθμην, τὴν ἀνάγκην τῆς φύσεως καταστείλασα, 
τοῖς ἐν τῇ ψυχῇ πάθεσι συνταράσσηται, οὐδὲν ὥνησεν 
3 τοῦ σώματος χαθαρότης τοῦ νυμφίου μὴ δυναμέ- 
vou διὰ τὸν τάραχον τῶν παθῶν ἐν τοιᾷδε ψυχῇ ἀνα- 
παύεσθαι: μᾶλλον δὲ καὶ πολλῷ ἔδλαψεν ἑαυτὴν 
3$ (86) τοιαύτη, τὸ μὲν ἀληθῶς ἀρέσχον τῷ νυμφίῳ 
δι' ἀπαιδευσίαν μὴ ἀνιχνεύουσα, διὰ μοχθηρίαν δὲ 
λογισμοῦ καὶ τὸν ὑπὲρ σωματικῶν κατορθωμάτων 
μισθὸν (87) ἑαυτὴν ζημιώσασα. El γὰρ διὰ τὸ τῆς ψυχῆς 
κάλλος τὴν τοῦ σώματος ἀφθορίαν ἁσχοῦμεν, περιττὴ 
ἡ δοκοῦσα ἀφθορία τοῦ σώματος, τῆς ψυχῆς μυρίοις 
πάθεσιν φθειρομένης. Ὧν μὲν γὰρ τὸ σῶμα ὄργανον 
ἁμαρτίας λαδὼν ὁ διάδολος (88), διὰ τούτου τῇ ψυχῇ 
ἐπιτίθεται. Ὧν δὲ τῆς σαρχὸς ἐπιδῆναι δι᾽ ἐγχρα- 
τείας τε καὶ σχληραγωγίας (89) οὖκ ἐπετράπη, τού- 
των πολλάχις, χωρὶς σώματος, τὴν ψυχὴν γυμνὴν 
εἰληφὼς, οἷς ἐν αὐτῇ ἐργάζεται πάθεσι, τὴν ἑαυτοῦ 
ἐπιθυμίαν ἀνύει. Τοιαῦται γάρ εἶσιν ὅσαι νηστείαις 
xal χαμευνίαις καὶ τῇ λοιπῇ ὑπερτόνῳ κατὰ σῶμα 
ἀσκήσει τῆς σαρκὸς τοῦτον ἀποδιώξασαι, τοῖς ὀργῆς 
και θυμοῦ xai ὑποχρίσεως 7j ζήλου πάϑεσιν αὐτὸν ἐν 
τῇ ψυχῇ περιέπουσιν. Ὅσῳ δὲ ἔλαττον ψυχῆς δῶμα 
τῇ ἀξίᾳ, τοσοῦτον ἔλαττον, οἶμαι, τὸ διὰ σώματος 
ἀμάρτημα τοῦ διὰ γυμνῆς τῆς ψυχῆς καταφαίνεται. 
Ὅτι ἐκεῖ μὲν φυσικὴ τροφή τε xal ὄρεξις πρὸς τὴν 
γαστριμαργίαν ἢ πορνείαυ τὸ σῶμα διὰ τῶν συντρό- 
φων ἡδονῶν γαργαλίζεται " ἐνταῦθα δὲ ἄνευ τινὸς 
σωματικῆς ἡδονῆς μοχθηρία προαιρέσεως τὰ πάθη 
παρὰ φύσιν τῇ ψυχῇ ἐπεισάγει. Καὶ εἴ πάθος ψυχῆς 


ms, furor et contentio,et cetera omnia quecunque D ἡ τῆς παβθένου φθορὰ, πάθος ψυχῆς καὶ ὁ θυμὸς, 


dixit Apostolus, adhuc autem magis et invidia. Si- 
millimum certe et qui amat et qui invidet dolorem 
sustipent. Quemadmodum enim amantis animam et 


(85) Τεταραγμένον. Sic mss. quatuor et Veneta 
editio, melius quam Parisiensis, τεταραγμένῳ. 
. (86) 'H. Articulum habent mss. plerique. Deerat 
in editis. 

(87) Τὸν... μισθόν. Sic mss. quatuor. Editi, «àv... 
μιοθων. 

(88) Ὃ διάδολος. Editio Paris. addit, ἔχει, quod 
cum necessarium non sit, neo in editione Veneta et 


καὶ ἡ ἔρις, xal τὰ ἄλλα πάντα ὅσα εἴρηκεν ὁ ᾿Από- 
στολος, ἔτι δὲ μᾶλλον ὁ φθόνος. Ὁμοιοτάτην γοῦν ὅ 
τε ἐρῶν καὶ ὁ φθονῶν τὴν ὀδύνην ὑφίστανται. Ὡς 


ν 


in ullo prorsus vetere libro legatur, expungendum 
ir o " lac. Monet Combef 

᾿Εγχρατείας... σχληραγωγίας. Monet Combefl- 
gius Ἂ uo Regio oodice loa, ἐγκράτειαν. σκλη- 
ραγωγίαν, que scriptura potior videretur. Sed pace 
viri doctissimi dixerim etin hoo codice Regio et 
in eliis omnibus ita scriptum esse, ut in editis. 


Ἰθδ 


LIBER DE VIRGINITATE. 


166 


Ἱὰρ τοῦ ἐρῶντος τὴν ψυχὴν xal τὸ σῶμα, ἀποτυγχά- À corpus, si cupiditatig compos non flat, tabefacit 


νοντος τῆς ἐπιθυμίας, τήχει ὁ ἔρως, οὕτω τοῦ φθο- 
νοῦντος καὶ ψυχὴν χαὶ σῶμα ὁ φθόνος συντήκει. Οὐ- 
δὲν γὰρ μᾶλλον οἱ ἐρῶντες ἀποτυγχάνοντες τῆς ἐπι- 
θυμίας ὑπὸ τοῦ ἔρωτος, ἢ οἱ φθονοῦντες ἀτυχοῦντες 
τῆς ἰδίας ἐπιθυμίας, ὑπὸ τοῦ φθόνου xal ψυχὴν καὶ 
σῶμα συντήκονται * τοιοῦτόν τι πάθος ἄντικρυς 
πάσχοντες, οἷον ἂν κήρινοι ἀνδριάντες ἐν νυκτὶ παρὰ 
τῶν κηροπλάστων μορφωθέντες, ἡλίου ἀνατείλαντος 
ὑπὸ τῆς ἡλιακῆς ἀχτῖνος χατατηχόμενοι πάθοιεν. 
Ἐκεῖνοί τε γὰρ, ἕως μὲν Ἀν ἡἣ νὺξ αὐτοὺς καὶ τὸ 
σκότος κατέχῃ, πεπηγυῖαν ἐν τῇ σχιᾷ ὑπὸ τῆς νυχτε- 
ρινῆς αὔρας τὴν μορρὴν- ὡς ἐπλάσθησαν, ἐν τῷ ἐμ- 
φαινομένῳ τοῖς πλάσμασι τόνῳ, καὶ στεῤῥὰν τέως 
δειχνύουσιν ^. ἐπιλάμψαντος δὲ τοῦ ἡλίου xal τὸν 
οἰκεῖον δρόμον ἀνύοντος, τὰ μὲν λοιπὰ ἅπαντα τρέ- 
φεται ὑπὸ τῆς ἡλιαχῆς δυνάμεως, καὶ φωτὸς ἀπο- 
λαύει (90): οἱ δὲ συνταχέντες, τάς τε μορφὰς xal τὰ 
σχήματα μετὰ τοῦ ἐμφαινομένου ἑχάστῳ τόνου συγ- 
χυθέντες, ἠφανίσθησαν. Ol τε φθονεροὶ, ἕως ἄν ἐν τῷ 
σχότῳ τοῦ διαδόλου, ὡς ἐν νυχτὶ, πρὸς τὰ τοῦ φθό- 
vou ἔργα βουλεύονται, παγίας τέως δοχοῦσι τὰς ἐν- 
νοίας, χαὶ τὰ σχήματα μετὰ τῶν μορφῶν, ὡς παρὰ 
τῷ φθόνῳ ἐπλάσθησαν, ἀλλήλοις δεικνύναι" ἐπειδὰν 
δὲ δίχην ἡλίου σπουδαῖος ἀνὴρ πρὸς τὰ τῆς ἀρετῆς 
ἔργα ἑωθινὸς ἀνατείλῃ, οἱ μὲν λοιποὶ ἅπαντες, ὅσοι 
τοῦ φιλοκάλου τε καὶ φιλοθέου βίου τὸν τρόπον θαυ- 
μάζουσι, τοῦ θείου ἵρωτος εἰς γνῶσιν παρ᾽ αὐτοῦ 
λαμπρῶς ἐμφορούμενοι, τὰ τῆς ἀρετῆς σπέρματα 
τρέφουσιν’ οἱ δὲ ἀχείρωτον μὲν αὐτὸν διὰ τὸ θεοφι- 


amor, ita et invidentis animam et corpus invidia. 
Nam qui amant, cum ab eo quod cupiunt aberrant, 
nihilo magis ob &ainorem, quam invidi proprie cu- 
piditatis non compotes ob invidiam, et anima et 
corpore tabescunt. Tale quidpiam profecto patiun- 
tur, quale imagines ceres, que nootu & cerariig 
efficte, ubi sol illuxerit, solari radio liquescunt. 
Ille enim, quandiu eas quidem mox et tenebr:» deti- 
neant, concretam in umbra nocturnis auris formam, 
prout efíicte fuerunt, in ea soliditate, que in ima- 
ginibus &pparere solet, firmam interim exhibent : 
Bed illucescente sole et preprium cursum perflcien- 
to, cetera quidem omnia vi solari nutriuntur, et 
luce perfruuntur ; ille vero liquescentes, formis ac 
figuris cum soliditate in unaquaque apparente con- 
fusis, evanescunt. Sio et invidi, quandiu in tenebris 
diaboli, velut in nocte, invidi opera meditantur, 
solidas interim videntur cogitationes et figuras cum 
formis, prout ab invidia effictee fuerunt, inter se in- 
vicem demonstrare ; sed si vir probus, instar solis, 
δὰ virtutis opera mane affulgeat, oeteri quidem 
omnes, quicunque probe ao religiose vites modum 
admirantur, sed divini amoris cognitionem abunde 
&b eo illustrati virtutis semina nutriunt : invidi au- 
tem, oum eum inexpugnabilem quidem instar solis 
ob Dei amorem, virtutis autem operibus magis ao 
magis conspicuum videant, 66$ velut cerei, ut 
dixi, et corporum formis et animabus invidia re- 
fertis repente liquescunt. 


λὲς καθάπερ ἥλιον, λαμπρυνόμενον (01) δὲ τοῖς τῆς ἀρετῆς ἔργοις ἔτι μᾶλλον ὁρῶντες, ὥσπερ χήρινοι, 
ὅπερ ἔφην, τάς τε τῶν σωμάτων μορφὰς ὁμοῦ καὶ τὰς ψυχὰς τοῦ φθόνου γεμούσας ἀθρόως ἐτάχη- 


σᾶν. 


49, Γαληναίαν οὖν δεῖ τὴν τῆς παρθένου ψυχὴν, (, 49. Serenam ergo decet esse virginis animam 


καὶ καθάπερ ἔκ τινος χαϑαρωτάτης πηγῆς τοῦ νοῦ 
ταῖς θείαις ἐννοίαις λιμνάζουσαν, ἀκύμαντον εἶναι, 
μήθ᾽ ὑπὸ τῶν ἵξωθεν δι᾽ ἀκοῆς βαλλομόνων λόγων 
κυμαινομένην, μήθ᾽ ὁπὸ τῶν ἐμπιπτουσῶν διὰ τῆς 
ὄψεως φαντασιῶν τὴν γαληναίαν (02) κατάστασιν 
φρίσσουσαν' ἵν᾽ ὡς ἐν καθαρωτάτῳ κατόπτρῳ, καὶ 
ἑχυτῆς τὴν ἰδέαν xal τοῦ νυμφίου τὸ κάλλος ὁρῶσα, 
τοῦ περὶ αὐτὸν ἔρωτος γνησιώτερον ἐμφορῆται. Διό- 
πὲρ οὐ δεῖ οὔθ᾽ ἑτέραν ὄψιν τῷ τοῦ ὕδατος τούτου 
κατόπτρῳ ἐγχύπτειν, ἵνα μὴ τὴν προὐποῦσαν (93) 
ἐπισείουσα ἀφανίζῃ" οὔθ᾽ ὁπὸ ὀργῆς 7) λύπης fj τινων 
ἑτέρων παθῶν (04) ὅλως κυμαίνεσθαι, ἵνα μὴ ἄλλοτε 
ἀλλοίας μορφὰς τῷ νῷ (905) ἐν τῷ σάλῳ ὃδτιχνύῃ" 
ἀλλ᾽ ἀεὶ ὡσαύτως καὶ ἐν τῇ xatà Θεὸν χαρᾷ κεχυ- 
μένην, ἀκύμαντον μὲν παθῶν διόλου φυλάττεσθαι, 
μηδενὸς δὲ ἑτέρου ἰδέαν ἐν ἑαυτῇ Tj τοῦ νυμφίου δει- 


(90) ᾿Απολαόει, Sio plerique veteres libri οἱ Ve- 
neta editio. Parisiensis, ἀπολαύσει. 

(91) Λαμπρυνόμενον. Legitur in quatuor codici- 
bus, ἐλλαμπρυνόμενον. 

(92) Γαληναίαν. Legitur, γαληνήν, in omnibus 
m88., uno excepto, qui secunda manu habet, ut editi, 
γαληναίαν. Ibidem unus ex is secunda manu, 
χατάστασιν φθείρουσαν. Que scriptura e(si peroom- 
moda videtur, eam tamen in oontexium recipere 


9 
&o velut ex quodam purissimo mentis fonte divinis 


cogitationibus stagnantem, fluctu prorsus carere, 
neque ab externis, qui per aurem feruntur, ser- 
monibus agitatam, neque ab incidentibuse per visum 
imsginibus de tranquillo statu dejeotam : ita ut 
velut in purissimo speculo et suam ipsius speciem 
et sponsi pulchritudinem perspiciens, illius vero 
amore magis impleatur. Quare non oportet ut alius 
vultus in hujus aque speculum prospiciat, ne vul- 
tum jam ibi depictum concutiens aboleat. Neque ira 
aut dolore aut aliis perturbationibus agitari pror- 
sus debet, ut ne alias atque alias formas, dum agi- 
tatur, mente exhibeat ; sed semper eodem modo se 
habens et divino perfusa gaudio, nullis prorsus 
perturbationum fluctibus agitetur, nec ullius alte- 
rius speciem, nisi sponsi, in seipsa exhibeat; ita 


ausus non sum, quia non satis magna auctoritate 
nititur, sed tantum in interpretando secutus sum. 

(93) Προύποῦσαν. Sic mss. sex et Veneta editio. 
Parisiensis, προενοῦσαν. 

(94) llagov. Parisiensis editio addit, τινός, sine 
vlla prorsus auctoritate. 

Τῷ νῷ. Sio mss. septem et Veneta editio. 

Parisiensis, τοῦ νοῦ, Paulo post editi, δεικνύναι. Sex 
mss. ut in textu. 


761 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


utille semper in ips& propriam pulchritudinem ἃ χνύναι" μόνου (90) μὲν ἐκείνου ἀεὶ χατοπτριζομένον 


tanquam in speculo imprimat, sola autem anima 
formam illius in suo speculo refulgentem habeat, 
ejusque forms pulchritudine ornari velit. Quare 
premuniens illius animam sapientissimus sermo 
ait : Si spiritus potestatem, habentis ascenderit super 
te, locum tuum ne dimiseris ** : ne ascendente po- 
tenti cogitatione imago locum, ut in speculo, repe- 
riens, etiam nemine presente peccali spocies re- 
presentet. Sed omuis quidem locus, inquit, in ani- 
ὯΔ virginis conspectu Christi repleatur. Nullus au- 
tem omnino locus in 68 vacet, quo ascendens cu- 
riosa cogitatio reperiat, ubi ea que sua sunt, re- 
presentet. Nullius igitur, ut brevi dicam, sive pre- 
sentis sive absentis, speculum sit virginis anima, 
nisi sancti ipsius sponsi : nec ulla alia forma, pre- 
ter hanc solam, in ea conspiciatur; neo ulli alii 
speculum anime studiose detergat, nisi sponso, ut 
in eo proprie pulchritudinis speciem representans, 
beatam illam efficiat. Nam si quis mortalium in 
hoc speculo oculos defigat, necesse est ut mens in 
illus forme contemplatione occupata, priorem 
sponsi formam absconditam et elabentem minime 
jam contempletur. Quemadmodum autem qui adhe- 
ret meretrici, unum oorpus est; ita qui adheret 
Domino, unus est gpiritus cum illo *', corporis qui- 
dem perturbationibus expurgatus, anima autem in 
eamdem forme signatus pulchritudinem. 


50. Neque dum virginem ad veram virginitatem 
ducimus, ex eponsi exemplo nuptialem ei aliquam 
cogitationem injicimus ; sed ex matrimonii conjun- 
ctione, anime rationalis cum Deo Verbo conjunctio- 
nem sapienter demonstramus. 668 Quemadmo- 
dumenim corpora per nuptialem conjunctionem eas- 
dem voluptates et perturbationes et corruptionem 
participant, cum in voluptate et perturbationibus 
et ooncubitus corruptione per conspirationem ad 
hoc opus versantur, ita et rationalis anima per 
sponsalem oum Deo Verbo conjunotionem, vir- 
tute, incorruptione et vitiosorum affectuum vacui- 
tate perfruitur in Spiritu, ut hac vacuitate et in- 
corruptione per sinceram Dei Verbi in ea sanceti- 
floanda conspirationem pura evadat. Quare [cam 
que Christo per virginitatis promissionem oopu- 


ἐν αὐτῇ τὸ ἴδιον κάλλος, μόνης δὲ τῆς ψυχῆς τὴν 
τούτου μορφὴν ἐν τῷ κατ᾽ αὐτὴν κατόπτρῳ ἐχούσης 
ἐχλάμπουσαν, καὶ τῷ τῆς μορφῆς αὐτοῦ χάλλει χο- 
σμεῖσθαι θελούσης. Διόπερ ἀσφαλιζόμενος αὐτῆς τὴν 
ψυχὴν 6 σοφώτατος λόγος φησίν. "Edv πνεῦμα τοῦ 
ἐξουσιάζοντος ἀναδῇ ἐπὶ σὲ, τόπον σου μὴ ἀφῇς" 
ἵνα ἡ ἀνελθούσης τῆς κατ᾽ ἐξουσίαν ἐννοίας, 5$ φαν- 
τασία τόπον, ὥσπερ ἐν κατόπτρῳ, εὐροῦσα, xai μηδ- 
ενὸς παρόντος ἐμφήνῃ τῆς ἁμαρτίας τὰ εἴδωλα. 
᾿Αλλὰ πᾶς μὲν τόπος, φησὶν, ἐν τῇ ψυχῇ τῆς παρ- 
θένου τῆς ὄψεως Χριστοῦ πεπληρώσθω. Μηδεὶς δὲ τὸ 
σύνολον τόπος ἐν αὑτῇ σχολαζέτω, ἔνθα ἀναδᾶσα 
περίεργος ἔννοια εὕροι, ὅπου τὰ ἑαυτῆς χατοπτρίζε- 
ται, Μηδενὸς οὖν, συνελόντι φάναι, μὴ παρόντος, μὴ 
ἀπόντος ἀνθρώπου κάτοπτρον ἔστω ἡ τῆς παρθένου 
ψυχὴ, ἣ τοῦ ἁγίου αὐτῆς νυμφίου" μηδεμία δὲ ἄλλη 
μορφὴ ἐν ταύτῃ ὁράσθω, fj μόνη ἐκείνη" μηδννὶ δὲ 
ἑτέρῳ τὸ τῆς ψυχῆς ἔσοπτρον αὐτή φιλοχάλως σμη- 
χέτω, fj ὥστε ἐχεῖνον ἐλλάμποντα τούτῳ τοῦ οἰχείου 
χάλλους τὴν ἰδέαν, μαχαρίαν αὐτὴν ἀπεργάζεσθαι. 
Ἐὰν γὰρ τῶν θνητῶν τις τῷ χατόπτρῳ τούτῳ ἐγκύ- 
Ttn, ἀνάγχη περὶ τὴν θέαν τῆς τούτου μορφῆς ἀσχο- 
λουμένην τὸν νοῦν, τὴν προτέραν τοῦ νυμφίου μορ- 
φὴν ἐπιχεχρυμμένην ὑπεξελθοῦσαν λοιπὸν μηδαμοῦ 
θεωρεῖν. Ὡς δὲ ὁ κολλώμενος τῇ πόρνῃ ἕν σώμά 
ἔστιν, οὕτως ὁ χολλώμενος τῷ Κυρίῳ ἕν πνεῦμά ἐστι 
τούτῳ, τὰ μὲν σώματος πάθη κεκαθαρμένος, τὴν δὲ 
ψυχὴν εἷς τὸ αὐτὸ τῆς μορφῆς σφραγισάμενος 
χάλλος. 

50. Καὶ οὐχὶ πρὸς τὴν ὄντως παρθενίαν τὴν παρ- 
θένον ἀνάγοντες, διὰ τοῦ κατὰ τὸν νυμφίον ὑποδεί- 
ματος γαμικήν τινα ἔννοιαν αὐτῇ ἐμποιοῦμεν᾽ ἀλλ᾽ 
ἀπὸ τῆς χατὰ τὸν γάμον ἑνώσεως, τὴν πρὸς τὸν Θεὸν 
Λόγον τῆς λογικῆς ψυχῆς ἕνωσιν σοφῶς ὑποδείχνυ- 
μὲν. Ὅτι ὡς τὰ σώματα τῇ γαμιχῇ χοινωνίᾳφ τῶν 
αὑτῶν ἠδονῶν καὶ παθῶν xai φθορᾶς κοινωνεῖ, ἐν τῇ 
ἡδονῇ καὶ τοῖς πάθεσι, καὶ τῇ τῆς μίξεως φθορᾷ, διὰ 
τῆς πρὸς τὴν πρᾶξιν συμπνοίας γινόμενα" οὕτω καὶ 
à λογικὴ ψυχὴ, τῇ πρὸς τὸν Θεὸν Λόγον νυμφικῇ κοι- 
νωνίᾳ, ἀρετῆς καὶ ἀφθαρσίας καὶ ἀπαθείας τῆς ἀλη- 
θοῦς ἀπολαύσειεν ἐν Πνεύματι" ἵνα τῇ ἀπαθείᾳ καὶ 
τῇ ἀφθαρσίᾳ, διὰ τῆς ἐκ τοῦ Θεοῦ Λόγου πρὸς τὸν 
ἀγιασμὸν αὐτοῦ ἀνυποχρίτου συμπνοίας, καθαρὰ 
γένηται, Διὸ τὴν Χριστῷ διὰ τῆς κατὰ τὴν παρθενίαν 
ὅποσχέσεως ἁρμοσθεῖσαν, ὡς ἂν σοφίᾳ καὶ Δόγῳ 


lata est, ut que sapientie et Verbo semetipsam ἢ ἑαυτὴν διὰ βίου νυμφεύουσαν, σαφὴν προσήχει καὶ 


per totam .vitam desponderit, sapientem convenit 
&o prudentem 6880, ita ut omnis quidem stultitise 
et insipienti, turpitudinem continua rerum divina- 
rum meditatione ejiciat, sapientie autem pulchri- 
tudine, cui conjuncta est, mentem exornet. Nam si 
cui alii beato esse exoptanti, Christi sponse mazi- 
me convenit, anime operationes, que per sensus 
flunt, ἃ rebus externis ad interiora omnino revo- 
cantem, cum sponso in arcanis mentis thalamis, ut 


86 Eccle. x, 4. 571 Cor. v1, 10, 17. 


(96) Móvov. 8ic mss. et editio Veneta. Parisien- 
gis, μόνον. ) 


ἔμφρονα εἶναι’ πάσης μὲν ἀλογίας τε καὶ ἀφροσύνης 
τὸ αἴσχος διὰ συνεχοῦς τῆς ἐν toic θείοις μελέτης 
ἐχδάλλουσαν, τῷ δὲ τῆς σοφίας χάλλει, ᾧ ἥνωται, τὸν 
νοῦν κοσμουμένην. ᾿Ἐπειδὴ εἴ τινι ἄλλῳ μακαρίῳ 
σπεύδοντι εἶναι, τῇ τοῦ Χριστοῦ μάλιστα νύμφῃ ἀρ- 
μόττει, τὰς διὰ τῶν αἰσθήσεων τῆς ψυχῆς ἐνεργείας 
ἀπὸ τῶν ἔξωθεν ἐπὶ τὰ ἔσω ὅλας (97) συνήϑως ἐπι- 
στρέψασαν, τῷ μὲν νυμφίῳ ἐν ἀποῤῥήτοις κατὰ τὸν 
γοῦν παστοῖς, ὡς θεῷ Λόγῳ ἀεὶ ὁμιλεῖν, ἐν δὲ τῷ 


Ὅλας. Sic unus ex Regiis codicibus melius 
quam. edid, ὅλα, 


LIBER BE VIRGINITATR. 


TIO 


νόμῳ αὐτου μελετᾷν ἡμέρας xal vuxtóc καὶ τοῖς À cum Deo Verbo, semper versari, et in ejus die no- 


μὲν νυμφαγωγοῖς, νόμῳ τε, φημὶ, καὶ Εὐαγγελίῳ, 
καὶ εἴ τις τούτοις ἐστὶ σύμπνους, τὸ κάλλος τοῦ νυμ- 
φίου ἐχδιηγουμένοις εὐφραίνεσθαι" ταῖς δὲ τοῦ Λόγου 
ἁγίαις τῶν νοημάτων γοναῖς, λογικὴν καὶ σοφὴν ἀεὶ 
xai μᾶλλον εὑρίσκεσθαι, ἄχρις ἂν τῇ πρὸς τὴν co- 
φίαν ὅλη δι᾽ ὅλου ἑνώσει, ἕν τούτῳ (p κεχόλληται γι- 
νομένη, ἀπὸ μὲν φθαρτοῦ ἄφθαρτος, ἀπὸ δὲ ἀμαθοῦς 
ἔμφρων, τε, φημὶ, καὶ σοφὴ ὡς πλευρὰ τοῦ Λόγου ᾧ 
ἐχολλήθη, χαὶ συνελόντι φάναι, ἀπὸ ἀνθρώπου Θεὸς 
ἀθάνατος, ὡς ἐχεῖνος ᾧ ἥνωται, τοῖς πᾶσιν ἀναδει- 
χθῇ. Ὡς γὰρ ὁ νυμφίος αὐτῆς καταλιπὼν θρόνους 
καὶ χυριότητας χατὰ τὸ θνητὸν ἐχολλήθη, ἵνα ἐν 
αὐτῇ κατὰ συμπάθειαν γεγονὼς, εἰς ἀπάθειαν αὐτὴν 
τὴν ἑαυτοῦ μεταδάλῃ οὕτω xal αὕτη τῷ δι᾽ αὐτὴν 
ἀπεχδυσαμένῳ τὰς ἀρχὰς xai ἐξουσίας, καὶ ἑαυτὸν 
ἀπὸ μορφῆς Θεοῦ εἰς μορφὴν δούλου διὰ τὸ περὶ 
τὴν νύμφην φίλτρον χενώσαντι, κατὰ τὸ ἀθάνατον 
κεχολλῆσθαι ὀφείλει, ἵνα xal εἰς τὸν οὐράνιον παστὸν 
αὐτῷ πρὸς τὸν Ηατέρα ἀνιόντι συνανέλθῃ. ᾿Αντὶ 
τούτου γὰρ, φησὶ, καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πα- 
τέρα αὐτοῦ xal τὴν μητέρα, xal προσκολληθή- 
σεται τῇ γυναιχὶ αὐτοῦ, xal ἔσονται οἱ δύο εἷς 
σάρχα μίαν. Ὅπερ ἑρμηνεύων ὁ εἰς ἀφθαρσίαν ἐπὶ 
χαλῷ προμνηστευόμενος Χριστῷ τὴν νύμφην, φησί" 
Τὸ μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστί λέγω δὲ εἰς Χρι- 
στὸν xal εἷς τὴν Ἐχχλησίαν. Οὐ γὰρ κατελήλυθεν 
ὁ Χριστὸς, ἵνα προσχολληθεὶς τῇ νύμφῃ slc γῆν 
ἀπομένη (908) ἀλλ᾽ ἵνα παραλαδὼν xai μεταδαλὼν 
αὐτὴν, ἐκ γῆς εἷς οὐρανοὺς ἀναγάγῃ. Καὶ dj Χριστῷ 
νυμφευθεῖσα, οὐχὶ Ἰωάννην ἔχει αὐτῇ πρὸς τὰ νυμ- 
φιχὰ λουτρὰ μόνον ὑπηρετούμενον, ἀλλὰ καὶ ἀγγέ- 
λους ἀνιούσῃ εἰς τὴν τοῦ Πατρὸς ἑστίαν τὸν ἐπιθα- 
λάμιον ἄδοντας. "Aogopoc οὖν οὐ τῇ πρὸς τὸν ἄφθαρ- 
τον Λόγον ἑνώσει d) παρθένος μένει μόνον, ἀλλὰ καὶ 
μετὰ τὴν ἔνωσιν γίνεται. Οὐ γὰρ ὡς ὁ τῶν σωμάτωγ 
νυμφίος τὴν ἄφθορον παρθένον τῇ νυμφεύσει φθεί- 
pov γυναῖκα ποιεῖ’ οὕτω καὶ ὁ τῶν ψυχῶν ἡμῶν 
νυμφίος τὴν ἄφθορον ψυχὴν τῇ πρὸς αὐτὸν χοινωνίᾳ 
φθείρων νυμφεύεται, ᾿Αλλ’ ἐφθαρμένην διὰ τῶν 
σαρχικχῶν ἡδονῶν παρὰ διαδόλου Aa6ív, καὶ γυναῖκα 
αὐτοῦ διὰ τῆς φθορᾶς χαχῶς γενομένην, τῇ πρὸς 
αὐτὸν χοινωνίᾳ ἄφθορον ἐκ γυναικὸς παρθένον ποιεῖ, 
Ταύτην γὰρ τὴν μυστιχὴν νυμφαγωγίαν ἡμᾶς καὶ 
διὰ τοῦ προφήτου παιδεύων, πρὸς τὴν ἑαυτοῦ νύμφην 
φησίν. Οὐχ ὡς οἶκόν (99) με ἑκάλεσας καὶ πατέρα 


ctuque lege meditari, et pronubis, legem dico et 
Evangelium et si quis alius cum eis consentit, 
pulchritudinem sponsi enarrantibus delectari, ac 
sanctis. Verbi cogitationum fetibus rationalem ac 
sapientem semper magis magisque inveniri ; donec 
totam se cum tota sapientia conjungens,unum fiat 
cum eo oui adheret, atque ex corruptibili incor- 
ruptibilis, ex imperita prudens, inquam, ao sa- 
piens, velut costa Verbi cui adheret, ac uno verbo, 
ex homine Deusimmortalis, tanquam ille cui adhe- 
ret, omnibus videatur. Non quemadmodum illius 
sponsus, relictis thronis et dominationibus, illius 
mortalitati agglutinatus est, ut unum cum illa per 
affectuum societatem factus, eam transmutaret in 
suam ipsius affectuum vacuitatem ; ita et ipsa ejus 
immortalitati, qui propter illam exuit principatus 
et potestates, et semetipsum ex forma Dei ad for- 
mam servi ob amorem sponse oxinanivit **, adhes- 
rere debet, ut et in colestem thalamum cum eo ad 
Patrem ascendente simul ascendat. Propter hoc 
enim, inquit, relinquet homo patrem suum el ma- 
trem, et adhzrebit uxori suz,erunique duo in carne 
una δ, Quod quidem interprelans is, qui ad in- 
corruptionem virtutia causa despondet Christo 
sponsam, ait: Mysterium hoc magnum est » dico 
autem in Chrislum et in Ecclesiam "Ὁ. Non enim de- 
scendit Christus, ut conjunctus cum sponsa mane» 
ret in terra, sed ut assumens et transmutans.eam 
e terris in oclos reduceret. Et que Christo despon- 
sata est, non Joannem solum habet sibi ad spon- 


C salia lavacra ministrantem, sed etiam angelos epi- 


thalamium in Patris domum ascendenti canentes. 
Incorrupta igitur non selum virgo permanet, dum - 
conjungitur cup incorruptibili Verbo, sed etiam 
postquam conjuncta est.Non enim,quemadmodum 
corporum: sponsus incorruptam virginem conjugio 
corrumpens, mulierem fecit : ita et animarum no- 
etrarum 664sponsusincorruptam virginem secum 
eonjungendo corrumpens, desponsat. Sed carnali- 
bus voluptatibus ἃ diabolo corruptam accipiens, 
ejusque uxorem prave factam per corruptionem, 
secum conjungendo incorruptam ex muliere virgi- 
nem facit. Hec enim mystioa sponsalia nos etiam 
per prophetam edocens, ad euam ipsius sponsam 
ait : Nonne ut domum me vocasli, et patrem et du- 


x«i ἀρχηγὸν τῆς παρθενίας σου ; Ὡσεὶ ἔλεγε, καὶ p cem virginitatis tuse *! ? Quasi diceret, ut ducem 


ἀρχηγὸν τῆς ἀφθορίας σου, Ὡς γὰρ ἀρχηγός τε xal 
ἄρχων τῆς κατὰ τὴν γαμετὴν φθορὰς ὃ ἀνὴρ, κύριος 
αὐτῆς διὰ τούτου γινόμενος οὕτως ἀρχηγός τε xal 
ἄρχων τῆς ἑχάστυυ ἡμῶν ἀφθορίας ἐστὶν ὁ Κύριος, 
διὰ τῆς ἀφθορίας τε Κύριος ἡμῶν καὶ τὴν ἀρχὴν ἀνα- 
δούμενος (1) ὃν καὶ οἶχον δεῖ τῆς ἀφθορίας ἡμῶν 
ἐπιγινώσκειν ἐν αὐτῷ μένοντας xal οἰκοῦντας, διοτι 


incorruptionis tue. Quemadmodum enim dux et 
princeps illate uxori corruptionis vir est, dominus 
illius ob eam rem factus ; ita dux et princeps unius- 
cujusque nostrum inocorruptionis Dominus est. 
Nam per inocorruptionem noster Dominus est uc 
principstu redimitur : quem etiam ut domum in- 
corruptionis nostre debemus agnosoere, in ipso 


9 Philipp. 1, 0, 7. ?* Gen. 1, 24. Ὁ Ephes. v, 32. *! Jerem. ui, 4. 


(98) ᾿Απομένῃ. Nonnulli codices, ἀπομείνῃ. 
(09) Οἴχον. Monet Nobilius legi in nonnullig li- 
brig, olxsiov, lanquam domeslicum. 


(4) ᾿Αναδούμενος. Sic ope trium codicum emene» 
davimus vitiosem leotionem vulgatam,&vabuó usvoc, 


imperium renuens. 


TT! 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


TT2 


manentes et habitantes, quia In ipso vivimus et mo- A Ἔν αὐτῷ ζῶμεν καὶ χινούμεθα xal ἐσμὲν, ἵνα ὡς 


vemur et sumus 33, ut in eo tanquam in domo vir- 
tutis omnis et incorruptionis per totam vitam ha- 
bitantes, non excidamus incorruptis illius laribus. 
Quemadmodum enim habitat et ambulat in iis qui 
digni sunt **,sic etiam rursus qui digni eunt in eo 
habitant.Propterea cum nos assumit ex mundi ne- 
gotiis ad eum vonientes et in eo habitantes, provi- 
dens quominus cadamus, ait : Manete in me,et ego 
ἣν vabis Ὁ, 

51. Sio autem cum et reliquis rebus magnum 
quiddam et splendidissimum virginitas intelliga- 
tur; hio jam resurrectionis et incorruptibilis vite 
8emen quoddam plurissimum esse ostenditur. Nam 
Bi in resurrectione neque nubunt neque nubuntur, 
sed sunt sicut angeli, flentque filii Dei *5 : qui vir- 
ginitatem colunt, angeli sunt, in incorruptis carni- 
bus humanam vitam circumferentes, neque angeli 
quidam obscuri, sed valde insignes. Nam oum an- 
geli sine carnibus in celo incorruptionem, in loco 
et natura inviolabili, apud summum omnium re- 
gem Deum custodiant : isti in terra carnis volup- 
tatibus agitati, et tentationi diaboli expositi equa- 
lem angelis incorruptionem per virtutem Creatori 
mirabilius servaverunt. Hic autem maxime virgi- 
num admiranda virtus,quod cum femineo circum- 
date sint corpore,impressam ex eo anime formam 
virtutis exercitatione repulerint, equalesque mas- 
eulis, quemadmodum et anima «equales create 
sunt,per virtutem videantur. Et quemadmodum illi 
per virtutis exercitationem ex hominibus in ange- 


οἶκον αὐτὸν ἀρετῆς ἁπάσης xal ἀφθαρσίας διὰ βίου 
οἰχοῦντες, μὴ ἐχπίπτωμεν τῆς ἐν αὐτῷ κατὰ τὴν 
ἀφθαρσίαν ἑστίας. Ὧς γὰρ ἐνοικεῖ χαὶ ἐμπεριπατεῖ 
τοῖς ἀξίοις, οὕτω πάλιν οἱ ἄξιοι ἐν τούτῳ οἰκοῦσι. 
Διὸ καὶ ὅταν λάδῃ ἡμᾶς ἐκ τῶν κατὰ τὸν κόσμον 
πραγμάτων εἰσελθόντας eic αὐτὸν xal ἐν αὐτῷ κατ- 
οιχοῦντας, τοῦ ἀνεχκπτώτου ἡμῶν προνοούμενος, φησί" 
Μείνατε ἐν ἐμοὶ, χἀγὼ ἐν ὄμῖν. 


51. Οὕτω δὲ καὶ τοῖς λοιποῖς ἅπασι μέγα τι καὶ 
ὁπέρλαμπρον πρᾶγμα d παρθενία νοούμενον, τῆς 
παλιγγενεσίας ἔτι xal τοῦ ἀφθάρτου βίου ἐντεῦθεν 
ἤδη σπέρμα τι καθαρὸν ἀποδείκνυται. El γὰρ ἐν 
τῇ ἀναστάσει οὔτε γαμοῦσι οὔτε γαμίζονται (9), 
ἀλλ᾽ εἰσὶν ὡς ἄγγελοι, καὶ γενήσονται υἱοὶ Θεοῦ - 
οἱ (3) τὴν παρθενίαν ἀσχοῦντες ἄγγελοί εἶσιν, ἐν 
ἀφθάρτοις (4) σαρξὶ τὸν τῶν ἀνηρώπων βίον περι- 
πολοῦντες " xal ἄγγελοι οὐκ ἄσημοί τινες, ἀλλὰ καὶ 
σφόδρα ἐπιφανέστατοι. “Ὅτι ἐχείνων ἄνευ σαρκῶν 
κατὰ τὸν οὐρανὸν τὴν ἀφθαρσίαν καὶ (56) τόπῳ καὶ 
ἀδιάστῳ φύσει παρὰ τῷ παμθασιλεῖ τῶν ὅλων Θεῷ 
φυλαττόντων, οὗτοι ἐπὶ γῆς σαρκὸς ἡδοναῖς ἐνοχλού- 
μενοι, καὶ τῇ πείρᾳ τοῦ διαδόλου ἐχκείμενοι, τὴν 
ἀφθαρσίαν ἰσάγγελον δι’ ἀρετῆς τῷ Ποιητῇ παραδο- 
ξότερον διεφύλαξαν. Ἔνθα καὶ μάλιστα τὸ τῶν παρ- 
θένων ἄν τις χάλλος θαυμάσειεν, ὅτι θῆλυ περικεί - 
μεναι σῶμα, τὴν μὲν ἐκ τούτου ἐγγινομένην μορφὴν 
τῇ ψυχῇ διὰ τῆς ἀσχήσεως ἀπεχρούσαντο᾽ ἴσαι δὲ 
τοῖς ἄῤῥεσι͵ καθάπερ οὖν ἴσαι καὶ τὴν ψυχὴν ἐποιή- 
θησαν, διὰ τῆς ἀρετῆς ἀνεφάνησαν. Καὶ ὥσπερ 


lornm ordinem transeunt ; ita et ipse equali vir- C ἐκεῖνοι δι’ ἀσκήσεως ἐξ ἀνδρῶν εἰς τὴν ἁγγέλων 


, tutis exercitatione ex mulieribus in eamdem ac illi 
dignitatem traducuntur, δ ut cum in presenti 
vita masculis quidem anima equales sint, sed ob 
feminei corporis amictum in equalitate claudicent, 
in futuro seculo equales omnino per virtütem his, 
qui angeli facti fuerint, et ipse reperiantur. Nam 
8i cum equales angelis declarantur, neque nubunt 
neque nubuntur; que in presenti vita virtutis 
exercitatione id consequuntur,hiojam equales an- 
gelis semetipsas omnium judicio exhibent : quip- 
pe cum corporeas masouli et feminie ad conocubi- 
tum 665 proprietates virtute reseoent, ac nudis 
animabus in terra cam hominibus versentur.Quod 
8i anima ex corpore, in quo degit, nullo voluptatis 
sensu neque erga marem neque erga feminam ad 
perturbationes informatur, non jam est masculus 
et femina, non perturbatio et voluptas ; sed omnia 
et in omnibus Christus ** quippe cum mortua 
quidem sint corpora ob cessantem et otiosam ad 
proprietates masouli et femine voluptatem, sola 
autem anima incorrupte per virtutem In his cor- 
poribus degat. 


43. Act, xvii, 28. 4511 Cor. vi, 16. * Joan. xv, 4. 


(2) Γαμίζονται.  Colbertinus codex, ἐγγαμίζον.- 


«αι. 
(3) Οἱ. Editio Parisiensis premittit xal, que con- 
junctio et in mss. deest et in Veneta editione. 


τάξιν μετέδησαν οὕτω xal αὖται, διὰ τῆς ἀσκή- 
σεως, ἐκ γυναιχῶν εἰς τὸ αὐτὸ αὐτοῖς ἀξίωμα μετα- 
θᾶσαι, ὡς ἐν τῷ παρόντι βίῳ, τῇ μὲν ψυχῇ ἴσας 
τοῖς ἄῤῥεσιν οὔσας, τῇ δὲ τοῦ θήλεος περιδολῇ πρὸς 
τὴν ἰσότητα χωλευούσας, χατὰ τὸν μέλλοντα atüva 
ἴσας κατὰ πάντα Dv ἀρετῆς τοῖς ἀγγέλοις γεγονόσι 
καὶ αὐτὰς εὐρεθῆναι. El γὰρ ὅτι ἰσάγγελοι ἁποδεί- 
xvovtat, οὔτε γαμοῦσιν οὔτε γαμίζονται,, αἱ " κατὰ 
τὸν παρόντα βίον τοῦτο δι᾽ ἁσχήσεως κατορθώσασαι, 
ἐντεῦθεν ἤδη ἰσαγγέλους ἑαυτὰς τοῖς πᾶσιν ἀπέδει- 
ξαν᾿ τὰς μὲν τοῦ θήλεός τε xal ἄῤῥενος πρὸς τὰς 
μίξεις, φημὶ, τῶν σωμάτων ἰδιότητας δι᾽ ἀρετῆς 
ἐχτέμνουσαι, γυμναῖς δὲ ψυχαῖς κατὰ γῆν τοῖς ἀν- 
θρώποις συζῶσαι. El δὲ οὔτε πρὸς τὸ ἄῤῥεν, οὔτε 
πρὸς τὸ θῆλυ χατὰ τὴν συναίσθησιν τῆς ἐν ᾧ ἐστι 
σώματος ἡδονῆς ἡ ψυχὴ πρὸς τὰ πάθη μορφοῦται, 
οὐχ Ev. ἄῤῥεν καὶ θῆλυ, οὐκ ἔτι πάθος καὶ ἡδονή" 
ἁλλὰ πάντα xal ἐν πᾶσι Χριστὸς, νενεκρωμένων μὲν 
τῶν σωμάτων διὰ τῆς ἀνενεργήτου πρὸς τὰ ἴδιώ- 
ματα τοῦ τε ἄῤῥινος καὶ τοῦ θήλεος ἡδονῆς, μόνης 
δὲ τῆς ψυχῆς ἐν ἀφθαρσίᾳ BU ἀρετῆς συζώσης ἐν 


«τούτοις. 


4 Matth. xxri, 80. 49 Gal. 111, 28. 


(4) ᾿Αφθάρτοις. Bic editio Veneta cum omnibus 
ms8. Parisiensis, εὐφθάρτοις, 

(5) Καί, Gonjunotion addita ex mss. et editione 
Veneta. 


ΤΊ3 


LIBER DE VIRGINITATE. 


ΤΊΣ 


52. Καὶ ἀπτέσθω μὲν ἣ τοιαύτη τοῦ θεράποντος A — 52. Ac talis quidem sponsi famulum tangat, 5]- 


τοῦ νυμφίου" εἴ γε μὴ ἔτι ζῇ αὐτῆς ἐν σαρχὶ ἡ τοῦ 
θήλεος ἡδονή. Δεξιούσθω δὲ ἀπλάστως τὸν ἀδελφὸν 
κατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ Κυρίος, τοὺς πόδας νίπτουσα 
τούτους ἄλλον ἐπιμελείας δεόμενον θεραπεύουσα, 
ἐν νεχραΐς ταῖς τοῦ σώματος χερσὶ νεχροῦ τοῦ σώ- 
ματος ἀπτομένη. Ἐπειδὴ γὰρ ἐνέχρωσε τὰ βέλη τὰ 
ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ζῇ οὐκέτι αὐτὴ, τῇ δὲ ἐν αὐτῇ 
Χριστὸς, ὃ δὲ νῦν ζῇ ἐν σαρχὶ, ἐν πίστει ζῇ πρατ- 
τέτω τὰ τῆς ἀρετῆς, Χριστοῦ μόνον ζῶντος ἐν αὐτῇ, 
xxi τὰ ἴδια ἐνεργοῦντος, συνεστχυρωμένον τῇ ἁμαρ- 
τίᾳ Χριστῷ καὶ vexoóv περιφέρουσα σῶμα, Καὶ 
πραττέτω τὰ τῆς ἐντολῆς τοῦ νυμφίου, διὰ πάσης 
πράξεως τὸ τῆς ψυχῆς χάλλος λαμπρότερον ἀναφαί- 
vouca. Ὅταν γὰρ ἀπτομένου τοῦ σώματος μὴ συμ- 
πάθῃ d ψυχὴ πρὸς τὴν τοῦ ἄῤῥενος φαντασίαν, 
ἀλλ᾽ ἀναισθήτως τρόπον τινα ἅπτηται τούτου, νε- 
xoà μένει ἐν τούτῳ ἡ ἡδονὴ, οὐ δυναμένου τοῦ ἔξω- 
ϑεν ἁπτομένου αὐτὴν πρὸς τὸ οἰχεῖον πάθος ἐγεῖραι. 
Οὕτω γὰρ x«l ἐν τοῖς διωγμοῖς ἔχδοτοι παρθένοι, 
διὰ τὴν πεοὶ τὸν νυμφίον πίστιν ἁσεδέσιν ἀνθρώ- 
ποις δοθεῖσαι, ἢ xal τὰ σώματα ἄφθοροι διεφυλά- 
χθησαν, τοῦ δι᾽ ὅν ἔνδοτοι γενέσθαι ὑπέστησαν τὸ 
τῶν ἁσεδῶν ἁνδρῶν ἐπιχείρημα ἐν ταῖς σαρξὶν a3- 
τῶν νεχρὸν ἀπελέγξαντος, xal ἄφθορα αὐτῶν, φημὶ, 
καὶ τὰ σώματα μετὰ τεραστίου δυνάμεως, δι’ ὅλου 
φυλάξαντος᾽ ἢ ἐπιχειρηθεῖσαι μὴ συμπαθούσης πρὸς 
τὴν ἡδονὴν τῆς ψυχῆς, νεκρὰ (6) καὶ τὰ σώματα 
ἐδόκουν ὁρίζεσθαι, ἄφθορον τὴν ψυχὴν, οὐ συμμορ- 
φουμένην τῇ τοῦ ὑδδρίζοντος ἧδονῃ, τῷ νυμφίῳ καὶ 
πίστει xai παρθενίᾳ λαμπρότερον ἐπιδείξασαι " βου- 
ληθέντος ἴσως ἐν αὐτοῖς ἐπιδείξασθαι τοῦ Κυρίου, 
ὅτι τὴν εἰς αὐτὸν ὁμολογίαν προτιμωσι παντὸς τοῦ 
περὶ σῶμα σεμνοῦ φαινομένου: οὗτε τὴν ψυχὰν 
πρὸς τὴν ἄρνησιν φθείρασαι, οὔτε τὰ σώματα δι’ 
ὧν οὐ τυνεπάθησαν τῇ ἥδονῇ καθ᾽ ὅλου φθαρεῖσαι, 
El γε μή νις τὸν ὑπὸ ἐχτόπου μανίας παρθένον 
ἐσφαγιασμένην ὑδρίζειν βουλόμενον φθείρειν διὰ 
τῆς πρὸς τὴν νεχρὰν μίξεως λέξειεν. Αἰκίζεσθνι 
μὲδ γὰρ ἂν δύναιτο ταύτην, φθείρειν δὲ αὐτὴν οὐδέ- 
ποτε (7). Ἑχυτὸν μὲν γὰρ φθείρει καὶ φθείρεται" 
ἄφψθορος δὲ ἐστιν ἡ παρθένος ψυχῆς μὴ παρούρης. 
"H ὅμοιαι αἱ ἐν τοῖς διωγμοῖς καὶ κατὰ πᾶσαν 
περίστασιν ὑπ᾽’ ἀνδρῶν ἐνοχλούμεναι, τὴν κατὰ 
σάρχο νέκρωσιν ἔχουσαι (8), κἂν ὁτιοῦν πάσχω- 
σιν (9), ἄφθοροι διαμένουσιν. Ὁ γὰρ προλαδὼν τῆς 
ἁσκήσεως χρόνος, αὐτάρχως αὐτὰς ποὸς τὴν πεῖραν 
ἐγύμνατεν, ἵν᾽’ ἐν σαρχὶ ζῶσαι, μὴ κττὰ σάρκα 
στρατευωνται. Διὸ καὶ ταῖς λοιπαῖς ὑποφωνοῦσχι 
πρὸς τὴν ὁμοίαν ἀρετὴν, φασὶ, Βνευμχτι περιπα- 
τεῖτε, χαὶ ἐπιθυμίαν σαρκὸς οὐ μὴ τελέσητε. 
Οὐκοῦν ὅσαι τοιαῦται, δειχνύτωσαν, φημὶ, καὶ διὰ 


4 Joan. xin, 14. 48 Col. i1, δ. 


(6) Νεκρά. Codex Mazarinseus, xav. Quee sorip- 
tore valde arridet Combetisio,sed cur arrideat non 
video. 

() Οὐδέποτε. Nonnulli codices, οὐδεπώποτε. Mox 
Colbertinus, ἐστὶν 3j παρθενία. Ibidem unus ex Re- 


giis, ἣ ὅμοιαι. 


4 Gal. n, 20. ** }1 Cor. x, 3. 


quidem non jam vivit in illius carne femine volu- 
ptas. Excipiat autem sine simulatione fratrem, se- 
cundum preceptum Domini, pedes illius lavans *! ; 
alium sollicitudine indigentem curet, mortuis cor- 
poris manibus mortuum oorpus tangens. Quoniam 
enim mortificavit membra que sunt super terram', 
nec jam ipsa vivit,sed vivit in ea Christus,et quod 
nuno vivit in oarne, in fide vivit *9 ; exerceat vir- 
tutis opera, Christo solum vivente in illa, et que 
gua sunt peragente, peccato crucifizum eum Chri- 
8to οἱ mortuum corpus circumferens. Ác perficiat 
mandata sponsi, per omnem actionem anime 
pulchritudinem splendidiorem efficiens. Quando 
enim tacto corpore minime perturbatur anima ad 
masculi speciem,sed gine sensu quodammodo illud 
tangit, mortua manet in eo voluptas,cum non pos- 
git id quod extrinsecus tangitur, eam ad propriam 
voluptatem excitare.Sio enim et in persecutionibus 
prostitute virgines,ob fldem in sponsum im»iis ho- 
minibus tradite, vel corporibus incorrupte sunt 
servate, eo, propter quem tradi non dubitabant, 
impiorum hominum conatum in ipsorum carnibus 
irritum ac mortuum reddente,et incorrupta illarum 
etiam corpora admirabili virtute omnino custodien- 
te, vel vim passe, non consentiente voluptati ani- 
ma, quamvis mortua corpora viderentur injuriam 
pati, incorruptam animam nec ad voluptatem sta- 
pratoris conformatam, sponso suo et fide et virgi- 
nitate splendidioremn exhibuere. In quibus voluit 
forte Dominus ostendere, eas confessionem omni 
circa corpus exteriori decori prweferre ; unde neo 
animam negando corruperunt,nec corporibus, dum 
voluptati non consentitmt, ullatenus corruptas.Nisi. 
quis per immanem fnsaniam virgini occissestuprum 
inferre volens, corrumpere illam per hunc oum 
mortua concubitum dioatur. Nam plagas quidem 
illi inferre possit, corrumpere vero nequaquam. 
Sed 860 ipse corrumpit et corrumpitur ; incorrupta 
autem est virgo anima non presente. Huic similes 
gunt, que in persecuticnibus aut quolibet tempore 
molestiam a viris pases, cum carne sint mortue, 
quidquid pusse fuerint,incorrupte permanent.Nam 
prieteritum vitre ascetice tempus satis eas ad expe- 
rientiam excitavit, ut in carne viventes, non se- 
cundum carnem militent *, Idcirco ceteras pro- 
vocantes ad similem virtutem aiunt : Spiritu am- 
bulate, et desideria carnis ne perficiatis 1. Que tales 
sunt, demonstrent 666 etiam hospitio fraternum 
emorem. Siquidem et Maria pedes Domini deoscu- 
lans **, non ut hominis pedes, sed ut Domini oseu- 
labatur, veterem quidem incendii voluptatem pru- 


δι Gal. v, 46. *! Luc. vit, 25. 


(8) Ἔχουσαι. Heo scriptura, quamvis in solo 
Colbertino et alio ex Regiis reperiatur,longe tamen 
preferenda vulgate, οὖσαι. 

(θ) Πάσχωσιν. Sic plerique omnes mss. Editi, 
κάσνουσιν. 


TIS 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


716 


denter in se exstinguens lacrymis et compescens, Α δεξιώσεως τὸ φιλάδελφον. ᾿Επεὶ καὶ ἡ Μαρία τοὺς 


amore autem in Dominum et sanctis osculis spiri- 
tum in anima prudenter accendens. Vivebat igi- 
tur spiritu,et spiritu ambulans δ el ciroa sponsum 
omnia pro peccatis euis prudenter gerens. Mortua 
autem erat peocato, cum maris et femine cogita- 
tionem in tactu pedum et osculis metu perculsa 
guatulisset. 


πόδας τοῦτο Κυρίου φιλοῦσα, οὐχ ὡς ἀνδρὸς πόδας, 
ἀλλ' ὡς Κυρίου ἔφίλει" τοῖς μὲν δάχρυσι τὴν πα- 
λαιὰν τῆς πυρχαϊᾶς ἡδονὴν ἐν αὐτῇ φρονίμως κατα- 
σθεννύουσά τε καὶ μαραίνουσα, τῇ δὲ περὶ τὸν 
Κύριον διαθέσει xal τοῖς ἁγίοις φιλήμασι τὸ ἐν τῇ 
ψυχῇ πνεῦμα φρονίμως ἀνάπτουσα. "Ἔζη μὲν οὖν 


πνεύματι, χαὶ πνεύματι στοιχοῦσα, καὶ περὶ τὸν 


νυμφίον ἅπαντα ὑπὲρ τῶν ἑαυτῆς ἁμαρτιῶν μετὰ συνέσεως πράττουσα, Νεκρὰ δὲ ἦν τῇ ἁμαρτίᾳ τὴν 
νοῦ θήλεός τε xal ἄῤῥενος ἔννοιαν ἐπὶ τῆς ἁφῆς τῶν πυδῶν xol τῶν φιλημάτων ἐμφόδως νεχρώ- 


σασᾶ. 

53. Tangat ergo que talis est, et erga Dominum 
preceptum impleat. Ubicunque autem tanget, 
etiam que talis est, prudenter vigilet, ne forte as- 
siduo contactu paulatim voluptas ex carnibus in 
ipsam clam subrepat: eique usu inveniat, illius 
veneno morss, quod absit! dicere : Veniente au- 
tem voluptate peocatum revixit δὲ : ego autem 


68. ᾿Απτέσθω οὖν, φημὶ, 3j τοιαύτη εἴ τίς πού 
ἐστι καὶ τοιαύτη, xal τὴν πρὸς τὸχ Κύριον ἐντολὴν 
ἐχπληρούτω. ᾿Απτομένη δὲ ἀπανταχοῦ, xai ἡ τοιαύτη 
φρονίμως νηφέτω, μήποτε ἀπτομένη συνεχῶς κατὰ 
βραχὺ ἔρψῃ ἐκ σαρχῶν εἷς αὐτὴν λαθραίως ἡδονὴ, 
καὶ συμδῇ αὐτῇ ὑπὸ τοῦ ἰοῦ ταύτης δηχθεῖσαν, ὅ 
μὴ γένοιτο λέγειν’ ᾿Ελθούσης δὲ τῆς ἡδονῆς ἡ 


moriua sum 55, et preceptum charitatis, quod est p ἁμαρτία ἀνέζησεν: ἐγὼ δὲ ἀπέθανον, καὶ εὑρέθη 


δὰ vitam, ipsum mihi inventum est ad mortem. 
Nam si ipsi angeli oadunt, qui equales angelis 
sunt,lapsum multo magis metuere debent, ne 
forte postquam «quales angelis virginitatis exer- 
citatione fuerint, videntes filias hominum pul- 
ohras esse *, ad eas per carnis voluptates dela- 
bantur, eisque dicatur : Ego dizi : Dii estis et filii 
Ezcelsi omnes.Vos autem δὰ ea qui carnis sunt de- 
lapsi, sicut homines morimini et sicut unus de prin- 
cipibus caditis Quare multo preeclarius est virgi- 
nem sus ipsius securitati providentem et aliorum 
offendiculum caventem,undique ab omni commer- 
cio prudenter sejunctam esse : ita ut. malit inur- 
banitatis reprehensiones sustinere, quam ad vo- 
luptatem aut aliquorum -damnum abstrahi ; ac 
costera quidem omnia despici&t, solum autem Do- 
minum eemper intueatur,et angelis equalem,inter 
femine et masculi discrimina, integritatis pul- 
ohritudinem, 8 presenti vita ad regenerationis 
avum, intaminatam jam nunc ostendat. Virgini- 
tas enim vitam nostram de corruptione ad incor- 
ruptionem oolligit. 

53. Primi enim homines ex parvis, ut dixi, se- 
minibus per mutuas nuptias totam hominibus ter- 
ram repleverunt. Virginitas autem ea quee in toto 
orbe per voluptatis nuptias sata fuere, in coelorum 
horrea eolligit. Hano enim eorum,que ad incorru- 
ptionem sata sunt, collectionem indicans Dominus 
dicebat : Levate oculos vestros ei videte regiones quia 
jam αἰδῶ sunt. ad messem V. Nam cum terra prius 


"Geol ἐστε xai 


pot 3$ ἐντολὴ τῆς ἀγάπης, 3 εἷς ζωὴν, αὕτη εἰς θά- 
νατον. El γὰρ καὶ οἱ ἄγγελοι χαταπίπτουσιν, οἱ 
ἰσάγγελοι τὸ πτῶμα πολλῷ μᾶλλον φοδεῖσθαι ὀφεί- 
λουσι, μήποτε κατὰ τὸ ἰσαγγέλους αὐτοὺς τῇ ἀσκή- 
σει τῆς παρθενίας γενέσθαι, ἰδόντες τὰς θυγατέρας 
τῶν ἀνθρώπων ὅτι καλαὶ, πρὸς αὐτὰς διὰ τῶν σαρ- 
κὸς ἡδονῶν χαταδῶσι, xal ῥηθῇ αὐτοῖς" ᾿Εγὼ εἶπα" 
viol Ὑψίστου πάντες. Ὑμεῖς δὲ 
ἐπὶ τὰ σαρχὸς ἴδια πάλιν ὑπολισθήσαντες, ὡς ἄν- 
θρωποι ἁποθνήσχετε, xai ὡς εἷς τῶν ἀρχόντων 
πίπτετε. “Ὥστε πολλῷ κάλλιον τὴν παρθένον τὸ 
ἁσφαλὲς ἑαυτῇ xal ἀπρόσχοπον τῶν ὁρώντων mpa- 
γματευομένην, πανταχόθεν ἀνεπίμιχτον εἶναι" αἷ- 
ρουμένην τὰς ἐπὶ τῷ ἀδεξίῳ μέμψεις βαστάζειν, ἣ 
πρὸς ἡδονὴν καὶ βλάδην τινῶν ὑποσύρεσθαι' πάντα 
μὲν τὰ λοιπὰ παρορῶσαν, μόνῳ δὲ τῷ Κυρίῳ δι’ 
ὅλου ἐμόλέπουσαν' xal τὸ ix τοῦ θήλεός τε xal 
ἄῤῥενος ἰσάγγελον τῆς ἀφθορίας χάλλος ἁπὸ (10) 
τοῦ παρόντος βίου εἴς τὸν τῆς παλιγγενεσίας αἰῶνα 
ἄχραντον ἐντεῦσεν ἤδη δεικνῦσαν. Συνάγει γὰρ ἡμῶν 
ix τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἀφθαρσίαν ἡ παρθενίᾳ τὸν 
βίον. 

54. Οἱ γὰρ πρῶτοι ἐξ ὀλίγων, ὅπερ ἔφην, σπερ- 
μάτων τοῖς ἐπ᾽’ ἀλλήλοις γάμοις τὴν γῆν ἀνθρωπό- 
τητος ὅλην κατέσπειραν, Ἡ δὲ τὰ κατὰ πᾶσαν γῆν 
διὰ τῆς τῶν γάμων ἡδονῆς ἐσπαρμένα εἰς τὰ τῶν 
οὐρανῶν ἀποθήχας συνάγει. Ταύτην γὰρ τὴν τῶν 
ἐσπαρμένων εἰς ἀφθαρσίαν συναγωγὴν αἰνιττόμενος 
ὁ Κύριος ἔλεγεν: Ἐπάρατε τοὺς ἀφθαλμοὺς ὑμῶν 
καὶ ἴδετε, ὅσι ἥδη αἱ χῶραι λευχαί εἶσι πρὸς 


incolis osrens, habitata deinceps fuisset, videns ἢ θερισμόν. ᾿Απάσης γὰρ τῆς πρὶν ἀοικήτου, olxov- 


Dominus nosler plurimam jam esse hominum spi- 
cam 80 fetibus in omni regione gravidam, harum 
spicarum colligendarum jam tempus esse decernit. 
Quare virginitas, cum secundum naturam perspi- 
ciat, quomadmodum ad presentem vitam ferendam 
humanitatis semina per nuptiarum voluptatem ja- 


μένης λοιπὸν γενομένης πολὺν ἤδη τὸν τῶν ἀνθρώ- 
πὼν στάχυν καὶ βρίθοντα τοῖς ἐχγόνοις κατὰ πᾶν 
χλίμα ὁ Κύριος ἡμῶν εἰδὼς, συναγωγῆς τῶν στα- 
χύων τούτων καιρὸν εἶναι λοιπὸν δοχιμάζει. Διόπερ 
$ παρθενία κατὰ φύσιν γνωρίσασα, ὅτι ὥσπερ εἷς 


τὴν τοῦ παρόντος βίου σπορὰν διὰ τῆς τῶν γάμων 


85 Gal. n, 16. " Rom. vr, 9. " ibid. 14. "5 Gen. vi, 2. 51 Psal. rxxxi, 6, 7. δ8 Joan. iv, 35. 


(10) ᾿Από. Sio mss. sex. Editi, ὑπό, 


ἽΤΙ 
ἡδονῆς τὰ σπέρματα τῆς 


λετο, οὕτω xai εἴς τὸν ἐκεῖ βίον τὰ σπέρματα τοῦ 
βίου ἡμῶν διὰ τῆς ἀφθορίας ἐντεῦθεν ἤδη καταῦάλ- 
λεσθαι, σπουδάζει δι’ ἑαυτῆς καθαρὰ τὰ τῆς ἀφθαρ- 
σίας σπέρματα πρὸς τὸν ἄφθαρτον βίον τῷ γεωργῷ 
εὐτρεπίζειν (11) " ἀναχαιτίζουσα μὲν εὐτονωτέρᾳ 
τῆς ἀφθαρσίας χειρὶ ἀντιστρόφως τὴν τῶν θηλειῶν 
σωμάτων φυσιχὴν πρὸς τὰ ἄῤῥενα συμπλοχήν᾽ 
ἀπαθεῖ δὲ δυνάμει cb xag! ἑαυτὴν χάλλος τῷ τῆς 
παλιγγενεσίας αἰῶνι λαμπρότερον ἑτοιμάζουσα. 
Ἡ;οέλαύον γοῦν ἀρετῆς χατορθώματι al παρθένοι 
τὸ μέλλον ἐν τῇ παλιγγενεσίᾳ διὰ τῆς τῶν σωμά- 
των ἐξαναστάσεως μεταδολῆς αὐταῖς δυνάμει θεοῦ 
κατορθοῦσθαι. ᾿Εντεῦθεν ἤδη, ὡς οἱ ἄγγελοι, οὔτε 
Ἰαμοῦσιν οὔτε γαμίζονται, ἀλλὰ xal ψυχῆς ἀρετῇ, 
xai σώματος ἀφθορίᾳ ἰσάγγελοι οὖσαι. Καὶ ὅτι 
σπέρμα τοῦ ἀφθάρτου βίου τὴν παρθενίαν ὁ Κύριος 
ἡμῶν ἐχ γῆς εἰς οὐρανὸν παραδόξως πεμπόμενον 
ἐδουλήθη γενέσθαι, ἐμμελετῆσαι τὰ σώματα ἡμῶν 
τὸ τῆς ἀφθορίας χάλλος διὰ τῆς τῶν παρθένων 
ἀφθορίας 590» θελήσας, δῆλόν ἐστιν ἐξ ὧν πάντα 
τῷ νόμῳ πεισθεὶς μόνον τὸν γάμον ἀπείπατο. "Ἔδει 
γὰρ ἐξ ἀφθόρου παρθένου ἄφθορον xal xarà σάρχα 
τεχθέντα, μηδὲ τῆς χατὰ τὸν γάμον πειραθῆναι 
φθορᾶς" οὐχ ἀπὸ ἀφθόρου φθορᾷ (12) σώματος διὰ 
τοῦ γάμου, ἀλλ᾽ ἀπὸ ἐφθαρμένων τοῖς γάμοις τῇ 
κατὰ φύσιν ἀφθορίᾳ ἡμῶν ὑπηρετούμενον" xal ὡς 
6 ᾿Αδὰμ σπέρμα διὰ τῆς τῶν γάμων ἡδονῆς τοῦ 
παρόντος βίου ἐγένετο, οὕτως αὐτὸν σπέρμα τοῦ 
μέλλοντος αἰῶνος διὰ τῆς κατὰ τὴν παρθενίαν 
ἀφθαρσίας γενέσθαι * ἵν᾽ ὡς ἐχείνῳ διὰ τῶν γάμων 
σπείραντι (13) ἀνθρώπων τὸν ἐπὶ γῆς βίον ἠκολου- 
θήσαμεν, οὕτω τῷ Κυρίῳ διὰ τῆς παρθενιχῆς ἀφθο- 
plac σπείραντι τὸν ἐκεῖ αἴῶνα, φρονίμως ἀκολου- 
θήσωμεν. E? δὲ μὴ ἐκ παρέργου καὶ watà τὸν 
παράδεισον xal τὸν ἐκεῖ βίον τὸν ᾿Αδὰμ ἐπισχέψαιο,. 
εὕροις ἂν αὐτὸν ἐν μὲν παραδείσῳ μὴ χρείαν ἐσχηκότα 
γνῶναι ἑαυτοῦ τὴν γυναῖχα " μετὰ δὲ τὴν παράδα- 
σφιν, xai τὸν θάνατον καὶ τὴν ἔχπτωσιν τοῦ παρα- 
.. δείσου, τότε τὴν γυναῖχα γινώσχοντα' ἵνα τὸ θνητὸν 
λοιπὸν τῆς φύσεως τῇ διαδοχῇ τῶν παίδων παρα- 
μυθήσηται. "Q ἀντιστρόφως τῷ εἰς παράδεισον 
ἄγοντι 3j παρθένος ἀχολουθήσασα, μετ᾽ ἐχείνου ἄφθο- 
ρος ἐν παραδείσῳ ἤδη τρυφᾷ" φυγοῦσα μὲν τὴν ἔξω 
παραδείσου χατάραν τὴν λέγουσαν Ἐν λύπαις 
τέξῃ τέκνα, xai τὰ ἐξῆς" οὐ δυναμένη δὲ συνεῖναι 


LIBER DE VIRGINITATE. 
ἀνθρωποτητος κατεύά- À cta sunt, ita ad futuram vitam semina vite nostre 


TI8 


hinc jam per integritatem jaci, conatur per seme- 
tipsam pura integritatis semina ad incorruptam 
vitam agricole preparare; valida quidem integri- 
tatis manu retrorsum trahens 6674 naturalem fe- 
minarum cum masculis complexum, virtute au- 
tem affectionis experte suam ipsius pulchritudi- 
nem regenerationis evo splendidiorem parans. In 
antecessum ergo virtutis merito virgines conse- 
cule sunt, ut futura in regeneratione per resur- 
rectionem corporum mutatio, Dei virtute in ipsis 
perficeretur. Hic enim tanquam angeli, neque nu- 
bunt neque nubuntur, sed et anime virtute et 
corporis integritate equales angelis sunt **, Quod 
autem voluit Dominus noster ut semen incorrupte 
vite virginitas e terra in celum mirabiliter mittere- 
tur,jam nostra corpora integritatis pulchritudinem 
per virginum integritatem meditari volens,id inde 
patet, quod cum in omnibus legi paruerit,nuptias 
renuerit. Opertebat enim, ut ex incorrupta virgine 
incorruptus etiam carne genilus, nec nuptiarum 
experiretur corruptionem : quippe cum nec geni- 
tum ex incorrupta, corporis per nuptias corrup- 
tioni servire, neque etiam ex corruptis matrimonio 
hominibus natum nostre secundum naturam in- 
corruptioni deceret ministrare. Et quemadmodum 
Adam semen presentis vite per nuptiarum volup- 
tatem exstitit; ila et eum semen futuri svi per 
virginitatis integritatem esse oportebat, ut qüe- 
madmodum Adamum secuti sumus, qui per nup- 
tias humanam in terra vitam seminavit, ita Domi- 


C num, qui per virginalem integritatem futurum 


evum semiaavit, prudenter sequeremur. Quod si 
non perfunctorie et paradisum et vitam illíc ab 
Adamo actam inspexeris, reperies sane eum in 
Paradiso opus non habuisse ut cognosceret suam 
uxorem : sed post prevaricationem et mortem et 
lapsum e paradiso tunc uxorem cognovisse 9, ut 
naturam jam mortalem factam successione libe- 
rorum consolaretur. Contra virgo eum sequens, 
qui in paradisum ducit, cum eo incorrupta jam in 
paradiso deliciatur, fugiens illam maledictionem, 
qua extra paradisum dictum est : ἐπ doloribus 
paries filios *!, et cetera : nec illic intelligere 
valens, quomodo Adamus suam cognoverit uxo- 
rem. Neque enim hoc, cum ipse in paradiso 


bui πῶς ἔγνω 'Abxp τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, Οὐδὲ γὰρ [ esset, dictum est, sed postquam jam fuerat eje- 


ἐν παραδείσῳ ὄντος αὐτοῦ. ἀλλ᾽ ἐχόληθέντος, τοῦτο 
ἐῤῥέθη. 

50. Οὐχ ὡς παρθενίαν δὲ λοιπὸν τῷ βίῳ νομοθε- 
τοῦντες ταῦτά φαμεν * ἀλλὰ ταῖς τὸν xav' αὐτὴν 


δ Matth. xxii, 80. 40 Gen. 1v, 1. *! Gen. r1, 16. 


(11) Εὑτρεπίζειν. Heo soriptura editionis Pari- 
siensis nec in Veneta, nec in ullo prorsus vetere 
libro legitur; sed tamen eam expungere noluimus, 
quia necessaria videtur ad contextus emendatio- 
nem. Eque necessarium paulo ante legere, κατα" 
δάλλεται, non χαταδάλλεσθαι. | 

(12) Οὐκ ἀπὸ ἀφθόρου φθορᾷ. Sic editio Veneta, 


PATROL. GB. XXX. 


ctus. Φ 


55. Neo tamen hec dicimus, quasi jam virginita- 
tem vite hominum instar legis presoribere veli- 


Colbert. ot unus ex Regiis. In quinque aliis desunt 
hec verba. Nescio unde Parisiensis editio hause- 
rit, ἀφθόρων. Difficillimo huic loco lucem afferre 
me non posse fateor, nisi legendo, ἀλλ᾽ οὐδ' ἀπὸ 
ἐφθαρμένων. 

(4 | Σπείραντι. Nonnulli codices, σπείροντι. Ibi- 
dem lege, ἀνθρώπων. 


25 


719 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


180 


mus; sed iis, que pretiosam virginitatis margari- À πολυτίμητον μαργειρίτην ἐμπορεύεσθαι (44) προ- 


tam mercari instituerunt, purissimumillius nitorem 
undique ostendimus. De virginibus autem preceptum 
Domini non habeo : consilium autem do,inquit, tan- 
quam misericordiam consecutus a Domino ** : siqui- 
dem nec Dominus nostre nature in lege aut in 
Evangelio virginitatem prescripsit. Nam qui talem 
masculo ad feminam,et rursus femine ad mascu- 
]um, qualem initio descripsit oratio, habitum ob 
necessitatem matrimonii impressit, ao iis, qui ex 
immortalibus mortales facti fuerant, successionem 
generis paravit, 668 immortalitatem, ut diximus, 
excogitans : quique propterea dixit, Crescile et 
multiplicamini €-?, quomodo virginitatem tunc 
prescribere potuisset; cum presertim ad explen- 
dum eorum locum, qui in bellis ob propriam im- 
probitatem pereunt, necessariam esse posterorum 
multitudinem videret? Ac in lege quidem Moysis 
etiam benedictione digna censebatur liberorum 
procreatio!-!7.Sed postquam floruit undique propriis 


fructibus mundus, ac tanta hominum multitudine . 


sata est terra,ut non jam caperet nascentium mul- 
titudinem,ac impletum est quod de adventu Domi- 
ni nostri predictum fuerat, fore ut homines illius 
doctrina prudenter victi, conciderent gladios suos 
in aratra et lanceas in vorneres, nec jam sumeret 
gens contra gentem ensem,neoc bellum gerere disce- 
rent 18; preclure virginitas, contra atque hi qui 
per corpus corrumpuntur, ex corporibus incorru- 
ptionem pullulavit. Virginitatem tamen, neque per 
Moysem prescribitDominus,maseulorum et femine- 
orum corporum naturerationem habens, neque eam 
in Evangelio precipit.Sed Moysis legem resumens, 
quod deerat ad accuratam virtutem edocet dicens : 
Diclum est : Non machaberis, Ego autem (ἰδὲ dico : 
Non concupisces !*,et que sequuntur. Et cum sede- 
rot in monte,a beatitudinibus ccpit os aperire ; et 
postquam recensuitleges Moysis et omnia ad veram 
virtutem intendit,ac ducentia ad salutem precepta 
tradidit ?? ; impleto doctrine ministerio, descendit 
de monte, nusquam in preceptis virginitate, sive 
in Veteri, sive in Novo Testamento prescripta. 
Volebat enim preceptum non esse preclarum vir- 
ginitatis institutum,sed egregium anime virtutem 
amantis facinus, libera potestate id quod supra 
preceptum et supra legem est ex seipea perficien- 


θεμέναις τὸ ἄσπιλον τούτου πανταχόθεν ὅποδει- 
χνύντες. Περὶ δὲ τῶν παρθένων ἐπιταγὴν Κυρίου 
οὐχ ἔχω’ γνώμην δὲ δίδωμι, φησὶν, ὡς ἥλεη μένος 
ὑπὸ Κυρίου" ἐπεὶ μηδὲ ὁ Δεσπότης ἡμῶν τῆς 
φύσεως ἐν νόμῳ ἢ ἐν Εὐαγγελίῳ παρθενίαν ivopo- 
θέτησεν. Ὃ γὰρ τοιαύτην τῷ τε ἄῤῥενι πρὸς τὸ 
θῆλυ, xai ἀνάπαλιν τῷ θήλει πρὸς τὸ ἄῤῥεν, οἵανπερ 
ἐν ἀρχῇ ὁ λόγος ὑπέδειξε, τὴν σχέσιν διὰ τὸ ἀναγ- 
καΐον τοῦ γάμου μηχανησάμενος, τοῖς δὲ ἐξ ἀβα- 
νάτων θνητοῖς γενομένοις τὴν διαδοχὴν τοῦ γένους 
ἐπισχευάσας, τὴν ὡς εἴρηταί που ἀθανασίαν εὐρά- 
μενος (15), xal διὰ τοῦτο, Αὐξάνεσθε xal πληθύ- 
νεσθε, εἰρηκὼς, πῶς οἷόν τε ἦν παρθενίαν τότε 
νομοθετεῖν ; Καὶ μάλιστα, ὅτι εἷς ἀναπλήρωσιν τῶν 
ἐν τοῖς πολέμοις διὰ τὴν οἰχείαν μοχθηρίαν δαπα- 
νωμένων τὴν τῶν ἐπιγεννωμένων (46) πληθὺν ἀναγ- 
καίων ἑώρα. 'AJÀ ἐν μὲν τῷ διὰ Μωυσέως νόμῳ 
καὶ εὐλογίας ἀξιον τὸ παιδοποιῆσαι ἐνομίζετο. 
Ἐπειδὴ δὲ ἥνθησε μὲν τοῖς οἰχείοις καρποῖς παν- 
ταχόσε ὁ χόσμος, καὶ τοσαύτῃ πληθύϊ ἀνθρώπων 
κατεσπάρη ἡ γῆ, ὡς μηδὲ χωρεῖν λοιπὸν τῶν ἐπι- 
γεννωμένων τὸ πλῆθος, ἐνέστη δὲ χαὶ τὸ ἐπὶ τῇ 
παρουσίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν προφητευόμενον, ὅτι οἱ 
τῇ διδασκαλίᾳ αὐτοῦ φρονίμως πεισθέντες, συγκόψουσι 
τὰς μαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα, καὶ τὰς ζιθύνας 
εἰς δρέπανα, xal οὐ μὴ λάδωσιν ἔτι ἔθνος ἐπ᾽ ἔθνος 
μάχαιρα:, καὶ οὐ μὴ μάθωσιν ἔτι πολεμεῖν" χαλῶς ἡ 
παρθενία ἀντιστρόφως τοῖς διὰ σώματος φθειρο- 
μένοις ἐκ σωμάτων τὴν ἀφθορίαν βλαστάνει. Οὐ 
νομοθετεῖ δὲ ὅμως, ὅπερ ἔφην, οὔτε διὰ Μωῦύσέως 
παρθενίαν ὁ Κύριος τῆς τῶν ἀῤῥένω, xal θηλείων 
σωμάτων φύσεως στοχαζόμενος, οὔτε ἐν Εὐαγγελίῳ 
ταύτην ἐντέλλεται. ᾿Αλλὰ τὸν μὲν Μωύσέως νόμον 
ἀνειληφὼς, τὸ λεῖπον πρὸς ἀχριδῇ ἀρετὴν ἐχδιδάσχει 
λέγων: ᾿Εῤῥέθη * Οὐ μοιχεύσεις. ᾿Εγὼ δὲ σοι 
λέγω" Μηδὲ ἐπιθυμήσῃς, xal τὰ ἑξῆς. Καὶ xag- 
ἰσας μὲν ἐπὶ τοῦ ὄρους, ἀπὸ μαχαρισμῶν ἀνοίγει 
τὸ στόμα' ἐπελθὼν δὲ τὰ τοῦ Μωυσέως xal ἅπαντα 
πρὸς τὴν ἀληθῆ ἀρετὴν ἐπιτείνας, καὶ τὰς πρὸς 
σωτηρίαν συντεινούσας ἐντολὰς ἐχδιδάξας, πληροῖ 
τὴν διδασκαλίαν, καὶ καταδαίνει ἀπὸ τοῦ ὄρους" 
οὐδαμοῦ ἐν ταῖς ἐντολαῖς παρθενίαν, οὔτ᾽ ἐν Παλαιᾷ, 
οὔτε ἐν Καινῇ Διαθήχῃ, νομοθετήσας, ᾿Εδούλετο 
γὰρ μὴ ἐπίταγμα εἶναι τὸ χατόρθωμα τῆς παρ- 
θενίας, ἀλλὰ πλεονβχτημα φιλαρέτου ψυχῆς, ἀπὸ 


tis. Nam nuptie nature oausa institute, et legis ἢ αὐτεξουσίου αὐθεντίας τὸ ὑπὲρ τὴν ἐντολὴν καὶ 


precepta ad naturam accommodata. Virginitas au- 
tem naturam superans, legis servituti non addici- 
tur, sed supra legem incorruptionis laudem crea- 
tori ac legislatori offert.Propterea igitur Dominus, 
iterum dico, nusquam virginitatem precepit ; sed 
concessit, ut quemadmodum ab incorruptione in 
corruptionem preter natarani immoderata potestate 


€? [| Gor. vit, 25. 99-9? Gen. 1, 28. 
30 Matth. v, 4 sqq. 


(14) ᾿Εμπορεύεσθαι. Nonnulli codices, ἐμπορεύ- 
σασθαι. 
(15) Εὐράμενος. Unus ex Regiis, εὑρόμενος. 


1-11 Deut. xxvii, 4. 


ὑπὲρ τὴν φύσιν ἀφ’ ἑαυτῆς χατορθούσης. Ὁ piv 
γὰρ γάμος τῆς φύσεως ἕνεχα, xal ὁ νόμος διατάτ- 
τεται τῇ φύσει τὸ πρόσφορον, Ἡ δὲ παρθενία ὑπερ- 
6áca τὴν σύσιν, ἀδούλωτος νόμῳ ἐστὶν, ὁπὲρ τὸν 
νόμον τῆς ἀφθορίας τὸ κατόρθωμα τῷ ποιητῇ τε 
καὶ νομοθέτῃ προσφέρουσα. Διὰ τοῦτο οὖν ὁ μὲν 
Κύριος, ἐρῶ πάλιν, οὐδαμοῦ ἐνομοθέτησε παρθε- 


15 Mich. 1v, 3. 19 Matth. v, 27 ; Exod. xx, 14. 


(16) Τὴν τῶν ἐπιγεννωμένων. Deerant hec in 
editis. Leguntur in omnibus nostris codicibus, 
quorum tamen nonnulli habent, ἐπιγενομένων. 


781 


LIBER DE VIRGINITATE. 


782 


vlav: εἴασε δὲ, ἵνα ὥσπερ ἀπὸ ἀφθαρσίας sic φθορὰν A usus homo violenter detrusus est,ita a corruptione 


παρὰ φύσιν ἀμέτρῳ τῇ ἐξουσίᾳ χρησάμενος ἐδιάσθη 
ὁ ἄνθρωπος, οὕτως ἀπὸ φθορᾶς εἰς ἀφθαρσίαν τὴν 
ἑαυτοῦ φύσιν χρείττονι τῆς φύσεως προαιρέσει βιά- 
σηται. Καὶ οὐ νομοθετεῖ μὲν, φημὶ, οὐδὲ ἐπιτάττει 
τὸ χατόρθωμα τοῦτο, ἐξαίρειόν τι χαὶ ὑπὲρ τὴν 
φύσιν καὶ ὑπὲρ τὸν νόμον φιλαρέτου ψυχῆς εἶναι 
γινώσχων. ᾿Αχούσας δὲ τοῦ πρὸς αὐτὸν εἴρηχότος, 


Οὐ συμφέρει γαμῆσαι, τὸ ὑπερφυὲς ἐνδειχνύ- 
μενος τῆς παρθενίας, φησίν * Οὐ πάντες χω- 
ροῦσιν. 


566. Ὡς xal ὁ θειότατος ᾿Απόστολος, xat! ἴχνος 
ἐπόμενος, τὰ μὲν ἀνάγχαϊα πρὸς ζωὴν ἐν ταῖς ᾽Βπι- 
στολαῖς διατάσσεται ^ xal τὴν ᾿ἔχχλησίαν ἑχάστῳ 
τάγματι ὡς ἕν σῶμα, ἀπὸ χεφαλῆς ἕως ἄχρων, ὡς 
ἄν τις εἴποι, ὀνύχων χοσμεῖ" περὶ δὲ τῶν παρθένων, 
οὐδὲν μὲν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ἀποφαίνεται’ ἐρωτώμενος δὲ, 
μιμεῖται τὸν Κύριον, καί φησι’ Περὶ δὲ τῶν παρ- 
ivy ἐπιταγὴν Κυρίου οὐχ ἔχω. Οὐδαμοῦ γὰρ εὗ- 
ρίσχω, οὔτε ἐν νόμῳ, οὔτ᾽ ἐν Εὐαγγελίῳ, τοῦτο τὸ 
μέγιστον χτῆμα τῆς φιλαρέτου ψυχῆς τὸν Κύριον ἐπι- 
τάξαντα. Ὡς δὲ ὁ Κύριος ἐρωτηθεὶς τὸ μὰν, Οὐ 
πάντες χωροῦσι, τοῖς ἐρωτήσασιν ἀπεχρίνατο, οὐχ 
ἔχρυψε δὲ οὔτε τὸ μέγεθος, οὔτε τὸν τρόπον ᾧ ἄν τις 
χατορθώσειε παρθενίαν, ἀλλ᾽ ἐπενέγκας τὸ τρίτον εἶἷ- 
δος τῆς εὐνουχίας ὑπέδειξεν’ οὕτω χἀγὼ, εἰ xal ἐπι- 
ταγὴν Κυρίου οὐκ ἔχω, ἀλλὰ γνώμην δίδωμι. Ὅπου 
γὰρ ὑπὲρ τὴν φύσιν μέλλει γίνεσθαι τοῦτο τὸ χατόρ- 
θωμα ἐκεῖ ἐχδάλλεται μὲν ἅπαν δουλοπρεπὲς ἐπίτα- 
vua: ἐλευθέρα δὲ συμδουλὴ ὑποφωνοῦσα πῶς χρὴ 
τὸν ἐλεύθερον παντὸς ἐπιτάγματος, χρείττονα ἀπὸ 


ἐξουσίας γενόμενον, πρὸς ἀφθαρσίων παραδόξως τὴν C 


φύσιν βιάσασθαι, καιρίως (17) εἰσάγεται. Ὡς οὖν ὁ Κύ- 
ρίος τοὺς τρόπους τῆς κατὰ τὴν παρθενίαν εὐνουχίας 
ἐρωτηθεὶς, οὕτως ὁ μαθητὴς τῆς παρθενίας τὴν συμ- 
δουλὴν εἰσηγήσατο λέγων" Περὶ δὲ τῶν παρθένων 
ἐπιταγὴν Κυρίου οὐχ ἔχω" γνώμην δὲ δίδωμι ὡς 
ἡλεημένος ὁπὸ Κυρίου πιστὸς εἶναι. Νομίζω οὖν 
τοῦτο χαλὸν ὑπάρχειν διὰ τὴν ἐνεστῶσαν ἀνάγ- 
κην, ὅτι χαλὸν ἀνθρώπῳ τὸ οὕτως εἶναι, Δέδε- 
σαι γυναιχί; καὶ ἔφθης τῷ δεσμῷ τούτῳ πρὸ τῆς 
γνώσεως τοῦ xarà τὴν παρθενίαν καλοῦ προληφθῆ- 
ναι ; μὴ ζήτει λύσιν. Λέλυσαι ἀπὸ γυναιχός ; μὴ 
ζήτει γυναῖχα. ᾿Αντὶ τῶν, Μὴ ζήτει δεσμὸν δερῆ- 
ναι. Ἐὰν δὲ καὶ γαμήσῃς, οὐχ ἥμαρτες. Καὶ ἐὰν 
Tun ἣ παρθένος, οὐχ ἥμαρτε. θλίψιν δὲ τῇ σαρ- 
κὶ ἕξουσιν οἱ τοιοῦτοι, ἀνοίγοντες ἑαυτοῖς διὰ τοῦ 
γάμου ὁδυνῶν ἐργαστήριον. ᾿Εγὼ δὲ ὑμῶν φείδο- 
μαι. Τοῦτο δὲ φημι, ἀδελφοὶ, ὃ καιρὸς συνεσταλ- 
μένος ἐστὶ τὸ λοιπόν. Αἱ γὰρ χῶραι λευχαὶ, xal 
ἤδη εἰσὶ πρὸς θερισμὸν λοιπόν" "Iva xal οἱ ἔχοντες 
γυναῖκας ὡς μὴ ἔχοντες ὦσιν. Οὐχ οἱ μὴ ἔχοντες 
ὡς οἱ ἔχοντες. Ὥσπερ οὖν ἔνιοι κὴ ἔχοντες διὰ παρ- 
ϑενίας ὑπόσχεσιν, ὡς ἔχοννες τὴν παρθενίαν (18) ἐν- 
υδρίζουσι. Καὶ οἱ κλαίοντες, ὡς μὴ κλαίοντες " 


ad incorruptionem naturam suam proposito natura 
meliore, vim quamdam sibi adhibens, perveheret. 
Nec instar legis prescribit, inquam, nec precipit 
hoc institutum, eximiam quamdam, ac Supra na- 
turam et supra legem, anime virtutis studiosge 
laudem esse sciens. Cum autem audisset eum, qui 
δὰ illum dicebat : Non expedit nubere ?! ; excellen- 
tiam demonstrans virginitatis ait; Non omnes ca- 
piunt 35. 


56. Quemadmodum et divinissimus Apostolus 1}- 
lius vestigia sequens, que quidem necessaria sunt 
ad vitamin Epistolis precipit ; ac Ecclesiam in uno- 
quoque ordine,velut unum corpus a capite usque ad 
extremos, ut ita dicam, ungues exornat : de virgi- 
nibus autem nihil ex seipso pronuntiat ; sed inter- 
rogatus imitatur Dominum et ait : Devirginibus au« 
tem przceptum Domini non habeo **. Nusquam enim 
reperio nec in lege, 669 nec in Evangelio maxi- 
mum illud ornamentum anime virtutis studiosa 
prescriptum a Domino fuisse. Quemadmodum au- 
tem Dominus interrogatus illud quidem,Non omnes 
capiunt, interrogantibus respondit,nequaquam au- 
tem absconditvirginitatis prestantiam,nec modum 
quo quis illam consequatur, sed tertium eunucho- 
rum genus ostendit : ita et ego,etsi preceptum Do- 
mini non habeo,at consilium do *.Cum enim supra 
naturam futura sit heo virtus, illino omne expelli- 
tur servile preceptum, ac liberali consilio oppor- 
tune docetur quomodo oporteat eum, qui liber est 
ab omni precepto, meliorem ex potestate factum, 
miram nature viminfe:read incorruptionem.Quem- 
admodum igitur Domifins virginem castrationis mo- 
dos interrogatus'Sferuit: ita discipulus virginitatis 
οὐδ᾽ τὰ 1nduxit, dicens ** : De virginibus aulem 
preceptum Domini non habeo; consilium autem do 
tanquam misericordiam consecutus a Domino ul sim 
fidelis. Existimo ergo hoc bonum esse propter instan- 
lem necessitatem, quoniam bonum est homini sic essc. 
Alligatus es uxori ? ac preoccupatus es hoc vinculo, 
antequam nosceres virginitatis bonum? noli quz- 
rere solutionem. Solutus es ab uxore? noli quzrere 
uxorem. Quasi dicat : Ne qusras vinculo ligari. Sz 
autem et uxorem duxeris, non peccasti. BL sí nupse- 
rit virgo, non peccavit. Tribulationem tamen carnis 


D habebunt hujusmodi, aperientes sibimelipsis per 


matrimonium dolorum officinam. Ego autem vobis 
parco. Hoc autem dico, fratres, lempus jam breve 
est. Nam regiones albae sunt, jamque ad messem 
parate ** : Ut et qui habent wcores,tanquam non ha- 


: bentes sint. Non dicit, ut qui non habent, tanquam 


habentes sint. Quemadmodum profecto nonnulli, 
non habentes propter virginitatis professionem, 
tanquam habentes, virginitati dedecus inurunt. Et 


*! Matth. xix, 10. ?* ibid. 11. 351 Cor. vii, 25. ** ibid. ?**ibid. 25-36. 35 Joan. iv, 35. 


(17) Καιρίως. Nonnulli codices, χύρμος. 


(18) Τὴν χαρθεοίαν. Sic mss. et Veneta editio. Male in Parisiensi, τὴν χαρθένον. 


1883 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


7984 


qui flent, tanquam non. flentes ; eL. qui gaudent, tan- À καὶ οἱ χαίροντες, ὡς μὴ χαίροντες " καὶ ol ἀγο- 


quam non gaudentes ; et qui emunt,tanquam non pos- 
sidentes ; εἰ qui utuntur hoc mundo, tanquam non 
utantur. Praterit enim figura hujus mundi. Polo 
autem vos sine solliciludine esse. Qui sine uxore est, 
sollicitus est qux sunt Domini, quomodo placeat Do- 
mino. (ui autem cum uxore est, sollicitus est. quz 
sunt. mundi, quomodo placeat uxori ; et divise sunt 
mulier quz nupsit, et virgo. Innupta cogitat quz Do- 
mini sunl, ut. sit sancla corpore et spiritu. Quz au- 
tem nupla est, cogitat quz sunl. mundi, quomodo 
placeat viro. Hoc aulem ad ulilitatem vestram dico, 
non ul laqueum vobis injiciam, sed ad. id quod hones- 
lum est,et quod facultatem przbeal sine impedimento 
Dominum obsecrandi. Si quis aulem Lurpem se videri 
existimat super virgine sua, quod sit. superadulta, et 
ita oportet fieri ; quod vult faciat : non peccat : jun- 
ganlur matrimonio ; sciat tamen se mortali viro ac 
mundo, ob fruendam voluptatem maluisse, quam 
Domino 6470 placere. Qui autem statuit in corde 
suo firmus, non habens necessitatem,  polestatem 
autem habens suz voluntatis, el hoc judicavit in cor- 
de suo servare virginem suam ; bene faciet. Igitur et 
qui jungit. matrimonio virginem suam bene faciel ; 
melius est enim nubere quam uri. Et qui non jungit, 
melius faciet, pro mortali viro, illam Domino des- 
pondens. 


57. Dominus autem iis, qui matrimonii moles- 
tias didicerant, ac difficultatem eoluendi conjuga- 
lis vinculi egre ferebant, illudque, Non expedit nu- 
bere, dicebant, Non omnes capiunt hoc verbum, in- 
quit, sed quibus datum est. Sunl. enim eunuchi, qui 
de matris utero sic nali sunt 31 ; quicunque scilicet 
concubituum incitamento, in se, nature munere, 
abscisso, nuptias aspernantur. Et σφιν eunuchi, qui 
facti sunt ab hominibus **, doctrina et custodia ad 
virginitatem servandam adducti: qualis profecto et 
illa que&a patre servatur virgo,de quo dictum est : 
Qui aulem judicavit in. corde suo servare virginem 
suam,bene faciet 35, Et sunt eunuchi, qui seipsos cas- 
traverunt. propler regnum colorum 9 : qui quidem 
aliis prestantiores sunt, quia cum neque a natura 
ad castitatem adjumenta habeant,neque ab homini- 
bus custodiantur, ipsi semetipsos propter regnum 
colorum ad virginitatem exercent,matrimonium ac 


ράζοντες, ὡς μὴ κατέχοντες" καὶ ol χρώμενοι τῷ 
κόσμῳ τούτῳ, ὡς μὴ καταχρώμενοι. Παράγει γὰρ 
τὸ σχῆμα τοῦ χόσμου τούτου. θέλω δὲ ὑμᾶς ἀμε- 
ρίμνους εἶναι. Ὁ ἄγαμος μεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, 
πῶς ἀρέσῃ (19) τῷ Κυρίῳ. Ὃ δὲ γαμήσας μεριμνᾷ 
τὰ τοῦ χόσμου, πῶς ἀρέσῃ τῇ γυναιχί " καὶ με- 
μέρισται xal d γυνὴ $ γαμήσασα (20), καὶ d παρ- 
θένης. Ἢ ἄγαμος μεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, ἵνα ἧ 
ἁγία καὶ σώματι χαὶ πνεύματι. Ἡ δὲ γαμήσασα 
μεριμνᾷ τὰ τοῦ κόσμου, πῶς ἀρέσῃ τῷ ἀνδρί, 
Τοῦτο δὲ πρὸς τὸ ὑμῶν αὐτῶν συμφέρον λέγω, 
οὐχ ἵνα βρόχον ὑμῖν ἐπιδάλω, ἀλλὰ πρὸς τὸ εὔ- 
cyxpgov xai εὐπάρεδρον i Κυρίῳ ἀπερισπάστως. 
El δὲ τις ἀσχημονεῖν ἐπὶ τὴν παρθένον ἑαυτοῦ 


p νομίζει, ἐὰν ἡ ὑπέραχμος, καὶ οὕτως ὀφείλει γί- 


γεσθχι, ὃ θέλει ποιείτω οὐχ ἁμαρτανει " γαμεί- 
τωσαν " γινωσχέτω μέντοι ὡς ἀνδρὶ θνητῷ μᾶλλον 
xai χόσμῳ (21) fj τὸ τῷ Κυρίῳ ἀρέσχον 9v ἡδονῆς 
ἀπόλαυσιν ἐπελέξατο. Ὃς δὲ ἕστηκεν ἐν τῇ καρ- 
δίᾳ αὐτοῦ ἑδραΐος, μὴ ἔχων ἀνάγχην, ἐξουσίαν 
δὲ ἔχει περὶ τοῦ ἰδίου θελήματος, καὶ τοῦτο xi- 
χριχεν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ τοῦ τηρεῖν τὴν ἑἕαυτοῦ 
παρθένον, καλῶς ποιήσει. Ὥστε χαὶ ὁ γαμίζων 
τὴν ἑχυτοῦ παρθένον, χαλῶς ποιήσει " χρεῖσσον 
γὰρ γαμῆσαι (22) ἢ πυροῦσθαι" xal ὃ μὴ γαμί- 
ζων, χρεῖσσον ποιήσει, ἀντὶ θνητοῦ ἀνδρὸς, τῷ 
Κυρίῳ ταύτην νυμφεύων. 

57. Ὁ δὲ Κύριος πρὸς τοὺς τὰς ἐχ τῶν γάμων ἀη- 
δίας καταμαθόντας, καὶ πρὸς τὸ δύσλυτον τοῦ πρὸς 
γυναῖκα δεσμοῦ σχετλιάσαντας, xai τὸ, Οὐ συμφέ- 
ρει γαμῆσαι, εἰπόντας, Οὐ πάντες χωροῦσι τὸν λό- 
γον τοῦτον, φησὶν, ἀλλ᾽ οἷς δέδοται. Εἰσὶ γὰρ 
εὐνοῦχοι, οἵτινες ἐκ χοιλίας μητρὸς ἐγεννήθη σαν 
οὕτως" ὅσοι φύσεως πλεονεχτήματι τὸ πρὸς τὰς σὺυν- 
ουσίας ἐρεθίζον ἐχτετμημένοι, καταφρονοῦσι τῶν γά- 
pov. Καὶ εἶσιν εὐνοῦχοι, οἵτινες εὐνουχίσθν, σαν 
ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, διδασκαλίᾳ χαὶ τηρήσει παρθε- 
νεύειν πεισθέντες" ὥσπερ οὖν xal ἧ παρὰ τοῦ πα- 
τρὸς τηρουμένη παρθένος, περὶ οὗ εἴρηται" Ὃς δὲ 
χέχριχεν ἐν τῇ  xapólg αὐτοῦ τηρεῖν τὴν ξαυτοῦ 
παρθένον, καλῶς ποιήσει. Καὶ εἶσιν εὐνοῦχοι, 
οἵτινες εὐνούγισαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν 
τῶν οὐρανῶν' οἱ xat χαλλίονες τῶν ἄλλων ὑπάρχον- 
τες, διότι οὔτε ἐκ τῆς φύσεως πρὸς σωφροσύνην ἐφ- 
ὀδιον ἔχοντες, οὔτε παρὰ ἀνθρώπων κχρατούμενοι, 


seculum propter hoc regnum contemnentes,ac toti ἢ αὐτοὶ ἑχυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν πρὸς 


ad cupiditatem regni non sine athletico sudore in- 
cumbentes. Nam qui ex matre ventris eunuchus est, 
cum natera sit castus,nullum propriui opus in vir- 
ginitatis decore ostendere potest ; ut qui nature, 
ut dixi, benefloio,non amore virginitatis matrimo- 


*! Matth. xix, 10, 11. 38 ibid. 11. 


(19) ᾿Αρέσῃ. Hic οἱ infra multi codices et Veneta 
editio, ἀρέσει. 

(20) Ἢ γαμήσασα. Hic percommode in uno ex 
Regiis desunt. At prorsus vitiose pro his vocibus 
habent nonnulli codices ἡ ἄγαμος. 

(21) Μᾶλλον xai κόσμῳ. Hec desunt in editione 
Parisiensi. Leguntur in Veneta et Regio cod. 2879, 


3? ] Cor. vri, 37, 


τὴν παρθενίαν ἀσχοῦσι, γάμου μὲν xai flou διὰ ταύ- 
τὴν (23) καταφρονοῦντες, τὸ δ᾽ ὅλον τῆς βασιλείας 
μετὰ ἀθλητιχοὺ ἰδρῶτος ἐχόμενοι. 'O μὲν γὰρ ἐχ 
κοιλίας μητρὸς εὐνοῦχος͵ φύσει σώφρων ὑπάρχων, 
οὐδὲν ἔδιον ἔργον ἐν τῷ τῆς παρθενίας χάλλει ἐπι- 


80 Matth. xix, 42. 


et Ambrosii interpretatione. 

(22) Taptcz.Ita quatuor mss. Editi, γαμίζειν. 
Melius enim jungere, quam ut urantur. 

(23) Ταύτην. Ope unius ex Regiis emendavi vul- 
Batam scripturam co3tov.Habet Regius codex 2879, 
τούτων. 


185 


LIBER DE -VIRGINITATE. 


186 


δείξασθαι ἔχει" φύσεως, ὅπερ ἔφην (24) πλεονεχτήμα- A nium fugiat. Quemadmodum etiam et qui ab homi- 


τι, καὶ οὐχὶ τῇ πρὸς τὴν παρθενίαν διαθέσει τὸν γά- 
pov ἀποστραφείς. Ὅσσπερ οὖν xal ὁ παρ᾽ ἀνθρώπων 
εὐνουχισθεὶς τηρήσϑι τὴν παρθενίχν ἀσκεῖν βιαζόμε- 
γος, οὐχ ἔδιον κατόρθωμα τὴν ἀφθορίαν τῆς παρθε- 
νίας, ἀλλὰ τῶν τηρούντων δειχνόει: ὁ δὲ ἑχυτὸν εὐ- 
νουχίσας ἐξαίρετον ἔργον διὰ τῆς ἐγκρατείας τε καὶ 
πρὸς πάντα ἀσχήσεως τὸ τῆς παρθενίας χάλλος 
ποιούμενος, ἴδίοις xai οὐχ ἀλλοτρίοις κατορθώμασιν 
ἐν τῇ βασιλείᾳ σεμνύνεται, ᾿Επισημαίνου (25), δὲ ὅτι 
τὸν ἐν τῷ Ἡσαΐᾳ πρὸς τοὺς εὐνούχους λόγον ἀνα- 
λαμδάνων, τὴν διαφορὰν παραδίδωσι τῆς εὐνουχίας, 
ἐπιμένων τῆς διδασχαλίχς τῷ τρόπῳ. Ὡς γὰρ διὰ 
Μωῦσέως μὲν τὸ μὴ μοιχεῦσαι ἀπλῶς, δι’ Εὐαγγελίου 
δὲ τὸ πῶς μὴ μοιχεῦσχι’ xal τὸν τρόπον ἀνέπτυξεν" 
οὕτω καὶ διὰ Ἡσαΐου μὲν τὸ εὐνουχεῖσθαι, ἐν Εὐαγ- 
γελίῃ δὲ τὸ πῶς, καὶ ὅτι οὐ μονοειδὴς d εὐνού- 
χία, ἀλλὰ τρίτον ταύτης εἶδος νοεῖται ὑπέδειξεν" 
ὥστε ἐκεῖ μὲν γενικῶς τὸν εὐνοῦχον, ἐνταῦθα δὲ καὶ 
ἰδικῶς ἡμῖν (26) χαραχτηρίζεσθαι. Καὶ οὐ μάχεται 
τοῖς ἀνώτερον ἐχτεθεῖσιει τὰ εἰρημένα. Οὐ γὰρ 
εὐνουχίαν νομοθετεῖ ἢ ἐπιτάττει ἐν τῷ Ἡσαΐᾳ, ἀλ- 
λὰ τίνων ἄξιοι γερῶν εἶσιν οἱ ἀγαθοὶ εὐνοῦχοι χῆ- 
pv. 

58. Καλῶς δὲ ἔχει αὐτὰ τὰ ῥητὰ (27) ἐπισχέψα- 
σθοι. Τάδε λέγει Κύριος τοῖς εὐνούχοις, τοῖς φυ- 
λασσομένοις τὰ Σάδδατά μου, xal ἐχλεγομένοις ἃ 
ἐγὼ θέλω, xzl ἀντεχομένοις τῆς διαθήχης μου" 
Δώσω αὐτοῖς ἐν τῷ οἴχῳ μου xal ἐν τῷ τείχει μου 
τόπον ὀνομαστὸν, χρείττω υἱῶν xal θυγατέρων. 
Ὄνομα αἰώνιον δώσω αὐτοῖς, καὶ οὐχ ἐχλείψει. 


Οὐχοῦν οὐχὶ τοῖς χατὰ περίστασιν καὶ ἁπλῶς εὐνού- C 


χοις τὰ εἰρημένα ἀγαθὰ ὑπισχνεῖται, ἀλλὰ τοῖς qu- 
λαπσομένοις, φησὶ, τὰ Σάῤθατὰ μου, xal ἐχλεγο- 
μένοις ἃ ἐγὼ θέλω. Σάδύατον δὲ οὐχ ἐν ἔργῳ, ἀλλ’ 
ἐν πράξεως ἀργίᾳ νοεῖται, Σαδύατίζειν γὰρ βούλε- 
ται τὴν παρθένον, οὐχ ἐν τῷ ἐνεργεῖν τὴν παρθενίαν 
φυλάττουσαν, ἀλλ᾽’ ἐν τῷ ἀχίνητον πρὸς ἐνέργειαν 
μεῖναι τὴν ἀφθορίαν τηροῦσαν. Οἷον ἄγαλμα φησὶ, 
Θεοῦ ix ψυχῆς καὶ σώματος ἡ παρθένος ἐπὶ γῆς 
ἐπλάσθη. Μυστιχῶς αὕτη σχδδατιζέτω, μὴ χεῖρα, μὴ 
πόδα, μὴ ὀφθαλμὸν, μήτ᾽ ἄλλο τι τῶν μελῶν, ἀλλὰ 
μηδὲ νοῦν φθοροποιὸν τοῦ φυσιχοῦ χάλλους χινοῦσα' 
ἀλλ᾽ ἐστηκέτω (28) ὡς ἀγαθὸν γλύμμα θεοῦ ἀχίνητον 
πρὸς πᾶσαν φαντασίαν «s xal ἐπαφὴν, δι᾽ ὅλου ἐπὶ 
τῆς πέτρας ἑστῶσα μή τις δι᾽ ὀφθαλμῶν fj δι’ ἀχοῆς, 
ἢ δι᾽ ἄλλης τινὸς μιᾶς αἰσθήσεως λαθραίως παρ- 
ἐχρυεὶς, ἢ παρακινήσῃ (29) τοὺς xav' εἴχόνα Θεοῦ 
ἐν ψυχή χαραχτῆρας, ἢ xal συγχέας τοὺς ἀρχετύ- 
ποὺς ἰδίους mou χαχῶς ἐγχαράξῃ" καὶ τὸ μὲν τῆς 
ψυχῆς χάλλος οὕτω λυμήνηται, τὸ δὲ σώμα ὁλικὸν 
ὑπάρχον φθοραίοις τισὶν ἐπαφαῖς κηλίδων καὶ μώμων 
ἀπανταχοῦ ἀναπλήσῃ. Ἑστηχέτω οὖν πάγιον, φημὶ, 

31Isa. Lvi, 4, ὅ. ** ibid. 

(24) "Eo»». Pro hao voce, quam omnes nostri co- 


dices agnoscunt, habet editio Parisiensis, ἔχῃ, Ve- 
neta, Hn 
(25) 'Ε πισημαίνου. Sio mss. quinque. Editi, ἐπι- 
σημαίνουσι. 

26) Ἡμῖν. Hano vocem addidimus ex quinque 


nibus factus est eunuchus, cum custodia virginita- 
tein colere cogatur, integritatem virginitatis non 
propriam suam laudem esse demonstrat, sed eorum 
qui illum custodiunt. Qui autem semetipsum castra- 
vit, hic cum egregium opus esse virginitatis decus 
et continentia et accurata in omnibus rebus exeroi- 
tatione probet, propriis ac non alienis preeclare fa- 
ctis in regno ornatur. Nota autem Christum Isaie 
ad eunuchos verba ?! resumentem, differentiam eu- 
nuchorum ostendere, ita ut in suo docendi more 
permaneat. Quemadmodum enim per Moysem sim- 
plicitcr mechandum non esse : in Evangelio autem 
quomodo non mechandum et modum explicuit Do- 
minus : ita et per Isaiam eunuchos quidem esse, 
in Evangelio autem quomodo, ac non unam esse, 
sed triplicem eunuchorum speciem demonstravit ; 
ita ut illic quidem generatim eunuchus, hic autem 
propriis notis nobis designetur. Neque hec dicta 
cum iis que supra exposuimus pugnant. Non enim 
castrationem lege sancit aut precipit in [saia, sed 
quibus digni sint premiis boni eunuchi declarat. 


58. Preclarum autem fuerit ipsa verba inspicere. 
H»c dicit Dominus eunuchis, qui custodiunt. Sab- 
bata inea, et eligunt quae ego volo, et adhzrent testa- 
mento meo : Dabo illis in domo mea el intra muros 
meos locum nominatum, meliorem filiis εἰ filiabus. 
Nomen zternum dabo illis, et non deficiet 35, Igitur 
non iis qui casu ao simpliciter eunuchi sunt ejus- 
modi bona promittit, 64218 sed iis qui custodiunt, 
inquit. Sabbata mea, εἰ eligunt qua ego volo. 8ub- 
batum autem non in opere, sed in operis cessatione 
intelligitur. Sabbatum enim vult agere virginem, 
non ita ut operando virginitatem servet, sed ut im- 
mobilis ad operationem permanens, integritatem 
custodiat. Velut simulacrum, inquit, Dei, ex anima 
constans el corpore, virgo in terra formata est. My- 
Stice ipsa Sabbatum agat, non manum, non pedem, 
non oculum, neque aliud quidpiam membrum, sed 
nec mentem naturalis pulchritudinis corruptricem 
movens ; sed stet ut preclara Dei efügies immota ad 
omnem imaginationem et tactum, perpetuo in pe- 
tra consistens: ne quis per oculum aut per auditum 
aut per alium aliquem sensum latenter influens, di- 


] moveatimpreseas in anima secundum Dei imaginem 


formas, aut primariis figuris confusis suas proprias 
prave insculpat; sicque et animes pulchritudinem 
corrumpat, et corpus, quod materiale est, per exi- 
tiales quosdam tactus maculis et nevis totum re- 
pleat. Stet igitur immobile, inquam, Domini simu- 
lacrum, perpetuum agens sabbatum, ut neque dum 


ΝΥΝ Ad lli eod ἃ ῥή 
Τὰ ῥητά. Nonnulli codices, τὰ ῥύ . 
(28) Ἑστηχέτω. Tres codices, bord. 
(29) Ηαραχινήσῃ. Sic Colb. et unus ex Regiis, 
ihelius quam editi, παρακινήσει. 


187 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNT. 


788 


per se movetur, naturalium formarum aliquas emo- Α τὸ τοῦ Κυρίου, ἄγαλμα, σαδύατίζον δι’ ὅλου, ἵνα μήτε 


veat, aut eas, dum in ipso motu impingit in ali- 
quos, perfringat ; neque ab externa manu agitatum 
naturali pulchritudine spolietur. 


59. Forte etiam per sabbatismum illud indicat, 
quomodo virginitas naturaliter simul et mirabiliter 
acquiri possit. Quemadmodum enim salutis nostre 
modum exponens, ait : Ne dixeris in corde iuo : 
Quis ascendet in celum ? id est, Christum deducere. 
Aut quis descendet in. abyssum? hoc est Christum a 
mortuis revocare. Sed quid dicit? Prope te verbum 
esl in ore tuo et ín corde tuo**. Neque opus est te 
qua adeo a te remota sunt,colum aut abyssos per- 
scrutari: sed tu vicino ao prompto utere auxilio. 
Si enim confitearis in ore tuo Jesum Chrislum, et in 
corde tuo credideris, quod Deus illum suscitavit a 
mortuis, salvus eris ?*. Ita et de virginitate dicit: Ne 
dixeris : Quomodo ascendam in colum, ut inde 
virginitatis integritatem deducam? aut quomodo 
descendam in infernum, ut eam dudum a diabolo 
corruptam mihi ipsa recuperem ? Sed quid dicit ? 
prope te est, inquit, οἱ secundum naturam tecum 
nascitur virginitas. Neque igitur maria ad eam ac«- 
quirendam opus esl tetransfetare,neque immensum 
aerem pervolare, neque terre circuitus ea inda- 
ganda et vestiganda emetiri, aut e terra evolando 
celum ad eam inveniendam conscendere ; sed, ut 
dixi, omittens remota spatia scrutari, teraetipsum 
considera qualis sis, et eum in te, secundum natu- 


ram, invenies latentem. Ao si vis illam apud te * 


inviolabilem permanere, per totam vitam Sabbatum 
age, hoc est, mane quod nata es. Ne moveas manum 
ad tactum viri, neque implices que non sunt impli- 
cata, neo soluta colliges, neque incorrupta membra 
diversi Θ  Φ generis membris implicando eorrum- 
pas; sed mane in cubili id quod es, nihil amplius 
require. Subbatum age apud temelipsam, nihil 
faciens quod dissolvat id quod secundum naturam 
est. Necesse non habes muros et septa transilire, ut 
virginitatem veneris. Quin etiam, si hec agas, for- 
tasse amittes virginitatem. Sed in cubili Sabbatum 
agens, puram temetipsam custodies, sicque facile 
virginitatem,pretiosissimam possessionem habebis. 
Non enim inveniendo aut faciendo aliquid novi, 


᾿ἀφ᾽ ἑαυτοῦ χινούμενον παραχινήσῃ moo, ἣ ἐν τῷ xt- 


νήσει τισὶ προσαραττόμενον παραθραύσῃ τινὰς τῶν 
φυσιχῶν χαραχτήρων, μήτε παρὰ τῆς ἔξωθεν χει- 
ρὸς σαλευόμενον ἀποσυληθῇ τὸ τῆς φύσεως χάλ- 
λος. 

50. Τάχα δὲ διὰ τοῦ σαδδατισμοῦ καὶ τὸ πῶς ἔστι 
χτήσασθαι παρθενιαν φυσιχῶς τε ἅμα καὶ παραδόξως 
αἰνίττεται. Ὡς γὰρ τὸν ὅρον τῆς σωτηρίας ἡμῶν ix- 
τιθέμενος, φησί’ Μὴ εἴπῃς ἐν τῇ καρδίᾳ σου’ Τίς 
ἀναδήσεται εἰς τὸν οὐρανόν ; τουτέστι Χριστὸν 
καταγαγεῖν. "II τίς καταδήσεται εἰς τὴν ἀδυστεον ; 
τουτέστι Χριστὸν ἐκ νεκρῶν ἀναγαγεῖν. ᾿Αλλὰ τί 
λέγει; Ἐγγύς σον τὸ ῥῆμά iot ἐν τῷ στόματί 
σου, xal ἐν τῇ χαρδίᾳ σου. Καὶ οὐ χρείαν ἔχεις τὰ 
οὕτω σου μαχρὰν, οὐρανὸν fj ἀδύσσους περιεργάζε- 
σθαι’ ἀλλὰ τῷ ἐγγὺς καὶ σὺ χρῆσαι δεξιῷ βοηθήματι" 
Ἐὰν γὰρ ὁμολογήσῃς ἐν τῷ στόματί σου Ἰη- 
σοῦν Χριστὸν (80), καὶ πιστεύσῃς ἐν τῇ καρδίᾳ 
σου, ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὸν ἤγειρεν ἐχ νεχρῶν, σωθή- 
σῃ. Οὕτω xai ἐπὶ τῆς παρθενίας φησί. Μὴ εἴπῃς" 
Πῶς ἀναδῶ εἰς τὸν οὐρανὸν, ἐκεῖθεν τὴν τῆς παρθε- 
νίας μου ἀφθορίαν καταγαγεῖο; ἢ πῶς χαταδήσομαι 
εἰς τὴν ἄδυσσον, ἵνα ταύτην πάλαι παρὰ διαδόλου 
φθαρεῖσαν ἐμαυτῇ ἀναχτήσωμαι ; ᾿Αλλὰ τί λέγει ; 
Ἐγγύς σου ἐστὶ φησὶ, καὶ xatà φύσιν σοι συγγεννᾶ- 
ται ἡ παρθενία. Οὗτε οὖν πελάγη εἰς τὴν χτῆσιν αὐὖ- 
τῆς χρείαν ἔχεις περᾶσαι, οὔτ᾽ ἀέρα που ἄπειρον 
διαπτῆναι, οὔτε γῆς περιόδους ἰχνηλατοῦσα ταύτην 
ἀναμετρήσασθαι. ἢ οὐρανὸν ἐκ γῆς ἀναπτᾶσα, εἰς 
εὕρεσιν αὑτῆς ἐμδατεῦσαι" ἀλλ᾽, ὅπερ εἴρηκα, ἀφεῖσα 
τὰ μήκη (34) περιεργάζεσθαι, σαυτὴν ὡς ἔχεις ἐπί- 
cxtat, καὶ ἐν σαυτῇ χατὰ φύσιν ταύτην χρυπτομέ- 
γὴν εὑρήσεις. Καὶ εἰ βούλει ταύτην παρά σοὶ ἄσυλον 
μένειν, διὰ βίου σαδδάτιζε" τουτέστι, μένε ὃ ἐγεννή- 
θης. Μὴ αἰνήσῃς χεῖρα πρὸς ἀφὴν ἀνδρὸς, μήτε πλέ- 
ξῃς τὰ ἄπλεχτα, μηδὲ τὰ λελυμένα συνδήσῃς, μηδὲ 
ἄφθορα μέλη ἑτερογενέσι συμπλέχουσα μέλεσι φθεί- 
ρῃς ἀλλὰ μένε ἐπὶ τῆς κοίτης ὃ εἶ, μηδὲν πλέον πε- 
ριεργάζου’ Σαθδύάτιζε καθ᾽ ἑαυτὴν, μηδὲν ἐνεργοῦσα 
τὸ παραλύον τὸ χατὰ φύσιν. Οὐχ ἔχεις τοίχους καὶ 
περιδόλους ὑπεράλλεσθαι, ἵνα τὴν παρθενίαν θηρά- 
σῃς. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν πράττουσα, xai ἀπολέσεις 
ἴσως τὴν παρθενίαν. "Eni τῆς κοίτης δὲ σαδδατίζου- 
σα, καθαρὰν αὐτὴν φυλάξεις, x&i οὕτω μὲν εὐχόλως, 
φησὶ, τὴν παρθενίαν χτῆμα τιμιώτατον ἔξεις. Οὐ 


eam tibi vindicabis : sed manens intaminata, id ἢ γὰρ ἐχφύσασά τι ἢ ἐργασαμένη τι χαινὸν, ταύτην 


quod ex utero nata es virgo bona semper omnibus 
videberis. Sed si amittas haac virginitatis posses- 
sionem, etiamsi illu omnia facias que dixi, celum 
et terram, mare et abyssum, ac totum aerem per- 
vageris, nullo illam modo reeuperare jam poteris. 
Quomodo enim quod corruptum est, jam incorru- 
ptum flet ? quomodo que virum cognovit, tanquam 


35 Rom. x, 6-8. ?*ibid. 9. 
(30) Ἰησοῦν Χριστόν. Tres codices, Κύριον 'I- 


gouv. 
(31) Τὰ μήκη. Sed editio Veneta et codices mss, 
Parisiensis editio, τὰ μένη, cum asterico nevum 


περιποιήσεις σαυτῇ ἀλλὰ μείνασα &ypavtoc, ὅ ix 
γαστρὸς ἐγεννήθης παρθένος, ἀεὶ ἀγαθὴ τοῖς πᾶσιν 
ὀφθήσῃ. ᾿Απολέσασα δὲ τοῦτο τῆς παρθενίας (32) τὸ 
χτῆμα, κἄν ἐκεῖνα πάντα ποιήσῃς ἃ εἴρηκα, οὐρανόν 
τὲ καὶ γῆν, θάλασσάν τε xal ἀδυσσον, καὶ ἀέρα ὅλον 
διαπεράσῃς, οὐδενὶ τρόπῳ τοῦτο ἀναχτήσασθαι ἔτι 
δυνήσῃ. Πῶς γὰρ τὸ φθαρὲν ἔτι ἄφθορον γενήσεται ; 


indicante. - 
(32) Τῆς παρθενίας. Duo codices, τῆς ἀφθαρσίας, 
Duo alii, τῆς ἀφθορίας. 


89 


LIBER DE VIRGINITATE. 


190 


πῶς δὲ τὸ γνῶσιν ἀνδρὸς εἰληφὸς ὡς μὴ εἰληφὸς Ao- A non cognoverit, reputabitur ? quomodo quod seme 


γισθήσεται ; πῶς δὲ καθάπαξ τὸ τρωθὲν ἐπιθυμίᾳ τε 
xal ἡδονῇ xal πάθει ὡς ἄτρωτον ἔτι γενήσεται, τῶν 
σημάντρων τῆς φθορᾶς ἐν τῇ ψυχή καὶ τῷ σώματι 
δι᾿ ὅλου μενόντων ; Μετάνοια μὲν γὰρ ἀφίησιν ἅμαρ- 
τίαν' τὴν δὲ ἐφθαρμένην ὡς μὴ ἐφθαρμένην ποιῆσαι 
πάλιν ἀδυνατοῦσα, διὰ βίου ὀδύρεται. Διὸ ἐπειδὴ μέ- 
γιστον τοῦτο τὸ χτῆμα, χαὶ τὸ ἔπαθλον τοῖς κατορ- 
θοῦσιν αὐτὸ ἐνδοξότατον, τῇ διδασκαλίᾳ τοῦ Κυρίου 
πεισθέντες σαδδατίσωμεν οὕτως, ὡς ὁ λόγος ἀπ᾽ áp- 
χῆς ἕως τέλους ὁπέθαλεν᾽ ἀχραντὸν τε καὶ ἀνέπαφον 
πάσης κηλῖδος τὸ φυσικὸν κάλλος τοῦ θείου ἀγάλμα- 
τος δι᾿ ὅλου τηροῦντες. Μὴ μόνον δὲ σαδύατιζέτω͵ 
φησὶν, ἡ παρθένος, ἀλλὰ xal ἐχλεγέσθω ἃ ἐγὼ θέλω, 
Γί δὲ ἄλλο fj ἁφθορίαν ὁ Κύριος θέλει ; ἣν μετὰ τοῦ 
σαδθατίζειν ἐκ συγχρίσεως τῆς ἐν τῷ γάμῳ φθο- 
ρὰς ἐν τῇ παρθενίᾳ ἐκλεξαμένη, χαὶ τῆς πρὸς τὸν 
Κύριον ἐπὶ ταῖς ἐντολαῖς διαθήχης ἀντεχομένη, λή- 
ψεται παρ᾽ αὐτοῦ ἐν τῷ οἴχῳ καὶ ἐν τῷ τείχει αὐτοῦ 
τόπον ὀνομαστὸν, τὸν χρείττονα υἱῶν xai θυγατέρων, 
Οὐ γὰρ μόνον τοῖς φυλάσσουσι τὰ Σάδδατά poo εὐνού- 
χοις καὶ ἐχλεγομένοις ἃ ἐγὼ σέλω, ἁλλὰ xal ἀντ- 
ἐχομένοις τῆς διαθήκης μου, δώσω τὰ εἰρημένα. Με- 
μνῆσθαι οὖν τῆς διαθήχης τοῦ νυμφίου ἣ παρθένος 
νύχτωρ καὶ μεθ᾽ ἡμέραν ὀφείλει, διαθήκης ἣν (33) 
ὁπὲρ αὐτῆς ἁποθνήσχων ὑπὲρ ἀφθορίας αὐτῆς ἐγ- 
γράφως διέθετο. Καὶ μεμνημένη τῆς ἐν τῷ δι’ αὐτὴν 
θανάτῳ αὐτοῦ διαθήχης, ὅτι παρέδωκεν ἑαυτὸν ὁπὲρ 
αὐτῆς ἵνα αὐτὴν ἁγιάσῃ, παρὰ πάντα τὸν βίον ἀντ- 
ἐχέσθω τῆς διαθήχης αὐτοῦ" τοττέσνι, μὴ ἀθετείτω 
τὴν ἐπὶ τῷ θανάτῳ αὐτοῦ ὑπὲρ τῆς σωτηρίας αὐτῆς 


τελεσθεῖσαν οἰχονομίαν. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ ἀπεμπωλήσα- C 


σαν τὴν ἑαυτῆς (34) ἐλευθερίαν, αὐτὴν τῷ ἑαυτοῦ at- 
ματι ἐξηγόρασε, καὶ ἐξαγοράσος οὐκ ἐλευθερίᾳ μό- 
νον τετίμηχεν, ἀλλὰ καὶ νύμφην ἑαυτῷ ἀρμόσας βα- 
σιλίδα ποιῆσαι ὑπερδαλλούσῃ χάριτι κατηξίωσε. Διὰ 
τοῦτο ἀντεχέσθω τῆς διαθήκης αὐτοῦ" τουτέστιν, ἵνα 
κοινότερον εἴπω,ὥσπερ τινὸς προιχῴου τῆς πρὸς αὐτὴν 
διαθήχης αὐτοῦ, ἐγγράφως καὶ νομίμως συστάντος τοῦ 
Ἰάμου, ἀεὶ ἀντεχέσθω πρὸς τὰ ἐπερωτήματα xal τὰς 
συνθήκας τῆς συμδιώσεως, ἑαυτὴν αὐτῷ ἄμωμον ἐν 
πᾶσε παρέχουσα, ὡς ἂν ἀξίως αὐτοῦ ἐνταῦθα συζήσασα, 
καὶ τῶν ἐχεῖ παρ' αὐτοῦ ἀγαθῶν ἀπολαύσειε. 

60. Τοῖς γὰρ φυλασσομένοις τὰ Σάῤδατά μου (πά- 
λιν ἐρῶ, φησὶ, καὶ τοῖς ἐχλεγομένοις ἃ ἐγὼ θέλω, 
xal ἀντεχομένοις τῆς διαθήχης μου, δώσω ἐν τῷ ol- 


vulneratum est cupiditate et voluptate et vitio, 
quasi integrum rursus flet, cum signa corruptionis 
in anima et corpore jugiter permaneant ? Poniten- 
tia enim dimittit peccatum ; sed ex corrupta incor- 
ruptam iterum facere non valens, per totam vitam 
laementatur. Quare cum prestantissima sit hec 
possessio, ac premium his, qui eam consequuntur, 
longe gloriosissimum, doctrine Domini morem 
gerentes, ita sabbatum agamus, uti hec oratio ab 
initio hactenus submonuit,intaminatam et intactam 
ab omni macula naturalem pulchritudinem divini 
simulacri perpetuo servantes. Nec sabbatum modo 
agat, inquit, virgo, sed etiam eligat que ego volo. 
Quid autem aliud nisi integritatem vult Dominus ? 
quam quidem simul cum sabbatismo, in virginitate 
eligens, pre conjugii corruptione, ac inito cum 
Domino foderi in mandatis observandis adhaerens, 
accipiet ab eo in domo et muro ejus locum nomi- 
natum, prestantiorem filiis et filiabus. Non enim 
servantibus solum sabbata mea eunuchis et eligen- 
tibus que ego volo, sed etadherentibus testamento 
meo dabo que dicta sunt *. Ejus igitur foderis, 
quod cum sponso ictum est, noctu diuque virgo 
meminisse debet, feederis, inquam, quod pro ipsa 
moriens ad tribuendam ei integritatem scriptis 
sancivit. Denique memor foederis conflrmati per 
mortem quam pro ea pertulit (ut enim ei conferret 
sanctitatem, pro ea seipsum tradidit), per totá&m 
vitam fedus illius servet, hoc est, ne irritam faciat 
dispensationem in ipsius morte pro sua salute con- 
summatam. Imo vero quoniam suam libertatem 
vendiderat,ipsam suosanguine redemit,redemptam- 
que non libertate solum honoravit, sed sponsam 
etiam sibiipsi aptatam, reginam constituere bene- 
ficio longe prestantissimo dignatusest. Quarecusto- 
diatejus fe dus : hoc est, ut usu communioreloquar, 
quoniam ipsius 67 8 conjugium velut dos quedam, 
quee pro feederecum ea inito datasit,scriptisetmodo 
legitimo^onstat;ideircostipulationes etconvictus pa- 
cta perpetuo servet,seque eiin omnibus exhibeat ma- 
cule omnis expertem:ut cum vitam ipso dignam hic 
egerit, illicetiam bonis ab eo preparatis perfruatur. 

60. Nam custodientibus Sabbata mea (rursus 
repetam) ac eligentibus, inquit, que ego volo, et 
adherentibus testamento meo, dabo in domo mea 


xq uoo xal ἐν τῷ τείχει μου τόπον ὄνομαστὸν, ἢ et in muro meo locum nominatum, prestantiorem 


xptivtova υἱῶν xal θυγατέρων. Ὡς γὸρ ἂν μὴ 9o- 
χοῖεν ὡς ἄσπερμοί τε xal &yovot ἐπονείδιστοι εἶναι, 
οὕτω μὲν, φησὶν, οἰκεῖοί τε καὶ φίλοι uxo ἔσονται 
ὡς ἐν τῷ οἴχῳ καὶ ἐντὸς τοῦ τείχους (35) μου μένειν. 
Τοσαύτης δὲ τιμῆς παρ᾽ ἐμοὶ χριθήσονται ἄξιοι, 
ὡς πᾶσαν εὐγένειαν παίδων μὴ δύνασθαι τῷ τόπῳ 
τῶν ἀξιωμάτων αὐτῶν ἀμιλλᾶσθαι. Δώσω γὰρ αὐὖ- 

35 [ga. Lvi, 4, 5. 

33) Ἣν. Nonnulli codices, ἧς. 

ἘΝ ᾿Απεμπωλήσασαν τὴν ἑαυτῆς. Sio Colber- 
linus codex cum duobus Hegiis. Alii codices, ἀπο 
ἐμπωλήσασα τὴν ἑαυτῆς. Editio Parisiensis, ἀπ- 
πἰμπολήσας τὴν ἑαυτοῦ, Unde Combefisius de Christo 


filiis et filiabus. Nam ne videantur ut infecundi et 
steriles, in opprobrio esse, ita, inquit, familiares 
et amici mei erunt, ut in domo mea et in 
muro meo maneant. Tanto autem honore apud 
me digni habebuntur, ut nulla puerorum nobilitas 
cum eorum dignitatis loco comparari possit. Dabo 
enim illis locum, inquit, non habitationis solum, 


dictum putans reddebat : Sua ipse divendita li- 
beriale. Habet editio Veneta, ἀπεμπωλήσας τὴν 


ἑαυτῆς. ᾿ 
(85) Ἐντὸς τοῦ τείχους. Nonnulli codices, iv 
τῷ τείχει. 


191 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


198 


sed et progressus ac dignitatis, ita ut omnibus αὶ τοῖς τόπον, φησὶν, οὐχ οἰκήσεως μόνον, ἀλλὰ καὶ 


conspicuus illos magis, quam liberorum successio, 
dignitatis splendore nobilitet. Et quid amplius, 
inquit, de mysticis eunuchis habeo dicendum? Dabo 
illis nomen eternum, quod ipsis ultra flliorum suc- 
cessionem manebit, nec deficiet. Hic enim corporei 
fili patrum subeuntes nomen, quemadmodum 
exstinclam eorum senectute excipiunt vitam, ita 
deficieati patrum morientium nomini succedentes, 
illud inseipsis exsuscitant. Deinde iidem, postquam 
brevi tempore vitam proavorum et nomen quodam- 
modo reparaverint, tamen ipsi quoque ob naturam 
mortalem prorsus sublati, progressu temporis defi- 
cient, genus sine nomiue relinquentes. Quod autem 
& me cum primorum locorum dignitate datur eunu- 
chis nomen pro omni generis successione, iterum 
dico, jugiter permanebit, ita ut et ipsi et omnes 
qui eos videbunt, ex eventu dijudicent, quanto 
prestantius sit hoo nomen filiis et filiubus, qui 
sepe genus suum et turpitudinis loco et peccati 
nomine probrosum reddunt. Nomen enim, inquit, 
pro humano, immortalium angelorum dabo illis, 
nec deficiet; ita ut celum et coli pulcherrimum 
locum habeant ad habitandum. In preclarissimo 
autem coli loco, id est, in domo mea, intra septa 
mea habitantes, non jam solum angelorum naturam 
et dignitatem immortalem habeant (semper ipsi 
Bibi vice successorum in sempiterna vita in eter- 
num sufficientes), sed et locum sortiantur inter 
angelos valde insignem, et nomen propter eximie 
virtutis splendorem indelebile. Caveant autem, ne 


quemadmodum ex hominibus et a terra in celum C 


et angelorum dignitatem ascenderunt, rursus ab 
angelis et ccelo in terram casu maximo decidant. 
Vidi enim, inquit, eum qui aliquando in coelis 
coruscabat, ut fulgur, de ccelo cadentem ?*. Quod 
cum audiunt, omni ratione cautos esse convenit. 
His igitur digni praemiis invenientur in regno divini 
secundum mentem eunuchi. Neque iisdem carebunt 
qui tyrannica manu in tenera etate violenter eunu- 
chi facti sunt. Sed in illa corporea castratione» 
qua preter eorum voluntatem ipsis contigit, volun* 
taria secundum animum castratione semetipsos 
castraverint, ita ut sabbatum 67 4 agant ab omni 
nequitia, eligant ea que vult Dominus, et adhe- 
reant testamento mandatorum ejus, virtute nequa- 


quam in animo infecundi,locum habebunt in domo ἢ σίον χατὰ νοῦν εὐνουχισμὸν 


Domini meliorem filiis et filiabus; nec jam ut 
lignum aridum ob carnis infecunditatem habebun- 
tur ; sed ut virentes plante, justitie plurimis fructi- 
bus undique ornati. Plantati enün, inquit, ἐπ domo 
Domini videbuntur, in atriis domus Dei nostri flore- 
bunt *. Non igitur, dicam iterum, virginitatem 
instar legis prescripsit, sed libero eam arbitrio 

36 Luc. x, 18. ?! Psal. xci, 12. 

Tw τρόπῳ. Legendum videtur τινὶ τρόπῳ. 

e) OToüvtac. Sic. Regius 2879, et Colbert, Alit 

cum editione Veneta, οἰκοῦντες. Parisiensis, οἰχοῦσιν. 


(38) El ἐν «ip. Prima vocula, quae deest in editis, 
desumpta est ex uno codice Regio, cui favet haoc 


προχοπῆς xal ἀξίας, ὡς πᾶσι περίδλεπτον ὄντα, 
ὑπὲρ τὴν τῶν παίδων διαδοχὴν αὐτοὺς τῇ τοῦ 
ἀξιώματος εὐγενείᾳ σεμνύνειν. Καὶ τί πλέον, φησὶ, 
περὶ τῶν μυστιχῶν εὐνούχων ἔχω λέγειν ; "Ὄνομα 
αἰώνιον δώσω αὐτοῖς, ὅ ὑπὲρ τὴν διαδοχὴν αὐτοῖς 
τῶν ἐχγόνων ἀρχέσει, καὶ οὐχ ἐχλείψει. ᾿Ενταῦθα 
μὲν γὰρ οἱ τῶν σωμάτων παῖδες, τὸ τῶν πατέρων 
ónoBuóusvot ὄνομα, ὥσπερ σθεννυμένην τῷ γήρᾳ 
τούτων διαδέχονται τὴν ζωὴν, οὕτω καὶ τὸ ὄνομα τῶν 
πρὸς θάνατον φερομένων πατέρων ἐχλεῖπον ὑπεισιόν- 
τες ἐν αὐτοῖς ζωοπυροῦσιν. Εἶτ᾽ ἐπ᾽ ὀλίγον οὗτοι τήν 
τε ζωὴν τοῦ τῶν προπατόρων γένους χαὶ τὸ ὄνομά 
(36) τῷ τρόπῳ παραμυϑούμενοι, ὅμως ὑπὸ τῆς θνη- 
τῆς φύσεως διαφορούμενοι, καὶ αὐτοὶ εἷς τὸ παντε- 
λὲς, προϊόντος τοῦ χρόνου, ἐκλείψουσιν, ἀνώνυμον 
καταλιπόντες τὸ γένος, Τὸ δὲ παρ᾽ ἐμοῦ μετὰ τοὺ ἐν 
πρωτείοις τόποις τοῖς εὐνούχοις διδόμενον ὄνομα, 
ἀντὶ πάσης γένους διαδοχῆς, πάλιν ἐρῶ διόλου ἀἁρχέ- 
αει, ὥστε αὐτούς τε καὶ πάντας τοὺς ὁρῶντας αὐτοὺς 
ἐκ τῆς ἐχύάσεως τὴν ὑπερδολὴν ἁποφήνασθαι, ὡς 
κρεῖττον ὄντως ἔσται υἱῶν καὶ θυγατέρων τῶν πολ- 
λάκις καὶ ἐπίψογον τὸ γένος xal τόπῳ αἰσχύνης xal 
ὀνόματι ἁμαρτίας ποιούντων. "Ὄνομα γὰρ, φησὶν, 
ἁντὶ τοῦ ἀνθρωπείου, τὸ τῶν ἀθανάτου ἁγγέλων 
δώσω αὐτοῖς, xal οὐχ ἐκλείψει’ ὥστε οὐρανὸν μὲν 
xai τοῦ οὐρανοῦ τὸ χάλλιστον ἔχειν αὐτοὺς ἐνδιαί- 
τημα' Ἐν δὲ τῷ χαλλίστῳ τοῦ οὐρανοῦ, τουτέστιν 
ἐν τῷ οἴκῳ τῷ ἐμῷ, ἐντὸς περιδόλων οἰκοῦντας (37), 
οὐχ ἄγγέλων μόνον φύσιν λοιπὸν xai ἀξίωμα ἀθάνα- 
tov ἔχειν, ὡς μηδὲ χρείαν ἔχειν διαδοχῆς (ἀεὶ αὖ- 
τοὺς ἐν ἑαυτοῖς ἐν ἀἁειζώῳ βίῳ ἀντὶ διαδόχων δι᾽ 
αἰῶνος ἁρχοῦντας), ἀλλὰ καὶ τόπον ἔχειν ἐν τοῖς ἀγ- 
γέλοις ἐπισημότατον, καὶ ὄνομα διὰ τὴν τοῦ κατορ- 
θώματος περιφάνειαν ἀνεξάλειπτον. ᾿Ασφαλιζέσθω- 
σαν δὲ μὴ ὡς ἐξ ἀνθρώπων xal γῇς εἰς οὐρανὸν xal 
ἀγγέλων ἀξίαν ἀνέδησαν, οὕτως ἀπὸ ἀγγέλων χαὶ οὐ- 
ρανοῦ εἷς τὴν γῆν τὸ μέγιστον χαταπέσωσι πτῶμα. 
Εἴδον γὰρ, φησὶ, τὸν ἐν οὐρανοῖς ποτε διαστράπτοντα, 
ὡς ἀστραπὴν πεσόντα ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, Ὅπερ dxodov- 
τας ἀσφαλίζεσθαι αὐτοὺς παντοίως προσήχει. Τοιού- 
τῶν μὲν οὖν ἄξιοι γερων εὐρεθήσονται ἐν τῇ βασιλείᾳ 
οἱ κατὰ νοῦν θεῖοι εὐνοῦχοι, Οὐχ ἁποτεύξονται δὲ τῶν 
ὁμοίων oUte οἱ τυραννιχῇ χειρὶ ἐν maux, ἡλικίᾳ 
βιαίως εὐνουχισθέντες. ᾿Αλλ’ εἰ ἐν τῷ (38) ἀχουσίῳ 
τῆς χατὰ σῶμα cup dore αὐτοῖς εὐνουχίας τὸν ixoj- 
ἑαυτοὺς εὐνουχίσω- 
σιν (39), ὡς σαδδατίζειν μὲν πρὸς πᾶσαν xaxlav, 
ἐχλέγεσθαι δὲ ἃ ρέλει ὁ Κύριος, καὶ ἀντέχεσθαι τῆς 
διαθάχης τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ, οὐχ (40) ἄγονοι ἀρετῆς 
χατὰ Ψυχὴν εὐρεθέντες, τόπον ἔξουσιν ἐν τῷ οἴχῳ 
τοῦ Κυρίου χρείττονα υἱῶν xal θυγατέοων" οὐκέτι 
μὲν ὡς ξύλον ζηρὸν, διὰ τὴν κατὰ σάοχα ἀπαιδίαν, 
ὁρώμενοι, ὡς δὲ εὐθαλῆ φυτὰ πολλοῖς τοῖς τῆς 


aliorum scriptura, ἐὰν τῷ. 

(39) Εὐνουχίσωσιν. Quinque mss. eodices, tó- 
VOU Y LGOUCIV, 

(40) Οὐχ. Editio Parisiensis premittit, xal, eed 
has conjunctio deest in Veneta et mss. 


198 


LIBER DE VIBGINITATE. 


794 


δικαιοσύνης χαρποῖς πανταχόθεν χοσμούμενοι. IIsou- Α relinquens, quo digni sint premio qui naturam su- 


τευμένοι γὰρ, φησὶν, ἐν τῷ oU Κυρίου ὀφθήσον 


peraverint, mystice castrationis exemplo declaravit. 


ται, ἐν ταῖς αὐλαῖς τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἐξανθήσουσιν. Οὐχοῦν. πάλιν ἐρῶ, οὐχ ἐνομοθέτησε παρθενίαν, ἀλλὰ τῇ 
ἐξουσίᾳ ἀφεὶς, τίνος ἄξιοί εἶσιν οἱ ὑπεραχοντίσαντες τὴν φύσιν, τῷ τρόπῳ τῆς μυστικῆς εὐνουχίας ὑπέδειξην. 


61. Ot δὲ μὴ νοήσαντες τὸ, Καὶ εἶσιν εὐνοῦχοι 
οἵτινες ἑαυτοὺς εὐνούχισαν διὰ τὴν βασιλείαν 
τῶν οὐρανῶν, ἑαυτοὺς ἀτόπως ἠχρωτηρίασαν, αὐτῷ 
τῷ ἔργῳ ἀχολασίαν ἑαυτῶν μακρόθεν χατηγοροῦντες. 
Οἱ γὰρ τὸ ὅπλον τοῦ σαρχιχοῦ ἔρωτος ἵνα μὴ παρὸν 
ἐνεργῇ ἀποῤῥίψαντες, δῆλοί εἶσιν, ὅτι ὁρμῶσι μὲν 
πρὸς τὴν μίξιν, ἀφοπλίσαντες δὲ ἑαυτοὺς, οὐ τῷ μὴ 
βούλεσθαι, ἀλλὰ τῷ μὴ δύνασθαι δὴ παρθενεύουσιν. 
Ὃ δὲ θεῖος νόμος οὐ τὴν πρᾶξιν, ἁλλὰ τὴν ἔννοιαν 
χρίνει᾽" ὅτι πᾶς, οὐχ ὁ μοιχεύσας τῷ ἔργῳ, ἀλλ᾽ ὁ 
ἰδὼν πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι, ἤδη ἐμοίχευσεν. Ἵ1 δὲ 
ἀποχοπὴ τῶν μορίων πλείονα τῆς ἐν τῷ ὀφθαλμῷ 
ἐπιθυμίας τὴν μοιχείαν τοῦ ἀποτεμνομένου χατηγο- 


61. Qui autem non intellexerunt illud : E£ sun£ 
eunuchi qui seipsos castraverunt propter regnum ca- 
lorum 51, sometipsos absurde mutilaverunt, hoc ipso 
facinore lasciviam suam eminus incusantes, Nam 
qui instrumentum amoris carnalis projiciunt, ne, 
δὶ adsit, operetur, eos manifestum est cupiditate 
quidem ad concubitum ferri, detractis autem sibi 
&rmis, non quod nolint, sed quod non possint, 
virginitatem colere. Divina autem lex non actionem, 
sed cogitationem judicat; quia quisquis non facto 
mxechatus est, sed vidit ad concupiscendum, jam 
mochatus est*?, Membrorum autem genitalium 
exseotio, gravioris adulterii, quam quod per oculo- 


psi. Ὅτι ἀπιστῶν ἑαυτῷ, εἰ τῆς ἀχολασίας χρατή- p rum concupiscentiam admittitur, exsectum arguit. 


σει, ἀπέτεμε τοῦτο ᾧ τὴν τῆς ἐπιθυμίας πρᾶξιν 
ἐργάσεται. Μᾶλλον δὲ πεπεισμένος, ὅτι παρόντος (41) 
ἀχρατῶς ἐνεργήσει, ἀφώπλισε μὲν τῇ τομῇ τῆς ἀχο- 
λασίας τὸ ὄργανον, ἵνα μὴ δοκῇ ἀκχολασταίνειν διὰ 
τοῦ σώματος, ἀχολασταίνει δὲ ὅμως τῇ ἐπιθυμίᾳ, 
xai ἀχρατῶς πᾶσαν μοιχεύει. Bog γὰρ xal «atà τῆς 
ἀχρασίας αὐτοῦ πόῤῥωθεν τὸ ἐγχείρημα. Διὸ μετὰ 
τὴν τομὴν ἀχολαστοτέρους ἀν τις εἴποι γίνεσθαι τού- 
τους. Οὐ δυνάμενοι γὰρ χρατεῖν ἑαυτῶν, εἶτα φοδού- 
μενοι φωραθῆναι ἐπὶ τῷ ἔργῳ, ἵνα ἐξῇ αὐτοῖς ὡς 
βούλονται τῇ ἐπιθυμίᾳ κεχρῆσθαι, δοῦλοι ὄντες τῆς 
ἡδονῆς, οὐ θέλοντες δὲ χώλυμα τῆς εἰς ἑξῆς xal 
ἀεὶ ἀπολχύσεως αὐτοῖς τὸ ἀποτέλεσμα τοῦ ἔργνυ γε- 


νέσθαι, ἀποχύψαντες τὸν ἔλεγχον τῆς ἐνεργείας, ἐλευ- " 


θεριάζουσιν ἀκρατῶς πρὸς τὰς μίξεις. Εἰ δὲ ὁ ξίφος 
ἐπενεγχὼν τεθωραχισμένῳ τινὶ, χἂν ὁ θώραξ χω- 
λύσῃ τήν τε πληγὴν καὶ τὸν φόνον γενέσθαι, ὡς φο- 
γεὺς ὅμως τὴν δίχην ὑφίσταται " xal ὁ γυμνῷ δὲ 
ἐπενεγκεῖν θέλων τὸ ξίφος, εἶτα διὰ περίστασιν τὸ 
ξίφος τῆς χειρὸς ἐχθαλὼν, ὡς φονεὺς κατὰ τὸ δί- 
καίον χρίνεται, ὅτι οὐ τὸ ἔργον ἀλλὰ τὴν βούλήσιν 
χρίνει ὁ νόμος" xal. ὁ ὡπλισμένος ἄρα τῷ παιδογόνῳ 
μορίῳ, x3v μὴ δυνηθῇ (42) ἐγχειρήσας τὴν τῇ πίστει 
τεθωραχισμένην ὡς βούλεται φθεῖραι, ὡς φθείρας 
χολάσεως ἄξιος " ὥσπερ οὖν xal ὁ γυμνὴν εὑρὼν 
πρὸς φθορὰν, εἶτα ὁρμήσας μὲν πρὸς τὸ ἔργον, ἐκδα- 
λὼν δὲ τῇ τομῇ τὸ ὅπλον, χαὶ μὴ γενομένης (43) τῆς 
φθορᾶς, ὡς τὴν φθορὰν ἐργασάμενος χατὰ τὸ δίχαιον 
χρίνεται. Ἔν (p λοιπὸν χάχείνη τούτῳ ἐπὶ τῇ ἀχολα- 
σίᾳ οὐχ ἀλόγως συγχατηγορουμένη süplexsta:. Πῶς 


Nam sibiipsi diffidens, an possit lasciviam vincere, 
id abscidit, quo cupiditatem ad actum esset perduc- 
turus. Vel potius cum persuasum haberet se eo 
presente impudice aliquid facturum, sustulit exse- 
ctíone instrumentum lascivie, ne videretur per cor- 
pus lJascivire, sed tamen luxuriatur cupiditute 80 
im potenter cum qualibet mechatur. Nam ipsum 
facinus eminus clamat adversus ejus intemperan- 
ti&m. Quare post abscissionem, incontinentiores 
illos merito quis dixerit. Nam cum se continere non 
possint, ac preterea metuant ne deprehendantur in 
flagitio, ut licentiam habeant libidine ad arbitrium 
utendi; servi quidem voluptatis, sed nolentes per- 
fectionem operis impedimentum sibi esse future 
deinceps ac perpetue voluptatis, ab&cisso actionis 
argumento, licenter insaniunt ad concubitus. Quod 
si qui gladio petit. aliquem thorace munitum, 
etiamsi thorax unpediat ictum ac cedem, homici- 
ds tamen crimen sustinet : et qui nudo gladium 
vult infigere, deinde casu gladium e manu excutit, 
ut homicida merito judicatur, quia non opus, sed 
voluntatem lex judicat : sic etiam profecto, qui ar- 
meatus genitali membro, etiamsi adortus fidei lorica 
armatam, corrumpere illam ad arbitrium non pos- 
sit, ut corruptor merito punitur; et qui nudam ad 
stuprum invenit, ac deinde ad opus aggreditur, sed 
arma abcissione abjecit, etiam stupro non peracto, 
stupri auctor merito judicatur. Geterum ipsa quo- 
que hac in re crimen impudicitie cum illo sustinet. 
Quomodo enim ei credemus 62855 repulsam ab ea 


γὰρ πιστεύσομεν αὐτῷ, ὅτι ἀπώσατο ἂν τὴν τῆς φθο- ἢ fuisse stupri plagam, quam infert impudicus, cum 


ρᾶς παρὰ τοῦ ἀχολάστου ἐπιφερομένην πληγὴν, μὴ 
παρόντος τοῦ ὅπλου; Ἔνθα μὲν γὰρ πρὸς τὸν ἐχ 
φύσεως ὡπλισμένον ὑπὲρ τῆς ἁφθορίας χαρτερῶς 
ἀπομάχεται, φανερὸν τὸ ἄθλον τῆς σωφροσύνης. 
Ἔνθα δὲ (41) ἄοπλος μὲν ὁ ἀνὴρ, ἀδιάφορος δὲ ἢ 
δ8 Matth. xix, 12. 39 Matth. v, 28. 
(41) Παρόντος. Hwo quatuor codioum scriptura 
potior videtur vulgata, πάντως, 
esa) Δυνηθῇ. Sic plerique codices. Editi, δυνη- 
Tv at. 
(43) Μὴ γενομένης. Bio plures mss. melius quam 


arma non adsint? Ubi enim adversus eum, qui & 
natura armatus est, fortiter pro integritate dimica- 
tur, manifestum est castitatis certamen. Ubi antem 
nermis vir est,ao indifferens cum eo omnibus vel 
potius ex amore voluptatis profluens consuetudo ; 


editi, γινομένης. Non multo post editi, χατηγοροῦυ- 
ἡ. Plures codices ut in textu. 
44) AL. Bola Parisiensis editio, γε δὲ ἀδιάφορος 
πρὸς τοῦτον. 


10ὅ 


APPENDIX OPERUM δ. BASILII MAGNI. 


incerta et dubia illius castitas, ac plurima adversus À πρὸς τοῦτον, μᾶλλον δὲ ix τῆς προσπαθείας πρὸς 


eam suffragia ab omnibus impudicitia accipit. Atque 
hao quidem de iis qui integra una cum testibus 
genitalia resecuerunt. Jam qui solos testes abscin- 
dunt, cum eorum genitalia membra ad statum 
virilem et ad coeundi facultatem pervenere, ipsos 
aiunt acrius ac impotentius ad concubitum conci- 
tari, nec illos concitari modo, verum etiam citra 
periculum, ut ipsis videtur, obvias quascunque 
corrumpere. Dicunt enim poros, resectis inferius 
testiculis qui a lumbis ac renibus reliquo genitali 
membro semen administrant, post resectionem su- 
perius oppilari, fervente vero in renibus libidine, 
atque ita semen in modum spume exagitante,virum 
ad ejiciendam genituram incitari, eumdemque,cum 
semen ebulliens effuudere non queat, eo quod ad 
coitus actum sibi servavit, armari. Ubi autem semel 
testium castrationem illecebram ad fallendam mu- 
lierem astute effecit, intemperantius ei commiscetur. 
Vir quidem qui nature est integer, testioulis ἃ su- 
perna parte genituram excipientibus, indeque eam 
spargentibus, mox semine elapso, resolutaque con- 
cupiscentia, interquiescit : sed qui non habet unde 
id quod titillat, evacuet, vix impetum remittit, 
quoad, ut ferunt, hujusce rabiem fatigatio solvat. 
Neque id solum nature ralio, sed etiam experientia 
sseoulo nostro testata est : quemadmodum mihi vir 
quidam venerabilis, et canitie ac moribus senex 
de muliere,que exomologesim apud eum fecerat, 
enarravit. Aiebat enim mulierem sibi dixisse, eunu- 
chum, cui a viro sive ἃ domino concredita fueret 


ἡδονὴν ῥέουσα τοῖς πᾶσιν 3j ὁμιλία, ἄδηλος μὲν d 
σωφροσύνη, πλείστας δὲ τὰς ψήφους ἡ ἀκολασία 
παρὰ πάντων xat' αὐτῆς ἀποφέρεται. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν 
ἐπὶ τῶν ὅλα ὁμοῦ μετὰ τῶν διδύμων ἀποχοψαμένων 
τὰ μόρια, Τοὺς γὰρ μετὰ τὸ ἀνδρωθῆναι πρὸς συν- 
ουσίαν τὰ παιδογόνα μόρια μόνους τοὺς διδύμους 
ἀποτεμόντας φασὶ δριμύτερόν τε χαὶ ἄσχετον πρὸς 
τὰς συνουσίας οἰστρεῖσθαι (45), καὶ οὐχ οἰστρεῖσθαι 
povov, ἀλλὰ xal, ὡς αὐτοῖς δοκεῖ, ἀκινδύνως φθεί- 
ρεῖν τὰς προστυχούσας. Φασὶ γὰρ ὅτι, ἀποχοπέντων 
χάτωθεν τῶν διδύμων, οἱ τῆς γονῆς ἀπὸ ὀσφύος καὶ 
νεφρῶν ἐπὶ τὸ λοιπὸν μόριον διάχονοι γίνονται, 
μύουσι μὲν μετὰ τὴν τομὴν ἄνω οἱ πόροι, ζεούσης 
δὲ ἐν τοῖς νεφροῖς τῆς ἐπιθυμίας xal τὴν γονὴν οὔ- 
τως ἐξαφριζούσης (46), οἰστρεῖται μὲν πρὸς xata- 
δολὴν τῆς γονῆς ὁ ἀνὴρ, καὶ τὸ βρασσόμενον ἀπ- 
οχετεῦσαι σπέρμα οὐχ ἔχων, ὁπλίζεται μὲν τούτῳ ὃ 
ἑαυτῷ πρὸς τὰς συνουσίας ἐφύλαξε πρὸς τὴν πρᾶ- 
Ew. Δέλεαρ δὲ τὴν τῶν διδύμων εὐνουχίαν τῇ γυναικὶ 
εἰς ἀπάτην δεινῶς ποιησάμενος, ἀχολαστότερον μί- 
γνυται, Ὁ μὲ» γὰρ κατὰ φύσιν ἔχων ἀνὴρ, διαδεξα- 
μένων τῶν διδύμων ἄνωθεν τὴν γονὴν, καὶ πρὸς 
σπορὰν ἑντεῦθεν παραπεμψάντων, ἑξῆς ἐκπεσόντος 
τοῦ σπόρου διαφορηθεὶς, τὴν ἐπιθυμίαν καταμαραΐ- 
vexat ὁ δὲ οὐχ ἔχων ὅθεν τὸ γαργαλίζον χενώσῃ, 
μόγις τοῦ πόνου ὑφίησιν͵ ἄχρις ἂν κάματος τοῦτον, 
φασὶ, λυσσῶντα ἐχλύσῃ. Ταῦτα οὐχ ὁ τῆς φύσεως 
λόγος μόνον, ἀλλὰ καὶ ἡ πεῖρα δὲ πρὸς τὸν βίον 
ἡμῶν ἐμαρτύρατο. ὡς πρὸς ἐμέ τις τῶν αἰδεσΐμων 
xal πολίᾳ καὶ βίῳ παλαιὸς ἁνὴρ, ἐξομολογησαμένης 


impudice secum commisceri solitum. Ac audacior, C πρὸς αὐτὸν γυναιχὸς, ἀπεφθέγξατο. "Ἔφασχε 3p 


aiebat, ad flagitium erat,quod partum, utpote eu- 
nuchus, non timeret. Neque is solum, sed et alius 
quidam ex iis, qui eadem &o nos sentiunt, vir sane 
qui non cito mentiretur, narravit virginem quam- 
dam Eoclesie canonicam spud se lamentatam esse, 
quod eunuchus quidam ejus cubile ascendens, li- 
bidinose eam amplexus esset, totusque toti inhe- 
rens, cum non posset cupiditati satisfacere, denti- 
bus usus esset, ferventem in earne concubitus ra- 
biem furenter morsibus indicans. Addebat castra- 
tionis illecebra virginem, ob simplicitatem, tenta- 
tione implicatam fuisse; sed. post experientiam 
aversatam esse, neo coram se solum, sed etiam 
coram pluribus illata sibi illius cupiditate inqui- 
namenta deflevisse. Verum est autem duorum ho- 
minum testimonium 9; ut ne plures alios recen- 
sentes, preter animi nostri sententiam prolixiores 
simus. 


τὴν γυναῖκα πρὸς αὐτὸν εἰρηχέναι, ὅτι ὁ πεπιστευ- 
μένος αὐτὴν παρὰ τοῦ ἀνδρὸς εἶτε δεσπότου εὐνοῦχος 
ὡς ἀνὴρ αὐτῇ ἀἁχολάστως ἐμίγνυτο. Καὶ χκατετόλμα, 
qnoi, πλέον τῆς πράξεως, διὰ τὸ ἄγονον αὐτοῦ τῷ 
ἀτοχίῳ θαρσῶν (47). Οὐχ οὗτος δὲ μόνον, ἀλλὰ xai 
ἕτερός τις τῶν ὁμοψύχων ἡμῖν, οὐχ ἂν ταχέως ψευ- 
σάμενος, εἴρηκεν" ὅτι παρθένος τις τῆς ᾿Εχχλησίας 
xavovixi πρὸς αὐτὸν ἀπωδύρετο, ὅτι (48) ἐπὶ τῆς 
χοίτης αὐτῆς γενόμενός τις εὐνοῦχος, περιεπτύσ- 
σετο μὲν αὐτὴν ἐμπαθῶς, xal ἐμφὺς ὅλος ὅλῃ, ἐπεὶ 
μὴ εἶχεν ὅπως τὰ τῆς ἐπιθυμίας ἐργάσηται, τοῖς 
ὁδοῦσιν ἐχέχρητο, ζέουσαν ἐν τῇ σαρχὶ τῆς μίξεως 
τὴν λύσσαν τοῖς δήγμασιν ἀγρίως ἐμφαίνων ὡς δε- 
λέατι (49) τῆς εὐνουχίας, διὰ τὸ ἀπειρόκαχκον, ἐμ- 
πλαχεῖσαν τὴν παρθένον τῷ πειρασμῷ, μετὰ τὴν 
πεῖραν ἀποστραφῆναί τε τὸν ἄνθρωπον, καὶ οὐ πρὸς 
τοῦτον μόνον, ἁλλὰ καὶ πρὸς πλείονας τὰ μολύσματα 
τῆς ἐχείνου κατ᾽ αὐτῆς ἐπιθυμίας ὀδύρεσθαι. Καὶ δύο 


δὲ ἀνθρώπων fj μαρτυρία ἀληθής ἐστιν, ἵνα μὴ καὶ ἑττέρους πλείονας καταλέγοντες, παρὰ τὸ ἀρέσκον ἡμῖν 


μηχύνωμεν, 
9 Matth. xvi, 16. 


(45) ᾿Οἰστρεῖσθαι. Sio mss. Editi, οἰἱστροῦσθαι. 
Idem paulo post occurrit bis discrimen inter mas. 
codices et, editos. 

(46) ᾿Εξαφριζούσης. Sio mss. quatuor. Editi, 
ἐξαφανιζούσης. 

(47) θαρσων. Sic mss. et editio Veneta. Pari- 


siensis, θαρσοῦσα. 

(48) Ὅτι. Editi habent, xai ὅτι, sed conjunctie 
non reperitur in veteribus libris. 

(49) Δελέατι. Sic codices mss. Parisiensis editio, 
δελεάματι δέ. 


19'1 


LIBER DE VIRGINITATE. 


798 


02. Συγγνώμης οὖν ἄξιοι, ὥς οἶμαι, ἡμεῖς "οὐκ α 02. Nos igitur ut reor, sumus venia digni, qui 


εἷς τὸ ἄχραντον τῆς παρθένου μόνον προφυλακῆς 
χάριν ἐχθέμενοι ταῦτα, ἁλλὰ xal εἷς τὸ ἀναστεῖλαι 
πολλοὺς ἤδη τοιούτους ἐπιπολάσαντας τῇ "ExxAnsiq 
εὐνούχους σπουδάσαντες, Φανερὸν γὰρ, ὅσι δαίμονος 
μεθοδεία τὸ ἔργον" διότι ὁ μὲν πάλιν (50) βίος παρ᾽ 
Ἕλλησι τούτους, νυνὶ δὲ παρ᾽ ἡμῖν ἀτόπως ὑπο 
ἐδειξε (51), καὶ σωφροσύνης μὲν ὄνομα χἀχεῖ τὴν 
τομὴν, κἀνταῦθα τὸ αὐτὸ xarà τῆς φύσεως ἐνεωτέ- 
ρισε. Δεινὸς γάρ ἐστιν ὁ μεθοδεύων ἡμῶν τὴν εἷς τὸν 
Κύριον πίστιν διὰ τοῦ πιστευθέντος χαλοῦ xaxlav 
ἐργάσασθαι" τὸ αὐτὸ δὲ ἔστι μαθεῖν ἐκ τῶν παρελ- 
θόντων. Ὡς γὰρ δι᾽ ὧν ἔδει (52) Θεὸν γνῶναι, διὰ 
τούτων ἀγνοῆσαι τοὺς παρ᾽ “Ἕλλησι παρεσχεύασεν 
(ὃ μὲν γὰρ κόσμος τοῦ χοσμήσαντος πρόχειται μή- 
vog οἱ δὲ ἀπὸ τοῦ κάλλους τῶν ὁρωμένων οὐχὶ 
ἀναλόγως τὸ χάλλος τοῦ ποιητοῦ τούτων (53) ἐδόξα- 
σαν, ἀλλ᾽ ἐσεδάσθησαν χαὶ ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει 
παρὰ τὸν χτίσαντα)" xal ὡς δι᾽ ὧν ἔδει γνῶναι Χρι- 
στὸν, δι᾽ ἐχείνων ἀγνοῆσαι παρασχευάζει, διὰ τῶν 
κηρυσσουσῶν, φημὶ, Γραφῶν τὸν Χριστὸν αἱρετιχαῖς 
ἐννοίαις τὴν ἄγνοιαν τούτου δεινῶς μηχανώμενος" 
xal ὡς τῷ πεπιστευμένῳ ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ 
ἀπιστίαν τε χαὶ ἄρνησιν τοῦ Χριστοῦ πανούργως ἐν- 
σπείρει, οὕτω καὶ διὰ τοῦ ὀνόματος τῆς μυστικῆς εὖ- 
νουχίας, ὀνόματι σωφροσύνης ἀποχόπους καὶ ἀχο- 
λάστους ἐργάζεται. Οὐχοῦν οὐδὲ τούτοις ἀδιαφόρως 
συναγελάζεσθαι τὴν παρθένον προσήχει. Εἴ γὰρ θή- 
λειαι θηλείαις ἐπὶ τῆς αὐτῆς χοίτης ἐνδιαθέτως πε- 
ριπλεχόμεναι, ζεούσης αὐτῶν ἔνδοθεν τῆς ἀχμῆς, 
πολλάχις ix τῆς πρὸς ἄλληλα τῶν σωμάτων ἀφῆς, 


hec exposuerimus, non premuniende 676 modo 
virgines integritatis gratia, sed etiam ut plurimes 
ejusmodi eunuchos,qui jam in Ecclesia invaluerunt, 
coercere conaremur. Perspicuum est enim opusillud 
demonis esse astuliam; quandoquidem prior etas 
eunuchos apud gentiles, ac etiam nunc apud nos 
absurde introduxit, eastitatisque nomen, quod tuno 
hujusmodiexsectioni datum fuerat, idem etiam nunc 
contra naturam innovavit. Est enim solers is, qui 
nostre in Dominum fidei insidiatur, per id quod 
virtus esse creditur, malum operari, quod ipsum ex 
preteritis animadvertere in promptu est. Quemad- 
modum enim ex quibus Deum cognosci oportebat, 
per ea efficit, ut Deum gentiles ignorarent (mundus 
enim Creatoris propositum est monumentum ; isti 
autem ex pulchritudine eorum qute videntur,nequa. 
quam, ut per erat, pulchritudinem illorum opificis 
glorificaverunt, sed coluerunt et servierunt creatura 
potius quam creatori *!); et quemadmodum per qua 
oportebat Christum cognoscere, per ea fecit ut igno- 
raretur, per Scripturas, que Christum pre:dicant, 
illius ignorationem hereticis sententiis astute ma- 
chinatus : et quemadmodum credito Christi nomi- 
ni, incredulitatem et negationem Christi vaferrime 
insevit; ita et per nomen mystice castrationis, eub 
Specie temperantis, spadones et impudicos efficit. 
Igitur ne cum his quidem indifferenter congregari 
virginem convenit. Nam si cum femina cum feminis 
in eodem lecto amanter conjunguntur, effervespento 
intus illarum oupiditate, ssepe ex mutuo corporum 


πρὸς ἃ ἐπλάσθησαν ἔχειν σώματα σχέσιν, τὴν μνήμην C tactu earum imaginstio ad ea corpora, quibuscum 


διερεθίζονται (ἱκανὸς γάρ ἐστιν ὁ νομοθετῶν ἐν τοῖς 
μέλεσιν ἡμῶν τὴν ἁμαρτίαν, μέσος τῶν σαρχῶν λα- 
ϑραίως χωρήσας ἐκ τῆς φιλιχῆς πρὸς ἄλληλα τῶν 
θηλέων (54) καὶ φιλόφρονος ἡδονῆς, ὑποκλέψαι μὲν 
τὴν φιλόφρονα, τὴν δὲ τῶν σαρχῶν ἄῤῥενα πανούργως 
ἐνσπεῖραι)" πόσῳ (55) πλέον δεῖ τὰ ἄῤῥενα σώματα, 
κἂν εὐνούχαν Jj, τὴν παρθένον φυλάττεσθαι ; Κἂν 
εὐνοῦχος γὰρ ἥ, ἀλλ᾽ ἀνήρ ἐστι τὴν φύσιν. 


63. Ὡς γὰρ ὁ βοῦς ὁ χερατιστὴς ἀποτμηθεὶς τὰ 
χέρατα, οὐχὶ τῇ ἀφαιρέσει τῶν κεράτων ἵππος ἐγέ- 
vtto, ἀλλ᾽ ἔτι βοῦς ἐστι χἂν μὴ ἔχῃ τὰ κέρατα' 
οὕτω καὶ ὁ ἄρσην (56) ἁποχοψάμενος πάντα τὰ μό- 
ρια, οὐ τῇ ἀφαιρέσει τούτων γυνὴ ἐγένετο οὗτος * 


habitudinem ἃ naturaaccepere,irritatur(idoneus est 
enim qui legem peccati in membris nostris movet **, 
ut medius inter carnes latenter obrepens, ex amica 
et comi feminarum inter se delectatione, subtrahens 
ortam ex benevolentia voluptatem, masculam car- 
nium fraudulenter inserat), quanto magis ἃ corpo- 
ribus masculis, etiamsi eunuchorum sint, virgini 
cavendum ἡ Nam eisi eunuchus est, vir tamen est 
nature. 

63. Quemadmodum enim bos, qui cornu ferit, ab- 
scissis cornibus, nequaquam hao cornuum abscis- 
sione factus est equus; sed adhuc bos est, quamvis 
non amplius habeat cornua : ita et masculus cui 
exseocta sunt genitalia omnia, nequaquam hac exsec- 


ἀλλ᾽ ἔτι ἄρσην ἐστὶ τὴν φύσιν, χἂν μὴ ἔχῃ τὰ μό- ἢ tione factus eat femina, sed semper masculus est, 


δια, Καὶ ὡς ὁ χερατιστὴς ἀποχεκομμένος τὰ χέρατα, 
χερατιστὴς ὅμως ἐστὶ τὸν θυμὸν (παρεχχλίνων γοῦν 
τὸν αὐχένα, καὶ τὴν χεφαλὴν πρὸς τὴν ὁρμὴν σχη- 
ματίζων, τὴν ἀπειλὴν ἀσμένως ἐνδείχνυται - ἀλλὰ 


'! Rom. 1, 25. ** Rom. vir, 23. 


(50) Πάλιν. Legendum videtur, πάλαι, ut et inter- 
pres vertit. EprT. 
. ($1) Ὑπίδειξε, 8ic nonnulli codices mss. Colber- 
tinus, ἀπέδειξε. Editi, ἐπέδειξε. 
(59) Ἔδει. Sio tres mss. atque heo scriptura 
paulo post confirmatur. Editi, i$óxe. 

(93) Τούτων. Sic plures mas. Veneta editio, τοῦ- 


quamvis non habeat genitalia. EL quemadmodum 
bos cornu feriens, abscissis cornibus, ira tamen et 
furore cornu pelit; siquidem inclinans cervicem, 
et caput feriendum componens, minas non sine 


τον. Parisiensis, τούτου, 
λ 54) Τῶν θηλέων. Nonnulli codicss, τῶν 60»- 
δίων. 

(55) Πόσῳ. 8ic codices nonnulli. Editi, πό- 


(56) "Apeny. Sic habent boo loco ct paulo post 
mss. plures. Editi, ἄρσης. 


199 


APPENDIX OPERhOM 8. BASILII MAGNI. 


gaudio intentat, atque etiam sepe ferit, irruens ea À χαὶ ἔπληξε πολλάχις ἐπελθὼν τῷ μέρει τῆς χεφαλῆς, 


parte capitis in qua cornu armatus fuerat, ac fu- 
rori satisfacit hac feriendi specie; sic enim afficitur 
impetu abpertus, non quasi simpliciter feriat, sed 
quasi cornu, ut antea, dilaceret : ita et masculus, 
cui abscissa genitalia, masculus tamen est vitiosa 
libidine. Idcirco 62 et ipse simili modo sese ad 
actionem componens, amorem spirat et absurdum 
furorem.Quin etiam irruens ad complexum, etiamsi 
non corrumpat hac parte virginem, tamen quasi 
corrumpat, ita cupiditate per imaginationem affi- 
citur. Illam autem ad peccatum vehemen/jius inci- 
tans, corrumpit totam mentem, ac ipsum córpus 
ad stupri actionem «stro percellit. 


64. Quare si propositum est virgini incorruptam 
suam interiorem virginitatem servare,caute sernper 
se gerat etiam in colloquiis cum his hominibus. 
Nam si admonitionem Sirachi, que ad integritatem 
virginis conducit recipimus, Quasi eunuchus, inquit, 
complectens virginem et ingemiscens * : nimirum 
quia quod vult facere non potest. Item : Desiderium 
eunuchi est devirginare puellam *. Etsi enim ma- 
trem, inquit, ob infecunditatem facere non potest, 
at virginitatem ei vult eripere. Laudari ergo ob 
castitatem non debent ii, quibus abscissa genitalia. 
Neque enim equos, quod cornu non feriant lauda- 
mus; sed eos quidem, si non calcitrent, laudabimus: 
in bobus autem, si cornu non feriant, mansuetudi- 
nem merito probamus. Non enim in quo quis non 
potest,sed in quo,cum possit, ad injuriam potestate 
non utitur, admirationem habet. Quod si existimant 
abscissionem genitalium ad removendum ab anima 
peccatum conducere ; eruantetiam oculos,qui multa 
contra rationem intuentur; precidant manus simul 
et pedes : obstruant etiam aures, ut nihil horum in- 
strumentum fiat peccati. Vel si istud quidem absur- 
dum est simul et furiosum, totis rnembris undeli- 
bet abscissis, reliquum corpus inutile instar trunci, 
ut dicitur, omnino projicere cum ipsa vitii causa, ac 
tamen ob imagines per membra prius introductas 
animo peccare; satius est relicto; ita ut formatum 
est, corpore, casta, ut supra dictum est, ac tempe- 
ranti ratione membra omnia regere, virtutem non 
necessitatis sed voluntatis nostre peclarum munus 
efficientes. Neque vero de omnibus omnino eunuchís 


C 


" 


καθ᾽ ὃ τῷ χέρατι ὥπλιστο, πληροφορῶν τὸν θυμὸν τῇ 
φαντασίᾳ τῆς ἐνεργείας " οὕτω γὰρ διατίθεται ὑπὸ 
τῆς ὁρμῆς συναρπαζόμενος, οὐχ ὡς πλήσσων ἁπλῶς, 
ἀλλὰ xai (57) ὡς τὸ πρὶν τῷ χέρατι διαιρῶν)" οὕτω 
καὶ ὁ ἄρσην ἀποχεχομμένος τὰ μόρια, ἄρσην ὅμως 
ἐστὶ τῇ ἐπιθυμίᾳ τοῦ πάθους. Διὸ xal αὐτὸς χατὰ τὸ 
ὅμοιον σχηματισάμενος πρὸς τὴν πρᾶξιν, ἔρωτος 
πνέει xal ἐκτόπου μανίας. ᾿Αλλὰ xal δρμῶν πρὸς 
τὴν συμπλοχὴν, χἂν μὴ φθείρῃ τῷ μέρει ἐκείνῳ 
ἐνοχλῶν τῇ θηλείᾳ, ὅμως αὐτὸς μὲν ὡς φθείρας, τὴν 
ἐπιθυμίαν οὕτως ὁπὸ τῆς φαντασίας διάχειται. Τὴν 
δὲ πρὸς τὴν ἁμαρτίαν πιχρότερον ἐρεθίζων, φθείρει 
μὲν ὅλον τὸν νοῦν, xal τὸ σῶμα δὲ πρὸς τὴν τῆς φθο- 
ρᾶς πρᾶξιν οἰστρεῖ. 

64. Διὸ εἴπερ σχοπός ἐστι τῇ παρθένῳ ἄφθορον 
ἑαυτῆς τὴν ἔνδον παρθενίαν φυλάξαι, ἀκριδούτω καὶ 
τὰς πρὸς τούτους ἀεὶ ὁμιλίας. Et γὰρ καὶ τὴν τοῦ 
Σιρὰχ παραίνεσιν συμθαλλομένην εἴς τὸ ἄχραντον 
τῆς παρθένου (58) δεχόμεθα, Ὡς εὐνοῦχος͵ φησὶ, 
περιλαμδάνων παρθένον, xal στενάζων πάντως δὲ 
ὅτι οὐ δύναται ὃ βούλετθ: πρᾶξαι. Kai, ᾿Επιθυμία εὐ- - 
νούχου ἀποπαρθενῶσαι νεάνιδα. El καὶ μητέρα γὰρ, 
φησὶ, διὰ τὸ ἄγονον οὐ ποιεῖ, ἀλλ᾽ ἀποπαρθενεῦσαι 
αὐτὴν θέλει. Οὐ τοίνυν ἐπὶ σωφροσύνῃ ἑπαινεῖσθαι 
προσήκε: τοὺς ἀποχοπτομένους τὰ μόρια, Οὐδὲ γὰρ 
τοὺς ἵππους ὡς μὴ κερατίζοντας ἐπαινοῦμεν, ἀλλὰ 
τούτους μὲν εἰ μὴ λαχτίζουσιν ἐπαινέσομεν" τοὺς δὲ 
βοῦς, εἰ (569) μὴ κερατίζουσι, τῆς ἡμερότητος κατὰ 
λόγον ἀποδεξόμεθα. Οὐ γὰρ ἐν ᾧ μὴ δύναταί τις, 
ἀλλ᾽ ἕν ᾧ δυνάμενος οὐχ εἰς ἀδικίαν χέχρήτνι τῇ ὃυ- 
νάμει, θαυμάζεται. Et. δὲ οἴονταί τι τὴν ἀποχοπὴν 
τῶν μορίων εἷς τὴν τῆς ψυχῆς ἀναμαρτησίαν cup. 
δάλλεσθαι, ἐκκοψάτωσαν xal τοὺς ὀφθαλμοὺς, πολλὰ 
παρὰ λόγον ἐμδλέποντας (60) - ἀχρωτηριασάτωσαν 
δὲ τὰς χεῖρας ὁμυῦ καὶ τοὺς πόδας" ἐπιδυσάτωσαν 
δὲ χαὶ τὴν ἀχοὴν, ἵνα μηδὲν τούτων ὄργανον γένηται 
ἁμαρτίας. "Il τοῦτο μὲν ἄλογον ἅμα καὶ μανιῶδες, 
ὅλα τὰ μέλη πανταχόθεν περιχόψαντας, τὸ δὴ λε- 
γόμενον, κορμοῦ δίκην τὸ λοιπὸν σῶμα ἀχρεῖον 
ἁπλῶς ἀποῤῥῖψαι μετὰ τνῦ αἰτίου, ὅμως ταῖς προ- 
λαδούσαις διὰ τῶν μελῶν φαντασίαις τὴν διάνοιαν 
ἁμαρτάνειν * ἐάσαντας δὲ (01), ὡς ἐπλάσθη, χατὰ 
τὸν ἀνωτέρω λόγον, σώφρονι λογισμῷ ἡνιοχεῖν πάντα 
τὰ μέλη, οὖχ ἀνάγκης, ἀλλὰ προαιρέσεως ἡμετέρας 


τὸ χατόρθωμα τὸ καλὸν ποιουμένους. Οὐ περὶ πάν- 


ea diximus que hactenus exposuimus, sed de iis ἢ των δὲ καθόλου εὐνούχων τὰ προεχτεθέντα εἶρηχα- 


qui, ut sibi licentiam concilient cum feminis ad ar- 
bitrium vivendi, semetipsos stulte exsecuerunt. Ac 
generatim de iis, qui mulierum familiaritates per- 
sequuntur, hec diximus, Novimus enim quemad- 
modum viri mulieres sancte tangunt, ita et eunu- 


*5 Eccli. xxx, 21. ** Eccli. xx, 1. 


(57) ᾿Αλλὰ xal. Conjunctio addita ex pluribus 
mss. 
ied Τῆς παρθένου. Duo mss., τῆς παρθενίας. 
(59) Τοὺς δὲ βοῦς, εἰ. Sic ope codicis Colbertini 
emendavimus vitiosam lectionem vulgatam, τοῖς 
δὲ βουσι. Ibidem he vooeB, κατὰ λόγον, desunt in 


μεν, ἀλλὰ περὶ τῶν ἵν᾽ ἐξουσίαν ἑαυτοῖς πραγμα- 
τεύσωνται, ὡς θέλουσιν ὁμιλεῖν γυναιξὶν, ἀποχοψα- 
μένων ἀτόπως. Καὶ καθόλου περὶ τῶν τὰς πρὸς τὸ 
θῆλυ διατριδὰς μεταδιωκόντων ταῦτά φαμεν. Οἴδαμεν 
γὰρ, ὅτι ὡς ἁγίως ἅπτονται ἄνδρες γυναικῶν, οὕτω 


pluribus mss. 
(90) ᾿Ἐμθλέποντας. Sic plures codices. Editi, 


πόντας, 


(01) Δέ. Sic editio Veneta et mes. Parisiensis, 
εἴ, 


801 


LIBER DE VIRGINITATE. 


xal οἱ εὐνοῦχοι τῷ ἐξ ἀχουσίως (61*) συμδεδηχότι αὐ- A chos, qui post corporis castrationem non libenter 


τοῖς xarà τὸ σῶμα εὐνουχισμῷ, τὸν ἑχούσιον τῆς ψυχῆς 
εὐνουχισμὸν σώφρονι λογισμῷ ἑαυτοὺς εὐνουχίσαντες, 
χαθαρῶς γυναιξὶν ὁμιλοῦσι. Τοῦ δὲ ἀχριδοῦς ἅμα 
χαὶ ἀχράντου ἕνεκα μαρθτυρόμεθα, ὅτι ὡς ἄνδρες 
ἥδιον συναναστρεφὄμενοι γυναιξὶ, δικαίως χαθ᾽ Exo- 
τῶν αἰσχρὰς ὑπονοίας χινοῦσιν" οὕτω καὶ οἱ εὐνοῦχοι 
ταῖς τῶν γυναιχῶν διατριδαῖς ἐμφωλεύειν σπουδά- 
ζοντες, οὐ χαθαροὺς ἑαυτοὺς ὑπονοιῶν ἀπολύουσιν. 
Οἱ γὰρ τὴν πρὸς θῆλυ ὁμιλίαν obx ἀδιάφορον, ἀλλὰ 
προθυμοτέραν ποιούμενοι, οὐχ ἀτόπως ἂν ὑπὸ τῶν 
προεχχειμένων τῆς φύσεως λογισμῶν ἐπὶ τὸ χεῖ- 
pov (62) ἀνδρῶν στηλιτεύοιντο. Ὅτι ἐπ’ ἐχείνων μὲν 
$ ἐξουσία νοῦ δύνασθαι πρὸ ἀφθαλμῶν τιθεῖσα αὐὖ- 
τοῖς τὸ ἀποτέλεσμα τοῦ ἁμαρτήματος, φόδῳ τοῦ 
πτώματος, τῆς κατὰ τὴν βούλησιν αὐτοὺς ἁμαρτίας 
ἀναστέλλει. ᾿Ενταῦθα δὲ ἣ ἀδυναμία τοῦ ἁποτελέσαι 
ὃ βούλονται, τολμηροὺς αὐτοὺς πρὸς τὴν ἀπόλαυσιν 
τῆς ἐπιθυμίας ποιοῦσα, τὴν ἐκ τῆς βουλήσεως ἀμαρ- 
τίαν ἐν αὐτοῖς ἔτι μᾶλλον ἐξάπτει (63). 

65. Μηδεὶς δὲ ἐπισχωπτέτω τῷ λόγῳ, ὡς παρὰ τὸ 
πρέπον τῷ παρθενιχῷ ἤρει εἰς τὴν θεωρίαν τῆς φύ- 
σεως τοῦ ἀῤῥενος ἐμδαθύνοντι. Ἡρῶτον μὲν, ὅτι οὐ- 
δεμία οὕτω varía ἐστὶ παρθένος, ἡδῶσα τῷ σώματι, 
ὡς ἀννοεῖν τι τῶν ἐν τῇ φύσει ἐχείνου, οὗ τῆς πλευ- 
ρᾶς ἀπεσπάσθη. Ἕως μὲν γὰρ ἀτελῆ τε γαὶ ἄωρά 
ἐστι πρὸς τὴν φυσιχὴν ἐνέργειαν τὰ μέλη τοῦ σω- 
ματος αὐτῆς, καὶ δὴ ὁ νόμος τῆς ἁμαρτίας σχολάζει, 
xal ἄγνοιαν ἴσως ἄν τις εἶποι τῆς φυτιχῆς πράξεως 
τέως προσεῖναι τοῖς μέλεσιν, εἰ καὶ ὅτι μάλιστα αὐ- 
τομάτως (64) ἣ φύσις πρὸς τὸ οἰχεῖον βαδίζει, ὡς ἐπὶ 


susceptam, voluntariam anime castrationem caste 
ac temperanti cogitatione sibimetipsis inferunt,pure 
cum mulieribus versari. Sed cautionis simul et in- 
tegritatis causa contestamur, quemadmodum viri, 
qui libenter cum mulieribus versantur, turpes in 
semetipsos suspiciones movent : ita et. eunuchos 
qui in mulierum contuberniis latibula sua consti- 
tuere volunt, puros semetipsos a suspicionibus non 
prestare.Nam qui 678 cum mulieribus non indif- 
ferenter, sed cupide versantur, non absurde ex 
manifestis nature rationibus pojus quam viri 
vituperentur. Nam in viris facultas qua prediti 
sunt, dum eis ante oculos ponit actionem peccati, 
lapsus metu eos a peccato, quod voluntate perfici- 
tur, reflectit. Hio autem impotentia perficiendi 
quod volunt, audaces illos ad perfruendam libidi- 
nem efficiens, peccatum, quod voluntate perfici- 
tur, adhuo magis in eis accendit, 


65. Nemo autem vellicet hunc sermonem quasi 
minus convenienter virgineis moribus in speculatio- 
nem nature masculi penetret. Nam primo nulla 
adeo infans est virgo, modo pubens sit corpore, ut 
quidquam ignoret ad naturam illius attinens,cujus 
e latere avulsa est *. Quamdiu enim imperfecta et 
immatura sunt ad naturalem operationem membra 
illius corporis, ac lex peocati feriatur ; forte etiam 
quis ignorationem naturalis actionis interim mem- 
bris inesse dixerit : etsi quam maxime natura sua 
sponte progreditur ad id quod sibi convenit, ut in 


τῶν ἀλόγων ἔστιν ἰδεῖν, αὐτοδιδάχτῳ τῇ φύσει εὐστο- C brutis videre est, que edocta sua sponte natura 


χούντων εὐθὺς πρὸς τὰς μίξεις. Καὶ παιδία δὲ ἐφω- 
ράθη ἐν τῇ ἀωρίᾳ τῶν μελῶν τὴν ἀνδριχὴν μίξιν 
μιμούμενα. ᾿Ἐπειδὰν δὲ ἡδήσῃ ταῦτα, καὶ ἑπιτήδεια 
πρὸς ἣν πέφυχε σχέσιν ὀφθῇ, εὐθὺς ὁ νόμος τῆς 
ἁμαρτίας εἰσῆλθε, νομοθετῶν μὲν ἑχάστῳ μέλει τὴν 
πρᾶξιν, ἁντιστρατεύων δὲ τὰ μέλη τοῦ νόμου τῷ vip, 
xxi αἰχμαλωτίζων τῷ νόμῳ τῆς ἁμαρτίας διὰ τῶν με. 
λῶν ἕκαστον ἄνθρωπον. Καὶ οὐχ àv τι τῶν μελῶν, 
νόμον ἔχον (65) διδάσκαλον, τῆς πρὸς ἣν πέφυχεν 
ἁμαρτίας ἄγνοιαν προφασίσαιτο, ᾿Αλλὰ τά τε χείλη 
οἶδεν ἐν τοῖς ἐρωτιχοῖς πρὸς ἣν πέφυχε χρείαν, καὶ 
ἕχαστον τῶν μελῶν τοσοῦτον τὸ τοῦ ἑτερογενοῦς μέ- 
λος γνωρίζει, ὅτον ἑαυτὸ κατὰ φύσιν ἐπισταται. "Enel 
οὐχ ἂν οὔτε ἐπεθύμησε τὴν τοῦ μέλους ἐνέργειαν, cl 


statim in concubitus feruntur.Quin etiam deprehensi 
sunt infantes membris immaturis virilem concu- 
bitum imitari. Gam autem membra pubescunt, ao 
ideonea videntur ad habitudinem ad quam generata 
sunt, statim lex peccati introit, presoribens uni- 
cuique membro actionem, membra adversus legem 
mentis in &eciem educens, per membra unum- 
quemque hominem captivum legi peccati addicens. 
Necullum sane membrum magistram habens legem, 
peccati, ad quod natura fertur, ignorationem pre- 
textat. Sed labia sciunt in amatoriis rebus ad quem 
usum natura idonea sint, ac unicuique membro 
tantum alterius sexus membrum cognitum est, 
quantum semetipsum natura cognoscit.Neque enim 


ἠγνόει τὴν φύσιν αὐτοῦ xai τὴν χρείαν. Ὥστε οὐχ εὐ- ἢ membri actum concupisceret, si ignoraret naturam 


θύνης ἄξιοι, τὸ γινωσκόμενον παρὰ ταῖς παρθένοις, 
σιωπώμενον δὲ διὰ τὸ ἀναγχαῖον, ἐν χαιρῷ ἀναπτύ- 
ξαντες, "Ἔπειθ᾽ ὅτι εἰ xai ἀγνοοῦσι τὴν τοῦ ἀῤῥενος 
φύσιν, ὡς ἂν μὴ αὕτη dj ἄγνοια δέλεαρ γένηται αὐὖ- 


*55 Gen. 11, 22. 


m) Ἐξ ἀκουσίως. Forte ἐξ ἀχουσίου. EpiT. 
62) "Ext τὸ χεῖρον. Vitiose prorsus addit editio 
Parisiensis, ἀεὶ φερομένων, Hac enim nec in Vene- 
ta nec in mss. leguntur. 

(63) ᾿Βξάπτει. Hanc scripturam duo tantum co- 
dices agnoscunt, quorum in altero secunda tantum 
manu leguntur. Habent alii, ἐνάγει. ϑοὰ tamen nibil 


illius.Quare digni reprehensione non sumus,si quod 
virginibus cognitum est, sed ob necessitatem tace- 
tur,id in tempore explicuimus. Deinde vero etiamsi 
ignorarent masculi naturam, ne hec ignoratio ipsis 


visum est mutandum. 
(64) Αὑτομάτως, Nonnulli codices, αὐτομάτη. 
(05) Ti... ἔχον. Sic Colbertinus. Editio Paris., 
τις... ἔχων. Veneta habet, ἔχοντα. Quinque codices 
mss. τι... ἔχοντα. Paulo ante legendum videtur, τῷ 
vóp.à τοῦ νοῦ. 


801 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


tam habet perfruendi potestatem,id lentum ease ad Α φέρε εἴπεῖν, ἡδονὴ mpàe ἐχεῖνο οὗ τὴν ἐξουσίαν τῆς 


concupiscendum. Lenta enim est gustus, exempli 
causa, voluptas ad id cojus perfruendi potestatem 
habet ; sed cum semper edoota sit eorum,que eon. 
cupiscit, compos intemperanter fleri, insatiabilis 
ad perfruendum quidquid concupiscit,variis modis 
abripitur. Quare non sic unumquodque voluptatis 
caput amputandum esse dicunt, sed per abstinen- 
ti&m, non concedendo quod suave est. 

68. Divinus autem sermo vitulum pro sacerdotio 
apudsapientissimum Moysem mactans, per membra 
quorum fit holocaustum, virtutis exercendee modum 
naturali ratione ostendit, dum jecoris quidem ex- 
tremam partem, non totum jecur, et adipem que 
ventrem operit, non ipsum ventrem, renum autem 
non adipem modo,sed ipsos etiam cum adipe renes 
igne oonsumi jubet. Nam cum jecur organum sit 
concupiscentie (secundum quod et de eoqui prave 
ad conoupiscendum sauciatus est, dicitur, Eris ut 
cervus sagitta percussus in jecore 5^), veluti extre- 
mam partem, singularem ad peccandum concupi- 
scentiam, in qua et bilis reperitur,solam igne con- 
sumere, reliquum autem,quod a bili et prava con- 
oupiscentia purum est, ad bonarum rerum concu- 
pisoentiam servare secundum naturam convenit ; 
ventris autem quod superfluum est,unde ad vitia ἃ 
ratione aliena pinguescimus, auferendo, quod ne- 
cossarium est tantummodo servare : in renibus au- 
tem,non solum adipem,que ingentem 681 copiam 
geniturse ad intemperantiam despumat,sed et ipsos 
renes sacrificare. In his, inquam, sermo divinus 
aptissime ad naturam et quod ad vitam necessa- 
rium, et quod pr&olarum ad concupiscendum, et 
quod purum ad temperantiam monsirat.Nam cum 
sine cibo in corpore vivi non possit, organum cibi, 
ventrem nudum ab omni prorsus ingluvie relin- 
quens, adipem, que illum operit,recte aufert. Rur- 
eus autem cum fleri non possit, ut quidquam boni 
assequamur, nisi naturalem illius appetendi facul- 
tatem habeamus, malam quidem, inquam, concu- 
piscentie speciem, velut extremam parlem cum bili 
resecat, bonum autem ad virtutes concupiscentie 
genus purum et intactum relinquit. De renibus 
autem, quoniam neo ad vitam, ut venter, nec ad 
concupiscentiam necessarii videntur,ut qui singula- 
rem ad concubitus concupiscentiam solam susci- 


ἀπολαύσεως ἔχει, ἐξουσιάζειν δὲ ἀκρατῶς (78) ὧν 
βούλεται ἀπολαύειν ἀεὶ διδαχθεῖσα, ἀκόρεστος (79) εἰς 
ἐξουσίαν πρὸς πᾶν τὸ ἐπιθυμηθὲν πολυμόρφως ἐξάγε- 
ται. Κιό φασιν οὐχ οὕτω τέμνειν ἑχάστην τῆς ἠδονῆς 
χεφαλὴν, ἀλλὰ τῷ μὴ χαρίζεσθαι τὸ ἦδον διὰ καρτε- 
ρίας προσήκει. 


68. Ὁ δὲ θεῖος λόγος τὸν ὑπὲρ ἱερωσύνης μόσχον 
παρὰ τῷ σοφωτάτῳ Μωυσῇ σφαγιάζων, διὰ τῶν óAo- 
χαυτουμένων μελῶν τὸν τῆς ἁσχήσεως τρόπον φυσι- 
κῶς ὑπεδείχνυε᾽ τοῦ μὲν ἥπατος τὸν λοθὸν, xal οὐγ 
ὅλον τὸ ἧπαρ, xal τῆς χοιλίας τὸ καλύπτον ταύτην 
στέαρ, καὶ οὐχ αὐτὴν τὴν κοιλίαν' τῶν δὲ νεφρῶν οὐ 
τὸ στέαρ μόνον, ἀλλὰ χαὶ αὐτοὺς. σὺν τῷ στέατι τοὺς 
νεφροὺς ὁλοχαυτοῦσθαι προστάσσων. Ὅτι τοῦ μὲν 
ἥπατος ὀργάνου ἐπιθυμίας ὑπάρχοντος (χαθ’ ὃ xai 
περὶ τοῦ χαχῶς πρὸς ἐπιθυμίαν βληθέντος ἂν εἴρη- 
ται, ὅτι "Eon ὡς ἔλαφος τοξεύματι πεπληγὼς εἰς 
τὸ ἤπαρ), καθάπερ λοῦδὸν, τὴν ἰδικὴν πρὸς ἁμαρτίαν 
ἐπιθυμίαν μόνην, ἐν 7j καὶ d$ χολὴ εὑρίσκεται, ὁλο- 
καυτοῦν, τὴν δὲ λοιπὴν χαθαρὰν χολῆς xai μοχθηρᾶς 
ἐπιθυμίας εἷς τὴν τῶν καλῶν ἐπιθυμίαν τηρεῖν κατὰ 
φύσιν προσήχει, τῆς δὲ χοιλίας τὸ περιττὸν ὅθεν πρὸς 
ἀλογίαν πιαινόμεθα ἀφαιροῦντας. τὸ ἀναγκαῖον μόνον 
φυλάττειν" ἐπὶ δὲ τῶν νεφρῶν, οὐ τὸ στέαρ μόνον 
πολὺ πλῆθος εἷς ἀχολασίαν ἐξαφρίζον γονῇς, ἀλλὰ 
xxl αὐτοὺς ποὺς νεφροὺς κχαθαγιάζειν " φυσιχώτα- 
τα (80), φημὶ, περί τε τοῦ ἀναγχαίου πρὸς ζωὴν, xal 
τοῦ φιλοχάλου πρὸς ἐπιθυμίαν, xal τοῦ πρὸς σωφρο- 
σύνην χαθαροῦ αἰνιξάμενος. Ἐπειδὴ γὰρ ἀδύνατον 
χωρὶς τροφῆς ἐν σώματι ζῇν, τὸ ὄργανον τῆς τρο- 
φῆς, τὴν χοιλίαν, φημὶ, γυμνὴν ἄνεν πάσης γαστρι- 
μαργίας καταλιπὼν, τὸ ἐπιχαλύπτον στέαρ αὐτὴν χα- 
λῶς ἀφαιρεῖται. Πάλιν δὲ ἐπειδὴ ἀμήχανόν τι τῶν 
χαλῶν ἡμᾶς ἔχειν, μὴ ἐπιθυμίας δύναμιν φυσιχὴν 
πρὸς αὐτὸ χεχτημένους, τὸ μὲν φαῦλον εἶδος, φημὶ, 
τῆς ἐπιθυμίας, καθάπερ λοῦὸν μετὰ τῆς χολῆς ἀπο- 
τέμνει, τὸ δὲ χαλὸν γένος τῆς πρὸς τὰς ἀρετὰς ἐπιβυ- 
μίας καθχρὸν ἀπολείπει, ᾿Επὶ δὲ τῶν νεφρῶν, ἐπεὶ 
οὔτε πρὸς ζωὴν ὡς 4j χοιλία, οὔτε πρὸς ἐπιθυμίαν 
ἀναγχαῖοι δοῶνται, τὴν μεριχὴν πρὸς τὰς συνουσίας 
μόνην ἐπιθυμίαν ὑποδεξάμενοι, οὐ τὸ στέαρ, φημὶ, 
μόνον τούτων, ἀλλὰ χαὶ αὐτοὺς πυρὶ παραδίδωσιν, 
ὅτι δυνατὸν ἄνευ νεφρῶν, τουτέστιν ἄνευ γάμων, ζῇν 


piant, non solum, inquam, adipem illorum, sed οἱ ἢ τε x«i τὸν παρθενίας βίον ἰσάγγελον ἐντεῦθεν ἤδη διὰ 


ipsos igni tradidit, quia possumus sine renibus,id 
est, sine nuptiis, vivere et virginitatis institutum 
angelis equale etiam nunc, quandiu vivimus,exer- 
cere. llis omnibus in omni sapientia eruditos decet 
universa voluptati,velut hydre multorum capitum- 
sapienter resistere, nec per speciem exsecrandi 
prodeuntia semper per sensus capita perficere ut 


485) Prov. vir, 23. 


(78) ἀχρατῶς. Editi premittunt, καί, que con- 
junctio non reperitur in veteribus libris. 

(79) ᾿Ακόρεστος. Sic plerique codiees mss. Editi, 
ἀχόλαστος. 


βίου ἀσχεῖν. ᾿Εξ ὧν ἀπάντων ἐν πάσῃ σοφίᾳ παι- 
δευομένους προσήχει πρός τε τὴν ὅλην ἡδονὴν, ὥσ- 
περ πρὸς τὴν πολυχέφαλον ὕδραν, ἱσταμένους σο- 
φῶς, οὐ σχήματι τοῦ ἐχτέμνειν τὰς διὰ τῶν αἴσθή- 
σεων ἐκχυπτούσας ἀεὶ χεφαλὰς, πρὸς τὴν τῶν πλειό- 
νων βλάστην ἀεὶ αὐτὰς ἐρεθίζειν: ἀλλὰ τῇ καρτερίᾳ 
καὶ ἐπιτεταμένῃ ἐγκρατείᾳ στεῤῥῶς ἐπικαίειν" τά τε 


(80) Φυσικώτατα. Sic tres codices mss. Nonnulli 
alli cum editione Veneta, φυσιχωτάτη. Parisiensis, 
φυσικώτατος. Ibidem Colbert. et Maz., φησί 


809 


SERMO DE CONTUBERNALIBUS. 


- 810 


σώματα ἡμῶν θυσίαν ἁγίαν, εὐάρεστον τῷ Θεῷ, xaga- À plura semper renascaptur; sed constantia et intenta 


περ μόσχον ὑπὲρ ἱερωσύνης, προσφέροντας, ὅπου 
μὲν τὴν μοχθηρὰν ἐπιθυμίαν, ὥσπερ λρύόν" ὅπου δὲ 
τὸ περιττὸν τῆς τροφῆς, ὡς στέαρ τὴν χοιλίαν χαλύ - 
vtov: ὅπου δὲ ὅλην ὁμοῦ τὴν πρὸς γαμιχὰς μίξεις 
ἐπιθυμίαν, ὥσπερ νεφροὺς μετὰ τοῦ χορηγοῦντος 
τούτοις τὰ σπέοματα στέασος, τῷ θείῳ (81) τῆς ἐγ- 
χρατείας πυρὶ ἀναλίσχειν᾽ ἵνα χατὰ τὸν προτεθέντα 
τῆς παρθενίας σχοπὸν, πάσης μὲν φαύλης ἐπι- 
θυμίας, πάσης δὲ ἡδονῆς ἀσχητιχῶς κρείττονες 
ἐποφθέντες, τοῦ προχειμένου ἐπὶ τοῖς ἄθλοις βρα- 
Otlou xai τοῦ τῆς ἀφθαρσίας στεφάνου ἄξιοι εὐρε- 
θῶμεν, διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, Ov οὗ ἣ δόξα xal τῷ 
Πατρὶ σὺν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας (82). 
᾿Αμήν. 


(81) Τῷ θείῳ. Sola Paris, editio, τῷ βίῳ. 


continentia fortiter comburere, ac corpora nostra 
hostiam sanctam, Deo rplacentem, veluti vitulum 
pro sacerdotio offerentes, modo pravam cupidita- 
tem, velut extremam partem, modo superfluum ci- 
bum, tanquam adipem qui ventrem operit, modo 
totam simul nuptialis concubitus concupiscentiam, 
veluti renes cum suppedilante illis genituram adi- 
pe, divino continentie igne consumere; ut secun- 
dum propositum virginitatis scopum, omni prava 
cupiditate ac omni voluptate superiores per vitam 
asceticam reperti, promisso certaminibus premio 
et integritatis corona digni inveniamur per Jesum 
Christum, cui gloria οἱ Patri cum sancto Spiritu 
in secula. Amen. 


(82 Τοὺς αἰῶνας. Sola Paris. editio addit, τῶν αἰώνων. 








MONITUM IN SERMONEM SEQUENTEM. 


(GarntAND., Veterum Patrum Biblioth., t. VII, Proleg., p. viri, et p. 330.) 


6894 I. Prodiit Florentiz, anno 1703, ex codice bi- B tare non erubescerent : que quidem in hoo sor- 


bliothece Medice:e sermo De synisactis,BasilioMagno 
attribulus. Qui autem hunc primus Greece vulgavit, 
vir doctissimus Angelus Maria Bandinius,sententiam 
suam de hujusmodi opusculo exponens ista preelo- 
quitur (a) : « Ipcredibilem adhibuimus diligentiam, 
ἀνέκδοτος esset (sermo De synisactis), necne, ut in 
propatulo collocaremus. Primum enim omnia8. Ba- 
silii opera volutavimus; in quibus cum nullus esset; 


duas illas S. Joannis Chrysostomi orationes, alteram - 


Εἷς τούς ἔχοντας παρθένους συνεισάχτους, alteram 
Εἰς τὰς ἐχούσας ἄνδρας συνεισάκτους, consuluimus, 
ut si forte alterutrius esset fragmentum, et error, 
ut sepe evenit, in tituluin irrepsisset, erueremus : 
sed nihil simile in illis ἃ nobis repertum est. Ocour- 
.cebat 8. Gregorius Nazianzenus synisactarum et 
&egapetarum insectator acerrimus; sed qui hac de 
re metrice tantum scripsorat, omnem spem pre- 
cidebat. Tandem preter BSvicerum (b), Muratorii 
perlegimus dissertationem illam De synisactis cru- 
ditissimam,que Anecdotis ejus Grecis inserta est (c), 
si qua forte apud ipsum hujus Basilii sermonis 
mentio fleret : sed hio quoque mirum de illo eilen- 
tium. Unde in eam sententiam facile devenimus, 
ut sermonem hunc tanquam ineditum publica luce 
donaremus :eoque libentius quod ea res in ipso aga- 
tur in quam tot sancti Patres calamum arripuerunt ; 
pessima nimirum illa consuetudo, primis Ecclesise 
seoulis inter Christianos invecta, qua virgines 
cum viris, ac vicissim viri cum virginibus cohabi- 


(a) Bandin., Prefat. ad Monum. eccl. Gr.. tom. III, 
pag. xx1, S IV. 

(b) Svicer., Thes. eccl., v, Συνείσαχτος. 

c) Murat, Anecd. Gr., pag. 218. 

d) Cujac., Observ., M, 29. 


e) Gothofr., lib xvi, Cod. Theod., tit. 1, tom. VI, 
PATROL. GB. XXX. 


mone totis eloquentie viribus omnique argumen- 
torum genere profligatur. Quod autem Basilii 
revera opus sit, affirmare certo non audemus : 
tamen cum ipsi tribuatur in codice, ejus auctori- 
tatem secuti, sub ejus nomine proferimus, preeser- 
tim cum ab ejus operum stylo minime abhorreat.» 
Hactenus V. C. 

II. Et ejusmodi quidem conjectura de Magno 
Basilio sermonis De synisactis auctore, non solum 
ms. codicis fide &c styli similitudine, sed etiam 
ejusdem sancti Doctoris testimonio quodammodo 
inniti videtur. Constat enim Basilium, sub ini- 
tium episcopatus de instauranda disciplina solli- 
citum, intere reliquas regiminis pastoralis san- 
ctiones decretum in primis tulisse adversus 
mulieres extraneas, virgines illas videlicet quarum 
contubefnio utebantur presbyteri aliiquo minis- 
terio Ecclesie mancipati, adeoque continentia 
lege obstricti : perinde acsi virginitatis professio 
locum suspicioni precluderet. Mulieres autem 
συνεισάχτους inlerpretamur eztraneas, quia sic red- 
diderunt hano vocem Hieronymus, Rufinus, Ful- 
gentius Ferrandus aliique veteres, ut post Cuja- 
cium (d) monuere viri docti, Gothofredus (e), 
Lupus (/),Svicerus (g) ac recens Prudentius Mara- 
nus (A), qui ait vocari exiraneas mulieres συνεισ- 
ἀχτους, ut 118 opponantur quas dedit natura, ma- 
tribus, sororibus, amitis : has enim concedit canon 
tertius concilii Niceni, quia sunt ἀνύποπτοι᾽ alias 


part. 1, pag. 96. 
(f) Lup. 8chol., ad can. 3 conc. Nic., Opp. t. 1, 
231 ! 


Ὁ) Svicer., Thes. eccl., kom. 1I, pag. 1155. 
(1) Maran., ad Opp. Basil., tom. III, pag. 149, 
not. d. 


26 


811 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


Vero συνεισάχτους non item, quas propterea prohibet A uterque scholiastes Gregorium, non Paregorium, 


omnino. 
IlI. Sed ut viam regrediamur, cum Basilii deoreto 


adversus ezxiraneas mulieres presbyter quidam 


septuagenarius, Paregorius nomine, minime pa- 
ruisset, lilterag satis graves ad ipsum dedit sanctus 
Pater,in quibus ista pre ceteris habet (a): « Neo 
primi nec soli, Paregori, sancivimus, ut ne una 
cum viris habitarent mulieres. Sed lege canonem 
ἃ sanotis nostris Patribus editum in synodo Nicena, 
qui manifeste sancivit exfraneas mulieres non esse, 
ὅς φανερῶς ἀπηγόρευσε συνεισάχτους μὴ εἶναι. — 
Quare precepimus, sanctorum Patrum decretum 
sequentes, ut a muliercula separeris. Τούτου ἕνεχεν 
προσετάξαμεν, ἑπόμενοι τῇ διαταγῇ τῶν ἁγιων Πα- 
τέρων, χωρισθῆναι σε τοῦ γυναίου. — Ejice igitur 
illam e tuis edibus, et in monasterio constitue. — 
Si ausus fueris citra emendationem sacerdotium 
tibi viadicare, anathema eris omni populo; et qui 
te receperint, excommunicati per omnem Eoclesiam 
erunt. » Hactenus sanctus Doctor. Hujus autem 
epistole Basiliane meminere ad canonem tertium 
concilii Niceni Zonaras et Balsamon, ut ex Bevere- 
gii Pandectis canonum intelligimus (5): ubi tamen 


senem illum presbyterum appellant : at ex vetustis 
codicibus mss. vulgatisque novissimus Basiliano- 
rum editor posteriorem lectionem retinuit. 

IV. Que cum ita se habeant; cum, inquam, ma- 
gnus Basilius Bui episcopatus initio sanctionem 
&dvergus mulieres συνεισάχτους ediderit, ac senem 
presbyterum eam ob causam acriter objurgarit ; 
depositionem preterea minatus atque ipsam etiam 
excommunicationem tum ipsi tum eum recipienti- 
bus, si sacerdotio fungi citra emendationem fuis- 
set ausus : quidni pro concione hoo ipso de argu- 
mento verba fecerit sanctus Pater, pravam illam 
atque indecoram consuetudinem vehementer in- 
sectatus; οἱ quidem ea maxime tempestate, qua 
istiusmodi lues totum pene Orientem pervaserat, 
ut ex variis scriptorum ecclesiasticorum monu- 
mentis comperimus? Verum, ut ita sit, viris ta- 
men doctis ac eruditis rem definiendam permitti- 
mus. Quod superest, in hujusmodi sermone Basi- 
liano vertendo operam suam posuit Joannes Bap- 
tista Galliciolius V. C., qui novam aecuratiorem- 
que Magni Gregorii operum editionem nobis 
comparare in dies pergit. 


Ü Busil., epist. 55, al. 198, Opp. tom. III, pos 149. 
b . 


Bevereg., Pandect. canon., tom. I, pag. 





TOY EN ATIOIZ ΜΑΤΡῸΣ HMON 


BAXIAEIOY TOY MEDPAAOY 
AOTOZ ΠΕΡῚ TON XYNEIZAKTON. 


S. P. N. 


BASILII MAGNI ^ 


SERMO DE CONTUBERNALIBUS. 


683 1. Aggrediamur et nos, precibus sanctorum (, 


Christi servorum per Spiritum sanctum ab unige- 
nito Dei Filio Christo Domino nostro roborati, de 
pietate et modestia habere orationem. De gratia et 
veritate verba faciamus, magna con(irmati gratia. 
In Christo o8 aperientes, promamus thesaurum ali- 
quem parvum in corde nostro repositum : parvum 
quidem, inquam, sensili substantia, sed magnum 
cognobili natura. Afferamus etiam defscati auri 
staterem ; et hunc expolientes, quasi in fornace, 
gincero videlicet sensu, fulgentissimum illum uni- 
versis vobis ostendamus. Prompta enim mens, οἱ 
promplus spiritus est, caro autem. infirma **. Uti- 


49 Matth. xxvi, 44. 


1. ᾿Αρξώμεθα xa! ἡμεῖς λαλῆσαι, ταῖς τῶν ἑγίων 
Χριστοῦ δούλων εὐχαῖς δι’ ἁγίου Πνεύματος ὑπὸ 
τοῦ μονογενοῦς τοῦ Θεοῦ Υἱοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν ἐνδυναμούμενοι, ῥήματα εὐσεδείας xal σω- 
φροσύνης. ᾿Αποφθεγξώμεθβα λόγους χάριτος καὶ 
ἀληθείας ὑπὸ τῆς μεγάλης ἐνδυναμούμενοι χάριτος. 
᾿Ανοίξαντες τὸ στόμα ἐν Χριστῷ προχομίσωμεν 
θησαυρόν τινα μικρὸν ἐναποχείμενον τῇ καρδίᾳ 
ἡμῶν, μικρὸν μὲν τῇ αἰσθητῇ ὑποστάσει, μέγαν δὲ 
τῇ νοητῇ φύσει. xal προδάλωμεν χρυσίου καθαροῦ 
στατήρα, καὶ χαθχοίσαντες τοῦτον, ὥσπερ ἐν χω- 
νευτηρίῳψ, τῷ εἰλιχρινεῖ φρονήματι, τηλαυγέστατον 
πᾶσιν ὑμῖν ἐπιδείξωμεν. Πρόθυμος γὰρ ὁ νοῦς, καὶ 


τὸ πνεῦμα πρόθυμον, ἀσθενὴς δὲ ἡ 
θέλον γὰρ εἶναι δυνατὸν ὑπὲρ τῶν ὑπερτάτων 
ἀκρωτηρίων ἐπιστάντα σαλπίσαι με ὥσπερ διὰ τοῦ 
στόματος, χαὶ βροντῆς δίκην κατὰ πάσης ἐξαπο- 
στεῖλαι τῆς οἰχουμένης τὰ τῆς σωφροσύνης ῥήματα, 
ὅπως εἰς μαρτυρίαν ἔσονται πᾶσι τοῖς παραφθεί- 
ρουσι τὴν ἀλήθειαν. ᾿Λλλ᾽ ἀδύνατον τὸ πρᾶγμα᾽ ἄν- 
θρωπος γάρ εἴμι ὀλιγόθδιος, καὶ εὐτελὴς μὲν τὴν 
ἡλικίαν, μικρὸς δὲ τὴν φωνὴν, καὶ ἄλλως δὲ τα- 
πεινὸς τὴν ψυχὴν, πολλαῖς ἁμαρτίαις ἐμπεφυρμέ- 
νος. ᾿Αλλὰ xBv βροντῆς δίκην εἰς ὕψος ἐπάρω τὴν 
φωνὴν, xai βοήσω μεγάλα, οὐχ ἀκουσθήσομαι. 
Χριστὸς γὰρ ὁ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Υἱὸς, ὁ πήξας 
τοὺς οὐρανοὺς ὡσεὶ χαμάραν, xal θεμελιώσας τὴν 
γῆν ἐπὶ τῶν ὑδάτων, καὶ στερεώσας τὴν θάλασσαν" 
ὁ πῦρ, καὶ θεῖον, xal γέενναν, καὶ φόθδον, xal 
τρόμον αἰωνίων χριτηρίων ἑτοιμάσας τοῖς ἁμαρτά- 
νουσιν, οὗτος δι᾽ Εὐαγγελίων βοῶν xal. παραγγέλλων 
παραχούεται (83). ᾿Απόστολοι δ' αὖ πάλιν ἁγιοι, 
τέλειοι τοῦ Χριστοῦ μαθηταὶ, xal υἱοὺ βροντῆς ὀνο- 
μασθέντες, δι᾿ ἐπιστολῶν γράφοντες xal παραχα- 
λοῦντες καταφρονοῦνται " ἀλλ᾽ οὔτε προφῆται ἅγιοι 
τοῦ Θεοῦ, οὔτε νόμος, οὔτε ἄνθρωποι νουθετοῦντες 
ἐντρέπουσι" xal τίς ἄλλος δυνήσεται ἄρα τὸ τηλι- 
χοῦτον ἀπηνὲς διορθώσασθαι καὶ ἀνήμερον πρᾶγμα ; 
Ὅτε λοιπὸν τραῦμα κατὰ πάσης γέγονε τῆς olxou- 
μένης, καί μοι (83*) δοκεῖ πολλοὺς λόγους χαυτήρων 
δίχην προσάπτειν τῷ πάθει. ᾿Επιχέχυται γὰρ τὸ 
νόσημα, καὶ κεχράτηχε πλείστων, ἵνα μὴ πάντων 
λέγω, καὶ ὥσπερ ἀχλὺς σχοτεινοτάτη ἐπέσχε τῶν 
πολλῶν τὸ βλεπτικὸν τῆς διανοίας. ᾿γὼ δὲ ἐρῶ 
μετὰ παῤῥησιας, λαμπάδα εὐσεδείας διὰ στόματος 
ῥήμασιν ἁγίοις ἐξάπτων, χαὶ σεμνὰ τρόπων ἀρετῆς 
παραδείγματα διηγούμενος, μὴ ἄνθρωπον εὐλαθού- 
μενος, ἀλλὰ πρὸ ὀφθαλμῶν ἔχων τὸν ἀπροσωπο- 
λήπτως χρίνοντα ζῶντας xal νεχροὺς, xal οὐ βονλό- 
μενος χοινωνὸς γενέσθαι τῶν ἐν τῷ καχῷ διχτύῳ 
σαγηνευθέντων, ὅπως δίκην ἡλίου ὁ λόγος τὰς ἀχτῖ- 


SERMO DE CONTUBERNALIBUS. 


C 


814 


σάρξ. À nam enim fleri possej, ut in summis arcibus con- 


sistens, clangerem quasi ore, et tonitrui ad instar 
in universam terram emitterem modesatie verba ; 
quo in testimonium essent omnibus, qui veritatem 
adulterant. At enim istud fieri nequit. Homo nam- 
que sum brevi victurus tempore, et :tate quidem 
exilis, gracilis autem voce, ac ceteroquin angusto 
animo, et multis coinquinatus criminibus. Verum- 
tamen quamvis tonitrui ud instar,vocem in sublime 
tollerem, clamaremque vehementer, nequaquam 
audirer. Christus etenim unigenitus Dei Filius, qui 
oclos ut fornicem compegit, fundavitque terram 
super aquis, et firmavit mare : qui ignem et aul- 
phur et gehennam,et metum horroremque seterno- 
rum suppliciorum preparavit iis qui peccant : ipse 
per Evangelia clamans et jubens, contemnitur. 
Apostoli etiam sancti, perfecti Christi discipuli, et 
filii tonitrui appellati, per epistolas scribentes ex- 
hortantesque spernuntur. Quin imo nec sanctos Dei 
prophetas, nec legem, nec homines commonentes 
reverentur : ecquis alius poterit ergo rem tam im- 
manem et efferatam in equum statum revocare ? 
Preterea hujusmodi vulnus unisersum orbem per- 
vasit : mihique videor verba ingeminans quasi cau- 
teria huic male affectioni adhibere. Diffusus est 
enim morbus, plurimosque obtinuit, ut ne dicam 
omnes; et veluti caligo quedam tenebricosa aciei | 
mentis plurimorum offusa est. Ego tamen cum li» 
bertate loquar, lampadem pietatis verbis sanéfis 
ore accendens, et venerenda morum virtutis exem- 
pla enarrans : non homines 684 veritus, sed ob 
oculos habens eum,qui sine personarum discrimine 
judicat vivos et mortuos ; eo quod nolim particeps 
fleri eorum, qui male. hoc reti comprehensi sunt : 
ut solis in modutm oratio radios cireumfundens, 
disjiciat teaebras mentis eorum, qui ex puro corde 
audiunt, et infirmitas hec convalescat ipse oratio- 
nis fulgoribus. 


νας ἐκπετάσας, διαλύσῃ τὸ ζοφῶδες τῆς διανοίας τῶν εἰσχκουόντων Ex καθαρᾶς καρδίας, xxi τὸ πάθος παύσῃ ταῖς 


αὗτοῦ μαρμαρυγαῖς. 

2. Ῥίζα γὰρ πάντων τῶν χκαχῶν d φιλαργυ- 
pia, φησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος " ἀληθῶς ῥίζα πολ- 
λοὺς κλάδους πονηρίας ἐχφέρουσα, δι’ ἣν τὰ πάντα 
ἐν τῷ πονηρῷ βίῳ ἐπιτελεῖται, 'Ῥίζα δὲ πάντων 
τῶν χαγῶν ἣ φιλογυνία, καὶ ἡγεμὼν τῆς ἀπωλείας, 
à τῶν ἀγαπητρίδων λέγω δὴ μανία, ῥίζα ἀπώλειαν 
βλαστάνουσα, καὶ ἐξανθοῦσα μανίαν. Ἰουδαϊκὴ γὰρ 
τυγχάνει ἐχ Σοδόμων μετενεχθεῖσα, καθότι ὕπουλόν 
τινα χαὶ πεποιημένην τῆς ἔξωθεν ἐπιπλάστου ἀγά- 
πης τὴν φαντασίαν χέχτηται. Καί μοι λαδὼν κόμιζε 
λοιπὸν εἷς μέσον τὸ τοῦ ᾿Αποστόλου λόγιον ἐχεῖνο, 
τὸ iexov * Μὴ οὐκ ἔχομεν ἐξουσίαν ἀδελφὴν 
γυναῖχα περιάγειν, ὡς xal οἱ λοιποὶ ἀπόστολοι 
καὶ Κηφᾶς ; ᾧ ἐπερείδονται οἱ τῷ τῆς ταλαιπωρίας 
πάθει δεδουλωμένοι, τὸ καλῶς πρὸς ὠφέλειαν γρα- 
φὲν, τῇ ἑχυτῶν ματαιοφρονίᾳ πρὸς ἀπώλειαν ψυ- 


9 [ Tim. vi, 10. *! Cor. 1x, 5. 


(83) Παραχούεται. Editi, παρακούσεται. Epi. 


2. Radiz namque omnium malorum est avaritia 5, 
ait divinus Apostolus : radix profecto bene multos 
proferens nequitie ramos, per quam omnia in vila 
nequam efficiuntur. Attamen radix omnium malo- 
rum mulierositas est, et dux interitus, furor ille, - 
inquam, amasiuncularum : radix interitum pullu- 
lans, et furorem geminans. Judaica est enim de 
Sodomis delata, quod adulterinam quamdam et fi- 
ctitiam exterius subleste charitatis speciem habeat. 
Ceterum, profer tu mihi sis in medium testimo- 
nium illud Apostoli quod ait : Nunquid non habe- 
mus postestatem mulierem sororem circumducendi, 
sicut et celeri apostoli et Cephas! ? Cui nempe inni- 
tuntur hi qui miserande huic noxe deserviunt,id 
quod optime ad utilitatem scriptum est, insana 
mente sua ad interitum animarum assumentes; 


, 


(83*) Kal μοι. Lege, xai ἐμοί, Eprr. 


815 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


et conferamus invicem ea que ab apostolis, cum A x&v ἐχλαμδάνοντες. Καὶ ἐξετάσωμεν παράλληλα 


iis que nunc & credentibus fleri consueverunt. Ác 
primum quisnam fuerit scriptor attendemus : et 
utrum per epistolam beatus Apostolus rem indulse- 
rit, vel non potius eos coercuerit, semet ipse 
exemplar exhibens nobis universis. Novimus nimi- 
rum eum cum viris religiosissimis per totum tem- 
pus fuisse conversatum, nec cum turpissimis mu- 
lieribus degisse, ne 86 istud quidem dicere erube- 
scant. Pudore suffundantur qui se ipsos Pelro apo- 
stolorum principi, et regni celorum clavigero com- 
parant, et dicunt : δὲ ille habuit. dilectam, et mos 
vestigia ejus sectamur. Belle enim vero. Resusci- 
ta tu mihi ergo, quemadmodum ille Tabitham ex 
mortuis per fldem in Dominum nostrum Jesum 
Christum **, ut credam tibi, quod et tu Spiritu sis 
plenus, repletus divina virtute. Expelle tu mihi 
demones quos ille expulit et morbos, aliasque 
effice curationes, quot effecit ille in nomine Domini 
nostri Jesu Christi : mitto enim reliqua. Hoc cum 
mihi ostenderis, tuna tibi credam, quod non igne- 
sceres ad hanc venenatam bestiam. Annon audis 
quid dicat Dominus noster Jesus Christus : Qui 
intuetur mulierem ex concupiscentia, jam mazchatus 
esl eam ín corde «uo * ἢ Fabulane videntur tibi hec 
verba Evangelii ? Viden' quo pacto non modo 
actum interdixerit, sed et rationem intuitus prohi- 
buerit, sciens scandalo esse anima hominis illas 
insidias ? At tibi morbo affeclo lusus ea res videtur. 
flebetasti enim animum impud^ntia, veluti larvam 


τοῖς ἀποστόλοις, xai τοῖς vOv πιστεύουσι τὰ πραι- 
τόμενα. Τίς ἦν ὁ γράφων πρῶτον μάθωμεν, καὶ εἰ 
δι᾽ ἐπιστολῆς ὁ μαχάριος ᾿Απόστολος ἐπέτρεψε, καὶ 
οὐχὶ μᾶλλον ἐχώλυσεν αὐτοὺς, ἑαυτὸν τύπον 

ἐχόμενος πᾶσιν ἢ μῖν" οἵδαμεν γὰρ αὐτὸν μετὰ ἀν- 
δρῶν εὐλαδεστάτων πάντα τὸν χρόνον ἀναστραφέντα͵ 
χαὶ οὐχὶ μετὰ γυναιχῶν ἀπρεπεστάτων διάγοντα" 
οὔτε χἂν αἰδοῦνται τοῦτο λέγοντει. Αἰσχύννν κατα- 
χεέσθωσαν οἱ ἑχυτοὺς Πέτρῳ τῷ πρωτοστάτῃ τῶν 
ἀποστόλων, καὶ κλειδούχῳ τῆς βασιλείας τῶν οὐ- 
ρανῶν συγχρίνοντες, xai φάσχοντες * Εἰ ἐκεῖνος 
εἶχεν ἀγαπητὴν, xai ἡμεῖς τοῖς ἐχείνου ἴχνεσιν 
ἐπαχολουθοῦμεν. Καὶ τάγα καλῶς ἔχεις. "Ἔγειρόν 
μοι γοῦν ὡς αὐτὸς τὴν Ταδιθὰν dx νεχρῶν διὰ τῆς 
πίστεως τῆς εἷς τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿ἸΙησοῦν Χριστὸν, 
ἵνα πιστεύσω σοι, ὅτι καὶ σὺ πνευματοφόρος εἴ, ἐχ- 
πεπλησμένος θείας δυνάμεως. Ἐξέλασόν μοι τοὺς 
δαίμονας, οὗς ἐχεῖνος ἐξήλασε, τὰς νόσους, xal τὰς 
ἑτέρας ἔργασαι θεραπείας, ὅσας ἐπετέλεσεν ἐχεῖνος 
ἐν oi ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ" 
ἐῶ γὰρ τἄλλα. Ὅταν μοι δείξῃς, τότε σοι πιστεύσω, 
ὅτι οὐ πυροῦσαι πρὸς τὸ θηρίον. Ἢ οὐχ ἀχούεις 
τί λέγει ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ὅτι Ὁ ἐμ- 
6Xbyac γυναικὶ πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι, ἤδη ἐμοί- 
χευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ; Ἢ μῦθός σοι 
καταφαίνεται τὰ τοῦ Εὐαγγελίου ῥήματα; Ὁρᾷς, 
ὅπως οὐ μόνον τὸ πράττειν ἐχώλυσεν, ἀλλὰ xal τὸν 
χαραχτῆρα τῆς ὄψεως ὁρᾷν ἀπέτρεψεν, εἰδὼς ὅτι 
σχάνθαλον τῇ τοῦ ἀνδρὸς ψυχῇ τὸ ἕνεδρον; ᾿Αλλά 


faciei imponens tue. Ignoras namque in quantum (! co: τῷ πάσχοντι παίγνιον καταφαίνεται τὸ πρᾶγμα" 


naufragium incideris. Revertamur ad sanctorum 
prophetarum instituta, quo modo omne tempus vi- 
ie in montibus et cavernis transegerunt ; nedum a 
videnda, verum etiam ἃ cogitanda muliere in li- 
bertatem asserti. Num et ha tibi nuge omnino cen- 
sebuntur ? Sentio enim te opinionibus multarum 
inanium rationum animum delinientem tuum. Re- 
voca in memoriam ejectionem e paradiso, ruinam- 
que diluvii, et Sodomorum versionem (quia ob 
mulierem mala omnía ab inilio ad usque finem 
contingunt), Samsonis justi proditiones,et structas 
adversus Joseph preclarum illum hominem insi, 
dias. Veniat tibi in mentem interitus electi generis 
Judeorum. Et si heec tibi non persuadent, persua- 
deat sapiens Salomon in hanc sententiam alicubj 
loquens : Vinum ei mulier abalienabunt corda sa- 
pientum ὅδ, Sapientum, inquit, ne et huic opponas 
quidpiam, et abjectum aliquid sentias de verbo. 
Vinum enim hominem ingrediens, stuporemque 
ebrietatis in illo efficiens, veluti fluvius exundans, 
mentem omnem impetu suo abripit, et in furorem 
hominem impellit. Eadem que vinum, agit mulier 
in hominem. Quamobrem pareomiastes comparavit 
vinum cum muliere ; et omnes etiam prophete cum 
aliis atque aliis malis, et venenatis belluis contule- 
runtgenusmulierum,virorum animabus perniciosum. 


"* Act. 1x, 40, 9 Matth. v, 28. ** Eccli. xix, 2. 


ἐπήρωσας γάρ cou τὸ φρόνημα τῇ ἀναισχυντίᾳ, 
προσωπείου δίχην τῷ προσώπῳ σου ἐμπεριθέμενος" 
ἀγνοεῖς γὰρ ἡλίκῳ ναυαγίῳ περιπέπτωχας. Ἐπαν- 
ἔλθωμεν ἐπὶ τοὺς τῶν ἁγίων προφητῶν χαραχτῆρας, 
ὅπως τὸν ἅπαντα χρόνον τῆς ζωῆς ἐν ὄρεσι καὶ 
σπηλαίοις διέτριδον, οὐ μόνον τοῦ ὁρᾷν γυναῖκα 
ἀπαλλαττόμενοι, ἀλλὰ γὰρ καὶ “τοῦ ἐνθυμεῖσθαι. Ἢ 
καὶ τοῦτό σοι πάντως λῆρος καταφανήσεται ; Βλέπω 
γάρ σε xai ἀντιθέσεσι πολλῶν λόγων βενῶν σαυτὸν 
παραμυθούμενον, Μνήσθητι τῆς ix τοῦ παραδείσου 
ἐκθολῆς, καὶ τοῦ ὀλέθρου τοῦ κατακλυσμοῦ, καὶ 
τῆς τῶν Σοδομιτῶν χαταστροφῆς, ὅτι διὰ γυναῖχα 
πάντα τὰ χακὰ ἐξ ἀρχῆς μέχρι τέλους γίνεται, τῆς 
τοῦ Σαμψὼν τοῦ δικαίου προδοσίας͵ καὶ τῆς τοῦ Ἰωσὴφ 
ἐχείνου τοῦ ἐναρέτου ἐπιδουλῆς. Μνημόνευσον τῆς 
τοῦ ἐχλεχτοῦ γένους τῶν ᾿Ιουδαίων ἀπωλείας. Εἰ δὲ 
ταῦτά σε οὐ πείθει, Σολομὼν ὁ σοφός σε πεισάτω 
ὧδέ πη λέγων" Οἶνος καὶ γυνὴ ἀποστήσουσι 
χαρδίας σοφῶν. Σοφῶν, εἶπεν, ἵνα μὴ xal τούτῳ 
παρενθῇς τι, xal εὐτελῶς φρονήσῃς περὶ τοῦ ῥητοῦ. 
'O γὰρ οἶνος εἴς τὸν ἄνθρωπον εἴσδύνων, xai χά- 
ρωσιν μέθης ἐν αὐτῷ ἐργαζόμενος, ὥσπερ ποταμὸς 
πλημμυρῶν, ὅλον τὸ φρόνημα τῷ ἑαυτοῦ ῥοιζήματι 
παρασύρει, xai εἰς μανίαν ἄγει τὸν ἄνθρωπον. Τὰ 
αὐτὰ xal ἡ γυνὴ τῷ οἵἴνῳ διαπράττεται χατὰ τοῦ 
ἀνθρώπου. Διὸ δὴ καὶ ὁ παροιμιαστὴς παρεπλησίασε 


817 


SERMO DE CONTUBERNALIBUS. 


818 


τὸν οἶνον τῇ γυναιχί᾽ xal πάντες δὲ οἱ προφῆται διαφόργις καχοῖς καὶ θηρίοις Ἰοδόλοις παρεπλησίασαν τὸ γένος 


τῶν γυναιχῶν, τὸ ἀπόλλον τὰς ψυχὰς τῶν ἀνθρώπων. 


3. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ ταῦτά σε πείθει. παίγνιον γὰρ ὧς A 2. At neque ista tibi persuadent; ludicra enim 


ἔοιχε πᾶντα σοι χαταφαίνεται. Ἔδυσας γὰρ ὡσεὶ 
ἀσπίδος χωφῆς τὰ ὦτά σου, μὴ εἰσαχούων τῶν 
θείων Γραφῶν. Καὶ λοιπὸν δὲ χαὶ αὐτὸς εἰς θηριώδη 
τρόπον μετήλλαξάς σου τὴν φύσιν, τῇ τοῦ θηρίου 
συνοικίᾳφ ὁμότροπος αὐτὴ γενόμενος " ἧς τὰ μὲν 
ῤῥήματα εὔλαλα, xal ἡ φωνὴ ἡδεῖα, ἡ δὲ ψυχὴ ἀγρία, 
χαὶ τὸ φρόνημα δραχόντων, xal fj προαλίρεσις ἐρπη- 
στιχῶν, xxl τὸ βλέμμα πυρίπνουν, xal τὸ φίλημα 
ἰοδόλον’ καὶ ἀγὼν αὐτῇ, ὅπως τῇ τῶν λόγων χολα- 
χείᾳ, καὶ τῇ τῆς προσόψεως ἀπάτῃ, xal τῇ τοῦ 
φιλήματος προσδολῇ ἐχπτύσῃ τὸ θηρίον τὸν ἰὸν εἷς 
τὸν τοῦ ἀθλίου λάρυγγα. Παρασόρει γοῦν λοιπὸν τὴν 
διάνοιαν, xal χαροΐῖ τὸ φρόνημα, χαὶ αὐτὸ τὸ ἦγε- 
μονιχὸν ἀχρωτηριάζει, xal ἐξίστησι τὸν νοῦν’ xai 
ὥσπερ τὰ φάρμαχα τὰ διδόμενα πρὸς ἀναίρεσιν 
τοῖς ἀνθρώποις, σχοτοῖ τὴν σύνεσιν, xal ὅλον τὸν 
ἄνθρωπον εἰς ἀναισθησίαν παρασύρει τῇ τοῦ δηλη- 
τηρίου ἀποτομίᾳ, τῷ αὐτῷ λόγῳ καὶ ἣ γυνὴ διὰ τοῦ 
φιλήματος χαταδλάπτει τὸν λογικὸν ἄνθρωπον ἀλόγῳ 
δρμῇ ὑπαχθέντα, xai τὸ διὰ πολλῶν χορδῶν καὶ 
ἀρετῶν συγχείμενον χινητιχὸν ὄργανον, τὸ αὐτ- 
ἐξούσιον, τὸ θεοειδὲς τῆς ψυχῆς, δι᾽ ἑνὸς δολεροῦ ῥή- 
ματος, f| χειλέων συρίσματος, ἢ ὀφθαλμῶν νεύμα- 
τος, ὥσπερ τι ἄψυχον ὄργανον ὧδε χἀχεῖσε ὅπου 
βούλεται περιφέρει, xal ὥσπερ θάλασσα χυμαί- 
νουσα, ὅλον τὸ σῶμα ταῖς αὗτῆς ὁρμαῖς παρασύρει. 
Καὶ ἔστιν ἰδεῖν λοιπὸν τὸν ἀθλιον, τὸν ἐλεεινὸν, τὸν 
παντὸς οἴχτου ἄξιον, τὸν συνετὸν ἐν φρονήσει, τὸν 
εἰς ἄχρον γραμματικῆς ἐπιστήμης ἔμπειρον, καὶ 
σοφιστιχῆς τεχνίτην διδασχαλίας, τὸν ἰατρικῆς μετ- 
ἔχοντα ἐπιστήμης, τὸν παντοίων ἔμπειρον γραμ- 
μάτων, ἢ καὶ τῶν θείων λόγων ἀναγνώσει ἑαυτὸν 
ἐπιδεδωχότα, xal τὸν μονήρη βίον πολλάκις ἐπαν- 
ἑλόμενον, xal ᾿Εχχλησίας προὔχοντα, ὥσπερ τι ζῶον 
εὐτελὲς σχοινίῳ δεδεμένον, καὶ ὧδε χἀκεῖ ῥιπιζόμε- 
vov* ἔδησε γὰρ διὰ τῆς ἐπιπλάστου ἀγάπης, μᾶλλον 
δὲ, εἰ δεῖ τάληθὲς λέγειν, τῆς αἰσχρᾶς. Καὶ γίνεται 
λοιπὸν ἐπιταφίου θρήνου ὁ τοιοῦτος ἄξιος, καὶ ζῶν 
χλαιόμενος, xal ἄποθανὼν πενθούμενος. Kal γὰρ 
ζῶν ἀπέθανεν, ὥσπερ ἐν τάφῳ τῷ ἰδίῳ σώματι 
χατοιχῶν᾽ xai ἀποθανὼν, δισσῶς ἀπέθανς, χρίσει 
γεέννης πυρὸς αἰωνίου κολαζόμενος. 

A. Τί νῦν λέγεις, ὦ τῶν ἀθλίων ἀθλιώτερε, ὦ τῆς 
χαχίας γεῖτον ; Ποῦ σου τὰ σεμνὰ βαδίσματα ; ποῦ 
σου (84) εἷς ἄχρον παιδεία ; ποῦ δὲ ὁ τῇ σοφίας 


fortasse omnia tibi videntur. Obturasti namque 
quemadmodum aspidis surda ΒΒ aures tuas, non ex- 
audiens divinas Scripturas : 86 preterea tute ipse 
ferinum in modum naturam mutasti tuam, fere 
contubernio moribus similis illius effectus : cujus 
quidem verba elegantia sunt, et vox juzunda, ani- 
ma vero agrestis, et mens draconum, propositum 
serpentinum, obtutus ignem spirans, et osculum 
venenum ejaculans cujus studium omne est, quo 
modo fera verborum assentationibus, fraude aspe- 
ctus, et osculi impressione venenum in miseri gut- 
tur infundat. Abripit ergo actutum cogitationem, 
intellectum obtundit, rationem ipsam obtruncat,et 
mentem percellit. Et veluti medicamina que dan- 
tur hominibus ut e medio tollantur,veneni acrimo- 
ni& rationi tenebras offundunt, totumque hominem 
in stuporem agunt : hseud secus mulier quoque per 
osculum male afficit rationalem hominem irratio- 
pali impetu delatum, ipsumque multis chordis et 
viribus constans mobile organum,arbitrium ipsum, 
et divinam animae imaginem unico doloso verbo, 
aut labiorum sibilo, vel oculorum nictu, ceu quod- 
dam inanime organum huc illuc, quo vult, circum- 
agit, et veluti mare exestuans, totum corpus pro- 
prio abripit impetu. Quare licet videre hunc cete- 
roquin miserum, huno infelicem hominem,et omni 
dignum misericordia, hunc sapientem intelligentia, 
huncquam maxime grammatica pollentem scientia, 
et sophistice magistrum discipline,huno medicine 
peritia callentem, huno variis imbutum litteris, et 
qui se vel divinorum sermonum lectioni dediderit, 
ac monasticam vitam espius fuerit professus, Ec- 
clesi» item prefuerit, ceu vilequoddam jumentum 
reste devinctum, et huc illucque exagitatum. Illum 
enim devincivit adulterina charitate, atque adeo 
turpi, si licet quod verum est dicere. Quamobrem 
fit iste funebri lamentatione dignus; ut et vivus 
defleatur, ot mortuus lugeatur. Vivus enim mor- 
tuus erat, proprium corpus quasi sepulcrum inha- 
bitans : vita vero defunctus dupliciter mortuus est, 
ponna geuenne ignis eterni damnatus. 


4. Quid nunc ais, o infelieium hominum infe- 
licissime, o sceleris contermine ? Ubi gunt tui illi 
graves incessus ? ubi tua illa summa eruditio ? ubi 


χάματος ; ποῦ σου τὸ σεμνὸν τῶν τρόπων ; ποῦ τὸ ἢ iu sapientiam Impensus labor ? ubi venerandi mo- 


εὔταχτον ; ποῦ αἱ πλειστάχις ἐπιτελεσθεῖσαι ὑπὸ 
σοῦ χαμευνίαι τῆς φιλοσοφίας χάριν ; ποῦ tj σύνεσις ; 
ποῦ τὸ φιλόθεον ; ποῦ τὸ φιλόχριστόν σου ; ᾿Αλλὰ 
τούτων μαχρὰν ἐγένου xmup θηρίῳ συνοιχήσας, μᾶλ- 
λον δὲ ἑαυτὸν εἰς τὸν τῆς ἀπωλείας τάρταρον ἐνέῤ- 
ῥίψας. Τίς γάρ σε ἠνάγκασεν εἰς τὸ τῆς παρανο- 
μίας ἐργαστήριον εἰσιέναι; Τίς δὲ σε ἠνάγκασεν εἰς 
τὸν αὐτῆς κόλπον, ὥσπερ εἷς βυθὸν ἀγριαινούσης 


5 Psal. rvir, 5. 
(84) Desideratur articulus ἡ. Eprr. 


res ? ubi modestia ἢ ubi, quas sepenumero fecisti 
humi cubationes propter philosophiam ? ubi intel- 
ligentia ? ubi pietas in Deum? ubi amor in Chri- 
stum ? At enim ab hisce rebus longe recessisti male 
fere usus contubernic, atque adeo te ipse in per- 
ditionis tartarum precipitem egisti. Quis enim 
coegit te, uti prevaricationis intrares officinam ἢ 
Ecquis vero impulit te, ut sinum illius quasi pro- 


819 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI. 


820 


fundum furiosi maris subires ? 6835 Numnam li- Α θαλάσσης εἰσδῦναι ; Μὴ γὰρ οὐκ ἦσθα αὐτεξούσιος 


bertatis carebas arbitrio? Tuo te gladio jugulasti, 
Quoniam noluisti, antequam morbus vires acqui- 
reret, dimittere a te hanc noxam ; veritus omnino 
es ne secreta tua illa in triumphum ageret expulsa. 
At quianam illi committebas secreta, que apud te 
optime reposita erant? Nunquid arctabant te in 
thesauris sapientie tua recondita ἢ Deinde, eum 
qui ab oculo dextero suo scandalum patiatur,jubet 
Sospitator ac Dominus noster Jesus Christus unige- 
nitus Dei Filius, ut per seipse abscindat membrum 
quod scandalum parit ; et tu rem infestam et ini- 
micam, quae non modo scandalum sed οἱ mortem 
inferi anime, non ejicis abs te? Dilecta enim esto 
per Christum salutatione tenus : quod si anime 
obsit, ne salutetur ea quidem. Invisat, licet, egro- 
tum; nec tamen bene valenti offendiculo sit, seu 
tempore angustie et persecutionis, sive etiam in 
ecclesia. Quoniam omnes unus sumus in Christo, 
ged nunc non sumus. Ut quid ? quoniam nos renui- 
mus, preferentes fraterne: dilectioni odium frater- 
num. Ne scandalum pariatis mundo,o vos qui mu- 
lieres in contubernio habetis, Nunquid enim tibi 
uxorem ducere Scriptura non :ndulsit ? Facti estis 
et Judaeis et gentilibus et Ecclesie Dei offendiculum. 
Utrum adversari divinis nitimini Scripturis, ac Do- 
minum exstimulatis? An fortiores estis illo? Respi- 
cite infirmitatem vestram, erubescite morbum ve- 
strum, curate vos tempore opportuno,antequam re- 
pente quasi fulgur ingeminans contingat adventus 
ejus; ante flammam ignis, ante tenebras oxterio- 


Αὐτοχατάχριτον σαυτὸν πεποίηχας. Ἐπειδὴ οὐχ 
ἡθουλήθης πρὸ τῆς τοῦ πάθους ἀχμῆς ἀπολῦσαι 
ἀπὸ σοῦ τὸ ἀργαλέον, πάτως που ηὐλαδήθης μὴ 
σου τὰ μυστήρια θριαμδεύσῃ ἐχδληθεῖσα. Τί δὲ 
αὐτῇ xxi ἀνετίθου μυστήρια τὰ ἐν σοὶ χαλῶς ἀπο- 
κείμενα; Μὴ γὰρ στενοχωρίαν παρεῖχέ σοι ἐν θη- 
σαυροῖς σοφίας σου φυλαττόμενα ; Εἶτα τὸν μὲν ὑπὸ 
τοῦ ἰδίου δεξιοῦ ὀφθαλμοῦ σχανδαλιζόμενον, παρα- 
χελεύεται ὁ Σωτὴρ xai Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χρι 
στὸς ὁ μονογενὴς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, αὐτὸν δι᾽ ἔχυτοῦ 
ἐχχόπτειν τὸ σχανδαλίζον μέλος. Σὺ δὲ ἐχθρὸν καὶ 
ἐναντίον πρᾶγμα, τὸ μὴ μόνον σχανδαλίζον, ἀλλὰ 
καὶ θανατοῦν τὴν ψυχὴν, οὐχ ἐχύδάλλεις ἀπὸ cob; 
᾿Αγαπητὴ γὰρ ἤτω διὰ Χριστὸν ἕως τοῦ χαίρειν" 
ἐὰν δὲ βλάπτῃ ψυχήν, μηδὲ τὸ χαίρειν αὐτῇ" μόνον 
ἐπισχέψασθαι ἀσθενοῦντα, χαὶ μὴ τὸν ὑγιαίνοντα 
σχανδαλίσαι, ἢ ἐν χαιρῷ θλίψεως, διωγμοῦ, fj ἐν 
ἐχχλησίᾳφ: ἐπειδὴ πάντες εἴς ἐσμὲν ἐν Χριστῷ, 
ἀλλὰ νῦν οὐκ ἐσμέν, Διὰ τί; ἐπειδὴ ἡμεῖς οὐ βου- 
λόμεθα, προτιμήσαντες τὴν μισαδελφίαν τῆς φιλ- 
ἀδελφίας. Μὴ σχκανδαλίζετε τὸν κόσμον, οἱ τὰς συν- 
εἰσάχτους ἔχοντες. Μὴ γὰρ γῆμαί σε fj Γραφὴ οὐχ 
ἐπέτρεψε; Γεγόνατε καὶ Ἰουδαίοις, καὶ Ἔλλῃησι, 
χαὶ τῇ 'ExxÀnciq τοῦ θεοῦ πρόσχομμα. Ἣ ἀντιπί- 
πτειν ταῖς ἁγίαις Γραφαὶς ἐπιχειρεῖτε, x«i zapatn- 
λοῦτε τὸν Κύριον; Μὴ ἴσχυρότεροι αὐτοῦ ἐστε: 
Ἐμόλέψατε εἰς τὴν ἑχυτῶν ἀσθένειαν, αἰσχύνθητε 
τὸ ἑαυτῶν πάθος, θεραπεύσατε ἑαυτοὺς, ἐν χαιρῷ 
εὐρέτῳ, πρὶν ἢ ἔξάπινα ὡς ἀστραπὴ ἀθρόα ἥξει ἡ 
αὐτοῦ παρουσία. πρὶν ἢ πυρφόρος, πρὶν σχότος τὸ 


res, ante consummationem, ante vermem qui non C ἐξώτερον, πρὶν συντέλεια καὶ σκώληξ ἀκοίμητος. 


moritur. Trementes dicimus ; cum timore audite, 
nec pro deridiculo res b&beetur : fllii Dei tartaro- 
rum vinculis traduntur proptér mulierem. 


5. At enim dices : Cum hac habitans, non mihi 
detrimento est. 8i draconi cum aspide degenti de- 
" trimentum nullum est, omnino neo tibi erit. Draco 
eaim qui oum dracena simul degit, mortem acci- 
pit sui mercedem convictus : hujusmodl est enim 
illius fere femins natura. Vide ergo, ne quid si- 
mile habeat et mulieris negotium. Proferamus et 
specimen quoddam, ut rationales homines convin- 
camus : Tametsi ignis stipulam non accendit, at- 
tamen 8i vel marem lapidem femine asperserisg,in- 
cendium fit. Sed quoniam dicitis, et. mulierem 


Τρέμοντες Mqousv: μετὰ φόδου ἀχούετε, μηδ᾽ ἐν γε- 
λοίῳ χαταφανήτω τὸ πρᾶγμα’ υἱοὶ Θεοῦ, σειραῖς ταρ- 
τάρου παραδίδονται διὰ γυναῖχα. 

9, ᾿Αλλ’ ἐρεῖς μοι, ὅτι Συνοιχῶν ταύτῃ οὐ βλαπτο- 
μαι, ἘΠ ὁ δράκων συνοικῶν τῇ ἀσπίδι οὐ βλάπτε- 
ται, πάντως xal σὺ οὐ βλαῤδήσῃ" ὁ γὰρ δράκων τῇ 
δρακαίνγ, συγγινόμενος, θάνατον ᾿λαμδάνοι τὸν μισθὸν 
τῆς συμόιώσεως, τοιαύτης φύσεως τυγχάνονξος τοῦ 
θήλεος θηρίου. Ὅρα γοῦν, μήποτε ὅμοιόν ἐστι καὶ τὸ 
τῆς γυναικὸς πρᾶγμα. Παραθώμεθα δὲ ἀποδείξεις, 
ἐλέγχοντες τοὺς λογιχοὺς ἀνθρώπους. Et τὸ πῦρ τὴν 
καλάμην οὐχ ἀνάπτει, ἀλλὰ xal τὸν ἀῤῥην λίθον εἴ 
σπείσεις τῇ θηλείᾳ, πυρχαϊὰ γίνεται. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ 
λέγετε καὶ γυναῖκα σωφρονεῖν δύνασθαι’ τοῦτο σαφῶς 


posse modeste agere; hoc liquido novi : et vir 80- ἢ ἐπίσταμαι. Καὶ ἀνὴρ μένων χαθ᾽ ἑαυτὸν εὐσχημονεῖν 


lus degens honeste agere potest; istud optime 
compertum habeo. Vir autem cum muliere,malum; 
et mulier cum viro, vehementius malum. Quod si 
rursus mulier, consanguineis suis relictis, cum ex- 
terno homine habere contubernium velit subleste 
charitatis causa ; istud enim vero miestio est illici- 
te copule incendium excitantis. Labente enim tem- 
pore, ex illo contubernali convictu concepta flam- 
ma, materiem incendunt ; et habitaculum exurunt; 
atque adeo propria comburunt corpora in gehenna 
perpetuoque supplicio. 


6. Dic mihi, vaferrima venenata bestia, que 


δύναται’ τοῦτο ἀχριδῶς ἐπίσταμαι. ᾿Ανὴρ δὲ μετὰ 
γυναικὸς, xaxóv: xai γυνὴ μετὰ ἀνδρὸς, δεινότερον 
χαχόν, "Av πάλιν γυνὴ τῶν ἰδίων ἀποστᾶσα συγγε- 
νῶν ξένῳ ἀνδρὶ συνοιχεῖν ἐπιχειρῇ τῆς ἐπιπλάστου 
ἀγάπης ἕνεχεν, τοῦτο μίξις λοιπὸν συζυγίας ἀθεμίτου 
πυρχαϊὰν ἐργαζομένης., Τῷ χρόνῳ γὰρ ἀναθερ- 
μαινόμενοι τῇ ὁμοσχήνῳ συμδιώσει, ἀνάπτουσι τὴν 
ὕλην, xal ἐμπυρίζουσι τὴν οἰχίαν, μᾶλλον δὲ τὰ 
ἑαυτῶν σώματα χαίουσιν εἴς γέενναν καὶ αἰωνίαν χο- 
λασιν. 


6. Λέγε μοι, ὦ πολυμήχανον θηρίον, fj τὸ τοῦ προ- 


821. 


SERMO DE CONTUBERNALIBUS. 


6árou ἔνδυμα ἔχουσα, xal τὸ τῆς ἀσπίδος φρόνημα À vestimentum ovis habes, et aspidis mentem in pe- 


ἐνστερνισμένη" τί περιχρίεις, τί ὑποχρίεις σεχυτήν ; 
τί χρώμασιν ἀλλοτρίοις ἀψύχοις προσλαμθάνεις μορ- 
φὴν εἰδωλικήν,, τί βασανίζεις σου τὰς τρίχας ; τί 
προσθέτους πλοχάμους, χαὶ χορύδαντας ἐπὶ χεφαλῆς 
ἀλλοτρίων προσθεμάτων χαὶ νεχρῶν χαὶ ἀλόγων 
ζώων ἀνιστᾷς, διὰ τῆς χεφαλῆς, xal ὄψεως, καὶ διὰ 
τῆς τῶν ἀλλοτρίων ἱματίων ποιχιλίας ἐξαπατῶσα xai 
ἐχμαλάσσουσα χαὶ ἑλλεθδορίζουσα τὰς ψυχὰς τῶν ἀν- 
θρώπων ; Ἡ γὰρ ἄπιστος γυνὴ πολυτρόπους ἀψύχους 
ὕλας συνάγουσα, xal χρωμάτων ποιχιλίας διὰ παν- 
τοδαπῶν χρωμάτων xal ἀσδόλης xal ἀσθέστου xai 
βοτανῶν, ἃ τῷ ἰδίῳ σώματι ἔξωθέν ἐστι, προσχολλή- 
σασα, πολύμορφον ὥσπερ τι θηρίον, ἑαυτὴν ἀπειργά- 
σατο. 'H δὲ πιστὴ γυνὴ, τούτων ὀφείλει ξένη τυγχά- 
νειν, καὶ μάλιστα ἡ ἐπαγγελλομένη εἶναι Χριστιανή. 
Ἢ καταγινώσχεις τοῦ Θεοῦ, ὦ γύναι, ὅτι τοιαύτην σε 
ἔπλασεν ; Ἄφες ὡς ἐπλάσθης εἶναι" μηδὲν ἑαυτῷ δὺ 
εὐμηχανίας προσθῇς. μὴ γὰρ ἐμπειροτέρα εἴ τοῦ 
δημιουργήσαντός σε. Τίνι δὲ χαὶ ἀρέσαι βουλομένη 
ταῦτα ποιεῖς ; Τῷ ἀνδρί ; οὐχ ἔχεις ἄνδρα, ὥς γε 
ἔφης, ὦ παρθένε" εἰ δὲ xal ἔχεις, οἵδέ σου τὴν πο- 
λυμήχανον σύνθεσιν. Τί δελεάσμασι πολυτρόποις ὁρ- 
γανώσασα τὸ σῶμα, θηρεύεις τὰς ψυχὰς τῶν ἀνθρώ- 
πων πρὸς ἀπώλειαν ; καὶ πῶς τὸν Χριστόν ἐπικαλεῖ- 
σθαι τολμᾷς, Tj ἐχχλησίας οὐδὸν πατεῖν, ξοάνων ὑορ- 
φὰς ἀψύχων ἐν ὅλῳ τῷ σώματι διὰ χρυσοῦ τοῦ 
ἀπολλυμένου φέρουσα, μᾶλλον δὲ πομπευομένη Óv' 
αὑτῶν, καὶ πολλὴν συστροφὴν ἀχολάστων ἀνδρῶν πρὸς 
τὴν ἑαυτῆς ἔχθεσμον θέαν ἐφελχομένη ; 

7. ᾿Αλλὰ τίνι ταῦτα λαλοῦμεν ; Λογιχῷ ζώῳ ἕρπη- 


ctore foves : quid te circumlinis? quid te pingis? 
quid alienis coloribus inanimis speciem captas si- 
mulacri? quid torques crines tuos? quid cincin- 
nos adscititios, cirrosque capiti imponis alienorum 
ornamentorum, animantium mortuorum et irra- 
tionalium ; capite, obtutu,atque exoticorum indu- 
mentorum varietate decipiens,mulcens et fascinans 
animos hominum ἢ Infidelis etenim mulier, alias 
atque alias inanimes materias colligens, et fuco- 
rum ascissens varietates, per omnigenos colores 
et fuliginem et calcem et herbas (que ab ejus cor- 
pore extranea sunt) veluti bestiam quamdam mul- 
tiformem se ipsa efficit. At quz fidelis est mulier, 
ab his procul esse debet, et maxime quas se Chri- 
stianam esse profiteatur. An Deum inousas, o mu- 
lier, quod te ejusmodi fecerit ? Patere, si qualis 
creata fuisti. Nihil tibi machinamentis asoisoas : 
neque enim sapientior es conditore tuo. Cui autem 
placere satagens isthec efficis ? Virog? at non ha- 
bea, ut quidem ais, virgo. Quod si etium habes, 
perpende versutam artem tuam.Quid fomitibus va- 
riis corpus instruens, venaris animas hominum in 
perditionem ? Aut qua ratione Christum invocare 
audes, vel eoclesi» solum calcare tu, que inanima- 
rum statuarum formas toto corpore refers per cor- 
ruptibile aurum ; atque adeo ab illis in pompam 
deduceris, et plurimorum intemperantium homi- 
num intuitus ad te turpiter conspiciendam proyvo- 
cas ? 

7. At cui istheo loquimur ? Animali nempe ra- 


στικῶν δρακόντων προαίρεσιν ἔχοντι. Οὔτε σε αἱ Tpa- C tione utenti, quod reptantium draeonum institu- 


eai πείθουσιν, οὔτε ἡ γέεννα φοδεῖ, οὔτε ἡ τῶν àv- 
θρώπων νουθεσία κατανύσσει ; Κἂν τὴν ἑαυτῆς φύσιν 
αἰδέσθητι, μετάδαλέ coo τὴν ὄψιν, μὴ ἀπεργάζου 
ταύτην εἰδωλιχὸν χαραχτῆρα, μὴ μιμοῦ τὰς τὴν ἐται- 
ρικὴν καὶ μοιχιαίαν αἰσχύνην ὑπερχομένας. ᾿Βκεῖναι 
γὰρ τῆς ἀνομίας θυγατέρες τυγχάνουσαι, ἔδός τοιοῦ- 
σον πράττειν ἔχουσι. Σοὶ δὲ τίς τοιαύτην ἐνετείλατο 
τὴν παραγγελίαν ; ἄρα ποῖαι Γραφαὶ προφητικαὶ, fj 
ποῖα Βὐχγγέλια, ποῖαι δὲ ἀποστολιχαὶ παραγγελίαι; 
Ἐγὼ οἶδα, ὅτι αἱ θεῖαι Γραφαὶ κἀὶ τὰς ἐξ ἔθους 
ἐχούσας τοῦτο πράττειν ἀπείργουσι τοῦ μηχέτι 
ἐπιτελεῖν τὰς εἰδωλομόρφους ἐξομοιώσεις. Εἴρηται 
μετὰ παῤῥησίας, ἀλλ᾽ οὐδὲν xav! ἀξίαν τῶν πραττο- 
μένων. 


8. ᾿Αλλ᾽ ἐρεῖ τις’ Σχληρὸς ὁ λόγος οὗτος" τίς 
δύναται αὐτοῦ ἀχούειν; Kal τὸ ὑποχριτιχὸν xal 
ἀπεχθέστατον γένος τοῦτο εἴρηχέ ποτε πρὸς τὸν Σω- 
τῆρα᾽ ἀλλ᾽ ἴστε ἅπαντες, τίνα αὐτοῖς ἀπόχρισιν ἔδω- 
xtv. Οὕτως xal ἐνταῦθα’ ὁ βουλόμενος χατανυσσέσθω. 
Λόγοι γὰρ σοφῶν, ὡς τὰ βούχεντρα, xal ὡς TÀot πε- 
πορωμένοι, φησὶν 1, Γραφή. Νομίζω ἀξιόπιστα ταῦτα 
τυγχάνειν, sl xal μέτρια τῷ λόγῳ, πρὸς τὴν τῶν τὰς 
συνεισάχτους ἐχόντων μανίαν. ᾿Αναχοπτέτω τοίνυν ὁ 


λόγος τὸν χρεμετισμὸν χαλινοῦ δίκην, καὶ εἰς τάξιν 


"5 Joan. vi, 61. ΠΗ͂ Eccle. xri, 11. 


tum pre se fert. Neo tibi Scripture persuadent, 
neque gehenna percellit, neque hominum monita 
compungunt? Saltero'naturam tuam reverere.Muta 
aspectum tuum : neu istum feceris idoli indicium: 
neu imiteris eàs,que meretriciam sive fornicariam 
turpitudinem profitentur.llle enim iniquitatis filis 
cum sint,istud facere in moribus habent : tibi vero 
quisnam hujusmodi ambitum detulit? Qus sunt er- 
go prophetioe Scripture, aut que Evangelia, que 
demum apostolice obtestationes ? Scio ego,divinas 
Scripturas, illas etiam mulieres que hoc facere 
consueverunt, deterrere,quominus adhuc idolorum 
in se similitudines exprimant. Dictum cum  liber- 
tate est; nihil tamen pro merito eorum que 
flunt. 

8. At dicet quispiam : Durus est hic sermo, 
quis potesl eum audire 5? Etiam populus ille hy- 
pocrita infensissimusque istud aliquando dixit Sal- 
vatori. Sed nostis omnes cujusmodi responsum il- 
lis dederit. Haud aliter et hio ; qui vult compun- 
gatur. Sermot:es enim sapientium. tanquam. stimuli 
boum, el tanquam clavi candentes "', inquit Scri- 
ptura. Arbitror satis heo valere posse, quamvis 
mediocri sermone comprehensa, adversus eorum 
stultitiam, qui mulieres in contubernio habent. 


823 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


Inhabeat igitur oratio hinnitum hunc freni ad in- Α ἀγέτω τὴν ἄλογον ὁρμὴν ( 5) τοῦ γυναιχείου ῥεύμα- 


star, et in ordinem cogat infrupitum impetum eo- 
rum, qui a muliebri wstu longius abripiuntur. Ti- 
mor propositus est et tremor, et ignis stridet. Ne- 
mo contemnat : tametsi enim qui ferus sit, ab 
igne domabitur, tametsi inentem qui draconis ha- 
beat, tartarus preparatus est : tametsi Sodomiti- 
cum cor gerat, ignis colitus pluit. Celi enim uni- 
versi quasi igne locupletati sunt. Nemo loquentis 
vocem obaudire detrectet, sed quid terroris habeat 
vis sermonum consideret, Deique judicium sibi ob 
oculos ponat : Judicium quippe sine misericordia, ei 
qui non fecit misericordiam ὅδ, 

9. Nunc tempus est mihi, ut et nonnulla ad 
vos verba faciam, o viri,qui fratrum inimici estis, 
at mulierum amici ; qui in feculentum feminarum 
amorem excaudescitis, et in puram fratrum chari- 
tatem penitus refrixistis. At dices, quod propter 
Christum hoc facias, curam gerens infirmi vasis, 
Na istud novi. Cur ergo fratri tuo pauperi propter 
Christum idem non prestas ; quin imo fratres ceu 
hostes insidias struentes respicis, et que revera 
insidias struuut,tanquam sorores ? Sed dices mihi : 
Qui possum fratrem mecum assumere ? illa me fo- 
vebat ; illa mihi blandiebatur ; illa inihi vestes va- 
rias 686 preparabat ; placentas,scriblitas,offulas 
faciebat : illius vox jucunda, et intuitus mollis. 
Nescis quid cogites. Insanientium hec sunt verba. 
Illius dulcia verba mox felle amariora invenientur 
tibi; illius mollis aspoctus in tartari claustra te 
contrudit ; at fratrum amor regnum tibi comparat 
colorum.Quid clypeatze testudinis subdolam chari- 
tatem antefers fratris genuine charitati ? Quid,quod 
perdit, sectaris, quod salutem affert, rejiciens ? Si 
enim viri Ninitive qui ad prophete predicatio- 
nem crediderunt, surgentes in judioio condemna- 
bunt eos, qui verbie Domini nostri Jesu Christi di- 
cto audientes esse noluerunt, omnino etiam gen- 
tium sapientes,qui philosophie navarunt operam, 
et mulierositatem aversati sunt,condemnabunt eos 
qui in vera philosophia versantur, et cum intem- 
perantibus mulierculis seipsos implicant,quoniam 
illi per grammaticam scientiam et rhetoricam fa- 
cultatem (qua stultitia est apud Deum) continen- 
tiam sectati sunt,tametsi inanibus idolis servirent. 
Sed et illi qui in stultitie stadio currunt, a re hu- 
jusinodi temperant, ne respicientes quidem mulie- 
rem, corruptibilis premii gratia. Vos autem qui 
mysteriarerum celestium noscitatis,et futuri seculi 
horribilia supplicia preaudistis, honestatem nequa- 
quam servastis,nec continentiam custodistis,stulta 
ratione abrepti, contubernalium videlicet sodalitato. 

10. Et quonam pacto poterit quis ex vobis Eccle- 
sie sollicitudinem gerere, et imbuendis doctrina 
religionis hominibus aptum in ecclesia habere 
sermonem, cum ipse in antecessum propriam non 
expurgarit conscientiam ? Ad quem merito dixerit 


8 Jac. 11, 13. 
(85) Deesse videtur τῶν ὑπό, Ebir. 


D 


tóc παρασυρομένων, Φόδος πρόχειτα! xal τρόμος, 
χαὶ τὸ πῦρ ἀπηχεῖ. Μηδεὶς χαταφρονείτω. Κἂν γάρ 
τις θηριώδης τυγχάνῃ, ὑπὸ πυρὸς δαμασθήσεται᾽ 
κἂν γάρ τις δραχοντώδης τὴν προαίρεσιν, τάρταρος 
ἡτοίμασται" γἂν Σοδομιτιχὴν καρδίαν περιφέρῃ, πῦρ 
ἀπ᾽ οὐρανοῦ βρέχει’ ὅλοι γὰρ οἱ οὐρανοὶ πυρὶ τεθη- 
σχυρισμένοι. Μηδεὶς τῆς τοῦ λέγοντος φωνῆς παρ- 
αχουέτω, ἀλλὰ τῆς τῶν λόγων δυνάμεως σχοπείτω τὸ 
φοδερὸν, xal τὴν τοῦ Θεοῦ χρίσιν πρὸ ὀφθαλμῶν 
ἐχέτω: Ὡς ἀνέλεος ἡ χρίσις τῷ μὴ ποιήσαντι 
ἔλεον. | 


9. Λοιπὸν δέ μοι χαιρὸς xal πρὸς ὑμᾶς μέτρια εἷ- 
πεῖν, ὦ ἄνθρωποι, οἱ τῶν ἀδελφῶν ἐχθροὶ, χαὶ τῶν 
γυναιχῶν φίλοι, οἱ εἷς τὴν τῶν γυναιχῶν θολερὰν φι- 
λίαν ζέοντες, xal εἰς τὴν χαθχαρὰν τῶν ἀδελφῶν 
ἀγάπην ψυχρότατοι. ᾽Δλλ᾽ ἐρεῖς, ὅτι διὰ Χριστὸν 
αὐτὸ πράττεις προνοούμενος τοῦ ἀσθενοῦς σχεύους, 
Ναὶ οἵδα. Διὰ τί τοίνυν xal τῷ ἀδελφῷ σου τῷ διὰ 
Χριστὸν πενομένῳ τὸ αὐτὸ οὐ ποιεῖς, ἀλλὰ τοὺς ἀδελ- 
φοὺς ὡς ἐπιδούλους ὁρᾷς, τὰς δὲ ἐπιδούλους, ὡς 
ἀδελφάς ; ᾿Αλλ᾽ ἐρεῖς μοι’ Ulo δύναμαι τὸν ἀδελφὸν 
μετ᾿ ἐμαυτοῦ προσλαδέσθαι ; ἐκείνη με ἔθαλπεν -" 
ἐχείνη με ἐχολάχευεν " ἐχείνη μοι ἱμάτια ποικίλα 
χατεσχεύαζε, θρυπτὰ xai στρεπτοὺς xal νεήλατα 
ἐποίει" ἐχείνης d) φωνὴ ἡδεῖα, καὶ τὸ βλέμμα τρυφε- 
ρόν. Οὐκ οἵδας τί φρονεῖς. Ταῦτα ἐνθουσιαζόντων τὰ 
ῥήματα. ᾿Εκείνης τὰ γλυχερὰ ῥήματα ὕστερον πικρό- 
τερα χολῆς εὑρεθήσεταί cov ἐχείνης τὸ τρυφερὸν 
βλέμμα εἷς ταρτάρου σε χλεῖθρα κατάγει" dj δὲ τοῦ 
ἀδελφοῦ ἀγάπη βασιλείαν οὐρανῶν σοι προξενεῖ, Τί 
τὴν τῆς ἀσπιδοχελώνης ὕπουλον ἀγάπην προτιμᾷς 
τῆς τοῦ ἀδελφοῦ γνησίας ἀγάπης; τί τὸ ἀπόλλον διώ- 
χες, τὸ σῶζον ἀπωθούμενος ; El γὰρ ἄνδρες Νινευΐ- 
ται οἱ ἐπὶ τῷ τοῦ προφήτου χηρύγματι πιστεύσαν - 
τος, ἀναστάντες ἐν τῇ χρίσει καταχρινοῦσι τοὺς παρ- 
αχούσαντας τῶν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ 
ῥημάτων, πάντως που xal οἱ τῶν ᾿Ελλήνων σοφοὶ, 
οἱ τὴν φιλοσοφίαν ἀσκήσαντες, xal τὴν μισογονίαν 
ἐλόμενοι, καταχρινοῦσι τοὺς ἐν τῇ ἀληθινῇ σοφίᾳ ὅν - 
τας, χαὶ συμπεπλεγμένους γυναιχαρίοις ἀσώτοις " 
ὅτι ἐχεῖνοι διὰ γραμματικὴν ἐμπειρίαν καὶ ῥητορικὴν 
δεινότητα, ἥτις μωρία παρὰ τῷ θεῷ ἐστιν, ἐγκρά- 
τειαν ἥσκησαν, χαίπερ εἰδώλοις ἀψύχοις λατρεύον- 
τες, ᾿Αλλὰ καὶ οἱ ἐν τῷ τῆς μανίας σταδίῳ τρέχοντες 
καταφρονοῦσι τοῦ πράγματος, μηδὲ τὸ σύνολον εἰς 
γυναῖκα ἐμόλέποντες, τοῦ φθαρτοῦ βραδείου χάριν" 
ὑμεῖς δὲ τὰ μυστήρια τῶν ἐπουρανίων πραγμάτων 
ἐπιγνόντες, καὶ τὰ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος φοδερὰ κρι- 
τήρια προαχούσαντες, τὴν σωφροσύνην οὐχ ἐτηρήσα- 
τε, οὐδὲ τὴν ἐγχράτειαν ἐφυλάξατε, ματαίῳ λογισμῷ 
ὑπαχθέντες τῇ τῶν ὁμοσχήνων ἐταιρείᾳ. 

40. Καὶ πῶς τις ἐξ ὑμῶν δυνήσεται ᾿ἔχχλησίας 
προνοήσασθαι, xal τὸν περὶ κατηχήσεως λόγον ἐν 
ἐχχλησίᾳ λαλῆσαι, αὐτὸς μὴ προχαθαρίσας τὴν ἔαυ- 
τοῦ συνείδησιν: Πρὸς ὄν ἄν τις εὐλόγως εἴποι. 


835 
Ὑποχριτὰ, ἔχθαλε πρῶτον τὴν δοκὸν 
ὀφθαλμοῦ σου, xai τότε δυνήσῃ ἐχῦαλεῖν τὸ 


χάρφος τὸ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τόν ἀδελφοῦ σου. Πῶς 
δὲ καὶ περὶ σωφροσύνης τολμήσεις λαλῇσαι, αὐτὸς 
γυναιχομανίᾳ δεδουλωμένος ; Jj πῶς τὰ περὶ δικαιο- 
σύνης διδάξαι, αὐτὸς ὑπὸ τῆς ἀδικίας χραιούμενος ; 
Θεραπευέτω τοίνυν πρῶτον τὸ ἑαυτοῦ τραῦμα ὁ τοι- 
οὔτος, καὶ τότε δυνήσεται τὸν τοῦ ἀδελφοῦ μώλωπα 
ἰάσασθαι, λόγοις θείοις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἐπιῤῥώσας" 
τὸ γὰρ τῆς ψυχῆς τραῦμα τοῖς ἁγίοις λόγοις παρα- 
μυθούμενον κουφίζεται, Παραχάλει τοίνυν πάντας 
τοὺς ἀνθρώπους, τοὺς μὲν πυρουμένους, et βούλοιν- 
το, γαμεῖν ἐν Χριστῷ (γινώσχοντας μέντοι, ὡς μία 
ἑνὶ ἐπλάσθη, πρῶτος δὲ Λάμεχ ὧν ἐκ τοῦ Κάϊν, ἔλα- 
ὅεν ἑχυτῷ δύο γυναῖκας" τὸ δὲ ἑαυτῷ λαθεῖν ἐστι 
τὸ μὴ κατὰ θέλημα Θεοῦ. Ἵ1 γὰρ πολυγαμία, γάμου 
μὲν ἔχει τὸ ὄνομα, ἔστι δὲ φιλευπρόσωπος πορνεία) " 
τοὺς δὲ ἐγκρατευομένους, τελείως ἐν Χριστῷ ἀσχεῖν, 
καὶ μὴ τῷ μὲν ὀνόματι φιλοσοφεῖν, τὸ δὲ ἔργον ἐπι- 
χεχαλυμμένως πράττειν. Μηδὲ πάλιν τοῖς τῶν ἀν- 
θρώπων ὀφθαλμοῖς προσέχετε, ὅτι οὐχ ὁρᾶσθε, τοίχων 
ὑμᾶς πανταχόθεν περιχλειόντων’ ἀλλὰ τὴν τοῦ Θεοῦ 
ἀπειλὴν φοδήθητε, ὅτι πάντα γυμνὰ, xal τετραχη- 
λισμένα ἐνώπιον αὐτοῦ εἰσι, τὰ ἐν νυχτὶ καὶ ἡμέρᾳ 
ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων πραττόμενα. 


11. Καί μοι θαυμάσαι λίαν ἔπεισιν ἐχπληττομένῳ 
τὴν ἀναισθησίαν τῶν μυωπαζόντων, πῶς αἱ θήλειχι 
ἐχουσίᾳ γνώμῃ ἑαυτὰς εἰς δουλείαν ἐχδεδώκασι, τι- 
μῆς ὑπὸ τοῦ τετιμηχότος ἀγορασθεῖσαι. Πολλάχις 
γάρ τις κόρη τοῖς ἰδίοις γονεῦσι μὴ ἐξυπηρετησαμέ- 
νη, xal ἀμοιδὰς δικαίων πόνων μὴ ἀποδεδωχυῖα τοῖς 
ἑαυτῆς γεννήτορσιν, αὕτη σπουδαία εἷς τὸν ἀγαπητὸν 
εὑρέθη, xal πάντα τρόπον ἀγω ζεται αὐτῷ ἀρέσαι, 
xxl οὐχὶ θεῷ εὐσεδῶς δουλεῦσαι, νόχτωρ τε καὶ μεθ᾽ 
ἡμέραν ταλαιπωροῦσα, xal στολὰς ἐξαλάσσουσᾳ ab- 
τῷ xai χατασχευάζουσα’ xai πολλὰ ἄλλα πράγματά 
ἐστιν, ἃ οὐχ ἀγνοοῦμεν, ἀλλὰ νῦν λέγειν οὐ βουλόμε- 
θα’ οὐ γὰρ θέμις τὰ χρυφῆ γινόμενα ὑπ᾽ αὐτῶν εἰς 
μέσον ἄγειν, ἃ καὶ τῷ λέγειν αἰσχρὰ τυγχάνει. Ὁ δὲ 
λοιπὸν, ὥσπερ τις ἰχθὺς ἀμφιδλήστρῳ χκαχῷ περι- 
ὁληθεὶς, διὰ τῶν ἱματίων καὶ τῆς θανατηφόρου 
ὁπηρεσίας τῆς κατὰ ἀνθρωπαρέσχειαν γινομένης, 
xai οὗ xarà θεοσέδειαν, δεδούλωται τῷ γυναίῳ, 
μεθύων τὸ φρόνημα, xal χραδαινόμενος ὅλως ἐχλύε- 
ται ὑπὸ τῶν γυναιχείων ῥημάτων, καὶ οὔττε mpoctu- 
χῆς καιρὸν λοιπὸν ἐπιγινώσχει, οὔτε ἐὰν κύψῃ τοῦ 
προσεύξασθαι, οἷδε τί ποιεῖ, ἐνοπτριζόμενος χαρα- 
χτῆρα ἑταιριχῆῇς διαθέσεως. Τὰ ὅμοια δὲ xal τὸ γύ- 
ναιον συμπάσχει τῷ πάσχοντι. Καὶ Γραφῆς ἀνχγινω- 
σχομένης ἀδλεπτοῦσι τὴν διάνοιαν᾽ «ai ἐν ἐχχλησίᾳ 
προσομιλιῶν λαλουμένων, οὐχ οἴδασι τί ἀχούουσι, τῷ 
ἀλλήλων αἰσχρῷ πάθει δεδουλωμένοι" οὕτως τοῦ ἐρω- 
τιχοῦ χαὶ μανιώδους πάθους τὴν ψυχὴν πηροῦντος, 
ὡς, εἰ δυναιὸν, xal τῶν ἰδίων ὀνομάτων ἐπιλανθάνε- 
σθαι. Τοσοῦτον ἡ γυνὴ συνοιχοῦσα τῷ ἀνδρὶ ἐχτρέ- 
tt τὸν νοῦν τοῦ ἀνθρώπου" τοσοῦτον ὁ ἀνὴρ γυναιχὶ 


SERMO DE CONTUBERNALIBUS. 


ix τοῦ A noanemo : Hypocrita, ejice primum trabem ex ocu- 


lo tuo, et. tunc poteris ejicere festucam, qux. est in 
oculo fratris lui 38, Quomodo vero et de honestate 
loqui audebis, ipse intemperanti mulierum insania 
correptus ? Aut quomodo ea que justitiam decent, 
edocere, ipse ab injustitia devinctns? Medeaturita- 
que primum qui hujusmodi est, huic vulneri ; et 
tunc poterit fraterns vibici adbibere medicinam, 
verbis divinis illius animam corroborans. Anime 
etenim vulnus sanctis verbis delinitum, allevatur. 
Quamobrem hortare omnes homines, eos quidem 
qui uruntur, ut si velint, uxorem ducant in Christo 
(scientes tamen quod una uni formata fuerit, La- 
mech vero primus, qui a Cain genus ducebat,acce- 
pit sibi duas uxores *, Sibi autem accipere, est 
non secundum Dei beneplacitum. Polygamia nam- 
que, conjugii quidem nomen habet, sed honesta 
fornicatio est), eos vero qui continentiam profi- 
tentur, ut perfecte in Christo exerceant, nec ver- 
bo quidem philosopbentur, rem tamen clandestino 
perpetrent, Neque rursus animum humanis oculis 
advertite, quod nempe non videamini, parietibus 
vos circumquaque concludentibus : sed Dei minas 
metuite, quod omnia nuda el resupinata coram illo 
sunt *!, que interdiu et noctu ab hominibus 
fiunt. 

11. Ac mihi admirari vehementer subit, dum 
etoliditate eorum percellor qui tantopere ceocu- 
tiunt : quanam videlicet ratione muliercule ultro 
se ipse in servitulem dedant, pretio ab eo qui 
estimaverit, coempte. Sepe enim contingit, ut 
puellà quepiam suis parentibus nequaquam famu- 
lata, neo mutuas justorum laborum vices propriis 
genitoribus reddens, ea studiosa in dilectum inve- 
niatur, οἱ omnog nervos intendat ut ei placeat ; non 
tamen Deo religiose deserviat ; diu noctuque solli- 
cita, eique indumenta subinde permutans et pre- 
parans. (Alie sunt item res complures, quas ne- 
quaquam ignoramus, sed quas dicere nunc minime 
volumus : neque enim fas est, ut que furtim ab 
illis iunt,ín medium proferantur, cum ea vel dictu 
sint turpia.) Ille vero quasi quidam piscis malis 
plagis irretitus, per vestimenta et mortiferum fa- 
mulatum, qui ea mente exhibetur ut hominibus 
placeatur, non vero secundum pietatem, captivus 
cedit mulieri; mente temulentus,ac omnino lapsa- 


D bundus enervatur ἃ muliebri affectu, et neo dein- 


ceps orationis tempus cognoacit, nec, si quidem ad 
orandum procumbat, quid faciat intelligit, imagi- 
nem animo versans contuberpalis rationis. Quo 
modo ille afficitur, haud aliter et muliercule con- 
tingit : e& dum Scriptura legitur, cecutiunt animo ; 
dumque in ecclesia homilie habentur,nesciunt quid 
audiant, turpi affectione invicem captivi, sic amo- 
ri$ furorisque morbo animam obtundente,ut si fieri 
posset, suorum etiam nominum obliviscerertur. 
Eousque mulier cum homine convivens, hominis 


5 Matth. vir, 3-5 ; Luc. vi, 41, 42. * Genes, iv, 10. *! Hebr. iv, 13. 


821 


mentem evertit : 
tans, in insaniam concupiscentie mulierem impel- 
lit : eousque potest mulier cum viro contubernium 
habens, vel Dei ipsius memorie oblivionem induce- 
re. Facessamus ab gehenna, et igne sempiterno ! 
Ut quid spirantes adhuc vosmet ipsi in orcum bor- 
ribilemque tartarum defoditis ? Qui contubernales 
habetis et cum illis conversamini, dediscite hanc 
malam doctrinam, que interitum propinat, et sa- 
lutem prodit. Imitemur apostolos; imitemur pro- 
phetas, et per vestigia eorum incedamns, nec nos 
decipiat feminina esca. Nos ipsi rursus, ne mulie- 
rem quasi esca in fraudem inducamus ob inanem 
gloriam, et superstitiosam humilitatem. Sed om- 
nia secundum veram solidamque humilitatem 80 - 
brie 8 nobis peragantur in Christo, ut possimus 
liberari a presenti tempore malo, juxta voluntatem 
Patris, et Domini nostri Jesu Christi Filii ejus uni- 
geniti: per quem et cum quo gloria, imperium, 
honor invisibili Patri cum sancto et paracleto &Spi- 
ritu, nunc, et in omnia secula seculorum. Amen. 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


eousque vir cum femina habi- À συσχηνῶν πρὸς μανίαν ἐπιθυμίας ἄγει τὴν γυναῖχα : 


τοσοῦτον ἰσχύει γυνὴ ἀνδρὶ συνοιχουσα, xal τῆς τοῦ 
Θεοῦ μνήμης λήθην ἐμποιῆσαι. ᾿Εξελάσωμεν ἕαυ- 
τοὺς ἀπὸ γεέννης καὶ πυρὸς αἰωνίου. Τί ζῶντες ἕαυ- 
τοὺς εἰς ἄδην xal φοδερὸν τάρταρον χατορύσσετε ; Οἱ 
τὰς συνδισάχτους ἔχοντες, καὶ αὐταῖς συνοιχοῦντες, 
ἀπομάθετε τὸ xaxóv μάθημα, τὸ τῆς ἀπωλείας πρό- 
ξενον, xai τὸ τῆς σωτηρίας προδοτιχόν. Μιμησώμεθα 
τοὺς ἀποστόλους, μιμησώμεθα τοὺς προφήτας, xai 
κατ’ ἴχνος αὐτῶν βαίνωμεν, xal μὴ ἡμᾶς ἁπατάτω 
τὸ τῆς γυναιχὸς δίλεαρ᾽ μηδὲ πάλιν γυναῖκα ἡμεῖς 
αὐτοὶ δελεάζωμεν διὰ τῆς χενοδοξίας, xal ἐθελοταπει- 
νοφροσύνης᾽ ἀλλὰ πάντα xarà ἀληθινὴν καὶ βεδαίαν 
ταπεινοφροσύνην σωφρόνως φ᾽ ἡμῶν πραττέσθω 
ἐν Χρισρῷ, ἵνα δυνηθῶμεν ῥυσθῆναι Ex τοῦ ἐνεστῶ- 
toc χαιροῦ πονηροῦ, χατὰ τὸ θέλημα τοῦ ΠΙατρὸς 
ἡ μῶν, xal Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ μονογενοῦς αὐ- 
τοῦ Υἱοῦ, δι’ ob καὶ μεθ᾽ αὖ δόξα, κράτος, τιμὴ τῷ 
ἀοράτῳ Πατρὶ σὺν ἁγίῳ καὶ παραχλήτῳ Πνεύματι, 
νῦν xal εἷς τοὺς σύμπαντας αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
᾿Αμήν. 








S. BASILII MAGNI" 
RATIONES SYLLOGISTICE CONTRA ARIANOS, 


Quod Filius in divinis sit Deus (86) 


( [Interprete Francisco Turriano, 8. J. — Ap. CaNts., Lectiones antique, ed, Basnagii, 
tom. I, p. 169.) 


I. Si Filius est natura Deus, et Pater est natura (; Pater etiam est unigenitus, quia incomparabilis est, 


Deus, non est alius Deus Filius, alius vero Deus 
Pater. Sin autem non est natura Deus Filius : Deus 
dicitur, sicut qui falso dicuntur dii,et non est Deus. 

II. 8i unus Dominus Filius natura, Dominus au- 
tem etiam Pater natura, manifestum est quod non 
alia natura. Quod si unus Deus Pater, dicitur au- 
tem Deus etiam Filius, non alia natura, sed una. 

III. Si unus Dominus natura, cum multi θέσει, 
hoc est, positione seu adoptione vocentur domini, 
et unus Filius natura, cum multi nominentur filii, 
qui vocatur positione dominus vel filius ad imita- 
tionem ejus, qui natura, vocatur : positione enim 
nihil dicetur, nisi antecedat, quod natura. Si igitur 
nos sumus filii Dei θέσει, id est, adoptione, necesse 
est prius esse natura Filium. 

IV. Qua vere sunt omnina substantie, ea note 
sunt eorum, quorum sunt nomina. Proprie autem 
et vere Pater est Deus et Filius et Spiritus sanctus: 
eadem igitur substantia sicut et nomina. 

V. Si non est generationis unigenitum, sed pro- 
pter incomparabilem excellentiam est unigenitus, 


et omnis creatura non similis, sed dissimilis erit 
unigenita, multi igitur unigeniti erunt sicut Filius 
est Dei unigenitus. 

VI. Filius non simpliciter eat unigénitus, sed a 
Patre unigenitus; Filius igitur unigenitus est, et 
non creatura unigenita. 

VII. Si κατὰ μετάδασιν, id est dimissionem, et 
permissum Patris, et non secundum naturam creat 
Filius, nihil aliud quam minor creaturis ab ipso 
factis, etiam secundum naturam est ; quorum enim 
non estcreator secundum naturam, quomodo creata 
sscundum naturam ? 

VIII. 8i Deus operatur, sicut nullus alius, et ge- 
nerans, sicut nullus alius generabit ; Deus enim in 
omnibus, et ad omnia est incomparabilis ut Deus. 

IX. Quod fit, non est ex substantia facientis ; quod 
generatur ex substantia generantis est: non est 
igitur idem facere et gignere. 

X. Si Filius est ex Deo, non est autem tanquam ex 
Patre, sed tanquam ex oausa,causa autem ut simus 
eliam nos, Deus est, ex ipso enim sunt omnia ; non 


(86) Illa argumenta non digessit ipse Basilius, sed ex ipsius operibus ducta sunt et in ordinem 


redacta Ba N. 


ARGUMENTA CONTRA ARIANOS. 


830 


igitur aliter Pater Filii, et aliter noster, sed potius A igitur, cum sit splendor Patris, non aliquando, sed 


similiter ; et quomodo non est hoc absurdum? 

XI. Si nihil est simile et quale Deo preter Fi- 
lium, et non est Filius, neque Deo, neque creaturis 
erit similis. . 

XII. Quod est in forma Dei, in substantia Dei est; 
non enim est aliud forma, et aliud substantia Dei, 
ne compositus sit. Igitur qui est secoundum formam 
equalis, et secundum substantiam erit. 

XIII. Si genitus minor est eo, qui genuit, non est 
accusandus, qui genitus est ; infirmitas autem est 
genitoris, aut enim invidens, non fecit equalem, 
&ut quia non potuit, non genuit similem. 

XIV. 8i Pater ante Filium erat, omnino Pater 
alterius erat ; sine Filio enim non diceretur Pater. 

XV. Si qui Filium cognovit secundum substan- 
tiam, cognovit etiam Patrem, S1 me enim, inquit, 
cognoscerelis, et Patrem meum cognosceretís δ᾽, Igi- 
tur ὁμοούσιος est Patri Filius ; nihil enim incorpo- 
reum ex dissimili substantia cognosci potest. 

XVI. Si credere Christum esse Filium Dei habet 
vitam, non credere necessario habet mortem. 

XVII. Quorum sunt eedem ἐνέργειαι, id est ope- 
rationes, horum etiam substantia una : operatio 
autem Patris et Filii una, ut illud : Faciamus homt- 
nem *  ; et rursus : Quz faciet Paler, hzc et Filius 
similiter facit ; una igitur substantia Patris et 
Filii. 

XVIII. Si cognitio Patris et Filii vita eterna est, 
necesse est unius eliam nature esse; quse enim 
diverse substantie sunt, non una cognitione perci- 
piuntur, neque similiter vivificare possunt. 

XIX. Si imago Patris vere est Filius, omnis au- 
tem imago vel substantie est, vel forme, vel figure 
vel speciei, vel coloris imago : Deus autem in nullo 
horum est, sed in substantia solum : Filius igitur 


cum sit imago substantie, ejusdem substantie est 


cum Patre. 

XX. 8i Pater omnino non potest conferri cam 
Filio, in omnibus autem etiam conferri non potest 
cum creatura; non aliter cum Filio, aliter autem 
cum creatura, sed similiter; non igitur est dissi- 
milis Patri, sed et similis creature et quomodo 
non est hoc absurdum ? 

XXI. Si cum dicunt Filium esse creaturam, non 
tanquam unam ex creaturis dicunt, quare cum nos 


cowternus est : cum sit Deus et Pater lumen, sicut 
ait David : In lumine tuo videbimus lumen *5 ; et Da- 
niel : Et lumen ipsius est ** ; et Apostolus : Qui cum 
sit splendor gloriz 51, etc. 

XXIV. Si germen substantia est, ipsorum opi- 
nione sicut ingenitum ; germen autem Dei est Fi- 
lius ; est igitur substantia Dei. 

XXV. Si voluntate, non natura Deus Filium ge- 
nuit, vel cum voluit semel, deinceps non potuit 
velle, vel iterum voluit, et iterum genuit. Si autem 
non est una voluntas ejus, sed diversa, non est 
simplex ; neo unius auctor, sed, ut vult, facit. 

XXVI. Si Deus non generat, aut quia non potest 
omnino, aut quia non vult ; sed si quidem non po: 
test, non solum non potest, sed superat eum ge- 
nerativa et perfecta natura; infirmior, inquam, 
est, quam natura generans et perfecta. Sin autem 
cum alioqui posset, noluit tamen ; quod natura po- 
tuit, voluntate cohibuit. Quare etsi nondum genuit, 
igitur volens generabit aliquando. 

XXVII. Si aliquando non fuit Filius, ipsum illud, 
aliquando, erit post illum, qui generavit, non au- 
tem antequam genitus sit; non igitur ante omnia 
Filius sine Patre, sed post illud, aliquando, repe- 
rietur : οἱ quomodo non hoc absurdum est? 

XXVIII. Cum nos dicimus Patrem semper, ne- 
cesse est etiam semper esse Filium. Aiunt illi : 
Igitur quia semper est Filius, Creator et creatio 
semper, atque ita erit creatio coeterna Patri et Fi- 
lio. At qui dicit Creatorem, non simul dicit crea- 
tionem : non enim cum edificatore simul est edi- 
ficium,nequecum opificenavigii simulest navigium. 
Creatio enim in creatore est : quod autem creatur, 
post creatorerg ési': patrem autem dicere, non po- 
sito filio, impossibile est : et qui patrem dixit, non 
simpliciter dixit, sed alicujus patrem dixit. 

XXIX. Deus et Dominus, et omnipotens, et 8a- 
baoth et Adonai, et Eloi dicitur in Scripturis Deus, 
iogenitus vero nequaquam. Si quis vero hoo con- 
cedet, ut ingenitus, et aliis nominibus propositis 
dieatur, accommodabit heo Judeis, et omnibus; 
solis vero Christianis accommodabit dicere Patrem 
Christi. Si igitur quod solum nos ab aliis separat, 
falsum est, et non verum ; et nomen esl θέσει, id 
est, positione, et non res natura, falsa est fides, 


dicimus esse γέννημα, id est germen, tanquam ἢ vana est spes. Cujus enim principium est infir- 


unum ex germinibus intelligunt? 

XXII. Si non gignit Deus, ne fluxionem subeat, 
neque κτίζει, id est, creat, sive facit, ne defatige- 
tur ; sin autem creat nihil patiendo, multo magis 
nihil patiendo gignit. 

XXIII. Si sicut splendor ex omni lumine genera- 
tur, sic ex Patre quidem, lumine autem non quan- 
doque, sed sine intercapedine temporis, et oomterne 
cum illo, non enim est lumen sine splendore ; Filius 


*3 Joan, xiv, 7. 
9, 


45 Gen. 1, 96. 


* Joan. v, 19. 


mum, etiam finis est debilis. 

XXX. Rursus inlerrogant Ariani : Exeistensne, an 
Don exsistens genitus est Filius ? Obscura et rudis 
interrogatio; quia enim pudetinterrogare quando,et 
in tempore 688 dicunt τὸ ὦν, id est,exsistens. Vicis- 
sim igitur interrogandi sunt: Exsistensne Deus 
Pater Filium genuit, an non exsistens Pater? Si 
enim exsistens Pater, exsistentem genuit : sin vero 
non exsislens, genitus, et non natura Pater est. 


* Psal. xxxvi, 9. Dan. i, 22. — *' Hebr. 


831 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


Omnem autein conlentionem excludunt divinse Seri- A finem habet, inquiunt, etiam habet principium. 


pture, cum Moyses clare dicat : Qui est, misit met; 
et Evangelium : /n principio erat Verbum ** ; et non 
semel erat, sed quater. Et rursus alias : Qui est ex 
Deo 19. ev : Qui est in sinu Pultris?! ; etin alioloco: 
Qui est in celo* ; et in Apocalypsi : Qui est, et qui 
erat, et qui venturus est? ; et beatus Paulus : Qui 
est splendor gloriz "* ; et : Cum ín forma Dei esset*?* ; 
et iterum de Filio : Qué est super omnia Deus, qui 
est benedictus in secula. Amen 18. 

XXXI. Si verus est Deus, et lumen, et immuta- 
bilis, et bonus, οἱ sanctus, et Dominus, et Filius, 
hec autem cum Pater etiam sil, non similiter est 
heo, sed μειζόνως, id est magis ; erit ergo talis non 
propter substantie prestantiam et excellentiam, sed 
qualítatis exsuperalionem ; substantia enim non di- 
citur magia, aut minus alia substantia ; bonus vero 
bono, et justus justo magis dicitur : igilur eorum 
qui geniti sunt, eadem est natura cujus est qui ge- 
nuit, etsi aliter genitus habeat τὸ εἶναι * nec enim 
Abel qui ex conjunctione viri et mulieris genitus 
est, diverse nature fuit quam Adam qui non est 
genitus, sed formatus. 

XXXII. Si quod est causa, est majus et differens 
gubstantia ab eo, cujus causa est; omnis autem pater 
est causa, et omnis filius est ex causa : patres igi- 
tur majores et diferentes substantia sunt a filiis, 
et non unius substantise : at non est verum hoc. 

XXXIII. Interrogant Ariani, an Pater, generato 
Filio,desierit generare ; si respondetur desiisse,in- 
ferunt, coepisse igitur generare ; omne enim quod 


Quibus respondebimus, si necesse est, quod desi- 
nit, principium babere ; et quod principium habet, 
necesse item habere finem. Igitur angeli et omnia 
incorporea, quae cceperunt esse, necesse est desi- 
nere esse : at hoc absurdum est. Potest igitur quod 
coepil esse, non desinere, et quod desinit, non co- 
pisse. Quod si non : ipee etiam Filius, si princi- 
pium habet, et finem habebit, ipsorum opinione. 

XXXIV. Eadem est natura eorum, que genita 
sunt, et generantis, quamvis aliter coeperit [esse, 
qui genitus est ; non enim Abel natus ex conjunc- 
tione, alia natura fuit preter naturam Ade non 
generati, sed formati. 

XXXV. Quod in incorporeis est unum operatione 
et voluntate, dicitur substantia unum. Salvator cum 
dixit : Ego et Paler unum sumus ΤΊ, uno quopiam eo- 
rum, qua ante scripta sunt, dixit. Igitur si opera- 
tione unum dicunt, necesse est, substantia unum 
dicant ; eorum enim, qua sunt diverse substantiis, 
nunquam ecit operatio similis : sin autem voluntate 
unum, non solum quascunque Pater vult, necesse 
est et Filium velle; sed etiam quecunque Filius 
vult, necesse est et Patrem velle. Jubebit ergo Fi- 
lius Patri, de quibus vult, et de quibus jubetur ; sin 
autem solum jubetur, coactus, et non volens mini- 
strat. Si vero neque voluntate, nec operatione sunt 
unum, sequitur ipsorum opinione, esse unum sub- 
stantia, id est, ὁμουύσιον Patrem, οἱ Filium, quod 
ipsi dicunt, impossibile esse. 


Ejusdem S. Basilii contra Eunomium, 
Quod ingenitum non substantiam, sed ὕπαρξιν, id est exsistentiam, declarat. 


1. Si ingenitum est substantia, et genitum est (! modo non est blasphemum ? 


substantia, et idcirco non sunt ejusdem substantie 
Pater et Filius, necesse est penitus omnia genita 
unius substanti e esse.Sunt igitur genita ὁμοούσια, 
id est, ejusdem substantie cum Filio Dei ; et quo- 


II. 8i ingenitum πρὸς τὸν γεννητὸν υἱὸν ἀντιδια. 
στελλόμενον est. substantia, σὲ inoreatum πρὸς τὴν 
χτίσιν ἀντιδιαστελλόμενον substantia est ; est igitur 
ingenitum substantia et increata. 


Calera desunt. 


** Joan. r1, 4. 


€* Exod. r1i1, 44. ἫΝ S 
om. 1x, 5. 


" Hebr. 1, 3. * Philipp. 11, 6. 


70 Joan. vri, 47. 
Joan. x, 30. 


Ἢ Joan. 1, 18. ?* Joan. 1, 13. 18 Apoc. 1, 4. 








. EXPOSITIO SS. PP. NN. 


MAGNI BASILII ET GREGORII THEOLOGI, 


De sancta et orthodoxa fide. 


689 Credo in Patrem, et Filium, et Spiritum D hypostases, respondebis, quod personas interpre- 


Sanctum, Trinitatem ὁμοούσιον, inseparatam, indi- 
visam, inconfusam, et incomprehensam unam na- 
turam, et substantiam, et regnum, tres personas. 
Bl autem interrogeris, quid declarent persone, sive 


tamur mentem, verbum, et spiritum. Mens generat 
verbum, et verbum sine spiritu non egreditur ; in 
eo enim agnoscitur Deus vivere, quod generat 
verbum ἀπαθῶς. Quod si vis exemplis clarius hoo 


DE SANCTA ET ORTHODOXA FIDE. 


discere, audi: Homo habet mentem, et verbum A Filium salvatorem mundi; Filius autem unigenitus, 


insitum, sive naturale et spiritum vitalem : egre- 
diens verbum ab horeine facit voluntatem ejus, et 
ab ipso non separatur : sic et Deus Verbum genitus 
a Patre sine tempore fecit quecunque voluit Pater 
tanquam ὁμοούσιος illi,et ab ipso non est separatus ; 
aut,sicut sol est circulus, et habet medium lumen, 
et ex lumine procedit radius ;et neque unus homo 
dicitur tres homines, quia sit mens, et verbum, et 
spiritus; neque unus sol tres soles, quia sit cir- 
culus, et lumen, et radius ; sed potius unus homo, 
et unus 801; sic unus Deus est, id est, Pater, et 
Filius, et Spiritus sanctus, tres unus, et unus tres 
indivise,et inconfuse. Hec est autem indivisibilitas, 
quod Filius non separatur a Patre, sicut neque ab 
homine separatur verbum, λόγος, sive ratio ; aut a 
sole lumen.Et ut lumen egrediens ex sole illuminat 
mundum, sic unigenitus Filius et Verbum non 
separatus ἃ Patre operatus est admirabilia opers, 
colum, et terram, et quecunque in eis suni: 
item opus incarnationis supra omnia admirabile; 
manens enim in Patre, nec separatus ab eo Deus 
Verbum divino condescensu venit ad nos, et sal- 
vavit Israel, ot gentes secundum veras promissiones 
Dei, quas lex et prophete predicarunt, et doctrina 
apostolorum et sanctorum Patrum tradidit. In- 
confusio autem est hec, primum quidem, quia 
Pater non est Filius, neque unquam erit, neque 
Filius Pater, neque Spiritus sanctus est Filius, 
vel Pater, quoniam proprietas cujusque persone 
sancte, et beata Trinitatis immota manet, et ser- 
vatur, id est, in Patre quidem proprietas ingeniti, 
in Filio autem proprietas geniti, quoniam genitus 
est a Patre sine tempore,sicut lumen a sole.Simul 
enim Pater, simul Filius, simul Spiritus sanotus, 
servata immota cujusque persona proprietate. Ac 
de divina quidem et immortali natura sic senti- 
mus ; non enim dicimus, ut fatui gentiles, solem 
esse Deum, sed tanquam imaginem assimilamus 
incireumscripte et incomprehense, quoniam Deus 
est infinitus,et ἃ nemine potest comprehendi. Illud 
autem dicitur comprehendi non posse, quod expe- 
rientia cognitionis non potest percipi, ut cst divi- 
nitas proprie, ut ex universa Scriptura didicimus 
tum vetere,tum nova : nullus enim a seculo sanc- 


torum potuit dicere, qua substantia sit Deus ; ta-. 


et Dei verbum beneplacito Patris, et propria vo- 
luntate, et Spiritus sancti cooperatione carnem 
sumpsit mente, et anima, ac ratione preditam, 
et univit eam cum propria sua persona divina ; 
non enim Pater incarnatus est, neque Spiritus 
sanctus, sed Verbum, et Filius Dei in propria per- 
sona, qui deificavit genus hominum. Caro alioqui 
corruptibilis, quam sumpsit Dominus noster Jesus 
Christus, incorrupta mansit per mortem crucis, 
et resurreclionem ; etsi enim cibum gustavit post 
resurrectionem, non tamen lege corporis, sed cco- 
nomice, ut probaret carnem illam esse, que erat 
ante resurrectionem, et non aliam ; non enim in 
ventrem, οἱ inteslina, atque in secessum ibat, 
absit! Imo caro divina post resurrectionem mutata 
est a materiali in imrraterialem, et a passibili in 
impassibilem ; non tamen incircumscriptam, aut 
intangibilem, vel invisibilem, alioqui quomodo 
visus esset discipulis post resurrectionem ? Quo- 
modo dixisset Thome : Tange me ?* ? Cibus vero, 
quem sumpsit coram discipulis, si quis querat, 
quo abierit, respondemus, sicuti cera appropin- 
quans igni liqueflt, et desinit osse; sic cibus ille 
adhibitus carni incorruptibili et πυρφόρῳ Dei 
resuscitati. Post resurrectionem vero conversatus 
spatio quadraginta dierum cum discipulis, assum- 
ptus estin calum videntibus illis, ut Evangelium 
testatur, et sedit ad dexteram Dei "*. Sedere áutem 
ad dexteram Dei non declarat aliquid corporeum ; 
Deus enim corporis, et figure, et speciei expers 
est ; sed potius honorem,et gloriam in colis signi- 
ficat ; hano enim habuit assumptus in celum bomo 
Dei, id est, caro sumpta : illico enim sanota ejus 
anima conversationis sue in terra recordatur, est- 
que rationalis,elt intelligens.Insunt preterea sancto 
corpori ejus suse proprietates naturales, ut triplex 
dimensio longitudinis,latitudinis,et profunditalis ; 
item species, qualitas, et quantitas, et alia hujus- 
modi ; non enim amisit heo assumptus Christus. 
Non ergo locum habet hic fabula Manicheorum, 
qui aiuht, quod assumptus Christus in sole posuit 
suum corpus, et Deus nudus ascendit : id autem 
stulte probant auctoritate David dicentis : In sole 
posuit. tabernaculum suum **, Quibua nos respon- 
demus : O insani, et vani! non appellat Propheta 


metsi insanus Eutolmius hoc ausus est nugari, ἢ tabernaculum solis carnem ἃ Verbo Dei sumptam ; 


qui non solum ἃ sanotis doctoribus redarguitur, 
sed ab ipsa natura et consequentia. 

De Incarnatione vero confitemur Dominum nos- 
trum Jesum Christum unum ex indivisa, atque 
inconfusa Trinitate duas naturas,et duas energías, 
duasque naturales voluntates habere, et Mariam 
Virginem, que eum peperit, proprie, et vere Dei 
matrem esse ; neque 699 posse explicari modum 
Incarnationis preter hoc solum, quod ex Virgine 
natus est per Spiritum sanctum ; Pater enim misit 


75 Joan. xx, 27. 


que cum ipso Filio Dei in colum ascendit, sed 
potius tabernaculum solis appeilat speciem,et qua- 
litatem orbis solaris, id est, lumen, quod quarto 
die Deus mundi fabricator in eo posuit : non enim 
Propheta loquebatur hic de assumptione, sed de 
creaturis Dei, quemadmodum perpetuo gloriam Dei 
narrent. Postea vero veniet in novissimo die resur- 
rectionis omnium,quando luba canet magno clan- 
gore,et tanquam ex somno surgent omnes, et aderit 
Judex animarum justorum et peccatorum,sive ad- 


7? Maroc. xvi, 19 ; Act. 1, 9, 39 Psal. xvi, 6. 


APPENDIX OPERUM SADBASILII MAGNI. 


huoc viventium tunc, sive jam mortuorum : veniet ἃ habuerint mentem ; perpetuum vero supplicium et 


autem quemadmodum viderunt eum ascendentem 

in celum *!, sicut nos docet beatus Lucas,u/ reddat 

unicuique secundum opera sua *, regnum quidem 

cojleste, id est, Dei visionem iis, qui purgatam 
€ Act. 1, 11. 82 Rom. it, 6... 9 Dan. v1, 26. 





mternas tenebras, id est, alienationem a Deo, iis 
qui czecam. Regni autem ejus non erit finis, ne- 
que terminus, ut ait Vir desideriorum 38. Ipsi glo- 
ria in secula. Amen. 





MONITUM. 


Fragmentum sequens Arabice et Latine legitur p. 226 libri cui titulus : Eufychius patriarcha Alexan- 


drinus vindicatus, sive Responsio ad Joannis Seldeni Origines, in duas iributa 


artes, quarum prima est 


de Alexandrina Ecclesiz originibus, allera de origine nominis papa ; quibus accedit censura in. Historiam 
orientalem Joannis Henrici Hottingeri ; omnia ez Orientalium excerpta monumentis, auctore 4brahamo 
Echellensi Maronita e Libano, Roma, typis S. Cong. de propag. fide. 1601 ín-4. 


D. Basilius in hom. Gommemorationis B. Mari Virginis de D. Petri initiatione, primatu de cxteris prz- 


rogativis hzc habet : 


Christus utique Dominus, cui gloria,assumptum Β nus, ecce voces magne ab alto exclamantes, ac 


Petrum principem apostolorum, et imposita ei di- 
vina manu ordinavit summum sacerdotem super 
universum habitabilem orbem ,et omnes discipulos, 
ao gentes cunctas, quee Jesum Christum conflten- 
tur.Cumque manum capiti ejus imposuisset, Domi- 


dicentes : Dignus, dignus, dignus est princeps epi- 
scoporum secundum ordinem Melchisedech. Ordi- 
navitque presbyteros, episcopos, diaconos, lectores, 
hypodiaconos, psaltes, et septem instituit ordines 
in domo Dei. 


Arabici codicis, ubi hac legitur homilia D. Basilii, exemplar in insuta Rhodo exscriptum exslat Parisiis in 
celeberrima bibliotheca linguarum Orientalium clarissimi viri Gilberti Gaulminii Christianissimi regis libel- 


lorum supplicum profecti. 


na—————————— MÁ— PR RR RRRRERERDEVRUERR SERUUM ED UR DEREN D tr d 
-- a e —Ó— — MÓ———————————— 





MONITUM. 


691 Putavi non defuturos qui Eunomii opus cum Basilii libris comparare vellent : quod ut facilius 
fleri posset, hunc libellum hoc loco edendum judicavi. Sed monere juvat, Greca et Latina e clarissimo 
doctissimoque viro Joanne Alberto Fabricio sumpta esse (87). 


(87) Bibliotheca Grzca, vet. ed., t. VIII, p. 260. 





EYNOMIOY TOY ΔΥΣΣΕΒΟΥ͂Σ 
AIIOAOTHTIKOZ 


ΠΡῸΣ ON BTPAVEN ANTIPPHTIKON O METAZ BAZIAEIOZ. 


EUNOMII IMPII APOLOGIA, 


QUAM CONFUTAVIT BASILIUS MAGNUS (88). 


[Hic libellus nulla de alia causa descriptus est, quam 
ul quale sit hoc scriptum, conslet. Elenim qua de 
Deo pronuntiat, e eo 41 
Filius sit genitus, εἰ alia qu nugatur, mazime 


88) Interprete Jacobo Fabricio Holsato. 
89) Nota in codico manu exarato ascripta. 
90) Aetii et Eumomii dogma, ἀγέννητον non 


uod sit. ingenitus, et quod ᾿ 


[ (69) Οὗτος ὁ λόγος οὐ δι᾽ ἄλλο ct γέγραπται, ἢ ἵνα 
δειχνύηται dj γραφή. "A γὰρ λέγει περὶ Θευῦ, ὡς 
ἁγέννητος, καὶ γεννητὸς (9d) ὁ Υἱὸς, xal ἕτερα ὅσα 
ληρεῖ, ἁσεδέστατά εἰσι, χαὶ ἔξω τῆς εὐσε- 


posse esee simile τῶ γεννητῷ. Vide Epiphanium, 
eresi 76. 


4 


831 
βοῦς ἡμῶν πίστεως: Πρόσχες γοῦν, ὃ 
τος ἦρα dva μὴ παρατραπῇς τῆς εὐθείας 


ὁδοῦ.] 

4. Τὸ (94) uiv συκοφαντεῖν καὶ διαδάλλειν τινὰς ἐξ 
ἀκολάστου γλώττης καὶ γνώμης ἀγνώμονος, μοχθη- 
ρῶν xal φιλαπεχθημόνων ἔργον εἰδότες" τὸ δὲ τοὺς 
ix διαδολῇς εἶναι δόξαντας πονηροὺς πάσῃ προθυ- 
μίᾳ πειρᾶσθαι τὸ ψεῦδος τοῖς ἐλέγχοις ἀποτρέπειν, 
ἀνδρῶν σωφρόνων, καὶ μετὰ τῆς ἴδίας εὐδουλίας 
τὴν τῶν πολλῶν ἀσφάλειαν περὶ πολλοῦ ποιουμένων᾽ 
ἠῤχόμεθα μὲν λόγῳ τὴν γνῶσιν ἀμφοῖν ἔχοντες, 
μήτε τῆς προτέρας ποτὲ γενέσθαι μοίρας, χαὶ τῆς 
ὑστέρας τὴν πεῖραν διαφυγεῖν. ᾿Ἐπειδὴ δὲ μὴ χατὰ 
γνώμην (92) ἐκδῆναι συνέδη τὸ τέλος, ποικίλως καὶ 
πολυτρόπως διά τε λόγων καὶ πράξεων παρὰ πολ- 
λοῖς κατασχευασθείσης ἡμῶν ψευδοῦς δυσφημίας, 
ἀλγεινῆς μὲν ἡμῖν, βλαδερᾶς δὲ τοῖς πιστεύουσιν 
ὑπό τινων πονηρῶν καὶ μηδὲν ὀχνούντων λέγειν ἣ 
πράττειτ ἀνθρώπων (93), καὶ τῶν ἀκεραιοτέρων ταῖς 
τῶν διαφόρων κατηγορίαις τὴν ἀλήθειαν μετρούν- 
των, οὐ χρίσει τὰς xa8! ἡμῶν διαδολὰς προσιεμέ- 
νων - ἡμῖν τε αὐτοῖς λυσιτελεῖν φήθημεν πρὸς 
ἀπολογίαν, καὶ τοῖς ἀδασανίστως λεγομένοις, πρὸς 
ἀσφάλειαν, ἔγγραφον εἷς ὑμᾶς ἐκχθέσθαι τῆς ἑχυτῶν 
δόξης τὴν ὁμολογίαν, εἴ πως διὰ ταύτης τήν τε προ- 
λαθοῦσαν ἀποτρεψαίμεθα βλασφημίαν, καὶ πρὸς τὸ 
λοιπὸν τοὺς μὲν πονηροὺς ἀτολμοτέρους, τοὺς δὲ λίαν 
εὐχερεῖς ἀσφαλεστέρους παρασχευάσαιμεν, τοῖς μὲν 
τὸ ψευδῆ λέγειν ἐπιδεὲς, τοῖς δὲ τὸ πιστεύειν ἀσφα- 
λὲς ὑποδείξαντες, συναποδειχνυμένης τῇ παρ᾽ ἡμῶν 
ἀληθείᾳ τῆς κατ᾽ ἀμφοῖν κολάσεως. Ἡ γὰρ πρὸς τὸ 


ψεῦδος χοινωνία χοινὴν ἀμφοτέροις κατεργάζεται τὴν C 


τιμωρίαν. 


EUNOMII LIBER APOLOGETICUS. 
J- A 


sunt impia, et a sancía piaque nostra fide aliena. 
Attende igitur et. cave, quicunque hzc legis, ne a 
recta via avertaris.) 


1. Petulanti lingua et mente prava aliis calum- 
niando obtrectare, cum eorum hominum esee 
Bciamus, qui improbi odioque digni sunt, vicissim 
omni eonatu et studio totaque mente in id incum- 
bere, ut per calumniam pro malis habiti menda- 
cium veris argumentis ἃ ge propellant, hominum 
bonorum esse novimus, et quidem talium, qui cum 
sibi privatim bene consultum cupiunt, tum multo- 
rum quoque publicam confirmationem magni faci- 
unt. Optabamus itaque ut sola speculatione utrum- 
que hoc cognitam habere nobis contingeret, et ne- 
que cum priori ullum consortium haberemus, et ἃ 
posterioris etiam experimento immunes esse posse- 
mus. Quia vero finem illum ex animi sententia as- 
sequi non licuit, rafre et varie tam verbis quam 
factis comparata nobis apud multos mendacii infa- 
mia, magno profecto cum dolore nostro, illorum 
vero, qui fidem istis habent, damno; cumque hec 
fiant & malitiosis et ejusmodi hominibus, qui quid- 
vis dicere aut facere non verentur, tum a simpli- 
cloribus, qui veritatem ex dissidentium crimina- 
tionibus metiuntur, et nullo judicio sparsas contra 
nos calumnias admittuntetig manussumunt : utile 
nobis ipsis duximus partim quidem ad nostri defen- 
sionem,partim veroetiam ad ea,quealias simpliciter 
et sine certa probatione dicuntur, confirmanda pro- 
beque munienda, ut scripto comprehensam.eoram 
vobis nostre sententie exponeremus confessionem, 
siquo pacto per illam tum calumnias antevertentes, 
hoc est, prius sparsas et acoeptas amoliri; tum vero 


in posterum malitiosos illos homines minus audaces, illos vero, qui valde sunt simplices, facileque 
capiuntur et permoventur, certiores atque confirmatiores reddere possemus : demonstrando iterum 
illis quidem, quam sit horribile mendacia dicere, falsaque asserere : hisce vero, quam sit periculosum 
falsa credere, ostensa simul ea qu: ἃ nobis stat veritate, δὲ que utrisque metuenda est poena. Nam 
mendacii communio communem eliam utriusque conficit ponam. 


2. Αἰτοῦμεν (94) δὲ πρὸ πάντων ὁμᾶς, τούς τε νῦν 
ἀκουσομένους, xal τοὺς εἷς (95) ὕστερον ἐντευξομέ- 
νους, μὴ τῷ πλήθει διαχρίνειν ἐθέλειν τῆς ἀληθείας 
τὸ ψεῦδος, τῇ πλείονι μοίρᾳ τὸ χρεῖττον συνάπτον- 
τας, μήτε μὴὲν ἀξιώμασιν ἢ τινων ἀλαζονείᾳ προσ- 
ἔχοντας, ἀμαυροῦσθαι τὴν διάνοιαν' f| τῇ τάξει τῶν 
προλαδόντων (96) τὸ πλεῖον νέμοντας, ἀποφράττειν 
τὰς ἀκοὰς τοῖς ὑστέροις" τὴν δὲ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν 
Ἰησοῦ Χριστοῦ διδασκαλίαν παντὸὲς μὲν ἀνθρώ- 
πων (97) ἀριϑμοῦ, πάσης δὲ φιλοτιμίας fj φιλονεικίας, 
συνηθείας τε αὖ xai συγγενείας, xal συλλήδδην 
εἰπεῖν, πάντων ὅσα τοῖς τῆς ψυχῆς χριτηρίοις ἐπι- 


2, Petimus autem ante omnia tum a vobis, qui 
nunc heec estis audituri, tum etiam ab illis, qui in 
posterum in eadem incident, eaque legent, ne mul. 
titudinis ratione babita, secundum eam verum a 
falso discernere velitis, majori 699? scilicet parti 
id quod melius est, nimirum victoriam et veritatis 
testimonium, attribuendo : neve dignitati aut jac- 
tantie quorumdam dediti, aciem mentis vobis re- 
tundi patiamini: vel, dum plus equo ordini priorum 
doctorum tribuitie, aures posterioribus cbturetis. 
Quin potius, ut Salvatoris nostri Jesu Christi doc- 
trinam omni hominum numero, omni quoque am- 


σχοπεῖν εἴωθεν προτιμήσαντας, τῇ πρὸς τὴν ἀλήθειαν [) bitioni vel contentionis tudio, omni quoque fami- 


εὐνοίᾳ χρίνειν τὰ λεγόμενα (08). Μεγίστη γὰρ μοῖρα 
πρὸς τὴν τῆς ἀληθείας διάγνωσιν ἣ πρὸς αὐτὴν 
οἰχείωσις. 


(91) Basilius, lib. 1 contra Eunom. pag. 209. 

(92) Ma. Tenisson., σπουδήν. 

(93) 1d., ἀνδρῶν. In mss. vetusto fuit, ἀνῶν, quod 
signifloat ἀνορώύπω. ΝΕ 

(94) Ita codices Gudii, Lindenbrogii, Tenissonii ; 
licet apud Basilium pag, 210 est, αἰτοῦμαι. 


liaritati et cognationi, atque ut summatim dicam, 
omnibus illis rebus, que menti in judicando tene- 
bras offundere soleut, preferatis, atque ita bene 


95) Ek omittit Basil. et Gud. 

ὁδὶ Ita recle Basil. Tenisson. Lindenbrog. Nam 
Gud. male, προσλαδόντων. 

97) Cod. Tenisson. iterum, ἀνδρῶν. 

98) Verba, τῇ πρός τὴν ἀληθειαν εὐνοίᾳ χρίνειν 
τὰ λεγόμενα, apud Caveum male desiderantur. 


839 


APPENDIX OPERUM S. BASILI!I MAGNI. 


840 


erga veritatem affecti, de iis quse dicuntur judicium feratis. Etenim ad solidam veritatis cognitionem et 
dijudicationein plurimum facit. si quis ipsius veritatis tanquam domestica familiaritate delectetur. 
3. Preterea rogamus, ne nobis indignemini, quod A 3. Πρὸς δὴ τούτοις (90) μηδ᾽ ἡμῖν χαλεπαίνειν, εἰ 


neque fastus, neque metus rationem ullam habe- 
mus, sed omni temporali gratie et tranquillitati 
illam fiduciam animi intrepidi preponimus, que 
propter futurum statum penes fideles est, et illa 
mala, que Deus impiis certo minatur, magis cen- 
semus timenda, quam quamlibet terrenam afflic- 
tionem, ipsamque &deo temporalem mortem ; et sic 
ipsam veritatem omni velamine destitutam expo- 
nimus. Neque enim, ut cum Apostolo loquar, digna 
sunt afflictiones prasentis seculi ad eam gloriam 
quz aliquando revelabilur ** Neque sane universus 
hic mundus dignus est, qui conferatur cum illo 
commodo et dominio, que tanquam equam com- 


pensstionem propria uniuscujusque anima accipiet : 


τύφου piv ἀμελήσαντες xal φόδου, τῆς δὲ παραυτίκα 
χάριτος xai ἀσφαλείας τὴν ὑπὲρ τῶν μελλόντων ἀδειαν 
προτιμήσαντες, χαὶ πάσης ἐπιγείου χαχοπαθείας 
θανάτου τε προσχαίρου φοδερωτέραν τὴν χατὰ τῶν 
ἀσεθῶν ὡρισμένην ἀπειλὴν εἶναι χρίναντες, παντὸς 
ἐπικαλύμματος γυμνὴν ἐχτιθέμεθα τὴν ἀλύθειαν. 
Οὔτε γὰρ, κατὰ τὸν ᾿Απόστολον εἰπεῖν, ἄξια τὰ πα- 
θήματα τοῦ νῦν xatpoo πρὸς τὴν μέλλουσαν 
ἀποχαλύπτεσθαι δόξαν. Οὐδ' ὁ σύμπας κόσμος 
πρὸς ἀπόλαυσιν (1) καὶ δεσποτείαν, ἰσόῤῥοπον ἀντάλ - 
λαγμα τῆς ἰδίας ἑκάστου ψυχῆς, πολὺ xa0' ἑκάτερον 
ἀπόλαυσίν τε καὶ χόλασιν ὑπερδαλλόντων τὰ παρόντα 
τῶν προσδοχωμένων. 

cum ab iis qua utrinque exspecianda sunt, tum 


quoad premia, tum quoad pxnam, longe presentia superentur. 
4. Sed ne, dum hisce diutius justo immoramur, p 4. ᾿Αλλ᾽ ἵνα γε μὴ τούτοις ἐπὶ πλεῖον ἐνδιατρίδον. 


sermonem nimium producamus, ad ipsam nos con- 
vertimus fidei confessionem, ex qua iis, qui no- 
stram velint scire sententiam, promptum et expo- 
ditum erit eam agnoscere. Necessarium autem quo- 
que fortassis fuerit nobis, qui de hisce rebus verba 
facimus, et proprie sententie rationem reddeze 
tenemur, ne temere semel multitudinis nos deda- 
mus opinionibus ; sed ut piam illam traditionem, 
que retro cogitando inde a Patribus usque obti- 
nuit, velut quamdam amussim ac regulam premit- 
tamus, atque ea deinde ceu exacta judicii norma 
uti cuivis permittamus ad eorum qua dicuntur di- 
judiecationem. 

5. Credimus in uaum Deum, Patrem omnipolen- 
tem, ez quo sunt omnia. Et in unum unigenitum Fi- 
lium Dei, Deum Verbum, Dominum nostrum Jesum 
Christum, per quem sunt omnia. Εἰ in unum Spiri- 
tum sanclum Paracletum, in. guo. univers gratia 
distributio ἡμτία proporlionem proul expedit uni: 
cuique datur sanclorum. 

6. Hec igitur est illa simplicior confessio, et om- 
nium, quibuscunque hoc cure est ut videantur vcl 
sint Christiani, communis fides, ut. compendio ac 
generaliusaliquantodicam,omissis oeteris quorum, 
quia adhuc extra controversiam versantur, men- 
tionem facere superfluum judicamus. Nos vero si 
quidem videremus necessario incumbere illis, qui 
semel ipsas voces ratas habaerunt, et una cum no- 
minibus verum quoque sensum indivulsum tene- 


** Rom. viri, 18. 


(99) Basilius, pag. 211. 
(4) Ita rectius ms. pro ὑπόλαυσιν. 
(2) Sic ms. Lindenbrog. pro παρά, quod Caveus 
edidit. 
3) Al., xai αὐτούς. 
4) Basilius, pag. 212. 
(5) Hac fidei formula etiam Arium Alexandro 
Alexandrino fucum fecisse notat Basilius pag. 
1 





(6) Basilius, pag. 212, C. — Whistonus jubet 


τες, πέρα (2) τοῦ μέτρου μηκύνωμεν τὸν λόγον, ἐπ’ 
αὐτὴν ἤδη τρεψώμερα τῆς πίστεως τὴν ὁμολογίαν, 
ἐξ ἧς εὐμαρὴς καὶ ῥᾳδία γένοιτ᾽ ἂν τοῖς βουλομένοις 
τῆς ἡμετέρας γνώμης κατανόησις. ᾿Αναγχκαῖον δὲ 
ἴσως τοὺς περὶ τούτων λόγους ποιουμένους, καὶ δόξης 
οἰκείας εὐθύνας ὑπέχοντας, μὴ ταῖς τῶν πολλῶν 
ἀμελῶς ἑαυτοὺς (3) ἐχδιδόναι γνώμαις, τὴν δὲ xpa- 
τοῦσαν (4) ἄνωθεν ix τῶν Πατέρων εὐσεδῇ παράδο- 
σιν, ὥσπερ τινὰ γνώμονα (5) xal κανόνα προεχτιθε- 
μένους, ἀχριδεῖ τούτῳ συγχωρεῖν χρῆσθαι χριτηρίῳ 
πρὸς τὴν τῶν λεγομένων ἐπίχοισιν. 


5. Πιστεύομεν (6) εἰς ἕνα Θεὸν, llaxipa παν- 
τοχράτορα, ἐξ οὗ τὰ πάντα. Καὶ εἰς ἕνα μονογενῆ 
Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, Θεὸν Λόγον, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰη- 
σοῦν Χριστὸν“ δι᾿ ob τὰ πάντα, Καὶ εἰς ἕν Πνεῦμα 
ἅγιον, τὸν Παράκλητον, ἐν ᾧ πάσης χάριτος διανομὴ 
κατὰ τὴν συμμετρίαν πρὸς τὸ συμφέρον ἑκάστῳ δίδοται 
τῶν ἁγίων. 

6. Ἡ μὲν οὖν ἁπλουστέρα καὶ xou) πάντων 
πίστις, ὅσοις τὸ δοχεῖν ἢ τὸ εἶναι Χριστιανοῖς ἐπιμε- 
λὲς, ὡς ἐν ἐπιδρομῇ κεφαλαιωδέστερον εἰπεῖν, αὕτη, 
λειπομένων ἔτι τῶν δευτέρων, ὧν διὰ τὸ τέως ἀναμ- 
φισθδήτητον (7) παρέλχειν ἡγούμεθα τὴν μνήμην. 
Ἡμεῖς δ᾽ εἰ μὲν ἑωρῶμεν ἐπάναγχες εἶναι τοῖς ἅπαξ 
τὰς φωνὰς παραδεξαμένοις, ἀπαράτρεπτον συνδια- 
σώζειν τοῖς ὀνόμασι τὴν ἀληθῆ διάνοιαν, ἢ τοὺς 
ἡμᾶς ἀσεδείας γραφὴν γραψαμένους μετὰ τὴν Ópo- 


D [erre symbolum quod exstat Constitut. apostol. vii, 


(7) 1ta recte mss. que inspexi, licet Whistonus 
legit ἀμφισοήτητον, vertit enim : Omitting at pre- 
sent the addítional articles which have been contro- 
versed. Sed per τὰ δεύτερα Eunomius intelligit ca- 
pita posteriora que in Symbolo sequebantur de 
resurrectione et vita eterna, de quibus nulla tunc 
erat controversia.Erat autem gravissima de Filio Dei 
et Spiritu sancto, de quibus verba symboli ascripsit. 


841 EUNOMII LIBER APOLOGETICUS. 848 


λογίαν ταύτην ἐλευθέρυως ἀφιέντας τῶν ἐγκλημά- A rent, parive necessitate oportere eos, qui nos im- 
ttov, χαθαρευούσης αὑτῶν τῆς διανοίας πάσης xa9' pietatis accusarunt, post editam hanc confessionem 
ἡμῶν πονηρᾶς ὑπονοίας, τοῦτον ὅρον xai πέρας τῶν — abintentatiscriminibus rursum nos absolvere, pur- 
ἰδίων ἂν ἐποιησάμεθα λόγων, ἀσφαλῆ τὴν ἡσυχίαν — gato nimirum ipsorum animo ab omni prava oontra 
ἡμῖν ἐγγυωμένης τῆς ὁμολογίας. ᾿Βπειδὴ δὲ μήτέ — nos suspicione : possemus quidem verborum no- 
διὰ κακόνοιαν ἤ τινα γνώμης μοχθηρίαν ἑτέραν, — Btrorum statim finem et terminum hic facere, tu- 
παρατρέπειν xal διαφθείρειν τὴν ἔννοιαν ἐπιχει- tum 693 quietemque spondente nobis eadem con- 
ροῦσιν, αὐτάρχης πρὸς πίστωσιν τῆς ἀληθείας (o0 — fessione. Verum quia neque illis, qui malevolentia 
γὰρ ἂν Σαδέλλιος ὁ AlGuc, xal Μάρκελλος ὁ TaÀAá- — aut alio quodam vitio verum sensum pervertere et 
της, καὶ Φωτεινὸς, ἤ τις ἄλλος τῶν tijv αὐτὴν τούτοις — corrumpere conantur, ad fidem veritati faciendam 
μανίαν μανέντων, συλλόγων ἱερατιχῶν xal χοινωνίας — sufficit (alioqui enim Sabellius Libys, et Marcellus 
μυστηρίων, καὶ περιδόλων ἐχχλησιαστικῶν εἴργοντο), — Galata, et Photinus, aut quisquam alius ex illis qui 
μήθ᾽ ἡμῖν ἱκανὴ πρὸς διάλυσιν τῶν ἐπενεχθέντων ἐγχλη- — eodem cum ipsis furore insaniverunt, propterea a 
μάτων᾽ ἀλλὰ δεῖ τινων ἀχριδεστέρων λόγων πρὸς τὴν — sacris conventibus et mysteriorum communione, 
τῆς διανοίας ἐξάπλωσιν" πειρασόμεθα, ὡς ἂν olol τε — adeoque ecclesiasticis septis non arcerentur), ne- 
ὦμεν εἰς τοὐμφανὲς ἀνάγειν ἣν αὐτοὶ περὶ τούτων 4, que nobis ad illata contra nos crimina dissolvenda 
νυγχάνομεν ἔχοντες δόξαν, ἤτοι προτιθέντες τὴν λέξιν, — sufficiens fuerit : verum opus est exquisitioribus 
εἶθ᾽ ὕστερον ἐχχαλύπτοντες τὴν ἔννοιαν, ἢ xal mpo- οἱ solidioribus quibusdam rationibus ad sensus 
χειμέναις ταῖς ἐννοίαις τὰς φωνὰς ἐφαρμόζοντες, οὐ — veri explicationem : conabimur itaque quoad pos- 
λυμαινομένης τῇ ἀληθείᾳ τῆς xarà τὴν τάξιν ταύτην — sumus in manifestam lucem proferrs eam quam 
ἐναλλαγῆς, ἀρκούντων δηλαδὴ τῶν αὐτῶν ἡμῖν πρός — ipsi tenemus hisce de rebus sententiam, vel ut 
τε τὴν ἡμετέραν αὐτῶν ἀπολογίαν, xal τὸν τῶν ἡμᾶς — primum in*medium 'afferamus verba confessionis, 
γραψαμένων ἔλεγχον. et ita deinde ex eis eruamus verum sensum; vel 
etiam ut prejactis sententiis aptemus voces : non ut veritatem convellat hec juxsta seriem hanc a me 
instituta commutatio, sed ut heo ipsa ita tractuta ad utrumque sufficiant, nimirum ut et nostram tuea- 
mur a&pologiam, et eos quoque, qui nos accusarunt, eoargaamus. 

7. (8) Etc τοίνυν xaxd τε φυσιχὴν ἕννοιαν, xal 7. Unum igitur tam secundum naturalem notio- 
κατὰ τὴν τῶν Πατέρων διδασχαλίαν ἡμῖν ὡμολόγηται — nem, quam secundum Patrum doctrinam confesei 
Θεός" μήτε παρ᾽ ἑαυτοῦ, μήτε παρ᾽ ἑτέρου γενόμε- — sumus Deum, qui neque a seipso neque ab alio est 
voc. 'Exdtspov γὰρ αὐτῶν ἐπίσης ἀδύνατον: ἐπειδή — factus. Utrumque enim horum eque impossibile, 
qs δεῖ κατὰ ἀλήθειαν τό τε ποιοῦν τοῦ γινομένου (1 quandoquidem ipsa veritas requirit, ut causa prior 
προὐπάρχειν, xal τὸ ποιούμενον τοῦ ποιοῦντος εἶναι sit effectu, et ut factum sit porterius ipso faciente. 
δεύτερον. μήτε δὲ αὐτὸ ξαυτοῦ πρότερον f| ὕστερον — Nec fleri potest ut unum quidquam et idem sit se- 
εἶναι δύνασθαι, μήτε ἕτερόν τι πρὸ τοῦ Θεοῦ. Ἢ — ipso prius aut posteriug, sicut et eadem ratione fleri 
γὰρ ἂν ἐχεῖνο πρὸ τοῦ δευτέρου τὸ τῆς θεότητος ἔσχεν nequit, ut aliud quidquam Deum antecesserit : alio- 
ἀξίωμα. Τὸ γάρ τοι δυνατὸν εἶναι λέγειν ὑφ' ἐτέρορσρ — qui enim hoc ipsum divinitatis dignitatem habuis- 
τι γίνεσθαι ἀληθὲς ὃν, ἐπὶ γενητῶν ἂν ἔχοι “χώραν, — setanteillud quod posterius est. Hoc, inquam, eque 
κἀπὶ τῶν ὑπὸ Θεοῦ γενομένων τάττοιτο διχαίως. — impossibile est. Etenim affirmare fleri posse, ut 
Οὐχοῦν (9) εἰ μήτε αὐτὸς ξαυθοῦ, μήθ᾽ ἕτερόν τι aó- — quod vere est, ab alio factum sit, locum id habet ia 
τοῦ mpoUmdoystv δέδεικται, πρὸ δὲ πάντων αὐτός: iis que generari et fleri possunt, suoque jure ita 
ἀχολουθεῖ τούτῳ τὸ dylvvztov- μᾶλλον δὲ αὐτὸὲξ — dicitur de iis que ἃ Deo faota sunt. Quocirca, si 
ἐστιν οὐσία ἀγέννητος. Περιττὸν μὲν ἴσως καὶ map- —necipse seipso prior fuit, neque aliud quid ipsum 
ἐλχον δόξει τισὶ τὰ πολλοῖς ὁμολογούμενα xata- — antecessit, ut jam est demonstratum, siqub ipse 
σκευάζειν ὡς ἀμφίδολα. Οὐ μὴν ἀλλά γε διὰ τοὺς — ante omnia exaistit : consequens est ipsum ingeni- 
σοφίαν οἴομένους τὴν πρὸς τὰ φανερὰ μάχην, ἢ npàc — tum esse : imo potius ipse est essentia ingenita. 
μέμψιν καὶ συκοφαντίαν παρεσχευασμένους, δεῖ τινος, Supervacaneum quidem fortassis et abundans non- 
ἀκριδεστέρας παρατηρήσεως ἡμῖν. D nullis videbitur, illa que apud plerosque sunt in 
confesso, ita tractare ao si essent. dubia. Verum enim vero propter illos qui sapientiam esse censent, 
contra rem manifestam pugnare, vel etiam propter alios qui ad vellioandum et calumniandum instructi 
sunt, necesse est ut observatione utamur accuratiore. 

8. ᾿Αγέννητον δὲ λέγοντες, οὐχ ὀνόματι μόνον κατ᾽ 8. Quando autem ingenitum dicimus Deum, non 
ἐπίνοιαν ἀνθρωπίνην σεμνύνειν οἰόμεθα δεῖν, ἀπο- — arbitramur nomine tenus saltem juxta humanum 
τιννύναι δὲ κατ᾽ ἀλήθειαν (10) «à πάντων &vaqxaióxa-— commentum esse colendum : sed revera hoo mazxi- 
vov ὄφλημα τῷ Θεῷ τὴν τοῦ εἶναι 8 ἐστιν ὁμολογίαν. — me necessarium debitum Deo persolvendum, in- 
Τὰ γάρ tot κατ᾽ ἐπίνοιαν λεγόμενα ἐν ὀνόμασι αό- — genuam scilicet confessionem, quod nimirum ipso 
vov (11) xal προφορᾷ τὸ εἶναι ἔχοντα, ταῖς φωναῖς Bit hoc ipsum quod est. Quecunque enim voce ali- 


(8) Basilius pag. 214. 10) Basilius pag. 216, ἐκτιννύναι δὲ αὐτῷ. 
(0) Apud Basilium, pag. 215, ἄρ᾽ ovv, et mor, 11) Ita Basil., sed ms8., μόνοις. 
μήτε ἕτερον. 


PATROL. G8. XXX. 91 


843 


APPENDIX OPERUM 85. BASILII MAGNI. 


844 


qua hominum artifloio excogitata proferuntur, e& Α συνδιαλύεσθαι πέφυκεν. Ὁ δὲ Θεὸς καὶ σιωπώντων 


cum in solis nominibus et ipsa enuntiatione esse 
suum habeant, cum ipsis vocibus una dissolvi 80- 
lent. Deus autem ut qui Deus est et eozum qui ta- 
cent, et qui loquuntur, et qui sunt, is, inquam, et 
erat et est ingenitus antequam rerum natura exsi- 
gteret. Neque tamen secundum privationem est 
ingenitus; privationes enim naturalium rerum pro- 
prie privationes sunt, et ipsis habitibus posterio- 
res, Jam vero neque illa Deo seoundum naturam 
competit generatio, neque ea ratione dicitur inge- 
nitus, quasi prius aliquam sui generationem ha- 
buerit, et postea illa sit privatus, quandoquidem 
valde hoo est impium, et ita impium, ut sei id ob- 
tineat, omnis de Deo ejusque perfectione vera co- 
gitatio, imo eorum qui hec comminiscuntur pro- 
prius intellectus plane everlatur: dicere nimirum, 
Deum omnino aliqua re privatum esse, earum ni- 
mirum, que sua natura semper ipsi adsunt. Ne- 


xal λεγόντων, xal γενομένων" καὶ πρὸ τοῦ γενέσθαι 
τὰ ὄντα, ἦν τε καὶ ἔστιν ἀγέννητος. ᾿Αλλὰ μὴν (12) 
οὐδὲ χατὰ στέρησιν εἶ γε τῶν κατὰ φύσιν αἱ στερή- 
σεις εἰσὶ στερήσεις, καὶ τῶν ἕξεων δεύτεραι, Οὔτε δὲ 
κατὰ φύσιν ἦν τις τῷ Θεῷ γένεσις, οὔτε προτέραν 
ἔχων ταύτην, εἶτα στερηθεὶς γέγονεν ἀγέννητος. ᾿Επεὶ 
xal λίαν ἐστὶν ἀσεδὲς, ὡς λυμαντικὸν τῆς ἀληθοῦς 
περὶ Θεοῦ ἐννοίας καὶ τῆς τελειότητος αὐτοῦ, μᾶλλον 
δὲ τῆς τῶν ἐφευρόντων διανοίας, τὸ λέγειν ὅλως 
ἐστερῆσθαί τινος τὸν Θεὸν, δηλονότι τῶν φύσει προσ- 
ὄντων. Οὐ γὰρ ἄν τις sro: σωφρονῶν ἑἐστερῆσθαί 
τινά τινος τῶν μὴ πρότερον ὑπαρχόντων. Εἰ δὲ (43) 
μήτε κατ’ ἐπίνοιαν, μήτε χατὰ στέρησιν, ὡς 6 
ῥηθεὶς ἔδειξε λόγος, μήτε ἐν μέρει τὸ ἀγέννητον " 


B ἀμερὴς γάρ’ μήτε ἐν αὐτῷ ὡς ἕτερον ^ ἁπλοῦς γὰρ 


xai ἀσύνθετος" μήτε παρ᾽ αὐτὸν ἕτερον " εἷς γὰρ 
xal μόνος αὐτός ἐστιν ἀγέννητος" αὐτὸ (44) ἂν εἴη 
οὐσία ἀγέννητος. 


que enim quis sane mentis dixerit quemquam aliqua re ex iis, que nunquam penes ipsum fuerunt, 
privatum esse. 694 Si vero neque cogitatione, neque juxta privationem, uti jam prolata demonstravit 
oratio, neque respectu alicujus partis ingenitum accipi potest; est enim ipse impartibilis : neque ea 
ratione quasi in ipso aliquid sit diversitatem quamdam habens; simplex enim est et inoompositus ; 
neque ita quasi aliud quid sit preter ipsum fuerit illa essentia que dicitur ingenita. 


9. Ingenitus autem cum sit juxta premissam de- 
monstrationem, fleri non potest ut generatio aliqua 
sit in ipso talis, ut proprie eue nature genitum 
participem facial : et necesse etiam est, ut excedat 
omnem comparationer ac societatem, quee institui 
quidem posset respectu ejus quod genitum est. Si 
quis enim essentiam hane communem reddere cum 
aliqua re alia, vel de hac essentia aliquid alicui 
impertire voluerit, necessurio hoc facere attentabit, 
vel secundum diremptionem ac partitionem, vel 
gecundum similitudinem ac comparationem.Utrum 
autem ex his afferatur, multas profecto secum ab- 
gurditates, vel potius blasphemias trahet et inferet 
ipsa assertio. Etenim sive dividatur, aut in partes 
Becetur, non amplius illa esse potest ingenita, cum 
videlicet ipsa illud, quod antea non erat, ex tali di- 
visione flat : imo hoo pacto corruptionis expers illa 
esse nequit, siquidem partitio ista totam incorru- 
ptibilitatis majestatem labefactat. Sive etiam com- 


(12) Basil. pag. 221. 
(13) Basilius pag. 223. 
(14) Fortasse leg., αὐτός, ut pag. 620. 
(15) Basilius pag. 228. 
(16) Hoc palmarium Eunomii argumentum ao 
prope unicum, fieri non posse ut ex tngenila divina 
essentia similis ipsi Filius generetur.. Unde quidquid 
de generatione Filii in sacris litteris dicitur, ille de 
creatione accipit. Sed non majoris illa argumenta- 
tio mihi videtur esse ponderis, quam si neges ab 
increata divina essentia aliquid potuisse creari ao 
produci. Deinde, quomodo de re creata dici potest 
quod sit χαραχτὴρ τῆς ὁποστάσεως Dei? Σοφία et 
λόγος Patris atque ἴδιος Υἱός ἡ proprius Filius et uni- 
enitus : a quo Spiritus sanctus accipit. Quomodo 
aclus est per quem omnia facta sunt, et sine quo 
factum est nihil nec visibile nec invisibile? Hisce 
itaque οἱ aliis clarissimis Scripture testimoniis 


9. ᾿Αγέννητος δὲ ὧν (15) κατὰ τὴν προλαδοῦσαν 
ἀπόδειξιν, οὐκ ἄν ποτε πρόσοιτο γέννησιν, ὥστε τῆς 
ἰδίας μεταδοῦναι τῷ γεννωμένῳ φύσεως (16), ἐχφύ- 
Ὧοι τε ἂν πᾶσαν σύγκρισιν καὶ κοινωνίαν τὴν πρὸς 
τὸ γεννητόν. Et γάρ τις χοινοποιεῖν πρὸς ἕτερον, ἢ 
μεταδιδόναι τινὶ τῆς οὐσίας ταύτης ἐθελήσειεν, ἥτοι 
κατὰ διάστασιν χαὶ μερισμὸν, ἢ κατὰ σύγχρισιν 
τοῦτο χατασχευάσειεν ἄν. Ὁπότερον δ᾽ ἂν λέγηται 
τούτων, πολλαῖς ἀτοπίαις, βλασφημίαις δὲ μᾶλλον ὁ 
λόγος ἑνεχθήσεται. Εἴτε γὰρ διαιροῖτο καὶ μερίζοιτο, 
οὐκ ἔτι ἀγέννητος εἴη, ὃ μὴ πρότερον ἦν, τοῦτο ix 
τῆς διαιρέσεως γιγνόμενος. ᾿Αλλὰ μὴν οὔτε ἄφθαρ- 
τος" τοῦ μερισμοῦ τὸ τῆς ἀφθαρσίας ἀξίωμα λυμαι- 
νομένου. ΕἾἶτε τὴν πρὸς ἵτερον δέχοιτο σύγχρισιν, 
τῆς συγχρίσεως οὐχ ἐξ ἀκοινωνήτων γιγνομένης, 
κοινοποιηθήσεται τὸ τῆς οὐσίας ἀξίωμα. El δὲ τοῦτο, 
καὶ τοὔνομα, ὥστ᾽ ἐξ ἀνάγκης δεῖν τοὺς τούτῳ τῷ 
λόγῳ βιαζομένους, fj τὴν προσηγορίαν ἀχοινώνητον 
φυλάττειν βουλομένους, ἀκοινώνητον ταύτῃ συνδια- 


argumentationes metaphysice argutie opponere, 
Eunomii est qui ab Aétio magistro edoctus essen- 
tiam divinam penitus ac perfecte acilicet cognitam 
sibi habere persuadebat. Τοσοῦτον αὐτὸν ἐπίσταμαι 
καὶ οἶδα, ὥστε μὴ εἴδέναι ἐμαυτὸν, ὡς Θεῦν μᾶλλον ἐπί - 
σταμαι. Tam. perspicue Deum qualis sit novi ac tan- 
tam illius notitiam sum consecutus... uL ne me ipsum 

uidem melius quam illum noverim. Aétius apud 

piphanium LXXVI, ag. 010 et 889. Eunomius 
ipse majore etiam insolentia apud Socratem IV, 7 : 
ὁ Θεὸς περὶ τῆς ἑαυτοῦ οὐσίας οὐδὲν πλέον ἡμῶν 
ἐπίσταται, οὐδὲ Ἶστιν αὕτη μᾶλλον μὲν ἐχείνῳ, ἦτ- 
τον δὲ ἡμῖν γινωσκομένη. ᾿Λλλ᾽ ὅπερ ἂν εἰδείη μεν 
ἡμεῖς περὶ αὐτῆς, τοῦτο πάντως κἀχεῖνος οἶδεν" ὃ 
δ᾽ αὖ πάλιν ἐχεῖνος, τοῦτο εὑρήσεις ἀπαραλλάχτως 
ἐν ἡμῖν. De sua. ipsius essentia Deus nihtl amplius 
scit quam nos, nec illa ipsi quidem notior, nobis au- 
tem obscurior etc. 


843 


EUNOMMH LIBER APOLOGETICUS. 


846 


σώζειν xal τὴν οὐσίαν. Ἤ ταύτης μεταδιδόναι τινὲ Α parationem quamdam admittat ad aliud, quando- 


πειρωμένους, μεταδιδόναι καὶ τῆς προσηγορίας, 
ὥσπερ καὶ τῆς οὐσίας. Χωλεύοι γὰρ ἂν αὐτοῖν ἡ φιλοτι- 
μία, λειπομένην παρέχουσα θατέρῳ μέρει τὴν χάριν, 
μετὰ τοῦ μηδ᾽ ἄξιον ἐργάζεσθαι Λόγου τὴν διαφορὰν, 
ἀκριδολογουμένους περὶ τὴν προσηγορίαν, εἴ γε ὄνο- 
ματι μόνῳ ὃ μὲν ὑπερέχοι, ὁ δὲ ἐλαττοῖτο. El δὲ τῆς 
αὐτῆς μεταδιδόναι φωνῆς ὁ τῆς ἀκολουθίας ἀναγχάζει 
λόγος, μεταδιδότωσαν φιλοτιμότερον καὶ τῆς ἰσότη- 
τος, οὐχ εὐρισχομένου τινὸς ἐν ὅσῳ θήσονται τὴν 
ὑπεροχήν. 


quidem nulla comparatio ex illis fit, ubi plane nihil 
est commune; essentie utique majestas communi- 
cationis subibil sortem. Si vero hoc revera ita sit, 
ergo et nomen ipsum commune erit, ita ut neceg- 
sario oporteat eos, qui hac ratione urgentur, ve] 
ipsam appellationem incommunicabilem conser- 
vare ac tueri. Si vero voluerint eidem essentiam ab 
omni etiam communicatione sartam tectam conser- 
vare, vel si quidquam impertiri de ea alteri cona- 
buntur, perinde aliquid de appellatione largiantur 


necesse est, quemadmodum de ipsa faciunt essentia. Claudicaverit enim ipsis, nisi scilicet hoc fecerint, 
ambitio, que alteri parti doni alicujus defectum tribuit; et accedit una, quod neque dignum quid fa- 
ciunt majestate Verbi, quando tam subtiles sunt in distinguenda appellatione, si quidem hic quidem 
solo nomine sit major, alter vero minor. Si vero consequentis ratio illos cogit ut eamdem utrique tri- 
buant vocem, largiantur etiam, quod est honorificentius, sequalitatem, cum non inveniant ubinam 
statuere possint illam preeminentiam. 

10. Οὐ γὰρ δὴ «ouv! ἂν εἴποιεν, ὡς κοινὴ μὲν áa- B 


φοῖν ἡ οὐσία, τάξει δὲ, καὶ τοῖς ἐκ χρόνου πρεσθείοις, 
ὁ μὲν ἔστι πρῶτος, ὁ δὲ δεύτερος" ἐπειδή γε δεῖ 
προεῖναι πάντῳς (17) τοῖς ὑπερέχουσι τὸ τῆς ὑπερ- 
οχῆς αἴτιον, οὐ συνέζευκται δὲ τῇ οὐσίᾳ τοῦ Θεοῦ ὁ 
χρόνος (18), οὐκ atv, οὐ τάξις. Ἥ τε γὰρ τάξις 
δευτέρα τοῦ τάττοντος, οὐδὲν δὲ τῶν τοῦ Θεοῦ ὑφ᾽ 
ἑτέρου τέταχται. Ὅ τε χρόνος ἀστέρων ποιά τίς ἐστι 
κίνησις. ᾿Αστέρες δὲ οὐ τῆς ἀγεννήτου μόνον οὐσίας, 
καὶ νοητῶλ ἀπάντων, ἀλλὰ καὶ τῶν πρώτων σωμά- 
τῶν γεγόνασιν ὕστεροι. Περὶ γὰρ αἰώνων τί δεῖ καὶ 
λέγειν, τῆς Γραφῆς σαφῶς διαγορευούσης, πρὸ τῶν 
αἰώνων ὑπάρχειν τὸν Θεὸν, καὶ τῶν κοινῶν λογισμῶν 
ἐπιμαρτυρούντων ; Οὐ γὰρ μόνον ἀσεδὲς, ἀλλὰ καὶ 
κομιδῇ καταγέλαστον, τοὺς ἕν μόνον παραδεξαμέ- 
νους ἀγέννητον, ἢ προὐπάρχειν τι τούτου φάσχειν, ἢ 
συνυπάρχειν ἕτερον. Εἴτε γὰρ προὐπάρχοι τι, τοῦτο 
δικαίως λέγοιν᾽ ἂν ἀγέννητον, οὐ τὸ δεύτερον' εἴτε 
συνυπάρχοι, τῇ πρὸς θάτερον χοινωνίᾳ τοῦ συνυπάρ- 
χειν ἑκάτερον, ἀφαιρεθήσεται τὸ ἕν μόνον εἶναι xal τὸ 
ἀγέννητον elvat, ota δὴ μετὰ τῆς οὐσίας ἀποχλήρωσίν 
τινα καὶ περιγραφὴν ἀμφοῖν συνεισαγόντων, συνθήκην 
τε αὖ, καὶ τὸ τῆς συνθήκης αἴτιον. 


10. Non enim profecto hoc dixerint, quod com- 
munis quidem ambobus essentia est, ordine vero 
et iis que ex tempore promanant prerogativis, hio 
quidem prior, ille vero posterior seu secundus est : 
quandoquidem in his quie preeminent, preexsistere 
omnino oportet causam ejus preeminentim. Essen- 
tie autem Dei non competit nec adjunctum est 
tempus, non aevum, non ordo : ordo enim posterior 
est ordinante : nihil autem eorum qua Dei sunt, 
ab alio est ordinatum ; et tempus stellarum quidem 
motus est; stelle vero non solum post ingenitfam 
essentiam ei omnia intelligibilia, sed etiam: post 
prima corpora exstiterunt, illisque omnibus sunt 
posteriores. De eonibus autem seu evo quid atti- 
net dicere, cum Scriptura diserte affirmet, ante 
secula esse Deum ὅδ; quod idem communes quoque 
attestantur ratiocimationes? Neque enim impium 
tantummodo, sed plane quoque et affatim ridicu- 
lum est, si illi qui quidem concedunt unum esse 
ingenitum, nihilominus affirmare non dubitant, 
vel ante illud exstitisse quid aliud, vel una ezxsti- 
tisse. Sive enim prius quid exsistat, hoo jure me- 
ritoque dici poterit ingenitum, non illud quod 


posterius fuit: sive una quid exsistere potuit, ratione illius societatis, quam utrumque respectu alterius 
habet, quia utrum una fuit, et alterum non sine altero fuit; hinc sane evertetur tolleturque illud quod 
Deus unum quid sil, et quidem ingenitum; id quod perinde est, ao 6955 si postquam prius certis offi- 
ciis quas distributione per sortem facta circumsoripserunt ipsam amborum essentiam, postea illorum 
quamdam conventionem, ejusque conventionis causam inferant. 


11. ᾿Αλλὰ μὴν οὐδὲ ἐνυπάρχειν τι ταύτῃ δυνατὸν, ἢ 11. Quin irrio neque fleri potest ut quidquam huic 


olov εἶδός φαμεν, fj ὄγχον καὶ (10). πηλικότητα, διὰ 
τὸ πάντη συνθήκης ἐλεύθερον εἶναι τὸν Θεόν. Et δὲ 
τούτων καὶ τῶν τοιούτῶν τι μήτε ἔστι, μήτε ποτὲ 
γένοιτ᾽ ἂν, εὐαγὲς ἐπινοῆσαι συμπεπλελμένον τῇ οὐ- 
σίᾳ (20), ποῖος ἔτι συγχωρήσει λόγος πρὸς τὴν ἀγέν- 
νῆτον ὁμοιοῦν τὴν γεννητήν ; τῆς xat' οὐσίαν ὁμοιότη- 
τος ἢ συγκρίσεως ἢ χοινωνίας μηδεμίαν ὑπεροχὴν fj 
διαφορὰν χαταλιπούσης, ἰσότητα δὲ σαφῶς ἐργαζομέ- 
νης, μετὰ δὲ τῆς ἰσότητος ἀγέννητον ἀποφαινούσης 


88 Psal], rxxrm, 12. 


(17) Male apud Basilium p. 290, προσεῖναι ἐν. 
(18) Ms. Lindenbrog, οὐ χρόνος, eodem sensu. 


essentie insit, cujusmodi dicimus esse speciem 
vel molem aut quantitatem, propterea quod penitus 
ab omni compositione liber sit Deus. Si vero neque 
pium est, neque poterit esse unquam, horum et ei- 
milium quid comminisci, quod id divine compe- 
tat essentie, que, quaeso, ratio concedet amplius, 
ut substantie ingenile genitam assimilemus ? cum 
simililudo vel comparatio aut societas, que est 
secundum essentiam, nullam preeminentiam vol 


19) Basilius pag. 233, 4. — 
(20 Basilius addit, τοῦ Θεοῦ’ 


841 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


848 


differentiam relinquat, equalitatem autem perspi- À τὸν ὁμοιούμενον ἢ συγχρινόμενον. Οὐδεὶς δὲ οὕτως 


cue astruat, una vero cum squalitate manifestum 
faciat, assimilatum eque oportere esse ingenitum. 
Nemo autem adeo demens et impie audax esse po- 
test, ut aequalem affirmet Patri Filium, cum ipse 
Dominus diserte pronuntiet : Pater qui misit me, 
major me est **. Vel ut copulet alteri ex nominibus 
alterum, utroque contra ad se illud certatim tra- 
hente, sibique appropriante, neque altero ullam 
societatem respectu alterius admittente. Si enim 
ingenitus, non erit filius : et si filius, non erit in- 
genitus. At quod unus ille cunctorum Deus sit in- 


ἀνόητος καὶ πρὸς ἀσέδειαν τολμηρὸς, ὥστε ἴσον εἰπεῖν 
τῷ Ματρὶ τὸν Υἱὸν, αὐτοῦ τοῦ Κυρίου διαῤῥήδην 
εἰπόντος. Ὁ Πατὴρ ὁ πέμψας με, μείζων μου 
ἐστίν (21): ἢ συζεῦξαι θατέρῳ τῶν ὀνομάτων θάτε- 
ρον, ἀνθέλκχοντος ἑχχτέρου πρὸς ἑαυτὸ, καὶ μηδ’ ἑτέ- 
ρου προσιεμένου τὴν πρὸς θάτερον κοινωνίαν. "Av- 
τε γὰρ ἀγέννητος, οὐχ υἱός" ἄν τε υἱὸς, οὐχ ἀγέννητος. 
᾿Αλλὰ ὅτι μὲν εἷς ὁ τῶν ἁπάντον Θεὸς ἀγέννητος 
καὶ ἀσύγχριτος, πλειόνων ὄντων τῶν παραλελειμμέ- 
νων ἀποχρῆναι ἡγοῦμαι (22) τὰ ῥηθέντα πρὸς ἀπο- 
δειξιν. 


genitus et incomparabilis, pluribus omissis que dici possent, sufficere heo que jam dicta sunt, ad 


demonstrationem existimo. 

12. Quod autem Filius sit unus et unicus (uni- 
genitus enim est), allatis in medium sanctorum 
vocibus, quibus tum genimen tum oreaturam prem- 
dicant, et per nomina discrepantia essentie etiam 
discorepantiam manifestam faciunt : possemus ista 
ratione omni porro cura et labore supersedere. 
Verum propter illos qui hano generationem corpo- 
ralem esse opinantur, et equivocationibus impin- 
gunt, necessarium fortassis erit, etiam de his pau- 
cis breviterque dicere. Dicimus itaque Filium esse 
genimem, juxta Scripturarum doctrinam, non aliud 
quid essentiam intelligendo, item aliud quid quod 
preter ipsum significetur; sed illum esse hano hy- 
postasin, quam nomen ipsum sigaiflcat, ita ut ap- 
pellatio ipsi essentie veritatem astruat, siquidem 
essentia non verius quam ipsa appellatione mon- 


12. Ὅτι δὲ καὶ εἷς Υἱὸς (μονογενὴς γὰρ), ἐνῆν μὲν 


B τὸς τῶν ἁγίων φωνὰς παραθεμένους, δι’ ὧν υἱὸν καὶ 


γέννημα καὶ ποίημα καταγγέλλουσι, ταῖς τῶν Óvo- 
μάτων διαφοραῖς καὶ τὴν τῆς οὐσίας παραλλαγὴν 
ἐμφανίσαντας, ἀπηλλάχθαι φροντίδος (23) καὶ πρα- 
Ὑμάτων' Διὰ δὲ τοὺς σωματικὴν τὴν γέννησιν Ómo- 
λαμθδάνοντας, xal ταῖς ὁμωνυμίαις προσπταίοντας, 
ἀναγκαῖον ἴσως xal περὶ τούτων διὰ βραχέων εἰπεῖν. 
Γέννημα (24) τοίνυν τὸν Υἱόν φαμὲν κατὰ τὴν τῶν 
Γραφῶν διδασχαλίαν, οὐχ ἕτερον μέν τι τὴν οὐσίαν 
γοοῦντες, ἕτερον δέ τι παρ᾽ αὐτὴν τὸ σημαινόμενον, 
ἀλλ᾽ αὐτὴν εἶναι τὴν ὑπόστασιν ἣν σημαίνει τοὔνομα, 
ἐπαληθευούσης τῇ οὐσίᾳ τῆς προσηγορίας. Ταύτην 
δὲ (25) γεγεννῆσθαι μὲν οὐκ οὖσαν πρὸ τῆς ἰδίας 
συστάσεως, εἶναι δὲ γεννηθεῖσαν πρὸ πάντων, γνώμῃ 
τοῦ Θεοῦ xai Πατρός. 


stratur. Dicimus autem porro hanc substantiam genitam esse, oum non esset ante propriam οσοηβίϊίυ - 
tionem; postquam vero genita fuit, exstitisse illam ante omnia, deoreto Dei et Patris. 


13. Si vero alicui hoà ipsum ausu temerario ( 


dictum videtur, consideret ipfe: secum, utrum ve- 
rum hoo sit an falsum. Si prius, ejusmodi ausus 
culpa caret proprio istius hominis judicio, quande- 
quidem nihil rerum vorarum, quod suo quidem 
tempore et modo dicitur, habere culpam potest. 
Sin vero falsum est, summa profecto necessitate 
erit, ut quod illis que dixi contrarium est, verum 
putemus. Hoo vero est, Filium genitum esse cum 
antea exsisteret, id quod non solum absurditatis 
vel blasphemie, sed etiam summe non potest non 
esse fatuitatis. Res enim que est, quid, queso, opus 
habet generatione, nisi ad similitudinem alicujus 
alterius rei transformetuc juxta rerum animatarum 
naturam? Que quidem vere fleri dici possunt oum 
exsistant quod sunt, non autem exsistant ea que 
fiunt. Etenim hominis semen non statim ipse est 
homo, neque lapis domus : fit autem tandem illud 
quidem homo, hio vero domus. 8i vero unum quod- 
libet eorum quibus assimilari Filii generationem 


13. Εἰ δέ τῷ δοχεῖ τολμηρὸν εἶναι τὸ ῥηθὲν, ἐπι- 
σχεψάσθω παρ᾽ ἑαυτῷ πότερον ὡς ἀληθὲς ὅν, ἣ ψεῦ- 
δος. Εἰ μὲν γὰρ τὸ πρότερον, ἀνυπαίτιος ἡ τόλμα 
κατὰ τὴν αὐτοῦ κρίσιν, ἐπείπερ μηδὲν τῶν ἀλῃθῶν 
ἐν χαιρῷ xal μέτρῳ λεγόμενον ὁπάϊίτιον. El δὲ ψεῦ- 
δος, ἀνάγκη δήπου πᾶσα, τούτων τοὐναντίον ἀληθὲς 
ἡγεῖσθαι. Τοῦτο δ’ ἐστὶν, ὐντὰ γεγεννῆσθαι τὸν Υἱὸν. 
Ὅπερ οὐχ ἀτοπίας μόνον ἢ βλασφημίας, ἀλλὰ καὶ 
πάσης εὐηθείας ὑπερδολὴν ἄν ἔχοι. Τῷ γὰρ ὄντι (26) 
τί δεῖ γενέσεως, εἰ μὴ πρὸς ἕτερόν τι μεταῤῥυθμίζοιτο 
κατὰ τὴν ἐμψύχων τε xal ἀψύχων σωμάτων φύσιν, 
ἅπερ γενέσθαι λέγοιτ᾽ ἄν ἀληθῶς, ὄντα μὲν & ἐστιν, 
οὐκ ὄντα δὲ ἄ γίνεται; Οὔτε γὰρ τὸ σπέρμα ἄνθρω- 
πος, οὔτε λίθος οἶκος" γίνεται δὲ, τὸ μὲν ἄνθρωπος, 
τὸ δὲ οἴχος, Εἰ δὲ τούτων ἕκαστον, οἷς καὶ παρα- 
ὀάλλειν τὴν Υἱοῦ γένεσιν πάντων εὐσεδέστατον, οὐκ 
ὄντα γίνεται (οὐ γὰρ ἐκεῖνο γίνεται ὃ πρότερον ἦν), 
ποίαν δέξεται ἴασιν ὁ τὸν Υἱὸν ὄντά γεγεννῆσθαι λέ- 
q«v ; Et γὰρ (27) πρὸ τῆς γεννήσεως ἣν, ἁγέννητος 
ἦν. 


omnium est piissimum, cum non sint prius, tandem tamen quid fiant (non enim fleri dici potest quod 


86 Joan. xiv, 28. 


(21) Huic dicto Basilius pag. 235, , opponit Phi- 
lipp. i, 6, Non rapinam arbitratus est εἶναι ἴσα θεῷ, 
92) salem *^3 & ν ἡ L. 
asil. p πο γοῦμαι κα 
(23) Basilius lib. 11, 2 X38, φροντίδων. 


24) Basil. p. 242, 244. 
25) Basil. p. 240 et 248. 
26 Basilius . 248. 


849 


EUNOMII LIBER APOLOGETICGCUS. 


850 


antea erat): cujusmodi, queso, medicinam admittet, qui Filium, cum ante exstiterit, dicit genitum 
esse ? Si enim ante generationem erat, erat utique ingenitus. 


14. ᾿Αλλὰ πάλαι γε καλῶς ὡμολόγηται, μηδὲν Ext- À 


ρον ἀγέννητον εἶναι παρὰ τὸν Θεόν. Ἢ τοίνον μετα- 
θέσθωσαν τῆς ὁμολογίας, ἕτερον εἰσάγοντες ἀγέννη- 
τον * ἢ τούτοις ἐμμένοντες παραιτείσθωσαν λέγειν 
ὄντα γεγεννῆσθαι τὸν Υἱόν' ἐπεὶ μηδὲ συγχωρεῖ τοῦ 
υἱοῦ καὶ τοῦ γεννήματος ἣ προσηγορία πρὸς τὴν 
ἀγέννητον. Πᾶσα γὰρ γένοιτο σύγχυσις ὀνομάτων 
τε καὶ πραγμάτων, μιᾶς μὲν οὐσίας οὔσης τε καὶ 
λεγομένης ἀγεννήτου, “ἐπεισαγομένῃς δὲ τῷ λόγῳ 
πάλιν ἑτέρας, εἶτα ταύτης γεννητῆς ὀνομαζομένης, 
Υἱοῦ τε μὴ γεννηθέντος xaz' αὐτοὺς, xal Πατρὸς μὴ 
γεννήσαντος, ὀνόματα, εἴγε μὴ γεννηθεὶς ἦν. HÀ, 
εἰ μή τις, χατὰ τὸν λόγον, xaxóv καχῷ ἰώμενος, 
μείζονι τὸ ἔλαττον, αὐξητικὴν fj μεταύδλητικὴν ἐπι- 
νοήσεις γένεσιν, πρὸς ἅπασι τοῖς ἄλλοις μήτ᾽ ἐχεῖνο 
χαλῶς λογισάμενος, ὡς εἴτε αὐξάνοι tt, προσθήχῃ 
τινὸς τῶν ἔξωθεν αὐξήσειεν ἄν. Ηόθεν οὖν τὸ προσ- 
τεθὲν, εἰ μὴ καὶ ἕτερον ὑποθοίμεθα ; ᾿Αλλὰ εἴ μὲν 
τοῦτο, πολλὰ τὰ ὄντα καὶ ἀγέννητα ὄντα εἰς συμπλή- 
ρωσιν ἑνὸς ἐπινοεῖν ἀναγκαῖον. Εἰ δ᾽ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος 
à αὔξησις, πότερον ἄμεινον ὁμολογεῖν πᾶν μὴ ὃν γε- 
γεννῆσθαι γνώμῃ τοῦ παραγαγόντος, Tj σύνθετον 
λέγειν τὴν οὐσίαν ἐξ ὄντας xal μὴ ὄντος ; Elte. μετα- 
6áX orco, μηδενὸς ὄντος εἷς ὃ μεταδληθείη, εἰς τὸ μὴ ὃν 
ἐξ ἀνάγκης μεταδληθήσεται. Καὶ πῶς οὐχ εὔηθες, ἵνα 
μὴ λέγωμεν ἀσεδὲς͵ τὸ ὃν εἰς τὸ μὴ ὃν χεχωρηκέναι 
λέγειν ; δέον ἀφεμένους τῆς ἀμέτρου ταύτης εὐηθείας, 
παρανοίας δὲ μᾶλλον, σωφρόνως παραδέξασθαι τάλη- 
θές. 


14. Verum vetusta recte habet confessio, quod 
nihil preter Deum sit ingenitum. Aut igitur rece- 
dant ab illa confessione, et aliud quid proferant 
quod 696 sit ingenitum; vel si inhgrere illi sen- 
tenti& volent, caveant in posterum ita loqui, quod 
Filius cum antea fuerit, genitus sit, quia filii et 
geniminis appellatio non ingreditur unum et idem 


- subjectum cum appellatione ingeniti. Summa enim 


et extrema confusio oriri potest tam nominum quam 
rerum, si cum una revera 8it et dicatur essentia 
ingenita, verbo autem alia preeter illam introduca- 
tur, posteaque hac genita nominetur, Filius autem 
non sit genitus juxta ipsorum sententiam, neque 
Pater generaverit nomine tenus, si quidem non 
exsistat genitus : preeterquam nisi quis, juxta tri- 
tum sermonem, malum minus malo curans majori. 
excogitaverit aliquam generationem, qua fiat per 
augmentationem, aut transmutationem. Et neque 
hoc modo preter omnia alia probe ratiocinaretur, 
propterea quod si quid augmentetur, necesse sit, 
ut auctario aliquo externo augmentum capiat. Unde 
igitur poterit esse illa additio, sive id quod apposi- 
tum censetur, nisi aliquid aliud prius subjecti loco 
ponamus? Atqui si res ita se habet, necesse fuerit 
excogitare multa, que suum esse in semet habent 
et ingenita sunt, ut unum illud perfecte compleant. 
Sin vero augmentum illud accedit ex aliqua re que 
non est, utrum, queso, prestat oonfiteri, an quod 
non fuit, id gigni decreto illius qui id produxit, an 


vero dicere, essentiam constare ex ente et non ente, sed ex re aliqua que est vel fuit, et non est vel 
non fuit? Sique transmutatur, nulla re exsistente in quam possit transmutari, transmutabitur neces- 
sario in id quod non est. Et quomodo, quteso, non sit stolidum, ne dicamus impium, affirmare id quod 
est, abiisse in aliquid quod non est? Imo vero conveniens est ut missa el abjecta immodica hao stultitia 
aut potius insania, debita modestia id quod verum est acceptetur. 

15. ᾿Αλλὰ οὗτοι μὲν τῆύταις xai πολλῷ πλείοσι τού- (! — 15. Verum hi homines non vident hisce et longe 


των ἀτοπίαις ὄντες ὁπόδιχοι λελήθασί σφας αὐτοὺς, 
οὐχ ἡμᾶς τόλμης εὐθύναις διχαίως ὑπάγόντες, ἀλλ᾽ 
ἑαυτοὺς ἀσεύείας ἐγχλήμασιν. Ἡμεῖς δὲ τοῖς ὁπό τε 
τῶν ἁγίων πάλαι (28), καὶ νῦν ἀφ᾽ ἡμῶν αὐτῶν ἀπο- 
δεδειγμένοις ἐμμένοντες, μήτε τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ 
προσιεμένης γέννησιν, ὡς ἀγεννήτου, μήτε διάστα- 
σιν f| μερισμὸν ὡς ἀφθάρτου, μήτε μὲν ἑτέρας τινὸς 


ὁποχειμένης εἰς ΥἹοῦ γέννησιν, μὴ ὄντα φαμὲν γεγεννῆ- ᾿ 


σθαι τὸν Υἱόν. Οὐ κοινοποιοῦμεν (29) οὐδὲ τοῦ Μονο- 
γενοῦς τὴν οὐσίαν πρὸς τὰ ix μὴ ὄντων γενόμενα, 
ἐπείπερ οὐχ οὐσία τὸ μὴ ὄν. Τῇ δὲ τοῦ ποιήσαντος 
Ῥνώμῃ τὴν διαφορὰν τοῖς πᾶσιν ὁριζόμενοι, τοσαύτην 
αὐτῷ νέμομεν ὁπεροχὴν, ὅσην ἔχειν ἀναγκαῖον τῶν 
ἰδίων ποιημάτων τὸν ποιητήν. Ἡάντα γὰρ δι' αὐτοῦ 
γεγεννῆσθαι κατὰ τὸν μακάριον ᾿Ιωάννην ὁμολογοῦ- 
μεν, συναπογεννηθείσης ἄνωθεν αὐτῷ τῆς δημιουρ- 
γικῆς δυνάμεως, ὥστ᾽ εἶναι Θεὸν μονογενῆ πάντων 
τῶν μετ᾽ αὐτὸν καὶ τῶν δι᾽ αὐτοῦ γενομένων. Μόνος 
(3: τῇ τοῦ ἀγενήτου δυνάμει γεννηθεὶς καὶ κτισθεὶς, 


V! Joan. 1, 3. 


(28) Basilius pag. 253, xal πάλαι. 


pluribus absurditatibus esse se obnoxios, neque 
nos juste in crimen audaoie ac presumptionis me- 
rito abducere, sed ipsos semet impietatis accusare. 
Nos vero in his que olim ἃ sanctis Patribus, et 
nunc ἃ nobis demonstrata, permanemus : et cum 
neque essentia Dei admittat generationem, utpote 
qv& est lugenita, neque distantiam, aut partitio- 
nem, siquidem est incorruptibilis; cumque nulla 
alia dari possit ad Filii generationem, dicimus Fi- 
lium genitum esse cum antea non exsisteret ; non 
quod communem faciamus essentiam Unigeniti 
cum iis, que de nihilo facta sunt (siquidem non est 
essentia id quod non est), sed ejus qui fecit de- 
creto seu sententia, dum differentiam omnibus 
rebus deflnitam assignamus, ipsi tantam pre aliis 
omnibus excellentiam tribuimus, quantam quidem 
opificem*habere necesse est pre propriis que fecit 
operibus. Etenim omnia per ipsum facta esse" 
secundum beatum Joannem confltemur, congenita 


(29) Basil. pag. 255. 


851 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


853 


scilicet ipsi ab initio creandi facultate : ut ita sit B τελειότατος γέγονεν ὑπουργὸς (30) πρὸς πᾶσαν δη- 


Deus unigenitus, respectu omnium earum rerum 


μιουργίαν xal γνώμην τοῦ Hacpóc. 


qua post ipsum et per ipsum facte sunt. Cum enim ipse solus ingeniti polentia genitus sit, οἱ creatus 
perfectissimus, hinc minister fuit in tota creatione et deereto Patris perficiendo. 


16. Si vero ideo, quia Pater et Filius vocantur, 
propterea humanam et corporalem generationem 
oportet concipere, et ita de ea cogilare, et subducta 
ratione ex iis que 80 hominibus fiunt operibus, 
transmutationis nominibus et passionibus Deum 
subjicere, siquidem quoque creator Deus, oportet 
nos illi substernere materiam, ut opera, cue facit, 
eventum effectumque suum sortiantur, qui Greco- 
rum est error. Homo enim qui ex propria gignit 
essentia, non sane quidquam struxerit sine mate- 
ria. Quod si hoc dicere recusarint, nominum elo- 
cutionem nihil omnino curantes, sique nihilominus 
servata veritate digne 697 de Deo notionis at- 
tribuerint soli divine potentie creandi officium et 
facultatem : quomodo, queso, locum habere in 
Deo poterit passio transsubstantiationis et partici- 
pationis essentie, propter appellationem Patris? 
Ecquis enim eorum qui recte sentiunt, sanave sunt 
mente, diffiteri potest, quod quaedam nomina tan- 
tum quamdam habent communionem ratione pro- 


16. EL δ᾽ ὅτι Πατὴρ xai Υἱὸς, διὰ τοῦτο ἀνθρω- 
πίνην χαὶ σωματιχὴν χρὴ τὴν γέννησιν ἐννοεῖν, χἀχ 
τῶν ἐν ἀνθρώποις γεννήσεων ἀναγομένους, τοῖς τῆς 
μετουσίας ὀνόμασι καὶ πάθεσιν ὑπάγειν τὸν Θεὸν (31), 
ἐπειδὴ καὶ δημιουργὸς ὁ Θεὸς, ὕλην ὑποδάλλειν δεῖ πρὸς 
γένεσιν τῶν δεδημιουργημένων κατὰ τὴν Ἑλληνικὴν 
πλάνην. Ὁ γὰο ἐκ τῆς ἰδίας οὐσίας γεννῶν ἄνθρωπος 
οὐχ ἂν ὕλης χωρὶς δημιουργήσειεν, Εἰ δὲ τοῦτο 
παραιτοῖντο, μηδὲν τῆς τῶν ὀνομάτων φροντίζοντες 
προφορᾶς, τὴν δὲ τῷ Θεῷ περιπίπτουσαν ἔωνοιαν 
διασώζοντες ἐπιτρέποιεν ἐξουσίᾳ μόνῃ δημιουργεῖν, 
πῶς ἂν ἔχοι χώραν τὸ τῆς μετουσίας πάθος ἐπὶ Θεοῦ 
διὰ τὴν τοῦ Πατρὸς προσηγορίαν ; Τίς γὰρ οὐχ ἂν 
ὁμολογήσεις τῶν εὖ φρονούντων, ὅτι τῶν ὀνομάτων 
τὰ μὲν κατὰ τὴν ἐχφώνησιν xal προφορὰν τὴν χοι- 
νωνίαν ἔχει μόνον, οὐκ ἔτι δὲ κατὰ τὴν σημασίαν ; 
Ὡς ὀφθαλμὸς, ἐπί τε ἀνθρώπου xai Θεοῦ λεγόμενος" 
τοῦ μὲν γὰρ σημαίνει τι μέρος, τοῦ δὲ ποτὲ μὲν ἀν- 
τίληψιν χοὶ φυλαχὴν τῶν ϑικαίων, ποτὲ δὲ τὴν τῶν 
πραττομένων γνῶσιν. 


nuntiationis et elocutionis, non autem quoad significationem ? Ut oculus, qui de homine et Deo dicitur, 
illius quidem partem quamdam notat, hujus vero interdum auxilium, et custodiam justorum, nonnun- 


quam ipsam notitiam eorum quas aguntur. 


17. Multa vero, cum magnam habeant, quando (fj 


pronuntiantur, discrepantiam, eamdem tamen obti- 
nent significationem, ut ens, et. solus verus Deus. 
Ergo neque si quando Pater nominetur, statim ta- 
lem concipere mente operationem debemus, quas 
communis ipsi Bit cum hominibus, ut simul utro- 
bique hac ratione fluzum aut passionem mente 
agitemus. Siquidem operatio divina nulli passioni 
aut affectioni est obnoxia, hominum autem fit cum 
passione : illa passione caret, hec cum illa est- 
Neque si quando nominetur Spiritus, statim pro- 
pterea communem habet naturam cum aliis que 
spiritus appellantur. In omnibus autem oportet nos 
modum et analogiam rationi et unicuique nature 
consentaneam servare, neque statim indignari,cum 
Filium creaturam esse audimus, quasi nominum 
equivocatio ipsam prorsus essentiam communem 
reddat: Filius enim est ingeniti et non facti geni- 
men et opus. Collum vero et angeli, et quidquid est 
preterea creaturarum, hujus operis sunt opera, 
precepto Patris per ipsum facta. Sic enim Scri- 


17. Τὰ δὲ πολλὰ, κατὰ τὴν ἐκφώνησιν χεχωρισμέ- 
να, τὴν αὐτὴν ἔχει σημασίαν, ὡς τὸ Dv, xal μόνος 
ἀληθινὸς θεός. Οὐχοῦν οὐδὲ ὅταν λέγηται Πατὴρ, χοι- 
νὴν ἐννοεῖν χρὴ πρὸς ἀνθρώπους τὴν ἐνέργειαν, ἐπ’ 


᾿ἀμφοῖν συνεπινοοῦντας ταύτῃ ῥεῦσιν ἢ πάθος, ἐπεί- 


περ ἣ μὲν ἐστιν ἀπαθὴς, ἣ δὲ μετὰ πάθους. Οὐδὲ ὅταν 
λέγηται Πνεῦμα, κοινὴν ἔχει πρὸς τὰ λεγόμενα πνεύ- 
ματα τὴν φύσιν. Ἐν πᾶσι δὲ τὸ ἀνάλογον σώζοντας, 
μήτε τὸν Υἱὸν (32) ἀκούοντας ποίημα δυσχεραίνειν, 
ὡς χοινοποιουμένης πάντως xal τὴς οὐσίας ὑπὸ τῆς 
τῶν ὀνομάτων χοινωνίας. Ὁ μὲν γάρ ἐστιν ἀγεννή- 
του καὶ ἀποιήτου γέννημα καὶ ποίημα: οὐρανὸς δὲ 
καὶ ἄγγελοι, καὶ πᾶν ὅπερ ἐστὶν ἄλλο ποίημα, τούτου 
του ποιζματός ἐστι ποιήματα, προστάγματι τοῦ Ha- 
τρὸς Ov αὐτοῦ γενόμενα. Οὕτω γὰρ ἂν ταῖς Γραφαῖς 


D τὸ ἀψευδεῖν φυλάττοιτο, ποίημα xai γέννημα λεγού- 


σαις τὸν Υἱὸν, καὶ τῶν ὑγιαινόντων ἡμεῖς οὐχ ἐχστη- 
σόμεθα λογισμῶν, μήτε μέρη τῷ Θεῷ περιάπτοντες, 
μήτε μὴν πρὸσ μὲν γέννησιν τὴν ἰδίαν οὐσίαν, πρὸς 
δὲ χτίσιν ὕλην ὑὁπούδάλλοντες, ἐξ ὧν ἡ τῶν ὀνομάτων 


διαφορὰ γίνεσθαι πέφυκεν. 


pturis sua constabit veritas, et ipse ab omni mendacio sartm tectt conservari poterunt, cum videlicet 
ille de Filio pronuntient, quod factura sit et genimem : preteroaque hoc paoto a sanis ratiocinationi- 
bus non deflectemus, dum videlicet neque ullas Deo partes attribuimus, neque ipsi ad generationem 
propriam essentiam, ad creationem vero materiam subjicimus, unde existere solet nominum diffe- 


rentia. 

18. Si vero Deus, neque dum generat, de pro- 
pria sua natura genito quidquam impertit hominum 
more, ingenitus enim est : neque dum creat, ma- 


30) Basil. pag. 255, 250. 
31) Basilius p. 257, 259. 


18. El δὲ μήτε γεννῶν ὁ Θεὸς τῆς οἰκείας τῷ γεν- 
νωμένῳ μεταδίδωσι φύσεως κατὰ τοὺς ἀνθρώπους, 
ἀγέννητος γάρ' μηδὲ κτίζων ὕλης ἐπιδεῖταί τινος, 


(32) Basilius pag. 261. 


858 


EUNOMII LIBER APOLOGETICUS. 


854 


ἀπροσδεὴς ὧν xal δυνατός: ἀλόγιστος παντάπασιν dj αὶ teria indiget, utpote qui nulla re opus habet, et 


τοῦ χτίσματος παραίτησις. "Ex δὴ τούτων xal τῶν 
τοιούτων δειχνυμένους (ἐχρῆν) μήτε πάντη τοῖς ὀνό- 
pagi συνεξομοιοῦν πειρᾶσθαι τὰς σημασίας, μήτε 
μὴν παραλλάττειν παρηλλατμένων᾽ ταῖς δὲ τῶν ὑπο- 
χειμένων ἐννοίαις προσέχοντας, ἀχολούθως ἐφαρμότ- 
τειν τὰς προσηγορίας, ἐπεὶ μηδὲ ταῖς φοναῖς πέφυχεν 
ἀχολουθεῖν τῶο πραγμάτων ἣ φύσις, τοῖς δὲ πρά- 
γὙμᾶσιν ἐφαρμόζεσθαι κατὰ τὴν ἀξίαν ἡ τῶν ὀνομάτων 
δύναμις. Καταμέμψαιτο δ᾽ ἄν τις οὐχ ἧττον καὶ τοὺς 
γέννημα μὲν χαὶ ποίημα τὸν Υἱὸν εἶναι πειθομένους, 
ἀγέννητόν τε χαὶ ἄχτιστον τὸν Θεὸν συντιθεμένους, 
τῇ δὲ τῶν δευτέρων προσθήχῃ, καὶ τῇ κατ᾽ οὐσίαν 
ὁμοιότητι ταῖς προλαδούσχις ὁμολογίαις ἐναντιουμέ- 
νους. (33) OUc ἐχρῆν, εἴ μέν τις ἦν αὐτοῖς ἁληθείας 
φροντὶς, παρηλλαγμένων τῶν ὀνομάτων, παρηλλαγμέ- 
νας ὁμολογεῖν xal τὰς οὐσίας. "HL γὰρ ἄν οὕτω καὶ 
μόνως τὴν δικαίαν ἐφύλαττον τάξιν, ἑχατέρᾳ τούτων 
τὴν προσήχουσαν ἀποδιδόντες ὁμολογίαν. Εἰ δὲ μὴ 
ταύτης ποιοῦνταί τινα λόγον, τῆς γοῦν ἰδίας ἐπινοίας 
φυλάξαι τὴν ἀχολουθίαν, καὶ μὴ τῆς αὐτῆς φύσεως 
παραχωροῦντας, ἁλλοτριοῦν τῆς ἁρμοζούσης ὀνομα- 
σίας’ ἀποδεδειγμένου διὰ πάντων ἡμῖν τῶν προλα- 
δόντων αὐτῶν εἶναι τῶν οὐσιῶν σημαντιχὰς τὰς προσ- 


ἡγορίας. 


potens est : omnino rationem nullam habet, quod 
Filium creatucam dici nolunt. Ex his eane et ejus- 
modi aliis cum manifestum sit, imo adversarii 
oculari quasi demonstratione doceantur, non ubivis 
significatioes verbis esse coequandas, neque al- 
ternandas esse res eua natura differentes : subjectis 
&utem rebus accurata considerationegdhibita aptas, 
convenientes et proprias significationes esse appli- 
candas : siquidem natura rerum non ipsas sequi 
voces solet, sed necesse est ut vocam valor apte et 
convenienter rebus indatur. Culpaverit sane quis 
non parum etiam eos, qui quidem Filium proge- 
niem et facturam esse persuasi sunt, simulque 
ingenitum et inoreatum Deum fatentur; verum po- 
steriorum assertionum accessione et exequatione 
illa quam faciunt ratione essentia, hisce suis prio- 
ribus confessionibus contradicunt. Quos utique 
deceret, si qua veritatis cura moverentur, cum 
diversa sint nomina, diversas etiam essentias con- 
fiteri. Nam vel hac et quidem sola ratione justum 
servarent ordinem, et sic quoad utrumque borum 
convenientem ederent confessionem. Si vero nullam 
prorsus veritatis habeant rationem, saltem prio- 
rum commentorum consequentiam observarent, 


neque recedendo ab una eademque natura appellationes ἃ convenientia propria |alienarent, cum passim 
in precedentibus ἃ nobis sit demonstratum, voces esse essentiarum significativas. 


19. Εἴποι δ᾽ dv τις ἴσως πρὸς ἀντιλογίαν ἠχονημέ- 
νος, ὡς εἴπερ δεῖ τοῖς ὀνόμασι προσέχειν καὶ διὰ 


19. Dixerit autem fortasse quis ad contradicen- 
dum instructus, ac veluti cote acutus redditus,quod 


τούτων προσάγεσθαι ταὶς τῶν ὑποκειμένων ἐννοίαις, C si habita ratione nominum in rerum suhjeotarum 


χαθὸ uiv ἁγέννητον καὶ γεννητὸν παρηλλάχθαι φα- 
μὲν, καθὸ δὲ φῶς καὶ φῶς, ζωή τε χαὶ ζωὴ, δύναμις 
χαὶ δύναμις, ἐοικέναι. Πρὸς ὅν φαμεν, οὐ βαχτηρίᾳ 
χρώμενοι πρὸς τὴν ἐρώτησιν ἀντ᾽ ἀποχρίσεως κατὰ 
τὸν Διογένους ἐπαινέτην᾽ πολὺ γὰρ κχυνισμὸς χεχώ- 
ρισται Χριστιανισμοῦ" τὸν δὲ μαχάριον Ἡαῦλον 
ἐζηλωχότες, ὅς φησι δεῖν ἐν πολλῇ μαχροθυμίᾳ παι- 
δεύειν τοὺς ἀντιδιατιθεμένους, ὅτι τὸ μέν ἐστιν ἁγέν- 
νητον φῶς, τὸ δὲ γεννητόν. Πότερον ἄλλο τι σημαίνει 
τὸ φῶς ἐπ᾽ ἁγεννήτου λεγόμενον παρὰ τὸ γεννητὸν, 
ἢ ταυτὸν ἑχάτερον; Εἰ μὲν γὰρ ἕτερόν τι xal ἕτε- 
ρον, εὔδηλον, ὅτι καὶ σύνθετον τὸ ἐξ ἑτέρου xai ἐτέ- 
ρου συγχείμενον. Τὸ δὲ σύνθετον οὐχ ἀγέννητον. El 
δὲ ταυτὸν, ὅσον παρήλλαχται τὸ ἀγέννητον πρὸς τὸ 


considerationem est eunduin, quatenus quidem in- 
genitum et genitum differre dicimus: quatenus 698 
vero lurmen et lumen, vita et vita, potentia et po- 
tentia, non differre, sed ejusdem esse rationis. Cui 
respondemus, non baculo utentes ad qusestionem 
loco responsionis, id quod de Diogene refert ejus 
laudator, cynismus enim multun? differt a Christia- 
nismo : sed sanctum Paulum imitantes, qui dicit 
longanimitate adversarios esse erudiendos **, Res- 
pondemus, inquam, quod quedam lux est ingenita, 
quaedam vero genita. Utrum vero diversum seu aliud 
quid lux significat cum de ingenita, quam cum de 
genita natura usurpatur,vel an unum et idem notat 
utrobique ? Etenim, si quidem diversum quid hio, 


γεννητὸν (88), τοσοῦτον παρηλλάχθαι δεῖ xal τὸ φῶς ἢ et diversum illio signiflcat, manifestum inde est, 


πρὸς τὸ φῶς, καὶ τὴν ζωὴν πρὸς τὴν ζωὴν, xai τὴν 
δύναμιν πρὸς τὴν δύναμιν. Ὁ γὰρ αὐτὸς κανὼν καὶ 
τρόπος πρὸς τὴν ἁπάντων τῶν τοιούτων διάλυσιν. Εἰ 
τοίνυνν πᾶν ὄπερ λέγεται τῆς τοῦ Πατρὸς οὐσίας 
σημαντιχὸν, ἴσον ἐστὶ κατὰ τὴν τῆς σημασίας δύναμιν 
τῷ (34) ἀγεννήτῳ διὰ τὸ ἀμερὲς καὶ ἀσύνθετον, κατὰ 
δὲ τὸν αὐτὸν λόγον κἀπὶ τοῦ Μονογενοῦς αὐτὸν (35) 
τῷ γεννήματι, Παρηλλάχθαι δὲ ταῦτά φασι καὶ ab- 


811 Tim. 11, 25. 


133 ael i 262, τὸ 
' ius pag. t τὸν πρὸς τὸ - 
vntov, eodem sensu. , γεννητὸν πρὸς τὸ viv 


quod etiam compositum quid sit, ex alio videlicet 
et alio constans. Quod autem oompositum est, in- 
genitum esse non potest. Sin vero unum et idem 
utrobique notat, quantum differt ingenitum a ge- 
nito, tantum etiam differre oportet lumen a lumine, 
et vitam a vita, et potentiam ἃ potentia. Unus enim 
et idem hic canon ao modus ad solutionem omnium 
ejusmodi objectionum adhiberi potest.8i igitur quid- 


(34) Τῷ. Editi, τό. Eprr. 
(35) Αὐτόν. Forte, ταυτόν. Ep. 


855 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


856 


quid significativum. est essentio Patris, quale est A τοί. Τίς ἔτι συγχωρήσει λόγον τὴν τῆς οὐσίας ὁμοιότη" 


vi signiflcationis τῷ ingenito, propterea quod hic 
partium aut compositionis est nihil : eadem quoque 
ratione de Unigenito dicendum est, quod et ibi 
equale est τῷ genito. At ipsi quoque hzc differre 


τα προσάγειν, fj τινι τὴν ὑπεροχὴν χατὰ τὸ μεῖζον 
ὁρίσασθαι, παντὸς μὲν ὄγχου, παντὸς δὲ χρόνου, xai 
τῶν τοιούτων ἐξῃρημένων, ἁπλῆς τε xai μόνης οὔσης 
τε τῆς οὐσίας xat νοουμένης ; 


dicunt. Quis, quaeso, amplius concedet sermonem essentie equalitatem adducere, aut eui aliquam ita 
preeminentiam statuere, quod alter altero sit major omni quidem mole, omni vero tempore et aliis 
ejusmodi rebus remotis, concessoque quod simplex et una sit et intelligi debeat ? 


20. Videntur vero nobig omnino illi qui nullius 
dominio subditam et omni causa superiorem, et ab 
omnibus legibus liberam essentiam nature genite 
et paternis legibus servienti comparare ausi sunt, 
neque ullo plane modo universitatis rerum considé- 
rasse naturam, autsi quando hoc faciunt, non pura 
mente de hisce rebus ferre judicia. Etenim cum no- 


20. Τὴν ἀρχὴν δὲ δοχοῦσί μοι οἱ τὴν ἀδέσποτον xal 
πάσης μὲν αἰτίας χρείττονα, πάντων δὲ νόμων ἐλευ- 
θέραν οὐσίαν, τῇ γεννητῇ καὶ νόμοις πατρικοῖς δου- 
λευούσῃ συγχρῖναι (30) τολμήσαντες, ἢ μηδὲ ὅλως 
τὴν τῶν ὅλων φύσιν ἐπεσχέφθαι, fj μὴ χαθαρᾷ τῇῷ 
διανοίᾳ τὰς περὶ τούτων ποιεῖσθαι κρίσεις. Δυεῖν γὰρ 
ἡμῖν τετμημένων ὁδῶν πρὸς τὴν τῶν ζητουμένων 


bis due sunt distincte vie ad earum rerum dequi- p εὕρεσιν, μιᾶς μὲν, χαθ᾽ ἣν τὰς οὐσίας αὑτὰς ἐπι- 


bus queritur inventionem excogitate : una quidem 
juxta quam ipsas essentias consideramus, et ita sin- 
cera de ipsis ratione unumquodque sub censuram 
nostram vocamus : altera autem que fit per indaga- 
tionem operationum, seu cum per 'operationes fit 
indagatio, quam ex ipsis jam factis et absolutis ope- 
ribus dijudicamus. Tertiam viam que neutra sit 
harum, et quz preter jam dictas talem essentie 
equalitatem monstret,reperire estimpossibile. Nam 
give quis disquisitionis initium capere velit ex ipsis 
essentiis, illa quidem que superior est, cum alte- 
rius dominium vel ullam generationem neutiquam 
admittat, et ejusmodi rebus mentem nostram cum 
amore veritatis accedentem erudiat, quam longis- 
sime jubet repellere lege nature talem ad aliud 
comparationem, tprebetque occasionem, ut talem 
mente versemus opefationem, que [conveniens sit 
essentie majestati. Sin vero ex opiflciis quis judi- 
cium instituere velit, indeque ad essentias feratur: 
ubi Filium ingeniti inveniet factutam, Unigeniti 
autem Paracletum, cumque ex Unigeniti preemi- 
nentia de operationis differentia edoctus fuerit, in- 
dubitatam accipit de diversitate, etiam secundum 


σχοπούμενοι, xaÜapi τῷ περὶ αὐτῶν λόγῳ τὴν 
ἑχάστου ποιούμεθα χρίσιν, θατέρας δὲ τῆς διὰ τῶν 
ἐνεργειῶν ἐξετάσεως, ἣν ἐκ τῶν δημιουργημάτων 
καὶ τῶν ἀποτελεσμάτων διαχρίνομεν, οὐδετέραν τῶν 
εἰρημένων εὐρεῖν ἐμφαινομένην, τὴν τῆς οὐσίας 
ὁμοιότητα δυνατόν, Εἴτε γὰρ ἐκ τῶν οὐσιῶν ποιοῖτό 
τις τῆς ἐπισχέψεως τὴν ἀρχὴν, à μὲν (37) ἀνωτέρω 
βασιλείας καὶ πάντη γεννήσεως ἀνεπίδεχτος οὖσα, 
τούτοις τε παιδεύουσα τὴν μετ᾽ ἐννοίας προσιοῦσαν 
διάνοιαν, ἀπωθεῖν ὡς ποῤῥωτάτω παραχελεύεται 
νόμῳ φύσεως (38) τὴν πρὸς ἕτερον σύγχρισιν, ἀχό- 
λουθον καὶ προσήχουσαν τῷ τῆς οὐσίας ἀξιώματι 
παρέχουσαν νοεῖν xai τὴν ἐνέργειαν. Eit! ἐκ τῶν 
δημιουργημάτων σχοπούμενος (39), ἐχ τούτων ἐπὶ 
τὰς οὐσίας ἀνάγοιτο, τοῦ μὲν ἀγεννήτου τὸν Υἱὸν 
εὑρίσκων ποίημα, τοῦ δὲ Μονογενοῦς τὸν Παράχλη- 
τον, κἀχ τῆς τοῦ Μονογενοῦς ὑπεροχῆς (40) τὴν τῆς 
ἐνεργείας διαφορὰν πιστούμενος, ἀναμφισθήτητον 
λαμθάνει xal τῆς κατ᾽ οὐσίαν παραλλαγῆς τὴν ἀπό- 
δειξιν, ἵνα μὴ τρίτον λέγωμεν, ὅτι πάμπολυ διενή - 
νοχεν ὃ δημιουργῶν ἐξουσίᾳ τοῦ νεύματι πατριχῷ 
ποιοῦντος, xxl μηδὲν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖν ὁμολογοῦγτος, 
ὅ τε προσχυνούμενος τοῦ προσχυνοῦντος. 


essentiam, demonstrationem, ut non opus nobis sit tertium nominare : siquidem qui propria potestate 
aliquid operatur, plurimum differt ab eo qui nutu paterno quid fasit, et fatetur se nihil & semetipso 


facere 389, quique adoratur, ab eo qui adorat. 


21. Si igitur nullo modo absurdum esse putant, 
equali ratione utrisque heo eadem communicare, 
nimirum essentiam, operationem, potestatem, no- 
men, sublatis prorsus nominum et rerum differen- 
tiis; 699 pronuntient una opera diserte, duo esse 
ingenita. Sin vero manifeste hoc impium est, age 
probent, non illa similitudinis appellatione, qua 
ceu velamento quodam utuntur, sed certis argu- 
mentis, quod omnium confessione impietati datur. 
Ceterum ne videamur juxta intentatam nobis et in 


89 Joan. v, 10. 


36) Apud Mar ag. 207, συγχρίνειν, 
n Basil. 26. Tw 


(38 Basi). 5. - $68. 


21. El μὲν οὖν μηδὲν ἄτοπον ἡγοῦνται τῶν αὐτῶν 
ἑπίσης ἑκατέρων μεταδιδόναι τούτων, otov οὐσίας, 
ἐνεργείας, ἐξουσίας, ὀνόματυς, ἀνελόντες τὰς τῶν 
ὀνομάτων καὶ πραγμάτων διαφορὰς, δύο σαφῶς ἀγέν- 
νητα λεγέτωσαν. El δὲ τοῦτο προφανῶς ἀσεδὲς, μὴ 
δι’ ἐπικαλύμματος ὁμοιότητος ὀνόματι χατασχευαζέ- 
τωσαν τὸ πᾶσιν ὁμολογούμενον εἷς ἀσέῤφειαν. ᾿Αλλ᾽ 
ἵνα γε μὴ δοχοίημεν κατὰ τὴν ἐπενεχθεῖσαν ἡμῖν καὶ 
παρὰ πολλοῖς θρυλλουμένην βλασφημίαν ἴδίοις πλά- 
σμασι καὶ λόγοις ἐχδιάζεσθαι τὴν ἀλήθειαν, ἐκ τῶν 


hi0) Basil. pag. 269, 270. 
40) Basil. pag. 269. 


851 


EUNOMII LIBER APOLOGETICUS. 


858 


Γραφῶν αὐτῶν πο'ησόμεθα τούτων τὴν ἀπόδειξιν. A multorum ore versantem blasphemiam propriis fi- 


Εῤς ὑπὸ νόμου xai προφητῶν χαταγγέλλεται Θεός, 
Οὗτος xai τοῦ Μονογενοῦς εἶναι Θεὸς ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ 
Σωτῆρος ὁμολογειται. Πορεύομαι γὰρ, φησὶ, πρὸς 
τὸν Θεόν μου xai Θεὸν ὑμῶν. Μόνος ἀληθινὸς θεὸς, 
μόνος σοφὸς, μόνος ἀγαθὸς, μόνος δυνατὸς, μόνος 
ἔχων ἀθανασίαν, Θορυδείσθω δὲ μηδεὶς, μηδέ ταρασ- 
σίσθω τὴν διάνοιαν. Οὐ γὰρ ἐπ᾽ ἀναιρέσει τῆς τοῦ 
Μονογενοῦς θεότητος, ἢ τῆς σοφίας, f| 1f ἀθανα- 
σίας, ἣ τῆς ἀγαθότητος χρώμεθα τοῖς εἰρημένοις; 
ἀλλ᾽ ἐπὶ διαχρίσει τῆς τοῦ Πατρὸς ὑπεροχῆς. Movo- 
γενῆ μὲν γὰρ ὁμολογοῦμεν ϑεὸν xai τὸν Κύριον 
ἡμῶν Ἰησοῦν, ἄφθαρτον χαὶ ἀθάνατον, σοφὸν, ἀγα- 
θόν, 'AXX αὐτῆς γε τῆς συστάσεως, xal παντὸς, 
ὅπερ ἐστὶ, τὸν Πατέρα φαμὲν αἴτιον οὐχ ἔχοντα τῆς 
ἰδίας οὐσίας fj τῆς ἀγαθότητος αἴτιος ὡς ἀγέννητον, 
ταύτην ἧμῖἷν παρεχόντων τὴν ἔννοιαν τῶν προτεθέν- 
των. 


gmentis vim velle veritati afferre, jam porro ex 
ipsis Scripturis illaque diximus demonstrabimus. 
Unusalegeet prophetis perhibeturesse Deus.Et quod 
isipse sit Unigeniti quoque Deus,ex ipsiusSalvatoris 
confessione patet. Nam Vado, inquit, ad Deum meum 
et Deum vestrum "9. Solus verus Deus *!, solus sa- 
piens *2,50lus bonus ?5, solus potens ?*, solus habens 
immortalitatem **.Nemo, queso,animo tumultuoso 
et commoto hec excipiat,nemo in mente perturbe- 
tur. Nequeenim ideo hoc allato sermone sumus usi, 
ut Unigeniti divinitatem, vel sapientiam, vel im- 
mortalitatem, vel bonitatem tolleremus, sed ad 
ostendendam differentiam respectu preeminentise 
Patris.Etenim unigenitum confitemur Deum et Do- 
minum nostrum Jesum Christum, incorruptibilem 
et immortalem,sapientem,bonum.Sed hujus ipsius 
consistentie, ejusque in universum quod est, Pa- 


trem didicimus esse causam, cum ipse sue essentis et bonitatis nullam habeat causam, utpote ingeni- 
tus, sicut ea qus prius suut proposita, menti nostre.ingenitum considerandum exhibuerunt. 


22. Οὔκουν el μόνος μὲν ἀληθινὸς ὁ Θεὸς xal σοφὸς, 
ἐπειδὴ καὶ μόνος ἀγέννητος, μονογενὴς Υἱὸς, ἐπειδὴ 
μόνος ἀγεννήτου γέννημα, οὐκ ἂν δέ τι μόνον εἴη, 
κοινοποιουμένης πρὸς ἕτερον δι᾽ ὁμοιότητα τῇς φύ- 
σεως. Χρὴ τοίνυν τὴν κατ᾽ οὐσίαν ὁμοιότητα ἀνελόν- 
τες, τὴν δὲ τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν Ἡατέρα δεξάμενοι 
κατὰ τὸν οἰκεῖον λόγον, εἷς ἕνα xal μόνον ἀληθῶς 
ἐνάγειν τὴν τῶν πάντων αἰτίαν τε xal ἀρχὴν, ὅπο- 
τεταγμένου δηλαδὴ τοῦ Υἱοῦ τῷ Πατρὶ, τὴν δὲ περὶ 
τούτων ἔννοιαν ἀχριδῶς διακαθαίροντας, καὶ τὸν τῆς 
ἐνεργείας τρόπον οὐχ ἀνθρώπειον νομίζειν, εὐμαρῆ 
δὲ xal θεῖον * οὔτοι μερισμὸν ἢ κίνησίν τινα τῆς 


οὐσίας τὴν ἐνέργειαν ἡγουμένους, ἅπερ ἐπινοεῖν (Ἱ 


ἀναγκαῖον τοὺς ὑπαγομένωυς τοῖς “Ἑλλήνων σοφίσμα- 
σιν, ἐνούντῶν τῇ οὐσίᾳ τὴν ἐνέργειαν, xal διὰ τοῦθ᾽ 
ἅμα μὲν τῷ Θεῷ τὸν κόσμον ἀποφαινομένων, οὐδὲν 
δὲ μᾶλλον ἐκ τούτου τὴν ἁτοπίαν ᾿διαφευγόντων. 
Ἐχρῆν γάρ τοι πρὸς τὴν τῆς δῳμιουργίας παῦλαν 
ἀπιδόντας, μηδὲν πρὸς τὴν ἀρχὴν ἀνανεύειν. Οὐδὲ 
γάρ ἀντιλήξειεν (A1) εἰς τέλος μὴ ἀπ’ ἀρχῆς ὁρμώ- 


μενον. 


22. Non igitur, siquidem solus ipse est verus 
Deus, et sapiens, utpote qui solus est ingenitus, 
unigenitus Filius, qui solus est ingeniti progenies, 
unquam esse solum quid potest, propterea quia 
ejus natura ob similitudinem cum aliquo altero fit 
communis, Necesse igitur est, ut sublata omni se- 
cundum substantiam similitudine, admissa autem 
ea quam Filius respectu Patris habere potest, uná et 
soli vere Deo juxta proprium sermonem omnium 
que usquam sunt rerum causam et principium tri- 
buamus : quoniam videlicet etiam ipse Filius sit 
subjectus Patri, utque pura omnino his in rebus 
mente versantes, etiam modum operationis ab omni 
hominum condjtiene alienum putemus,facilem ta- 
men et divinum. Non sane, quasi arbitremur parti- 
lione aut motu quodam factam esse illam operatio- 
nem : cujusmodi quid necesse habent oogitareilli,qui 
Grecorum argutiis operationem essentis unientium 
atque ideo mundum Deo coerxstitisse dicentium,ne- 
que hoc ipso absurditatem fugientium,sunt pelleoti. 
Oporteret enim ipsos respiciendo ad cessationem 


creationis, nequaquam principio eam exequare extollendo. Fieri enim non potest ut fine aliquo desinat 


esse, quod non ab aliquo principio cepit esse. 


23. ᾿Αλλ᾽ σῦτοι μὲν μήθ᾽ ὑγιαίνουσιν ὀφθαλμοῖς 
τὴν τῶν ὄντων κχατανενοηχότες διαφορὰν, μήτε 
δίκαιοι χριταὶ γενόμενοι τῶν πραγμάτων, ἀφιέσθω- 
σαν" διὰ καχόνοιαν ἐπικρυπτούσης αὐτοῖς τὴν ἀλή- 
θειαν τῆς δίχης. Ἡμεῖς δὲ κατὰ τὰ μιχρῷ πρόσθεν 
ῥηθέντα τὴν ἐνέργειαν ἐχ τῶν ἔργων κρίνοντες, οὐχ 
ἀσφαλὲς οἰόμεθα δεῖν ἑνοῦν τῇ οὐσίᾳ, τὴν μὲν ἄναρ- 
Xov ἁπλῆν τε xal ἀτελεύτητον εἰδότες, τὴν δὲ ἐνέρ- 
γειαν οὐχ ἄναρχον. Ἢ γὰρ ἂν ἦν καὶ τὸ ἔργον ἄναρχον, 


9 Joan. xx, 17. 51 Joan. xvii, 3. "33 Matth. xix, 17. ** Matth. xix, 47. 


(14) ᾿Αντιλήξειεν, Forte, ἂν τι λήξειεν, Eprr. 


23.Verum enim vero hi homines, cum sciant re- 
ruminnaturaexistentium differentiam, nihilominus 
morbo quodam oculorum laborare videntur, neque 
sunt equi rerum judices. Facessant sane, quando- 
quidem ipsum jus illis ob malitiam veritatem occul- 
tat.Nos autem secundum ea que paulo prius sunt 
dicta, habito de operatione ex operibus judicio, non 
censemus tutum esse illam illi essentie unire opor- 
tere; cum sciamus hano sine principio, sine com- 


* [ Tim. vi, 16. ** ibid. 15. 


859 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


860 


positione et sino fine esse. Nam,si esset sine princi- A οὔτ᾽ ἀτελεύτητον, ἐπεὶ μηδὲ οἷόν τε παυσαμένων τῶν 


pio, etiam ipsum opus esset principii expers, neque 
gine fine : quandoquidem fleri non potest, quin ces- 
santibus operibusipsa quoque cesset operatio.Valde 
enim puerile et infantis mentis est judicium inge- 
nitam et fine carentem dicere operationem, atque 
sic illam cum essentia unam eamdemque rem esse, 
cum nullum plane opus fleri possit ingenite et in- 
(inite. Si enim hoc 700 quis affirmaverit, alteru- 
trum ex duobus inde consequens erit : aut opera- 
tionem Dei esse sine actione,vel opus etiam ipsum 
esse ingenitum. Si vero utrumque horum omnium 
confessione est absurdum, verum erit id quod reli- 
quum est,videlicet cum opera initium habeant,ope- 
rationem etiam non sine principio esse : cumque 
cessent, eamdem etiam non carere fine. Non itaque 
decet nos aliorum sententiis statim antequam probe 
examinentur, fidem habere, et ita essentie opera- 
tionem unire ; sed existimare quod hec verissima 


ἔργων ἄπαυστον εἶναι τὴν ἐνέργειαν. Alav γὰρ 
μειρακιῶδες, xal φρενὸς νηπίας, ἀγέννητον xal ἀτε- 
λεύτητον λέγειν τὴν ἐνέργειαν ταυτὸν τῇ οὐσίᾳ 
τιθεμένους μηδενὸς τῶν ἔργων ἀγεννήτως γίγνεσθαι 
δυναμένου, μήτ᾽ ἀτελευτήτως. "Ex γὰρ τούτων συμ- 
θαίνοι (42) δυοῖν θάτερον, ἢ τὴν ἐνέργειαν ἄπρακτον 
εἶναι τοῦ Θεοῦ, ἢ τὸ ἔργον ἀγέννητον. Et δ᾽ ἑκάτερον 
τούτων ὁμολογουμένως ἄτοπον, ἁληθὲς τὸ λειπόμε- 
νον, ἀρχωμένων τε τῶν ἔργων, μὴ ἄναρχον εἶναι τὴν 
ἐνέργειαν παυομένων τε, μὴ ἄπαυστον, Οὐ χρὴ 
τοίνυν πειθομένους γνώμαις ἑτέρων ἀνεξετάστοις 
ἑνοῦν τῇ οὐσίᾳ τὴν ἐνέργειαν, ἀλγθεστάτην δὲ xal 
Θεῷ πρεπωδεστάτην ἐνέργειαν ἡγεῖσθαι τὴν βούλη- 
σιν, ἀρχοῦσχν πρός τε τὸ εἶναι xal σώζεσθαι τὰ 
πάντα, μαρτυρούσης xal προφητιχῆς φωνῆς" Πάντα 
γὰρ ὅσα ἠθέλησεν, ἐποίησεν: Οὐ γὰρ ἐπιδέεταί τινος 
πρὸς τὴν ὧν βούλεται σύστασιν, ἀλλ᾽ ἅμα τε βούλε- 
ται, xal γέγονεν ὅπερ ἠθέλησεν, 


Deoque convenientissima sit operatio, nimirum voluntae, quee valet et sufficiens est δὰ rerum omnium 
tum essentiam tum conservationem, testante hoc ipsum etiam voce prophetica : Omnia enim quxcun- 
que voluit, fecit *. Non enim ulla re indiget ad earum rerum, quas esse vult, consistentiam,sed simul- 


atque vult, consistit etiam quodcunque voluit. 


24. Quocirca siquidem oratio nostra jum ostendit 
voluntatem 6886 operalionem,operationem vero non 
esse essentiam : cumque Unigenitus subsit volun- 
tati Patris non ad essentiam, sed operationem, que 
et ipsa est voluntas : necesse est ut Filius hano ser- 
vet et teneat similitudinem. Unde jam porro, cum 
commode eo provehamur,tenere nos oportet veram 
quoque rationem, cur imago dicatur. Ipse beatus 
Paulus exposuit, dicens ; Qui est imago Dei tnvisi- 
bilis, primogenitus omnis crealurz, quia in ipso 
creata. sunt. omnia, tam qug in celo quam qua in 
terra sunt,visibilia el invisibilia *9:.Hanc ob causam 
est imago. Omnia vero qui in ipsocreata sunt, una 
cum eo qui primogenitus dicitur, non certe Ingeni- 
tam quamdam essentiam notant. Non enim eorum 
respeetu essentia est. Ipsam vero operationem per 
quam Filius, in quo omnia, referre imago ad es- 
sentiam non potest, nec gestare imago illam simili- 
tudinem potest ratione essentie, cum sit operatio, 
que ingenita fuit penes Deum in preesentiaante cons- 
litutionem etiam primogeniti etomnium que per 
ipsum creata sunt.Quis enim,queso,qui tum ipsum 
Unigenitum novit,tum omnia que per ipsum facta 
sunt *',etiam probe cognita habet, non confiteatur 
se eo intueri omnem Patris potentiam ? Quo cum 
respexerit beatissimus Paulus, non, Per ipsum, di- 
cit, sed, In ipso, et sano addendo τὸ Unigenitus, ut 
ipsecum aliisque peripsum facta sunt, assumptus, 
hanc Patris operationem manifestam faceret illis 
qui hec contueri valent. Imaginem igitur illum di- 


Μ Pgal. cxi, 3. *' Coloss. 1, 45, 16. ** Joan. 1, 3. 


(42) Συμδαίνοι. Forte, συμῦὔαίνει. Eprr. 


24, Οὐχοῦν εἴ τὴν uiv βούλησιν ἀπέδειξεν ὁ λόγος 
ἐνέργειαν, οὐχ οὐσίαν δὲ τὴν ἐνέργειαν, ὑπέστη δὲ 
βουλήσει τοῦ Πατρὸς ὁ Μονογενὴς, οὐ πρὸς τὴν οὐ- 
clav, πρὸς δὲ τὴν ἐνέργειαν, ἥτις ἐστὶ xal βούλησις" 
ἀποσώζειν τὴν ὁμοιότητα τὸν Υἱὸν ἀναγκαῖον. Ἐξ ὧν 
προσαγομένους δεῖ τὸν ἀληθῆ τῆς εἰκόνος διασώζειν 
λόγον. Αὐτὸς ὁ μαχάριος Παῦλος ἐξηγήσατο, εἰπών" 
Ὅς ἐστιν εἰχὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτό- 
τοχος πάσης χτίσεως, ὅτι ἐν αὐτῷ ἐχτίσθη τὰ 
πάντα, τά τε ἐν οὐρανῷ, xal ἐπὶ γῆς, ὁρατὰ καὶ 


C ἀόρατα. Διὰ τοῦτο εἰκών. Πάντα δὲ «à ἐν αὐτῶ 


κτισθέντα μετὰ τοῦ πρωτοτόχονυ οὐ τὴν ἀγέννητον 
οὐσίαν χαραχτηρίζει. Οὐ γὰρ κατὰ ταῦτα ἡ οὐσία. 
Τὴν δὲ ὀνέργειαν, δι’ ἧς ὁ Υἱὸς, ἐν ᾧ τὰ πάντα, οὐ 
πρὸς τὴν οὐσίαν φέροι ἄν ἡ εἰκὼν τὴν ὁμοιότητα, 
πρὸς δὲ τὴν ἐνέργειαν ἐναποχειμένην ἀγεννήτως τῇ 
προγνώσει͵ καὶ πρὸ τῆς πρωτοτόχου συστάσεως, xal 
τῶν ἐν αὐτῷ χτισθέντων. Τίς γὰρ αὐτόν τε τὸν Mo- 
νογενῆ γινώσχων, καὶ πάντα τὰ δι᾽ αὐτοῦ γενόμενα 
καταμαθὼν, οὐκ ἂν ὁμολογήσειεν αὐτῷ θεωρεῖσθαι 
πᾶσαν τὴν τοῦ Πατρὸς δύναμιν ; Πρὸς ὅπερ ἀπιδὼν 
6 μαχαριώτατος Παῦλος, οὗ, Δι’ αὐτοῦ, φησὶν, ἀλλ᾽ 
Ἐν αὐτῶ, καίτοι προσθεὶς τὸ, Πρωτότοχος, ἵνα τοῖς 
δι’ αὐτοῦ γενομένοις xal αὐτὸς συμπαραληφθεὶς, 
πᾶσι γνωρίζῃ τοῖς ταῦτα συνορᾷν δυναμένοις τὴν τοῦ 


D Ιατρὸς ἐνέργειαν. Εἰκόνα τοίνυν φαμὲν, οὐχ ὡς 


ἀγεννήτῳ γέννημα παραδάλλοντες (ἀνάρμοστον γὰρ 
τοῦτό γε xal τοῖς πᾶσιν ἀδύνατον), ἀλλ᾽ Υἱὸν μονο- 
γενῆ xal πρωτότυχον Πατρὶ, τῆς μὲν Υἱοῦ προσηγο- 
ρίας τὴν οὐσίαν δηλούσης, τῆς δὲ Πατρὸς, τὴν τοῦ 


EUNOMII LIBER APOLOGETICUS. 


γεννήσαντος ἐνέργειαν. El δέ τις φιλονείκως τοῖς αὶ cimus,non quod ingenito genitum assimilemus (in^ 


οἰκείοις ἐμμένων μὴ προσέχοι τοῖς ῥηθεῖσι τὸν νοῦν, 
ἐχθιάζοιτο δὲ τὴν τοῦ Πατρὸς προσηγορίαν οὐσίας 
εἶναι σημαντικὴν, μεταδιδότω χαὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῆς 
ὁμοίας φωνῆς, dq προλαδὼν μετέδωχε xal τῆς 
ὁμοίας οὐσίας" μᾶλλον δὲ ἀμφοῖν ἑχατέρῳ, τῷ τε 
Πατρὶ τῆς Υἱοῦ, xal τῷ Υἱῷ τῆς Πατρός" ἡ γὰρ τῆς 
οὐσίας ὁμοιὅτης ταῖς αὐταῖς ὀνομάζειν προσηγο- 
ρίαις ἀναγχάζει τοὺς ταύτην περὶ αὐτῶν ἔχοντας τὴν 
δόξαν. 


conveniens enim et ineptum hoo esset, neque ἃ quo- 
quam prestari potest), sed Filium unigenitum et 
primogenitum Patris dicimus, ubi quidem Filii ap- 
pellatio essentiam denotat, Patris autem gignentis 
operationem.Si veroquis contendendi studio in pro- 
priis permanet opinionibus, et ea. que jam dicta 
sunt, sana mente ponderare recusat violenter au- 
tem inetat, Patris appellationem essentis signi- 
flcativam esse, faciat ille etiam eamdem vocem 


communem oum Filio, quem antea ejusdem etiam essentie participem fecit : imo 'potius utramque 
ambobus, Filii scilicet appellationem Patri, et Patris appellationem viciesim Filio tribuat ; essentie 
enim similitudo coget eos, qui hanc de ipsis opinionem habent, iisdem appellationibus ipsos nomi- 


nare. 


25. 'Apxoóvtov δὲ (A3) ἡμῖν τοσούτων καὶ περὶ τοῦ Β 25. Cum vero hec nobis sufficiant de Unigenito, 


Μονογενοῦς, ἀκόλουθον Bv εἴη xai περὶ τοῦ ΠΟαραχλή- 
του λοιπὸν εἰπεῖν, οὐ ταῖς ἀνεξετάστοις τῶν πολλῶν 
ἀκολουθοῦντας δόξαις, τὴν δὲ τῶν ἁγίων ἐν ἅπασι 
φυλάσσοντας διδασκαλίαν, παρ᾽ ὧν τρίτον αὐτὸ ἀξιώ- 
ματι xal τάξει μαθόντες, τρίτον εἶναι καὶ τῇ φύσει 
πεπιστεύχαμεν᾽ οὐχ ἐπαμειδομένων ταῖς φύσεσι τῶν 
ἀξιωμάτων χατὰ τὴν ἐν ἀνθρώποις ἐκ πολιτείας με- 
ταθολὴν, οὔτ᾽ ἐνηλλαγμένης τῆς τάξεως κατὰ τὴν 
δημιουργίαν ἐναντίως ταῖς οὐσίαις, ἀλλ᾽ εὐαρμόστως 
ἐχούσης πρὸς τὴν φύσιν, ὡς μήτε τὸ πρῶτον τῇ τάξει 
δεύτερον εἶναι τὴν φύσιν, μήτε μὴν τὸ φύσει πρῶτον 
δευτέρας f] τρίτης λαχεῖν τάξεως. Οὐκοῦν εἷπερ ἧδε 
τῆς τῶν νοητῶν δημιουργίας ἀριστη τάξις, τρίτον ὃν 
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τὴν τάξιν, οὐχ ἂν πρῶτον εἴη τὴν 
φύσιν, ὅπερ ἐστὶν ὁ Θεὸς καὶ ΠΙατήρ Ἢ γὰρ ἂν 
εὔηθες χαὶ περιττὸν τὸν αὐτὸν ποτὲ μὲν πρώτην, 
ποτὲ δὲ τρίτην ἔχειν χώραν, ἕν τε ἄμφω εἶναι, τό τε 
προσχυνούμενον, xal ἐν ᾧ προσχυνεῖναι, καθ᾽ d φησιν 
ὁ Κύριος - Πνεῦμα ὁ Θεὸς, xal τοὺς προσχυνοῦν- 
τὰς αὐτὸν, ἐν ΠΙνεύματι xal ἀληθείᾳ δεῖ προσχυ- 
νεῖν. Οὐδὲ μὴν ταυτὸν τῷ Μονογενεῖ. Οὐ γὰρ ἂν 
ὑπηριθμήθη τούτῳ ὡς ἰδίαν ἔχων ὑπόστασιν, ἀρχού- 
σης xai πρὸ τούτων τῆς τοῦ Σωτῆρος φωνῆς, δι’ ἧς 
ἕτερον ἔφη σαφῶς τὸν ἀποσταλησόμενον εἶναι πρὸς 
ὑπόμνησιν xai διδασχαλίαν τῶν ἀποστόλων. Οὐδέτε- 
pov μὲν ἀριθμῷ παρὰ τὸν Θεὸν, ἀγέννητον δέ. Εἷς 
γὰρ καὶ μόνος ἀγέννητος, ἐξ οὔ τὰ πάντα γέγονεν. 
Ἔ ἄλλο μὲν παρὰ τὸν Υἱὸν, γέννημα δέ. Εἴς γὰρ καὶ 
μονογενής, ὁ Κύριος ἡμῶν, Av οὔ τὰ πάντα, χατὰ 
τὸν ᾿Απόστολον ᾿Αλλὰ καὶ τρίτον καὶ φύσει καὶ τάξει, 
προστάγματι τοῦ Πατρὸς, ἐνεργείᾳ δὲ τοῦ Υἱοῦ γενό- 
μενον, τρίτῃ χώρᾳ τιμώμενον, ὡς πρῶτον xai μεῖζον 
πάντων, χαὶ μόνον τοιοῦτο τοῦ Μονογενοῦς ποίημα" 
θεότητος μὲν xal δημιουργικῆς δυνάμεως ἀπολειπό- 
μένον, ἁγιαστικῆς δὲ xal διδασχαλιχῆς πεπληρωμέ- 
νον, Τοὺς γάρ τοι πεπιστευχότας ἐνέργειαν εἶναί τινα 
τοῦ θεοῦ τὸν Παράχλητον, εἶτα ταῖς οὐσίαις Óm- 
ἀριθμοῦντας, ὡς λίαν εὐήθεις xal πολὺ τῆς ἀληθείας 
ἀπεσχοινισμένους, νῦν διελέγχειν, μακρᾶς ἂν εἴη 
σχολῆς. 


*! Joan. itv, 24. 


(43) Basilius lib. 1r, p. 271 et 276. 


consequeus fuerit deinceps de Paracleto quoque 
dicere, non sectando multorum opiniones non pro- 
batas aut satis expensas, sed servando in omnibus 
sanctorum doctrinam, a quibus cum didicerimus 
tertium dignitate et ordine, tertium quoque juxta 
naturam revera esse credimus. Non quod dignita- 
tes more hominum usitato in vicissitudine politica, 
naturis hisce etiam per vices contingant, neque 
etiam quasi ordo ita sit permutatus in creatione, 
ut essentiis is sit contrarius ; sed quod conveniens 
sit ipsi nature, ut neque quod primum fuit ordine 
gecundum sit juxta naturam, neque etiam id quod 
primum natura 701 fuit, secundum aut tertium 
sortiatur ordinem. Quocirca siquidem constitutio- 
nis eorum que mente tantum percipiuntur, non 
potest non optimus 6886 ordo:Spiritus sanctus 
cum sit tertium ordine, primum esee non poterit 
natura, id quod est Deus et Pater. Etenim vel 
ineptum et abundans esset, sj eumdem diceremus 
modoprimum,modo terlium tenerelocum; unum- 
que et idem es8e, id quod adoratur et illud in quo 
adoratur ; quemadmodum ipse Dominusdioit : Deus 
est spiritus, et 402, qui illum adorant, oportet in spí- 
ritu et veritate adorare **. Neque enim unum et idem 
est cum Unigenito ; alias enim non haberet nume- 
rum suum post Filium; utpote qui suam quoque 
propriam substantiam habet, sufficiente etiam ad 
horum oonfirmationem ipsa Salvatoris voce, qua 
manifeste diversum dixit! esse eum qui mittendus 
erat ad recordationem apostolorum. Neque sane 


D numero quidquam est aliud preter Deum, quasi 


etiam ingenitus quidam : unus enim ipse et solus 
ingenitus est, ex quo omnia facta sunt; aut aliud 
sane preter Filium,progenies,inquam,seu propago 
quadam, unus enim et eolus est unigenitus, Domi- 
nus noster,Per quem sunt omnia *,juxta Apostolum, 
Verum tertium quid est tum natura tum ordine, 
jussu quidem Patris,operatiune autem Filii factum; 
tertio loco colitur,quia videlicet ordine et dignitate 
prestat aliis, et unicum tale Unigeniti opus est, 


! Joan. xiv, 16, 26. 3 Coloss., 1, 16. 


868 APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 864 


deitafe quidem et potentia creandi remota, sanctifloandi autem et docendi facultate abundans. Illos 
enim qui Paracletum operationem quamdam Dei esse credunt, οἱ deinde illum essentiis subjungunt, 
tanquam valde insulsos et a veritate longe remotos si nunc refutare vellemus, longa sane mora ad id 


nobis opus foret. 


20. Verum, ne sermonum prolixitate auditores A 


gravemus,minusve alacres reddamus,paucis eorum 
qua diximus vim omnem comprehendentes, dici- 
mus unum et solum vere esse illum verum omnium 
Deum ingenitum, sine principio, incomparabilem, 
omni causa superiorem,et omnibusrebus aliis,quod 
et ipse quid,ceu substantie sunt,causam.Quid non 
ex communionequadam cum alia aliqua re com- 
munioeationem rerum constituit,nec antecedit cun- 
cta ordine,oec prestatcollatione ; adomnes quidem 
res respectum quemdam ad collationem quamdam 
suam habet; sed ratione preeminentie nullam 
comparationem essentis?, potentie, imperiive ad- 
mittit ; qui genuit et fecit ante omnia unigenitum 
Deum Dominum nostrum Jesum Christum,per quem 
omnia facta sunt, quique imago et signaculum est 
proprie potentie et operationis, neque ei, qui ge- 
nuit, secundum essentiam equiparatur,neque Spi- 
ritui sancto, qui per ipsum factus est ; illo quidem 
minor, tanquam factura, hoo vero prestantior, 
tanquam factor. Et sane quod creatus sit, fide di- 
gnus est testis ille qui ab ipso Domino testimonium 
. habet ?,quod ex Deo scientiam suam habeat,Petrus 
nimirum; cum dicit : Certo igitur sciaí. universa 
domus Israel, quod ipsum Dominum et Christum Deus 
[ecit *, et ipse qui ex persona Domini inquit, Do- 
minus creavit me in principio viarum suarum *.Quod 
autem ipse vicissim creavit Spiritum sanctum, hic 
etiam ostendit qui dioit : Unus est Deus ex quo sunt 
omnia, eL unus Dominus, Jesus. Christus per quem 
sunt omnia δ. et sanctus Joannes qui dixit : Ümnia 


per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nequid- C 


quam *. Ex quibus consequi necesse est, vel ipsum 
ingenitum dicere, quod impium est ; vel si factus 
est, quod ipse per ipsum factus sit. Tantum enim a 


26. 'AXX ἵνα μὴ τῷ μήκει τῶν λόγων ἀποχνήσω- 
μεν τοὺς ἀκούοντας, πᾶσαν ἐν βραχεῖ τῶν ῥηθέντων 
περιλαδόντες τὴν δύναμιν, φαμὲν ἕνα καὶ μόνον ἀλη- 
θινὸν εἶναι τὸν τῶν πάντων Θεὸν, ἀγέννητον, &vap- 
χον, ἀσύγκριτον, πάσης αἰτίας χρείττονα, πᾶσι τοῖς 
οὖσι τοῦ εἶναι αἴτιον * οὐκ ἐκ χοινωνίας τῆς πρὸς 
ἕτερον τὴν τῶν ὄντων δημιουργίαν συστησάμενον, οὐ 
τῇ τάξει τὸ πρῶτον, οὐ συγχρίσει τὸ χρεῖττον κατὰ 
πάντων ἀποφερόμενον͵ ἁλλὰ χαθ᾽ ὑπεροχὴν ἀσύγχρι- 
τον οὐσίας καὶ δονάμεως xai ἐξουσίας, γεννήσαντα 
xai ποιήσαντα πρὸ πάντων μονογενῆ Θεὸν τὸν Κύ- 
prov ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν, δι᾽ οὔ τὰ πάντα γέγονεν, 
εἰκόνα xal σφραγῖδα τῆς ἰδίας δυνάμεως καὶ ivsp- 
γείας, μήτε τῷ γεννήσαντι χατὰ τὴν οὐσίαν συγχρὶ- 
νόμενον, μήτε τῷ δι’ αὐτοῦ γενομένῳ ἁγίῳ Πνεύματι. 
Τοῦ μὲν γὰρ ἐλάττων ἐστὶν, ὡς ποίημα’ τοῦ δὲ κρείτ- 
των, ὡς ποιητής. Τοῦ μὲν οὖν πεποιῆσθαι μάρτυς 
ἀξιόπιστος ὁ παρ᾽ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου μαρτυρηθεὶς ἐκ 
θεοῦ τὴν γνῶσιν ἔχειν Πέτρος, εἰπών" ᾿Ασφαλῶς οὖν 
γινωσχέτω πᾶς οἶχος ᾿Ισραὴλ, ὅτι Κύριον αὐτὸν καὶ 
Χριστὸν ὁ Θεὸς ἐποίησε" καὶ ὁ ἐχ προσώπου τοῦ 
Κυρίου λέγων ' Κύριος ἔχτισέ με ἀρχὴν ὁδῶν αὐὖ- 
toU: τοῦ δὲ πεποιηχέναι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ὅ τε 
εἰπὼν, Εἷς Θεὸς, ἐξ οὐ τὰ πάντα, και εἷς Κύριος, 
᾿Ιησοῦς Χριστὸς, δι’ οὗ τὰ πάντα, καὶ ὁ μαχάριος 
Ἰωάννης φήσας " Πάντα δι᾽ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ 
χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν, "EE ὧν ἀκόλουθον ἅν, 
ἢ ἀγέννητον λέγειν, ὅπερ ἀσεδές Jj εἵἷπερ γέγονε, 
δι᾽ αὐτοῦ γεγονέναι, Μόνον γὰρ ὑπὸ τοῦ ΙΙατρὸς 
ὁμολογοῦμεν γεγεννῆσθαι τὸν Υἱὸν, ὑποτεταγμένον 
οὐσίᾳ xal γνώμῃ (pv τε γὰρ διὰ τὸν Πατέρα, xai 
μηδὲν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖν αὐτὸς ὁμολογεῖ" μήτε 
μὴν ὁμοούσιον, μηδὲ ὁμοιούσιον, ἐπείπερ τὸ μὲν γέ- 
νεσιν xal μερισμὸν σημαίνει τῆς οὐσίας, τὸ δὲ ἰσό- 
τητα. 


Patre confitemur genitum esse Filium, subordinatum essentie seu voluntati : sicut ipse Filius fatetur 
quod propter Patrem vivat δ, neque a semet quidquam faciat *. Neque tamen dicimus ipsum coessen- 
tiíalem, neque similis essentie, siquidem illud generationem et participationem notat essentis, hoc au- 


tem ejusdem exequationem. 


7104 27.Neque vero genitus est Pater, neque inge- 
nitus Filius ; sed id quod est sine ullo fine, idem 
etiam ipsum vocari vere fatemur, utpote genimen, 
filium obsequentem, ninistrum perfectissimum,qui 
ad omnem creationem voluntatemque Patris ope- 
ram suam prestitit, nimirum ad omnium rerum 
quaesuntcompositionem,ad distributionem,ad leges 
hominibus ferendas,ad occonomiam et omnem pro- 
videntiam : ministro utentem Paracleto ad sanotiflca- 
tionem,ad doctrinam,ad confirmationem fidelium: 


3 Matth. xvi, 17. δ Prov. virt, 22. 


v. 19 


ὁ Act. r1, 36. 


p ufo» τῷ Ηαραχλήτῳ πρὸς ἁγιασμὸν, 


* I Cor. viti, 7. 


27, Οὔτε δὲ γεννητὸς ὁ Πατὴρ, οὔτε ἀγέννητος ὁ 
Υἱὸς, ἀλλ᾽ ὅπερ ἐστὶν ἀτελευτήτως, τοῦτο καὶ λεγό- 
μένον ἀληθῶς γέννημα, Υἱὸν ὑπήκοον, ὑπουργὸν τε 
λειότατον, πρὸς πᾶσαν δημιουργίαν καὶ γνώμην 
πατρικὴν ὁπηρετήσαντα, πρὸς τὴν τῶν ὄντων σύ- 
στασιν xal διαμονὴν, πρὸς νομοθεσίαν ἀνθρώπων, 
πρὸς οἰκονομίαν, xat πᾶσαν πρόνοιαν' ὑπηρέτῃ χρώ- 
πρὸς διδα- 
σχαλίαν, πρὸς βεδαίωσιν τῶν πιστῶν" ἐπ᾿ ἐσχάτων 
ἡμερῶν γεννηθέντα ἐκ τῆς ἁγίας Παρθένου, νόμοις 


1 Joan. 1, 8. * Joan.vi, ὅ8. *Joan. 


EUNOMII LIBER APOLOGETICUS. 


ἀνθρωπίνοις πολιτευάμενον ὁσίως, σταυρωθέντα, À genitum in diebus ultimis ex sancta Virgine,sancte 


ἀποθανόντα, ἀναστάντα τῇ τρίτῃ τῶν ἡμερῶν, ἀνελ- 
θόντα εἴς οὐρανὸν, ἐρχόμενον κρῖναι ζῶντας καὶ νε- 
κροὺς κατὰ δικαίαν ἀνταπόδοσιν πίστεώς τε καὶ ἔρ- 
γων, βασιλεύοντά τε εἰς τοὺς αἰῶνας, σωζομένης ἐν 
ἅπασι πάντοτε τῆς ὑπεροχῆς τοῦ Θεοῦ xal μοναρ- 
χίας, ὁποτεταγμένου δηλαδὴ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου 
τῷ Χριστῷ μετὰ πάντων, αὐτοῦ δὲ τοῦ Υἱοῦ xal τῷ 
θεῷ καὶ Πατρὶ, κατὰ τὴν τοῦ μαχαρίου Παύλου δι- 
δασχαλίαν, ὃς φὴσιν' Ὅταν γὰρ ὑποταγῇ αὐτῷ τὰ 
πάντα, τότε xal αὐτὸς ὁ Υἱὸς ὑποταγήσεται τῷ 
ὁποτάξαντι αὐτῷ τὰ πάντα, ἵνα (| ὁ Θεὸς τὰ 
πάντα ἐν πᾶσι. Τούτων δὲ πάντων εὐχρινῶς μὲν 
xai πλατύτερον ἐν ἑτέροις (44) ἡμῖν ἀπαδεδειγμέ- 
νων, ἐν βραχεῖ δὲ νῦν πρὸς ὑμᾶς ὡμολογημένων, 
εὐχόμεθα τούς τε παρόντας ὑμᾶς xal πάντας τοὺς 
τῶν αὐτῶν ἡμῖν μυστηρίων κοινωνοῦντας, μὴ ψόγον 
ἀνθρώπων δεδοικότας, μήτε σοφίσμασιν ἀπατωμέ- 
νους, ἢ κολαχείαις ὑπαγομένους, κατὰ τὴν ἀληθῆ 
xai δικαίαν κρίσιν ἐπιψηφίσσσθαι τοῖς εἰρημένοις, 
κρατούσης δηλαδὴ παρὰ πᾶσι τῆς βελτίονος μοίρας, 
τόν τε λογισμὸν τῶν ἐνοχλούντων προστησαμένους, 
πάντα θήρατρα καὶ δίκτυα διαφυγεῖν, ἃ τῷ διαδόλῳ 
xat! ἀνθρώπων μεμηχάνηται, πολλοὺς φυγεῖν, ἣ 
δελεάζειν μεμελετηχότι, τοὺς μὴ πρὸ τῶν ἡδέων τὸ 
συμφέρον αἱρουμένους, ἢ τὰ παρόντα τῶν μελλόν- 
των ἀσφαλέστερα λογιζομένους" εἰ δ᾽ ἄρα xal παρά 
τισι νικήσει τὰ χείρω (ἀποστρέψαι δὲ ὁ θεὸς τοῦ λό- 
γου τὴν πεῖραν), πρὸς μὲν τὸ ψεῦδος τῶν πολλῶν 
συμπνεόντων, πρὸς δὲ τὴν ἀλήθειαν διισταμένων, 
τῶν τε ἀρεσχόντων τῷ Θεῷ xal κοινῇ συμφερόντων 


τὴν πρὸς τὸ παρὸν ἀσφάλειαν χαὶ δόξαν περὶ πλείο- C 


νος ποιουμένων * τοὺς γοῦν ἑπομένους, ἀσάλευτον 
καὶ παγίαν διαφυλάξαι τῷ παραδεδωχότι τὴν πίστιν, 
περιμένοντας τὸ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ χριτή- 
ρίον, οὗ τῦφος μὲν καὶ δόξα xal ψεῦδος προῤῥίζως 
ἠφάνισται, γυμνοὶ δὲ πάσης ἀρχῆς, fj θεραπείας ἢ 
χολαχείας οἱ κρινόμενοι, πολυχειρία δὲ xal πλοῦτος 
ἀσθενὴς πρὸς δυσώπησιν, κἂν 3j λίαν παρὰ ἀνθρώ- 
mot, εὐδόκιμος. ᾿Ανδρῶν γὰρ ἐνδόξων πλῆθος ἑνὸς 
πένητος εὐσεδοῦς οὐχ ἀντάξιον εἰς παραίτησιν παρ᾽ 
ἀληθείᾳ δοχιμαζούσῃ, συναγωνιζομένης μὲν εὐσε- 
Oslag κατὰ δικαίαν ἁμοιδὴν τῶν νῦν δι᾽ αὐτὴν καὶ 
τὸ θανεῖν χέρδος ἡγουμένων, ἀποδιδόντος δὲ τὰ τῶν 
ἀγώνων ἄθλα τοῦ πάλαι καὶ νῦν ἀθλοθετοῦντος Χρι- 
στοῦ, τοῖς μὲν ὁπὲρ ἀληθείας πονήσασι τὴν ἀληθινὴν 


hic versatum juxta legeshumanas,crucifixum,mor- 
tuum, redivivum tertia die, reversum in ccelum, 
jamjamque venturum judicare vivos et mortuos, 
justa retributione fidei et operum facta,regnantem 
in ssecula ; sarta tecta servata ubivis in. omnibus 
preeminentia Dei et monarchia : subdito videlicet 
sancto Spiritu cum omnibus ipsi Christo; ipso vero 
Filio, Deo ac Patri, juxta beati apostoli Pauli do- 
ctrinam, qui dicit : Postquam enim ipsi omnia sub- 
dita fuerint, tunc eliam ipse Filius subdetur ei, qui 
ipsi prius omnia subdidit,ut Deus sit omnia in omni- 
bus 18, Cum autem universa hec liquido, magis- 
que prolixe alibi a nobis demonstrata, jam vero 
in brevem ad vos confessionem sint contraota ; pre- 
camur tum ut vos qui jam hic adestis, tum etiam 
ut omnes alii qui hec mysteria nobiscum commu- 
nia habent,nullas hominum vituperationes reveriti, 
nullisve argutiis decepti vel adulationibus illecti, 
ea qua jam diota sunt vero et justo approbetis ju- 
dicio, apud omnes potiore nimirum parte preva- 
lente, utque ratione tumultuantibus prelata, om- 
nes laqueo retiaque cuncta evitetis, que a diabolo 
hominibus Lenduntur eo animo,ut vel multi fugiant 
veritatem, vel etiam ut non psucos ipse inescet, 
eos videlicet, qui non preferunt suavitati utilita- 
tem, quive presentia futuris certiora judicant. 
Sane vero si contigerit, ut ita etiam apud aliquos 
pejora prevaleant (avertat autem Deus sermonis 
hujus conatum, ne scilicet tale quid, quod dixi, 
tentetur), cum multi soleant conspirare in menda- 
cio, dissidere autem in veritate ; cumque pluris 
faciant presentem conditionem periculo carentem, 
et seoularem quis ree gloriam, quam ea quse 
Deo placent, et'publice inserviunt utilitati : opta- 
mus saltem ut scilicet ii, qui nosmet docentes et 
monentes sequuntur, immotam et stabilem ei,qui 
dedit illam,conservent fidem ; utqueleii exspectent 
Servatoris nostri Jesu Christi Judicium, ubi sane 
fastus, gloria e& mendacium radicitus sunt exstir- 
pata, quique illi judicio sistuntur, destituti sunt 
omni imperio vel veneratione vel adulatione. Pre- 
sidia autem ampla et divitie exporrigere alicujus 
frontem ibi non valebunt, licet apud homines ma- 
gne prius existimationis fuerint. Hominum enim 
clarorum multitudo non ibi potior erit uno pio 


ἐλευθερίαν καὶ βασιλείαν οὐρανῶν, τοῖς δὲ διὰ xaxó- ἢ paupere, ut propterea veritetis tum omnia censen- 


νοιαν ταύτην ἀτιμάσασι τιμωρίας ἀπαραιτήτους. 
Ταῦτ' εἰρήσθω μὲν ἀμφότερα πρὸς ὑμὰς" ἐχθαίη δὲ 
πρὸς τὴν βνλτίω μοῖραν τὸ τέλος, 


tis possit evadere censuram : siquidem ibi pietas 
una pugnabit, prout justa retributio eorum posoit, 
qui nunc vel mori propter eam lucrum judicant, 


Christus vero, qui olim et etiamnum premia certaminibus debita penes se habet et distribuit, largietur 
illis certe, qui veritati patrocinando laboraverunt, veram libertatem et regnum coelorum : illis autem qui 
hanc perversa mente justo suo honore defraudarunt, poenas inevitabiles. Hs, in utramque partem dicta 
ad vos sunto ; utinam vero finis meliorem in partem eveniat. 


161 Cor. xv, 28. 


(44) Notandus hic locus quo ad uberiora sua scri- 
pta jam ante illud tempus edita Eunomius provo- 


cat, — Vide Garnerium in Prefat.tom. [,p.238 B. 
EpiT. 


801 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


28. Unus est Deus ingenitus omnique principio A 28. Bic ἔστι Θεὸς ἀγέννητος xai ἄναρχος, οὔτε πρὸ 


carens, nemini subditus, qui neque ante semet 
quemquam habuit qui fuerit, nihil enim ante inge- 
nitum esse potest: neque una secum, nam ipse 
cum ingenitus sit, unus et solus est Deus : neque 
in semet, Simplex enim est et inoompositus. Unus 
autem $038 cum sit, cumque solus sit, et semper 
sit idem, rerum omnium est Deus, et creator et 
opifex, primario quidem et modo quodam eximio, 
ipsius Unigeniti, proprie autem et sigillatim eorum 
que per ipsum sunt facta. Namque ipsum quidem 
Filium ante omnia, omnemque creaturam solum 
sua ipsius potentia et operatione et genuit etcrea- 
vit et fecit : nihil plane de 8ua suhstantia commu- 
nicando ei qui genitus est (corrumpi enim, dividi 
et in partes secari Deus nequil ; qui vero corrumpi 
nequit, propriam certe essentiam communem non 
facit), neque alium 1n subsistentiam sui similem 
producendo : ipse enim solumingenitus est : juxta 
illam vero ingenitam essentiam, ut aliquid ab ipso 
generetur fieri nequit : neque igitur propria essen- 
tia abusus est,sed sola voluntate genuit : neque ad- 
similitudinem sue essentiae, sed qualem voluit,ta- 
lem generavit; perque hunc primum quidem om- 
nium, majoremque ceteris Spiritum sanctum fe- 
cit, propria sane sua potestate et mandato, opera- 
tione vero et potentia Filii. Post hunc autem reli- 
qua cuncta in oclo et in terra, visibilia et invisi- 
bilia, corporea et incorporea per eumdem fecit Fi- 
lium. Unus enim est Deus, ex quo sunt omnia, juxta 
Apostolum, unusque est Dominus Jesus Christus, 
per quem sunt omnia !!. Unus igitur est Deus non 
genitus, non creatus, non factus. Et unus eset Do- 
minus Jesus Christus,Dei Filius,genimen ingeniti, 
non tamen instar unius ex aliis rebus generatis : 

creatura non oreali, non tamen instar unius ex 
aliis rebus creatis : opus non facti, non tamen in- 


ἑαυτοῦ ἔχων τινὰ Ovta* οὐδὲν γὰρ πρὸ τοῦ ἀγεννή- 
του εἶναι δύναται" οὔτε σὺν αὐτῷ εἷς γὰρ καὶ 
μόνος Θεὸς ὁ ἀγέννητος" οὔτ᾽ ἐν αὐτῷ" ἁπλοῦς γὰρ 
xal ἀσύνθετος. Εἷς δὲ ὧν, xal μόνος ὧν, xal ἀεὶ ὁ 
αὐτὸς ὧν, πάντων ἐστὶ Θεὸς καὶ κτίστης xal δημιουρ - 
γὸς; πρώτως μὲν xal ἐξαιρέτως τοῦ Μονογενοῦς, 
ἰδίως δὲ τῶν δι’ αὐτοῦ γενομένων. Τὸν μὲν γὰρ Υἱὸν 
πρὸ πάντων χαὶ πρὸ πάσης κτίσεως μόνον τῇ ἑαυτοῦ 
δυνάμει χαὶ ἐνεργείᾳ ἐγέννησέ τε καὶ ἔχτισε καὶ 
ἐποίησεν, οὐδὲν τῆς ἑαυτοῦ ὑποστάσεως μεταδοὺς τῷ 
γεννηθέντι. ἔάφθαρτος γὰρ καὶ ἀδιαίρετος xai ἀμέ- 
ριστος ὁ Θεός" ὁ δ᾽ ἄφθαρτος τῆς ἑξαυτοῦ οὐσίας οὗ 
μεταδίδωσιν. Οὔτε καθ᾽ ἑαυτὸν ἄλλον ὁποστησάμενος. 
Μόνος γὰρ αὐτὸς ἀγέννητος, κατὰ δὲ τὴν ἀγέννητον 
οὐσίαν γεννηθῆναι ἀδύνατον. Οὔτε οὖν τῇ ἑαυτοῦ 
οὐσίᾳ ἁπεχρήσατο, ἀλλὰ τῇ βουλήσει μόνῃ οὔτε 
κατὰ τὴν ἑαυτοῦ οὐσίαν, ἀλλ᾽ οἷον (45) ἐδουλήθη, 
ἐγέννησε. Καὶ διὰ τούτοο πρωτον μὲν πάντων xal 
μεῖζον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐποίησεν, ἐξουσίᾳ μὲν 
ἰδίᾳ καὶ προστάγματι, ἐνεργείᾳ δὲ καὶ δυνάμει τοῦ 
Υἱοῦ, Μετὰ δὲ τυῦτο τὰ λοιπὰ πάντα τὰ ἐν οὐρανῷ 
xal ἐπὶ γῆς, ὁρατά τε καὶ ἀόρατα, καὶ σώματά τε 
καὶ ἀσώματα διὰ τοῦ Υἱοῦ ἐποίησεν. Εἷς γὰρ Θεὸς, 
ἐξ οὗ τὰ πάντα, κατὰ τὸν ᾿᾽᾿Λπόστολον, xal εἷς 
Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς, δι’ οὗ τὰ πάντα. Εἷς 
οὖν Θεὸς ἀγέννητος, ἄχτιστος, ἁποίητος. Καὶ εἷς 
Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, γέννημα 
τοῦ ἁγεννήτου, οὐχ ὡς ἕν τῶν γεννημάτων, χτίσμα 
τοῦ ἀχτίστου, οὐχ ὡς ἕν τῶν χτισμάτων, ποίημα τοῦ 
ἀποιήτου, οὐχ ὡς ἕν τῶν ποιημάτων" καθὼς εἴρηται 
ὑπὸ τῆς ἁγίας Γραφῆς - Κύριος ἔχτισέ με ἀρχὴν 
ὁδῶν αὐτοῦ, πρὸ τοῦ αἰῶνος ἐθεμελίωσέ με πρὸ δὲ 
πάντων βουνῶν γεννᾷ με. Καὶ ἕν Πνεῦμα ἅγιον, 
πρῶτον xal μεῖζον πάντων τῶν τοῦ Μονογενοῦς ἔρ- 
γων (46), προστάγματι μὲν τοῦ Πατρὸς, ἐνεργείᾳ δὲ 
καὶ δυνάμει τοῦ Υἱοῦ γενόμενον. 


gtar unius ex aliis rebus factis ; quemadmodum pronuntiatum est ἃ sanota Soriptura : Dominus creavil 


me inilio viarium suarum, anle szcula [undavit me, ante omnes colles genuit me 13. 


Et unus Spiritus 


sanctus, primum omnibusque ceteris majus Unigeniti opus, jussu quidem Patris,operatione vero et po- 


tentia Filii factus. 


11 ] Cor. vri1, 6. 


12 Prov. vin, 22-25 ; Eccli, xxiv, 14. 


(45) Caveus otov edidit, sed οἵαν habet ms. Gud. et Lindenbrog. 


(46) Al. ἔργον. 


EUSTATHI HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER I. 





EUSTATHII 


ΙΝ HEXAEMERON 5. BASILII 


LATINA METAPHRASIS. 





104 (a) Fustathius Syncleticze german: diaconissse salutem ín Christo. 

Religiosus, simulque studiosus animus tux germanitalis, dum pleniudinem | ccwlesiium nosse desidera 
Scripturarum, cunctas bibliothecas ecclesiasticas et earum qui fuerint conditores, crebris lectionibus investi- 
gans, perveni tandem ad Hexaemeron sancti ac. venerabilis episcopi Basilit, Graeco sermone (b) conscrptum : 
quod dum monumentis inserere linguz. Latialis affectat, mihi hanc curam censuit esse mandandam. Sed ego 
considerans, quia hoc amore polius quam judicio pracepisti : festinabam quidem simplicibus jussis obsequi, 
iua commonitus caritate : (c) sed promittere non audebam, propriam contemplatus. infantiam. Itaque gemina 
cogitatione distrac/us quid agerem nesciebam : verebar enim si negare maluissem, mentem pie de me (d) prz- 
sumentis offendere. Si parere, susceplum officium navare non posse. Qua? cum ita essent, statui magis operam 
meum fideliter exhibere, quam sermonem perlinaciter excusare : confidens quía si displicuero, dabis veniam 
: quae jussisti. Non enim meo vitio, sed tuo judicio, quod evenerit impulabis : mihi satís est peregisse man- 


data. 
HEXAEMERI LIBER PRIMUS. 


1. In principio fecit Deus celum et terram. Conve- A rum sublilitatedisceptemus,et perecrutemur quanta 


niens exordium de mundi compositione narraturus 
assumpsit decorationem gestorum operum, sui fa- 
ciens sermonis initium. Coli enim terreque factura 
roforenda est non sponte formata,ut quidam opinati 
gunt, sed ex Deo causas proprie (e) nacta substantie. 


Qualis igitur auditus dignus,sit magnitudine relato- . 


rum,vel quemadmodum instructus esse debeat ani- 
mus, ad rerum ejusmodi perceptionem! nimirum 
qui vitiis (f) carnalibus est immunis,et erumnis rni- 
nime secularibus obfuscatus, quia etiam laboriosus 
et solers,et orínia ciroumspectans, ut meritam Dei 
notionem possit attrahere. Sed antequam de verbo- 


(a) Ita scriptum invenimus in Colb. secundo : 
Incipit prologus in Hexzaemeron beati Basilii Caesarten- 
sis episcopi, Eustathius diachonus (sic) Sindetice ger- 
manz salutem in. Christo. Ubi non indignum puto 
quod notetur, tribui Eustathio dignitatem diaconi 
que ei tamen non tribuitur, neque in editis, neque 
in duobus aliis mss., neque in iis antiquorum tes- 
timoniis, que a typographis collecta initio operis 
leguntur. Ouod δὶ quispiam, nisi auctoritas major 

roferatur, adduci non potest ut credat Kustathium 
diaconum fuisse, nullam aliam a nobis proferre 
posse fatemur. Codex Sancti Germani manu recen- 
tiore sio habet, Eustathius Syncleticie germana dia- 
conisss salutem in Christo. 

(b) Bio in Colb. secundo pro conscriptum corrupte 
legitur constrictam. Statim sequitur eodem in illo li- 
bro quam dum monimentis, etc., quod cum scriberet 
give librarius, sive Eustathius ipse, respexisse vide- 
tur ad illud, εἰς τήν ἑξαήμερον : que loquendi ratio 
cum femipnimum genus pre se ferat, femina quoque 
voco uti voluit. lllud autem, εἰς τὴν ἑξαήμερον, sio 
accipi oportet, ut. suppleatur vox χοσμοποιΐαν. Est 


sit harum vocum significatio, cogitemus quis est qui 
nos affatur. Nam licet altitudinem cordis historici 
non valeamus attingere propter imbecillitatem no- 
stri videlicet intellectus : attamen prerogativa lo- 
quentis inspecta, ultro ad consentiendum bis que 
dicta sunt adduceraur. Moyses itaque est editor hu- 
jusce scripture, Moyses ille qui perhibetur venustus 
apud (g) Deum fuisse, cum adhuc maternis uberibus 
inhiaret, quem adoptavit filia Pharaonis, et regio 
cultu liberaliter educavit, philosophis /Egyptiorum 
eruditioni ejus magistris adhibitis (Act. vi1, 20), qui 
fastum tyrannidis exhorruit, et ad humilitatem suo- 


enim adjectivum nomen ἑξαήμερος Lege Duceum. 
c) Editi, sed permittere, male; Colb. secundus, 
sed commiltere, nihilo melius. Codex noster Sancti 


B Germani et Colb. primus, sed promiltere, bene. 


(d) Editi, prazsumenti. At nostri tres mss., pressu- 
mentis. Codex noster, verebar ne..... offenderem..... 
non possem. Nec ita multo post editi statui operam. 
Colb. secundus, statui magts. 

(e) Editi, nata, vitiose. Colb. primus, nacta, emen- 
date. Aliquanto post codex noster, ad rerum ejus- 
modi acceptionem. 

(f) Editi, intus carnalibus. At nostri tres mss., qui 
vitiis carnalibus, recte et àccommodate ad mentem 
Basilii. Ibidem editi, et erumnis mazime szcularibus. 
Αἱ nostri tres mss., et ?rumnis minime szcularibus, 
quam scripturam veram quidem et genuinam judi- 
co, sed ita tamen, ut vox minime locum occupet non 
suum. Malim igitur, et erumnis secularibus minime 
obfuscatus. Illud Basilii, ἀνεπισκότητον μερίμναις 
Buottxaic, exprimere voluit Eustatbius. 

(g) Editi, apud Dominum. Colb. secundus, apud 
Deum. Basilius, παρὰ τῷ Θεῷ. 


811 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


818 


rum civium se convertit, contentus (a) afflictari po- À que discretis, ortus obitusque perficere, et in per- 


tius cum populo Dei, quam fructum peccati capere 
temporalem. Qui amorem justitie de ipsa natura 
sortitus est, quippe qui priusquam plebis acciperet 
principatum, propter odium nequitie naturale, us- 
que ad necem videtur improbos persecutus. Qui ab 
his effugatus est, quibus ipse fuerat opitulatus : 
qui libentissime tumultibus JEgypti derelictis, ad 
/Ethiopiam profectus est, ibique czeterorum vacuus 
negotiorum, 705 per annos quadraginta rerum 
contemplationi dans operam, octogesimumque eeta* 
tis agens annum vidit Deum, ut erat homini videre 
possibile, imo ut nemini potius licuit alii, (!) secun- 
dum testimonium ipsius Dei : Quia sí fuerit propheta 
quis vestrum Domino, proprie per visum ei cognoscar, 


el per somnium loguar : sed non ita famulus meus B 


Moyses, qui in omni domo mea fidelis est. Ore ad. os 


colloquar ei : in specie, et non per figuram (Num. xu, : 


6-8). Hic itaque qui in potiondis presentibus Dei 
conspectibus, (c) angelis fuerat coequatus : que 
auscultavit a Deo disserit nobis. Audiamus igitur 
veritatem verborum, non in persuasione humane 
sapientie, sed in probatissimis spiritalis doctrine 
sermonibus, quorum finis non audientium laus est, 
sed discentium salus. . 

2. In principio fecit Deus coelum et terram (Gen. 1, 
1). Retardat igitur sermonem meum mentis admi- 
ratio : cogitans quid primum dicam, vel unde ca- 
piam narrationisexordium, arguamne vauilatem 88- 
cularium,aut nostrorum potius predicem veritatem? 
Plurima super rerum natura Grecorum philosophi 
disputarunt : sed nullus apud eos sermo fixus ha- 
betur et stabilis, priore semper a sequente dejecto. 
Nihilque nobis opere pretiüm.est, qua illorum sunt 
inflrmare: cum ad destructionem propriam sibimet 
ipsi sufficiant.(d) Qui enim Deum neapire potuerunt, 
sapientiam rebus preesse mortalium nullatenuscon- 
cesserunt, sed familiari ignoratione sublapsi variis 
omnia definitionibus concluserunt. Propterea multi 
eorum ad confusam informemque se materiam re- 
degerunt, elementis mundi causas omnium rerum 
deputantes. Alii atomos, et individua corpora, et tu- 
mores, et meatus continere naturam visibilium tra- 
diderunt : modo concurrentibus sibi levibus illis ro- 
tundisque corpusculis, modo recedentibus a se at- 


(a) Colb. secundus, affligi potius. 

(b) Colb. secundus, secundum testimonium ipsius 
Dei. Basilius, κατὰ τὴν μαρτυρίαν αὐτὴν τοῦ Θεοῦ, se- 
cundum ipsum Dei testimonium. Editi, secundum tes- 
timonium ipsius Domini. 

(c) Editi, angelis [uerat equalis. Codex Sanoti 
Germani quem simpliciter nostrum vocamus, et 
Colb.seoundus, fuerat angelis cozquatus : quod ve- 
rius puto et melius, cum Greca, ἐξίσου τοῖς ἀγγέλοις 
ἀξιωθεὶς, aptius exprimi videantur. 

(d) Colb. secundus, qui enim Deum scíre non po- 
tuerunt. 

(e) Colb. secundus, sine admiratione. 

(f) Editi, principium primum posuit. Codex noster 
et Colb. secundus, principium primo posutt, bene. 
Ita prosequitur Eustathius, ut non. ingenitum qui- 


severatioribus corporibus complexionem atomorum 
locatam, validius causas eternitatis exprimere. Vere 
telam aranee texunt, qui ista describunt : et qui 
tam vacua inaniaque principia, colo, terre, marique 
conscribunt. Neque enim sciebant dicere : In prin- 
cipio fecit Deus celum et terram : propterea sine (e) 
moderamine, et gubernatione,fortuitoque casu, agi 
et ferri omnia, insito sibi impietatis decepti errore, 
dixerunt. Quod ne nos quoque pateremur, primis 
statim sus narrationis elogiis mundi fabricationis 
expositor, Dei commemoratione sensus nostros illu- 
minans, dixitque : [n principio fecit Deus. Quam bo- 
nus ordo(f) principium primo posuit: ut non ingeni- 
tum quidam mundum arbitrarentur. Deinde subdi- 
dit, quia fecit: ut ostenderet quia creature opus, 
pars exigua virtutis est conditoris. Nam sicut figulus, 
vasis deformatis, neo artem potest amittere, nec vir- 
tutem : sic opifex rerum Deus, non uni facture suffi- 
cientem potentiam possidens, (9) infinitate penitus 
excedens, 8010 momento proprie voluntatis, magni- 
tudinem eorum que cernuntur exstruxit. Quod ei et 
principium muudus habet, et factus est; quere 
quis illi dedit principium, et quis ejus fabricator . 
est. Quod ne humana forsitan cogitatione discu- 
tiens, ἃ veritatis tramite deviares : prevenit in- 
etruens nos dootrinis, et animis nostris, tanquam 
signaculum cujusdam custodie figens, venerabile 
mox Dei nomen inseruit dicens : In principio fecit 
Deus. Igitur beata natura, et opulenta bonitas, di- 
lectissimaque cunctis rationem habentibus, ac ni- 
mium carissima pulohritudo, princeps omnium que 
gunt, fons vite,(h) intelligibile lumen, inaccessibilia 
sapientia, Ipse fecit in principio celum et terram. 
3. Non ergo infecta esse vel improvida que viden - 
tur opineris, o homo; nec quia circum te discurrunt 
ea que moventur iu celo; nec quod ipsius oirculi 
initium,nostrosensui comprehensibile non habetur, 
idvirco sine principio esse vertibifium corporum na- 
tura credenda est. Neque enim orbis iste, id est,'nla- 
num hoc rotundumque schema, quod sub uno pun- 
cto continetur,quia noatrum diffugit intellectum, nec 
unde ooperit, aut quo reciderit possumus invenire : 
ob hoo etiam non esse compositum debemus asse- 
rere, aut quia sensus omnino nostros elabitur, ideo 


dam mundum arbitrarentur : quod oum soriberet, 
non satis attendit ad vim vocis Grece, ἄναρχον. 
Melius igitur sio interpretabere, ne jorent qui arbi- 
trarentur mundum sine principio esse. 

(g) Editi, infinilate potius excedens. At Colb. se- 
cundus, infinitate penitus excedens, emendate. Ali- 

uanto post duo mss., instruens nos doctrina. Editi, 
instruens nos docirinis. Sed vim verbi προέφθασε non 
satis expressit interpres. Malim igitur, hoc nos do- 
cumenio praoccupat. 

(h) Antiqui duo libri et editi, intellectibsle no- 
men, corrupte. Colb. primus, íntellectibile lumen, 
reca. Basilius, τὸ νοερὸν φῶς. Statim editi et Colb. 

rimus, tnfacta esse. Alii duo mss., infecta, Sub- 
inda Colb. secundus, mostro sensu comprehensi- 

ile. 


813 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER I. 


874 


revera (a) minus aliunde copisse putabitur.Bic et tu A judicio dignam renumerationem cuique pro suis fa- 


non quia in semetipsa feruntur ea qua volvenda cir- 
cumspicis, 96 et quod planities eorum nullis mediis 
(b) interponatur obstaoulis, ob hoc sine principio vel 
fine mundum haberi decipiaris. Transit enim schema 
ejus (1 Cor. vi1, 31) ; et, celum terraque przteribit 
(Matth. xxiv, 31) : predicatio autem cunctorum de 
congummatione seculi mandatorum, et de reforma- 
tione mundi,secundum notutionem magisterii spiri- 
talis, ex his que in presentia breviter tradita sunt 
declaratur. In principio fecit Deus celum et terram. 
Omnia αὐ ex tempore coperunt, necesse est tem- 
pore terminari. Si est initium temporale, de fine 
(c'non dubites.Geometrica et arithmetica disciplina, 
commentitieque scripture, et fabulosa astrologia, 
id est occupatissima vanitas. Ad qualem igitur ter- 
minum concludenda est,cum ii qui circa memorata- 
rum rerum indaginem vacaverunt,coeternum crea- 
torioomnium Deo,visibilem hunc mundum esse pro- 
nuntiant,ad illiusgloriam referentes cireumsoriptum 
hune orbem,corpusque habentem compositum, qua 
estincomprehensibilis invisibilisque natura ? Qui ne 
hoc quidem perspicere potuerunt : quia cui singula 
membra solutioni corrupteleque subjecta sunt, ejus 
etiam universum corpus iisdem casibus interire ne- 
cesse est.Sed usque adeo cogitationibus evanuerunt,et 
exc»calum est irralionibile cor eorum,(d) dicentesque se 
esse sapientes, stulti prorsus e[fecti sunt (Rom. xi, 1), 
ut etiam quidam eorum sempiternum esse cum Deo 
polum,et sine principio ac fine haberi, rerumque per 
partes (6) institutarum auctorem,dispensatoremque 
esso audeant affirmare. 

4. Quibus, ubi, vel quando sapientia secularis, 
formidinem future condemnationis initiet, qui sio 
acuteres vanissimasintuentes,ad concipiendam veri. 
tatis prudentiam,sponte ceecati sunt. Alii stellarum 
intervalla dinumerant,earumque arctoas geinper lu* 
centes describunt, et quante illarum que sub axe 
moventur australi, a certis quidem suspiciuntur ho- 
minibus,nobis autem babentur ignote. Vel borealem 
latitudinem,nec non signiferum circulum mille spa- 
tiis dividentes,astrorumque discursus,et preclusio- 
nes, et omnium motus principales subtiliter obser- 
ventes,et post quantumtemporis,unaquaque plane- 
tarum propriam circuitionem solet explere : unam 
omnium rationem reperire minime potuerant,ut di- 
cerent Deum mundi totius esse factorem, justoque 


(a) Colb. secundus, minus alicunde. Btatim idem 
codex, feruntur hec qua. 

(Ὁ) Editi et duo mss., € olatur. At Colb.secun- 
dus, interponatur ; et ita soripsisse Eustathium pu- 
to.ob illufi Basilii διακοπτόμενον. Mox codex noster, 
el, sine fine. 

(e) Editi, non dubitemus. At. mss., mon dubiles. 
Basilius. μὴ ἀμφιδάλλης Ibidem mss., commentitiz- 
que scriptura. Vocula que deest iu vulgatis. 

(d) Editi, se sapientes. Colb. secundus, se esse sa- 
pienles : quod ad verbum expressum est e Greco, 

ἄσχοντες εἰναι σοφοί. 


(e) Editi,institutarum actorem. Codex noster et Colb. 
PATROL. Gn. XXX. 


cinoribus tributurum.Qui nec future examinationis 
intuitu, congruam cogitationem de rerum omnium 
fine ceperunt : considerantes,quia mundum quoque 
reformari(f) necesse est,si ad aliud vitse schema ani- 
morum status transferendus est. Sicut enim presens 
vita cognatam habet mundi hcvjus naturam : ita et 
futura animorum conversatio familiarem speciei sue 
sumptura est habitum. Sed tantum absunt credere 
quod hec vera sint, ut passim de nobis rideant, 
cum mundi hujus consummationem et reformatio- 
nem seculi predioamus. Sane quoniam naturaliter 
omnium rerum sunt prima principia, idcirco super 
his que ex tempore ceperunt, scriptor disserens 
hanc vocem premisit dicens : [n principio.fecit. 

5. Erat enim quadam, ut vides, ante hunc mun- 
dum(g)substantiaintelleotui quidem nostro contem* 
plabilis, sed inaudita relicta est : propterea quod &b 
his qui imbuebantur propter sensus parvitatem,fa- 
cile comprohendi non poterat. Erat antiquissima 
creature ordinatio ; illis que extra mundum aunt, 
apta virtutibus, orta eine tempore,sempiterna sibi- 
que propria : in qua conditor omnium Deus opera 
cuncta constituit, id est, lumen intellectibile conve- 
niens beatitudini amantium Dominum.Rationabiles, 
invisibilesque dico naluras, et omnium intellectibi- 
lium decorationem,que capacitatem nostre mentis 
excedunt, quorum nec vocabula reperire possibile 
est. Haec substantiam invisibilis mundi replevísse 
sciendum est, sicut docet nos Paulus digeus : Quia 
in ipso creata sunt omnia, sive visibilia, sive invisibi- 


C lia, sive throni, sive dominationes, sive. principatus, 


sive potestates, seu virluteg (Gol. 1, 16), seu angelorum 
militie,seu archangelorum conventus.Cum vero ne- 
cesse erat superduci rebus hunc mundum, qui est 
precipue castigatio, et doctrina (h) humanorum ani- 
morum, deinde cunctis que oriuntur et occidunt, 
opportunum domjioilium : tunc etiam decureio tem- 
poris,simul cum ipso mundo,et animantibus que in 
eo sunt, congenerata dignoscitur : eaquesemper ur- 
getur,et effluit,finemque nequaquam percipit com- 
meandi.Aut non ejusmodi tenipus esse dioimus,ou- 
jus pars que emensa est non videtur, que autem 
ventura est necdum adfuit, que vero presto est,an- 
tequam sensui nostro notesoat,elabitur? Talis etiam 
natura gignentium est, aut cresoens videlicet, aut 
decresoons : cujus stabilitas et fundatio nihi] habet 


secundus auctorem : quam scripturam veram esse et 
emendatam ex eo intelligitur, quod legamus apud 
Basilium, αἴτιον. Haud longe editi et codex noster, 
ad concupiscendam veritatis prudentiam.At Colb.se- 
cundus, ad concipiendam, rectius. 

(f) Antiqui duo libri, necesse «st. Illud est in edi- 
tis desiderabatur. 

(g) Vocem substantia addidimus ex Colb. sccundo. 
Nec ita multo post Colb. secundus, opera cuncta. 
Editi, certa opera : quo in libro insuper pro intellec- 
tibile legitur intelligibile. Statim hio ipse codex, et 
omnium intelligibilium. 

(h) Colb. secundus, humanarum animarum. 


815 


APPENDIX OPERUM 8. ΒΑΒ1111 MAGNI. 


816 


certi.(a)Paria fneruntergoanimantium arbustorum- Α (Rom. 1, 20). Fortassis autem propter celeritatem 


que corpora, tanquam vi cujusdam terrentis ad ne- 
cessitatem insitam relegata,e tilli motui subjecta,qui 
ad ortus obitusque perducit,et ex natura temporis 
coptinetur, cognatam proprietatem rebus mutabili- 
bus possidente.7 07 Hinc consequenter relator exor- 
gus est, manifeste de mundi constructione nos edo- 
cens, in principio fecisse Deum. Principium autem 
est quod ad tempus pertinet,non quod ad (b) antiqui- 
tatem respicit, qus est omnibus rebus anterior. Ergo 
non secundum eam dixit In príncipi fecit Deus, sed 
post illa invisibilia et intellectibilia initium genera- 
tionis eorum qua cernuntur, sensuque comprehen- 
duntur,enarrat.Dicitur quidem principium,et prima 
motio : sicut principium recti itineris est justa facere 
(Prov. xv1, 5). Ex justis enim operibus incitamur ad 
beate vivendum. Dicitur etiam principium ejus rei 
que fitex aliqua (c) subsistente materia, sicut in do- 
mibusfundamentum,in navibuscarina,et secundum 
quod dictum est : Initium sapientize timor Domini 
(Prov. 1,7). Etenim tanquam munimentum et fuloi- 
mentum quoddam ad fidei firmitatem prefertur 
semper cum timore religio.Sed et struoctibilium ope- 
rum prima pars principium nunoupatur : sicut sa- 
pientia Beselehel erga tabernaculi deous. Aotuum 
quoque fit plerumque principium bonus exitus in- 
 ceptorum : siout in largitate misericordis,sequitur 
prosperitas Dei, et in operatione virtutum, finie ille 
habetur, qui in promissionibus est locatus. 
6. Toties igitur nominato principio, considera si 
non preséns vox omnibus signiflcatis accomoda 


est.Etenim ex eo tempore quo mundi copit institu- C 


tio, possibile tibi eét dieere,si de presentibusad pre- 
terita (d) repedando, prineipalem diem mundane 
creationis inquiras : unde tempori motus primus 
accesserit. Deinde quia velut sedes et repagula qua- 


dam, ccelum terraque fundata sunt ; et quia est ar- - 


tifex Verbum, quod decorationem omnium que vi- 
dentur effecit, sicut vox relati monstrat initii : et 
quia non sine ratione, vel frustra formatus est mun- 
dus. Quippe qui utilem necessariumque rebus es- 
set exitum prebiturus, si revera snimorum ratio- 
nabilium, sicut diximus, magisterium, et divine 
notionis eruditionem, per visibilia heo et sensibilia 
tribuit menti nostre regens nos, ut ita dixerim,ma- 
nu, quo facilius invisibilia contemplemur, sicut di- 


creature, quie sine ulle momento temporis est cons- 
truota, dictum est: In principio fecit ; quoniam in- 
dividua quedam res est, et indistincta, principium. 
Sicut enim initium vie neodum via est, et initium 
domus, necdum domus est : sic temporis initium, 
necdum plenum tempus est; sed nec exigua pars 
temporis. Quod si repugaans forte quispiam prin- 
cipium dixerit esse tempus, sciat hoo esse divisu- 
rum in multiplices portiones, id est in primam,me- 
diam et extremam. Principium autem principii 
querere,ridioulum penitus et ineptum est. Et qui 
dividit principium, duas necessario faciet pro una 
partes, vel potius, plures ; (e) quoniam semper illud 
quod divisum fuerit, in duas sine dubio scinditur 
portiones. Ergo ut. doceremur simul cum Dei vo- 
luntate mundum sine tempore subatitisse, dixit - 
In principio fecit. Quam rem certi interpretes planius 
exponentes, dixerunt : Summatim fecit Deus, id est 
brevi subitoque. Igitur super principio pauca de 
multis hactenus disseruisse sufficiat. 


7.(f) Sanesciendum quoniam artium omnium, aliae 
factrices, alie negotiales appellantur, alie contem- 
platorig,et oontemplatoriarum quidein finis est sola 
mentis intentio, negotialium autem motus ipse cor- 
poris : qui cum desierit, nihil reliqui est, nec ultra 
videntibusdemonstratur.Namsaltationisetcantuum 
nullus exitus est : sed in semetipsam operatio tota 
consumitur.In artibus vero factricibus,etiamsi labor 
actusque cessaverit, manifestum tamen est opus ea- 
rum, sicut fabrilitatis, (g) architecture, et texture 
et his similium,quarum licet artifex presto non fue- 
rit, ratio tamen artis ipsius apparet, possumusque 
de opere conspecto peritiam cujusque artificis admi- 
rari. Ergo ut certum fieret quia mundus arte perfe- 
ctus est, qui cunctorum visibus habetur expositus, 
quatenus per eum fabricatoris sui sapientia noscere- 
tur : non alia voce Moyses uaus est, sed dixit : /n 
principio fecit Deus. Non construxit aut oompesuit, 
sed fecit.Quamvis nonnulli eorum qui vana opinione 
preventi sunt,sempiternum mundum cum Deo esse 
dicentes, nullo modo ab ipso factum conoesserunt, 
sed tanquam obumbrationem quamdam virtutis esse 
divine.(h) Ferunt enim eum sponte compositum ,et 
quamvis Deum ejus haberi fateantur auotorem ; ita 


cit Apostolus : Quia invisibilia ejus, a mundi compo- |) tamen fatentur,ut sine voluntate ipsius processisse 


sitione per ea qu& facta sunt, intellecta conspictuntur 


(a) Codex Colb., paria fuerunt. Editi et alii duo 
mss., par fuit. 

(^) Editi, ad antiquitatem perspicit. Libri veteres, 
respicit. Subinde Colb. secundus, ei intelligibilia 
initium. 

(c) Colb. secunduo, ex aliqua substentante mate- 
ria : quod fortassis cuipiam melius videri poterit 
et ad hunc locum &ccommodatius. Nec ita multo 
post editi, sed et instructibilium. Antiqui duo libri, 
structibilium. Alius, exstructibilium. Subinde Colb. 
secundus, significatis accommodata, etc. 

(4) Colb. secundus. ad preterita repetendo, haud 
dissimili sensu. Aliquando post idem codex, et sen- 
sibilia tribuat. Subinde ille ipee codex, a mundi 


constitutione. 


conlirment, sicut ex corpore umbram, vel ex luce 


(c) Editi, cum tllud. Codex noster, quoniam illud. 
Colb. secundus, quoniam semper. Basilius,coo διαιρε- 
θέντος ἀεὶ εἰς ἕτερα c«suvopivou. 

(f) 8ic Colb. secundus. Vox sciendum abest a vul- 
gntia. Mox Colb. secundus, videntibus demonstratur ; 
et ita quoque scriplum invenimus in nostro codice, 
Bed secunda manu duntaxat. Editi, visentibus de- 
monsiratur. 

(g) Editi, architecture et. his similium. Colb. se- 
cundus, architeclurg et lexturg et iis similium ; quae 
BCriptura quin vera sit dubitari non potest,cum le- 
gemus apud Basillum, xai ὑφαντιχῆς. 

(h) Editi, fertur énim.Codex noster et Colb. secun- 
dus, ferunt. Aliquanto post Colb. secundus, vel ex 
luce splendorem. 


871 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER 1. 


818 


fulgorem.Volensitaquehujusmodierrorem propheta A qui minime fortem crassamque naturamin coli com 


corrigere, hac verborum subtilitate potius usus est 
dicens : In princtpio fecit Deus, id est non. causam 
prestitit utesset solum, sed fecit ut bonus utilem,ut 
sapiens optimum, ut potens maximum. Cum enim 
dicit : Quia fecit, quemdam sine dubio declarat arti- 
ficem,quisingulorum com poaitione membrorum, per 
omnia convenientem sibimet et congruum formavit 
mundum. In principio fecit Deus. celum οἱ terram. 
708 Ex duobus igitur summatibus elementis,om- 
niumsubstantiam designat (a) exstructam:colo qui- 
dem privilegia digniora contribuens, terram vero in 
geoundo creaturarum loco constituens ; et si quid 
alius est medium,cum principalibusistis una perfec- 
tum cst.lta quamvis nihil de aere,vel igne,vel aqua 
dictum sit: te tamen prudentia propria necesse est 
intelligere. Primo quidem, quia omnia in omnibus 
sunt permixta.Siquidem aquam,et aerem,et ignem 
terre coherere certissimum est: nam et ex ferro et 
ex lapidibus ignis per (δ) fricationem solet excuti: 
quee utique de tellure nasountur.Et est mirum. quo. 
modo dum in memorati;sabstrusaestflamma,corpo- 
ribus habetur innoxia,cum vero fuerit extrinsecus 
elicita, devorat eam materiam in qua fuerat custo- 
dita. Aquarum quoque naturam vonis subesse ter- 
rarum fossorea indicant puteorum : quibusetiam ae- 
rem esse permixtum ex eo cognoscere possumus, 
quod cum fuerit humectata tellus,et temperiem solis 
acceperit, mox vapores exhalat largissimos.Deinde 
si naturaliter sedem superiorem colum sortitum est, 
terra vero habetur inferior; ob hoo quia que leviora 


B 


positione substituit.De schemate etiam ejus satis ab 
eo dictum est, cum glorificatione Dei.Quis stabilivit 
celum, ut cameram (Isai. xy, 22)? Eadem etiam de 
terra sentiri suademus : minime videlicetdiscutien- 
tes qualis sit ejus substantia,neoc conficere (e) nos co- 
gitationibus perscrutantes quid ei subjaceat, neo 
scrutari naturam qualitatibus vacuam etinformem, 
sed tantum scire nos convenit,quia omnia quaerga 
terram videmus, ad hoc solum ut essent ordinata 
sunt,quibus rebus substantia compleretur.Itaque ad 
nullum pervenies terminum,si singulas ejus qualita- 
tes persequi sermone tentaveris. Si enim discreveris 
ejus nigrorem,(f)frigiditatem,gravitudinem,densita- 
tem,et eas qualitatesque sapore gustus compreben- 
sibiles habentur,nihil erit penitusquod telluri sub- 
jaceat. Hec igitur omittentes,nec illud hortamur in- 
quiri,super quid sit terra firmata.Torquebitur enim 
mens ad nullum certum exitum perveniente discur- 
sionisindagine.Siveenim aerem dixerisjejus subesse 
fundamini ; profecto deficies cogitando, quemadmo- 

dum liquide et diffusa natura,tanto pondere depres-- 
88 substitit ac non potius labitur : undique terrse 
diffugiens densitatem, ac semper eminentior cum 
premente consistens.Quod si aquam posueris terre- 
ne stabilitati essesubditem,nihilominus percunctari 
necesse est, quomodo moles tam gravis et spissa, 
minime sub aqua demergitur,sed ab infirmiore na- 
tura, superjectio tanti ponderis sustentatur.8i qui- 
dem ipsius etiam aqua fundamenta querenda sunt, 
et ilerum deficiendum est cum invenire volueris 


gunt feruntur ad celum,que autem (c) gravia sunt C quo fulcimine resistente fundus ultimus continetur. 


devehuntur ad terram. Contraria autem sibi sunt 
inferna et superra.Quid dicendum est,nisi quia ille 
qui res disjunctissimas precepti societate conjun- 
xit, etiam ea que medius utriusque elementi locus 
amplectitur, suo dispensavit arbitrio ? Non ergo 
quaeras de singulis rationem, sed illa quoque que 
silentio Scriptura preteriit, ex his que relata sunt 
debebis advertere. 

8. In principio fecit Deus celum et terram. Igitur 
terrena substantia,et inquisitio singulorum quz no- 
gtrissensibusexposita eunt,tamlongumnobis faciunt 
narrationis affatum,ut multo plures sermones in hu- 
jusmodi examinatione disserendi sint, quam in ce- 
teris omnibus que explicari possibile est.De qua re 


9.Sin autem aliud quoddum validius esse corpus 
induxeris, quod terram prohibeat ad ima descen- 
dere : cogitare debebis illud quoque ipsum simili 
fundatumrepagüulo,quod non sinatinferius decidere 
qu& portantur.Huio quoqueipsi,si quid conflngentes 
potuerimus opponere. denuo aliud subesse muni- 
men : necessario discursura est mens,et ita in infi- 
nitum cogitatione ducemur, semper his que inve- 
niuntur firmamentis,alia nova querentes.Et quanto 
longius sermone progredimur,tanto magis virtutem 
sustentatricem terresuperducere compellemur:que 
simul omnia qua superjecta sunt valeat (g) susten- 
tare. Propterea disquisitioni metas debebis impo- 
nere:ne quandoque curiositati tue.nimis incompre- 


nulla penitus commoditas eedificande confertur Ec- ἢ hensibilia pertractancti,verbum Job videatur obsi- 


clesie,sed super coli quidem nalura oontenti simus 
hisque retulitIsaiss,qui verbis usus simplicibus suf- 
ficientem nobis de eo perhibuit intellectum dicens: 
Qui firmavit celum (d) sicul fumum (Isai. 11,6), id est 


(a) Editi, designat exstructuram.Antiqui libri, ez- 
slructam. Statim editi, terram vero secundo in crea- 
tura loco. Colb. secundus ut in contextu. 

(b) Editi, per frictionem. ΑἹ nostri tres mss., per 
[ricationem. ] 

(Ω Libri veteres, gravia. Editi, graviora. 

(d) Editi et duo mss.,super famum male. At Colb. 
secundus, sicut (umwm.bene.In Greco, ὡσεὶ xanvóv. 

(e) Colb.secundus,nec confidere nos cogitationibus: 
quo exemplo, ut aliis multis,palam est totam sepe 


Btere,et interrogeris super quid circuli ejus iufizi sunt 
(Job. xxxvii,6). Sed et si unquam in psalmo audie- 
ris : Ego confirmavi columnas ejus (Psal. ταν, 4), 
compositoriam profecto virtutem ejus,columnas in- 


loci alicujus sententiam mutatione unius litterule 
corrumpi. Basjjius, μηδὲ χατατρίδεσθαι τοῖς λογισ- 
μοῖς. Subinde idem codex, quibus rerum substantia. 

φ Eiti,frigiditatem,magnitudinem. Codex noster 
et Colb. secundus, frigiditatem, gravitudinem, bene 
Basilius, τὸ βαρύ. Haud longe Colb. secundus, dis- 
cussionis indagine. Subinde nostri tres mss8., propo- 
sueris terrena. 

(g) Colb. secundus, valeat subvectare, propterea 
inquisilioni metas. 


819 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


tellige. Quod autem dictum est : /pse super maria À miracula. Neque enim minuetur rerum dignitas 


fundavit eam (Psal. xxi, 2), quid aliud scilicet si- 
gnificat,quam quia undique orbem terre,aquarum 
naturacircumfusacompleotitur? Quomodo ergo cum 
git aqua fluida,semperque ac decliviora contendere 
soleat, pendula est, et in neutram diffunditur par- 
tem ? Illud quoque non reputas,quia Bon minorem, 
sed etiam majorem difficultatem nobis ipsa tellusg 
3 09importat,cum tantosui ponderelibratateneatur 
in &ere.Sed necesse est,sive super seipsam locatam 
esse concesseris,sive super aquas eam ferri dixeri- 
mus : nusquam nos ἃ pietatis cogitatione discedere 
conveniet,sed contineri virtute creatoris omnia fa- 
teamur. Hec itaque nos oportet,et nobis ipsis sua- 
dere, et sciscitantibus ubi sit ampla,et insustenta- 
bilis terre gravitudo firmata, respondere,dicentes: 
Quia terre fines in manu sunt Dei (Psal. xcxiv, 4). 
Hoc nihilominus, vel nobis ad credendum commo- 
dius, vel auscultantibus utilius polerit inveniri. 
10.Licetquidam de physicis philosophis(a)tali qua- 
dam dispositione commententur tecrram immobilem 
permanere. Ferunt enim quod in mundo sita sit,et 
paribus undique collecta spatiis,ad summitatem us- 
que non habere, quo magis valeat inclinari, et ob 
hoo semper in semetipsa consistit, impossibileque 
esse, uL eam patiatur equalitas ciroumdata, ullum 
invenire momentum, in alium flectendi 8e locum. 
Mediam autem regionem, non fortuito vel sponte: 
neo aliqua sorte quaesitam tenere tellurem : sed na- 
turaliter necessarieque situi ejus esse deoretam.Co- 
lesti enim corpore,ulteriorem in superioribus nacto 


maximarum,si que sit earum ratio detegamus,aut 
8i secus evenerit,simplicitatem fidei potiorem ceste- 
ris fleri suadeo documentis. 

11. De collo quoque si eadem dixeris non peo- 
cabis, licet philosophorum multiloquax disputatio 
(c) plurimum super coli natura disseruerit. Quo- 
rum alii compositum ex quatuorasserunt elementis, 
ipsumque esse invisibilem,partemque habere tellu- 
ris,propter insitam sibi duritiem,habere etiam ignis 
societatem, ex quo quasi perspicuum putatur esse, 
nihilominusetiam reliquarum portionum permixtio- 
nesamplectitur.Nonnulli autem,bujusmodi opinione 
contempta,quintam quamdam naturam,in coli com- 
positione proprio commenti arbitrio,subjunxerunt: 
quibus videtur (d) corpus ethereum,non aeresse,non 
terra, non aqua, non ignis nec aliud penitus quod 
simplex esse credatur, ob hoc videlicet, quod sim. 
plicibus familiare est, motum semper habere dire- 
ctum,quorum leviora sursum semperintendunt,gra- 
viora vero deorsum labuntur. Sed nec superior aut 
inferior pars telluris,(e) vertibili motu,idem omnino 
vel directum erga circuli rotunditatem continet in- 
tervallum. Quorum autem naturales motus mutari 
Bolent,corum etiam qualitates ipsas mutabiles esse 
necesse est. Licet nec deillis principalibus corpori- 
bus,que vocantur elementa,possibile nobis est ore- 
dere collum fuisse compositum : quoniam ea que 
ex diversa materia construuntur, minime sibi con- 
veniunt, nec possunt sine vi aliqua motum tenere 
concordem, ut pote singulis partibus, alium atque 


sedem ; quecunque, .inquiunt,arbitramur pondera (? alium impetum habentibus ex natura,nimioque la- 


deloois summioribus ad lmadescendere,in medium 
congregantur looum ; et in 689 aíationes totum de- 
duoi necesse est corpus in quas singula partes coie- 
rint. Quod si lapides et ligna, cunctaque terrena, 
semper ad inferiora pelluntur : ibi erit sine dubio 
propria conveniensque terre positio.Si vero aliquid 
de levioribus ex media regione movebitur, (5) id ad 
guperna ferri certissimum est : quoniam familiare 
est rebus gravissimis ima semper appetere.Ima au- 
tem discimus, medium totius mundi locum.Non ergo 
mireris, si nusquam se tellus inclinat,ut pote me- 
diam omnium sortita sedem, in qua eam necesse 
est semper stare, nullatenusque contra naturam,de 
propriis finibus submoveri. Illorum igitur si quid 
tibi probabile videatur,ad sapientiam creatoris,qu; 
heo ita disposuit, oportet te hujusmodi transferre 

(a) Editi, falí quadam dispositione commentantur. 
Terram immobilem permanere ferunt, quod in mundo 
sita sit. At Colb.secundus ita ut edidimus.Basilius, 
διὰ τὸ τὴν μέσην τοῦ πάντος εἰληφέναι χώραν. 

(b) Editi, id ad supra ferri. Libri veteres,id ad su- 
perna ferri. Nec ita multo post Colb.secundus,nus- 

uam setellus.Vooulasein vulgatis desiderabatur.Sub- 
inde Col. secundus, earum ratio.Editi,eorum, male. 

(c) Editi, plurima.... disseruit. Colb. secundus ut 
in contextu. 

d) Editi, corpus &ternum,pessime. Codex noster 
&lherium. Alii duo, ethereum, optime. In Greco, xà 
αἰϑέριον σῶμα. 

(Βα εἰ et Colb.primus,vestibuli motu,gravi mendo, 


bore que composita sunt,in motu continentur assi- 
duo. Neque enim potest una atque eadem ratio, 
(f) rebus interse dissimilibusac repugnantibus con- 
sonare : cum ea que levioribus sunt amica,gravio- 
ribus contraria judicentur.Nam cum ad superna et 
colestia properemus,pondere terreno deprimimur. 
Cum autem ad ima demergimur, vim-faeimus igni, 
contra naturam suam eum pertrahentes inferius. 
Elementorum autem distractio in partes ducta di- 
versas ruine causas et solutionis importat. Quod 
enim violenter natura recusante tentatur, celeriter 
dissipatur : ut pote singulis partibus perquas moles 
constructa subsistit,ad suum principium redeunti- 
bus. Propter harum igitur opinionum necessitates, 
(g) secta priorum philosophorum,bi qui postea suc- 
cessere rescissa,proprias asssertiones subjicere fe- 
Alii duo mss.,verlibili motu : que scriptura,quan- 
quam tolerabilior est,vim tamen non exprimit vocis 
Greece, vr χυχλικῇ περικινήσει motu orbiculutim acto. 
U Editi et duo mss., rebns interesse dissimilibus. 
Colb. secundus, rebus inter se dissimilibus. Ibidem 
editi, pugnantibus. Antiqui libri, repugnantibus. — 
(g) Editi,acta priorum : quod quid sibi velit satis 
non intelligitur. At nostri tres mss., secta priorum: 
quod nemini non probabitur, si modo vox rescissa, 
qu& statim sequitur, moveatur loco suo, secta prio- 
rum philosophorum rcscissa, hi qui postea successe- 
rrnt, proprias, eto. Colb. secundus, propriam asser- 


tionem. Neo ita multo post Colb.secundus,siderum- 
que eubstanlia. 


88ι 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER II. 


Stinarunt: quintam quamdam naturam corporis,ut Α mus est contemplemur. Et ex magnitudine corpo- 


diximus, in coli sidcrumque substantiam subesse 
410 firmantes. Alius autem quidum de acrioribus, 
haec quidem que narravimus cuncta destruxit, pro- 
perium vero dogma visus est commendare. De qui- 
bus si referre singula maluerimus, similem illis pa- 
tiemur errorem.Sed eos a semetipsis vicissim dejici 
relinquamus, et omni illorum contentione postpo- 
sita, sequamur Moysen dicentem : In principio fe- 
cil Deus calum et terram, Conditoremque optimum 
rerum sapientissime formatarum glorificemus, et 
ex visibilium pulchritudine, illum qui nimis opti- 





rum circumscriptorum metiamur illum infinitum, 
et maximum, omnemque cogitationem cordis hu- 
mani sus virtutis amplitudine transgredientem. 
Nam licet creature naturam minime comprehen- 
damus, tamen idipsum quod tenuiter nostro subji- 
citur intellectui, tantum habet admirationis, ut 
etiam velocissima mens inferior videatur his rebus 
que in hoc mundo habentur,exigue, debitamque 
super omnibus laudem Conditori referamus impen- 
sius : cui gloria et honor, nuno et semper, et in 
geocula seculorum. Amen. 





LIBER SECUNDUS. 


1.Modicis mane decursis sermonibus,usque adeo B dixit ob duas causas,aut quia necdum spectator ejus 


abditam altitadinem intellectus invenimus,;ut libe- 
ret omnino de sequentibus desperare : 8i enim san- 
ctorum talis introitus est, et vestibulum templi sio 
decorum et splendidum,ut elegantia sus pulchritu- 
dinis oculos nostre mentis irradiet,qualia censenda 
sunt sancta sanctorum? Quis ergo sit ausus impos- 
sibilia contrectare ; aut quis intuebitur ineffabilia, 
quorum et visusest inaccessibilis,et ratiointellectus 
ineffabilis?Tamen quoniam apud justum judicem, et 
pro solo studio meliorum, nos contemptibilis mer- 
ces est deputatu : minime nos pigeat explorare. 
Nam quamvis multum dignitate hujusmodi abesse 
credamur, tamen si voluntatem Soripture sequa- 
mur, suffragante sancto Spiritu, nec nos improbabi- 
les judicabimur,et nutu gratis coblestis ediflcatio- 
nem aliquam conferemus Eoclesie. Terra autem, in- 
quit, erat invisibilis et incomposita. Quomodo igitur 
utrisque elementis, id est ccelo et terra, pari ho- 
nore construotie, coelum quidem perfectum fuerat, 
tellus vero adhuc incomposita est? Aut quid omnino 
cause fuit,quo minus perficeretur, et visibilis non 
esset ? Igitur terre plena compositio est propria fe- 
cuuditas,id est universarum germinatio plantarum, 
et arborum fructiferarum vel (a) infructiferarum co- 
pia, nec non colores odoresque florej, οἱ alia que 
paulo post divino jussu progenita, decoravere tellu- 
rem. Quorum quia nondum aliquid exetiterat, me- 
rito eam sermo Scripture incompositam nominavit. 
Hec autem etiam de colo imperfecto rite dicemus, 
(b)quoniamnecipsumpropriumsumpsissetornatum, 
quippe quod minime solis adhuo et lune fuerat ful- 
gore lustratum, nec choris siderum coronatum. Ita 
non videberis a veritate deflectere, si etiam coelum 
incompositum dixeris. Terram autem (c) invisibilem 


(a) Illud. vel infructiferarum,asddidimus ex Colb. 
secundo. Basilius, καρκίμων τε xal πων. 

(b) Sic mss. duo. Editi, cum nec. Ibidem in Colb. 
secundo pro rite legitur recte. | 

c) Antiqui duo libri et editi,invisibilem,ob duas. 
Colb. secundus, timvisibilem dizit eb duas.1n Greco, 
ἀόρατον δὲ τὴν γῆν προσεῖπε. 

(d) Editi et duo ms8., conceptaculis. Colb. secun- 
dus, receptaculis. Sed sive hoo, sive illo modo lege 


processerat homo,aut quia sub aquis, que tunc ei 
supererant,latens, nullo modo cernebatur.Nondum 
enim aque congregate fuerant in propriis (d) conce- 
ptaculis, quas in unum postea collectas Dominus 
maria nuncupavit. Invisibile itaque est, vel quod 
oculis non potestcarnalibus comprehendi,sicut mens 
nostra, vel illud quod natura quidem cerni potest, 
sed propter obductum sibi velamentum corporis ali- 
cujus absconditur, sicut ferrum quod in profundo 
jacet. Hac itaque ratione nuno invisibilem terram 
dictam esse putandum est,(e) ut pote que aquarum 
superficie tegebatur.Deinde quia neodum luce oon- 
Btituta,mirum non est si haberetur invisibilis: cum 
aer ipse splendore carens esset obscurus. 

2. Sed obtrectatores veritatis, sensu proprio Sri- 
pturas minime oonsequentes,ad suumque arbitrium 
interpretationem trabentes earum,materiam rerum 
dicunt per hujuscemodi verba monstrari, que quasi 
natura invisibilis et incomposita atqueinformiserat, 
et omni specie schemateque privata, quam assum- 
ptum artifex pro sua sapientia conformavit,atque ita 
per eam omnia que videntur effecit.Quam si dixeri- 
mus ingenitam,sine dubio (f) coequari Deo cum in 
promerendis estimatur honoribus,et iisdem quibusg 
ille privilegiis digna censebitur. Quo quid sit nefan- 
dius ac sceleratius,quam ut res confusa penitusque 
deformis, pari dignitatepredita judicetur quasapiens 
et potens nimiumque bonus et omninm conditor 
Deus? Deinde si tanta est ut omnem divinam possit 
capere disciplinam,nihilominus(g)ejussubstantiam 


D Dei videbuntur potentie comquare, si tamen valet 


tellus cunctam per se Dei sapientiam metiri. Sin au- 
tem minor est materia divine potentie, et sic in 
atrociorem blasphemiam eorum sermo ducetur : 


tur, vox Greca haud feliciter expressa est. Malim, 

ín proprias congregationes, εἰς τὰ οἴχεῖα συστή- 
α. 

"te Libri veteres, utpote qua. Editi, utpote quod. 

f) Colb. secundus, cogquari cum Deo. 

g) Rursus Colb.secundus,ejus substantia Dei vi- 
debitur polentie cogquari,si tamen valeret tellus,eto. 
Alia non est sententia. Statim idem codex, sermo 
dwosretur. 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI. 


884 


quippe qui propter inopiam materie,inefficacem et A figmentis,acmiserabilisuarum cogitationum(f)sensu 


otiosum in suis operibus Deumconantur asserere, 
quos quidem humane nature talia sentire decepit 
indigentia Sane(a)quoniam apud nosars unaquaque 
erga aliquam adhibitam materiam exercetur, sicut 
fabrilitas circa ferrum, carpentaria circa lignum, et 
in his? «1:20aliud estquod subjacet,aliud species,aliud 
quod formatur ex specie : nam materia est que ex- 
trinsecus assumitur,species que ex arte producitur, 
perfectio autem est que ex utraquecomponitur,id est 
de specie atque materia : sic opinantur οἱ de divina 
operatione,schema quidem mundode sapientia con- 
ditoris (δ) allatum,materiam vero extrinsecus crea. 
tori fuisse subjectam: atque ita universum mundum 
esse constructum,qui substantiam quidem possidet 
aliunde quesitam, sehema vero et figuram, ex Dei 
virtute perceptam.(c)Hincillis datur occasio negandi; 
oausis Deum preesse mundanis,et tanquam(d) sti- 
pisalicujus rerum geniture portionem exiguam con- 
tulisse: minime valentes, propterintellectus inopiam, 
ad culmen respicere veritatis.Nec consideraruntquia 
hic quidem ars post materiam noscitur adhibita, vi- 
te gratia dispensende. Nam lana quidem fuit ante- 
rior, texendi autem usus postea repertus est, ut id 
quod per naturam minus fuerat suppleretur ex arte ; 
lignum quoque prius fuit,quod ars dolatoria postmo- 
dum percipiens, in ususque necessarios formans, 
commoditatem nobis non parvam contulit. Nam et 
remum nautis,et agricultoribus ventilabrum,et bel- 
latoribus hastam dedit.Deus autem, priusquam fle- 
rent que videntur, omnia mente complexus,volens- 


viriutem mente incomprehensibilem et humanis 
sermonibus ineffabilem contrectare. 

3. Fecit Deus celum et terram, non singula ex di- 
midia parte, sed integrum celum et integram ter- 
ram, id est ipsam substantiam cum specie compre- 
hensam.Non enim schematum repertor est Deus,sed 
totius nature creator. Nam respondeant nobis quo- 
modo sibi conveniunt operatrix Dei virtus et passi- 
bilis natura materie, quarum una, quod subjectum 
est,solummodo sine flgura prestitit; altera schema- 
tum peritiam possidens,ordinavit oblata,ut utrique 
quod deerat preberetur ex altero,Conditori quidem, 
ut haberetin quo posset artis(g)ostenderescientiam: 
materie vero ut inforrcitate deposita, vultum sume- 
ret speciosum. Sed super his hactenus ; ad illa vero 
que proposuimus revertamur : Terra aulem erat in- 
visibilis el incomposita.Cum diceret : In principio fe- 
cit Deus celum et terram,plura reticuit,id est,jignem, 
aquam,aerem,que utique passiones quedam de illis 
principalibus procreate sunt, que omnie, ut pote 
mundi consummatoria, simul] sine dubio processe- 
runt. Sed historicus hec consulto preteriit, ut no- 
strum cor acueret ad industriam ex paucis occasioni - 
bus capiendam, qua facit nos cogitantes investigare 
que desunt.(A)Ergo quoniam minime deaquadictum 
fuerat quia fecit eam,dixit autem quod terra invisi- 
bilia habebatur, tu tecum reputare debebis quo teg- 
mine terra velata non apparebat, quam nec ignis 
&bscondere poterat, qui utique lucidus potius 
quam tenebrosus est, nec aer operire, cujus cer- 


que in(e) nativitatem producere quee non erant, con- C te natura perspicua est : quippe qui omnium re- 


sideravit qualis mundus esse deberet, ejusque spe- 
ciei congruam materiam congeneravit. Et eoo qui- 
dem deputavit decentem sibi naturam,terrarum vero 
schemati familiarem debitamque substantiam com- 
modavit. Ignem vero, et aquam, et aerem distinxit 
ut voluit : etin ordinem deduxit quem singulorum 
ratio flagitabat. Totum autem mundum,cum essetsui 
dissimilis, et ex diversitate compositus, inviolabili- 
bus cujusdam concordie vinculis arctatum,in unam 
societatem compaginationemque devinxit, ut etiam 
illaque multumase positione distabant, permixtione 
mutua copulata oredantur. Cessent ergo fabulosis 


(a) Colb. secundus et alter, sane quoniam. Editi, 
sane quomodo. Ibidem Colb. secundus, adhibitam. 
Editi, adhibita. Rursus Colb. secundus, ez utraque. 
Alii duo mss. et editi, ez utroque. 

(b) Editi et Colb. primus, ablatum. Alii duo mss. 
allaium, bene. Basilius, ἐπῆχθαι. 

() Editi, data occasione grandi, causis, etc., male. 
Colb. primus, datur occasione grandi, causis, etc., 
nihilo melius, Codex nester et Colb. secundus, datur 
occasio negandi,causis,etc.,optime.Est certe ejusmodi 
hec lectio, ut confirmatione non indigeat : sed ta- 
men 8i quam quis requirat,possit confirmari ex illis 
Besilianis, ix δέ τούτου αὐτοῖς ὑπάρχει ἀρνεῖσθαι. 

(d) Editi,et tanquam stirpis, corrupte.Codex noster 
et Colb. secundus, et tanquam stipis, emendate. In 
Greco, olov δέ ἐράνου τινὸς πληρωτήν.Ουδηαυδη) au- 
tem vox sttpis mihi valde probatur,non propterea ta- 
men putanda est placere mihi periodus tota : imo 
mihi persuassimum est eam mancam esse, nec om- 


rumspecies liquido(t)visentibus manifestat. Reliquum 
est igitur ut intelligamus aquam fuisse summitati 
telluris obductam ; nondum enim in sua concepta- 
cula humoris natura defluxerat. Ob hoc ergo non so- 
lim invisibilis terra,sed etiam incomposita nomina - 
tur.Licet etiam nunc aquarum abundantia impedi- 
mento est terre,quominus fructuum copia ministre- 
tur. Hec eryo causa exstitit, ut nec videri possit ari- 
da, et haberetur incomposita. Si quidem terre com- 
positio est suus, ut diximus, naturalis ornatus, id 
eat,segetes in planitie fluctuantes, nec non prata vi- 
rentia, varioque florum colore splendentia, colles 


nibua suis numeris absolutam.Scriptum oportuerat, 
fatentur tamem Deum tanquam collatorem stipis ali- 
cujus, etc.Colb. primus prima manu, stípis, secunda, 
stirpis. Nec hic solum, sed et alibi sepe, qui cor- 
rigere volunt,magis etiam corrumpunt que emen- 
dare voluissent. 

(e) Editi, in nativitate. Codex noster et Colb. se- 
cundus, ἐπ nalivilatem. 

f) Editi, sensui. Libri veteres, sensu. 

g) Editi, ostentare conscientiam. Colb. secundus, 
ostendere conscientiam.Codex noster,ostentare scien- 

am. 

(A) Libri impressi, Ergo cum. Antiqui duo libri, 
Ergo quoniam. 

i) Colb.gecundus,/iquido videntibus.Ibidem idem 
codex, aqua fuisse summitatem.Alii duo mss.et edi- 
ti, aquam futsse summitali, non diversa sententia. 
Neo ita, multo infra. Colb. secundus, sed vacua in- 
composilaque nuncupatur. 


885 


EUSTATHI] BEXAEMERI METAPHHASIS LIBER II. 


uberrimi, montiumque vertices arboribus excelsis A disputant, nec tenebrarum principalem quamdam 


opaci,quorum nihil habebat terra, parturiens adhuc 
7192 nativitatemcunctorum propter insitam sibimet 
8 Creatore virtutem : sed tempusexspectabat,ut pre- 
ceptione divina conceptus suos proferret ad lucem. 

4. Et erant, inquit, tenebra super abyssum. Rur- 
susque alie fabularum occasiones, et infandorum 
figmentorum dantur his quiad arbitrium suum detor- 
quent verba scripture. Tenebras enim non eo modo 
quo (a) nate sunt interpretantur,id est aerem quem- 
dam obscurum, vel locum interjectione alicujus oore 
poris obscuratum;sed virtutem dicunt malignam, vel 
potius ipsam malitiam habentem ex semetipsa prin- 
icipium, adversariam bonitati Dei, et hano asserunt 
tenebrarum esse naturam. Si enim Deus lumen est, 
inquiunt, sine dubio repugnans ei virtus obscuritag 
est secundum rationem sensus, non ex alio quodam 
mutuata substantiam sed est malitia sui genitrix,la- 
bes animarum, mortis effectrix, probitati contraria 
quam et subsistere, et a Deo (b) factam esse conten- 
dunt. Ex hoo igitur quod non impium et profanuui 
dogma fingatur? Qui non lupi raptores, dilaniantes 
gregem Domini, ex hac voce sumentes exordium, 
simplicibus animabus obripiant? Hinc Marcionis et 
Velentini,et exsecrabilis Manicheorum secta mana- 
vit: quam putredinem quis Ecclesiarum nominana 
non pecoabit ? Quid longius a veritate secedis,o ho- 
mo, causas ipse tibi perditionis exquirens, cum sit 
sermo simplex et omnibus planus? Invisibilis, in- 
quit, erat terra. Cur ? quia videlicet superjecta illi 
fueratabyssus. Abyssiautem qui estintellectus,aqua 


malignamque substantiam, bonitatique repuguan- 
tem esse dicimus.Duo enim prc pcsitasibi per contra- 
rietatem,necesseestalterne fore p:rnioiosa substan- 
tie, jurgiaque sibi sempiterna parientia;ut pote mu- 
tuis inter se pugnandicontentionibus obligata.Quo- 
rumsiunum superaverit,sine dubio contraria pars 
devicta consumitur.Quod si semper equiparare ma- 
itiam bonitati voluerint;(d incessabilem rebus con- 
flictum corruptelamque subjicient, modo superanti- 
bus invicem se partibus , modo sibi cedentibus, 
Verum simalitiam a bonitate superari pronuntient, 
quee ratio estut natura malitie non videaturfunditus 
interiisse ?Sin (6) autem,quod dicere nefasest, miror 
qnomodo non fugiunt, tam sacrilegam blasphemiam 
proferentes.Sed nos malitiam nascendi principium a 


B Deo non aocepisse hac ratione firmanus, quia nihil 


eorum que sibi coutraria sunt, potest sui quidpiam 
generare(f)dissimile. Neque enim vel ex vita mortis 
origo prooessit,vel tenebras constat a luce forma- 
tas, vel egritudine sanitatem ; sed in affectuum mu- 
tationibus semper ex contrariis ad contraria trans - 
lationes efficiuntur. In nativitatibus vero non ex 
contrariis,sedex similibus resunaqueque succedit. 

Ergo,inquiunt,si neque genitales sunt tenebre,ne- 

que ex Deo facte, undeillis origo est ? Nam quia 

sint(g)male,nullus audet repugnare vivorum.Quid 

ergo nos dicimus?Quia malum est non aliqua viva 

et animata substantia,sed affectus quidam virtuti 
contrarius,et a bonitate dejectus, et in pravissim o- 

rum mentibus collocatus. 


nimia infinitum habens profundum. Sed scimus,in- Q— 5. Quapropter nolo temalum extraneum arbitra- 


quiunt, multa corpora etiam per aquam (c) lucidam 
plerumque spectari. Quomodo ergo tunc nulla pars 
terra per aquasostendebatur ? quoniam lumine ca- 
rebat,et obscuratus erat adhucsuperfusus aquis aer. 
Nam cum radii solis aquam penetraverint, calculos 
eos qui habentur in altuam sepe prospicimus:quod 
certe nullo modo fleri nocte potest. Causa ergo ut 
esset terra invisibilis,superjectiofuit aquarum.Diocit 
enim abyssum fuisse, qui retardaret aspectum : et 
ipsa abyssus obscurata erat. Ergo nec abyssum con- 
trariarum virtutum multitudinem, ut quidam falso 

(a) Editi et Colb. primus, quo ποέδ sunt. Alii duo 
mss8., quo nai& sunt; et ita legendum esse ostendunt 
Basiliana illa, τὸ γὰρ σγότος οὐχ ὡς πέφυχεν ἐξηγοῦν- 
ται. Ibidem Colb. secundus, quemdam obscuratum... 


corporis obumbratum. Aliquanto post idem coder, ἢ 


incipium adversarium bonitatis Dei. Subinde bio 
ipse codex, labes animabus. 

(b) Colb. secundus, factam contemnunt : sed neque 
hac, neque vulgata lectione, Greca bene exprimun- 
tur. Igitur si quis cupiat sententiam verborum Basi- 
lii perspectam habere, ei auctor sum ut ipsum 
fontem adeat. Rursus Colb. secundus, fngttur... 
obripiunt. Insuper eo in libro pro raptores legitur 
rapaces. 

(e) Editi, lucida. Codex noster et Colb. secundus 
lucidam. In Greco, δι’ ὕδατος λεπτοτέρου xal διαυγοῦς: 
ibi vocem λεπτοτέρου omisssm videmus. Utrius 
autem culpa id evenerit, interpretis an librarii, ne- 
mo, opinor, facile dixerit. 

(d) Editi, inaccessibilem rebus con icium,mé&le.An- 
tiqui tres libri, íncessabilem. Displicet autem leotio 


ri, nec idem principalem naturam nequitie possi- 
dens opinari: sed sug quisque malitie(h) se aucto- 
rem esse cognoscat. Eorum enim que nobis eve- 
niunt,ali&suntex natura,id est senectus et languor; 
alia sponte succedunt,id est fortuiti casus,qui alienis 
ἃ se plerumque negotiis incursantes vel laetitiam no- 
bis afferunt,vel merorem,sicut puteum fodientibus 
occurrit thesauri latentis inventio; aut ad forum 
pergentibus flt obviam rabidi canis adventus. Alia 
vero in nostra sunt potesiate;sicut voluptatum fre- 
nare (i)eupidines,tem perare libidines, iracundiam 


prior,non quod minus Latina sit, oum alie multe 
ejus generie ipn hac interpretatione reperiuntur, sed 
uod ad vocem Grecam accommodari non posait, 
T 20010q 
(e) Colb. secundus,sin autem a malitia bonitatem, 
dicere nefas est.ld plenius quidem esse et cla- 
rius fateor;sed vereor ne quid librarius de suo addi- 
derit,cum simpliciter apud Basilium legatur,«t δέ͵ ὃ 
μὴ θέμις εἰπεῖν, θαυμάζω, sin minus, quod dicere ne- 
fas esl, miror, etc. 

(f) Colb. secundus,consimile.Ad verbum ita inter- 
pretabimur, quia nihil contrariorum a contrario suo 
(eneratur. Vorba Greca hec sunt, διὰ τὸ μηδὲν τῶν 

ναντίων παρὰ τοῦ ἐναντίου γίνεσθαι. ϑίδἰ ᾽πὶ Colb. se- 
cundus, a luce firmatas,non ita recte.Subinde editi, 
ad contra. Libri antiqui, ad conlraria. 
ᾳ) Libri veteres, mala. 
(h) Editi,actorem.Colb.secundus.auctorem.In Gre- 
co, 4px »yóv..Idem mendum eliquanto ante emenda- 
mus. 
(f) Editi,eupiditates.At nostri tres mss.,cupidines. 


881 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


cohibere;vel instigantem vitare,vel veritatem sequi* À ramrotunditate conclusum,habens corpus spissum, 


vel odisse mendacium,mitem moribus esse vel aspe- 
rum,humilem vel elatum. Quarum igitua rerum do- 
mini habemur,earum aliunde non mutuamur initia. 
Itaque recognosce quia quod proprie malum est, ex 
commissis arbitrii liberi capit exordium.Nequ« enim 
si malum ex necessitate descenderet,tantus peccan- 
tibus legum metusincumberet:aut judices supplicia 
219 criminosis digna statuerent.Heoc mihi dicta 
sint super eo quod proprie malum est./Egritudinem 
vero vel egestatem,aut ignominiam,et alia que so- 
lent mostificare mortales, (a) necdum in malorum 
censeo partem ponenda; quia nec eorum contrarle 
causeinmaximis bonorum sedibuscollocantur:quo- 
rum alia sunt naturalia,que plerumque nobis vi- 
dentur utiliter evenire.Quapropter (b) suspectam de 
moribus narrationem in presentia compescentes, 
considerationem potius tenebrarum simpliciter, ac 
sine ulla calliditate nostris mentibus attrahamus. 
Flagitat autem sermo scire nos,si tenebre congene- 
rata sunt mundo, etsi anteriores putande sunt esse 
quam lux.Qnod si ita est, eur deterior res meliore 
habentur antiquior?Quanquam asseramus has quo- 
que tenebras non exui constare substantia,sed esse 
vitium quoddam in aere, subtracta luce confectum. 
ἘΠ rursus querendum est qua luce locus mundi 
repente privatus est.Arbitramur enim quia si fuit 
quidpiam,ante institutionem sensibilis hujus et cor- 
ruptibilis mundi, profecto in luce fuit. Neque enim 
dignitas &ngelorum,nec omnium colestium militie, 
vel si quid est nominatum,aut incompellabile, aut 
aliqua rationabili8 virtus, vel ministrator spiritus, 
degere posset in tenebrís;sed in luce,et letitia de- 
centem sibi habitum possidebat. De quare ne- 
minem puto contradicturum .Quisquis ergo lumen 


illud quodsuper ocolos est in bonorum promiseioni- 


busopperitur,de quo Salomon dicit: Lux justis semper 
(Prov.xr, 9).Et. Apostolus : Gratias agentes Deo et 
Patri,qui nos fecit idoneos in porlione sortis sancto- 
rum in luce (Col.1,12). Si enim damnati in tenebras 
ultimas abigantur,hi qui remunerationem pro di- 
gnis operibus preesstolantur, in ea sine dubio Iuce, 
qua est extra mundumjquietis domicilium sortien- 
tur.Igiturquia constat factum essecolum preceptio- 
ne Dei subitoque distensum,ac familiari cireoumter - 


(a) Editi,nedum.Colb.s$ecundus necdum.Mox unus 
codex, in malorum censeo parte. 

(b) Editi, suspectam-Colb.secundus, susceptam ; et 
ita legi oportere multi fortasse arbitrabuntur. Sed 
non dubito quin vulgata lectio retinenda sit, cum 
apud Basilium legamus, πᾶσαν οὖντροπικὴν καὶ δι᾽ ὗπο- 
νοίας ἐν γέ τῷ ταρότνι κατασιγάσαντες. Nemo enim,opi- 
nor,non videt Eustathium,cum suspectam scripsit, 
exprimere voluisse illud,xa! δι᾽ órovolac.Sed ut alibi 
sepe,ita hic quoque verborum Grecorum senten- 
tiam assecutus nou est.Huno locum ita conversum 
oportuerat:Ümnem igitur interpretationem, iropis οἱ 
allegoriis constantc m,in praesentia practermittentes,te- 
nebrarum nolionem simpliciler el citra curiositatem, 
sensum Scriptura seculi, accipiamus. 

(c) Editi. aqua jam omnibus. Colb. secundus,aqua 


et adeo validum, ut possit ea que extrinsecus ha- 
bentur ab interioribus separare ; ob hoo necessario 
post se regionem relictam,carentem luce constituit, 
ut pote fulgore qui desuper radiabat excluso. Tria 
enim simul oportet in umbra facienda concurrere, 
lucem, corpus, et obscuratum locum. Ergo munda- 
nas tenebras, ex umbra colesti corporis exstitisse 
sciendum est. Tu vero per exemplum manifestum 
adverte qua dicimus.Si sub meridianis horis taber- 
naculum tibi quoddam ex materia densa nimis et 
opaca fundaveris, in spontaneis te ibidem tenebris 
collocabis. Tales ergo et illas tenebras esse opinare, 
non principaliter substitutas,sed processum secutas 
alterius. Has autem tenebras ferunt abysso super- 
ferri : quia extremitas aeris solita est conjungi cor- 
porum speciebus. Sed (c) tunc aqua erat omnibus 
superjectsa, propter quod necessario tenebras su- 
per abyssum fuisse relatum est. 

6. Et spiritus, inquit, Dei ferebatur iuper aquam. 
Sive diffusionem aeris istius, spiritum dicit,percipe 
scriptorem portiones tibi mundi singulas enumeran- 
tem; nam fecisse Deum dicit coelum et terram, 
aquam et aerem, hunc liquidum ante diffusum ; si- 
ve,(d) quod verum magis existimo,etquod his quian- 
te nos fuere probatum est,Spiritum Dei dicit, id est 
sanctum. Reservavit enim Soriptura,ut prrecipuam 
hujus competenter mentionem nominis declararet : 
nullumque alium spiritum dictum debemus credere, 
nisi sanctum qui beate ac venerabilis Trinitatis ex- 
pletor est, et hunc Intellectum capiens, majus tibi 
subindecommodum conferri reperies. Quomodoergo 
hic spiritus aquis superferebatur ἢ dicam tibi non 
meum sermonem,sed viri cujusdam genere Syri,qui 
tantum aberat a sapientia seculi quantum verses do- 
cirina proximus habebatur. Dicebat enim Syrorum 
vocem facündiorem esse, et propter Hebraice(e) lin- 
gui cognationom, Sériptararum magis sermonibus 
indulsisse. Sensus itaque dioti illius hoe tnodo est : 
Superferebatur, inquit, Spiritus, hoc est fovebat et 
vivificabat aquarum naturam,ad similitudinem gal- 
line cubantis:vitalem virtutem his que(f)fovebantur 
injiciens. Hujusmodi ergo ratio quod dixit superfc- 
rebatur, sic interpretatur, id est ad viviflcandam 
aquarum naturam compellebat. Ex quo sufficienter 


D erat omnibus. Aliquanto post idem codex, super 


as. 
ed) Editi,quod magis exislimo.Colb.secundus,quod 
verum magis existimo.In Greco, ἀληθέστερον. Ibidem 
mss. duo cum editis, precipuam. Alius, precipue. 
€) Antiqui duo libri et editi, línguz cognitionem. 
Ethic quoque unius litterule mutatio pulcherrimam 
sententiam depravavit. Non enim cognitionem legi 
oportet sed cognationem, ut ex Colb. secundo disci- 
mus, magisque ex verbis Basilii, que hec sunt, διὰ 
τὴν πρὸς τὸν Ἑ δραΐδα γειτνίασιν. ἤυτουβ Colb. se- 
cundus, magis questionibus indulsisse. 

(I) Editi, fovebastur tinilians. Antiqui duo libri,inji- 
ciens. In Greco, ἐνιείσης, — Ques vox ad ὄρνιθος re- 
fertur ita ut sensus sit... ad sim. Gall. cub. vitalem- 
qua virt. his quae foventur immittentis. Eprr. 


EUSTATHI HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER II. 


890 


etiam illad quod ἃ quibusdam valde requiritur, Α operatum est, sed quia coloria sui magna nobig 


approbari potest : quia nec genitali potentia Spi- 
ritus 484 sanctus caret. 

7. Et dizit Deus, Fiat lux. Prima vox Dei naturam 
luminis fabricavit, ae tenebras dispulit, merorem- 
que dissolvit, et omnem subito letam speciem ju- 
cundamque produxit. Polus tunc apparuit, qui erat 
interim celatus a Domino ; tantaque ejus pulchri- 
tudo perclaruit, quantam nunc etiam testificatur 
aspectus. Aer autem illustrabatur ex ea luce que 
sibieratadmixta, acutamque peneirationem proprii 
fulgoris, ubique peromnessuos terminosintendebat. 
Sursum enim eetheri erat coloque vicinus; latitu- 
dineautem boreales simul et australes,eoasque par- 
tes, necnon et oeciduas contingebat, quippe cujus 
natura lucida est atque perspicua, propter quod 
nullas moras aut tempora lux per eum commeens 
sustinebat. Sicut enim obtutus nostros, sine ullo 
momento temporis, aer mox ad ea dirigit que vi- 
dentur ; ita lucis accessum velociter, et omni celeri- 
tate perceptum, per omnes fines sue complexionis 
infudit. VEtherquoque venustius (a) illuminatum ef- 
ficitur, et aque splendidiores apparent, non solum 
quia lucis candore lustrantur, sed etiam repercus- 
sione ejus emicantes, clariorem reddunt aeris effi- 
giem. Ita omnia vox divina, grata et honesta consti- 
tuit. Nam sicut hi qui olei &aspergine perspicuum 
sibi profundum maris efficiunt, sic rerum conditor 
Deus &uis oris afflatu, jucunditatem lucis, mundo 
repenteconstituit. Fiat lux,dixit Deus :[confestim ue 
preceptio fuit opus, et facta natura est, quia nihil 
voluptuosius in fruendo cogitationem poterit subire 
mortalium. Sed et si quando vocem sermonemque, 
vel preceptionem Dei dicimus, debes advertere non 
intentione(5b) motuque corporis vocem reddentis so- 


num quempiam destinari,nec aerem lingua(e) verbe-. 


ratum, esse Dei sermonem : sed voluntatis sue mo- 
mentum, quoniam prepter eos qui docentur utilius 
esse oefisemus, speciatim figurare preceptum. Et 
vidit Deus quia lux bona. Quibus igitur lucem cele- 
brarenos poterimus laudibus, cum tale de sua boni- 
tatetestimonium ἃ Couditore meruerit? Licet divina 
verba nostros paria oculos de illa judicare compel- 
lant, nam sermo non sufficit explicare quantum sen- 
sus aciei prseveniens attestatur. Si enim pulcbritudo 
corporea ex (d) membris inter se rite compositis, et 


oblectamenta largitur. Similiter etiam stella quee 
vocitatur Antifer, omnium siderum pulcherrima no- 
minatur, (e) non propter eximiam compaginationem 
membrorum, qua nulla sunt ei,sed quia letum ala- 
cremque fulgorem nostris impendit obtutibus. Hu- 
jusmodi ergo Dei testimonium, non ad hoc solum 
respicit quod per se lux bona estet jucunda cernen- 
tibus, sed etiam propter utilitatem qus postmodum 
ex ea fuit collata'mortaiibus, bonam dixit. Et sepa- 
ravit Deus inter lucem et tenebras, id est incommix- 
tam naturam illarum, sibique ex contrarietate dis- 
parem fabricavit ; quippe quas prolixis a se spatiis 
et destituit et discrevit, sicut dictum est : Et voca- 
vit Deus lucem diem, et tenebras vocavit nectem. 

8. Nunc quidem post solis creationem dies appel- 
latur,id est aer (f) sole illustratus,cumin hemisphe- 
rio quod supra terram est commoratur ; nox autem 
dicitur terre obumbratio, que sole in occasu con- 
dito generstur, tunc autem non solum corporis 
motu, sed diffusione principalis luminis, modo se 
subducentis, modo denuo reducentis, secundum di- 
vinam preceptionem dies flebat,noxquesequebatur. 
Et facta est. vespera, et factum est mane. dies unus. 
Vespere igitur nuncupatio,communiterintelligenda 
est. Nam et incipiente die, et ad occasum vergente, 
nox ei sua vicinitate contigua est : verumtamen ut. 
nativitatis diurne privilegia reservaret, dixit primo 
vesperam, dicens quia nox diem comitatur. Nam 
antequam lux crearetur,nox non habebatur in mun- 
do, sed tenebre. Obumbratio ergo terte quam su- 
pra diximus intercidens diem nox appellata est : et 
deo novo nomine post géherationem vocitata est : 
Facta esi itaque. vespera, et. factum esl. mane : non 
dixit dies atqu4 mox, sed vespera et mane, ut voca. 
buli videlióet dignitatem parti meliori tribueret. 
Nam dies eque vesperam maneque contingit, et 
hanc consuetudinem reperies ubique custodire Sori- 
pturam in temporibus numerandis. Dicimus enim 
tot dies elapsos esse,nullam facientes noctium men- 
tionem, sicut psalmus docet : Dies annorum nostro- 
rum (Psal. xxxix, 10). Et iterum Jacob : Dies vitz 
«nes breves (g)et mali (Gen. x,vii, 9). Et alibi : Omnes 
dies vitie meg (Psal. xxu, 6). Ergo quie tunc histo- 
ris causarelatasunt,pro legibus inposterum valitura 
Bcriptor instituit. Et fuitvespera,et fuit mane dies unus. 


ex coloris venustate formatur,quomodo jucem cujus D Quamobrem non dixit,primus,sed unus? Et(h) certe 


natura simplex est, sibique per omnia similis, plena 
predicatione quod bons sit, possumus explicare ? 
Ita enim et aurum bonum dicimus, non quia bene 


(a) Colb. secundus, illuminatus efficitur ; et ita ex 
regulis grammaticis legi oportere puterem, nisi 
vox zther esset neutrius generis apud Eustathium, 
qui in libro tertio ultra medium sic scripsit, aAer 
autem quis dubitet flammeum esse ? 

(δ) Editi, mentione motuque. At nostri tres mss., 
intentione moluque. 

(c) Editi, verberatum sermonem. Colb. secundus, 
ver beratum esse Dei sermonem. In Greeco, τὸν θεῖον 

ON. 
d) Colb. secundus, ex membris et coloribus inter 


consequentius fueratei, quidicturus eratde secundo 
et tertio, et quarto, primum diem potius appellare 
quam unum. Sed hoc dixit,aut mensuram dieisimul 


se composilis el ex venustate formatur. 

e) Codex unus, mon pro eximia compaginalione. 

Editi, sole lustratus. Colb. secundus, sole illu- 

stratus. 

(g) Colb. secundus, breves et maligni. Statim editi, 
que tum historiz. Libri veteres, qus lunc historis. 

(h) Editi, quia certe. Antiqui duo libri, ef certe. 
In Greco, καὶ τοίγε. Ibidem editi, qui districturus 
est. Colb. secundus, qui diclurws erat. Alii duo 
ms8., qui dicturus est. 


891 


APPENDIX OPEHUM 8. BASILII MAGNI. 


noctis que definiens, et tempus (a) utriusque con- À multa secula nobis Scriptura declaret dicens szecet- 


]ungens : ut viginti quatuor hore unius spatium 
diei viderentur efficere, subaudientibus videlicet 
Dobis, quia nuncupatione diei, nox quoque debet 
intelligi. Unde, etiamsi unum 'ex his fleri longio- 
rem, solstitiali immutatione $15 contigerit, pre- 
finitum tamen tempus horarum utriusque complec- 
titur intervalla, tanquam si dixeris viginti quatuor 
horas ad mensuram unius diei pertineri : vel unum 
forsitau dixit, ob hoc, quia iu ccelo de certis signis 
in eadem iterum sub uno die processio solis et re- 
versio celebratur. Ita quoties vespera vel mane, se- 
cundum solis circuitum, terrarum orbem complec- 
titur, non ampliore tempore quam unius diei spatio, 
propria solet curricula definire. Vel sicut secretior 
tradit ratio, Deus cum naturam temporis procrea- 
ret, et mensuram ei signaque certa ex dierum con- 
stituit intervallis : et per septimanam numerari 
voluit, eamque semper in semetipsam converti pre- 
cepit,motumtemporis metientem, rursusque (P)sep- 
timanam suppleri jussit unius diei spatio,qua:septies 
ἴῃ semetipsa reflectitur. Hec'enim ratio est volubi- 
lium schematum,ut a seincipientiasemperin semet. 
ipsa ferantur. Quod etiam seculorum proprium est, 
qua per sua se incessanter vestigia revolvendo, ter- 
minum nulla ratione percipiunt. Propterea verticem 
temporis non primum, sed unum nuncupavit diem : 
ut ex ipsa nupoupatione cum seculo sibi servaretur 
affinitas.Rerumenimsimplicium,nibilque commune 
cum aliis habentium, specimen indicans congrue 
penitus et deoenter nominatus est unus. Et quamvis 


(a) Antiqui duo libri et editi, utriusque contingens. 
Αἱ Colb. gecundus, ufriusqus eoanjungens, et ita sori- 
bendum judicavimus ob illud dwv&rtov. Mox editi, 
videntur efficere. At nostri tres mss., viderentur. 

(b) Antiqui duo libri etediti, rursusque septimanam 
supplere jussit unius diei spatia. At Colb. secundus 
ut 1n contextu. [Ibidem codex noster, quí septies. 

(c) Editi et Colb. primus, sive szculum, sive sep- 
timum dixeris. Colb. alter, sive secundum septimum 
dixeris. Vetus codex qui apud nos servatur, sive 





lorum esse secula, tamen nec ibi primum, aut secun- 
dum, aut tertium seculum numeratur. Unde causa- 
rumpotius diversarum actuumquedifferentias,et non 
seculorum circuitus et successiones ac fines datur 
intelligi. Dies enim, inquit, Domini magnus et lucidus 
(Joel. τι, 11). Et alibi : Quid vobis quzrere diem Do- 
mini ? Qui lamen tenebras habet, non lucem (Amos v, 
18). Sed tenebras eas dixit que deputate sunt sibi 
dignis. Nam inocciduum etserapiternum diem illum 
sermo testatur, quem etiam octavum psalmus ap- 
pellat : quippe qui extra tempus habetur. Sive ergo 
diei, sive (c) seculum,sive septimum dixeris,ex eo- 
dem trahiturintellectu, singulariter et non multipli- 
citer declaratur. Itaque ut ad futuram vitam nostra 
cogitata dirigeret, diem principalem, qui est imago 
seculorum, unum non immerilo vocitavit, ut poto 
lumini equzevum. Dico autem sanctum Dominicum 
qui resurrectione glorificatus est Salvatoris. Et hoc 
est quod dixit : Facta est vespera, el (actum est mane 
dies unus. Sed vespere quidem illius narratio occu- 
pata, presenti vespera modum cursui nostre dispu- 

tionis imponit. Pater autem vere lucis, qui diem 
coelesti lumine decoravit, οἱ noctem ignis radiis cla- 
refecit, qui venturi s:eculi requiem merentibus pra 
paravit, corda vestra perlustret agnitione veritatis, 
et intemeratam custodiat vitam vestram, prestans 
vobis honeste ambulare, quatenus fulgeatis ut sol in 
claritudine sanctorum suorum, ad exsultationem 
meam in diem Domini, cui gloria et honor, nunc 
et semper et in secula seculorum. Amen. 


szculum septimum dixeris : in quibus omnibus vi- 
tii aliquid inesse suspicor. Mihi igitur verisimile 
fit vocem septimum loco motam fuisse, eamque 
reponi debere paulo altius, hoc modo : Quippe qui 
extra tempus septimum habetur : cui conjecture non 
porum favent Baesiliana illa, διὰ τὸ ἔξω κεῖσθαι τοῦ 
δδοματικοῦ τούτου χρόνου. Utut hac sunt, nihil in 
contextu mutavimus, fldem Jibrorum antiquorum 
secuti. Aliquanto post Colb. secundus, € sei in 
claritate. 





LIBER TERTIUS. 


4. Prime diei opera, vel potius unius,nequeenim 
fas est einos detrahere dignitatem quama Conditore 
promeruit, cum per se singulariter ederetur,nullate- 
nus aliarum connumerata ourriculis, (a) cum omnia 
que in eafaota aunt, heri noster sermo disseruit. Et 
heec passim dividens, alimoniam matutinam,vesper- 
tinamquelletitiam prestititanimisauditorum ; nuno 
&ütem ad miracula secundi diei properamus. Hoc 
&utem commemorans, non in referentis potentia 
colloco que dicuntur, sed in Scripture gratia, quee 
naturaliter possidens intelligendi facilitatem, illis 
amorem suum cordibus inspiravit, qui persuasioni 
superflue anteferunt veritatem;sicut et psalmus veri 


(a) Editi,cum omnibus. At nostri tres mss.,cum om- 
nia. Statimediti,intelligendi facultatem.Libri veteres, 
intelligendi facilitatem. In Greco, τὸ εὐπαράδεχτον. 


suavitatem demonstrans, ita dicit : Dulcia faucibus 
meis verba (ua, super mel ori meo (Psal. cxviu, 103). 
Heri itaque, quantum possibile fuit, erga verba Do- 
mini commorantes vestros sensus delectatione reple- 
vimus. In hodiernumque diem festinanter occurri- 
mus,sequentium rerum miraculaspectaturi. Verum- 
tamen minimelaterenos potuit,quiamulti opifices la- 
boresuarum manuum victitantes,cireumstant nog,et 
admonentut narrationem propositam brevitatestrin- 
gamus, neldiutius extrahantur ab opere. Quibus hoc 
respondeo, quia pars modica temporis fenerata Deo, 
non solum ipsa non deperit, sed cum magnis ab eo 
rependiturincrementis.Omnes(b) enim resque cccu- 


Paulo post editi, qux persuasioni, Colb. secundus, 
qui persuasioni : recte. uU 
(b) Editi, omnes enim res. Antiqui duo libri, omnis 


893 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER ΠῚ. 


894 


pationum causas eíficiunt, Dominus omnipotens À dum dirigitUnigenitum. Et certe vocifero sermone non 


opportune scilicet lribuens corporibus fortitudi- 
nem,animisque letitiam,nec non facultatem nego- 
tiis peragendis, si tamen nos secularibus prepo- 
nenda spiritalia censeamus.Quod si forsitan in pre- 
genti vita,remunerationem bene gestorum recipere 
non potuerimus, 4 ΕΘ futuris tamen seculis,copio- 
sos Bine dubio thesauros sortiemur. Quapropter ob- 
secro vos ut omnes cogitationes mundanas de ves- 
tris mentibus excludatis, et penitus mihi vos inte- 
gros prebeatis. Neque enim ullum commodum ca- 
piet presentia corporalis; cum mens curis impli- 
cata terrestribus, creditur (a) absentare. 

2. Et dixit Deus : Fíat irmamenlum ; εἰ sil separans 
inler aquam et aquam. Jam quidem hosterno die au- 
divimus verba Domini dicentis : Fiat lux,hodie, Fiat 
Rrmamentum, Plus tamen quiddam videntur habere 
presentia. Neque enim verbum in nudo precepto 
remansit,sed causa per qu&m queritur firmamenti 
productio apertius declaratur;id est,ut dividat inter 
aquam et aquam. Primo quidem reputemus, disou- 
tientes quomodo Deus alloquitur, nostro ne, id est 
hominum more,qui prius future rei formam concipi- 
mus intellectu; deindeex subjectis congruaset fami- 
liares unicuique significationes colligentes exprimi- 
mus,et post hoc ministeriis vocalium officiorum co- 
gitata manifestantes, per (5) aeriscrepitumet articu- 
lati sermonis obsequium,publicamus sensum corde 
conceptum. Et quomodo non insanire dicendus cst 
quiDeum talibusofficiisindigere pronuntiat ad expla- 
nanda que cogitat ; cum magis pium sit asserere, 
quia voluntas divina, et prior impetus mentis ejus, 
Verbum est Dei ? Quod ideo in specie quadam Scri- 
ptura figuravit, ut ostenderet quia non solum fleri 
voluitcreaturam,sed etiam (c) aliquo cooperante por- 
fecit. Poterat enim sicut ex initio de omnibus histo- 
ricus, et modo referre, quia in principio fecit Deus 
celum, deinde fecit jucem, et postea firmamentum : 
nuno autem Deum jubentem et loquentem videtur 
inducere, nullo nosimpediens fascino quominus ves- 
tigiis (d) indiciisque perducti, ad contemplationem 
ejus qui est ineffabilis veniamus. Que enim labore 
quaesita sunt,etjocunde percipiuntur,et diligentissi- 
meoonservantur. Nam quorum facilis habetur adep- 
tio,eorum sine dubio fastidioss possessio est, propte- 
rea nostramitem vere rationisingressos,ad exploran- 


enimres. Vulgatam lectionem retinendam cense- 
mus, sic tamen ut aliquod verbum post vocem 
omnipotens suppleatur,hoc modo: Dominus omnipotens 
submovebit, opportune scilicet, etc. Nam aliquid hoo 
loco et in editis et in mss.deesse vel ceco apparet. 

(a) Colb. secundus, creditur absentata. 

(ὁ) Idem codezx, per aeris spiritum. 

(c) Editi et duo mss., aliquo operante. Colb. se- 
cundus, cooperante : verbum pro verbo,cum (irece 
legatur διὰ τινος συνεργοῦ. 

4 (d) Editi, indiciisque producti. Libri veteres, per- 
uct. 

(e) Bditi, cum destinationis cooperantem latere, etc. 

At Colb. secundus, cum destínatio cogitationis latere, 

etc.1ta hunc locum einendare conati sumus,ut, voce 

cooperantem retenta, pro destínationis scripserimus 


p 


erat opus incorporez nature,cum(e)destinatio cogi- 
tationis cooperantem latere non posset, quippe qui- 
bus consiliorum societas, ex ipsa potestate suppc- 
ditat. Num vox propter auditum necessaria est, et 
auditus propter vocem. Übi vero nec aer est, nec 
lingua, nec aures, nec tactus asperior, ad sensum 
capitis; repercussum sonitum perducendo, ibi neo 
sermo necessarius est, sed ex ipsa, ut ita dixerim, 
cardinali cogitatione flt participatio voluntatis.Sicut 
ergo prediximus, ul mens nostra consurgeret ad 
inquisitionem vultus ejus de quo agimus,prudenter 
et optime schema hujusmodi elocutionis assumpsit. 

3. Secundo loco querendum est si aliud preter id 
quod initiofactum est ccelum,firmamentum fuit,quod 
tamen et ipsum colum vocitatur ; vel si certe duo 
colli sunt, quanquam philosophi decolo disputantes 
tolerabilius (f) acquiescent linguas suas truncandas 
exponere,quam ut duos colos esse concedant. Unum 
enim asserunt colum, cujus naturam minime pati 
confirmant, ut secundum vel tertium adjiciatur ei, 
quoniam,inquiunt,tota cceli substantiain uniuscon- 
formationeconsumpta est. Singulare namque ferunt 
corpusesse vertibile,certoqueambituoircumseptum, 
quod quia in primi coli creatione profecit, nihil (g) re- 
liqui esse ad secundi vel tertii compositionem. Sed 
hec dicentes materiam quamdam ingenitam Condi- 
tori opinantur habitam, ex prima fabulositate se- 
quentium mendacia contexentes. Nos autem roga- 
mus Grecorum philosophos, non (h) antea nostra 
reprehendere, quam inter se valeant ipsi tenere 
concordiam. Nonnulli enim ex his inflnitos esse 
colos asserunt, et mundos innumerabiles : quo- 
rum quando malest&dam professionem superave- 
rint acriores, probationibus quibusdam ex geome- 
trim necessitate collectis, rursus affirmare se pu- 
tant, eo quod natura non ferat, ut aliud celum 
preter unum generari potuerit. (i) Sed eos tunc 
magis nos8 risu dignos dicimus, maxime quia vi- 
dentur s9pe quoque in aqua fleri plurimi, unde 
dubitandum non est de multitudine colorum, et 
quod vivida creatrix omnium virtus, in eorum con- 
gtructionesuffecerit, quorum fortitudinem et magni- 
tudinem,si Dei potentiam contemplati fuerimus,non 
arbitrabimur discrepare a fluxu liquoris, qui cum in 
vacua vasa diffunditur,quibusdam interdum reflatio- 


ex Colb. secundo, destinatio cogitationis. 

(/) Colb. secundus, acquiescerent. Nec ita multo 
post idem codex, in unius confirmatione. Subinde 

ic ille ipse codex, ambitu circumscriptum. 

(g) Editi, religui est. At nostri tres mss., reliqui 
es56. 

(hj Vocem nostra ex Colb. secundo addidimus. 

(ἢ Editi, sed eos tanto magis risu. Antiqui duo 
libri, sed. eos tunc magis nos risu, eto. Aliquanto 
post editi, e£ vivida creatrix omnium virtus. Colb. 
secundus secundis curis, et an creatriz omnium vir- 
tus. Vetus hic nostercodex,ect quod vivida creatriz,eto. 
Sed, ut verum fatear, vox quod scripta est in nos- 
tro hoc libro secundis curis; sic tamen ut addita 
Bit aut eadem manu, aut certe antiquissima. Eam 
vocem addendam censuimus. 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


896 


nibus intumescit. Ergo risibilis eorum penitus pro- A vero suis habere planitiem. Cessent ergo super hoc 


positio est,de omnipotentis impossibilitate certan- 
tium. 58: Nos autem tantum absumus secundo 
eclo discredere : quia et tertium protitemur, oujus 
beatissimus Paulus non est fruudatus aspectu (ll 
Cor.xi11,2). Nam psalmus nominans colorum colos 
etiam plurimorum nobis subjicit intellectum. Nec 
tamen admirabilior ista questio,septem illis (a) or- 
bibus videtur, secundum quos ferri septem stelle, 
consonanter ab omnibus praedicantur : quos etiam 
reconditos in se dicunt, exemplo cadorum uno super 
alium commissorum, et eos contrariis adversus se 
motibus impulsos, et acuta cum gravibus temperan- 
tes, concentum quemdam et harmonie melos red- 
dere dulce confirmant. Cujus rei asgertores, cum ἢ- 
dem dictorum suorum rationecommunis sensns ap- 
probare cogantur, hoo dicunt quia per veterem con- 
suetudinem (5) intenti auribus, erga crepitum illum 
qui ex prima nativitate resonuit, usu quotidiano,op- 
pletarum aurium sensusobsurduit,atqueideo minus 
harmoniam possumus auscultare, sicut in officina 
fabrili,assiduis ictibus operantium contusus hebes- 
cit auditus, Verum has seculariorum (c) meditatas 
astutias illistractare permittentes,nos ad sermonem 
redeamus Ecclesi». Dictum est itaque a precessori- 
bus nostris, non esse hanc secundi coli creationem, 
sed priorisexpositionem. Ibienimoarptim Scriptura 
retulit celi terreque facturam ; hic curiosus ratio- 
nem (d) tradiditnobis,qua unumquodque confectum 
sit elementum. Nos autem dicimus quia quando et 
nomen aliud,et usus proprius est in secundo, aliud 


nobis calumniam generare, jactantes quod aqua non 
possit in superioribus partibus contineri. Reliquum 
est utdicatur qua natura sit firmamenti,et cujus rei 
gratia intercedere statuta est aquis. Solemne igitur 
Scriptureestin causis virtule prestantibus,hac pro- 
ferre,velut sidicatur: Dominus firmamentum meum et 
refugium meum (Psal. xvii, 5). Et alibi : Ego firmavi 
columnas ejus (Psal. xxxiv, 4). Et : Laudate eum ἐπ 
firmamento potentia sua (Psal. ct, 1). Et seculares 
quidem firmum corpus dicunt, quasi condensatum; 
et referunt quod ad distinctionem mathematici cor- 
poris indicatur ; aliud est enim mathematicum, et 
sliud quod intervallorum prolixitate subsistit, id 
est, in altitudine et latitudine distensum. Quod au- 
tem firmum est, cum sit (Ah) disjunctum spatiis, 
eliam duritiam possidet. Sed Scriptura consuevit 
illud corpus quod est validum nimis et solidum vo- 
care firmamentum, sicut et aerem crassum et cons 
cretum eodem solet sepius appellare vocabulo, cum 
dicit : Qui firmavit tonitruum (Amos 1v, 13). Spissi- 
tudinis enim duritiem, quia spiritus conceptus in 
nubibus violenterque proruptus efficit sonum Loni- 
trualem, firmationem tonationis appellat. (i) Unde 
nunc quoque arbitramur in aliqua firmissima na- 
tura,meatum aquarum lubricationemque consistere, 
etcontentam vocis hujusrepagulosustineri,quoniam 
de aquarum communium editione nativitatem cre- 
ditur habuisse, vel certe humori coagulato similem 
esse convenit estimare : aut ejusmodi alicui mate- 
rie, quae ex diffusione liquoris sumpsit originem, 


esse necessario illud (e) quod primo factum est C qualis est lapidis natura crystallini, quem ferunt ex 


colum habens naturam-walidiorem, que prestat 
rebus omnibus utilitatem preeipuam. 

4. (f) Et dixit Deus : Fiat firmamentum, et sit divi- 
dens inter aquam et aquam. Igitur antequam radicem 
eorum que scripta sunt attingamus, experiamur ea 
qua nobis objicienda putamus ab aliis improbare. 
Sciscitanlur namque nos, proponentes, si sphere 
similehabetur firmamenti corpus,sicut visio ipsate- 
statur,(g)quomodo fluitans aqua,semperque ad infe- 
riora delubricans, poterat in globositate curvati fir- 
mamenti consistere ? Quid respondemus ? quia non 
omnimodis,quod videtur nobis suspicientibusintrin- 
8c2us esse volubile, hoc etiam extrinsecus in sphere 
similitudinem creditur 6880 formatum. Siquidem la- 
vacrorum marmoreae videmus cameras,interius qui- 
dem semirotundo schemate fabricatas, in fastigiis 

(α) Editi, septem illis ordinibus. Godex noster et 
Colb. secundus, septem illis orbibus. Greece, τῶν ἑπτὰ 
χύχλων. 

(b) Antiqui duo libri, intentis auribus. Alius, in- 
tenti auribus. Aliud scripsit Basilius, aliud inter- 
pres. Quare qui sententiam verborum Basilii nosse 
cupiet, ipsos fontes Grecos adeat suadeo. 

δ Editi, meditatus. At nostri tres mss., meditatas. 

(d) Editi, tradit....quia. Veteres duo libri ut in 
contextu. 

e) Editi, primo quod. Antiqui duo libri,quod primo. 

in Editi et duo mss., Et dixit Dominus. At Colb. 
secundus, Et dixit Deus. 

(g) Editi, quomodo fluctuans aqua semper ad infe- 


aquarum concretione generari. Lapis vero qui pro- 
prie lucidam possidet perspicuitatem, et qui secun- 
dum suam naturam fuerit sincerus inventus, nec 
alicujus putredinis ad mixtione (j) fedatus,nec fun- 
dus rimis aliquibus fixus est, aeri similis habetur in 
colore ; sed nulfi eorum conferre nos fas est firma- 
mentum. Puerilis enim revera et insipientis est 
mentis, talem capere de colestibus opinionem. Sed 
neque 8i omnia in omnibus sunt,id est,ignis in terra, 
aer in 848, in aliis alia, nec quia eorum elemento- 
rum que nostris sensibus gubjiciuatur, nihil sociale 
habetur, vel mediarum, vel contrariarum commu- 
nione causarum : ob hoc etiam arbitrari debemus, 
firmamentum, aut unum ex simplicibus es8e, aut 


ἢ quod ex eis processit esse promiscuum, cum mani- 


feste nobis Scriptura precipiat nibil sensui nostro 


riora. Antiqui duo libri, quomodo f'uitans aqua 
semperque ad inferiora. Alius, quomodo fluitaws 
aqua, semperque ad inferiora. 

(h^) Editi, distinctum spatiis. Veteres libri, disjun- 
ctum spatiis. 

(ὃ Editi, tunc. Colb. secundus, nunc. Statim idem 
codex, consislere, et. contentam. Vocula et in editis 
desideratur. Aliquanto post veteres dno libri et 
editi, aut ejus alicuimodi maleriz. Alius, aut ejus- 
modi alicut materiz. 

(j) Sic mss. duo. At impressi libri, fedatur. Ibi- 
dem editi, ruinis alicujus. Codex noster et Colb. 
Secundus, rimis aliquibus. Grece, ταῖς διαφύσεσι. 
Subinde Colb. secundus, qua nostro sensui. 


891 


EUSTATHIH HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER ΠῚ. 


898 


ficere amplius quam concessumest opinari.Necillud A ne substantie devoratoria scimus esse.Ignis enim 


nos,quaso, pretereat indiscussum, quod postquam 
Deus precepit, dicens : Fiat firmamenium, non gine 
ratione (a) adjecit historicus:Et factum est áÁrmamen- 
ium. Nam ante fecit Deus firmamentum. Et iterum : 
Divisit Deus. Auscultent igitur surdi, et illuminentur 
ad videndum ceci.Quis autem tam surdus est,quam 
qui non audit ita palam vociferantem Scripturam? 
vel quis tam cecus, nisi qui evidentibus documentis 
instructus,gloriam Unigeniti non regpectat? Et dixit 
Deus : Fiat firmamentum. Hec vox destinationis in- 
dicat causam. 7588 Quod autem dixit : Quia fecit 
Deus firmamentum, perfectionis est demonstratio. 
5. Nunc in reliqua sermo vertatur. Et sit dividens 
inler aquam et aquam. Infinita erat, quantum datur 
intelligi,aquarum diffusio,undique alluentium ter- 
ram, ita ut aliorum etiam elementorum statutos tor- 
minos videretur excedere; (5) propterea in sequenti- 
bus dicitur abyssus circumdedisse tellurem. Sed 
multitudinis quidem aquarum causam paulo infe- 
rius exponemus, Verumtamen nullus nostrum, sed 
nes eorum qui valde sunt eruditi ei acutissime in- 
tuentes ad corruptibilem hanc fluxamque naturam, 
opinando valebit reprehendere, vel (c) impossibilia 
vel figmentis quibusdam narrationi conglutinata 
nos verba proferre; nec exiget probationes per quas 
possumus astruere super quid aquarum fuerit na- 
tura fundata. E& enim retione qua terram aquis 
graviorem firmantes,in media omnium hanc libra- 
" tamesse pronuntiant,illam quoque coelestem aquam, 
propter naturalem impetum ejus, semper ad ima 


consumit aquam, quando virtute precellit, aqua 
vero cum abundaverit exstinguit ignem. Erat ergo 
necessarium, neque concordare inter se firmiter 
hec elementa, nec integra (d) penitus defectione 
alterius,preberecausam solutionis rerum omnium, 
ideoque sufficieatem gubernatur mundi reposuit 
humoris copiam, ut prescriptos sibi terminos non 
excedens, ignee posset edacilati resistere. Deus 
enim,qui omnia sub ponderationis et mensure or- 
dinatione constituit,cui etiam quiz imbrium nume- 
raiz sunt, teste Job (xxxvi,27),noverat quanto tem- 
pore aqua in orbe terrarum permanere deberet, ot 
vel quantam igni alimoniam prepararet. Hec est 
aquarum ratio secundum creaturam. Verumtamen 
usus ignis quam necessarius sit rebus humanis, 
quis ita vivendi penitus expers habetur,ut hoc non 
aliter nisi ex (e) doctrine traditione cognoverit ? 
Nam non solum es artes que vites humane susg- 
tentatrices sunt, indigent ignis auxilio, sed arbo- 
rum etiam germinatio, fructuumque maturitas, et 
animalium tam terrestrium quam marinorum na- 
tivitas, neque principio processisset, neque perdu- 
raret in tempora, si coloris beneficium defuisset. 
Aquarum quoque abundantia valde fuit necessaria, 
ut incessabiliter et sine intermissione pastum sibi 
de his ignis attraheret. 

6. Intuere denique diligentius creaturam, et inve- 
nies vim fervoris cunctis que oriuntur et oocidunt, 
potenter herere. Propterea terris aqua largissime 
sunt infusse,ultraque quam videntur sunt extensa, 


tendentem, et propter equalitatem ex omni parte C queetfundumtelluris attingunt;undeetiam fontibus 


: collocatam , necesse est super orbem terrarum sta- 
biliter permanere.Ergo ampla nimis erat aquarum 
natura, ac non pro terre dimensione diffusa, sed 
multo largius illius ambitum superabat. lta ex 
initio magnificentissimus artifex futura prospicteris, 
sequentium;vtilitatern ex priorum dispositione con- 
glituit.Qde oausa fuit ergo ut sque enormitas exu- 
beraret in terris? Quoniam necessaria erat rebus 
ignis natura, non solum erga dispensationem ter- 
restrium, sed eliam δὰ perfectionem cunctorum. 
Etenim brevissima semiplenaque forent omnia, si 
maximis ac principalibus elementis aliquid minus 
esset, que quidem contraria sibimet, atque alter- 


(a) Editi, adjacet historicus. Αἱ nostri tres meas., 
adjecit.Haud longe editi, e£ factum est firmamentum. 
Et iterum Colb. secundus, Et factum est firmamen - 
tum : nam et fecit Deus firmamentum. Et ilerum.Co- 
dex noster ut in contextu. 

(ὁ) Editi et Colb.primus,propterea insubsicibilis di- 
citur, novo necdum audito loquendi genere. Cotb. 
Becundus,propterea in sequentibus dicitur. Eustathius 
expressum voluit illud Basilii, διά τοῦτο γὰρ ἐν τοῖς 
χατόπιν͵, οἰο. 56 tam longe ἃ scopo aberravit, ut ion- 
gius aberrari non possit. Nam hec verba ita reddita 
oportuerat : Propterea in superioribus dicitur abys- 
sus, etc. Neque vero hoc loquendi genus, ἐν τοῖς xa- 
τόπιν, Eustathio soli, sed et aliis scriptoribus pe- 
ritissimis errandi cauga fuit et occasio. 

(c) Editi, impossibilia, (igmenlisque quibusdam nar- 


rationi conglutinatis. Colb. secunduos,vel impossibilia 
vel figmentts quibusdam narrationi conglutinala,ver- 


et puteis largior copia psanandi suppeditat, preoipi- 
tesque torrentium/(f) eursus,ut humor in multis ac 
diversis videlicet horreis conderetur.Itaqueab Orien- 
tis partibus hibernis progreditur Indus fluvius om- 
nium violentior fluentorum, sicut speculati sunt ii 
qui situm orbis descripsere terrarum.De meridianis 
uutem locis Bactrus effluit et Choaspis,et Araxes, ox 
quo Tanais,abruptus in Meoticam transit paludem. 
Phasis autem de Cancasiis exit montibus, et innu- 
merabiles alii, de (g) regionibus arctois ad Euxinum 
feruntur Pontum.Ab Occidentis vero climatibus ssti- 
vis, sub Pyreneo vertice Tartesus, atque Ister, quo- 
rum unus in exteriora maria decurrit, alter veniens 


bosius quidem, sed ita tamen ut exprimatur ut- 
cunque illud, ἢ πλασματώδη. Mox editi, quas pos- 
sumus. Libri veteres. possimus. 

(d) Editi, penitus defectionem. Nostri tres mss., 
defectione. — 

(e) Antiqui duo libri et editi, er doctrinz tradi- 
tione. Colb. secundus, ex doctrina et ratione, Sta- 
tim editi, ἠδ artes. Veteres duo libri, ex artes. 

(f) Editi, cursus et humor. Codex noster et Colb. 
secundus, cursus ub humor, eto., optime. In Greco, 
ὑπὲρ τοῦ, 

(g) Editi, de regionibus Arradis : que vox quid 
Bibi velit, ne Mopsus quidem aut OEdipus divina- 
rit. Colb. primus, de regionibus Arcadis, non cla- 
rius. Alter Colb., de regionibus arctois : quam scri- 

turam veram 6886 et sinceram constat ex Grecis 
lllis, ἀπὸ τῶν ἀρχτῴων. 





899 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI. 


per Europam,digeritur in Pontum. Eos autem quid Α surgentibus de se vaporibus exhalant,ut non ardo: 


necesse est enumerare,qui de Ripheis Scythis inte- 
rioris montibus oriuntur?Quorum est Rhodanus,qui 
cum pluribus aliis navigalibus fluviis, Galatas et He- 
sperios, 4139 Celtorumque gentem, multasque fini- 
tiunas preteriens nationes, pelago miscetur Occiduo. 
Nam eorum qui ox superiore meridie per /Ethiopiam 
descendunt,id est, (a) Tages,et Nisus, et Cremeas, et 
Nilus; alii in nostrum mare influunt, alii in citerio- 
rem devolvuntur Oceanum;licet Nilus non sit flumi- 
nibus comparandue,quippe qui more pelagi,tem pore 
diffusus estivo, terram stagnare consuevit /Egyp- 
tiam. Ita mundi pars habitabilis aquis tota repleta 
est,non minus fluctibus equoreis circumsopta,quam 
amnibus irrigata, propter ineffabilem sapientiam 
Conditoris,qui repugnatricem calori naturam, ut es- 
get sufficiens ordinavit.Erit autem tempus quoiguis 
cunota torrebit,ut testatur Isaias, loquensad omnium 
Dominum Deum : Qui dicit abysso:Dissipaberis,et om- 
sia [lumina tua siccabo (1sai. χιαν, 27). Despecta ergo 
sapientia seculari, recipe una nobiscum magiste- 
rium veritatis, nullis quidem facundie phaleris 
exornalum, scientie vero ratione potissimum. 

7. Propterea : Fiat firmamentum in medio aquas, 
el sit dividens inler aquam et aquam. Diximus quid 
gignifioat appellatio firmamenti: id est, non duram 
fortemque naturam,que fulcimine aliquo suetenta- 
tur et pondere. Nam multo proprius ejusmodi vo- 
cabulum terra meruisset, sed propter substantiam 
superiorüm, que subtilis et rara est, nulloque 
sensu comprehensibilis habelur, firmamentum 
nuncupavit, comparatione scilicet corporum levio- 
rum, que nec visu, nee *actu valemus attingere. 
Et simul cogita locum quemdàm,qui discernit hu- 
morem, cujus partem tenuiorem supernis statio- 
nibus deputavit, orassiorem vero limosamque in- 
ferioribus destinavit, ut illa que ex initio facta est 
temperatio permaneret, aquarum paulalim (δ) mi- 
nutione confecta. Sed tu quidem liquoris amplitu- 
dini non disoredis,ad ignis aulem vim non respec- 
tas, qui lioet exiguus habeatur in visu, multitudi- 
nem tamen aquarum valet expendere.Semper enim 
trahit ad se subjectas undas, in modum medicato- 
rie cucurbite ; facileque consumit eas exemplo 
luminis lucernalis,quod per (c) appositam stuppam 
lambens oleum mox peredit. Ether autem quis dubi- 


.Bthereus omnia que subjecta sunt conflagraret.Si. 


quidem solem quoque videmus, estate stagna le. 
viora brevissimo temporis spatio repente siccare 
Ubi ergo aqua illa? Demonstrent nobis callidi, 
dubium ne cuipiam potest esse quin fervore solis 
expensa defecerit? Licet neo calidum solem dicant 
esse, tanta illis suppeditat in loquendo facultas.Et 
considerate quo freti documento, rebus evidentis- 
simis adversantur. Quoniam, inquiunt, eandidua 
(d) color ejus est, et non rubeus,aut puniceus ha- 
betur, ob hoc non igceum solem esse contendunt. 
Calorem autem ferunt ex (e) asperiore ejus circum - 
versione procedere, hoc vinelicet argumentantes,ut 
asserant solem nihil expendere de humore. Sed 
ego, etiamsi non verum sit quod objicitur, non 
refutabo sermonem, utpote tnihi astipulantem.Di- 
cebatur enim propter ignis edacitatem aquarum 
necessariam esse muliitudinem : nihil tamen inte- 
rest utrum naturalis sit an quaesitus ardor, dum- 
modo circa eamdem materiam similes casus exer- 
ceat, id est, sive cum inter ae ligna fricantur, flam- 
ma consurgit, sive sponte succensus ignis,que fuc- 
rint injecta consumpserit,unus scilicet atque idem 
exitus ab utroque procedit. Et certe videmus mode- 
ratricem sapientiam Dei,solem in alias partes ex aliis 
transponentem,ut non semper in eisdem commora- 
tus locis, fervoris aviditate mundanum depopuletur 
ornatum. Sed nune eum ad Australem zonam, nunc 
ad aigna solstitialia pro temporum mutatione tradu- 
cit, atque inde in arctoam regionem convertit, ut 
paulatim per diversa commigrans terrenis fructibus 
lemperamenta custodiat. Videant tamen si non ipei 
Bibi probantur obsistere,cum mare ideo confirmant 
incrementis fluvialibus non augeri,quia calore solis 
absorbetur, unde etiam salsa et amara ejus aqua 
perficitur, ut pote que saporem proprie dulcedinis, 
(f)raptu fervoris amittit et ubi leviorem quidem par- 
tem secum aufert, graviorem vero et limosam, velut 
facem aliquam hio relinquit. Sed qui de mari mode 
talia disserebant, rursum mutati nullam defectio- 
nem fleri liquoris ἃ 8016 pronuntiant. 

8. El vocavit. Deus firmamentum celum. Proprie 
quidem aliud illi conveniens fuerat nomen.Scimus 
tamen sepissime calum dici locum spissum densa- 
tumque aerisistius palam nostrisobtutibus occurren- 


tet lammeum esse atque torridum? Quod nisi statu- ἢ tem. Colum autem ἃ cernendo vooari, quod ex Gre- 


tis sibi a Creatore finibus frenaretur, facile cuncta 
consumeret : qua res prohibet ut non totus humor 
qui rebus diversis insertus est calore solis voratus 
aresceret. Ob hoc coelestis facta est aqua luco supe- 
riore collecta, quam paludes, et fluvii, pelagusque 


(a) Editi et mss., id est, Tages el. Nisus, male. Quo 
loco errasse arbitror non librarios, sed Eustathium 
ipsum, qui cum in exemplari Greco ὅτε Atvov inve- 
nisset,inepte syllabam τε vooi Αἰγὼν conjunxit,sic- 
que ex his duabus vocibuseffecit unam,Tteacvóv,uade 
non mirum si id nomen Latine reddens, soripserit 
Tages. 

b) Nostri tres ms8., minuattone confecta. 
Ἃ Editi, oppositam. Libri veteres, appositam. 


corum melius etymologia colligimus, quod οὐρανόν 
appellant, ἀπό τοῦ ὁράσθαι, sicut dicit Soriptura, vo- 
laticia celi (Psal. vi, 9); et alibi, volalilia secun- 
dum firmamentum cali (Gen. 1, 20). Tale est et quod 
dicitur : Ascendunt usque ad celum (Psal. cvi, 26). 


(d) Antiqui duo libri et editi, calor ejus. Colb.se- 
cundus, color. τὴν yoolav. 

(6) Editi, ex aspertori ejus circumcursione. Antiqui 
duo libri, ez asperiore ejus circumversione : quibus 
verbis Eusthathius exprimere voluit Basilianum il- 
lud, ἐκ τῆς ταχείας εἶναι περιστροφῆς. Sed in hoc 
erravit, quod pro ταχείας legerit τραχείας. 

(f) Editi, rapto. Colb. secundus, raptu. 


901 


EUSTATHH HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER III. 


902 


(a) Et Moyses benedicens tribum Joseph, ex finibus A terjectio separavitt, occasione allegoriarum et sen- 


coli,et mutationes solis,et concursione mensium,et 
ex vertice montium benedictionem dat (Deu. xxxii, 
13);ut poteregionetellurisrerum talium copiis abun- 
dante. Sed etin maledictis Israel: Sit,inquil,tibi su - 
per caput celum &neum (Deut. xxv11,23),indicans in- 
tegram siccitatem, atque defectum liquoris aeris per 
quem terrenis fructibus fecunditas optata prestatur, 
Quando ergo de colo dicit emitti rorem vel pluviam, 
7 ?0 aquas intellige, que superiorem tenere jusse 
gunt regionem. Conglomeratis enim vaporibus in al- 
tum,etaere ventorum flatibus condensato,exhalatio- 
nes he que subtiliter nubibus inseruntur, per mu- 
tuas accessiones gutte perficiuntur, suoque ponde- 
re collise deorsum pelluntur. Hec estimbrium ge- 
neralio; cum vero fuerit despumatus humor, fla- 
brorum violentia repercussus, cum frigore vehe- 
mentius indurescit, coneretis nebulis, nix gelata 
defertur ad terram. Et omnino (5) secundum ejus- 
modi rationem, licet tibi omnem aquarum exspec- 
tare naturam, quomodo circum aerem qui euper 
nos congregantur. Nullus tamen argumentationi 
eorum qui de ccelo disputant, simplicitatem spiri- 
tualium (c) velit conferre sermonum. Quantum enim 
recte viventium mulierum pulchritudo meretricia 
formositati preponitur,tantum noster sermo secu- 
lari noscitur prelatus esse doctrine. llli enim co- 
actam verbis suasionem soliti sunt afferre ; nos au- 
tem nudam (d) fallendi proferimus veritatem. Sed 
quid opus est nos commovere certamen, illorum 
mendacia repellentes, cum possimus scripturas 


suas sibimet conferentes, sine nostro labore illorum C 


exspectare conflictum ? Qui nec eloquentia differen- 
tes, neo numero pauciores, nec dignitate deteriores, 
suis adversariis repugnantes, cum ignem omnia 
torrere penitus ac devorare confirment, rursus de 
recidivis seminibus, que ignis conflagratió dere- 
linquit, causas regenerationis .inducunt. Unde (c) 
eliam muudos innumerabiles introducunt. 

9. Sed illi utriusque professionis veritate privati, 
hinc inde per inopiam subsidia sui erroris exqui- 
runt. Siquidem et de his aquis quas firmamenti in- 

(a) Editi, quia Moyses. Libri veteres, et Moyses. 

(b) Editi et duo mss.,secundum ejus moderalionem 
licebit Colb. secundus, secundum ejusmodi rationem 
licet. Graece, κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἔξεστι. 

(c) Colb. secundus, valet conferre. Aliquanto infra 


susaltioris,quasdem nobis figurasobjiciunt,dicentes 
spirituales incorporeasque virtutes, mutabiliter (f) 
intellegi debere pro aquis, et sursum quidem super 
firmamentum remansisse digniores, in humiliori- 
bus autem diversoriis ut pote orassiorbus et cono- 
sis, noxias constitisse. Propterea dicunt eas aquas 
que super coelos sunt, laudare Dominum, id est, 
optimas virtutes que digne sunt, ob sue meritum 
puritatis, decentibus celebrare laudibus Conditorem, 
Eas vero que continentur inferius, spiritus esse 
pravitatis affirmant ex altitudine naturali in pro- 
fondum malitie devolutos, quos ut turbidos, ac se- 
ditiosos, et vitiorum tumultibus fluctuantes, mare 
propter varietatem sui propositi, quod mutamur as- 
sidue, nuncupatos. Sed nos hujusmodi sermones,ut 
somniorum conjecturas et aniles fabulas omittentes, 
aquam intelligamus, aquam esse veram, separatio- 
nemque firmamenti, ita ut Scriptura tradit, acci- 
piamus. Et si quando laudem communi omnium 
Domino aqua dicantur offerre, non ob hoc (g) &sti- 
mande sunt rationabilis esse nature. Neque enim 
quia celi enarrant gloriam Dei (Psal. xiu, 1), modis 
omnibus aaimati sunt, nec firmamentum sensibile 
animal esse putandum est, quia enuntíat facturam 
manuum suarum. Quod etsi dixerit quispiam,crelos 
(h) quidem contemplabiles esse virtutes,firmamen- 
tum autem factricem Dei potentiam, sermonem qui- 
dem nos hujusmodi, quamvis sit commentitius, ta- 
men non aspernanter admittimus, sed yerum huno 
esse nullatenus patiemur. Nam nec, pds, aut bru- 
ma, vel frigus, aut estus, quoniam laudare omnium 
creatorem jubentur, ut,ait (i) Daniel (Cap. ui), sen- 
sibilis esse vel inyisfbilis intelligenda natura sunt ; 
sed consideratio eorum prudentera sensum habenti- 
bus contezaplata, glorificationem perficit Creatoris. 
Non solum enim aqua que super celos est,tanquam 
ceteris honore precellens propter insitam sibimet 
venustatem, laudem dependit Domino; sed idem 1a- 
cere etiam qua in terre eunt invitantur, idest,dra- 
cones, εἰ omnes abyssi (Psal. cxuvin, 7). 1ta nec abys- 
sus, quam in pejorem partem conantur abjicere fa- 

(f) Editi et Colb.primus,mirabiliter intelligi debere 
pro aquis,et rursum. Quibus in verbis illud mirabili- 
ter mirum in modum absonumest,neque hoc rursum 


magis est idoneum ;quia tamen librarios decepit no- 
minum similitudo, quodammodo excusandos puto. 


editi, meretrice formositati. Antiqui libri, meretri- D Legendum igitur ex aliis duobus codicibus,mutabi- 


ci formositati. 

ul Veteres duo libri et editi, nudam fallendi pro- 
ferimus. Colb. secundus, nudam fallendibus proferi- 
mus ; quam soripturam legenti venit in mentem for- 
tusse scripsisse Eustathium. fallendi urtibus, libru- 
rium vero ex his duabus vocibus conflasse unam,fal- 
lentibus. Ut aliquanto post legitur, exspectare con- 
[lictum : ibi pato librarios offendisse, qui pro spec- 
lare scripseriut exspectare. Grace, θεατὰς χαθῆσθαι. 

(e) Editi et duo mss. : Unde etiam in eorum cons- 
tructione su[fecerit, mundos, etc. At. Colb. secundus : 
Unde etiam mundos, etc. Quid in vulgatis aibi velit 
ilud, in eorum construclione suffeceril, non satis 
intelligo : neque etiam lectione altera bene expri- 
muntur verba Greca : Ὅθεν xai ἀπείρους φθοράς 
χόσμου xai παλιγγενεσίας εἰσάγουσιν. 


lMer.... sursum. eto. Ογϑοθ. τροπιχῶς... xat ἄνω. Li- 
brarios si excusavi,non continuo excuso Eustathium, 
imo eum graviter reprehendo, quod illud τροπ'χῶς 
inepte verterit mutabiliter, cum vertere debuieset 
tropice, hoo est per tropos σὲ allegorias. 

g) Editi,z2estimanda sint. Colb. secundus,2stiman- 

sunt. 

(h) Antiqui duo libri et editi celos quidem non con- 
lemptibiles. Colb. secundus, celos qutdem contempla- 
biles, bene. In Greco, θεωρητιχάς. Haud longe Colb- 
bertinus uterque, nos hujuscemodi. lllud nos in vul- 
galis deerat. 

(ἢ) Editi et duo mes., a Daniel, sensibiles esse vel 
invisibiles intelligend$ natura sunt. Colb. secundus 
ut in contexiu. 





908 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI 


bricatores allegoriarum, refutebilis estimatur ἃ À petontem laudem, cum fuerit consummatus, im. 


Psalmista : cum et ipsa secundum suam qualita- 
tem hymnos 7228 potentie Conditoris emittit. 

10. Εἰ vidit Deus (a) quia bonum est firmamentum. 
Non oculorum probatione dixit bonum. Neque enim 
ccrpoream delectationem prestant nobis que cona- 
tituuntur ἃ Deo, nec ea illorum percipienda volup- 
tas est qua& videntur joounda mortalibus; sed (b) 
bonum dixit opus quod artis sue ratione pensatur, 
et ad finem future commoditatis intendit. Merito 
ergo(c)quidem in rationem gignentium manifestam 
esse proposuit; illa que subinde per partes (d) effec- 
ta sunt, opifico suo virtutis sermone percurrens,ut 
pote mundi consummatoria collaudavit. Nam ma- 
nus et oculus, ceteraque membra simulacri enei 
sparsim projecta nulii videntur esse bona ; cum au- 
tem in suum ordinem composita redigantur, spe- 
ciemnque congrue Íormationis acceperint, a quoli- 
bct imperito facile discernuntur. At vero elemento- 
rum Creator, et ante singulorum compositionem, 
noverat cujusque operis bonum : singulaque collau- 
dans, cogitationem sue mentis ad (e) futurum ezxi- 
tum dirigit formatorum. Talis ergo nuno quoque 
artifex singularum partium Deus, assertor οἱ pree 
dicator; sed paulo post omni pariter mundo, com- 


(a) Editi, quod benum est. Antiqui tres libri, quia 
bonum est. 

(b) Antiqui duo libri, sed bonum dixit opus, quod, 
etc. Vox opus in editis desideratur. 

(c) Editi et Colb. primus, merito ergo quidem in 
ralionem gignenlium manifestam esse diroposuit ?qui- 
bus ex verbis 49 apta sententia eflici possit non 
video. Alter Colb,, 
gnentium manifesta: esse proposuit, non melius. Co- 
dex noster, merito ergo (ldem fn ralione gignentium 
manifesta esse proposuit ; quod-quoque vitiosum es- 
se, negaturum puto neminem, Sed sio tamen ut 
facile emendari possit. Igitur pro quidem velim le- 
gas quzdam. Merito ergo quzdam in ratione gignen- 
tium manifesta esse propocuit.Greece, ὁ τοίνυν ἐναργῆ 
τὸν σχοπὸν τῶν γενομένων προθέμενος. 

(d) Editi, affecta sunt. Libri veteres, eflecta sunt. 
Haud longe editi, manus et oculos. Colb. secundus, 
manus eL oculi. Codex noster, manus et oculus. Su- 





merito ergo qux destinatione gi- C 





pertiet. Sed hic jam narratio matutina secundae die 
terminum sortiatur : ut auditoribus studiosis indu 
cjas prebeamus, quo inter se conferre que dicti 
gnnt, memoriaque beneficio, intimis cordibus ac 
utilitatem propriam retinere (f) cunota procurent,e 
usu meditationis assidue, doctrine cibum rumi. 
nantes, post digestionem salubrem, residui flagiten 
alimenta sermonis. His vero qui vivendi causas ma 
nibus exercent indulgentiam medio tempore tribua 
mus; ut completis operibus animum curarum ne- 
xu sotutum, rursus dapibus exhibeant vespertinis 
Interea, Dominus, qui (g) magnifica fecit ex nihilo 
eta nobis hec parva verborum proferri libamina dig 
pensavit, det vobis intellectum gue veritatis ; ut ej 
visibilibus invisibilem reputetis, et ex magnitudint 
&c pulchritudine creature,(h) decentem gloriam Con. 
ditoris mens vestra percipiat, ut etin terra, et in ae- 
re, et in celo, et in aquis, et inter diem et noctem, 
et in omnibus qua cernuntur benefactoris monu- 
menta certissima capiatis. Neque enim aut pecca- 
tis tempus dabitur, aut inimico locus suggerend 
contraria relinquetur, Domino vestris sensibus ad. 
herente; cui gloria et veneratio, nunc el semper 
et per omnia secula seculorum. Amen. 

binde Colb. seoundus, passim projecta. 

(e) &diti, ad futurorum exitum. At nostri ires 
m88., ad futurum exijum. 

(f! Antiqui duo libri, cuncta procurent. Editi, cunc. 
fa percurrent. Statim codex noster et Colb. secun- 
dus, usu meditalionís assiduo. 

g) Colb. secundus, magna fecit. Alii duo mss. e! 
editi, magnifica fecit. Grece, τὰ μεγάλα. Aliquante 
post editi, ut ex magnitudine. Antiqui duo libri, el 
ex magnitudine. 

(h^) Editi,decentem gloria Condiloris mensuram per. 
ciptat, corrupte. Colb. secundus, decentem gloriam 
Conditoris mens vestra percipiat : quod cum genui- 
Dum esae satis per 86 pateat, potest tamen confir- 
mari ex Basiliaao illo, ἀναλαμθδάνητε, perciptatis, aul 
mens vestra percipiat.Aliquanto post editiet duo mss., 


el inter diem et noctem. Qolb. secundus, et in die ac 
nocte. 


LIBER QUARTUS. 


De congregatione aquarum, et apparitione aride disputatio. 


4.Sunt urbes quedam quarum populi spectaculis 
mirabilibusa matutino tempore usque ad vesperum, 
proprios oculos pascendo reflociunt : cantus etiam 
blandos,(a)modulationesquelascivas,lusum nimium 
generantes,sensibussuisinjiciunt,quorum ausculta- 
tione diutius oblectati, nullatenus satiantur. Et ta- 
men 608 homines multi beatos appellare consueve- 
runt, quia necessaria negotia deserentes, et artes 
quibus vivendi subsidia comparantur, per desidiam 
et voluptatem statutum sibi tempus vite peragentes, 

(a) Sic mss. nostri. Illud qux aberat a vulgatis. 

(ὁ) Editi et Colb. primus, approbata pessimis. Alii 
duo mss., approbata turpissimis; quod magis ac- 
commodari potest δὰ vocem Graecam ἀχολάστοις, 
Ibidem duo mes., perficit, Editi, perfecit. 


inanibusaetibusoccupantur,ignorantes quia saltatia 


D spectationibue(b)approbata turpissimis, publicum ei 


commune perficit magisterium vitiorum.Lyrica etiam 
carmina, cantusque tibicinum,et meretrioie cantio- 
nes,cordibus audientium lapse,quid aliud quam in- 
famiam spectatoribusinolescunt emulantibus histrio- 
nes? Nonnulli autem circensium furiali ardore de- 
tenti, noctibus somniantes pro equorum velocitate 
contendunt, modo (c) currus rotantes, modo aurigas 


(c) Editi et duo mass., currus notantes : quod quin 
mendosum sit dubitari non potest. Colb. secundus, 
currusrotantes.Certe Eustathiusillud ἅρματα μεταζεν- 
1vovxec Latine reddere voluit; sed non ita feliciter 
reddidit. Melius sic interpretari licet : Transjungen- 


ΕΥΒΤΑΤΗΙ HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER IV. 


906 


n partem aliam transferentes, omnemque prorsus À modo in unam congregationem jussa est convenire, 


diurnam ocogitationein tempore soporis revolvere 
non desistunt. Nos autem quos Dominus, qui opi- 
fex rerum maximus et valde mirifious habetur, ad 
demonstrationem suorum operum convocavit, de- 
floere non debemus erga eorum spectacula, nec 
desides fleri in auscultandis Spiritus sancti sermo- 
nibus; sed ciroumdantes preclaram hano divini 
operis stationem, traneactaque tempora oogitatio- 
nibus reputantes, contemplemur 7??? colum qui- 
dem levatum ut cameram, sicut dicit propheta 
([sai. xr, 22), terram autem vastam nimis, immen- 
sitate vel pondere in semetipsam constare funda- 
tam, aeremque diffusum liquidumque natura; 
congruam et incessabilem spirantibus alimoniam 
minietrantem , scindentemque 806 moventibus 
omnibus, leniterque cedentem mollitudinis inter- 
cessu;aquam vero altricem corporum, ethumanoge- 
neri nimis utilem constitutam,ac moderatein deputa- 
tis sibi conceptaculis permanentem. Qua res, ita se 
habere, de his qut recenter lecta sunt approbabis. 

2. Εἰ dizit Deus : Congregentur aqug quae sub celo 
sunt in congregalionibus suis, et appareal arida. Et 
vocavit Deus aridam lerram, et congregationes aqua- 
rum vocavil maria, Quantas mihi calumnias in his 
que sequuntur objeceris, exigens quemadmodum 
terra possit invisibilis haberi, colore presente, si- 
quidem color omnis sensu comprehenditur visionis, 
el fortasse tibi non videtur esse suffloiene quod di- 
ximus ; quia non ad naturam, sed ad nos invisibilis 
fuisse terra relata est, propter aquarum videlicet in- 


cum maria esse diversa soclamus, que oerie multum 
& se distare nosountur? Ad illud igitur quod pri- 
mum quesitum est, hoo (c) respondebimus : quia 
tu quidem post editionem precepti divini humoris 
motum cognovisti, et quia ciroumíluus habetur 
semperque decurrens. Nam priusquam meatum 
caperet ex auctoritate oclesti, nec tu eum vidisti, 
nec ab alio qui viderat didicisti : unde debebis ad- 
vertere quia vox Dei, nature formatrix est, et pres- 
ceptio que tunc data est creature, dispositionem 
cunctis que forent gignenda prebebat. Nam et dies 
ei nox semel facte sunt, et illo usque nuno, sibi- 
met vicibus succedendo, curriculorum suorum 
tempora certis portionibus divisa custodiunt. 

3. Congregentur aqux. (d) Jussum est aquarum 
naturam diftluere, οἱ nunquam defloit obsequendo 
mandatis. Hoo autem dico respiciens ad liquidam 
aquarum soriem, quarum alie semper manant ut 
fontes et fluvii, alie congregate sunt et sistentes. 
Bed mihi nuno de fluentibus sermo est. Congregentur 
aqua 1n congregationem unam. 8i quando te (e) stan- 
tem juxta rivum subit cogitatio, reputans cujus im- 
pulsu de telluribus aqua progreditur, vel que sunt 
horrea de quibus tam largiter effunditur, aut qui 
locus ad quem cogitur pervenire, vel quomodo neo 
illa deficit que sequitur, neo ea que precessit exu« 
berat ; profecto reperies omnia heo ex voce prima 
toneri,unde etiam meatus illi suppetit sempfisrnue. 
Quamobrem in omni semper historia memento pri- 
me preoeptionis, que dioit : Congiégentur aque, 


jectionem, qua tuno (a) omnes terras operuissent. C Etenim oportebat eas decurtére properanter, ut de- 


Nuno vero ausculta Soripturam, quomodo seipsam 
declarat : Congregeniur, inquit, aqua, et appareat 
arida. Velamentum subducitur, ut conspicua fieret, 
quee interim non videbatur. Illud etiam forsit&n quis 
requiret, cur id quod per naturam.subest aquis, id 
est, ut semper ed procliviore contendant, hoo ad 
preceptionemCreatoris sermo convertit.Donec enim 
in planitie fuerit aqua recondita, stabilis est, non 
inveniens quo declinet, ubi verodescensus occurrerit, 
irrumpente protinus parte priore, reliqua multitudo 
consequitur properanter effugiens,que precedit ur- 
gente venientis impulsu : tantoque velocior meatus 
aspicitur, quanto majoris ponderis fuerit aqua αυῷ 
confluit, locusque devexior. 8i ergo talis natura li- 


venirent ad propriam feglonem : et postquam ven- 
tum esset, stare ifi conceptaculis deputatis, atque 
ultra non tendere. Propterea est ab Ecclesiaste dic- 
tum : In mare fluvii delabuntur, sed mare non supe- 
rimpletur (Eccle. 1, 7). Quia et quod aquarum eur- 
sus urgetur, et quod mare certis circumsoriptum 
finibus retinetur, prime preeceptionis virtus est : 
Congregentur aque in unam congregationem : ut non 
scilicet illa que influit, expletis oonceptaculis su- 
perfusa, cunctos similiter terrarum terminos inun- 
daret; idcirco jussa fuit in unam se congregationem 
redigere. Propterea pelsgus ventis sepe turbatum, 
80 fluctibus estuans, in altumque consurgens, ubi 
littora vicina (f) tetigerit, fervoris impetum gpu- 


quoris est, (b) differret utique preceptionem quajus- ἢ mando resolvens, mox frangitur atque subduoitur. 


serat aquas in unumoonceptaculum congregari. Po- 
terat enim sine dubio, propter naturalem impetum 
in regiones concavas sponte decurrere, priusquam 
terga compleret : nullus enim terrarum locus sic 
equalis est,ut aquarum situs. Deinde,inquiunt,quo- 


tes currus. Statim editi et duo mss., diuturnam co- 
gitationem. Colb. secundus, diurmam. Grece, τῆς 
μεθημερινῆς. 

(a) Colb. secundus, omnem terram, Mox idem 60- 
der, quis requiret. Editi, quie requiret. Subinde ille 
ipse codex, velocior remeatus. 

() Editi; differet. Libri veteres, differret. Statim 
Colb. secundus, in unum receptaculum. 

(c) Ita libri veteres. Vox Aoc in editis desidera- 


ParROL, GR. XXX. 


Aut me non timebilis, dicit Dominus, qui arenam ter- 
minumpono mari (Jer. v,22)? Etenim mirum est quo- 
modo res omnium que in terris (g) habentur infir- 
mior arena, jussu Dei violentiam maris frenat. Quod 
sisecusesset,qua ratio vetare poterat Rubrum mare, 


batur. 
(d) Colb. secundus, jussa est aquarum natura de- 


uere. 
e) Editi οἱ duo et mss., te staue... r e 
cdit. secundus, te stante... reputans. Aputantem 
Colb. secundus, vicina contigerit. Paulo post 
editi, non timebis. Antiqui duo libri, nom timebitis. 
In Greco, οὐ φοδηθήσεσθε. 
(g) Editi, habetur. Libri veteres, habentur. 


907 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


908 


ut non /Egyptum &otam, que utique devexior ha- A corporibus sit illapsus, universum tamen orbem 


betur, invaderet, proximoque pelago misceretur, 
nisi precepto Conditoris egget inbhibitum? Nam 
quia humilior 528 est /Egyptus Rubro mari, cer- 
tissime (a) docemur ab his qui /Egyptium et Iadi- 
eum mare conjungere voluerunt, quorum primus 
est BeBostres JEgyptius, secundus Darius Medus. 
Heo eo dixi, ut divine sanctionis potentiam nos- 
oeremus. Congregentur aque ἱκ congregationem 
unam, id est, altera non procedat ex illa, sed iu 
primo conceptaculo, que collecta est teneatur. 

&, Deinde cum diceret : Congregentur in unam con- 
gregationem, docuit quia multe erant aque variig 
divise modis. Loca enim convallia, profundioribus 
naturaliter cavata spatiis, habebant aquam collec- 
tam, nec non etiam campi pleni erant, similitudi- 
nem pelagi referentes, alieque ejusmodi regiones, 
de quibus omnibus in unam congregationem con- 
fluere sunt precepta. Et nullus dicat, quia si totam 
terram, tunc aquarum texerat multitudo, nihilomi- 
nu8 ea quoque loca, in que postea Jusse sunt aque 
concurrere,repleta tunc erant. Ubi ergo deberet aqua 
colligi, que omnes terrarum partes invaserat ? Ad 
hoo respondemus, quia quando preceptio data est 
ut in unam congregationem coirent, tunc et sus- 
ceptionis earum causa processit, Neque enim erat 
illo tempore mare quod extra Gaddiros est, nec ma- 
zximum illud, et solis audacibus navigabile pelagus, 
quod Britannicam insulam, et liberos occiduos al- 
luit, habebatur, sed postmodum jussu Dei capaci- 
tas sufficiens preparata est, ut aquarum ibidem 
multitudo conflueret. (b) De qua re quoniam repu- 
gnare videtur nostre mundiflcationis sermo, dicen- 
tibus philosophis, eo quod minimein unam cougre- 
galionem, sicut experti sumus, aqua collecta est, 
dicere quidem multa οἱ omnibus nota possemus : 
(c) &ed ne contendere cum talibus ridiculum videa- 
tur, quanquam etiam objicere nobis deberent pa- 
ludes et stagna, nec non eas aquas qua oolliguntur 
ex imbribus, ut per hec ussertionem nostri sermo- 
nis infringerent, sciant tamen quia maximam, per- 
feotamque aquarum omnium occursionem, Deus vo- 
cavit congregationem, Nam et puteus aqua collectio 
est manufacta, in profundam cavationem liquore 
delapso. Non ergo quslibet aquarum conceptacula 
congregationisillius vocabulum manifestant,sed illa 


terre complectitur ; sic et aquarum natura 48» 
vis variis commissa stationibus teneatur, una tamen 
est maxima congregatio, que omne illud elemen- 
tum discernit a ceteris. Lacus enim qui circa re- 
giones habentur arctoas, vel in Hellesponto, seu in 
Macedonia, vel in Bithynia congregationes sine du- 
bio nominantur; sed modo nobis mentio est de 
illa, que reliquis omnibus ita prolixior est, ut ter- 
rarum amplitudini coequetur, et quanquam (e) in 
minoribusquoquecongregationibue aquarum inesse 
multitudinem nullus obsistat, non tamen illas quis 
rite maria nuncupabit : quamvis certe paludes sul- 
sugine maris infect sint, sicut illa que vocitatur(f) 
Asfaltitis in partibus Judae, vel Serbonitis, quee in- 
ter Egyptum Palestinamque jacens, deserta con- 
tingit Arabie. Omnes he quidem paludes sunt, 
unum tamen habetur mare, sicut asserunt qui pe- 
ragando terras omnes obierunt. Sed Hyrcanium,Cas- 
piumque lacum quidam in semetipsos circumsori- 
ptos esse pronuntiant. Et sane quoniam oportet nos 
historicorum cosmographiam diligentius intueri, 
quid dehis relatum sit audiamus.Ferunt itaque me- 
moratos lacus occultis quibusdam perforatos, ca- 
vernis, In mare maximum suos meatus evolvere ; 
undeetiamRubrum pelagus affirmatur in mare quod 
ultra Gaddiros habetur effluere. Quomodo ergo, in- 
quiunt, si Deus diversas aquarum stationes, maria 
vocavit, quoniam in unum conceptaculum convene- 
runt, et rureus congregationes omnes, id est sinus, 
quos pro schemate suo terre circumdatio compre- 
hendit, maria nihilominus appellantur,id eet, mare 
Arotoum, mare Australe, uiare Eoum, mare Occi- 
duum, et iterum uniuscujusque pelagi propria no- 
mina 8Sunt, Euxinum, Hellespontum, /Egeum, Io- 
num, Siculum, Tyrrhenum, etalia plurima, quorum 
omnium singillatim vooabula percurrere longum 
nimis et operoeum est : propterea congregaliones 
aquarum Deus maria nominavit. Sed nos quidem 
nunc ad hoo pretereuntis ordo sermonis adduxit : 
ad illud vero quod dudum copimus revertamur. 
5. Et dixit Deus : Congregentur aqua in congrega- 
tionem unam, δὲ apparent arida. Non dixit appareat 
terra, ne iterum eam incompositam demonstraret, 
ut potelimosam etadhucexaquarum inundatione de- 
formem,atque invalidum;simulque ne soli quispiam 


maximaexcellensquesusceptio;in quem(d)totum ele- ἢ causaniXerrene siccationis ascriberet, merito nativi- 


mentum repente collatum est.Nam sicut ignis in par- 
vulis ac diversis quibusque materiis est dispersus, 
perhibens omnibus usum necessarium, totus tamen 
in ethere continetur, similiterque aer, licet singulis 


(a) Libri impressi, docemur ab his. quia. Codex 
noster et Colb. secundus, docemur ab his, qui. Ibi- 
dem editi, &gyptum. Colb. primus, /Egyptium, bo- 
ne. Aliquanto post Colb. secundus, hzc ideo. Alii 
duo ms88. et editi, hzc eo. Mox unus ms., in primo 
receptaculo. 

(b) Antiqui duo libri, De qua re. Vox ultima deest 
in vulgatis. 

(c) Editi, sed nec contendere talibus. Vetus codex 
noster, sed ne contendere cum talibus. Vox cum 


tate solis anteriorem telluris ariditatem Creator in- 
stituit. Advorte namque sensu diligentius, quia non 
solum aqua, que superfuerat terre, sed etiam illa 
que in profundioribus partibus latitabat, famulata 


addita est quidem in hoc nostro libro, sed aut ea- 
dem manu, aut certe antiquissima. 

(d) Sic Colb. secundus. Alii duo mss. et editi, tm 
quam. Haud longe Colb. secundus, providens om- 
nibus usum. 

(e) Veteres duo libri et editi, δὲ quidquid in mi- 
noribus. Alius, et quanquam in minoribus. 

(f) Editi, Asflazxitis. Vetus ille noster liber, Asfal- 
litis. Grece, ᾿Ασφαλτίτις. 


909 


EUSTATHI HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER IV. 


910 


precepto domnantis effluxit. Εἰ factum est sic. Suf- À gitur, id est, per, frigiditatem terrs,per humidita- 


ficit igitur adjectio ista,declarans vocem Conditoris 
effectui mancipatam; licet relatum sit in multis cos- 
mographie codicibus; quia collecta est aqua,qu2 fue- 
rat subter celo in congregationes suas,et apparuit arit- 
da ; quod certe nec reliquorum commentariorum ita 
esse manifestateditio,nec usus exprimit Hebreorum 
Nam revera superflua videretur post testimonium 
7 *A quo asseritur,quia factum est sic,rursus de iis- 
dem repetita narratio. Et vocavit Deus aridam terram, 
et stationes aquarum (a) vocavit mariu.Cur etin pre- 
cedentibus dictum est, congregentur aqui in con- 
gregationem unam, et appareat arida, oum magis dioi 
debuisset,apparealt terre ; οἱ iterum : apparuit arida, 
et vocavit Deus aridam terram ἢ Quoniam'arida vide- 
licet proprietatis est species, designans illud quod 
nature subjectum est ; terra vero nuda causas nun- 
cupatio est. Sicut enim ralionabilitas propria est 
homini, homo autem ipse, vox est significatoria 
illius animalis, cujus est proprietas, ita terre pro- 
pria precipuaque ariditas habetur. Ergo elemen- 
tum quod proprie sortitutum est siccitatem, terra 
non immerito nominatur; sicut animal oui pro- 
prius est hinnitus equus appellatur.Non solum au- 
tem hoo de tellure notandum est,sed etiam in aliis 
elementis propria euique qualitas est decreta, per 
(b) quam a ceteris singula discernuntur, et. quale 
sit ipsum manifeste dignoscitur,id est, aqua suatn 
retinens qualitatem, per quam frigida demonstra- 
tur, aer habet humiditatem, ignis ardorem. Sed ea 
quidem ut pote principalia compositarum rerum 
elementa, secundum rationem que dicta est, mente 
&80la possumus contemplari. Ea vero que in corpo- 
ribus (c) illapsa sunt,et visui subjiciuntur,conjuno- 
tas sibimet possident qualitates,nullumque eorum 
absolutum potest esse vel simplex, quippe quee 
oculis comprehenduntur, et sensu, Nam tellus est 
arida et frigida, qua humida et frigida, aer calidus 
et humidus,ignis calidus et aridus: (d)atque ita per 
heec nature potentia provocata facit,uttemperamen- 
tia permixtionisalterne sibimet omnia copulentur, 
vicinoque elemento per sociam qualitatem unum- 
quodque cohereat,et propter insitam singulis com- 
munitatem, contraris misceantur, sicut terra que 
&rida est et frigida,connectitur aquis per cognatio- 
nem frigiditatis ; aeri autem per (e) aquam sociatur. 


tem aeri.ltursusque aer intercessione sua conoili&- 
tor nature repugnantisefficitur,id est,ignis et aques: 
igni quidem sociatus per calorem, aque vero per 
humorem. Ignis auteni quoniam [fervidus aridus- 
que natura est, aeri quidem caloris interventu 60- 
herret,persiocitatem vero terre communicat; et hoo 
modo (f) quasi eireulus quidam et chorus compagi- 
natus,alterutrum sibimet convenientibus elementis 
videtur esse perfectus. Hec ideo disserui, ut ordo 
clarescerent,propter quem aridam: Dominus terram 
nominavit ; et non potius tellurem vocitavit aridam. 
Siccitas enim non postmodum secuta est, sed erat 
anterior ; quippe que sit consummatoria substan- 
tite ejus, atque ideo jure vocabuli hujus privilegiis 
honoratur. Unde etiam tellus, ut pote principalis, 
causas sue notionis assumpsit. 

6. Et vidit Deus quia bona est aqua. Non omnino- 
dis speciositatem eam que ex vultu marisemicuit, 
bonam Domino fuisse visam. sermo significat pul- 
chritudine creature ; sed ineffabili sapientia, qua 
sunt facta intuetur.Nobis enim revera voluptuosum 
est mare,cum stabili coeperit tranquillitate cande- 
seere, aut cum lenibus asperatum flabris, purpu- 
reum calorem cernentibus (g) ostentat ; et quando 
non violentis tellurem verberat fluctibus, sed velut 
pacificis eam ecomplexibus osculatur. Verumta- 
men non ita Deo videri bonum mare Scripturam 
dixisse putandum est; ibi enim bonum, nom as- 
pectu, sed facture ratione censetur. Primo quia 
fons quidam totius humoris qui terrem rigat est 


C mare : quod in occultis diffusum venis, sicut ap- 


probant sorupea defossaque loca, per que com- 
means aqua marina cum aliquibus montuosis obs- 
taculis retardata fuerit, impulsa spiritu quo urge- 
tur perruptis obicibus procedit ad lucem, potabilig 
jam effecta, (h) per defecationem, amaritudine de- 
posita naturali ; itemque fervidam qualitatem reci- 
pit, cum per certu quedam metalla transourrit, 
et fit non solum calida, sed et ardens. Quod etiam 
in insulis plurimis et in diversis littoribus mariti- 
mis invenimus, siqnidem et in meniterraneig ita 
fleri regionibus oonstat.Cur autem hoc dixerimus ὃ 
ut assererem quia tellus omnis per abditas invisai- 
bilesque venas, aquis est repleta manantibus que 
trahunt ex mari principium. 


Etenim media horum aqua posita,tanquam duarum ]) 7. Bonum etiam mare Deo visuin est, et propter 


porrectione manuum,gemina illis qualitate conjun- 


(a) Editi, vecant maría. At nostri tres mss. voca- 
vit maria. 

(δ) Editi, per quam cateris. Antiqui duo libri,per 
quam a caleris.8tatim editi,aqua suam vim retinens. 
Codex noster et Colb. secundus,aqua suam retinens 
qualitatem. In Gr&oo, totótota.Ibidem Colb.secun- 
dus, demonsirala est. Nec ita multo post idem co- 
dex, rationem qua dictum est. 

(c) Editi, ill&sa sunt. Colb.gecundus,tllapsa sunt ; 
et ita quoque legitur in veteri nostro libro, sed so- 
lum manu secunda. (irece, κατατεταγμένα xal ὑποπί 
πτοντα τῇ αἰσθήσει qua vero jam in corporibus dige- 
δία sunt, et sub sensus cadunt. 

(d) Editi,atque tta natura per hac potentia. Antiqui 
duo libri ut it conteztu. 


decureum quem peragit in profundo terrarum, et 


(e) Veteres duo libri, per aquam copulatur. 

(f) Editi, currulus pro circulus, negligentia opeca- 
rum. Aliquanto post Colb. secundus,consummatriz 
substanlim. Subinde editi, verum etium. At mss., 
unde etiam. Ibidem Colb. secundus, pi incipales. 

(g) Editi, ostendal. At, mss. duo, osteniut. Statim 
editi Colb. primus, scriptum dixisse. Alii duo mss. 
scripluram dixisse. — 

(^) Editi et Colb. primus per defectionem. Colb. 
gecundus per &dificutionem (sic). Codex neeter, per 
defecutionem. Quam scripturam veram quidem esse 
et germanam puto ; sed non ita idoneam. Melius, 
p percolationem, cum Grece scriptum sit ἐκ τῆς 

ιηθήσεως. 


911 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


913 


(a) receptaculum est fluviorum cunctarumqueaqua- A ma terrarum incolis ignota, navigantium relatione 


rum que in se undique devolvuntur, manens intra 
terminos suos. Bonum quoque ob hoo, quod aquis 
aeriis (b) fons quidam et origo est. Que oum fue- 
rit fota calore solano,deponit humorem subtiliorem 
per tenues vapores,qui traoti in altiorem locum,fri- 
gidique perfecti,ut pote qui nubibus obumbrantur, 
rores generant atque imbres. Et huic rei nullus 
erit incredulus, si ad oacabos spumantes fervore 
respexerit, qui oum repleti aqua fuerint, igne eup- 
posito vacui sepe redduntur ; licet ipsa quoque ma- 
rjs aqua, solis decoqui radiis, ut nautici referunt, 
affirmetur. Nam vapores exhalantes de pelago sus- 
cipiunt (c) penicillis, atque Ita sitis consolantur ar- 
dorem. Bonum nihilominus eo 7995 videtur mare, 
quia constringit insutas, non minus eis munitio- 
nem perhibens quam ornatum, et quia classibus 
inveotabilem prestat accessum,divitiarumque cau- 
sas mercatoribus eubministrat ; et quia pluri- 


a) Colb. secundus, et receptaculum. Vocula et in 
editis deerat. Hoc est, et propterea quod recepfacu- 
lum est, etc. 

(b) Editi, fons quidem. At mss., fons guidam.Sta- 
tim editi et duo mss., fota. Colb. secundus, cocta, 
male. In Gre&oo, θαλπομένη, calefacta. 


discuntur,multumque penitus vite hominum oom- 
moditatis ex mari tribuitur. Nam ea quee nobis 
exuberant, in alias provincias regionesque trans- 
vehimus, et inde rursus que minus hic suppedi- 
tant apportantur.Sed uade mihi possibile erit ma- 
ris pulchritudinem designare, ita ut Conditori vi- 
sum est ? Quod si mare bonum atque laudabile est 
apud Deum, quomodo non cetus Eoclesim ocatho- 
lice pulohrior judioetur, in qua etatum omnium 
sexuumque diversitas, vocibus glorificatoriis ad 
Deum fusis similem marinis fluctibus sonum red- 
dit, que firmiter in pacis statione fundata, nullius 
quassationem turbinis sustentat heretici ἢ Quamo- 
brem perficite vos dignos remuneratione orelesti. 
decus hujus ordinis conservantes in Christo Jesu, 
cui gloria nunc et semper, et in seculum seeculo- 
rum. Amen. 


(c) Pro penicillis legendum esse spongiis,discimus 
ex exemplari Greoo, ubi legitur, σπόγγοις ὁποδεχό- 
μενοι. Haud longe editi, nihilominus Domino. Colb. 
secundus, nihilominus Deo. In Grecis legimus 
καρὰ Σεῶ. 





LIBER QUINTUS. 


De herba sew lignis disputatio. 


1. Et dixit Deus : Germinet terra. herbam. pabuli, 
sgeminans semen secundum genus, et lignum fructuo- 
sum,factens [ructum secundum genus : cujus semen in 
semetipso est. Consequenter ita postquam tellus 
respiravit,eluctata jam pondus aquarum, datum illi 
preceptum est germinare prius herbam,deinde pa- 
bulum : quod etiam modo fieri videmus. Nam vox 
qua tuno emissa est,et prima illa preceptio(a)veluti 
lex quedam nature fuit,et inhesit terre : creandi 
fruotificandique sibi perhibens in posterum faculta- 
tem. Germinei terra. Primum est in generatione na- 
scentium germinatio,deinde cum paulisper merse- 
rit, herba fit,et cum creverit,pabulum habetur.Ea- 
demque paulatim pubescens articulatur; etita usque 
adtempestivam maturitatem seminis coalescit. Nam 
herbosa viridisque species omnibus est communis. 
Germinet terra herbam pabuli.Per so videlicet tellus 


fructibus decorats,considerantes quod herbis et pa- 


( bulissolin nascendo (b) posteriorest, Quid ergo dice- 


mus, quia pecoribus quidem Conditor alimoniam 
reponebat,nostrum vero genus nulliuscura dignum 
provisionis habuerit ? Non ita est. Nam qui bubus et 
equis tuis pastum preparavit,uberiores utique tibi 
divitias, et fruendi copiam ministravit, et subsidia 
tue vite per illorum nutrimenta recondidit.Semi- 
num quoque productio quid aliud debet intelligi 
quam tue dispensationis instructio? siquidem olera 
radicesque palmarum agreatium non sit dubium ci- 
bos hominibus ministrare.Quod etsi (c) est aliquod 
genus herbarum, alienis, non nostris usibus apta- 
tum ; tamen id ipsum videtur nostro nihilominus 
lucro proficere,nobisque omnium seminum commo» 
ditas deputata sentitur: et hunc ease profecto cons- 
tat super his que dicta sunt intellectum. 


germinare precepta est,nulliusindigens &djumento. D 2. Germinetterra herbam pabuli el semen seminans 


Quoniam quidam opinantur plantisac seminibus so- 
lem oausas prestare crescendi,dum ea 488 deterra 
pullulant, proprii caloris attractu,ab imissedibus ad 
superna producit,idcirco sole antiquior terrenz fe- 
cunditatie ornatas emiouit,ut occasio venerandi so- 
lem,ut pote auctorem nascentium,his qui in errore 
positi sunt auferretur, si tamen sguaderi potuerint 
quia priusquam ipse creatus ost,erat jam terra suis 


(a) Antiqui duo libri, veluti lex. Vox prior deerat 
in vulgatis. Greece, otov νόμος. 

(b) Veteres duo libri et editi, posterius est. Alius 
posterior est. Mox Colb. secundus, pecoribus quidem. 


secundum genus Recte inquit; sicenim et narrationis 
consequenter ordo constabit,qui nuno sibi quodam- 
modo creditur repugnare; et necessitas naturalis di- 
spensationis implebitur.Primoest onim germinatio, 
deinceps herba, post hoo pabuli successio ; quam 
mox seminis perfectio comitatur. Quomodo ergo 
cuncta que nascuntur e terra,seminaria esse sermo 
declarat, eum neo calamus,nec gramen,neo menta, 


Vox quidem ab editis aberat. Greoce,xoi, μὲν βοσκή- 
μασιν. Subinde Colb. secundus, qui bobus. Alii duo 
mags. et editi bubus ; id quod prisce dicebatur. 

(c) lllud estex duobus libris veteribus addidimug., 


918 


ἘΌΒΤΑΤΗΙΙ ΒΒΧΑΕΜΕΗΙ METAPHRASIS LIBER VY. 


914 


nec crocus, neo alia plurima nascendi principium A gravissimumque terrorem (e) supplicibus ferentes : 


sortiuntur ex semine ἡ Ad hec respondemus, quod 
(a) quedam 7 $6 eorum que terra producit, in radi- 
cibus et in fundo creduntur virtutem seminis obti- 
nere, sicut calamus post incrementa recentia, rur- 
gus aliam sobolem de radice submittit reparationem 
stirpis in posterum porrecturam. Hoc autem facit 
non solum oalamus, sed etiam alia mille, que sub 
tellure nascentia, redivivam prolem in radice cu- 
Btodiunt. Unde verum esse probatum est quia uni- 
cuique nascentium, aut semen suppetit renovandi 
generis, aut vis quedam seminaria sit adjuncta. Et 
hoc est quod dicit secundum genus. Neque enim ca- 
lami progenies potest olearum haberi creatrix ; sed 
ex calamo calamus alter, per similitudinem cogna- 
tionis exoritur, et ita quod de prima generatione 
terra produxit, usque nunc posteritatis successione 
eervatur,Germinet terra. Respice quomodo ex parva 
voce, et pracceptione brevissima tellus arida, steri- 
lisque repente parturiens, et ad fetum fructificatio- 
nis impulsa, velut quodam luctuoso amiotu depo- 
sito,sumptisque letioribus indumentis,et cultu pro- 
prii decoris exultans, omnia qus (ὁ) jussu coelesti 
conceperat,effundebat. Cupio itaque in tuis sensibus 
altius herere (c) oreature miracula : ut ubicunque 
repertus fueris et cuilibet nascentium generi spec- 
tator astiteris, magnifloam peroipias memoriam 
Conditoris, et ante omnia cum videris herbam feni, 
vel florem, mox te ad humane nature convertas 
imaginem : recordatus Isaie sapientis exemplar : 
Quia omnis caro tanquam fenum, et omnis gloria ho- 


minis tanquam [los feni (Isai. x1, 6). Etenim vitz hu- C 


jus brevitas, οἱ minimum gaudium, et super rebus 
prosperis hilaritudo mortalium, congrue proreus ἃ 
propheta comparata est videtur enim hodie quis- 
piam membris refectus, facile robustus, etate pri- 
mevus, fremens viribus, atque impetu non feren- 
dus. Hic sequenti mox die miserabilis invenitur; 
dum auí£ senectute frangitur, aut languore tabes- 
eit. Alter itidem spectabilis habetur, et maxima- 
rum refertus opibus facultatum, fultus obsequiis, 
susceptorum amicorum etiam simulatorum stipa- 
tus examine, nec non parasitorum, vel affinium 
adulatorum circeumspectus excubiis, a quibus om- 
nibus, et procedens, et rediens invidiam cum vitu- 
peratione conquirit. Neque enim potest hunc mor- 


adde verbera, proscriptiones, auctiones, vincula, 
carceres,ex quibus intolerabilie glomeratur formido 
subjectis. Quid postea ? nox una, et febris accessio, 
lateris dolor, pulmonisque suspirium, divulsum ex 
hominibus ducit hominem, (f) totaque ejus scena 
repente detegitur, et illa tanta potentia velut tran- 
sactum somnium non videtur. Quapropter tempes- 
tive propheta florum imbecillitati, simillitudinem 
glorie comparavit humane. 

3. Germinet terra herbam pabuli, seminans semen 
secundum genus. Usque nunc igitur prime disposi- 
tioni testis est ordo nascentium. Germinatio enim 
omnia que generantur antevenit, et si quid de ra- 
dice prorumpit, ut croous et gramen, priue id ger- 
minare necesse est,et post hoc fenum viride videri, 
atque ita in frugem maturam, stipula jam flaves- 
cente perduci. Germinet lerra herbam pabuli.Semen 
igitur cum ceciderit in solum, et mediocriter hu- 
more fuerit et oalore molitum, mox gremio terre 
connectitur,quedam subinde genitiva fomenta sus- 
cipiens et in venas ejus sensim labendo demergi- 
tur, sparsisque minutissimis fibris tumorem su- 
perjecte telluris nascendo perrumpit, fundatum- 
que jam firmiter, armiter, facile consurgit tot nu- 
mero sursum calamos explicans, quot deorsum ra- 
dices extenderit.Atque ita teneritudo germinis tepe- 
facta, subjecto vapore, quitraoctu caloris illapsus ost 
per radices, et terre nutrimentis adhibetur : partem 
sui diffundit in culmum, partem ducit in eorticem, 
parlem ministrat in grana, partem porrigit in aris- 
tas. Et hoo modo 9) concretione perfecta, paulatim 
ad sui mensuram singula queque perveniunt. Ergo 
sive tricticum fuerit, sive legumen, sive, olus, sive 
arbustum, sufficienter instruere poterit tuum sen- 
sum, quo possis intueri sapientiam conditoris arti- 
ficis: quomodo tanquam genibus quibusdam stipula 
frumenti sucocingitur, ut crebris compagibus alliga- 
ta, facilius valeat onus subvectare spicarum, oum 
gravitudine maturitatis inflexe deorsum coeperint 
inclinari. Et propterea calamus avene totus vacuus 
babetur ; quia nullum soilicet gerit pondus in ca- 
pite. Triticum autem longe aliter natura munivit, 
cujus grana providenter admodum looavit in thecias, 
ut non diripiantur ab avibus. Et idcirco in ei ratio- 
nabiliter aristas causa custodie, velut hastas ap- 


bum deolinare qui eminet. Adde divitiis civilem [) posuit, quarum aculeis minores bestie repellantur, 


quoque potentiam, et honores delatos a principi- 
bus, gentium regimenta, militum magisteria, pre- 
cones (d) horrifioa voce personantes ante seipsum 
fasciumque vectores hino et inde prosequontes' 


b) Editi, visu celesti. Libri veteres, jussu celesti. 

c) Vocem creature addidimus ex veteri nostro 
libro. Grece, τῆς χτίσεως τὸ θαῦμα, 

(d) Editi, honorifica voce. Codex noster et Colb. 
secundus, honorifica voce. Legimus apud Basilium, 
μέγα βοῶντα. 

(e! Editi, simplicibus ferentes. At nostri tres mss., 
supplicibus ferentes ; et ita scrips;sse Eustathium ar- 
bitror, qui, ut alibi passim, ita hio quoque vim verbi 
Greci male expressit. Ita potius scribere debuerat, 


E Nostri tres mss., quia quzdam. 


4. Quid loquar, quidve reticeam, tam copiosos 
respiciens thesauros creature? est qvidem diflicilis 
assecutio meliorum,sged jactura non tolerabilis omis- 
sorum. Germinet (erra herbam pabuli. Mox oum vi- 


subditis ferentes terrorem, cum apud Basilium lega- 
mus tot, ἀρχομένοις. Ibidem Colb. seoundus, gra- 
vissimumque. Vox ultima deerat in vulgatis. — 

(f) Colb. secundus, totumque ejus schema. Ibidem 
ibidem codex, et lanta. Vocula etin editis desidera- 
batur. 

(9) Editi et duo mss., congregalione perfecta, cor- 
rupte. Colb. secundus, concretione pete: et ita 
legendum esse puto. Legimus apud Basilium τῆς 
αὔξεως γινομένης : quod melius ita interpretabere : 
accessione facta, perfecto tncremenio, 


915 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


ctualibus et perniciosa procedunt, id est cum (a) αὶ ceptio documentum nature fleret ad rationem se- 


tritico cicuta, cum reliquis seminibus helleborus, 
et aconitum, et mandragora, et papaveris succus. 
Quid 7.222 ergo? postposita gratiarum actione 88- 
per munificentia Conditoris, accusemus eum de 
noxiarum productione causarum ? Minime: consi- 
derantes illud, quia non omnia propter nostrum 
facta sunt ventrem ; sed nobis quidem deputato da- 
pes,tam prompte quam note sunt. Unumquodque 
vero eorum quai generata sunt, habent propriam 
rationem.Neque enim quia taurini sanguinis haus- 
tus lethifer habetur,idcirco animal ipsum fieri non 
oportuit,aut penitus non videri,cujus utique labor, 
ad varios vite nostra usus valde necessarius esti- 
matur. Sed (^) tibi quidem sufficiet rationabilitas 
familiaria hominibus,ad declinanda qua noxia sunt. 
Etenim si ovibus et capris sensus suppetit naturalisg 
cavendi contraria,solo intellectu discernentibus le- 
gionem : tu cui eL sermonis facultas presto est, et 
artis medicine solertia suppetit, remedia sanitatis 
explorans,et rerum frequens experientiu, malorum 
nobis effugia demonstrando,difficile, dio mihi, po- 
teris periculosa vitare, quorum nihil est otiose vel 
inutiliter constitutum ? Aut enim paetum minis- 
trant certis quibusque pecudibus, aut nobis egro- 
tantibus solatia conferunt ud salutem.Nam cicutamn 
&turni solent edere: cujus venenum pro qualitate sui 
corporis dicuntur effngere. Tenuissima enim sunt 
adjacentia eorum cordi spiramina, priusque illis 
evenit ut digerant que sumpserunt,quam frigidilas 
ad intima eorum intestina perveniat. Coturnicibus 
etiam in 8 esce habetur helleborus, hujus virus 
pestiferum nature sue quadam temperatione de- 
vitant ; hec autem omnia ros ipsos quoque juvare 
oreduntur.Ex inandragora enim gomnifera medica- 
miua componuntur gravisaimis membrorum dolo- 
ribus profutura.Quidam autem per cicutam moles- 
tissimam vescendi rabiem mitigarunt; nonnulli 
per helleborum diuturna vitia corporis exstinxerunt. 
Ergo unde putabre Conditori crimen objicere, iude 
potius referendo sibi (c) laudis augmenta sortiris. 

5. Germinel terra.Quantam igitur dicit alimoniam 
sponte in foliia herbaruin οἱ radicibus et seminibus 
inveniri,vel quantum ex cultu et diligentia conferri, 
quanquam non.continuo precepitíructum semenque 
produci, sed germinare prius statuit, et virere tel- 
lurem, et tunc malurare semen, ut prima illa pre- 

(a) Editi, idem cum tritico. Antiqui duo libri,td est 
cum tritico. Aliquanto post editi, proposita gratta- 
rum actione. At nostri mess., posiposila, bene. 
In greco ἀφέντες. Subinde editi, sed. nobis quod 
deputata. Colb. secundus, sed nobis quidem depu- 
tata. 

(5) Editi, αδὲ quod sufficiet. Colb. secundus, tibi 
quidem su[ficiel. lbidem editi, ad declaranda. At 
nostri tres ms8., ad declinanda. Basilianum illud, 
πρὸς τὴν φυλαχήν τῶν ὀλεθρίων, exprimere voluit 
Eustathius, nec ivepte interpretatus est. 

(c) Editi, laudis argumenta. Libri vectores, laudis 
nugmenta,ita postulante Greco,cle προσθήκην εὐγα- 
ρ'στίας. Ibidem editi, et ἐπ radicibus. Antiqui duo 


libri, et radicibus. 
(d) Colb. secundus, tetrum plerumque. 


quentium. Quomodo ergo secundum genus semina 
terra producit,cum fulvum tritioum serentes, atrum 
(d) plerumque colligimus? Quod non pertinet ad 
mutationem generis,sed infirmitatem quamdam et 
languorem seminis fuisse dicemus. Neque enim de- 
Biit esse fruunentum quod adustione nigratum est, 
sicut ex ipsa possumus appellatione cognoscere, 
quia nimietate frigoris excoctas species, in alium 
semen et colorem transtulit et saporem.Sicut econ- 
tra, si ager fecundus exstiterit, et cceli clementia 
potiatur,mox ad pristinum schema revertitur. Lo- 
lium vero et cetera adulterina genera,quee zizania 
solet nuncupare Scriptura, victualibus admixta sge- 
getibus, non ex tritici corruptione gignuntur, sed 
ex Bua propria nascuntur origine. Horum conside- 
ratio illis conferenda est, qui Domini mandata su- 
bvertunt, et non sincere verbum monitionis acci- 
piunt; sed maligno magisterio depravati, audent 
86 jnembris Ecclesie salubribus admiscere,ut mor- 
bi sui clandestinam perniciem latenter mentibus 
integris inolescant ; licet Dominus perfectionem (e) 
credentium in eum merito seminis comparat incre- 
mentis,ita dicens : (f) Ut homo mittat sementem su- 
per terram, et ille dormiat, οἱ surgat nocte ac die, 
messis aulem levalur et crescit,ipso nesciente. Sponte 
enim (erra fractilerat : primo fenum, postea spicam. 
Germinet terra herbam (Marc. 1v, 20). Igitur iu bre- 
vissimo temporis momento, a germinatione tellus 
incipiens, ut legem Creatoris impleret, per omnes 
crescendi profecta gradus,mox ad maturitatem qus 
nascebantur evexit. Cerneres eo tempore, saltus 
omnes herbarum viriditate splendescere : campos 
eliam turgidis messibus exornatos, imaginem quo- 
dammodo pelagi fluctuantis spicarum motibus 
emulari. Omne tuno fenum et omne genus olito- 
rium ; et 8) quid arbustivum vel seminarium est, 
copiosis super terram fructibus eminebat. Nulla 
tunc erat desperatio metuenda seminibus : non 
ignavia culpanda cultorum, non (g) aerum intem- 
perantia, non ullius cause querela corruptelam 
frugibus apportantis,non condemnatio,que fertili- 
tatem posset impedire terrarum. Postea enim de- 
lictum exstitit; pro quo sumus addicti,ut in sudo- 
re nostri vultus panem manducaremus. 

6. Inter hec precepit quoque lignum nasci fruc- 


ἢ /uosum faciens fructum ; cujus semen in. setpso est 


(2) Veteres duo libri et editi, credentium merito. 
Colb. secundus, credentium 1n eum, merito, eto. 
Grece, τῶν εἰς αὐτὸν πεπ'στευχότων. 

(f) Editi et Colb. primus, μέ homo mitlat. Alii duo 

ms8., sicut homo mittat. Puto autem Eustathium 
scripsisse aut, ut si homo mittat, aut, sicut si homo 
mitlat : sed voculam δὲ ἃ librariis omissam fuisse. 
Locus est Marci 1v, 26 : Quemadmodum si homo ja- 
ciat sementem. Puulo post Colb. secundus, femporis 
spatto. 
P) Colb. secundus, non acris. irtcmperantia. Alii 
duo miss., et editi nom aerum intemperantia. Eusta- 
thius vocem Grecam ἀέρων paulo religiosus 1ntere 
pretatus est,cum eam plurali quoque numero red- 
didit,aerum.Nec ita multo infra Colb. secundus, ἐπ 
se ipso esset. 


911 


EUSTATHII HEXAEMEIM METAPHRASIS LIBER Y. 


918 


secundum genus et similitudinem. Hujus igitur edi- À sarmenta nuncupavit : (f) provocans nos ad fruo- 


tione sermonis omnia confestim nemora densaban- 
tur, arbores etiam quibus mos est in altum surge- 
re, id est, olea, vel cedrus, et oypressus, et pinus, 
nec non frutices foliis vestiebantur, et frondibus 
virgulta. Quin etiam (a) qua coronaria voocitanLur, 
roseta dico,et myrteta,et laureta sub uno témporis 
momento, cum ante non essent, singula cum sui 
proprietate surgebant : alterum ab altero, manifes- 
tissime probatione discretum,et certa designatione 
productum. Verumtamen illo tempore rosa sine 
spina fuit. Nam postea pulchritudini ejus adjuncta 
est,ut esset videlicet voluptati sollicitudo contigua, 
reminiscentibus nobis peocatum, cujus gratia du- 
mos et vepres generare 5 2) terra damnata est. 
Qua (b) quidem jubetur et lignum faciens fructum 
producere ; sed multa ligna videmus,neque semen, 
neque fructum ferentia.Ad hoo dicemus, quia que 
sunt utiliora, mandari memorie principaliter me- 
ruerunt,deinde subtiliter inquirentibus patetiet aut 
geminarias esso omnesarbores,aut similem semini 
habere virtutem. Populus enim vel ulmus, et salix 
et alie tales, fructum quidem nullum (c) videntur 
afferre manifestum ; semen tamen in eis, si quis 
attentius scrutetur inveniet.(d) Subjectum est enim 


earum foliis granum quod mischum nuncupare 80- - 


lent hi qui vocabulorum compositionibus operam 
dederunt,hoo vim seminis obtinet. Nam ea qua de 
ramorum plentatione nascuntur, ex semetipsis, 
quamplurimum radices fundunt. Forsitan et ille 
gemmae que de stirpe truduntur, rationem quam- 


dam seminis habent, quas agricultores avulsas re- C 


parandi causa generis,pastinare consueverunt. Pri- 
mo tamen,ut supra diximus,arbores illa digne me- 
moratu habentur,qu?e nostram vitam suis fructibus 
sustentantes,atque hominem nutrientes invidiosam 
ei facture erant fruendi libertatem : sicut vitis que 
vinum generat lestificans cor hominis,et olea fruc- 
tum ferens, qui vultum exhilarat, in misericordia. 
(e) Quanta alia tuno simul emergebant urgenter, 
hec producente natura. Itaque radix vines habet 
in circo sarmenta virentia, diffusa per terram : ex 
quibus primo germen oritur,quod fit labrusca, post 
hoo uva.Sufficit igitur vinea quoque prudenter in- 
specta,recordationem tibi nature subjicere. Memi- 
nisti enim dominici sermonis exemplum, quo 80 
dicit esse vitem, Patrem vero cultorem. Singulos au- 
tem nostrum, qui per fidem inserti sumus Ecolesiem, 

(a) Editi corínaria pro coronaria,uti in duobus li- 


bris veteribus soriptum invenimus. Grece στεφα- 
v0 UO UC. 

(^) Illud quidem additum est ex Colb. secundo. 

(c) Editi,videntur afferre,manifestum tamen semen : 
que verba aliter distinguuntur in Colb. secundo ; 
idque melius,et verbis Grecis convenientius. Lege 
contextum. 

(d) Ex duobus libris veteribus vocem est addidi- 
mus. Ibidem Colb. secundus, et hoc vim seminis. 

(e) Totum illud,quanta alia tunc simul emergebant 
urgerter, heec producente nalura, ex antiquis duobus 
libris adjectum est : quorum in uno legitur tamen 
corrupte, urgentes : in altero corrupte quoque, ur- 
guenier. Grece, ἠπειγμένως, urgenter. 


tifloationem copiosam,ne desidie accusati,flammis 
contradamur eeternis. Denique non cessat ; ubique 
animas hominum vitibus comparando. Sio enim 
dicit:Vinea facta est dilecto in cornu pingui (Isad.v,1). 
Et iterum : Vineam plantavi, et. sepe. circumdedi 
(Matth. xvi, 33), animas videlicet indicans homi- 
num,quas celestium mandatorum munitione con- 
sepsit : apposita nihilominus angelorum custodia, 
sicut ecriptum est : Immitltit angelum Dominus ín 
circuitu timentium eum,et eripiet eos ( Psal. xxm, 
7).Deinde velut vallos quosdam quibus fulciremur 
erexit : constitutis in Ecclesia, primo apostolis, se- 
cundo prophetis,tertio magistris (I Cor.xn, 28). At- 
que ita nos exemplis veterum sanotorum susocitans 
in sublime provexit: nec omnino passus est mentem 
nostram humi jacentem, fleri dignam calcationibus 
aliorum. Vult etiam nos velut (g) quibusdam viteis 
claviculis, id est, amplexibus caritatis astrictos, ef 
proximum quemque diligentes,impetu animi sem- 
per ad superiora contendere : similes effectos sar- 
mentis ques solent paulatim orescendo,ad summos 
arborum vertices pervenire.Exigit nos etiam fossio- 
nem pati.Foditur autem mens, secularium deposi- 
tione curarum ; que cordibus nostris onug grave 
(h) conficiunt. Ergo qui illecebras corpores volup- 


tatis abjecerit,et exsecrabilis ambituin glorie divi- ὦ 


tiarumque contempserit,tanquam fossionis oultur& 
nitescens,aspirare libere incipit,omni labe terrenee 
conversationis abstersa.Convenit etiam nos secun- 
dum proverbii rationem,minime luxurientes efflu- 
ere,id est,non ostentatorie vivere,nec captare decus 
Jaudis externe ; sed fertiles nos vero demonstra- 
tore oultori bonorum operum preferentes indus- 
triam. Tu autem sicut oliva fructifera nulla tospe 
nudaveris,sed semper habeto fidei viridem validam- 
que constantiam.Ita enim vivacitatem illius arboris, 
et opulentiam fructuosam videberis imitari : si 
uberrime misericordiam omni tempore largiaris. 

7.Sed jam redeamus(t)ad scrutationem dispositio- 
nis artificis.Quanta tunc genera exstitere lignorum, 
quorum quadam fecunda sunt, alia projeotibilie, 
nonnulla navibus fabricandis accommoda, que- 
dam focis necessaria ? Rursus in his (7) varius spe- 
ctatur ornatus, quorum et proprietatis investiga- 
tio difficilis habetur et differentia singulorum.Nam 


ἢ alia profundioribus, alia summis et levibus sunt 


annexa radicibus : alia in altum porrecta,singulis- 


(f) Veteres duo libri,provocans nos. Vox posterior 
ab editis aberat. Ibidem nostri tres mss. ad fructi- 
ferationem. Editi ad fructificationem. 

(g) Editi, quibusdum vitis. Libri veteres, qwibus- 
dam vilets. 

(^) Antiqui duo libri, configunt. Alius, conficiunt. 
Editi, confingunt.Statim Colb. secundus, et exsecra- 
biles ambitus gloriz? vel divitiarum. 

(i)Editi,ad scrutationem disputationis arlificis.Libri 
veteres ad scrutationem dispostitonis artificis.] nGresco, 
περὸς τὴν ἔρευναν τεχνικῶν διατάξεων. Paulo ante pro 
sed etium exantiquis duobus ibris scripsimussed jam. 

(j) Veteres duo libri et editi,e atur.Colb. se- 
cundus,spectatur. Aliquanto post duo mss., summis 
et lenibus. 


919 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNT. 


que defixa stipitibus, alia humiliora ;et de (a) stir- A hortensibus narratur apponere: nonnulli etiam 


pibus suis oculos plures fundentia.Et quorum ver- 
tices sunt excelsi,eorum radices multiplioes et pro- 
fundiores 7229 habentur,in circoque diffuse: quas 
velut fundamipa quedam natura subjecit, quibus 
moles superposita valeat sustentari. Quanta etiam 
diversitas in corticibus est, (b) quorum alii lenes 
gunt et nitidi,nonnulli nodosi et asperi,alii simpli- 
ceg,certi etiam multis conserti caudicibus ? Et quod 
magis miraberis, seneotutis et juventutis humane 
similitudo reperitur in eis. Nam novellorum et pol- 
lentium virgultorum deductus et tensus est cor- 
tex; senescentium vero rugosus et scaber. Ex his 
quedam cum fuerint amputata regerminant, alia 
mox oum truncantur aresount, tanquam. mortem 
quamdam ex incisionis injuria perferendo. Multis 
sane probatum est quia exuste vel inciem (c) pinus 
in nemus glaudiferum se transformant. Notum est 
etiam quasdam diligentia cultorum ouratas, natu- 
rali penitus malia caruisse. Nam mala punica que 
gunt acidiora,vel amaras amygdalas, hoc modo fe- 
runt posse molliri,si juxta radicem,truncas earum 
terebratis tede cuneus per medium cardinis trans. 
figatur, omnem molestiam saporis incongrui, mu- 
tatione dulcedinis exempturus. Idcirco nullus ho- 
minum caligine malignitatis (d) offusus de propria 
galute desperet, sciens quod agricultura quidem 
pomorum qualitates reducit in melius, labor au- 
tem spiritalis potens est omnium morborum supe- 
rare nequitiam. Et sane tantam in arborum fecun- 
ditatibus videmus esse distantiam, quantam neo 


verbo quidem possumus explicare. Neque enim so- C 


lum in alterno genere discretio fetuum contine- 
tur; sed in singulis etiam plurima diversitas in- 
venitur. Siquidem aliud specimen masculini fruc- 
tus, aliud feminini, cultorum fertur tradidisse so- 
lertia:(e) qui etiam palmas gemini esse sexus affir- 
mant. Nam videtur quomodo apud eos que femina 
nominatur,ramos proprios incurvat ad marem velut 
concubitum petens, ut possit ex ejus admixtione 
concipere.Unde ingeniosi agricole, sublatos de ma- 
goulo certos oculos,femine dicuntur ingerere ; et ita 
quasi coitu desiderato repleta confestim subduotis 
brachiis pristinum recurrit adstatum.Haocautemde 
flcis quoquenarrantur.Nam quidam plantas agrestes 


(a) Colb.secundus,et de stipitibus suis oculos, eto. ἢ 


Eustathius exprimere voluit illud Basilii, καὶ εὐθὺς 
ἀπὸ τῆς ῥίζης εἰς πολλὰς ἐχφύσεις διηρημένα ; neo 
inepte, cum oculus de vite et de arboribus usitale 
dicatur. 

(b) Editi,quorum ali lenes el nitide,nonnullz no- 
dos2 et asperz, alie simplices, celerz etiam multis 
consertz caudicibus : quo scriptura si oui placeat, 
legat oportet quarum, cum soriptum sit ali non- 
nulle,etc. Antiqui duo libri, ut in contextu. Ibidem 
Colb. secundus, et quod magis mirabile. 

(c) Editi et Colb.primus,pinus glandiferum trans- 
formant. Alter Colb., pinus in nemus grandiferum se 
transformant.Codex noster, pénus in glandiferum se 
transformant. Dubium non est quin legi oporteat uti 
in Colb. secundo scriptum et invenimus et notavi- 
mus ; ei tamen pro grandiferum ex aliis codicibus 
legamus glandiferum. 


fructum capriflci domesticis alligant, conferende 
valitudinis causa,quo possint germina sua retinere 
cadentia.Cujus rei videlicet figura monere nos cre- 
Jitur ut agnoscamus quía oportet plerumque etiam 
&b alienigenis capere nos fidei documentum, ad 
professionem bonorum operum deolarandam.8Si (f) 
enim videris quempiam de gentilibus aut heereticis 
&b Ecclesia Domini segregatum, vite morumque 
cultibus honestatum ; eniti debebis impensius, et 
studium tuum magis ac magis augere quo possis 
accedere prope illam fructiferam ficum,qus de so- 
cietate silvestrium vigorem mutuata fecundum, 
vitia quidem molesti fluxus inhibuit,subsidia vero 
vicineesfertilitatis arripuit. 

8. Igitur si tanta ratio generationis illarum est, 
ut vix pauca pro multis potuerimus exponere, 
quis omnium fructuum varietates,qualitates sche- 
matave perourrat, et quanta in singulis habeatur 
utilitas, cum sint alie quee sole (9) decoctss matu- 
rescunt, alia que tegumentorum presidio defense 
plenescunt ? Et quomodo eorum que mollem fruc- 
tum ferunt folia fortiora sunt, sicut fici; quorum 
autem fructus durior habetur membranarum texr- 
tura (A) tenerior est, sicut nuces: quia ficus vi- 
delicet propter imbecillitatem merito flagitat opem 
majoris auxilii,nucibus autem lesionem facere po- 
tuisset densior opacitas foliorum. Pampinus etiam 
quam rationabiliter multifida formatione perfectus 


, est, ut uva per eam partem que tegitur, aeris re- 


pellat injuriam, per eam vero que patet, fomenta 
solani caloris excipiat. Nihi) itaque fortuitum, 
nihil irrationabile factum videmus.Est in omnibus 
ineffabilis quedam mirandaque sapientia. Quas au- 
tem mens aut cujus facundia sufficiet (i) compre- 
hendere cuncta subtiliter, ut et contemplari pro- 
prietates valeat, et discernere differentias singulo- 
rum, vellatentium penitus causarum secreta rimari ? 
Quomodo unusidemque humorperabustorum radi- 
cesattractus, in offlcia numerosa dispergitur, aliter 
ipsamradicem nutriens,aliter corticem, aliter trun- 
cum,etaliter medullam?et quomodo nunc folium fit, 
nunc in palmites ramosque formatur, et fructibus 
prebetalimentacrescendi?Laorymas etiam quasdam 
per ramos eadem fundit materia,quarum quanta sit 


(d) Colb.secundus,suffusus.Statim editi, primorum 
qualitates. Libri veteres, pomorum qualitates ; nec 
putandus est Eustathius aliter scripsisse : qui ta- 
men secus interpretari debuisset, cum legamus 
apud Casilium, τῶν φυτῶν, arborum. Subinde Colb. 
secundus, spirtiualis potest omnium. 

(e) Editi, quin etiam. Veteres duo libri,qui etiam : 
Grece, otye xal. 

(f) Editi,si enim videres quempiam de gentibus. An- 
tiqui duo libri uti in contextu legi potest. Nec ita 
multo post edit., mutuata secundum. At nostri tree 
ms8., mutuata fecundum. 

(g) Libri veteres, decocta... defensa. Hoc ipso in 
loco editi, tegmentorum prasidio. Colb. secundus, 
legumentorum. 

À) Colb. secundus, tenuior est. 

Ü Editi,comprehendere cunctas.Antiqui duo libri, 
cuncía. 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHHASIS LIBER VI. 


inter se differentia quis poterit explicare ? Alia est A faciens (ructum.Mox ut preceptum est datum,juga 


enim (a) lacrima schini,alius balsami succus,alius 
etiam de JEgyptiis Bibycisque ferulis sudor emanat. 
Fama est quoque quod electrum lacryma sit cujus- 
dam ligni, more lapidis obdurata.Cujus rei testimo- 
nio sunt surculli,vel mascula parve,que considen- 
tes 7480 in electri manantis succo cum gelaretur 
heserunt. Et omnino de eorum qualitatibus, nisi 
qui experiendo doctus fuerit,plenam rationem pro- 
ferre non poterit : quomodo iterum ex ipso hu- 
more, vitis quidem vinum generat, olea oleum. Et 
nen solum hoc mirabile est, quia dulcis hic, et ibi 
pinguis efflcitur: sed quod in ipsis fructibus multi- 
plex admodum (b) saporis mutatione demonstratur 
Alia est enim dulcedinis qualitas in uva, alia in 
malo, alia in flou, alia in dactylo.Volo (c) itaque te 
&dhuc hoc enucleatius examinare negotium ; quo- 
modo labiorum sensui, gustuique placidissimus 
videtur homor, oum in quibusdam pamis allata 
maturitate dulcessit, in aliis acerbus habetur et 
anxius cum accessit. Contristet autem sensum per 
amaritudinem nimiam : oum se in absynthio vel in 
scamonia diffuderit. In quernis vero, vel corneis 
pomis, stipticus et durus efficitur; in terebintho 
&utem vel nuce, mollem recipit pinguemque sub- 
stantiam. 

9.Sed cur (d) longinqua prosequimur, oum in una 
eademque ficu, modo amarissimus sit humorin succo, 
inodo dulcissimus in fructu, in vite autem sit acer- 
bus cum' germinat,suavis in uva matura? Colorum 
quoque quantas dicas esse discretiones? Denique 
si quando florea rura respexeris, videbis eumdem 
liquorem, quomodo puniceus quidem habetur in 
hoc flore, purpureus autem vel candidus, vel au- 
rosus in alio, majoremque rursus odoris differen- 
tiam, quam coloris ostendit. Sed jam sentio mihi 
sermonem in immensa spatia contemplationis avidi- 
tate proserpere. Quem nisi vinotum ad necessi- 
tatem creature redegero, dies me profecto deficiet, 
magniflcam vobis sapientiam,ex minorum compara- 
tione pandentem. Germinet terra lignum fructuosum 


(a) Editi, lacryma scíni.Codex noster,schini.Grece 
apud Basilium σχίνου. 

(b) Editi, saporis imilatione.Colb. primus, saporis 
mulatione. Colb. secundus, saporís mutatio; et ita 
quoque in veteri nostro libro scriptum est manu 
secunda. Grece, ἣ ηαραλλαγὴ τῆς ποιότητος. 


(e) Antiqui duo libri, volo itaque te. Illud te in D quantas ha 


editis desideratur. 
(d) Editi, longinque prosequamur. Libri veteres, 
longinqua. 





montium arboribus comantia orebrescebant, horti 
cernebantur exculti, ripe fluminum diversis fron- 
dium generibus replebantur.Quarum quedam dis- 
posite sunt mensas exornare mortalium, nonnulle 
pabula prebere pecudibus,alie medicandi usibus(e) 
aptantur; et, ut carptim dicam, quecunque nobis 
experientia rerum diuturna congessit,undique ne- 
cessaria eolligens,hec velocissime dispensatio Con- 
ditoris, ab initio futura prospiciens generari consg- 
tituit. Sed tu cum videris domestica, silvestria 
terena, aquaria,florea, majorem recognosce per mini- 
ma, ita tamen ut admirationi proprie dilectionem 
Creatoris adjicias, inquirendo quemadmodum certa 
lignorum facit semper esse virentia, nonnulla quee 
nudantur hyberno, et rursus eorum que semper 
virentia sunt,quadam solent folia mutare latenter, 
ut per nunquam possint propriis frondibus spo- 
liari, sicut (f) est oliva vel pinus; alia sempiternis 
induta foliis esse precipit, ut palmam, quibus ex 
principali germinatione perceptis usque δὰ extre- 
mum flnem creditur 6886 contenta. Illud quoque 
considera, quomodo arbor ea que myrice nomina- 
tur, velut ambigui generis est, quippe que non 
minus locis humidioribus quam siccioribus delec- 
tatur. Propter quod Hieremias (xvii, 16) mores va- 
rios et mutabiles huic virgulto prudenter equiparat; 

10. Germinet terra. Igitur parva ista preceptio 60- 
git eam vires proprias (g) quanta habet,singulis an- 
norum curriculis ad informandum genus herbarum, 
seminum lignorumque producere.Nam sicut turbo 


C pineus,ictu prioris verberis incitatus, curvatis spa- 


tiis gyros explicat tortu6sos, acutoque fundamine 
semel defixus semelipse ciroumfert; ita nature ratio 
ex priore Dei mandata sortita principium,per omne 
iransit evum,donec ad communem terminum finem. 
que perveniat. Ad quem nos quoque bonorum ope- 
rum repleti fructibus properemus, ut plantati in do- 
mo Domini,floreamus in aula Dei piissimi,in Christo 
Jesu, cui gloria et honor sit semper, et in secula 
seculorum. Amen. 


(e) Colb. secundus, usibus aptabantur.Sequitur in 
vulgatis, quia, ut carptim dicum.At in duobus libris 
veteribus scriptum invenimus ita ut edidimus. 

(f) Illud extex antiquis duobus libris adderelibuit. 

(g) Editi cum Colb.primo,quantas habet,singulorum 
curriculis,pessime.Codex noster et Colb. secundus, 

b singulis annorum cutriculis. Greece, 
χαθ’ ἑκάστην ἵτους περίοδον. Ibidem editi, ad. infir- 
mandum. Libri veteres, ad informandum. 





LIBER SEXTUS. 


1. Athleticorum certaminum spectatores, oportet 
dímicantium valetudinis esse consortes,quod ab edi- 
toribus ludorum lustralium facile probabitur, qui 
congregatos in stadio nudato capite sedere preci- 
piunt.Propterea,ut mihi videtur, ne non solum spe- 
ctator intersit unusquisque, sed etiam particeps 


sudoris existat. Ita videlicet maximorum atque ex- 
cellentium spectaculorum quesitorem, et summe 
sapientie atquoeineflfabilis auditorem convenitafferre 
proprias causas ad contemplationem rei proposite, 
mecumque (a) partiri laboris onus,ut poterit,socium 
86 magis arbitrans astare quam judicem ; ne forte 


(d) Editi et duo mss., vartiri laboris hujus, ut voterít. Colb. secundus, partiri laboris onus, ut poterit. 


923 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


lateat nos veritatis inventio, et mea culpa fiat oum A tem transgredi non queat? Decor autem natures velut 


auditoribus commune dispendium.Quorsus hec di- 
xerim ? Quia videlicet proposita nobis est disputatio 
de mundi 7? 31 compositione, non ex seculari sa- 
pientia nacta principium, sed ex quibus famulum 
suum Moysen Dominus docuit in specie, non per 
figuram locutus ad eum. Ergo necesse est maxi- 
merum rerum studiosissimos spectatores, (a) non 
inexercitato animo,questionihus interesse presen- 
tibus. Itaque si quando sub serenitate necturna, 
ineffabilem siderum pulchritudinein (b) desuspe- 
xisli,credo te captum de rerum omnium conditore 
quaesisse, quis floribus ejusmodi celum variave- 
rit, et quomodo in iis qua cernuntur major delec- 
tatione probatur utilitas,itemque si interdiu,sobria 
mente discutiens, considerasti diurna (c) miracula, 
per visibiliumque rationem,eum qui babetur invisi- 
bilis reputasti,0omnino promptus ad audiendum ve- 
nisti, dignum te demonstrans celebritate honesti 
hujus beatique spectaculi. Quapropter faciam quod 
solent hi qui urbium peregrinos, manu comprehen- 
808,(d)ad destinata perducunt,id est, utvos ad ocoulta 
miracula maxime hujus civitatis,utpote nescios in- 
troducam. In hac igitur urbe sita est antiqua patria 
nostra, ex qua nos traduxit homicida diabolus, suis 
sollicitatos illecebris. Hic conspiciens primam homi- 
nis generationem,et mortem que nos subinde (6) 86- 
cuta est,quam peperit peccatum, quod est primoge- 
nitum vetusti demononis germen ; ibi reoognosois 
hominem, natura quidem terrenum, sed opus esse 
manum divinarum ; valetudine multum pecoribus 
deteriorem,sed animantium inanimatorumque prin- 
cipem constitutum;instrumentis naturalibus imbe- 
cillem,sed ad colum ipsum ope rationis elatum. Si 
hec didicerimus,non quidem ipsos recognoscemus, 
Deum reminiscemur. Conditorem adorabimus, Do- 
minoserviemus,patrem glorificabimus,benefactorem 
reverebimur,auctorem vite nostre presentis et fu- 
ture; non cessabimus venerari, qui per eas quas lar- 
gitus est nobis divitias,etium earum fidem quas pro- 
misit ostentat, et qui experimento presentium, illa 
quoque que seperantur affirmat.Si enim temporalia 
gunt ejusmodi, qualia sempiterna ? 8i visibilia tam 
hona, qualia que non videntur? Si celi magnitudo 
mensuram humane menlis excedit, quis sempiter- 
norum naturam sufficiat estimare? 8i (f) corruptioni 


oculus quidam prospicuus ornamentum mundo per- 
hibet.Si insatiabilis est ejus aspectio, qualis in pul- 
ehhritudine sol putabitur esse justitise? Si caeco jac- 
tura est hunc non visere,quantum dispendium pa- 
titur, peccator, vera luce fraudatus? 

2. Et dixit Deus : Fiant lummaria in. firmamento 
calí ad illuminandam terram, et dividant inter diem 
et noctem.Collum scilicet et terra precesserant, lux 
super his jam fuerat fabricata,dies a noote discre- 
tus,arida jam revelata erat,aqua congregata in sta- 
tionem sibi deputatam, terra suis erat fructibus 
repleta ; quippe que tot herbarum millia germina- 
verat et variis plantarum generibus abundabat:sol 
autem necdum erat luna ne principem videlicet 
patremque luminis eum vocarent, vel auctorem e 
terr& nascentium,qui Deum nesciunt,opinarentur. 
Propterea quarto die dixit : Fiant luminaria, et (g) 
fecit Deus duo luminaria.Quis precepit? Quis obse- 
cutus egt? Num consideras in his duplicationem 
personarum? ubique igitur dogma Deitatis mystica 
narratione concertum est historie,causaque presto 
est creandorum luminariorum ad tllusirandam ter- 
ram.Quomodo ergo si lux antecesserat, nunc ad ἐέ- 
luminationem &0l dicitur constitutus? Primo qui- 
dem sermonis nostri simplicitas nullum tibi risum 
moveat, si facund!e vestre non affectamus elegan- 
tiam,neo compositiones sequimur clausularum.Non 
enim consuevimus verborum instructuras, vel eu- 
phoniam pronuntiationis excolere;sed honestam si- 
gnificationem nominum ubique ducimus (h) prepo- 
nendam.Adverte itaque quomodo per naturam suffi- 
cienter quod voluit,declaravit: pro illuminalione enim 
luminaria nominat, quod utique non repugnat his 
que deluce predicta sunt. Tunc enim natura lumi- 
nis est producta; nunc autem solanum corpus effec- 
tum est,quo superfertur illud primogenitum lumen. 
Sicut enim aliud est ignis, aliud lucerna, quorum 
unum'illustrandi vim possidet, aliud ministrandi 
causa luminis, his qui ejus indigent est formatum ; 
sic et mundissime illi et sincerissime luoi pro ve- 
hiculis quibusdam luminaria ista subjecta sunt,licet 
Apostolus (Phil. τι, 45) quosdam luminaria mundi 
nominat.Sed alia est vera lux mundi,ex cujus trans- 
fusione lustrati sancti, luminaria fiebant animabus 
his, quas veritatem docentes, de tenebris eas igno- 


80l obnoxius, tam bonus et magnus est, mobilitate ἢ rantie liberabant. Sic et sol iste visibilis illo princi- 


velox,discursibus ordinatus,habens congruam am- 
plitudinem,quastatutam rebus omnibus mediocrita- 


(a) Antiqui duo libri et editi, inexercitatos. Alius, 
inezercitato. 

(b) Veteres duo libri et editi,pulchritudinem desu- 
spexisti. At Colb. secundus, desuper aspezisti. Ver- 
bum desuspicere Latinum non esse scio quidem ; sed 
nescio tamen quomodo legendum sit.Cum enim Eu- 
sathius sepe utatur verbis non Latinis, et hic quo- 
quo ejusmodi verbo fortasse usus est. Leget quisque 
quomodo magis libebit. 

() Editi et Colb. primus, diuturna miracula.Alter 
Colb.,divina miracula.Vetus noster liber, díurna mí- 
racula ; et ita legi oportere patet ex Grecis, τὰ τῆς 
πρέβας θαύματα, 

(d) Editi,ad destinata producunt,idem ut nos ad oc- 


pali fulgore flammatus elucet. 
3. Et nulli videaturincredibile, quod diximus aliud 


culta. Libri voteres ut in contextu. 

(e) Colb. secundus. subsecuta est. Mox ubi in editis 
legitur valetudine, ibi et aliis locis scriptum inveni- 
mus in antiquislibrisvalitudine. Subindeediti,quam 
promisit. Noster codex, quas promisit. 

(f) Editi,sé corruptiont obnoxius.Colb.secundus,si 
corruptioni sol obnoxius, ita postulante Greco ἡλῖίιος, 
Aliquanto post Colb. secundus, ejus aspectu. 

(g) Editi, quía fecit. Veteres duo libri, ect fecit. 
Grace, xa! ἐποίησε. 

(h) Editi, proponendam. At nostri tres mss., pre- 
ponendam ; et ita legi debere ostendit Basilianum 
illud προτιμότερον. Nec ita multo post Colb. seoun- 
dus, cui superfertur. 


ΒΌΒΤΑΤΗΙΙ HEXAEMERI ΜΕΤΑΡΗΒΑΒΙΒ LIBER ΥἹ. 


esse luminis splendorem, aliud subjectum lumini À tum discrepare videtura luna ; quod hio quidem su* 


corpus,primo quia que composita sunt,in dua par- 
tes 4 8 dividuntur,id est,in materiam receptrioem» 
et in eam que sibi evenerit qualitatem. Sicut ergo 
aliud est naturalis candor,et aliud quod candesvit : 
sic illa que dicta sunt distare a se quidem nature 
videntur,sed Creatoris virtute conjuncta eunt.Et non 
mihi dicas impossibile est heo (a) ab alterutrum se- 
parari ; neque enim ego separationem luminis a so- 
leno corpore comprehensibilem mihi tibique confir- 
mo, sed quia nobis opinatione sola divisibilis esti- 
matur.Plane nutu Conditoris posssuat heo a natura 
sua facile sejungi.Denique nobis impossibile peni- 
tus est ardorem solis & splendore discernere, sed 
Deus volens famulum suum miriflca visione con- 
vertere, sio apposuit rubo flammam, ut solam vim 
claritudinis ejue, deposita torriditate, monstraret. 
Sicut et psalmus testatur dicens : Fox domini inter- 
cidentis flammam ignis (Psal. xxvi, 7). Unde etiam 
in retributionibus delictorum que in vita oontraxi- 
mus, ratio quedam nos seeretior docet partiendam 
ignis esse naturam : cujux lux ad illuminandos de- 
putabitur justos,ardor autem ad concremandos (5) 
proficiet pecoatores.Licet et de lunsequoque passio- 
nibus facile queamus fldem capere iquixsitorum, 
decrescens enim,non toto corpore prorsus expendi- 
iur ; sed insertam sibi lucem modo deponens,modo 
recipiens, concretionis et diminutionis proprie 
quasdam nobis exhibet fantasias. Nam quia senes- 
cente 88 minime totum oorpusejus expenditur.tes- 
timonio sunt quee videntur : licet enim tibi aere li- 


sceptam semel insitamque sibi lucem minime de- 
ponit, illa vero sepius exuta, (e) iterumque induta 
lumen, facile poterit ef se etiam qus de sole diota 
sunt confirmare. Hec ergo luminaria statuta sunt 
dividere inter diem et noctem,(f) quorum naturam 
tunc ab alterna contrarietate destituit,ut erga se ir- 
reprehensibiliter haberenlur,nullaque communitat 
tenebris esse possit cum luce.Quod (g) enim est um- 
bra interdiu, hoc obscuritas habeturin noote.Et sio 
ut omnis umbra de corporibus lumini subjoctis 
emittitur,mane quidem tendens ad ocoasum,vespere 
vergens ad Orientem,meridianis se horis ad partem 
Septentrionis inclinans, noxquoqueipsa,retrorsum 
lucis radiis reperoussa secedit.Cujus quid aliud in- 
telligenda natura est, quam mundi obumbratio? 
Sicut enim lucido die stantem quempiam sub au- 
rora solis mox unbracomitatus,siec obumbrato aere 
qui terre proximus est, nox effcitur, et hoo est 
quod dicit, Separavit Deus inter lucem et tenebras. 
Nam fere semper obscuritas refugit lucis adventum. 
quippe quibus ex prima generatione alienatio inter 
(h) se naturaliter est aptata.Nuno autem solem pres- 
cepit spatia diurna peragere, lunam vero eum or- 
bem suum compleverit, moderatricem noctis sta- 
tuit : pro certaque dimensione invicem sibi lomi- 
naria ista sucoedunt. Nam sole procedente, luna si 
plena est,statim ducitur ad occasum.Rursus autem 
cum sol cursui suo metas posuerit, bro ineipit 
exori.Sed 8i secundum alia schemata minime spa- 
tio noctis lunare lumen «equiparat, non interest 


bero nebulosique carente vaporibue,spectare lunam C proposite quaestionis, solum nobis illud asserenti- 


deficientem, quando rotunda secundum (c) schema 
est, quando globus ejus,ex eo latere quod tenebro- 
eum est, tali orbe circumscribitur, quali cum luce 
plena est. Quem evidenter integrum perfectumque 
conspiciens, ea manifestatum parte qua fulget. Et 
non mihi dicas quia lux ejus adventitia est, quo- 
niam minuiturquidem quando contra solem vertitur, 
crescit autem oum ab eo discesserit.Nam nec nobis 
hoec modo discutere propositum est, sed quia aliud 
est ejus corpus,aliud causa luminis.Tule (d) quidam 
ergo mihi,et de natura solis intellige,qui ob hoctan- 


(a) Suspicari fortasse possit quispiam vitii aliquid 
hoo loco subesse ; eed in antiquis libris perinde ut 
in vulgatis legitur eodem modo, hxc ab alterutrum 
separari.Mihi facile persuaderi posset malum scri- 
ptorem Eustatbium ita locutum fuisse. 

(b) Editi et Colb.primus,perfictet. Alter Colb. , pra- 
ficiet. Votus noster liber, proficiet : quarum vooum 
nulla verbum Grecum bene exprimi constat.Etenim 
verbum ἀποτάττομαι, quo utitur Basilius, longe me- 
lius redditum fuisset destinabitur. Aliquanto post 
Colb. secundus, nam quod senescente ea. 

(c) Editi,quando rotunda ; sed schema est. At Colb. 
seoundus,ro(unda secundum schema est : convenien- 
ter Greco κατὰ τὸ σχῆμα. Ibidem Colb.sgecundus,ez 
eo latere quo tenebrosus est Subinde mes. duo,et non 
mihi dicas. Vocula et in editis desiderabatur. 

(d) Editi,talequidem.Antiquiduolibri,talequiddam. 

(e) Editi, iterumque nudata : quo quid alienius 
dici possit, non video. Antiqui tres libri. iterumque 
induía : quam scripturam veram esse et genuinam 
constat ex illo, καὶ πάλιν ἐπαμφίαζομένη. 


bus, quia quando pefeeta est luna, noctis obtinet 
principatum, proprio superans astra fulgore, ter- 
ramque perlustrans ; temporis autem mensuram 
equaliter cum sole partitur. 

4. Et sint, inquit, tn signis, et in lemporibus,et in 
diebus, et in annis.Necessarias igitur humanee vitse, 
gicut longior usus docet,signorum notationes et ob- 
servationes invenies,Sitamen nonamplius eas quam 
oportet inquiras.Multa enim super futuris imbribus 
(ὃ possumus discere ; plurima quoque de vaporibus 
terrarum,motibusque ventorum,scu per partes ve- 

(/) Editi et Colb.primus,quorum natura tu»c ab al- 
terna contrarietas destitit. Alter Colb.ut in contextu. 


Ibidem ubi in editis legitur tincomprehensibiliter in 
nostris tribus codicibus scriptum invenimus irre- 


D prehensibiliter : qua ex interpretatione suspicari li- 


cet, inepte legisse Eustathium ἀμέμπτως, οὐ scri- 
pserit Basilius ἀμίχτως, sine admixtione. 

(g) Codex unus,quod enim est umbra ín nocte.Mox 
editi, mane tendens. Libri veteres, mane quidem 
tendens. Subinde editi, meridtanis horis. Colb. se- 
cundus, meridianis se horis. 

(A) Editi et Colb. primus, est naturaliter optata. 
Alii duo mss., naturaliter est aptata. (rece τῆς 
ἀλλοτριώσεως κατασχευασθείσης. 

(ἡ) Editi,passumus dicere.Antiqui duo libri,discere 
possumus In Greeco, ἐστὶ μαθεῖν. Nec ita mullo post 
editi, placide sunt venturi. At duo mss. placide sint 
venturi.Colb.secundus,utrum violenti an placidi,etc. 
Subindo ubi legimus et in duobus mss. et in vul- 
gatis, solis, legitur in Colb. secundo, solum. 


921 


APPENDIX OPERUM 5. BASILII MAGNI. 


nientium, seu generaliter ubique spirantium, et À monis influctunt. Ferunt enim vitam nostram de 


utrum violenter,an placidesint venturi.Ünumitaque 
ex demonstrationibus habetur solum,quod ostendit 
nobis Dominus, dicens futuram tempestatem cum 
celum 588 coperit igneo rubore tristari (Matth. 
xvi, 3). Nebulis enim subeuntibus, obfuscati radii 
rutilo sanguineoque colore cernuntur; aeris videli- 
cet densitate talem speciem nostris obtutibus exhi. 
bente, qui necdum vi caloris expressus, (a) prop- 
ter exhalantes subinde vapores,et augmentis aqua- 
rum magis magisque crassatus ; certissimam tem- 
pestatem regionibus in quibus fuerit glomeratus 
intentat. Similiter etiam fit quando habetur luna 
ciroumflua, vel cum solem circumdederit area que 
vocatur, nimirum aquarum multitudinem,aut ven- 
torum fremitus futuros annuntiat,vel cum visi circa 
eum fuerint discurrentes, ii qui (δ) soles contrarii 
nominantur : profecto casus aliquos sthereitracta- 
tus imminere portendunt.Sicut et virgeille quein 
iridis colore sub matutinis nubibus ostenduntur, 
vehementes pluvias et procellas, aut. aliquam om- 
nimodo coli perturbationem significant. Plurima 
etiam indicia orescente vel senescente luna, qui 
huic scientia studuerunt notasse dicuntur : asse- 
rentes quod aer terre proximus,necessario pro luna 
schematíbus qualitatibusque vertatur. Nam (c) cum 
fuerit tertia, si gracilis et minime cornibus obtusis 
appareat,gerenitatem stabilem firmamque declarat. 
Sinautem rubicunda,pinguisque cornibus habeatur 
imbres nimios, australemque violentiam minatur. 
Horum igiturobservatio quantum commoditatisim - 


motu pendere colestium ; propterea Chaldei no- 
tationes astrorum ad casus humanos asserunt per- 
tinere, simplexque dictum Scripture quod ait in gi- 
gnis, non ad mutationem videlicet aeris vel tem- 
porum qualitatem, sed ad sortem vite transferen- 
tes humane, prout sibi videtur,exponunt; dicentes 
quorumdam discurrentium siderum complezxio- 
nem, cum ad illas stellas que in zodico moventur 
circulo, si (e) secundum tale verbi gratia schema 
coierint, certam genesim solere perficere ; rursus- 
que si alter habitus illarum fuerit, contraria de- 
creta componit. De quibus non erit fortassis inu- 
tile,si aperiende questionis gratia, paulo superius 
repetita serie narrationis exordiar. Dioo autem non 
meum quid proprium, sed confutationis illorum 
causa, suis utar elogiis : ut et ii qui errore pre- 
venti sunt, remedia concept lesionis accipiant,et 
ocmterl munimen aliquod,ne similia patiantur,inve- 
niant.Repertores igitur genesiace rationis diuturni- 
tate temporis experti, quod eos de schematibus 
multa diffugiant,in angustum penitus temporis re- 
degere mensuram, ut etiam minutissimo inter- 
vallo,sicut dicit Apostolus : In momento,et in puncto 
(1 Cor. xv,52),magna sit (f) inter genesira genesim- 
que distantia, asserentes quod ille qui natus est in 
hoc puncto rex erit gentium princepsque populo- 
rum, maximam potentiam multasque divitias 
gortiturus ; eum autem qui in illo momento creatus 
est, mendicum,et vagum fore, quotidianique victus 
causa, diversorum januas obiturum. Ideo namque 


pendat hominibus,quis ignorat? Possunt enim navi- C circulum qui signifer appellatur in (g) duodecim 


gaturi intra porturn retinere olassem,futura pericula 
previdentes : viator item cautus *effectus ex oceli 
tristitia,tranquillitatis lempus exspectat ; agriculto- 
res quoque seminibus et plantis sollicitam diligen- 
tiam commodantes, ex memoratis instruoti signis 
opportunitatem congruam prestolantur.Quid,quod 
(d) solutionis etiam rerum omnium in sole, luna- 
que et stellis, visenda prodigia Dominus predica- 
vit dicens : Sol vertetur in sanguinem. el. luna non 
dabit lucem suam (Joel. τι, 31; Act. τι, 20). Verum 
hec indicia sunt mundane consummationis, ut 
diximus. 


5. Sed illi qui ultra fossam saltus suos conantur 
extendere,ad rationem genesis cursum propositi ser- 


(a) Editi et duo mss., exallantes, corrupte. At 
emendate scriptum invenimus in Colb. secundo, 
exzhalantes. 

(b) Codex unus cum editis solis contrarii. Alii duo, 
soles contrarii. 

(e) Editi cum fuerit tersa. Libri veteres,cum fueril 
tertia, ita exigente et sensu, et Greco περὶ τρίτην 


ἡμέραν. 

(d) Editi,solutiones. Codex noster et Colb.primus, 
solutionis, bene, cum apud Basilium legamus, τῆς 
διαλύσεως... σημεῖα, solutionis signa.Alter vero Colb. 
ita habet, diligentiam commodant ἐς memoratis in- 
siructionibus.Et jam rerum omntum in sole,etc.Quod 
ad Grecuin quidem facilius accommodari potest, 
ἤδῃ δὲ xai : sed co in libro vox soluticnis desidera- 
tur. Codex noster, prastolantur, siquidem solutionis 
etc. Statim mss. duo, videnda prodigia. 


partibus dividunt; quoniam sol per triginta dies 
egreditur duodecimum (À) locum sphere,ejus que 
ἀπλανῆς, id est, inerrabilis vocitatur. Et rursus 
unumquodque membrum partium tricenarum per 
spatia duodena deducunt: quorum singulas iterum 
portiones in alia sexaginta distribuunt, eorumque 
sexagintasexagies portiones enumerant.Hujusmodi 
ergo nascenlium genesim disponentes, videamus si 
possunt hano subtilitatem ,sub temporis dimensio- 
ne servare.Mox enim ut infans processerit ex utero, 
Bpeculari necesse est obstetricem quse dicat puer 
sit an puella quod natum est,et exspectat vagitum 
quo capiat parvuli viventis indicium. Quanta vis 
dum hec aguntur, sexagies dicas transisse mo- 


(e) Editi, si tale. Antiqui duo libri, sí. secundum 
tale. Grece κατὰ τοιόνδε σχῆμα. Statim editi,si aliter 
Colb. secundus, δὲ alter Subinde Colb. secundus, 
repetitam seriem. 

(f) Editi, inter gesim genesimque distaniia. Vetus 
hic noster liber, infer geneswm genesimque distantia 
recte. In greco, γένεσει πρὸς γένεσιν. 

(g) Antiqui duo libri cum editis in duodecim partt- 
bus.Alius,tn duodecim partes. Quod magis idoneum 
esse non diffiteor ; sed non inde effici puto,ut ma- 
lus s8criptor Eutathius ita soripserit. 

() Editi, locum fera. Codex noster, locum fere. 
Colb. primus, locum fore. Alter Colb.,locum spera: 
que scriptura ita corrupta est, ut emendari nullo 
negotio poseit.Igitur pro spera legendum est sphae- 
r&,quod cum satis per se perspicuum sit, magis 


tamen confirmatur ex Basiliano lllo, σφαίρας. 


940 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER VI. 


930 


menta. (a) ltaque dum manifestatur editus puer À est signiferi circuli. Quomodo ergo principales (c) 


mathematico, quanta dicimus elapsa esse punota, 
dum media responsa redduntur.Quod etsi contige- 
rit extra fores cubiculi stare eum qui nascentis ho- 
ram colligit,oportet visitari leterculum, ut diligen- 
ter, et sine ulla intermissione calculari possit cur- 
sus horarum, sive diurni fuerint, sive nocturni. 
Quantorum igitur sexagesimorum numerus, eo ipso 
tempore presteriisse putabitur ? Necesse est enim 
ut inveniatur stella,que non solum in quota parte 
duodecimi spatii, sed etiam in quoto puncto duo- 
decies divise portionis assistit, vel potius in quoto 
momento sexagesimorum reperitur, in quibus di- 
ximus decretorum sortem fuisse divisaimn, aut ut 
omnino veritas inquiratur,in quoto eorum sexage- 
simorum ostento, que a primis sunt sexagesitnisg 
4 84 (b) reparata. Verum istam sic enucleatam, et 
incomprehensibilem temporis inventionem,in ein- 
gulis quibusque planetis fieri, necessarium esse 
confirmant : ut agnoscatur qualem habitum gesse- 
rit adversus orraticas etellas,vel quale inter se sche- 
ma tenuerint,cum nasceretur infantulus.Nam si ho- 
. ra sollicite non fuerit custodita, contigeritque vel 
modicum quid de illa subtilissima ratione mutari : 
prorsus observatio tota confunditur. Sunt quidem 
risu digni qui hujus inexplieabilis discipline stu- 
diis vacaverunt : sed multo magis illi qui avidius 
in eos inhiant, tanquam scientes aliquid. 

6. Itaque solent eventus, et effigies quoque pre- 
dicere singulorum,declarantes illum crispo capillo 
futurum et alacrem : quoniam in ariete posita est 


ejus hora, talis enim species est ejus animalis; C 


eritque magne potentis, quoniam principalis est 
aries.Presidalem quoque futurum,et questuorum, 
quoniam pecus istud sine molestia depositam la- 
nam facile resumit ministrante natura. Qui autem 
sub tauro creatus est tyrannious erit,et laboriosus, 
idemque servilis,taurus ením jugo submittere colla 
consuevit. Qui vero signo scorpii nascitur, vulnifi- 
cus habebitur, ut pote similis illi ; qui autem sub 
hora libre fuerit editus, justus efficitur ; propter 
equitatem quse servatur in trutina. Quod his risi- 
bilius fleri poterit? Aries igitur ex quo genesim 
mutuaris hominibus, duodecima pars ocli habe- 
tur ; in quo si sol constiterit, etherea signa con- 
tingit ; libra quoque vel taurus duodecima portio 


inde causas asserendo vite mortalium, de terrenis 
pecudibus nascentium formas mentes,et dicis mu- 
nifioum fore arietinum hominem : non quia mo- 
rum ejusmodi pars illa coli perfectrix est,sed quia 
natura talis est ovis? Hortaris ergo nos prelata 
dignitate stellarum, aut potius suadere conaris, 
per bestias mutas accommodare tibi consensum. 
Quod si de animalibus assumptas morum proprie- 
tates habet polus,ipse quoque subjacet necesaitati- 
bus alienis ; (d) quippe quia nactus cst ex quadru- 
pedibus causarum ducta principia. Si autem hoo 
dicis ineptum esse, multo illud pronuntiabis inep- 
tíus, ut auderes de his rebus assertiones afferre, 
que nihil nobiscum videntur babere commune. 
Verum hec illorum argumenta similia sunt (e) cas- 
sibus aranearum, in quibus si culex, aut musca 
consederit,tenetur innexa ; cum autem de fortiori- 
bus aliquid inciderit,ipsum quidem mox penetrat, 
textus vero perrumpit invalidos. 

7. Tamen his non usquequaque contenti sunt, 
sed longinquius progrediuntur errantes. Nam res 
que in arbitrii nostri libertate sunt posite, id est, 
virtutes aut vitia, celestium necessitatibus appli- 
cant. Quibus contradicere quamvis risibile sit, ta- 
men quia plures hac (f) seductione prolapsi sunt, 
congruum mihi videtur non transire silenti. A 
quibus illud principe in loco postulamus agaosce- 
re : 8i non diebus singulis millios schemata mu- 
tantur astrorum. Semper enim moventur atque (g) 
discurrunt ee stelle que planete vocantur, qua- 
rum alie celeribus se vestigiis consequuntur, non- 
nulle tardius digeurtentes, sub eadem hora 88- 
pius,et aspiciunt se,et absconduntur.Maxima sane 
vis habetur in genesi, ut illi dicunt, si aut bong 
stella respexerit, aut maligna nasoentem. Fit au- 
tem plerumque ut eo tempore, quo bona stella 
prefuerit, mathematicus non inveniens tempus 
edicere propter ignorationem unius minutissima- 
rum, quas supra retulimus portionum, sub caco- 
demone illum jacere deacribat,utipsorum sermoni- 
bus cogar uti,in quibusestquidem magnadementia, 
sed major habetur impietas.Nam malignioresstelle 
causas nequitie propriae in suum transferuntoondi- 
torem: quibussiex natura subesset improbitas, con- 
ditor profecto malignitatis (h) auctor exetiterit.Sin 


a) Codex unus, dum manifestatur. lllud dum in D sunt. 


editis deerat. Aliquanto post editi et duo mss., dum 
modice responsa redduntur. Vetus codex noster, se- 
cunda quidem manu, sed antiqua, dum media res- 
ponsa redduntur. Subinde Colb. secundus, inveniet 
stellam. quz, etc. 

(b) Editi et duo mss., reparata. Colb. secundus, 
reputata, fortasse amputata. 

(c) Vocem inde ex nostris veteribus libris addi- 
dimus. 

(d) Codex unus,quippe quia.Editi,quippe qui. Mox 
duo mss., δὲ autem hoc dicis. Editi, si autem dici. 
Hoc ipso in loco mss.duo, pronuntiabis. Editi, pro- 
nuntiabit. 

(e) Verbum sunt addidimus ex duobus codicibus. 
Mox editi, tamen his quse quaque non contenti sunt. 
Antiqui duo libri,tamen his non usquequaque coMtenti 


(f) Codex unus, hac seducti ratione, prolapsi sunt. 
Haud longe editi et Colb. primus, tllud principi. 
loco. Codex noster, illud principe in loco. Colb.alter 
illud primo loco. Grece, πρῶτον, Ultimas duas leo- 
tiones ex equo voci Grecs convenire vident, opi- 
nor, omnes ; pulo tàmen potius legi debere prin- 
cipe in loco, uti in veteri nostro libro scriptum in- 
venimus. Videtur enim librarius, quicunque ille 
fuit qui alterum illum codicem Colbertinum scri- 
psit, nonnulla de suo et mutasse, et correxisse, 
sive, cum scriberet, respexerit ad exemplar Gree- 
cum, sive id solo rationis ductu fecerit. 

(9) Editi, diszurrunt stell». At. Colb. secundus, 
eg stella. 

(^) Editi, actor exstiterit. Colb. secundus, auctori 
exstiterit. 





(ow aes de doa uer .. 


Comme o a ——P————tn s tmm ow UE. LU ..—— «T dun s REA emi Wo 2 74 - 


931 APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 932 


autem proposito faciente sunt pessime,primo qui- Α et in annis. Diximus jam de signis : tempora sane 


dem (a) animalia quiedam putanda sunt arbitrio 
suo famulantia, ebsolutoque et libero impetu, ad 
hoo quod sibi libuerit incitata, siquidem totius 
modum furoris excedit insimulare res exenimes. 
Deinde 485 quanta irrationabilitas est, bonum 
mealumve, non pro 8ua cujusque dignitete distin- 
guere, sed ex looi qualitate, aut respectu alterius, 
vel optimum fleri definire, vel pessimum ἡ Et cum 
paulisper de schemate stelia diverterit, sue pro- 
prie dicitur malignitatis oblita. Sed hao quidem 
hactenus sane per singula momenta temporis, ut 
dicunt,in aliud atque aliud schema se transferunt. 
In bis itaque tot tantarumque mutationum milli- 
bus, quanta quotidie natalium regiorum decreta 
formari putanda sunt.Cur ergo non singulis diebus 
principes procreantur? Aut quare apud illos suc- 
cessio semper paterni oustoditur imperii ? Quoniam 
nemo videlicet eventus suorum liberorum refert ad 
Schema stellarum ; quippe quibus regnum non ge- 
nesis fato, sed generis jure defertur. Nonne igitur 
Jostham generavit Ozias, οἱ de Joatham natus 
Acham est ? Et tamen nullusillorum servilis horam 
conditionis incurrit. Deinde si virtutum vitiorum- 
que principia non ex arbitrio nostro, sed ex gene- 
sls necessitate sortimur, superflui sunt, ut video, 
Jatores legum, sequenda nobis vel fugienda man- 
dantes ; superflui quoque judices honestos laudi- 
bus exornantes, improbos suppliciis punientes : 
insons etiam censenda est homicide, vel furis au- 
dacia, qui etsi cohibere manus proprias 8 facinore 


intelligimus esse partes quatuor anni vertentis, id 
est, ver, estatem, autumnum, atque hiemen. Haeo 
sibimet succedendo vicissim proluminariorum dis- 
positis corsibus temperantur. Hiems enim fit in 
eustralibus sole regionibus commorante, noctur- 
nemque opacitatem,circa clima,(c) quod nos habi- 
tamus,spatio longiore ducente. Unde (it ut aer ter- 
re proximus frigidus efficiatur,omnesque nebulosi 
vapores conglomerati, pluvias et nives, glaciesque 
perficiant. Cum autem de meridiana plaga rediens 
s0l, medium orbem coli tenuerit; tunc diebus ao 
noctibus tempus equale distribuit, Quantoque 
alius a terra subvehitur tanto magis paulatim 
componit temperiem,per quam ver procedit, cujus 
beneficio frutices arboresque frondescunt, et ani- 
mali&a,cuncta terrena, vel aquaria, genitali calore 
stimulata (d) propagationem generis, successione 
prolis extendunt. Inde 80] mox ad &stivam lineam 

deflectendo, per confinia transit arctoa, dies nobis 
longiores efficiens, diutiusque commemoratus in 

aere,ipsum quidem flagrantem reddit ac torridum, 
tellurem vero perficit sicciorem, unde maturandis 
seminibus, atque pomis, facultas optata presta- 
tur. Eoque tempore habetur ardentior, et umbras 
meridianas facit breviores, quoniam de alto nimis 
loco nostram respicit regionem, diesque majores 

habentur, tuno quando breves sunt umbre : siout 
e conira dies parvi sunt, cum fuerint umbre lon- 

giores : quod apud nos qui (e) eteroscii nomina- 

mur, id est, alias umbras habentes, et partes ha- 


maluisesent,minime potuissent,propter indeclinabi- C bitamus arctoas, ita contingit. Nam sunt quidam 


lem necessitatis impulsum. Vani omnes artifices 
estimandi sunt,vite subsidia manuum labore que- 
rentes, Supervacaneus porro sudor agricolarum, 
quibus copie fructuum possint etiam non operan- 
tibus abundare. Mercator etiam dives efficeretur 
in otio,cui vel nolenti pecuniam genesis apportas- 
set. Christianorum vero spes, qua magna est, su- 
blata penitus interisset,quoniam frustra vel justi- 
tia colitur,vel damnatur iniquitas;si omnino nihil 
ex sententia facere permittimur. Etenim quando 
genesiaca vis, et deeretio fatalis incumbit, nullum 
locum prorsus invenit examinatio justi judicii. 
Heo quidem adversus illos disseruisee (b) suffi- 
ciat. Neque enim aut ves prolixioribus sermonibus 
indigetis,ut pote mentis sauitate pollentes,aut tem- 
pus patitur ulterius limitem disputationis extendi. 

8. 8ed sermonem magis δι} reliqua retorqueamus. 
Sint, inquit, in signis el in temporibus, δὲ in diebus. 


(u) Editi, animalia quidam putando arbitrio suo 
famulanti : quod cum aperte vitiosum sit,ex Colb. 
secundo correximus. 

(b) Antiqui duo libri, su/ficiet. Alius codex, suffi- 
ciat. Statim editi et duo mss., torqueamus. Alius 
codex, retorqueamus. Grece, ἐπανέλθωμεν. 

(οὐ lllud nosex duobus libris veteribus adden- 
dum judicavimus. ΝΕ . 

(d) Antiqui duo libri, propaginationem. Alius, 
propaginem. Aliquanto post editi, ac aridum. Libri 
veteres, lorridum. 

(e) Editi,zetheroscii.Codex noster ,eteroscii.In Gre- 


qui per integrum biduum singulis annis omnimo- 
do sine umbra sunt cum sub meridiano sole cons- 
titerint, quos, quia 80] contra ipsum verticem po- 
situs equalibus undique spatiis illuminat, in nul- 
lam penitus partem flectere sinit umbras. Nam et 
putealis apud eos aqua, viz tenuissimum potest 
(f) in elveum de sole lumen excipere, propter quod 
eos quidam ascios, id est, exumbres appellant. Illi 
eutem qui extra terras odoriferas habitant, in 
utramque partem mutant umbras. Nam soli qui 
nostram videntur incolere regionem,adversus ausg- 
trum eemper, id est,ad meridiem umbras credun- 
lur emittere : unde etiam a quibusdam amphiscii, 
(g)id est biumbres nominantur. Verum hec omnia so- 
lead partes boreales commeante proveniunt. Ex his 
considerandum est, quantus radiorum fervor habea- 
tor, et quantos hominibus casus efficiat. Post heo 
igitur tempus autumnale succedit, quod frigoris et 


co, παρ᾽ ἡμῖν τοῖς ἑτεροσχκίοις, heteroscii. 

(f) Antiqui duo libri et editi, in alium. AL Colb. 
secundus, in adveum. Sic Eustathius Latine reddi- 
dit illud Basilii, διὰ στομίων στενῶν, oum potius 
scribere debuisset, per angusta orz.Lege Basilium, 
hom. 0, num. 8. 

h) Editi, id est umbrz nominantur. Vetus noster 
codex, td est béumbras. Colb. secundus,td est bíum- 
bres.Ibidem libri veteres,et quantos. Vocula et deerat 
in vulgatis.Ibidem editi, efficit.At nostri tres mas., 
efficiat. 


938 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER VI. 


934 


caloris equatasobtinens portiones,sine molestia nos À venerimus,magnitudinem eorum quanta sit faoilius 


136 tradit adventui (a) sequentis hibernii, denuo 
videlioet sole ad australem regionem de aquilonis 
partibus remeante. Ha sunt vicissitudines teimnpo- 
rum, que solis discursibus famuiantes,vitam nos- 
tram dispensare creduntur. Et sinl, inquit, in signis 
et in diebus : non ut diem faceret 80l, sed ut die, 
moderaretur. Nam olim nox et dies, antequam lu- 
minaria crearentur, effectae sunt, quod declarat et 
psalmus dicens : Posuit solem in potestatem dici, 
lunam, et stellas in potestatem noclis (Psal. cxxxv,8). 
Quomodo (5) igitur 80] habet diei potestatem ? qui& 
lucem in 86 ipse circumferens, cuzà ad orbem quem 
nos habitamus accesserit, solutis tenebris, diem 
prestat. Non ergo fallitur quisque diem vocitaverit 
aerem istum,solis radiis illustratum, et banc diurni 
temporia esse mensuram, quod in hemispherio, ut 
opinantur, quod supra terram est, commoratur. Sed 
et in annis,inquit,signaista disposita sunt.Cum duo- 
decies igitur spatia sui cursus luna peregerit, an- 
num facit:unum tamen inseri sibi flagitat mensem, 
ut diligentius horarum possit colligi perfecta con- 
cursio:sicut Hebrei annum antiquitus observabant, 
et Grecorum vetustissimi.Annus autem solanus vo- 
catur ordinatio solis,de certo signo in eodem rureus 
per sua se vestigia revolventis. 

9. Et fecit Deus duo luminaria magna. Nuncupa- 
tio igitur magnorum duplex est, quorum una in- 
tellectum habet absolutum, alia vero est que res- 
pectu minoris illud quod est majus assignat : ut 
puta magnus equus, aut magnus bos. Nos enim ex 


nimia immensitate suorum corporum,sed ex oom- C 


paratione alterius, testimonium sortiuntur ejus- 
modi. Quomodo ergo nunc sensum super magno- 
rum appellationem ducamus? Sed priorem sine 
dubio sensum, tanquam minora majoribus confe- 
rentes, velut formicam, aut aliud quoddam animal 
natura parvum umaximorom collatione postposi- 
tum ; an potius quia pro ingenti forma sua merito 
luminaria magna dicuntur? Et magis opinor ita 
debere intelligi. Non enim quia majora sunt aliis 
stellis magna nuncupantur, sed quia tanta ampli- 
tudo est orbis illorum,ut fulgor qui ex ipsis eradiat, 
&erem totum sufficienter illuminet,et(c) ubique por- 
rectus,terrás omnes mariaque contingat.Qui cum in 
qualibet poli parte,vel oriendo vel occidendo consti- 
terit, cunctorum mortalium visibus equaliter appa- 
rescit. Cujus magnitudo certissimum babet docu- 
mentum:quia nec ipsorum luminariorum collatione 
latitudo terre, quanta sit assignatur; ut per hoc 90] 
et luna vel minores esse comprehendi valeant, vel 
majores. Nam semper ea 4} eminus posita eunt, 
exigua nostris putantur obtutibus : cum vero juxta 


(a) Editi et Colb. primus, sequentis hiberni. Alter 
Colb. sequentis hibernit. 

(b) Editi, quod igitur. Libri veteres, quomodo igi- 
tur. Grece, πῶς οὖν. 

(c) Addidimus voculam et ex duobus codicibus. 
Aliquanto post editi et duo mss., mortalium usibus. 
Colb. secundus, mortalium visibus. 

(d) Colb.secundus habet in contextu aspiestur; sed 


reperimus. Sol autem nulli unquum, vel longiu 
asseritur (d) esse, vel propius, ita ex omni parte 
que subjecta sunt,zequa lance respectat:quem Indi 
atque Britanni similiter intuentur.Neque enim ver- 
gens in occasum, habitantibus Orientem, de sua 
quippiam magnitudine sentitur amittere; nec in 
Occidente positis, minor apparet exoriens, neo 
quando medium cali tenet axem, utriusque lateris 
immutat aspectum. Non te ergo brevitas ejus con- 
templata decipiat,nec quia cubitalis visentibus or- 
bis suus putalur esse,revera talis haberi putandus 
est.Semper enim coherere solet intorvallorum trao- 
tui rerum prolixitas spectatarum ; aciesque oculo- 
rum interjecti spatii longitudinem uon assequitur 
intuendo, sed tanquam deficias expenditur, et ma- 
gis estimatione quam visu,ea que cernuntur at- 
tingit : et ideo pro sua tenuitate res parvas existi- 
mat esse que magne sunt,imbeoillitatem videlicet 
suam his que conspicit ascribendo. Profecto ergo 
falluntur obtutus, et judicium fidele non habent. 
Recordare namque infirmitatem propriam,et ex te 
ipso oapies eorum qua dicta sunt argumentum. 
Itaque 8i quando ex alto montis vertice subjectam 
camporum planitiem respexisti, nonne juga boum 
tam grandia,vel aratores eorum,formicis similes ju- 
dicasti ? Nihilominus etiam dum in excelsa gpeoula 
locatus, oculos in pelagus convertisti, quales tibt vi- 
debantur insule ? Nonne columbarum parvissima- 
rum tibi phantasiam quamdam perhibebant? aut 
naves ingentes, velis (e) tumescentibus candidis pro- 
specte procul nigre pufebentur? Ob hoo videlicet, 
quia sensus ut diximus oculorum,aeris distentione 
tenuatus non sufficit comprehendere plenius que 
visuntur.Nam et rupium maximarum in eltum cava- 
tarum rotunda plenaque putatur aspectio; dum emi- 
nentibus undique marginibus occupata,medium ca- 
vatianis locum,non valet visio defectionis attingere. 
Ita nec corporum schemeta,qualia sint advertit in- 
tuitus, sed teretes esse turres que quadrate sunt 
opinantur.Certum est ergo, quia in (f) prolixioribus 
intervallis non definitam, sed confusam corporum 
capimus visionem. Sic et magna luminaria, secun- 
dum 'Scripture testimonium, multipliciora sunt 
quam cernuntur. 

10.Licet illud quoque magnitudinis eorum sit pro- 
babile documentum, quia cum sint inflnite numere 
&telle, fulgor tamea qui procedit ex eis, non potest 
nocturnam scindere densitatem. 80] autem fusa per 
mundum luce,non znodo cum visus fuerit,sed etiam 
cum venire speratur et antequam terras illuminet, 
obscuritatem nootis infringit,et euperat astra(g)can- 
dore,8oremque terre proximum, frigore nebulisque 


in ora libri scriptum invenimus asseritur. 

(e) Veteres duo libri, velis tumentes. Alius codex, 
velis tumentibus. :ubinde Colb. secundus, rotundi 
planique putantur aspectus. 

(f) Editi, quía prolizioribus. At duo mss. ,quia ín 
prolizitoribus. 

() Colb.secundus,astrorum candorem.Haud longe 
editi, generaretur. Libri antiqui generatur. 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


concretum dissolvit, ac discutit: ex quo matutinus A dormientes lucente luna,postquam surrererint,in- 


ventus, et humor roscidus,quando serenum est ge- 
neratur.Tellos autem cum sit ampla nimium, quo- 
modo poterat sub uno temporis momento,radiis tota 
lustrari, nisi de maximo eolis orbe lux ei largissima 
preberetur? Hic nunc sapientiam Conditoris ad- 
verte, quomodo immensitati ejus mediocrem vim 
fervoris adhibuit : ut nec ardor immoderatus ter- 
ram possit exurere, nec infructuosam eam dene- 
gatio penitus caloris efficeret. His vero consentanea 
de luna quoque 787 intelligito, cujus corpus cum 
sit lucidum, non tamen semper magnitudo conspi- 
oua est, sed nunc (a) quidem perfecta videtur in 
globo,nuno semiplena scilicet, sed minuata mons- 
tratur, defectumque suum gemina parte designat. 
Alio enim latere deprebenditur esse tenebrosa, cum 
erescit,et alio cum seaescit.Ratio sane sacretior est, 
dispensationem declarans artificis Conditoris, per 
quam lane varietas, nature nostre nobis exem- 
plum subjicit,eo quod nihil in rebus humanis per- 
severabile,(5) diutinumque consistat,sed ea quz de 
nihilo producuntur, ad aliquid cum adoleverint, ad 
summamque mensuram sue fuerint etatis erecta, 
paulatim tabescentia dissolvuntur. Ex lune ergo 
consideratione [docemur advertere res mortales, et 
mutabilitates illarum cogitatione capientes, cavere 
debemus ne rebus elati secundis, affectemus super- 
biam vel insolentiam, nee confidamus temporali po- 
tentis, nec opibus, aut divitiis, que nimis incertee 
sunt,exaltemur:sed cupiditatem corporis coastige- 
mus,que maxime babetur instabilis,et diligentiam 


potius animse tribuamus,cujus bonum semper ma- C 


net immobile. Quod si te forsitan luna contristat, 
sensim deposita luce deficiene;plus te anima debe- 
bit afficere, quae honorem quem ex divina virtute 
percepit,amittit intemperentie vitio nunquam fir- 
mum propositum servans, sed assidue se vertens, 
ut pote nullis constantis» fulta repagulis.(e) Re'enim 
vera secundum proverbium : Sínevoce luna mutatur 
(Eccli., xxvn, 12). Opinor autem quod et animalibus 
creandis, ceterisque omnibus que terra producit, 
non parva confertur ex lune mutatione formatio. 
Aliter namque cum perfecta est, et aliter cum de- 
crescit, eorum corpora disponuntur. Modo enim 
laxiora videntur et vacua cum senescit, modo inte- 
gra et repleta cum crescit:quoniam humorem quem- 
dam cum calore permixtum,interius ialatenter in- 
fundit. Quod ita esse demonstrant ii qui sub divo 


(a) Antiqui duo libri et editi,nec quidem perfecta vi- 
detur in globo,nec semtplena : quod a librariis aliud 
cogitantibus scriptum oportuit; alioquin enim non 
tam absurda scripsissent.At recte in Colb.secundo 
ita legit r, nunc quidem...nunc semiplena. In Greco, 
νῦν μὲν... νῦν δέ, 

(b) Editi et duo mss., diurnumque, corrupte. At 
emenditate legitur in Colb. secundo, diutinumque. 
Grece, μόνιμον. 

(c)Illa Eustathii, Reentm vera secundum proverbium 
Sine voce luna mutatur, respondent illis Basilii, Τῷ 
ὄντι γὰρ, κατὰ τὸ εἰρημένον, Ὁ ἄφρων ὡς σελήνη ἀλ- 
λοιοῦται, Vere enim, ul dictum est, δίμιίιις sicut 
luna mutatur (Eccli, xvii, 12). Revertanrur ad 


veniunt capita 508 largissimo rore madentia. Sed et 
recentes carnes, si sub luna jacuerint, fluida mox 
putredine corrumpuntur. Idemque significat pecori- 
num cerebrum,vel etiam viscera marinorum anima- 
lium,que sunt humectiora,nec non arborum medul- 
le, que omnia utique nullatenus sufficeret ad suam 
luna redigere qualitatem, nisi amplitudine virtutis 
excelleret, secundum Scripture testimonium. 

11. Sed et aeris motus, hisdem ipsis commuta- 
tionibus oontinetur, sicut lune novitas attestatur, 
qua ex longa plerumque serenitate subito nubium 
glomerationes, et perturbationes exsuscitat. Euri- 
porum quoque meatus refluus hoc indicat, (d) vel 
etiam reciprooatio Syrtium, qua vicine habentur 
Oceano,quas pro lunae schematibus concitari loco- 
rum accole prodiderunt. Euripi etiam in utram. 
que partem soliti sunt propria leniter fluenta con- 
vertere, reliquo omni tempore : cum vero luna 
nascitur, nullomodo possunt quiescere, sed vehe- 
menti fervore semper exzestuant,donec luna rursus 
appareat, sedationem commotis turbinibus allatura. 
Similiter occiduum mare crebros accessus patitur 
et recessus, modo alluens littora fluctibus, modo 
destituens. Ita velut quibusdam lune spiramini- 
bus retro subdicitur, et iterum ejus exuncat im- 
pulsibus. Hec igitur disserui ad exprimendam 
magnitudinem luminariorum, et quia nec usque 
ad unam syllabam otiosum quid esse potest spiri- 
talium preceptorum,cum certe nihil de secretiori- 
bus sermo deprompserit. Multa enim super ampli- 
tudine,vel intervallis solis et lune, reperire poterit 
cogitando,qui non desidiose affectiones eorum vir- 
tutesque disquirit. Quamobrem oportet accusare 
suam quemque potius imbecillitatem : ut non ma- 
gnificentiam creature verbis humanis metiri posse 
credatur.Sed ex paucis que dicta gunt, considerare 
convenit, quanta et qualia sint illa (e) que prete- 
rivimus. Non ergo velis oculis lunam, sed ratione 
potius estimare,que validius quam aspectus, ad in- 
ventionem valet veritatis accedere. Fabule igitur 
aniles, atque risibiles ubique percrebuerunt : quia 
magicis carminibus luna sedibus evocata de propriis 
deducaturadterram. Primoquidem quomodo potest 
vi cantuum submoveri, quam ipse firmavit altissi- 
mus?Deinde quis eam locus susciperet descenden- 
tem Ὁ Vis tamen ex parvis indioiis magnitudinis ejus 
accipere documentum. Civitates igitur que in orbe 


proverbium Eustathii, quod si cognovissent qui 
olim proverbia simul colligenda sibi proposuerant, 
id quoque aliis addere non omisissent. Puto au- 
tem novum illud proverbium inde factum esse, 
quod Eustathius pro ἄφρων legerit aowvoc: qua falsa 
scriptura ubi seme] deceptus est, nihil mirum si 
quidvis potius expresserit, quam quod oportuit. 

(d) Totum illuc,vel etiam reciprocatio Syrtium,quae 
vicing habentur Oceano,quam inepte expressum sit, 
cognoscere licet ex Basilio homilia 6, num. 44, non 
longe ab initio. 

(e) Editi,que preterimus.Colb.secundus,qu& pra- 
terivimus. Statim editi, primo quod quomodo. Colb. 
secundus, primo quidem quomodo. 


937 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER VII. 


terrarum posite sunt, longis ἃ se spatiis disjun- À Et de magnitudine quidem solis et lune hactenus. 


guntur. Harum plates, que ad partem respiciunt 
Orientis, equaliter omnes lunare lumen excipiunt. 
His igitur cunctis, nisi coram luna videretur, so- 
los illos qui adversus eam positi sunt angiportus 
perlustraret, eos autem qui latitudinem illius ex- 
cedunt, ut pole ex 7288 transverso venientes,nullo 
modo visitaret. Quod etiam lucerna domi accensa 
declarat, quam si plures circumsteterint, umbra il- 
lorum qui coram fuerint recta porrigitur, reliquo- 
rum vero in utramque flectitur partem.1ta nisi im- 
mensitate et amplitudine lunare corpus excelleret, 
nunquam omnes simul attingeret. Nam cum de 
solstitialibus exoritur partibus, eos qui septentrio- 
nalis axis habitant frigidam regionem «qualiter 
illuminat, et illos (a) qui in inferioribus meridia- 
ne plage solis Sub zona versantur estifera valitu- 
dine complectens,certissimum proprie nobis ma- 
gnitudinis prestat indicium.Quis ergo contradicere 
potest, astruens non esse corpus ejus immensum, 
cum per tot tantaque terrarum intervalla tendatur 

(a) Codex unus, in inferioribus.Vocula in ab edi- 
tis aberat. Aliquanto post editi, qui ideo. Antiqui 
duo libri, qui vero. 


Qui vero nobis prestitit intellectum,ut ex minimis 
creature rebus, infinitam sapientiam cognoscamus 
artificis, prestet etiam super majoribus nos maai- 
mas cogitationes de Conditore percipere, quan- 
quam ejus collatione, 80] et luna formicarum cre- 
dantur habere mensuram. Et ideo licet digna non 
sint, (b) ut ex his divinse magnitudinis contempla- 
tio capiatur, parvis tamen quibusdam caliginosis- 
que parabolis videmur instrui, sicut nonnumquam 
animalia minora, vel herbas conferre solemus in- 
gentibus. Nunc vero contenti simus serie narreto- 
rum ; me videlicet agente gratias ei,qui mihi hoc pu- 
sillum sermonis exigui munus attribuit : vobis vero 
largitorem spiritalis alimonie preedicantibus, qui 
vos velut hordeaceo pane,id est,nostre vocis tenui- 
tate cibavit in presenti,pascatque in posterum ; pro 
rata cujusque fidei portione, prestans nobis reve- 
lationem Spiritus (I Cor. xim, 9); cui gloria in 
Christo Jesu, nunc et semper, in secula seculo- 
rum. Ámen. 


(b) Vocula μέ omissa fuerat a typographis : sed 
eam addidimus, veterum librorum fidem secuti. 





LIBER SEPTIMUS. 


1. Et dixit Deus : Ejiciant aqua replilia animarum 
vivarum, el volatilia volantia sub firmamento celi. 
Post(a)luminariorum formationem,aua etiam reple- 
tur animalibus ; ut et hoc ornaretur videlicet ele- 
mentum.Terra enim jam dudum de propriis germi- 
nibus congruum decus acceperat : celum quoque 


stellarum flores assumpserat : et velut geminis ocu- ( 


lis,id est,conjunctione maximorum luminum fuerat 
venustatum.Reliquum erat,ut aquis etiam familia- 
ris decoratio redderetur. Venit (b) preceptio : confe- 
stimque lacus et fluvii pro suo quoque genere vel 
natura perficiebantur uberrimi,mare quin etiam ita 
diversorum natantium fetura complevit,ut cenose 
paludes, vadosaque stagna otiosam vel irritam mi- 
nime vim generandi tenuerint. Rane etiam et mu- 
sca,culicesque inde sine dubio pullularunt.Nam ea 
qua modo videntur, transactorum faciunt documen- 
tum.Ita omnis aqua cogebatur opificibus (e) servire 
preceptis.Nam quorum nec generaquidem quispiam 
sufficit explicare,eorum vitam mox vegetam,mobi- 


(a) Editi, prius luminarium formatione. At nostri 
tres mes8.,posi luminariorum formationem.Et ita Eu- 
stathium,nisi fuerit omnino rudis sacrarum Littera- 
rum,soripsisse arbitror: eoque magis,quod apud Ba- 
silium legamus, μετὰ τὴν τῶν φωστήρων δημιουργίαν. 

(b) Editi,venit praeceptio,confestimque lacus οἱ duvii 
proprio quique,etc, Colbertinus secundus,venit con- 
[estim preceptio qua lacus et fluvii pro suo quique oto. 
Colb. primus utt in contextu.Idciroo autem Colber- 
tinum primum potiua secutisumus,quod vocem coti- 
[estim male in Colb. secundo locari constet ex Ba - 
silianie. Lege hom. 7, num. 1, non longe ob initio. 

(c) Colb. secundus,opificis servire praceptis.Sed,ut 
monuimus,librarius credi merito potest nonnulla de 
Suo correxisse, elegantie causa aut explanationis. 
Malim igitum hoc loco vulgatam lectionem,qus ad- 
Jective sumaturquemadmodum et vox Greca, τῷ δη- 


PaTROL. Ga. XXX. 


lemque monstravit ineffabilis et magnifica Dei vir» 
tus,simulque preceptionem,que data est aquis,ap- 
portunitas vivificationisinsequitur.Ejiciant aquae re- 
plilia animarumvivarum.Nunc primum animalia spi 
rantia, sensusque capacia (d) generamtur. Virgulta 
enim et arboree quanquam vivere dicuntur,ut pote 
alendi »rescendique nacfa virtutem,non tamen con- 
tinuo animantia suát intelligenda. Et ob hoo dixit: 
Ejiciant aqua retilia.Omne genus igitur natantium 
eive quod summis fjuctibus superfertur, sive quod 
in alis gurgitibus diversatur,profecto naturam re- 
ptandi sortitum est ; dum peraquam (e)corpus trahi- 
tur,quanquam et pedibus nonnulla utantur et gres - 
gibus. Et licet multa de illis habeantur ambigua, 
sicut vituli marini,et crocodili et rans et cancri,ta- 
men eis precipuus est natatus. Propterea, Ejiciant 
aqua reptilia. In his igitur brevissimis sermonibusg 
omnia genera continentur.Quid enim non compre- 
hensum est (f) precepto creature ? Sive illa dixeris 
μιουργικῷ. Ibidem editi,quorum genera.Colb.sooun- 
dus, quorum nec genera. 

T diti et duo mss.. generantur, ut pote, eto. At 
Colb. secundus ita ut edidimus. Neo dubium quin 
ita legi oporteat, cum scriptum sit apud Basilium 
φυτὰ ls; xai δένορα x&v ζῆν λέγεται, ᾿ 

(e) Editi, copus trahitur, quod et pedibus nonnulla 
wuitantur et gressibus.Colb. secundus ut in contextu. 
Hoc ipso in loco editi. quia licet multa die ἐς. Co- 
dex noster et Colb. secundus uti edidimus. 

(f) Editi precepto creatoris creatura :quie soriptura 
unde orta sit dictu fortasse difficile non est. Videtur 
enim librarii esse,qui dubitaret creatoris an creaturae 
legi oportere : qua in dubitatione lectionem utram- 
que simul jungere maluit,ut seligendi facultas penes 


studiosos esset.Ejusmodi multa eunt exempla,que 
et alii Jam notarunt,et quotidie notari possunt,sed 


30 


939 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


940 


que catulos pariunt,id est, vitulos marinos, et tor- À sunt,que salatia Grseci nominant. Sed et belluarum 


pedines, et delphinos,et his similia,sive ovifica no- 
minaveris,qualia sunt omnia pene genera piscium. 
Et vox quidem preceptionis exigua est,imo non vox 
Sed potius momentum solum et impetus volunta- 
tis : intellectus 789 vero ejustam multiplex habe- 
tur, quam ipsa piscium inter se potest osse discre- 
tio. Quos omnes verbis assequi non minus opero- 
sum est,quam si undarum numerum designare co- 
neris : vel (a) quot amphoras habeat pelagus expli- 
care. Ejiciant aqua reptile. In his sunt sequorei,lit- 
torei, altivagi, petrei, gregales, belluini, immanes 
minutique pisces, sub eademque virtute precepti, 
tam maximi,quam minimi continentur.Itaque cum 
diceret, Ejíciant aqux : demonstravit quanta sit (5) 
natantium cum aqua cognatio.Denique si paulisper 
ad terram fuerint eduoti deflciunt: neque enim sup- 
petit illis spiramen, quo possint auras vitales ca- 
pere. Nam siout terrenis animantimus datus aer 
est, sic piscibus aqua. Et ratio manifesta est, quia 
nobis videlicet adjacet rarus et patulus pulmo;qui 
per distinctionem pectoris aerem trahens, interio- 
rem calorem ventilando contemperat : illis autem 
faucium interseptio complicabilis, modo suscipiens, 
modo diffundens aquam,respirandi explet officium. 
Est etiam propria sors piscibus propriaque natura, 
et cibus differens, certaque vivendiconditio. Prop- 
terea nihil de aquariis mansuesoit, nec patitur ho- 
minum se manibus contrectari. 

2. Bjiciant aqua reptilia animarum vivarum.Unius- 
cujusque generis originem,nuno velut quoddam se- 
men,precepit educl;aam multitudinem postmodum 
servavit in sobole,quando eqs. crescere multiplica- 
rique necesse est. Itaque alteritie generis sunt, qui 
testicutes nominantur, sicut conche, pectines, et 
cochlee marine. ac diversorum osteorum millia,et 


alterius ea quee mollitestia nominantur,id estastaci, - 


cercini,et his proxima.Aliud quoque genus est illo- 
rum que Grece malacía vocitantur, id est quorum 
caro tenerior habetur et laxior, sicut sunt βορὶϑ et 
polypodes,et his similia.In his iterum magna diffe- 
rentia est. Dracones enim et murene,et anguille, 
qua in ccnosis fluviis padibusque nascuntur,vene- 
nosis potius serpentibus,quam piscibus pro nature 
similitudine copulantur.Aliud etiam genus est ovifi- 
corum : et aliud (c) catuligenorum. Facit autem catu - 


pars maxima,et delphini, et phoce catulos pariunt, 
408 fetus suos re^enter editos,cum ex aliqua causa 
territi fuerint, denuo sublapsos in uterum, prote- 
gere ac fovere narrantur. Ejiciant aqua reptilia se- 
cundum genus. Aliud genus est immanium, et aliud 
minutorum piscium. Item in his ipsis multe diffe- 
rentie, pro generis qualitate divise sunt,quibus et 
vocabula propria sunt, et alimenta discreta et ma- 
gnitudo membrorum dispar,et diversa inter se spe- 
cie separantur.Quis igitur tynnorum speculator tan- 
torum, nobis poterit explicare distantia, quanquam 
608 (d) asserunt conspectis piscium maximis gre- 
gibus non solum genus,sed etiam numerum posse 
signare? Quis autem nobis eorum artificum, qui 
in littoribus habitantes, et in marinis diversoriis 
Benescentes, notitiam subtiliter valebit patefacere 
singulorum ? Alios enim pisces noverunt hi qui in 
mare piscantur (e) Indiacum, et alios qui pelagus 
rimantur /Egyptium. Alios etiam sciunt insularum 
incole : et alios Maurusii piscatores. Sed omnes 
tam tenues,quam majores similiter prima precep- 
tio, et ineffabilis virtus illa produxit. Magna est 
illis vivendi diversitas,nimia etiam in cujusque ge- 
neris successione discretio. Multi piscium non in- 
cubant suis ovis,sicut aves,neo nidos ediflcant,ueo 
cum labore proprios natos enutriunt: sed aqua 
suscipiens ovum, facit animal, manetque in singu- 
lis generibus immutabilis ad aliam naturam, in- 
confusaque progenies,ac non sicut mulorum terres- 
trium,vel alitum (f) manifestarum stirpem,adulte- 
rina corrumpit admixtio. Nullus piscium, ex parte 
dimidia, dentibus est armatus, sicut oves videmus 
esse et boves,nec ruminat quisquam piscium pre- 
ter scarum, ut. quidam tradiderunt. Cuncti vero 
pisces acutissima dentium acie condensantur : ut 
non esta diutius ore subacta difflueret, qua nisi 
discerpta celeriter utero traderetur, facile immu- 
tata, spargeretur a fluctibus. 

3. Victus vero alius aliis secundum genus aptatua 
est. Nam certi limo aluntur : nrnnulli herbis quae - 
nascuntur in aqua,contenti sunt,plurimi autem de- 
voratione satianturalterna,semperquequi minor est 
apud eos, majori fit cibus. Et si quando contigerit 
eum qui minorem ceperat,morsu validioris absumi: 
in unum uterque alvum posterioris injicitur. Quasi 


los mustella, et asellus,et omeia que sine squamis ἢ vero nos homines aliud quid agamus dum inferiores 


librarii voculam vel tunc addere solent,creatoris vel 
crealurz : unde suspicari licet, voculam vel hoc loco 
& typographis omissam fuisse.Colbertinus uterque, 
precepto creatoris. Velus codex noster, praecepto 
creaturz. Et ita Eustathium putamus Latine reddi- 
disse illud Basilii,zi προστάγματι σῆς δημιουργίας : 
quasi dixisset, precepto creationis, hoc est praecepto 
quo usus est Deus ad res creandas. 

jo) Editi, vel quo amphoras. At nostri tres mss., 
vei quos amphoras, Aliquanto post mss. duo, sub 
eademque. lllud qu in vulgatis deerat. 

() diti et Colb.primus,natantium cognalio.Alter 
Colb., nascentium cum aqua cognatio. Vetus codex 
noster, nalantinm cum aqua cognitio. Que lectiones 
false quidem sunt omnes: sed ex eis tamen id eapi- 


mus emolumenti, ut facile intelligamus legendum 
esee, natantium cum aqua cognatio. Grece, τῶν νηχ- 
τῶν πρὸς τὸ ὕδωρ συγγένειαν. 

(c) Editi, aliud cataligenorum.Libri veteres ,catuli- 

enorum. 

d) Libri vetereres, eos asserant. Aliquanto post 
editi, notitia sabliliter. Antiqui libri, notitiam. 

€) Colb. secundus, Indicum. 

f)Colb.secundus.manifestarum speciem.Aliquanto 
post editi, videmus et bovcs.Libri veteres ut in con- 
textu. Subinde editi, praeter scaurum. Colb. pimus 
prima manu,prater scarum : que scriptura,cum op- 
timasit,non debueratcorrumpi ab imperito librario 
qui inepte scripsit, escaurum. Gresca, εἴ μὴ τὸν σχα᾽ 
pov, Hoc ipso in loco mss.duo, quédam prodiderunt 


944 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBBR VII. 


(a) potentia premimus. Aut quid dietat a pisce illo A fuerit, ita proprios aptantes mores. Quos etiam vi- 


novissimo,vir qui divitiarum amore flammatus,cap- 
tos inopes inexpletis hiatibus proprie rapacitatis ab- 
sorbuit? Alter substantiam pauperis vi sublatam re- 
tentabat. Hic tu minis, acterroribuscireumventum 
tui fecisti patrimonii portionem, atque ita injusto 
injustior exstitisti, et raptore rapacior. Cave igitur 
ne te 7240 idem qui pisces eventus excipiat, (ὁ) id 
est hamus, aut rete, vel cophinus. Nam nos quoque 
necesseest,nefandis facinoribusinquinatossuprema 
eupplicia non vitare. Preterea imbecillibus etiam 
animalibus subesse dolos et insidias expertus,malo 
te callidorum fraudes effugere. Ferunt (c) namque 
cercinum ostrese carnem concupiscere : cujus cap- 
tio difficilis est illi, propter operimenta testarum, 
quibus mollitudinem carnis ejus natura consepsit 
unde etiam (esticoria nominatur. Ergo quia sunt 
concava, facile ostrese interiores partes complicata 
defendunt, et ob hoc irrita fit impugnantis aggres- 
sio. Quid molitur ergo adversarius? Quando viderit 
in apricis locis ostream se libenter sub sole (d) 
pandentem, minutum tenens calculum ei latenter 
apponit, cujus objectu nequeat sua tegimenta con- 
cludere,atque ita quod efficere virtute non valuerat, 
astu potuit impetrare. Hec igitur et malitia eorum 
quibus neo ratio, nec vox ulla suppeditat.Sed ego te 
cupio luerativa machinamenta cercini contempla- 
tum, abstinere ἃ lesionibus proximorum. Talis est 
enim qui subdolo animo pergit ad (e) fratrem : vel 
propinquorum bona devastat,vel qui alienis calami. 
tatibus oblectatur. Quapropter desine vituperatos 


tare difficile est, propter nequitiam que (f) in si- 
mulatione latet officii. Hujusmodi homines lupos 
r&eptores Dominus appellavit, vestitu se simplices 
oves esse fingentes (Matth.vn, 15).Fuge igitur ejus- 
modi morum varietatem, et sectare potius verita- 
tem, sinceritatem, innocentiam, quoniam et vipera 
varia est; propter quod eam Dominus ventre ser- 
pere condemnavit. Justus nihil habet fictum sicut 
Job : propterea Dominus inhabitare (g) faciet unius 
moris in domo (Psal. xxvi, 7). Hoc mare magnum et 
spatiosum.illic serpentes quorum non est numerus ,ani- 
malia pusilla et magna (Psal. ciu, 25). Sed tamen est 
in his sapiens quedam et moderata dispositio. Non 
ergo totos pisces debemus arguere,sed etiam certos 
quosque laudare atque imitari. Nam vide quomodo 
singula genera regiones sibi detinent deputatas;nul- 
lusque alterius fines occupat, sed suis quisque se- 
dibus est contentus.Et certe nullus eis agri mensor 
habitacula (h) defendenda distribuit, nec murorum 
circumscriptione eignavit, nee terminos posuit ob- 
servandos : sed omnibus utilitas in commune (i) 
collata est. Hic etenim sinus certum piscium genus 
nutrit, alter aliud. Et qui in hoc abundant loco, mi- 


nus littoribus habentur in aliis : non quod aliqui- 


bus montium jugis asperimisg separentur, aut flu- 
viorum interpositis obicidus arceantur a transitu; . 
sed lex nature singulis equabiliter prout usus cu» 
jusque postulat,quod necessarium est impendendo, 
cunctos observatione sus sanotionis astrinzit.' 

4. Sed nos tales pon sumus : nam,.et. majorum 


emulari,paupertas enim oum veritate maximis opi- C nostrorum fines audacterexoedimus,ef(j)saltus trans- 


bus a sapiente prefertur. Itaque non preteribo cal- 
liditatem fraudulenti furacisque polypodis,qui cum 
aliquod saxum porrectis crinibus amplexatur,illius 
assumit colorem,multique pisces illuc imprudentes 
allapsi, velut ad petram simpliciter se trahentes 
decipiuntur, facilem sui captiongm maligno proti- 
nus exhibentes. Tales sunt qui summatibus obse- 
quentes assidue,mentis varietate mutantur; neo in 
uno proposito perdurantes,alios atque alios se de- 
monstrant, pudicitiam oum castis, luxuriam cum 
libidinosis exercentes,et omnino ut cujusque mens 


(a) Colb.secundus,per potentiam.Haud longe editi, 
aliter substantiam. Antiqui libri, alter substantiam. 
b) Editi,idem hamus. Veteres duo libri,idest hamus. 

M Editi,ferunt namque cancrum cercinum : sed vox 
cancrum in duobus mss. deest. Cum autem Eusta- 
thius et hio aliquanto superius et paulo post voce 
cercini utatur,putandus est habuisse librum corru- 


D 


ptum, in quo legerit tribus his locis non xapxivoc, - 


sed xtpxivoc: quod ex eo confirmari potest,quod ipse 
vocem xapxtvo« voce cancri reddiderit, cum non lou 
ab initiolibri suiseptimiinterpretareturillud Basilii, 
xai βάτραχοι καὶ xapxivo:.Etenim si omnibus his lo- 
cis eodem modo legisset, eum eodem quoque modo 
interpretaturum fuisse probabile duco. Et in Colb. 
primo deerat quoque primum vox cancrum ; sed ea 

einceps addita est ab aliquo qui exemplar Grecum 
ob oculos habebat. 

(d) Editi, pendentem. Libri veteres, pandentem. Mox 
editi, non valeat. Codex unus, non valebat. Alii duo, 
non valwerat. 

(e) Editi, ad fraudem.Libri veteres, ad fratrem : et 


gredimur vincinorum, et dótnos domibus, et agros 
agris adjungimus, ΝΥ ταὶ jur& mutilamus (Prov. 
xxr1, 20). Sciunt (K) marini cetus concessum sibi a 
nature diversetium, quod in extremis pelagi situm 
est partibus, cui nulla penitus in conspectu terra 
monstratur,quodque innavigabile penitus habetur. 
Nam nec quale sit,vel historia referente compertum 
est. οἱ pote nemine inde confidente transire.In hoo 
igitur loco memorate bellue que sunt instar mon- 
tium commorantur,neque urbibus aliquibus,neque 
insulis infestantes. In singula genera in stationibus 


ita exigunt Greca, πρὸς τὸν ἀδελφόν. 
(f) Editi et Colb.primus quo usi videntur typogra- 
hi, in similitudine. Alii duo mss., ἐπ simulatone, 
bene.Legitur in Greco, ἐν τῷ προσχήματι. Mox Colb. 
secundus, vestimenlis se simplices. 

4) Colb. secundus, [πε unanimes in domo. 

V) Editi descendenda . At nostri tres mss., defen- 
denda. Statim editi, circumscriptione. At Colb. se- 
cundus, circumseptione. 

(i) Ediii, collocata est. Libri veteres, collata est. 
Paulo post Colb. secundus, singulis zqualiter. 

() Libri impressi, saltus transgredimur vicorum. 
Vetus codex noster et Colb. secundus, salíus trans- 
gredimur vicinoram. u 

(D Vetus codex noster, sciunt marini cetus.Editi et 
Colb. primus, sciunt marini cetus. Credas librarios 
insigniter utroque loco lapsos fuisse:sed tamen id 
secus est.Cum enim legamus in Grecis, ol5s τὰ χήτη 
dubitari non potest quin Eustathius χήτη verterit ad 
verbum, cetus. Statim pro situm in Colb. seoundo 
legitur positum. 


943 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


944 


gibi datis ἃ natura, velut in regionibus terrarum la- A succedentis hiberni deterriti,in altiora maris loca, 


rem proprium incolere coguntur. Certi sane pisces, 
quasicommuni quodam decreto civium,ad exteriora 
direoti.laborem peregrinationis arripiunt,simulque 
omnes tanquam signo dato ad longinqua discedunt. 
Nam cum fetandi coeperit tempus vigere, alii ex alio 
sinu, nature legibus excitati, profectionem mox ad 
partes pelagi Borealis intendunt.Quos in revertendo 
cum videris densissima glomerstione consertos 
torrentem violentissimum putabis effluere, per (a) 
Propontidis 741 littus, ed mare commeantes Eu- 
xinum. Quis igitur eos exagitat? que imperuntis 
auctoritas?que edicta proposita statutum illis tem- 
pus annuntiant? qui sunt duces eorum? Nonne vides 
ordinationem divinam cuncta complentem et per 
hec etiam parva (b) diffusam? Pisces igitur Dei legi- 
bus non repugnant, et homines minime doctrinam 
recipiunt salutarem. Non spernas pisces, quia muti 
eunt et irrationabiles,sed verere potius ne et illis (c) 
irrationabiliter estimerig, preceptionibus Creatoris 
obsistens. Ausculta pisces, qui tantum quod vocem 
non emittunt,nam certis signiflcationibus fari viden- 
tur, quia propter immortalitatem generis desidera- 
bilem peregrinationem subire coguntur. Hi non 
utuntur suis sermonibus, sed habent legem nature 
fortiter illis herentem,et que sunt agenda demons- 
trentem. Pergamus, inquiunt, ad Borinum pelagus, 
dulcior enim citeris equoribus est ejus aqua, quo- 
niam brevi tempore sol ibidem commoratus, non 
totas penitus radiis potabiles exhaurit aquas. Nam 
dulcioribus aquie etiam marina animalia delectan- 


B 


que sunt tranquilliora, se conferunt. 

5. Spectavi hac ego et admiratus sum Dei sa- 
pientiam, quia irrationabiles animantes, provide 
custodesque salutis habentur proprie,et intelligunt 
quid sibi eit conveniens, quid adversum. Nos igitur 
(e) quid dicemus, qui ratione sumus honestati 
promissionibus invitati, spiritaliter eruditi, pisci- 
bus irrationabilius nostra negotia disponentes?Licet 
illis etiam studium sit scientie futurorum, Nos au- 
tem infidelitate futuri seculi depravati, nostram 
vitam per actus feedissimos, et illicitas voluptates 
expendimus.Pisces igitur tot maris intervalla trans- 
currunt, ut possint invenire quod utile est. Quid 
tandem tu dicturus es,habens coharentem tibi de- 
sidiam,que nequiti,e princeps est? Nullus igitur de 
ignoratione causetur : naturalis enim nobis insita 
est ratio, vel in appetendam bonorum familiarita- 
tem,vel in declinandam noxiorum lesionem. Itaque 
non recepam ab exemplis animalium marinorum ; 


-quoniam hao nobis exempla proposuimus exami- 


nanda. Audivi ego quemdam de littoreis habitatori- 
bus roferentem quia maritimus echinus, cum sit vi- 
lissimus ac sprebilis,fit index sepe navigantibus fu- 
ture serenitatis aut hiemis. Nam cum presenserit 
flatus imminere ventorum,sub lapidesecollocat,quo 
velut (f) anchore dente subnixus,quassationem tem- 
pestatis evitet, Patiturque se tantisper deprimi pon- 
dere superposito, dummodo non jactetur a flucti- 
bus. Hoc cum viderint signum nautici, sciunt mox 
ventorum fremitum concitandum.Bt certe nullus as- 


tur;unde procul a pélago venientes pisces per fluvios C trologus, aut Chaldeus ortu siderum colligens aeris 


sepe cernuntur ascendere.Rropterea pontum liben- 
tius expetunt quam sinus alíos, quia magis opportu- 
nusest eis ad edendam fovendamqua progeniem.Qui 


cum sufficienter destinata peregerint, catervatim - 


cuncti simul revertuntur ad propria.Queautem ratio 
sit, a (d) tacitis audiamus. Quia humile videlicet est 
Arctoum pelagus et devexum, et ob hoc expositum 
violenti commotionique ventorum:quod tem pesta- 
tibus exortis,ab imo fundo concutitur,adeo ut arena 
inferior nonnunquam summis fluctibus misceatur. 
Sed et frigidum nimis eat, hiemali tempore, ut pote 
multis ac maximis amnibus repletum. Quo cum 
fuerint estivis potiti mensibus, rursus asperitate 


(a) Antiqui duo libri,per Propontidz littus.Alius, 
er Propontide littus.Editi ut in contextu. Satis mihi 
verisimile fit scripsisse Eustathium per Propontid. 
littus : sed aut librarios aut typographos ita corre- 
xisse,uti in vulgatis legimus.Ubi paulo unte legitur 
lomeratione conserlos, scriptum invenimus in duo- 
bus codicibus glomeratione confertos. 

(b) Editi, difjusa. At nostri tres mss., diffusam. 
Grece xai διὰ τῶν μικροτάτων διήχουσαν. 

(c) Codex noster et Colb.primus perinde ut diti, 
irrationabilior &slimeris. Alter Colb., irrationabilior 
exstiteris : quod expressum est ad verbum e Grecis, 
κχλογώτερος ἧς. Statim editi, emillant. Antiqui libri, 
emittunt. Ibidem duo mss., faleri videntur.Subinde 
editi, demonstrationem. At mss., monstrationem. 

(a ΠΙυὰ παρὰ τῶν σιωπώντων, Eustathius ita Latine 
reddidit, a tacitis : aed malim, a tacentibus, a mutis. 
]ta habet Colb.secundus,qua autem ratio sit attentius 
audiamus.Sed credere par est librarium ea que ha- 


D 


qualitatem,docuit echinum.sed maris tempestatum 
que Dominushuicquoqueanimaliexiguo, magnifice 
sapientie sue manifesta vestigia signavit. 118 nihil 
improvidum, nihil pretermissum est apud Deum 
cuncta enim speculatur oculus ille insopitus,et om- 
nibus presto est, remedia salutis portans. Qui si 
echinum sus visitationis non reliquit exsortem : te, 
tuaque o homo non respiciet? Viri diligite vestras 
conjuges (Ephes. v, 25). Quod etsi terrarum interjecta 
prolixitas disjungere vos ad tempus forte videbitur, 
nature tamen feedus,et benedictionis jugum sit vo- 
bis indiscreta conjunotio. Vipera oum sit sevissima 
serpentium, pergitad connubium murene,sibilisque 


bebat exemplaria secutum non 9886, sed nonnihil 
mutasse de 800; id quod videtur, ut jam notavi, ali- 
quibus locis fecisse.Paulo post Colb.secundus habet 
in contextu ab imo fundo concitatur; sed sio tamen 
ut vulgatam lectionem in margine preferat. , 

(6) Editi,guid dicimus? Antiqui duo libri, σωΐὰ dice- 
mus? Statim editi, piscibus irrationabilibus. Vetus co- 
dex noster cum Colb. secundo, piscibus írrationabi- 
lius : quod verius meliusque arbitramur, ob illud 
Basilii, τῶν ἰχθύων &Aovoxtpov. Neo ita multo post 
ir^ Quo: MA szculi. 

[) Editi et Colb. primus, velut anchorz dente. Al 
coll). velut anchoreo dente. Codex noster, velut an. 
chora edente. Quarum leotionum que aptior sit ma- 
gisque idonea dicere noa queo:cum omnes ex equo 
carrupte esse videantur ; illud tamen Baailii, ὥσπερ 
ἐπ᾽ ἀγκύρας βεδυίας, dum lego, suspicor scripsisse 


. Eustathium velut unchera staníe, sic ut sans idem 


ei fuerit quod stabilis. 


945 


EUSTATHII REXAEMERI METAPHRASIS LIBER VII. 


946 


significans se venisse, provocat eam de profundo A est, idcirco magnum dicitur, sed quia immanitate 


maris, ad consortium nuptiale procedere, que mox 
obediens copulatur ei. Quid igitur iste sermo desi- 
derat? quia licet et asper sit vir et moribus habe- 
atur immitis, 4 4 hunc tamen uxor ferre necessa- 
rio debet,nullis occasionibus contractam semel di- 
rimens affectionem. At vero dicis illum iracundum 
esse vel crudelem,sed maritus est ; vinolentum,sed 
conjunetus tibi est per naturam ; durum et impla- 
cabilem, sed corporis tui pars habetur pretiosior. 

6. Audiat et maritus congruam sibi admonitio- 
nem.Vipera pestiferum virusevomit nuptialis causa 
reverentia ; tu feritatem animi, et amaritudinem 
non deponis,coactus pudore conjugii? Forte autem 
vipere nobis exemplum alias etiam reperiemus 
esse conveniens,quia magis adulterium nature fa- 
cit coitio vipere cum murena.Recognoscant igitur, 
qui alienis matrimoniis insidias parant, quali bes- 
tie comparantur.Itaque unum est semper proposi- 
tum, quo possit Ecclesia fabricari : ét ob hoc hor- 
tor,ut cessent libidines flagitiosorum marinis exem- 
plis et terrestribus castigande. Ilic me sermonem 
statuere, tam vespertinum tempus, quam corporis 
cogit infirmitas.Nam plura forent quse (a) tractatui 
deberemus adjicere, presertim oum studiosi sint 
auditores,et super his que in mari nascuntur, ud- 
miratione dignissimis, vel de ipso mari, quomodo 
aqua ejus gelatur in salem, vel quomodo lapis ille 
pretiosus, qui corallius nominatur, herba est dum 
hahetur in pelago, postquam vero in aerem fuerit 
inde educta, mox mutatur in lapidem. Vel unde 
vilissimis animantium ostreis, margaritam pretio 
gravem natura subjicit,ut eam quam reges magno- 
pere desiderant, per littus et asperas cautes testa 
inclusam concha, pauper piscator inveniat. Unde 
aurosam lanam maritime nutriunt pinne; vel 
unde purpuram conchilia ministrant imperatori- 
busqua florum omnium pulchritudinem, venustate 
proprii coloris exsuperst. (b) Ejiciant aqua. Quid 
non necessarium factum est?aut quid non optimum, 
vite nostrs collatum est ? quorum pars ministeriis 
hominum proficit, alia sibi contemplatio mirabilis 
vindicat creature.Nonnulla terribilia,que nostram 
scilicet desidiam coercerent.Fecit Deus cetos (c) ma- 
gnos,non vero quia ab aliis piscibus exiguis majus 


(a) Editi, tractui. Libri veteres, tractatui. 
(b) Editi, ejiciunt aqux. At duo mss., ejiciant 
ur 


(c) Editi,celos magnos non variis, quia ambaris aliis 
piscibus,quonihilineptius unquam vidi.Nihilo emen- 
datiores suntlibri veteres Colbertini. Codex noster 
secunda quidem manu,sed antiqua tamen,sic habet, 
non vero quia ab aliis piscibus exiguis, eic. Et heec 
lectio videri potest quibusdam mendosa quoque esse: 
ego tamen aliter de ea judico. Puto igitur voculam 
ab hocloco idem valerequod voculam prz, hac son- 
tentia : Magni pisces dicuntur magni non pre exi- 
guis piscibus,sed quod similes sunt montium excel- 
sorum. Particulam autem ab aliquando sumi pro 

articula prz notissimum est vel ex Luca, cujus 
illud est xvi. 14 : Dico vobis, idescendit hic justifi- 
catus ἐπ domum suam ab illo, hoo est prz iilo. 

(d) Editi et mss., antiquum pontum ; sed non du- 


membrorum, montibus coequatur excelsis, quod 
etiam sxpe putatur esse insula,cum se ad sumrm.as 
undas leni natatu sustulerit. Hoc tamen non in 
littoribus usitatis, aut in locis habitabilibus diver- 
satur,sed (d) antiquum pontum fertur incolere.Ta- 
les igitur ad incutiendum nobis timorem atque 
terrorem bellue sunt formate. Cum vero audieris, 
quia naves ingentes,sinu tumentes velorum,vento- 
que prospero volitantes in pelago piscie tenuissi- 
mus ita retardat ac retinet, ut. diutius efficiantur 
immobiles, velut quibusdam fundate radicibus in 
profunde : nonne et per (e) hoc minimum animal 
divine virtutis accipies documentum ? Neque enim 
solus canis aut xifius, aut balena formidolosa est ; 
sed etiam pastinace aculeus, (f) et certe defuncta, 
lepusque marinus, pari timore caventur ; indeocli- 
nabilem celeremque portando perniciem. Que cum 
ita sint, maluit te providentia Conditoris semper 
esse pervigilem : quatenus in eum fidens, cunctas 
subinde noxias pestes effugias. Sed jam de gurgite 
pelagi remeantes revertamur ad terram. Nam alia 
nobis ex aliis occurrentia creature miracula, velut 
quidam fluctus crebris alternisque Jactationibus 
nostrum submersere sermonem. Et (g) sane mira- 
bor, si non sensus noster causis ingentioribus oc- 
cupatus in terram denuo, sicut Jonas in mare re- 
fugiat. Quamobrem videtur mihi disputationis se- 
ries nostre,multis implexa miraculorum millibus, 
ac sue medioocritatis oblita, similis esse naviganti- 
bus in alto, qui ad certum locum eursum minime 
dirigentes,ignerapt quantum spatii velificando pe- 
regerint. Quod utique, flostro sermoni provenisse 
probavimus, qui düm per creature tramites latius 
evagatur, multitudinem relatorum sensu non per- 
cipit. Sed quanquam sit cupidus audiendi coctus 
estantium, jucundissimaque cordibus eorum vi- 
deatur dominieorum narratio mirabilium ; tamen 
hic finem facimus disserendi, sequenti die residua 
fenoris soluturi.Nunc vero simul omnes gratias su- 
per his quee dicta sunt referamus: et supplementum 
eorum qua minus explicuimue, postulemus, faciat- 
que nos inter ipsas epulas reminisci,que vel mano, 
vel ad vesperam noster affatus exprompait,eorum- 
que memoriam coberere vobis, etiam cum somno 


bito quin mendum sit librariorum, qui pro Atlan- 
ticum scripseruut antiquum. Grace, τὸ ᾿Ατλαντιχόν, 
Statim Colb. secundus, tumentes. Alii duo mss. et 
editi, tumente. 

(e) Libri impressi, et. hoc per minimum. At mss. 
duo, et per hoc minimum. Mox editi, zipius. Libri 
veteres, zifius. In Greco, ξιφίας. 

(0 Editi et Colb, primus, et certz defuncta. Alter 
Colb., et ceres defuncti». Sed librarii, qui falso sibi 
persuasissent sermonem hic de novo aliquo pis- 
cium genere institui, nodum in scirpo quesie- 
runt. Vetus noster codex, et cerle defunctzz, hoc est 
el defunct: utique. Legitur apud Basilium, xat 
ταύτης νεχρᾶς. 

g) Editi,quia sane.Libri veteres,et sane.Aliquanto 
post editi et Colb. primus, ad certum locum minime 
dirigentes. Alter Colb., ad certum cursum. minime 
dirigentes. Liber noster vetus uti in oontextu. 





941 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 94 


quiescitis,et suavitatem quam interdiu percepistis, À 2), meditando die nootuque legem Domini,cui gk 


noctis quoque ruminare tempore ; ut ita liceat vo- 
'bie dicere, Ego dormio et cor meum vigilat (Cant.v, 


ria et honor, nunc et semper, et in secula sect 
lorum. Amen. 





LIBER OCTAVUS. 


4 48 1. Et dixit Deus : Ejiciat terra. animam se- 
cundum genus : quadrupedes, et. serpentes, et bestias 
secundum genus. Et factum est sic. Venit precoptio 
passim gradiens, et recepit terra proprium (a) cur- 
sum. Ibi jussit aquas ejicere reptilia animarum viva- 
rum : hic,Ejiciat terra animam vivam.Putasne ergo 
est animata tellus et locus prebebitur vaniloquis 
Manichesis, animam terre dandi ? Non omnimodis, 
quia dixit, Ejiciat,quod in ipsa erat, eduxit,sed Deus 
qui preceptionem dedit, etiam virtutem terre tri- 
buit educendi.Neque (δ) enim cum audisset, ut her- 
bam germinaret feni, etlignum fructuosum, latens 


reptilia enim animarum vivarum produxit,ut Scr 
ptura significat,in terrestribus autem anima corp 
regens,generari precepta est,ut pote quz» plus v 
viflce virtutis assumpserint, quamquam ipsa qu: 
que terrestria sint irrationabilia,tamen unumquo 
que eorum multa per naturalem vocem super an 
mi passione significat. Nam et letitiam et morx 
rem,et inediam,et separationem suorum,variasqi 
molestias voce declarant,cum aquaria non (f) solu 
muta,sed etiam immitia sint et indocta, et ad on 
nem vite societatem prorsus hominibus intract 
bilia Recognovit bos possessorem suum,zt asinus pr: 


intra se videlicet, herbam feni tantum protulit, nec B sepe domini sui (Isai. τ, 3), piscis vero nunqua 


palmas,aut esculos, aut cypressos, in suis abstrusa 
sinibus, ad euperna produxit; sed sermo divinus 
nascentium profecto creator est,Germinet terra,non 
ut quod habebat,educeret ; sed ut quod non haberet 
assumeret, Deo scilicet operationis ei prebente vir- 
tutem. Sic et modo : Ejiciat animam : non eam quie 
recondita erat in terra, sed quie illi a Deo collata est 
. per mandetum. Deinde in contrarium Manichais 
sermo vertendus est.Si enim animam quam habebat 
tellus eduxit, exanimis ipsa facta est. Sed eorum 
quidem detestabilitas nota subinde est. Illud sane 
videamus, cur aque jusse sunt reptilia vivarum 
animarum producere,tellus autem animam vivam. 
Arbitramur igitur eo qued natura natantium (c)im- 
perfeclam quodammodo putatur habere vitam : ob 
hoc quia orassiores sunt aque. Nam denique tar- 
dior auditus est animantibus in aqua degentibus, 
et visus hebetior,ut pote per aquam cernendo, nec 
ulla apud eos (d) memoria,vel opinatio, vel agnitio 
est proximorum. Declarat ergo Sermo divinus,quia 
vita carnalis aquariorum moderatur animi motio- 
nibus.Nam in terrigenis bestiis, que vitam perfec- 
liorem sortite sunt, animus corporis obtinet prin- 
cipatum.Etenim sensus earum vegelior est, mani- 
festaque animalia eum presentium maximam cus» 
ram gerant, tunc diligenter memoriam custodiunt 
trangactorum.Unde considerandum est (e) quod pi- 
scium quidem corpora animata produxit aqua: 

(a) Editi et mss., proprium cursum.Sed non facile 
adduci potero,ut credam Eustathium ita soripsisse. 
Mihi nescio quomodo verisimilius fit eum,ex Basi- 
liano illo,tàv κόσμον͵, effecisse et scripsisse cosmum, 
hoo eat ornatum ; librarios vero insolentia vocis 
deceptos, ex cosmum effecisse cursum. 

b) Vox enim ex libris veteribus addita est. 

to Editi et Colb. primus, perfectam, recluctante 
Greco atque renitente. Codex noster, imperfecta. 
Alter Colb., imperfectam. Grece, ἀτελεστέρας. 

(d)Editi,memorialis opinatio velagnitio proximorum. 
Vetus noster codex et Colb. secundus, memoria vel 
opinatio vel agnilto est proximorum : quod expres- 
sum est ex Grecis illis, μνήμη... «φαντασία. ..ἐπίγνωσις. 

(e) Antiqui duo libri considerandum est quia, mi- 
nus quidem recte, sed ob id potius eredi potest 
Eustathius ita locutus fuisse. Aliquauto post editi, 


potuit cognoscere nutrimenta prestantem.Intellig 
asinus et hominis consuetam vocem,novit iter quo 


sepius ambulavit, interdumque dux fit agitato 


suo,cum erraverit, ad audiendum ita vehement 
&cutus,ut nullum ei possit de terrestribus comp 
rari. Camelus habet semper tenacem memoria 
malorum ; et ad iracundiam gravis,et perseverei 
est. Denique si fuerit percussus, diu dissimula 
dolore, cum reperit opportunum tempus, illata 
protinus reponit injuriam. Sed hunc nulla de mi 
rinis belluis imitatur.Audite igitur,iracundi hom 
nes, qui recordationem dudum leesionis accept 
pro virtute maxima affectatis, cui bellus simil 
habemini,quando proprium bilem,(g) tanquam a 


(; quam seintillam cinere sopitam, usque eo retine! 


in cordibus, quousque nacti occasionem, stimul 
doloris, velut igniculum parvum, fomite nutritu 
suseitetis in flammam. 

2. Ejicíat terra.antmam vivam. Cur terra produ 
animam vivam?ut differentiam discasanime pecoi 
hominisque. Et paulo quidem inferius cognoec 
quomodo anima sit hominis constituta : nunc ve 
audi deanima mutorum,quia secundumScripturai 
cunctorum animalium anima sanguis est proprii 
Sanguisautem gelatus converti solet in carnem,ca 
autem corrupta redit in terram. Merito ergo tabi 
est anima jumentorum. Ejíciat terra animam viva 
Videconsequentiam(h)animse ad sanguinem,sang; 


ipsa quzque. Antiqui duo libri, ipsa quogue. 

() diti,non solum multa. Libri veteres, muta ; 
ita legi oportere aperte ostendit Basilianum illu 
ἄφωνα. Paulo post vetus noster codex et Colb. : 
cundus, é£ntractabilia, bene. Editi et Colb. prim 
tractabilia, invito Greco, ἀμεταχείριστα, Subin 
duo mss., potest dignoscere. 

(g) Addita est vox aliquam ex libris antiquis.A 
quanto infra Colb. secundus, sanguis autem con. 
latus. 

(h) In editis et in Colb. primo corrupte legit 
anima ad sangwinem,sanguis ad carnem,caro ad t. 
ram ; at emendate in aliis duobus codicibus scri 
tum invenimus, anima ad sanguinem, etc., ut 
contextu. Basilius scripsit, ψυχῆς πρὸς tja, oua 
πρὸς σάρχα, etc.; hoo ipso in loco editi repeten: 
Libri veteres, repedando. 


949 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER VIII. 


950 


nisad carnem,carnisad terram.Iterumque resolvens À differentia est, quia nullusalitum sine pedibus esse 


hec, redi repedando per eadem, id est de terra ad 
carnem,acarnein sanguinem ,asanguine in animam, 
et invenies quia pecorum animus terra est.Nec eam 
opineris antiquiorem esse substantie corporalis il- 
lorum : ὅ 44 nec (a) expectare, ut cum corpore dis- 
solvatur. Fuge garrulitates anxias philosophorum, 
qui asserere non erubescunt suas canumque animas 
similem tenere speciem. Siquidem profitentur etiam 
mulieres se quondam, pisces, fruticesque fuisse. Ego 
autem si fuerunt aliquando pisces,quod non credam; 
tamen dum istascriberent,irrationabiliores,piscibus 
habebantur.Ejiciat terra animam viram. Quare igitur 
passim ourrente sermone, subito non brevi tempore 
continuerim, oredo mirari nonnullos astantium, 
quanquam studiosissimos auditores non arbitror 
causas ignorare silentii ; quippe qui respectu nutu- 
que inter se vicissim,ad memoriam nos eorum, que 
intermisimus reduxerunt. Certam enim partem crea- 
ture non vilissimam pene(5) preterivimus indiscus- 
sam.Ejiciant aqua reptilia animarum vivarum, secun- 
dum genus,et volalitia sub firmamento cali.(c) Dixera- 
mus superius de natantibus, quantum tempus per- 
miserat vespertinum ; hodie transimus ad examina- 
tionem terrestrium. Sed interea nos in narratione 
media volucres effugerunt.Quapropter imitandi sunt 
nobis obliviosi viatores,qui cum aliquid in mansione 
reliquerint pretiosum, quamvis maximam partem 
vie progrediendo confecerint, revertuntur : dignum 
laborem sus negligentie perferentes : (d) sic et 
nobis per eumdem quem venimus callem redeun- 


potest, ut pote qui pastum consequuntur e terra,et 
ob hoo necessario pedum potiuntur obsequio. Rapto- 
ribus autem etiam unguium acies, ad convectandas 
predas accommodata est. Nam cateris tam propter 
alimonie questum,quam propter aliam vite dispen- 
sationem pedum ministeria sunt tributa.Pauce ve- 
ro avium pedes inutiles habent, neque gresaui ne- 
que venatui opportunos,sicut hirundines,meropes- 
que, quibus esca solo prebetur ex aere.Sed hirundo 
solet volare depressior, terramque pene continge- 
re, ut per hoc usum pedum videatur explere. 

3. Sunt sane multa genera que, si quis eo modo 
volueritexplicare quo nos piscium multitudinem pro 
parte descripsimus, inveniet unum quidem avium 
cunctarum generale vocabulum,sed plurimas in his 
differentias, vel habitue, vel (J) magnitudinis,vel co- 
loris. Nam et morum, et actuum, οἱ victus nimia 
diversitate distincte sunt. Quidam autem affectave- 
runt nominibus circa eas uti variis, ut lanquam per 
inusitata sigilla nove inauditeque nunoupationis 
proprietas in singulis volucrum generibus (g) agnos- 
catur. Sed nobis sufflciens est eignificatio, ad qua- 
litatem cujusque generis contemplandum, ususque 
communis Scripture, qua mundas immundasque 
discernit. Aliud enim est genus earum quz carne 
vescuntur, aliaque forma, suis congruens moribus: 
habent enim falcatos ungues,obuncum rostrum, vo- 
latum pernicem, quo preda oitius capiatur, discerp- 
taque pedibus, facilem cibum suggerat oaptori.Alia 
gpeoies est earum quo seminibus nutriuntur, et ἡ 


dum est. Neque enim contemptibile est quod omi- C alia earum que pro alimonia percipiunt quidquid 


simus : ut pote que tertia portio sit animaliumi 
creature. Nam tria genera sunt animantium, ter- 
restrium, volatilium, marinorum. Ejiciant, inquit, 
aqua replilia animarum vivarum secundum genus, 
et volatilia volantia sub. firmamento cali secundum 
genus. Cur igitur ex, elemento maris, avibus quo- 
que naiivitatem tribuit ? Quia velut affinitas que- 
dam volucribus habetur et piscibus. Sicut enim 
pisces aquam secant motibus alarum in prio- 
ra tendentes, caudse vero gubernaculo flexus di- 
rigunt proprios, ita et aves aerem pennis ore- 
duntur natando perrumpere. Ergo quoniam una 
proprietas in genere utroque natandi est, (e) eadem 
illis etiam suppetit ex aqua cognatio. Quorum heo 


casug ob*ulerit. Et in hi8 rursus maxima differen- 
tia est. Quedam effm sunt gregales, exceptis pre- 
datricibus : qy&rum nulla cum aliis preter coitum 
sociatur. Alis sunt communiter viventes, sicut co- 
lumbe, sturni,grues, etgraculi : ex quibus quedam 
sine ducibus habentur, semetipsas regentes, alie 
sub moderamine continentur, ut grues. Est etiam 
in eis alia discretio, secundum quam certas vide- 
mue advenas esse, alias indigenas. Nonnullas hie- 
me compellente, (h) causa pastus, ad peregrina dis- 
cedere. Plurimas mansuetas fleri, et patientes : ex- 
ceptis inflrmioribus, quae propter nimiam timi- 
ditatem, contrectationem manus nequeunt tolerare. 
Alis inter homines diversantur, iisdem quibus 


(a) Illud nec exspectare ut cum corpore dissolvelur. D Grace, οὕτω xal ἡμῖν ὡς ἔοικε τὴν αὑτὴο πάλιν βαδι- 


non satis intelligo. Videtur omissa fuisse a librariis 
vocula non : nec e tare μὲ cum corpore non dis- 
solvatur.Quanto clarius hoc legunturapud Basilium, 
cujus hec sunt, Mi, νόμιζε npsoGucipav εἶναι τῆς τοῦ 
σὡματος αὑτῶν ὑποστάεως, μηδὲ ἐπιδιαμένουσαν μετὰ 
τήν τῆς σαρχὸς διάλυσιν, Cave existiines animam con- 
stitutione corporis ipsorum vetustiorem esse,aut ipsam 
post carnis dissoluhonem nere. 

(δ) Editi; praeterimus. Antiqui duo libri, preteri- 
vimus. 

(c) Colb. secundus, dixeramus superius de natívi- 
tatibus aquatibilium. Statim editi, invilandi suni. 
Libri veteres, imitandi sunt, satis accommodate ad 
Grecum, κατὰ τοὺς ἐπιλήσμονας τῶν ὁδοιπύρων. 

(d) Totum illud sícet nobis per eumdem quem venimus 
callem redeundum est,addidimus ex nostris codicibus 


στέον. Mox Colb. secundus, elementum maris ; quo 
exemplo rursus confirmari potest quod diximus,li- 
brarium, cum recepta lectio ei non placeret, aliquid 
identidem de suo iinmutasse. 

(e) Editi, ef eadem illa etiam. Libri veteres ita ut 
edendum curavimus. Aliquando post editi,raptoribus 
avium etiam. Libri antiqui, raptoribus autem etiam. 
Nec ita multo infra libri impressi, ad convertendas 

radas. At nostri tres mss., ad conseclandas pradas. 

(f) Editi et duo mss., vel magnitudines vel colores. 
Aliue mg.vel magnitudinis vel colorisbene.Statim editi, 
uti uttanquam.Antiqui duolibri,utivariis,ut tanquam. 

(y) Hoc loco aliquid omissum est aut a librariis, 
aut Eustathio ipso. Lege homil, 8, num. 3. 

ῳ) Editi, causa partus. Antiqui duo libri, causa 
pastus. 


951 


APPENDIX OPERUM S. BASILII MAGNI. 


952 


illi domiciliis commanentes, alie locis desertis et À to ergo tantarum laudum apes gloriam consequun- 


montibus 745 delectantur. Est etiam avibus ma- 
gna differentia vocum, et sua cuique proprietas. 
Sunt enim quzdam loquaces et garrule, alie taci- 
turne : nonnullae canore atque clamosz, certa stri- 
dule, nullumque penitus habentes cantum. Alie 
naturaliter emulatrices sunt, vel ex hominum tra- 
ditionibus erudite. Alie unicum, nunquamque mu. 
tabilem sonum vocis habent. Lascivus est gallus, 
diligens pavo, libidinosa columba, domesticaque 
gallina. Dolosus et zelotypus perdix ; interdumque 
venantibus hominibus,ad aliorum captum malitio- 
ge consentiens ; et omnino multiplex in illis ectuum 
morumque discretio est. 

4, Sunt et certa animalia urbana, si tamen urba- 
nitatis est ad unum communemque finem, operatio- 
nem perducere singulorum : sicut in apibus est vi- 
dere, quibus communis habitatio est, et volatus, et 
unus labor omnibus, et quod maximum est sub re- 
gibus et ducibus una queque proprium munus 
exercet. Neo prius audent campos patentes appe- 
tere, quam suum principem viderint volasse. Rex 
autem epud eas non constituitur à populo, nam 
sepe suffragia multitudinis imperite solent indi- 
gnos ad culmen imperiale provehere, nec regnum 
sorte prestatur. Sunt enim irrationabiles exitus 
urne, quippe qu& sepius infimo cuique potesta- 
tum decernit insignia. Sed nec ex parentum here- 
ditate imperialia sceptra traduntur, quoniam prin- 
cipum liberi per voluptates et delicias facile cor- 
rumpuntur, et vecordes efficiuntur ac stulti. Sed 


nature judicio, qui dignus fuerit, infulas (a) acci- C 


pit principatus,non minus preceritate membrorum 
quam lenitate morum ceteris prestans, et habet 
spicula quedam, sed his ad lesionem non utitur 
aliorum. Ita leges quasdam tacitas eis natura pres- 
oripsit, quibus retinentur ad inferenda tormenta 
supplicibus.Ipse vero apes si Secute non fuerint ins- 
tituta regnantium,propria penitudine castigantur. 
Nam 8i pupugerint aliquem, dimittunt animam cum 
aculeo simul in vulnere. Audiant hec Christiani, 
quibus mandatum est, nulli malum pro malo repo- 
nere, in bonitate superare malitiam. Quamobrem 
imitamini mores (b) apium : que nulli molestiam 
facientes, nec aliena patrimonia rapientes, fingunt 
quidem fovas constructos ex floribus, mel autem de 


tur: utpote quas laboriosas et sapientes vocitavit 
antiquitas.Itastudiose victum proprium reponentes, 
quarum usns, tam regibus quam privatis remedia 
salutis impertit. Et sic, quia sic (b) sapienter horrea 
mellis edificant.In tenera enim membrana crebras 
thecas, sibique contiguas exstruunt : utearum con- 
densatiotenuissime-textu compaginetionisarctacta, 
et fulta velut quibusdam repagulis opus omneconti- 
neat. Unumquoque vero spiramen mutuo strictum 
nexu sustentaturab alio, et subtilissima forulorum 
interseptione discluditur :qui binis,aut ternis super 
sesunt ordinatitegrninibus. Neque enim directas vel 
simplices cavernarum profunditates efficere malue- 
runt,ne sui pondere stipatus humor (d) manaret ex- 
tringecus.'Disce quomodo geometris affectatio, sa- 
pientissimisapibuscomparata postponitur.Sex enim 
angulis totidemque lateribus,cerarum flstuls conti- 
nentur, nec tamen erecte sunt, nefundus videlicet 
laboraret, si junctuarum vacuus foret auxilio. Sed 
inferiores illi sex anguli, sedes et firmamentum 
quoddam superjectis abentur : quo (e) tolerabiliter 
pondus superpositum subvectarent, humoremque 
reconditum in cavationibus singulis conservarent. 

5. Quis igitur volatilium valeat diligenter cunctas 
proprietates exponere? Vel quemodmodum grues 
excubias vicissim noctu suscipiunt,quarum aliiscor- 
pora sopore curantiibus, nonnulle tuitionem illis 
perhibent vigilando. Qus cum statutum sibi tem- 
pus excubandi peregerint, ipse quidem clamore 
dato,quiescere incipiunt,alie vero sorte succedunt. 
Hunc autem ordinem etin volatu custodiunt,dum 
diversis vioibus(f)operam ductandi coguntur exple- 
re. Ciconise sane non procul distant ab his, quibus 
rationabilis collata prudentia est. Nam uno tem- 
pore simul omnes adveniunt, itemque sub uno si- 
gno cuncte pariter ad longinqua discedunt. Suffra- 
gantur autem eis cornices, quas et proficiscentes 
honorifice prosequuntur, et sicut mihi videtur aw- 
xilium praestant illis,adversus quasdam volucres pu- 
gnaturis.Cujus reicertum est documentum:primum 
quidem,quia cornix eo tempore penitus non videtur: 
deinde quod saucie redeuntes, manifestissima 
preliorum signa demonstrant. Quis, rogo, illis hos- 
pitalitatis jura mandavit?Aut quis sub comminatio- 
ne precepit ut ciconiasin procinctu positas suo non 


humore roscido, qui arborum foliis insidet, ore col- ἢ destituerent comitatu ?*Audiant hec avari homines, 


lectum in cereis recondunt cellis.Nam denique liqui- 
dius habetur mel,quod primo percipitur,deinde pau- 
latim tempore procedente digestum, ad suam spis- 
situdinem suavitatemque revertitur. Non immeri- 


P Editi, accepit. Libri, veteres, accipit. 
b) Codex unus, apum.Statim Colb. secundus,nec 
aliena patrimonia. Alii mss. una cum editis,alia pa- 
trimonta. Aliquanto post Colb. secundus, quod prí- 
mum percipitur. 
(c) Editi, Cur sic ? quia sic. Colb. secundus,et quia 
sic sapienter. Liber noster vetus, Et sic,quia sic,etc. 
(d) Editi et duo mss., maneret, inepte. At Colb. 
gecundus, manaret, satis accommodate ad Grecum 
verbum, διεχπίπτῃ. Ibidem editi, dísce quoniam. Li- 
- bri antiqui, disce quomodo. 


qui (h) negata peregrinis adventantibus humanita- 
te, janues suas claudunt, et nec teclis eos succe- 
derenootisaut hiemis tempore patiuntur.Liberalitas 
vero quae senibus ciconiis a junioribus exhibetur 


(e) Editi,quod tolerabiliter.At mss. duo, quo tole- 
rabiliter. Aliquanto post Colb. secundus, altis cor- 
porali sopore cubantibus. Subinde idem codex, ipse 
quidem. Vox ultima ab editis uberat. 

(F)Colb.secundus,operam ducendi coguntur implere. 
Aliquanto post editi,primum, quia. Colb. secundus, 
primo quidem,quia.Codex noster,primumquidem, quia. 

(g) Colb. secundus. qui negant... humanitatem. 
Paulo post editi et duo mss.,eos succedere.Colb.se- 
cundus, eos suscipere. Haud longe editi, pattentur. 
At mss., vatiuntur. 


953 


EUSTATHIi| HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER VIII. 


954 


sufficeret hominum filios, si mallent advertere, ama- À modo apud aves irrationabiles continentia viduitatis 


tores suorum reddere genitorum. Quis enim tam in- 
sipiensest,ut non se(a) censeatignominianotari,cum 
avibus irrationabilibus cultu postponitur pietatis ? 
Ille parentes suos state confectos pennisque eorum 
vetustate dejeclis, circumstantes, propriisplumis fo- 
vent, 746 alimoniamque convectant, et in volatu 
quod potuerint, hinc inde se supponentes, senecte 
lassitudinem consolantur, alarum suarum eas auxi- 
lio sustentantes.Que res peromnes ubique gentes ita 
percrebuit,ut hodie remuneratio delati beneficii apud 
Grecos ἀντιπελάργωσις nominetur.Quapropter nemo 
se penitus obtentu paupertatis excusans,de vita pro- 
priadesperet,quamvis nulle domi suppeditent facul- 
tates, dum (P) ingeniosam contemplatur hirundi- 
nem.Illa enim in fabricando nido paleas quidem ore 
comportat, limum autem pedibus ferre non valens, 
alarum summitates humectat in fluvio, deinde in ci- 
nere volutata, cementi usum videtur explere. Paula. 
timque surculos inter se luto apposito,velut quadam 
glute conjungens, suos educat pullos. Quorum s! 
quispiam oculos effoderit, habet eorum mater ἃ na^ 
tura sibi traditam medicinam,qua mox ad sanitatem 
fetuum suorum reducat aspectum. Heo te videlicet 
hortabuntur, ne ad (c) improbitatem velis egestatis 
occasione converti, nec in pessimis artibus spem 
vivendi collocans, immunis bonitatis exeorsque red- 
daris, sed ad Deum confugias : qui cum hirundini 
tam magna donaverit, quanto majora prestabit his 
qui eum tota mentis intentione implorant? Alcyon 
avicula est quedam in littoribus marinis fetare con- 
sueta, quee auper ipsam arenam ponit ova, eo tem- 
pore quo mare multis gravibusque ventorum flati- 
bus commovetur : sed tamen omnes tunc tempesta- 
tes procelleque sedantur per integros septem dies» 
quibus avis memorata cubare narratur : nutrien- 
dorumque gratia pullorum, postquam fuerunt de 
ovis educti, septem diee alios illi Deus magnorum 
largitor adjecit, quos dies nautici diligentius obser- 
vantes, alcyonios eos vocant. Heo tibi prescripta 
sunt, super remediis indubitanter a Deo salutaribus 
deprecandis. Quid enim non mirabile fiat tui causa» 
qui ad imaginem Dei factus es, cum propter avem 
parvulam maximum formidolosumque mare videas 
tempestuoso tempore fleri tranquillum, divina pre- 
ceptione frenatum ? 


frequentibus nuptiis antefertur. Aquila in educan- 
dis pullis propriis injusta fertur esse. Duobus enim 
procreatis, unum verberibus alarum (d) mulctatum 
projicit in terram,alterum retentatum fovet. Ita pro- 
pter victus inopiam cogitur negare quem genuit,nec 
tamen eum sinit interire ossifragus, sed assumptum 
propriis applicat pullis, et studiose nutrit. Tales sunt 
nonnulli parentes hominum, qui paupertatem cau- 
sali suos exponunt liberos, vel hereditatis sortem 
non equam constituunt inter eos. Quibus quoniam 
pares causas preestitere nascendi, justum esset ut his 
vivendi etiam parem tribuerent portionem. Ne velis 
ergo predatricum avium mores emulari, que cum 
viderint pullos suos jam volatui (e) confidentes, de 
nidis eos preoipites exturbant atque projiciunt, 
nullam penitus illis curam deinceps impendentes. 
Laudatur e contra circa natos cornicis affectio,quos 
et volantes prosequitur, et escam largiter submi- 
nistrat. Certe vero volucres, ad nutriendos foven- 
dosque fetus, masculorum juvamine non utuntur. 
Alie sane earum quee altius volitant steriles omnino 
sunt, sicut vultures, quos asserunt sine coitu gene- 
rare, precipue cum aint longevi. Nam vitam eorum 
centum annis manere f) affirmant. Sit igitur hec 
tibi pars historie notata de avibus, ut cum videris 
aliquos cachinnantes, propter ineffabile mysterium 
catholice fldei, quod quasi impossibile sit, alie- 
numque nature virginem peperisse, statu virgini- 
tatis integro custodito, cogites quia ille qui dignatus 
est in stultitia predicationis salvare credentes, idem 
quoque nobis ionumerabiles causas ex natura sum- 
ptas ad fidelitatem mirgbiltum prestitit. 

T. Ejiciant aqu? neptilia vivarum animarum, el vo- 
latilia volantia sper terram sub firmamento celi. Vo- 
lare ideo(g)jusse sunt super terrem,quia victus om- 
nibus e terra suppeditat.Sub firmamento autem coli 
dixit, propter illa que sopra disseruimus. Colum 
autem bic intelligere debemus, ἃ cernendo dictum : 
Greece οὐρανὸς vocatur ἀπὸ τοῦ ὁρᾶσθαι. Nam com- 
paratione corporis etherei, aer iste, qui super nos 
est, ex vaporibus terre concretus et crassus effici- 
tur. Habes igitur polum decoratum, terram formo- 
sissimam, mare opulentissimum, aerem repletum 
avibus: que omnia ex nihilo ad hano vitam Dei 
preceptione producta sunt. Et alia multa quee nuno 


6. Turturem ferunt si quando casu aliquo separe- ἢ consulto sormo presteriit, nein hisdem diutius com- 


tur a conjuge, nullatenus coire cum altero, sed me- 
moria prioris connubii perdurante, contractum se- 
cunda copulationis abnuere. Audiant mulieres quo- 


(a) Editi, u£ non recenseat. Vetus noster codex, uf 
non s6 censeat. Paulo post mss., hodieque. Vocula 
que deerat in vulgatis. 

(b) Editi, domí ingeniosam. Libri veteres, dum in- 
geniosam. Haud longe editi et duo mss., velut qua- 
dam glue. Alius codex, velut quodam glute; ubi 
suspicari licet Eustathium ex Greco scripsisse, 
Mo uodam glutine, οἷον χαλλῃ τινι. 

c . secundus, ad pravitatem. Aliquanto post 
idem codez, tota intentione cordis impleront. 


moratus, modum disputandi videretur excedere. Tu 
autem cuncta hec tecum ipse reputans, et intente 
sapientiam Dei, que in omnibus habetur, inquirens, 


(d) Editi, mullarum, male. Libri antiqui, muleta- 
i 


um. 

(e) Editi, confidentes, nidis eos precipites exturbant 
ac projictunt. Libri veteres ita ut edidimus. 

f) Antiqui duo libri, confrmant. 

g) Colb. secundus, jwssa sunt. Si leges jussa 
sunt, velim subaudias vocem aves. Vocem rà 
ex nostris codicibus paulo post addidimus. Bu- 
binde Colb. secundus, Ὁ sermone prate- 
rii. 


955 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


nunquam (a) deficias admirando,nec Conditorem glo- A medicaminis reformavit. Quanta quoque ratio eat in 


rificando desistas.Habes etiam volatilia nocturna(b)et 
diurna.Vespertiliones enim et noctue lucifuge sunt, 
4 44 Ergosi quandote minime soporoppresserit,suf. 
ficiet te conversationis eorum examinatio, vitaque 
proprietas ad predicandam sapientiam Creatoris im- 
pellere,quomodo luscinia vigilat ovis incubans omni 
tem pore noctis cantilenam trahendo,quomodo etiam 
vespertiliones non minus quadrupedes sunt quam 
pennate,quas etiam solas ex avibus omnibus dentes 
habere constat ; et catulos prooreare feruntur; aut in 
aere non plumis,sed quadam membrana pellita vola- 
re.Est etiam illis mutua inter se mesgnaque dilectio 
per naturam.Nam velutseteequedam(c)piscatorie de 
&lternis herent nexibus : quod in hominibus utique 
videmus non facile provenire, quorum nonnulli se- 
parati ab aliorum conversationibus singularitate et 
solitudine delectantur. Quomodo etiam nocturnam 
oculissimileshabentursecularis sapientie professo- 
res. Nam et illarum aspectus noctibus quidem acrior 
est,exorto autem solecaeccatur, sicut istorum cum sit 
acutissimus ad contemplandam vanitatem sensus, 
erga inquisitionem vere lucis hebescit. [Interdiu au- 
tem facile tibi est admirationem Conditoris undique 
attrahere; quemadmodum gallus domesticus homi- 
nes ad labores compellit et opera,claraque voce pro- 
clamans, solem procul advenire significat. Anserum 
quoque genus, quam vigilans habetur et providum, 
et oito sentiens qua tentantur occulte? Ii quandam 
urbem Romam nocturnis hostium liberasse dicuntur 
insidiis: quos per(d)occultos aditus latenter ingredi 
molientes arcemque pervadere, festinanter prodidere 
clamando. In quoauterfgànere propria miracula non 
usquequaque natura demonstrat? Quis vulturibus 
futuram nuntiat hominum mortem, quos contra se 
bella gesturos, mox caterve vulturum presequuntur, 
armorumqueinstruotionevel apparatu,qualissit exi- 
tus habendus intelligunt? Quod quidem non procul 
est rationis humane.Quemadmodum etiam tibi locu- 
starum expeditiones(e) aperiam? Qua sub uno signo 
propriis egresse de sedibus in spatioso campo castra 
constituunt, et non ante subjecta contingunt, quam 
* datur eis divina preceptio. Quomodo etiam mergus 
insatiabilem vescendi patitur orexim, per quam vul- 
neribus sui ventris remedia sanitatis (f) acquirit. O 
virtutisadmiratiocoelestis! que rabiem famis in usum 


Á Editi, deficies. At nostri tres mss., deficias. ἢ 


b) Antiqui duo libri, et diurna. Vocula et ab 
editis aberat. 

(c) Editi, piscatoris. Libri veteres piscatoriz. Ali- 
quanto post Colb. secundus, nam ul... acutior est... 
sic et istorum : quam scripturam ex eo suspectam 
habeo, quod melior sit et aptior. Nam librarius, 
nisi valde fallor, nonnulla aliquando ad arbitrium 
emendavit. 

(d) Colb. secundus, per obscuros aditus. 

(e) Editi, operiam. Libri veteres, aperiam. Grece 
διηγήσομαι, Mox editi, quam detur tis divina przgce- 
tio. Quomodo autem. Antiqui libri ut in contextu. 

(f) Codex unus inquirit. Statim mss. duo, ratio 
esl. lllud est in editis desideratur. Subinde duo 
msS8., ez aere. Vocula ex in vulgatis deerat. 


cantibus cicadarum,quee sub ardenti sole plus reso- 
nanttractu aerisimpulse,qui per earum peotus illa- 
bitur dum respirant? Sed jam sentio sermonem no- 
strum non minus miraculis volatilium superari, 
quam si experirer ipse pernicitatem suam meis pedi- 
bus anteire.Sane;cum videris apes et vespas,conside- 
ra quia nullus eis spiritus aut pulmo subest,sed sem- 
perex aere nutriuntur.Denique si oleo tactse fuerint, 
continuo perimuntur,utpote preclusis earum spira- 
mentis:et sai aceto (g) rursus illas asperseris, revivi- 
scunt,venarum videlicet meatibus patefaotis. Ita nihil 
quod supersit,aut desit nostris utilitatibus, fecit 
Deus. Iterum si aquariorum genus examinare volue- 
ris, invenies in illis aliam dispositionem. Pedes enim 
non habent fissos ut corvus, nec uncos ut aquila,sed 
latos atque membraneos, ut natantes facile superfe- 
ranturundis,tanquam remis quibusdam pedum niasi- 
bus repellentes aquam. Item si consideres quomodo 
cygnus in altum guttur extendens,abimo fundo tra- 
hit alimoniam, tunc advertere poteris sapientiam 
Creatoris,(/i)quiob hoc illi longiora colla quam pedes 
abhibuit, ut tanquam setam quamdam porrigens se 
in profundum,reconditum possit invenire nutrimen. 
8. Igitur simpliciter inspecta verba Scripture syl- 
labe quedam videntur esse : Ejiciant aqua? volatilia 
volantia super terram sub irmamento ccli.Bi conside- 
rata fuerit vis verborum, tunc Conditoris mirificatiu 
declaratur, qui futuras avium differentias longe pre- 
vidit, easque secundum) genus a se discrevit. Dies 
me profecto deficiet, si cuncta vobis aeria miracula 
referre voluero. Verumtamen terra nos vocat ad in- 
spiciendas bestias,et pecudes ac serpentes. Parata est 
enim similia piscibus et volatilibus quadrupedum et 
virgultorum genera,demonstrare : Ejíciat terra ani- 


mam vivam. Quid dicitis, qui Paulo apostolo de resur- 


rectione hon creditis, cum videatis certa de aereis 
animantibus figuram propriam cummulare,sicut In- 
diacum vermem,qui eat corniger, primo ipi) veruce 
se speciem transformantem, deinde fleri bombulio- 
nem, nec tamen in eo schemate persistentem, sed 
membranis mollioribus (j) ac latioribus plumescen- 
tem aligerum reddi? Itaque vos, matrone,quando se- 
detiseorum revolventes opera,id est stamina que Se- 
res huc dirigunt ad confectionem vestium delicata- 
rum, reminiscimini hujus animalis refigurationem, 


(g) Editi et duo mss., e£ si aceto rursus asperseris, 
resipiscunt. Αἱ Colb. secundus, et si aceto. rursus 
illas asperseris, reviviscunt, ita postulante et sensu 
et Graco, ἀναδιώσχεται, Aliquanto post duo mss., 
nec obuncos. 

(k) Editi, quia ob hoc. At Colb. secundus, qui ob 
hoc. Ibidem editi, illis longiora. Vetus codex noster, 
illi longiora. 

(ὃ Editi et nostri tres mss., in verucz se speciem, 
vel, in verrucz speciem : quod, quam absurdum sit 
et Ineptum, nihil attinet dicere. At ejus loci facilis 
est emendatio. Nam pro verucz legendum esse 
eruca, si nihil aliud, ipse certe nomen Graecum 
aperte ostendit, εἰς χάμπην, in erucam. — 

(j) Illud ac latieribus addidi, librorum antiquorum 
fidem secutus; quibusconsentiunt Greca xai πλατεσι. 


951 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHHASIS LIBER IX. 


ut evidens de resurrectione capiatis exemplum, et A hunc erigens exultatione victorie, faciensque ad- 


nihil dubitetis de reformatione corporis,quam Pau- 
lus exponit.Sed jam sentio me modum disputatio- 
nis excedere.Etenim si ad multitudinem respexero 
relatorum, in infinitum videbor sermone (a) pro- 
lapsus. Sin autem oculos ad diversitatem oreature 
convertero. 4 48 nec exordium narrationis arbitror 
assumpsisse. Verumtamen non est utile vos prete- 
rire trenscursu. Quid enim facietis usque ad ves- 
peram? A pransoribus certe non urgemini,nec con- 
viviorum apparatus abire nos admonet, quoniam 
tempus jejunandi est. Quapropter si placet, absti- 
nentiam corporis in voluptates animi convertamus. 
Sepius utique corporibus paruistis,hos saltem dies 
deputemus usibus animorum, sicut scriptum : De- 
leclare in. Domino, et dabit tibi petiliones cordis tui 
tui (Psal. xxxvi, A).Si divitias amas,opes tibi presto 
sunt spirituales,id est,judicia Dei vera, justificata in 
semetipsa, desiderabilia super aurum et lapidem pre- 
tiosum (Psal. xvi, 10). Si edax et gulosus es, habes 
verba Domini dwiciora super mel et favum (1bid.). 
Nune si dimisero vos cotumque dissolvero, alii 
mox vestrum currunt properanter ad aleam, in 
qua juratio et contentio vehemens, et lucrandi cu- 
piditas habetur, astatque daemon obscenus, modo 

a) Editi lapsus. Libri veteres, prolapsus. Nec 
ita D ulto past. ΟἿ, secundus, iudicia Domni. Sub- 


inde mss. nostri, gulosus es. lllud es in editis desi- 
derabatur. 

(b) Editi, commemoratio loco hujusmodi..... Eccle- 
δία Dei. Colb. uterque ut in contextu. Aliquanto 
post Colb. secundus, ad parvilatis nostre possibili- 
ates. 


versarium tristem,modo illum alacrem superbum- 
que demonstrans. Quid juvat corpore jejunare, si 
animus multis pravitatum millibus oneratur?Porro 
qui non ludit tesseris, sed vacat, quas non vani- 
tates ex ore depromit, aut quid non percipit auri- 
bus exseorandum? lta otiositus sine timore Dei 
magistra nequitie est.Et quidem presumo aliquid 
vobis utilitatis ex his que locuti sumusacquiri.Quod 
si secus fuerit, tamen peccato vos vacuos (ὁ) com- 
moratio loci hujuscemodi perficiet.Quantoque plus 
vos in Ecclesia Domini retentamus, tanto magis ἃ 
malorum cogitationibus separamus. Sufficientia 
gunt qua disseruimus apud equissimum cognito- 
rem, si tamen non ad copiosas creature divitias, 
sed ad parvitatem nostre possibilitatis aspexerit, 
vel ad mensuram (c) super letitia capienda pr&- 
sentium.Bit itaque terminus hic matutini convivii, 
ne ultra modum ingesta satietas fastidium vesper- 
tine vobis epulationis injiciat. Dominus sane, qui 
creature sue copiis cuncta complovit,et qui in re. 
bus omnibus mirabilium suorum nobis (d) eterna 
monimenta prebuit, cumulet mentes nostras gau- 
dio spiritali in Christo Jesu, cui gloria et honor 
nunc et semper, et in ssecula seculorum. Amen. 

(c) Editi et Colb. primus, super laeva capienda : 
quorum verborum qua idonea sententia esse pog- 
sit, alii viderint. Alii duo mes., super letitia éa- 
pienda. Grece, εἰς εὑφροσύνην. 24 

(d) Mirari subit vocem aterna et in editis et in 
veteribus libris reperiri,cum scriptum &it apud Ba- 
silium, ἐναργῆ τὰ ὑπομνήματα καταλικῶν, manifesta 
monimenta reliquit. : 


ε 
T. 


LIBER NONUS. ^ 


1. Dicite quaeso qualis vobis nostre sérmocinatio- 
nis matutina viaa est mensa. Mihi enim (a)libet com- 
parare tenuitatem nostram egeno cupiam exhibenti 
convivium,qui munificentiam animi sui copiose de- 
siderans ostentare,deficit facultatum retardatusino- 
pia,etob boc apparatum pauperem qualiscunqueest, 
largius ministrare molitur,risum dese perhibens in- 
vitatis.[ta fit ut exprobrationis ignominia liberalitas 
affectata non careat. Tale quidem est et in nobis, 
si tamen vos non aliter sentietis ; verumtamen ut- 
cunque se habent nostra, non extenuabuntur a vo- 
bis. Neque enim Heliseum ut improbatum pasto- 


/ 


pro veritatis ratione,sed pro suo commentantur ar- 
bitrio : sicut interpretes somniorum,visis per sopo- 
nem variis imaginibus,quid futurum sait pro sua vo- 
luntate pronuntiant.Ego autem cum audiero fenum, 
hoo intelligo quod dictum est.Item pisces aut qua- 
drupedes, aut virgulta, quomodo relata sunt, ita 
percipio : Neque enim erubesco. Evangelium (Rom. τὶ, 
16). Nam licet hi qui de mundo plura scripserunt, 
certa de terre schematibus disputarint, modo eam 
sphere, modo cylindro, modo circulo similem, et 
equalibus undique collectam partibus designantes, 
etin medio esse cavam.Ad omnes enim hujusmodi 


rem (b) refutabant illius temporis conviva (1V Reg. ἢ opiniones, scriptores cosmographie prolapsi sunt, 


Iv, 39) : et certe agrestibus eos reficiebat olusculis. 
Compertas itaque habeo leges quasdam super alle- 
goria, non quas ex meipso confeci, sed. quas didici 
aliorum voluminibus recensitie,per quas hi qui ac- 
quiescunt communibus consentire scripturis,aquam 
dicunt non esse aquam,sed aliam quamdam natu- 
ram, pisces quoque vel serpentes, aut bestias, non 


a) Colb.secundus, miAi eum licet....egeno cupienti 
exhibere convivium. Ibidem editi, defecit. Libri vete- 
rea, deficit Rursus hoo ipso in loco ms. nostri, et 
ob hoc Eeerat conjunctio ef in vulgatis. 


alter alterius dogmata rescindendo. Ego tamen non 
adducor ut dicam idcirco deteriorem nostram mun- 
dificationem videri: qua nihil de schematibus ejus 
famulus Dei disseruit, et quia non dixit tot millia 
stadiorum ambitum telluris tenere, vel quod meti- 
tus non est quantis spatiis obumbratio ejus in aere 
distenditur,cum 80] proprios cursus agit sub terra, 


(b) Editi et mss. ,refutabant:ubi suspicamur serip- 
sisse Eustathium, repudiabant : cum soriptum inve- 
niamus apud Basilium, παρῃτοῦντο. Aliquanto post 
Colb. secundus, ex me ipse. 


059 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII MAGNI. 


960 


qui cum lune propinquaverit, luminis ei defectum AÀ tiuntur originem. Bjiciat terra animam vivam.Pecu- 


prestat.De quibus omnibus prudenter ille retinuit, 
sciens inutilia nobis haberi que ad nos minime per- 
tinerent.Ideo ne (a) debemus verba spiritualia viliora 
esse vanissimis philosophorum assertionibus arbi- 
trari, et non glorificare potius Deum qui nostram 
mentem superfluis quidem questionibus liberavit, 
δὰ excitandas vero edificandasque nostras animae 
proficere cuncta disposuit? Unde videntur mihi qui- 
dam rerum ignari,seductionibus pravis et suasioni- 
bus falsis eniti,quo possint(b)honestatisquemdam co- 
lorem,per argumenta propria,divinis Scripturis ob- 
ducere. Quod quid aliud intelligendum est, quam 
sapientiores se esse tales homines verbis spiritalibus 
profiteri, suaque magis dicta sub pretextu interpre- 


des omnes terrenae sunt,ob hoc inclinantur ad ter- 
ram.Sed alia est (d) planta colestis homo : qui 
quantum habitu figure, tantum dignitate distat a 
pecoribus.(e) Illorum facies deorsum flexa, uterum- 
que prospectat, et quod ejns libidini jucundum est, 
hoc sectatur : tuum vero raput ad celum semper 
erigitur, oculi tui superna respiciunt. Sed si tu quo- 
que corporis te voluptatibus feedaveris, obediendo 
]uxui ventris,et inferioribus ejus partibus,compara- 
Lus es jumentis insensibilibus, et. similis illis factus 
(Psal. xrvin, 13). At vero tibi alia sollicitudo nimis- 
que decora est quaerendi sublimia, ubi habetur 
Christus (Col. n1, 4). Convenit enim altius te ferri 
terrestribus,ut quomodo natus es, ita propriam dis- 


tationis astruere? Quapropter ut scriptum est intel- D ponas vitam.Conversatio tua sit in colo (Philipp. ri, 


ligatur : 7 49 Ejicial terra animam vivam pecudum et 
béstiarum el serpentium. 

2. Adverte igitur Dei verbum currens per om- 
nem creaturam. Quod quidem olim 'copit : sed 
usque operatur et properat ad finem, donec con- 
summationem mundus accipiat. Sicut enim pila 


cum ab aliquo fuerit impulsa, cum spatia devexa 


repererit, ipsa &ui volubilitate, locique proclivitate 
velocius incitata perfertur, nec prius stare poterit, 
quam ad plana descendat, ita natura rerum Dei 
preceptione commota, naecentium morientiumque 
facturam passim penetrans, uniuscujusque generis 
sobolem per similitudinem sui custodit equaliter, 
donec ad statutum terminum valeat pervenire. 


20), vera tibi patria est superior Hierusalem, cives 
et sodales habes primogenitos ascriptos in c«lo 
(Hebr. xui, 2). 

3. Ejiciat terra animam vivam. Igitur quadrupe- 
dum anima, non olim sub terra reposita, subito 
tuno ejecta prosiluit, sed simul creata est cum 
precepto. Una est illis anima, et decor omnis in 
figura (f) locatus : proprietatibus variis singula 
discerauntur. Boves graves sunt, et constantes, 
asini hebetes, calidi equi desiderio feminarum.Lu- 
pus indomitus, vulpes dolosa, cervus timidus, 
laboriosa formica, gratificous canis, et memor 
amicitie , singularumque nativitatibus morum 
etiam qualitates aptate sunt, sicut iracundia con- 


Equum enim facit equo succedere,et leonem leoni, (| generata leoni est, et solitudo conversationis, 


et aquilam aquilae, et singulas animantes, sequen- 
tium successione servata, usque ad finem rerum 
omnium exitumque perduift: ullum enim tem- 
pus valebit proprietates animantium commutare, 
sed tanquam nuper constituta natura sit, ita re- 
cens fertur cum tempore. Ejiciat lerra animam wi- 
vam. Hec preceptio mansit in terra, et nullatenus 
famulando (c) desinit Conditori. Certa enim ex eo- 
rum posteritate que prima facta sunt, nasci non 
dubium est,alia de terra nunc etiam formari et vi- 
vificari conspicimus. Non enim cicadas solum ex 
imbribus rigata producit, vel alia plurima volati- 
lium millia,quorum maxima pars propter sui tenui- 
tatem vocabulis caret; sed etiam mures ot ranas ex 
terra generari videmus. Denique in /Egyptiacis 
Thebis, si pluvias largiores estivo tempore fuderit, 
mox infinitis muribus regio tota completur.Anguil- 
las etiam non aliter nisi de ceno nasci certissimum 
est,quarum genus nec ovum, neo alter aliquis par- 
tus instaurat,sed ut diximus, de limo gignendi sor- 


(a) Colb. secundus, ideone ergo. Ibidem mss. duo, 
viliora esse. lllud esse aberat a vulgatis.Haud longe 
Golb. secundus perficere cuncta disposuit. 

(b) Editi, honestatis quondam. Libri veteres hones- 
tatis quemdam.lIllud se quod mox sequitur additum 
est ex libris veteribus. Subinde Colb. secundus, et 
cum spatia. 

W Editi, desinet. Libri antiqui, desinit. 

) Golb.secundus,sed aliter est ex natura ccelestis 
homo.Sed jam notavimus videri librarium ea que 
habebat exemplaria non semper seoutum esse ; sed 


e 


similiumque vitatio. Nam velut tyrannus quidam 
bestiarum, vitio superbie naturalis elatus refu- 
git aliorum consociationem, nec quotidiano cibo 
pascitur, quamvis reliquias sue captionis adierit. 
Huic nimium grande vocis ministerium natura per- 
hibuit,ad«o ut certe quadrupedes cum sint cursu ve- 
lociores, rugitu jug pavefacta deflciant. Torvus est 
pardus, et acutus in impetti conveniensque animi 
sui motibus habet corpus.Ursorum seguíioir natürs 
est, mens aspera, subdola, et non (g) minus setis, 
quam simultate contecta. Quod 8i sermonem latius 
extendentes, voluerimus asserere quanta multis ani- 
malibus diligentia conservande proprie salutis sine 
cujusquam traditione suppeditet, fortasse quidem 
incitabimur erga studium nostre munitionis : sed 
vereor ne in emulandis quoque bestiis minores esse 
credamur. Ursus lethali vulnere sepe transfixus, 
omnibus utitur machinamentis, ut se curare prasva- 
lest,herba precipue quadam natura sicciore plagas 
proprias oppilando. Vulpes etiam frequentius depre- 


eum, cum ipsi recepta lectio non probaretur, aliter 
δὰ arbitrium scripsisse. 

(e) Veteres nostri libri,tllarum factes:ubi,si ita le- 
gas vox pecudum suppleri potest. Mox nostri tres 
mss , corporis te voluptate. 

(f) Colb. secundus, locatur. 

(g) Editi,et minus setis.Libri veterea,et non minus 
setis. Nec ita multo post editi,fortasse quodam inci- 
tabimus. At Colb. secundus, fortasse quidem incitabi- 
mur. Legimus in Greco, κινησομεθα. Subinde editi, 
eredamus. Libri antiqui, eredamur. 


961 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBEI IX. 


964 


hensa est,succo pineo sibimetremedium contulisse. A sapientia fecisti (Psal. cu, 24). Ergo non proderit 


Testudo autem cum viperinis visceribus ingluviem 
ventris expleverit,organi medicamine quod est ser- 
pentibus contrarium, pestem venosi cibi fertur ef- 
fugere.Coluber vero dolores gravissimos oculorum, 
feniculum depastus exstinguit. Nam praescientia pe- 
cudum de futuris coli mutationibus,(a) quam non 
rationabilem prudentiam creditur superare ? Itaque 
ovis,impendente hieme,herbam carpit avidius,tan- 
quam reficere se largius indicans ad tolerandamex 
futura tempestate penuriam.Boves autem cum diu- 
tius inclusi tempore fuerint hiberno, perturbatio- 
nem aeris naturali presentientes intellectu,de sta- 
bulo foris simul omnes aspiciunt mutantes vultum 
Multi sane homines echinum terrestrem captaverunt 
duplices cavernas 750 in suis fecisse cubilibus, ut 
cum flatibus aquilonis urgetur, ad australem se 
conferat partem , iterumque cum notus spiraverit, 
boreale foramen aperiat.Quid igitur nobis homini- 
bus per hac signa Scriptura significat? non solum 
ut per omnia nostri Creatoris quanta sit erga nos 
indulgentiacontemplemur,sed etiam consideremus, 
quia cum nimia futurorum providentia in multis 
pecoribus habeatur, nec utique nos debemus pre- 
sentis vite voluptatibus contaminare,sed inteztio- 
nem nostram ad venturum seculum destinare. Tu 
ne ergo homo non laborabis in hoc mundo,ut pos- 
sis tibi subsidia quietis future reponere,cum (5b) vi. 
deas formicam hiemis memorem, victum sibi stu- 
diose tempore estatis attrahere ? Quai non ideo mi- 
nus diligens est, quia nondum pericula experitur 


B 


hiberni, quin potius omni nisu curaque pervigili C 


laborat et operatur,cunctaque discurrendo perten- 
tat,quo possit sufficientia sibimet alimenta recon- 
dere : mirabilique prudentia prospicit, ne species 
qua collecte sunt corrumpantur. Secat enim den- 
tibus granum, ne incipiens germinare pastum sibi 
praeberet inutilem : semen quoque ipsum si fuerit 
humectatum vapore (c) telluris,siccat in solem ; neo 
tamen semper hoc facit,sed cum serenitatem stabi- 
lem fore presenserit. Denique non videbis imbres 
emitti de nubibus,quousque formica torrendum sub 
sole semen exponit. Quis igitur sermo comprehen- 
dere, quis auditus capere, vel quantum temporis 
sufficere poterit, ad explananda cuncta mirabilia? 
Quapropter et nos simul cum propheta dicamue : 
Quam magnificala sunt opera tua, Domine ! omnia in 


(a) Editi et Colb. primus,quam irrationabilem pru - 
dentiam. Alter Colb., quantum rationabilem pruden- 
Liam. Vetus noster codex quam non rationobilem pru- 
deutiam. Hoc est, rationabilem omnem prudentiam 
superat. Verba que vertenda sibi proposuerat Eusta- 
thius, hteo. sunt : ποίαν οὐχί σύνεσιν λογικήν ἀπο- 
χρύπτουσι. Ibidem Colb.secundus,ímminente hieme. 
Haud longe idem codex, nostri Conditoris quania. 

b) Colb. secundus, cum videris. 

M Colb. secundus, rore telluris. Aliquanto post 
idem codex, cuncta miracula? 

(d) Editi, tamen apud nos.Antiqui duo libri,£amen 
et apud nos.Paulo post editi,institulio movet. At mss. 
nostri, monet. Nec ita multo infra Colb. secundus. 


nobis illa satisfactio,qua putamus excusare nos posse 
dicentes, minimelitteris didicissequod expedit,cum 
legis magisterio naturalis electionem utilium perce- 
pisse credamur. Nosti enim tu bonum quod facere 
debebis in proximum, et malum quod idem nolis 
ab alio perpeti. Nulla scilicet ars medendi,neo ali- 
quis usus herbarum remedia pecoribus querenda 
monstravit, sed naturaliter animal unumquodque 
novit proprie saluti consulere, et ineffabilem dili- 
genliam genitiva captare prudentia. 

4. Sunt (d) tamen et apud nos genera nonnulla 
virtutum : quas non ex hominum doctrina,sed ex na- 
ture traditione sortimur.Sicut enim nulla nos ins- 
titutio monet odisse languorem, sed spontaneum 
habemus erga omnia que nos contristare creduntur 
horrorem ; sic et animo naturale subest officium 
noxia declinare.Omne autem (e) malum morbus est 
animi, virtus autem rationem sanitatis apportat. 
Unde bene quidam statuerunt,asserentes sanitatem 
esse motuum naturalium constantiam. Quod etiam 
in animi vigore profitendo quis non judioabitur er- 
rare? δ] enim semper appetens est naturaliter ani- 
mus : ideoque laudanda prudentibus est castitas, 
assequenda justitia, sectanda sapientia, miranda 
fortitudo. Que res magis animis familiares sunt 
quam corporibus valetudo. Parentes,diligite filios: : 
filii, nolite parentes exasperare (Ephes. vi, 4).Nun- 
quid non hoc idem natura (f) precepit ? Nihil ergo 
novi Paulus hortatur, sed astringit altius vincula na- 
tura.Cujustaata visestin affectu,ut etiam lupus pro 
catulis suis pugnet. Quid dicturus est homo,qui et 
mandatum spernit,et najüfam despicit,cum aut ju- 
venis deformat injuríis canitiem genitoris,aut pater 
secundas (9) nacití8 nuptias liberos ex patrimonio 
priore »ontristat ? Infucatus est amor ferarum inter 
parentes et filios, quoniam qui eas creavit Deus 
quod (h) minus illis in ratione prestitit,sensus be- 
neficio compensavit. Ex quo fit ut presentibus tot 
ovium millibus,de mandra laxatus agnus niox ma- 
tris vocem agnoscat : et ad eam currat exsultans, 
fontesque lactis iaquirat.Quod etai forte mater ste- 
rilior habeatur, ipsa sola contentus ubera preterit 
aliena, quamvis copiosa sint et referta. Materque 
nihilominus in tanta multitudine suum recognoscit 
fetum. Et certe vox una est in diversis, color unus 


D et odor idem, quantum nos videlicet nostro possu- 


conirislare videntur. 

(e) Editi,omne autem nullum morbus,etc.At nostri 
tres mss., omne autem malum morbus, etc. Paulo 
post Colb. secundus,virtus autem sanitates apportat. 

in Colb. secundus precipit. Nihil enim novi. 

g) Editi et Colb. primus, secundas nactus nativas 
nuptias. Alter Colb. secundas nactus nuptias. 

jn Editi et Colb.primus, quod minus illi irrationa- 
bile.Alter Colb.et vetus noster codex ut in contextu, 
nisi quod Colb.pro quod habeat qua».Greece, τὴν τοῦ 
λόγου ἔλλειψιν. Nec ita multo post antiqui duo libri 
et editi, copiosa s:nt et refecta. Aliud codex, copiosa 
sinl et referta. Haud longe editi, quanta videlicet. At 
Colb. secundus, quantum nos videlicet. 


968 


APPENDIX OPERUM 8. BASILII: MAGNI. 


mus odore colligere : verumtamen est illis acutior A lesena fit mater : unguibus enim dum nascitur, vul- 


intellectus (a) ab homine : per quem cuique suppe- 
tit agnitio propriorum.Necdum scilicet 9868 catulo 
dentes formati sunt, et tamen infestantes conatur 
ore repellere. Nondum vitulo cornua surrexerunt,et 
novitjam inqua parte futura sibi sintarma pugnandi 
Hac igitur indicium nobis faciunt, quia naturalis 
prudentia doctrina traditione non utitur,et quia ni- 
hil inordinatum, vel improvidum habetur in rebus; 
ged omnia certissimum specimen in se sapientiae 
Conditoris ostentant, qui sic instructas pecudes ad 
defensionem proprie salutis instituit. Expers qui- 
dem rationis est canis,sed equiparantem rationi sen- 
sum creditur possidere.Nam ea que perotium vitse 
longum quidam sedentes vix invenire potuerunt,id 
est philosophi sseculares,syllogismorum dico tendi- 
culas beneficio naturali canis consecutus asseritur: 
(P) quia vestigia ferarum sagaciter indagando,cum 
viderit multipliciter intercisas semitas,omnes discur- 
sibusinterrumpit, (c) vocem tantum articulatam non 
emittens ; nam perea que agit indicat profecto,quo 
bestie quae lustranturabierint.Nec illum relinquens 
inexploretum locum,ubi suspicio nulla vestigii est, 
donec omnibus odorerepetitis explicatisque fallen- 
tibus viis,(d) cubilereperiet.Quid ampliushi faciunt 
in descriptionibus, qui otiose sedentes, pulverem 
gtylosignant,et ex tribus propositionibus duas aufe, 
runt,in illa autem que reliqua est inveniunt verita- 
tem ? Memoria igitur canis erga depensum sibi bene- 
fioium,quem non ingratum hominem suo benefac- 
tori pudore confundit,cnm etiam dominis interfec- 
tis in loco deserto,multi canes observatione longis- 
sima defecerunt ? Alii peremptis dominisindices ho- 
micidii fuerunt, reosque pribsi&htavere judiciis, ac- 
cusationem latratu peragentes. Quid igitur dicturi 
sunt qui creatorem pastoremque suum Deum non 
modo non diligunt, sed etiam maledicos ejus ha- 
bent amicos, et in eadem cum illis simul cibantur 
mensa, largitoremque epularum sacrilegis blas- 
phemorum sermonibus (e) lacerari patiuntur? 
5.Sed nunc ad creature contemplationem redea- 
mus. Ideo scilicet imbecilliores bestie fecundiores 
sunt, id est lepores et dame,ovesque silvestres: ut 
non facile deleretur genus earum,a carnificibus ex- 
pensum feris.He autem que devoratrices sunt alia- 
rum, steriliores habentur. Nam denique leoni vix 


(a) Antiqui duo libri et editi, ab homine, hoc est 
pra homine: uti paulo ante admonui. Colb. secun- 
dus, ad hominem. Sed arbitror ita emendatum esse 
alibrario, aut ab alio quovis, qui vim vocule ab 
non intelligeret. 

(b) Codex unus, qui vestigia. 

(c) Editi,vocem tantum articulatim non emittens.At 
Colb. secundus,vocem cantuumarticulatam non emit- 
tens. Admonebo praeteriens, videri librarium et hic 
quoque aliter atque in suis exemplaribus repererat 
scripsisse. Vetus noster codex et Colb.primus, vocem 
tantum arliculatam non emittens.Suspicor scripsisse 
quidem Eustathium,vocem tantum non arliculatam 
emittens; sed non propterea vim verborum Grecorum 
expressit. Sunt autem hec, μονονουχὶ τὴν συλλογισ- 
τιχὴν φωνὴν, eto., emittens vocem lantum non adjunc- 


genitricis exulcerat,sicut vipera que non aliter 
nisi matris exeso discerptoque ventre procedit,con- 
gruam oreatrici mercedem pro tali partu rependensg 
Ita nihil in rebus humanis habetur improvidum : 
nec ulla diligenti sibi competentisimmunitas est. 
Quod si studiosius ipsa (f) pecorum membra discus- 
seris, invenies nihil illis superfluum dedisse Con- 
ditorem, nihil necessarium denegasse.Belluis nam- 
que carnisumis acutos dentes apposuit, quoniam 
talibusopus erat ad speciem alimonis» prefinite mi- 
nisteriis. Eis vero quibus ex una parte dentes ins- 
tituit, plurimorum receptacula pabulorum inesse 
disposuit, ut pars quz prior assumpta est de sto- 
macho, denuo decurrat ad dentes,quo facilius eam 
possit ruminando conterere,ac sine labore digerere. 
Neque enim (g) sine causa gurgulionem, stoma- 
chumque certis animalibus dedit, utpote necessa- 
rios usus prebentem.Camelus igitur idcirco longum 
guttur habet : ut coequatum pedibus,facite escam 
quam querit attingeret. Brevis autem humerisque 
suppressa cervix ursorum est,itemqueleonisettygri- 
dis, et similium ferarum, quibus herbosa non sunt 
alimenta,nechabentaliquam necessitatem inclinandi 
se ad terram : quippe que carne vescuntur.Quid de 
promuscide elephanti dicemus.cui cum omnium sit 
maximus belluarum,visentibusqueterribilis,par fuit 
ut membris immanibusformaretur?Quorum magni- 
tudini si cervix fuisset equiparans,immobilis habe- 
retur, pondere ipso deorsum curvatus.Nunc autem 
paucis ossibus cervices et caput inpexum spine co- 
heret,habetque promuscidem ministerium sibi colli 
longiorisexplentem,que pastum(h)pereipit et aquam 
trahit.Pedesque rjus nullisgeniculorum conjungun- 
turarticulis,ut tanquam columns quadam gravita- 
tem superjecti ponderis subvectarent. 8i enim gra- 
cilia nutantiaque ejus fuissent crura, sine dubio 
ejectiones junctafnm pateretur assiduas, utpote 
nonsufficientium molem tantam sublevare,cum sur- 
geret. Itaque vides quomodo velutquedam cOrporesm 
turres belli tempore locantur ante aciem,vel montes 
animati opponuntur, hostium munimenta rupturi. 
Quorum si magnitudini fundamina gressuum non 
haberentur equalia, nullatenus tanta membrositas 
portaretur. Fertur (j) autem elephantum trecentos 
annos et amplius vivere,ministerioque promuscidis 


tam ratiocinationi. Aliquanto post Colb. seoundus, 
uo bestia quae lustratus abierit. Grece, τὸ θηρίον. 
ibidem editi, nec allum. Libri veteres, nec illnm. 

(d) Editiet duo mss.,cubile reperiat.At Colb.secun- 
dus, civilem reperiat.Utra lectio magis eligenda ait 
nescio: sed probescio neutram ad Grecam dictionem 
accommodari ullo modo posso,cum apud Basilium 
scriptum sit, εὑρίσκει τὸ ἀληθές verum reperit. 

(e) Editi, lacerare. Antiqui duo libri, lacerari. 

(f) Editi, ita pecorum. At duo mss., ipsa pecorum. 

(g) Illud scne causa addidimus ex duobus libris 
veteribus. 

(h) Editi, percepit. Libri antiqui, percipit. Paulo 
post editi, ponderis subjectarent,At nostri tres mss., 
subvectarent. 

(j) Colb. secundus, ferust autem. 


EUSTATHII HEXAEMERI METAPHRASIS LIBER ΙΧ. 


cibum sibimet, ut diximus, admovere; qui velut Α piciens, seipsum non valet intueri : sed etiam mens 


serpens quidam sinuosus et lubricus, huc atque 
illuc flectitur. Ita verus est sermo qui asserit nihil 
minus, nihil superfluum in (a) rerum creatura re- 
periri. Hanc tamen 252? ipsam belluam tam in- 
gentem Deus subjectam nobis esse precepit : ut et 
quod doceretur intelligat, et dum ceditur patiatur, 
manifeste declarans cuncta nobis ideo fuisse sub- 
jugata, quia nos ad imaginem Dei facti sumus, et 
non solum in maximis animalibus ejus inestimabi- 
lem sapientiam possumus contemplari, sed in mi- 
nimis quoque bestiolis eadem considerare miracu. 
Ja. Sicut enim non satis admirer maguorum verti- 
ces montium quia, cum proximi nubibus habean- 
tur, assiduis flatibus gravissimas perferunt tem- 
pestates, vel e contra speluncarum cavationes, quia 
non solum ventorum fremitus evitare solent, qui- 
bus ardua quatiuntur, sed sempiterna etiam (b) tem- 
perie gratulantur : sic et in animalium forma, non 
tantam vastitudinem elephanti stupeo, quantum 
murem, qui formidolosus elephanto est,vel aculeum 
substilissimum scorpii, quem tanquam fistulam 
quamdam sapientia perforavit artificis, ut per eam 
virus & se vulneratis injiceret. Sed nullus ob hoc 
reprehendat Conditorem : quod vite nostre bestias 
venenosas adhibuit. Ita (c) enim quis et precepto- 
rem insimulabit infantum, qui officia eos discipli- 
ne custodire compellens, lascivias et protervitates 
illorum minis verberibusque castigat. 

6. Quin potius confessionem fidei nobis intelligi- 
mus res noxias indicare. Si enim confldis in Domi- 
num, super aspidem et basilicum ambulabis, et con. 
culcabis leonem et draconem (Psal. xc, 13). Remini- 
scere namque quomodo Paulus cum ligna collige- 
ret morsu vipere sauociatus, nihil lesionis accepit : 
ob hoc scilicet, quod fidei plenus vir ille sanoctissi- 


mus (d) habebatur. Sin autem fueris infidelis, non 


tam serpentem metuere debebis, sed intidelitatem 
propriam, per quam ia te ipse perditioni obnoxium 
perfecisti. (e) Sed jam sentio me humane nativita- 
tis debito flagitari, et auditorum voces in cordibus 
audio mussitantes, eo quod nostra quidem qualia 
sint doceamus, nosmet vero ipsos ignoremus. Ne- 
cessariuin est ergo, nubem illam que hominum 
sensus caligat eripere : nam revera omnium causa- 
rum difficillimum est se ipsum cognoscere. Non 


ipsa satis acute aliena delicta contemplans, tardior 
est erga suorum cognitionem vitiorum, unde etiam 
nunc quoque velociter alienis actibus (f! sermo de- 
cursis, obtusior babetur et pigrior ad exuminanda 
quie sunt: et non tam ex elementorum compositio- 
ne reputare possumus Conditorem, quam etiam ex 
nostra ipsorum formatione : si tamen se quisque 
velit prudenter inspicere, sicut dicit propheta : Mi- 
rificata est no*io tua ex me (Psal. cxxxvim, 6) ; id est 
dum me ipsum intueor, ineffabilis tus sapientie 
disco virtutem. Et dixit Deus, faciamus hominem.Ubi 
sunt nunc Judei, qui (g) in sequentibus velut per 
quasdam cavernas Deitatis luce fulgente, secunda- 
que persona qua mystiee quidem declaratur, neo- 
dum tamen manifeste conspicitur, repugnabant di- 
centes sibimet ipsum loqui Deum, quoniam ipse 
dixit et ipse fecit, Fíat luz, et facta est lux ἢ Erant 
quidem in promptu, et nunc que modo proferun- 
tur ab eis ineptis. Quis enim faber ferrarius, aut 
carpentarius, aut coriorum confector solus in suo 
consistens ergastulo, cui (h) nullus artis socius 
presto est, sibimet ipse dicit, faciamus gladium; 
vel aratum compaginemus, aut formemus calceum; 
et non magis tacitus speciem quam mente destina- 
vit inceptat? Etenim vana garrulitas est, hominum 
quempiam, velut judicem aut censorem districte 


sibimet aliquid imperare. Quanquam hi quoque 


qui Dominum crucifixerunt, quid non dicturi git, 
exercitatias ad mendacium linguas habentee, licet 
presens vox eorum penitus ora precluserit ? Et di- 
zit Deus, Faciamus hominem. Donec igitur minime 
qui doceretur existeret, im profundo fuit abdita 
predicatio Deitatis. Übi-vero copit hominis exspe- 
ctari creatio, revelata est, fides,et evidenter dogma 
veritatis emicuit. Ausculta, Judee Christi repugna- 
tor,quomodo socium mundificationis alloquitur,per 
quem secula fecit, qui agit omnia verbo potentie 
sus : Sed tuus animus verba non recipit pietatis. 
Sicut enim fere cum includuntur in caveis, vulvas 
earum dentibus excedunt, amaritudinem propriam 
demonstrantes, furorem tamen suum nequeunt ex- 
plere: sic Judeus adversarius veritatis, alligatio- 
num coarctaltus angustiis, multa asserit esse perso- 
nas : ad quas Verbum Dei processisse mentitur.Fe- 
runt enim,quod angelis dixerit : Faciamus hominem, 


enim solus oculus ea que extrinsecus habentur ins- ἢ Judaica vere fictio, sueque digna perfidie fabulosi- 


(a) Idem codex, in rerum natura : sed tamen vul- 
gata lectio in ora libri notatur. Mox ille ipse codex, 
tdem qud docetur. 

b) Editi, lempore Libri veteres, temperie. 

c) Libri impressi, ifa enim et quis praeceptorem 
insimulabit infantem. Vetus noster codex οἱ Colb. 
primus ut ín contextu. Statim editi et Colb. primus, 
et vanitates. Alii duo mss., eb. protervitates. Grece, 
τὸ ἀχόλαστον. Ibidem mss. duo, intelligamus. Paulo 
post Colb. secundus, confidis in Deum. 

ul Editi, habeatur. Antiqui duo libri, habebatur. 

e) Editi et Colb.primus,sed jam sermonem humane 
nalivitatis, οἷο. Alii duo mess., sed jam sentio me 
humana,etc.,quod verum esse et germanum probat 
Basilianum illud, ἀλλὰ γὰρ αἰσθάνομαι. Statim mss. 


duo, nostra quidem. Vox ultima in editis desidera- 
batur. Nec ita multo post Colb. secundus, Aominis 
I) A tiqui duo libri et editi, de 

ntiqui duo libri et editi, decursus. Codex no- 
βίον, decursis. Ibidem editi et Colb. primus, habetur 
et pinguior. Colb., habelur non purior. Vetus noster 
codex, habetur et pigrior : et ita legi oportere satis 
ostendit illud Basilii, xal ixvob. πλήρης. 

(9) Illud in sequentibus respondet his Grecis vo- 
cinus, iv τοῖς χατόπιν ; sed potius vertendum erat 
in precedentibus. Mox editi, necdum (um. Antiqui 
duo libri, necdum tamen. Nec ita multo infra Colb 
secundus, ín promptu, el tunc qua. 

9) Editi et Colb. primus, nullius. Alii duo msg. 
nullus. Hoc ipso in loco duo mss., sibimetipsi. 


9 67 


APPENDIX OPERUM $8. BASILII MAGNI. 


tas | Ut unum uon recipiant, plurimos confitentur, À personarum multitudine declinares. Ad imaginem 


filiumque famulis per participationem dignitatis 
asciscunt, el (a) conlibertos nostros auctores huma- 
ns 258 formationis efficiunt, hominisque perfec- 
torem volunt angelis cozequare, cum sit absurdum 
ut qualibet factura possit equalis esse factori.Con- 
sideremus quoque sequentia : Faciamus hominem 
ad imaginem nostram. Quid respondes? Nunquid 
Dei et angelorum una imago est ? Nam Patris ne- 
cosse est eamdem esse quam Filii, sic tamen, ut 
Deo decens intelligatur esse figura, id est, (b) non 
in habitu corporeo, sed in divina proprietate con- 
Bistens. Ausculta tu etiam, qui de nova circumci- 
sione progrederis, Judaismi cultum sub Christiani, 
tatis simultatione commendans. Cui dicit, Ad ima- 
ginem nortram (Hebr. 1, 3), nisi illuminationi glo- 
ri», et titulo paterne substantie, que est imago 
Dei invisibilis ? Suse ergo loquitur imagini, que 
dixit : Ego et. Pater unum sumus ( Joan. x, 30) ; et, 
Qui me videl et. Patrem meum videt. (Joan. xiv, 9), 
huic dicit : Faciamus hominem ad imuginem nos- 
tram. Etenim ubi unitas imaginis est, nihil potest 
esse dissimile. Non enim dixit ad imagines nos- 
tras, sicut et Scriptura testatur : Fecit Deus, inquit, 
hominem : non fecerunt. Prudenter vitavit. nunc 
multitudinem personarum : ut (c) ubi quidem Ju- 
di»um confunderet, hic ritum gentilitatis exclude- 
ret. Ideo commemoravit unitatem, ut et Filium si- 
mul esse cum Patre cognosceres : et periculum de 


(a) Editi, et cum liberos nostros. Colb. primus, et 
cum libertos nostros. Vetus noster codex, et conli- 
bertos nostros. Greece, xai «oóq ὀμοδούλους. Hec et 
reliqua omnia ad finem ueque desunt in Colb. se- 
cundo. UT 
(^) Editi, id est, non habitus corporeo. At nostri 
duo τη88., id est, non in habitu corporeo. 


Dei fecit hominem. Rursum cooperautis personam 
inducit. Non enim dizit : Fecit ad imaginem suem 
sed ad imaginem Dei. Et in quo quidem dispositum 
est habere hominem imaginem Dei, vel quomodo 
(d) recipit similitudinem Divinitatis, in sequentibus 
Christo sensum largiente narrabitur, nuno vero 
tantum dixisse sufficiet, quia una imago est. Tibi 
vero coincidit in mentem, tam sacrilege blasphe- 
mare, ut diceres Filium Patri esse dissimilem ? 
O animum ingratum ! Similitudinem Dei quam tu 
ipse sumpsisti, benefactorem tuum habere non pa- 
teris. Et tibi quidem proprium vis esse quod de 
colesti gratia percepisti, fllio autem  similitudi- 
nem natura insitam, cum genitore non sinis esso 
communem. Sed jam nobis silentium vespere tem- 
pus indicit : dudum ad occasum sole delapso.Qua- 
propter hic nos etiam sermonis (e) curricula ter- 
minemus, his contenti aue dicta sunt. Tantum 
enim in presentia disseruimus, quantum intentio- 
nem vestram possumus acuere. Pleniorem vero de 
propositis questionem alias vobis, sancto Spiritu 
(f) &stipulante, reddemus. 116 punc exsultantes, οἱ 
pro dapibus copiosis pomisque diversis, memoria 
relatorum measas vestras instruite. Confundatur 
impius, erubescat Judeus, exsultet justus predi- 
cationibus veritatis : glorificetur Dominus, nunc 


et semper et in secula seculorum. Amen. 


e Editi et Colb., ut ibi. Vetus noster cedex, μὲ 
ubi. 

is Codex noster, recepit. 

e) Editi, cursum termtnemus. Libri veteres, cur- 
ricula terminemus. 
(f) Editi stipulante. At. nostri duo mss., adstipu- 
nte 


AD HOMILIAS IN HEXAEMERON. 





MONITUM. 


Auctores nobis fuere eruditi quidam homines, ut viri doctissimi Ducei Notas hoc loco ederemus: 
sed id tainen incommodi monemus futurum, quod ejus note ad nostram editionem sepius non quadrent 


nec quadrare possint, ob novam interpretationem. 








NOTAE FRONTONIS DUCAEI 


BURDEGALENSIS 


SOCIETATIS JESU THEOLOGI. 


Basilii Magni Cesariensis archiepiscopi opera, À viribus eum equiparasse contendat. Communis igi- 


quem merito Suidas ἄνδρα ἐλλογιμώτατον, καὶ πά- 
σης παιδείας εἰς ἄχρον ἐληλαχότα, « virum eloquen- 
tissimum, et ad apicem omnis eruditionis prove- 
ctum, »fuisse dicit, cum ante annos tredecim Latine 
tantum Parisienses edidissent, notas illis aliquas 
&attexendas censuimus, quibus ex collatione cum 
Graeco textu loca non pauca in interpretatione resti- 
tuta eunt vel illustrata, et easdem nunc, cum hec 
Graco-Latipna pararetur, recenseri et augeri opere 
pretium duximus. Nam cum Frobenianam Basilien- 
sem Grecam editionem anni45352 a viris quibusdam 
eruditissimis, cum manuscriptiscodicibus collatam, 
et variis lectionibus in margine ornatam, ex Ánglia 
missam accepissent, nova diligentia labores illorum 
cumulandos curarunt, et libros adversus Eunomium 
ex regis Christianissimi codicibus emendari, novas- 
que varias lectiones in reliquos Basilii lib£fos ex {ΠΠ8 
colligi: quod dum fit,illudsimu/ animadversum est, 
numsincereomnia ex archetypis ac bona fide fuissent 
descripta. Sed quoniam Latina eorumdem operum 
interpretatio fuerat ab illis in homiliis tantum in 
Psalmos, et paucis commentariorum ἐπ Isaiam locis 
recognita οἱ emendata, faciendum illud nobis exi- 
stimavimus, ut pari studio precipuas ejus lucubra- 
tiones illustrare conaremur, et eorum omnium qu& 
fuerant & nobis immutata, rationem his Notis red- 
deremus, ac si qua forte currente prelo fuissent 
minus accurate expensa, recenseremus. Cum cnim 
vix possit quis multis annis vitze sue uniusex Pa- 
tribus operum interpretationem emetiri,ne diutius 
eorum Greco-Latinas editiones Ecclesia requirat, 
boni profecto consulendum est, si recepte jam in- 
terpretationes ex adverso Greci textus recognite 
collocentur. Quam ad rem commodius exsequendam 
novo insuper adjuti subsidio sumus, cum immortali 
beneficio V. C. Nicolai Fabri τοῦ μακαρίτου vetus 
Eustathii interpretatio novem homiliarum in Gene- 
sim prodicrit, quem tanta laude Cassiodorus com- 
mendat, ut ingenium doctissimi viri facundie sue 


PATROL. GR. XXX. 


tur harum homiliarum titulus in excusis et mss. est 
Εἰς τὴν Ἑξαήμερον ὁμιλία, vel, ut in. Mediceo, τῆς 
Ἑξαημέρου ὁμιλία πρώτη. Quamobrem vitandus est 
error Henrici Stephani, qui in Thesauro contendit 
spatium illud sex dierum, quo conditusfuit mundus, 
τὸ Ἑξαήμερον hic appellari, unde Basilii tractatus | 
Εἰς τὸ 'Efauspov neque enim absolute τὸ 'Eta- 
ἥμερον appellant Patres, sed ὁμιλίας Εἷς τὴν Ἑξα- 
ἥμερον, intellige χοσμοποιίαν, vel δημιουργίαν, « de 
creatione mundi, » vel « opificio mundi géx diebus 
absoluto. » Clemens Alexand. lib. vr -Sfrom. : "H τε 
γὰρ κοσμοποιία ἐν ἕξ περαιοῦται' ἡμέραις ' « Mundi 
absolvitur. » Philo Judzus 
lib. n De vita Mosi : Νόμων ἱερῶν ἀλληγορίαι τῶν 
μετὰ τὴν Ἑξαήμερον᾽ « Sacre legis allegoriee post sex 





. dierum opus: » Hieronymus in Calalogo: « Basilius 


egregios contra Eunomium elaboravit libros, et ín 
Hexzaemeron homilias IX. » Sophronius Grace inter- 
pretatur : Βασίλειος κατὰ Εὐνομίου ἐξαιρέτους συν- 
ἐταξε λόγους, xai Εἷς τὴν ΒΞξαήμερον ὁμιλίας θ΄. 
Item in Hippolyto :« Hippolytus scripsit in ᾿ξαήμε- 
pov, » Sophronius, εἰς τὴν Ἑξαήμερον. Anastasius 
Sinaita in praefatione Explanatiouum 1n Genestm : 
Περὶ τῶν ἐν τῇ Ἑξαημέρῳ πολλοῖς ἀπορουμένων * 
«Eorum de quibus dubitatura multis in Hezaemero, 
id est, in creatione sex dierum. » Photius in Biblio- 
theca. : ᾿Ανεγνώσθη Βασιλείου τοῦ θεσπεσίου τὰ Εἷς 
τὴν ᾿Εξαήμερον' « Legimus beati Basilii opus sex 
dierum, seu de mundi fabrica. » Vocatur et ipsa 
homiliarum collectio, sive Liber deopere sex dierum, 
Ἢ Ἑξαήμερος, ut a Gregorio Nazianzerio orat. 20: 
Ὅταν τὴν Ἑξαήμερον αὐτοῦ μεταχειρίζωμαι, μετὰ 
τοῦ χτίστου γίνομαι' « Cum. Hexaemeron illius in 
manussumo, cum creatoreconjungor.» llieronymus 
epist. 55 : « Nuper sanctus Ambrosius sic llexae- 
meron Origenis compilavit, ut magis Hippolyti sen- 
tentias Dasiliique sequatur. » Bed: quoque hio titu- 
lus est libri ἐπ Genesim : Hezaemeron, sive de sex 
dierum creatione libellus. Antiquissimus omnium, 


31 


9n 


NOTAE FRONTONIS DUCAI 


quos εἰς τὴν Ἐξαήμερον edidisse constat homilias A pture auotor est, cujus hec sunt verba Exodi ri, 2: 


vel commentarium fuit Rhodon, ut ex Hieronymo 
discimus in Catalogo : « Rhodon Tatiani auditor tem- 
poribus Commodi et Severi in Hexaemeron elegantes 
tractatus composuit, » Sophronius, εἷς τὴν Εξαήμερον 
κομψὰς ὁμιλίας συνέταξε. Colligere tamen ex Ana- 
etasio Sinaita possumus ante Rhodonem aliquos, 
dum in librum Geneseos scriberent, allegorice opus 
sex dierum exposuisse. Sic enim scribit lib. 1 jam 
citato : AaÓüvte c τὰς ἀφορμὰς ix Παπίου τοῦ πάνυ 
τοῦ Ἱεραπολίτου τοῦ ἐν τῷ ἐπιστηθίῳ φοιτήσαντος, 
xai Κλήμεντος, xal Πανταινέτου τοῦ τῆς ᾿Δλεξαν- 
δρέων ἱερέως, xai ᾿Αμμωνίου σοφωτάτου τῶν ἀρ- 
χαίων καὶ πρώτων συνῳδῶν ἐξηγητῶν εἰς Χριστὸν 
xai τὴν 'ExxAnslav πᾶσαν τὴν ἐξαήμερον νοὴσάν- 
των « Accepta occasione ex Papia viro clarissimo 
Hierapolitano, qui discipulus fuit apostoli, qui su- 
pra pectus recubuit, Clemente et Panteno Alexan- 
drino sacerdote, et Ammonio sapientissimo inter- 
pretibus vetustis et primis, qui totum sex dierum 
opus de Christo et Ecclesia intellexerunt. » Inter- 
pres legisse videtur φήσαντος non φοιτήσαντος, quod 
φοιτητήν hoc loco sonat, hoc est, discipulum ; nam 
et de eodem Papia Hieronymus in Catalogo : « Pa- 
pias Joannis auditor Hierapolitanus episcopus in 
Asia quinque tantum scripait volumina. » 

Col. 3 A 11, Ψυχὴν «póc.In duobus regiis co- 
diojbus mss. quorum alter Henrici II, alter Medi- 
cus Henrici Magni fuit κτῆμα, ita scriptum inve- 
nimus : Ψυχὴν ἔχοντας πρὸς τὴν τῶν τηλιχούτων * 
« Adornatamreonvenit habere animam eos, qui eam 


᾿Ιδόντες δὲ αὐτὸ ἀστεῖον, ἐσχέπασαν " Videntes au- 
lem eum elegantem, occultaverunt. Interpres Orige- 
nis àexeiov elegantem etiam vertit, Aquila ἀγαθόν, 
bonum, Symmachus ὡραῖον. Vox Hebrea “Ὡ 
ὡραῖος etiam, id est, pulchre, redditur Grece, III 
Reg. 1, 6. Apostolus item Hebreorum xr, 33: 'Expó6» 
τρίμῃνον ὑπὸ τῶν πατέρων αὐτοῦ, διότι εἶδον 
ἀστεῖον τὸ παιδίον, Occultatus est. mensibus tribus 
a parentibus suis, eo quod vidissent elegantem infan- 
tem. Sic infra, xaxà τὴν μαρτυρίαν αὐτὴν τοῦ 
Θεοῦ. Suffragalur etiam Josephus, qui placuisse in- 
fantem scribit lib. 11, cap: 5, quod magnus esset ac 
pulcher, ὑπεριηγάπησε μεγέθους τε ἕνεχα xal κάλ- 
λους. Secutus tamen videtur 8. Stephani narratio- 
nem Basilius; cujus heo sunt Actor. vii, 20 : Ἐγεν- 
νήθη Μωσῆς, xai ἦν ἀστεῖος τῷ Θεῷ. Ubi Vul- 
gala Lat. : Natas est Moyses, οἱ fuit. gratus Deo. Et 
inesse potest Hebraismus, ut dicat S. Stephanus 
Moysen fuisse gratum, festivum ao lepidum, pul- 
chrum Deo, id est eximie pulchrum sicut Jones ui, 
3:'H δὲ Νινευὶ Tv moli μεγάλη τῷ Θεῷ - Erat 
auiem civitas magna Deo. Quemadmodum et ex 
Hebreo vertitur ad verbum, hoc est, valde magna, 
quod omnia. qux magna sunt, dicantur esse Dei, 
ut Psal. xxxv, 7 : Justitia sicut montes Dei. Mavull 
tamen Fr. Ribera noster nihil aliud significare pul- 
chrum Deo, quam pulchrum coram Deo, ut Genes. 
xiii, 13, dicuntur Sodomite peccatores coram  Do- 
mino, Hebraice, peccatores. Domino, in oculis Do- 
mini, vel Dei, hoc est, revera, etiamsi homines 


voluerint ad tanfarum rerum auscultationem appel- C dissentiant. Itaque recte dixit Basilius, ἀστεῖος 


lere. » Eustathius tamen "ejus interpres hoo non 
agnoscit : solum enim vertit, « yel quemadmodum 
instructus esse debeat animus. ». 

Col. 6 A 3. Profunda sensa. Janus Qornarius, in 
editione Basiliensi Frobeniana 1552, interpretatur, 
« Etiamsi scriptoris acumen non assequamur. » At 
Eustathius ad verbum : « Nam licet. altitudinem 
cordis historici non valeamus attingere, » τῆς βα- 
θείας καρδίας μὴ ἐφικώμεθα' que locutio Scripture 
familiaris. Jeremia xvii, 9 : Βαθεῖα ἡ καρδία παρὰ 
πάντα, xai ἄνθρωπός ἐστι, xal τίς γνώσεται αὐὖ- 
τόν Profundum cor super omnia, el homo est, et 
quis cognoscet eum ? Hieronymus ex Symmacho re- 
fert, « insorutabile cor omnium, » et [sais xxix, 15, 


παρὰ Θεῶ, ut dixerat B. Stephanus, ἀστεῖος Θεῷ. 


Col. 7 A 6. Sed secundum. Heo uberius inter- 
pretatus erat Argyropylus, sive is qui ejus versio- 
nem recensuit. Et ne quis damni se aliquid fecisse 
suspicetur, poterunt cum Grecis ea conferri que 
sustulimus : « Et se totos permittentas atque ac- 
commodantes prime illi sue de Deo ignoórantis, 
que videmus cuncta ad ortum progredi, hao ita 
emergere concluserunt perpeti quadam serie suc- 
cessionis. ν Eustathius scripsit: «Sed familiari igno- 
ratione sublapsi variis omnia definitionibus conolu- 
serunt. » 


Col. 8C 11. Ζητεῖται ὁ τήν. :ic editum est ex va- 


Latine effert : Va? qui profundo estis corde, ut a Do- ἢ riis lectionibus Anglic. codicum, quibus adjungunt 


mino abscondatis consilium. Chrysostomus de pro- 
ditione Jude, tom. V editionis nostre Parisiens. : 
Ἕκαστον τῶν λεγομένων πολλὴν ἔχει τὴν θεωρίαν, 
χαὶ πολὺ τὸ βαθος τῶν νοημάτων' « In singulis dictis 
multa est contemplatio, multa profunditas senten- 
tiarum. » Et homil. 4 ad Antiochenos : "I8exe πρὸς 
πόσον βάθος χατηγάγομεν τὸν λόγον' « Vidistis in 
quantam sermonem deduximus profunditatem. » 

Ibid. 9. Eustathius, insistens propius verborum 
sententie dixit : « Qui perhibetur venustus apud 
Dominum fuisse. » Sic ut intelligamus Moysen ve- 
nustum fuisse apud Deum ipsum, qui nimirum Seri- 


viri docti τίς, ut legatur ζήτει τις, vel ζητήσει τις, 
τίς ὁ τὴν ἀρχήν. Vulgata lectio Basiliensis editio- 
nis ferri potest, cui duo Regii codices suffragantur, 
ζήτει τίς ὁ τὴν ἀρχήν, et Eustathius cum Cornario 
vertens : « Queere quis illi dedit prinoipium, » vel 
certe scribetur, ζητεῖται τίς ὁ τήν. « Queritur, quis 
sit, qui principium dedit. » 

Col. 9 A 14. Διαφεύγει. Emendandum ex duo- 
bus Regiis codd. διαφεύγει, et. contra. mox. δια- 
φεύγῃ. 

Ibid. B 7. Μυδενὶ μέσον. Ex iisdem duobus 
libris et Regiis et Angl. corrigendum μηδενὶ μέσῳ : 


913 


AD HOMILTAS IN HEXAEMERON. 


974 


cui lectioni astipulatur Eustathius, « Quod plani- A damentum et gradus. » Eustathius melius exprea- 


ties eorum nullis mediis interpolatur obstaculis. » 
Quod sequitur, vitiose legebatur antea, τὴν τοῦ 
χόσμου ἄναρχον xal ἀτελεύτ., sed restitutus est eo- 
rumdem librorum auctoritate locus. Paulo post 
c. 1, El γὰρ ἀρχήν, horum interpretationem clarius 
efferendam censuimus. 

Col. 12 A 40. Expunximus duas voces addititias, 
« cum Deo, » quas Greca non requirunt, neque ve- 
tus interpres Eustathius agnoscit, « Rerumque per 
partes institutarum actorem dispensatoremque. » 
Cicero Academic quesiionum lib. 1v : « Zenoni et 
reliquis fere Stoicis ether videtur summus Deus, 
mente preditus, qua omnia regantur. » Idem lib. 1 
De natura. deorum : « Chrysippus disputat sthera 
esse eum, quem homines Jovem appellarent.» Idem 
&it, Platonem in Timao dicere, mundum Deum 
esse, et colum et astra, et terram : idemque Pla- 
toni tribuit Proclus argumento 20, quem refutat 
Benedictus Pererius lib. xv De principiis rerum na- 
turalium, cap. 4. 

Ibid. B 2. ᾿Αλλ’ oi τῶν ἄστρων. Fortasse scri- 
bendum, ἄλλοι τῶν. ἀστέρων, quod suadet Eusta- 
thius vertens : « Alii stellarum intervalla dinume- 
rant. » 

Ibid. B 5. Τοῖς μέν εἴσι φαινόμενοι. Duo Regii 
τοῖς μέν εἶσι φανεροί. Eustathius: « In certis suspi- 
ciuntur hominibus, nobis autem babentur ignota.» 
Sic enim emendandum pro « suscipiuntur. » 


Ibid. B 8. Declinationes. Basiliens., στηριγμοὺς 
xai ἀποχλείσεις, Eustathius, praclusiones. Quam 
lectionem seoutus Tilmannus ediderat stationes, 
exclusiones, et annotorat Argyropylum legisse ἀπο- 
γλίσεις᾽ prout et in duobus Regiis mss. exara- 
tum fuit, ideo declinationes interpretati sumus.Est 
enim declinatio apud astrologos stelle vol puncti. 
eclipticie distantia ab sequatore alterum po- 
lorum mundi. Arístotetes de-sole agens, Problem., 
seck. 15, probl. 6: ᾿Απείρους yào ἐγκλίσεις ἐγχω- 
pei. αὐτὸν χλιθῆναι᾽ « Com fleri possit ut infinito 
numero inolinetur. » Cleomedes lib. 1 Geograph.: 
Τοῖς τροπιχοῖς πλαγιώτερος, καὶ ἐπὶ πλεῖον ἐγχεχλι- 
μένος παράκειται" « "Tropiois vero obliquior, et ma- 
gis inclinatus accubat. » Sic Basilius ipse infra : 
Οὐχ ἔχουσαν, ὅπου μᾶλλον ἀποχλιθῇ. Quod sequi- 
tur : Ἐπὶ τὰ προηγούμενα κίνησιν, Cornarius ver- 


Bit, » munimentum et fulcimentum, » et Cornarius, 
« basis ac fundamentum. » Ba8pov hic non χλίμαξ 
est, ged θεμέλιος, fj ἕδρασμα, « firmamentum, aut 
fundamentum. » Sic in hac ipsa homilia et pagi- 
na, θεμέλιοί τινες καὶ χρηπῖδες προκατεύλήθ, 


Col. 18 A 5. In summa. Eustathius : e Summa- 
tim, id est, brevi, subitoque. » Cornarius : « In 
summa fecit Deus, hoc est, coacervatim et brevi. » 
Κεφάλαιον hic summam numeri vel temporis sonat, 
qua notione sepe voces Hebree rn'vw" et wwh 
accipiuntur in Scriptura, et a LXX nuno χεφά- 
λαιον, nuno ἀρχή, nuno συλλογισμός vertuntur, 
quemadmodum et ab Aquila, Theodotione etSym- 
macho, quos hio designare videtur Basilius, Nu- 
mer. 1v, 2: Λάδε τὸ χεφάλαιον τῶν υἱῶν Κααθ - 
Accipe summam filiorum Caath . Vulgata quo- 
que Latina « summam » vertit, et interpres Orige- 
nis, « numerum ; » Numer. 1, 2 : Λάδετε ἀρχὴν 
πάσης συναγωγῆς '  Accipile summam — omnis 
congregalionis ; Exodi xxx, 42 : 'Eàv λάδῃς τὸν 
συλλογισμὸν τῶν υἱῶν ᾿Ισραήλ * Cum accipies 
compulationem filiorum lsrael. Bic inferius Basi- 
lius dixit : ἐν κεφαλαίῳ παραδεδόσθαι οὐρανοῦ xal 
γῆς ποίησιν. Αἱ Ecclesiastici xviu, 1, scriptum est : 
'O ζῶν cq τὸν αἰῶνα, ἔχτισε τὰ πάντα χοινῇ * 
Qui vivit in xternum, creavit omnia simul. Hoe 
est, pariter vel communiter, inquit Jansenius :-ne 
quis ex hoo colligat omnia simul eodem Aenípore 
esse condita, quemadmodum ex eodem /i6co intel- 
lexit S. Augustinus, omnia oper&-ereationis, que 
sex diebus facta comme Mur, simul unoque 
tempore facta esse, ζῶ. rv De Genesi ad lit. cap.33, 
neque«simul » tem póris identitatem hicdesignat,sed 


universa sine oxBeptione comprehendit. Sed fave- 


^yet- Augustini sententie hec illorum interpretum 


ἔχδοσις, cujus videtur habuisse notitiam Acacius 
in hoc Catene Grecorum ín Genesim loco, qui per- 
perum apud Franciscum Zephyrum "Theodoreto 
tribuitur. Sic enim textus Grecus se habet in co- 
dice illustrissimi cardinalis Joeussi ; ᾿ξρωτητέον 
πάλιν αὐτοὺς, πότερον dpa πάντα δεδὴ μιούργηται, 
ἢ τάξει καὶ ὁδῷ. Καὶ εἰ μὲν τὸ πρῶτον εἴποιεν, δῆ- 
λον, ὅτι ἅπαντα δημιουργήσας κατέπαυσε πάλαι ποτὲ, 
χαὶ ὅσον ἐν αὐτοῖς νῦν ἀργὸς ὧν τυγχάνει. Ei δὲ τὸ 
δεύτερον ἐροῦσι, τὸ τάξει χαὶ ὁδῷ δημιουργεῖν, και- 


tit : « Motum omnium δὰ preeuntia ac primordia- ἢ ρὸς αὐτοὺς μεμνῆσθαι τοῦ ἐξ ἀρχῆς ὡμολογημένου, 


lia ; » Montacutius, « motum in antecedentia. » 


Col. 13 A 6. Ὑπέρχρονος. Ita duo RR. non ut 
Basiliens., ὑπερχρόνιος. Quanquam utrumque usi- 
tatum, ut ἰσόχρονος et ἰσοχρόνιος. Subinde, « quod 
semper urgetur. » Interpres verterat : « Accedens 
semper et more fluentis aque recedens, nec un- 
quam ἃ coepto cursu restitans aut conquiescens. » 
Cornarius propius ad mentem auctoris : « Festi- 
nans semper ac preeterfluens, ac nusquam a cursu 
quiescens. Nos Eustathium secuti sumus. » 

Col. 15 A 3. Principium vis. Loous est Prover- 
bior. xvi, 5. Paulo post, xpz ric xai βάθρον, « fun- 


ὡς υὐχ kv εἴη ἄπειρα τὰ δεδη μιουργημένα. « Rursus 
interrogandi sunt, num omnia simul facta sint, an 
deinceps et consequenter. Ào 8i prius quidem dixe- 
rint, nemini dubium est, quin Deus omnibus orea- 
tis jampridem quieverit, vitam nunc, quantum ad 
cos attinet, otiosam degens.Sin posterius dixerint, 
et ordinem 80 progressum quemdam in creatione 
rerum ognoscant, jam meminisse debent, quod ini- 
tio pro comperto dedere, creata non esse infinita.» 

Col. 18 B 14. Συνυπαρχεῖν, Emendandum ex 
duobus-Regiis mss. συνυπάρχειν, οἱ παρ᾽ αὐτοῦ συν- 
ἐχώρησαν. Porro illud, αὐτομάτως παρυποστῆναι, 


915 


NOTAE FRONTONIS DUCAEI 


976 


vertit Cornarius, « sua sponte substituisse. » Am- A ὁ xplxoc μετέωρον φέρει τὸ σῶμα, τὸ δὲ μετέωρο 


brosius lib. 1, c. 5: « Asseruit enim sua sponte 
gubsistere ; » Montaoutius : « Una cum illo et simul 
exstitisse. » Rursus quod sequitur : Οὐχὶ αὐτὸ τοῦ- 
το, Sic Eustathius : « Id est, non causam prestitit, 
ut esset solum, sed fecit, ut bonus, utilem. » Am- 
brosius autem : « Non dixit, quia subesse fecit, 
non dixit, quia causam mundo, ut esset, prebuit, 
ged fecit, quasi bonus, quod foret utile. » Justinus 
ex Platone sio distinguit, τὸν ποιητὴν xai τὸν δη- 
μιουργόν, » factorem et opificem, » in Cohorta- 
tione ad. Grecos : 'O μὲν γὰρ ποιητὴς, οὐδενὸς ἐτέ- 
pou προσδεόμενος, ἐκ τῆς ἑχυτοῦ δυνάμεως καὶ ἔξου - 
σίας ποιεῖ τὸ ποιούμενον' ὁ δὲ δημιουργὸς τὴν τῆς 
δημιουργίας δύναμιν ἐκ τῆς ὕλης εἰληφὼς κατα- 
σχευάζει τὸ γινόμενον" « Factor quidem, nullius alte- 
rius indigens rei, suapte virtute et potestate, quod 
creat efficit : opifex autem opificii sui virtute ex 
materia accepta opus suum construit. » 

Col. 20 A 8. 'Ex δύο τῶν ἄχρων, Ita correximus 
ex duobus Regiis codicibus, ex quibus etiam ad- 
dendus est articulus τοῦ παντός" mendose antea ix 
δύο τῶν ἀρχῶν. Eustathius : « Ex duobus summa- 
tibus elementis omnium substantiam designat ex- 
&tructam. » Colo nimirum et terra, que duo sunt 
extrema sibi opposita. 

-Ibid. B 15. Νὴ ζήτει. In quibusdam Anglicis li- 
bris legebatur μὴ ζητεῖν et ἁλλὰ νοεῖν, At duo Re- 
gii Framoisci vulgatam tuentur lectionem,et Eusta- 
thius : « Non ergo queras de singulis rationem,sed 
ila quoque, que.silentio Scriptura praeteriit ex 
his, que relata suri bebis advertere. » Infra, 
c. 9, συμδουλεύωμεν. Basiliensis editio συμθουλεύο- 
μεν, οἱ it& codex Mediceus Regius. Cornarius in- 
terpretatur : « Eadem hec etiam de terra consuli- 
mus, ut ne quis sibi ipsi negotium faciat. » Eusta-- 
thius ἑαυτοῖς retulit ad nos ipsos: « Eadem etiam 
de terra sentiri suademus, minime videlicet discu- 
tientes qualis eit ejus substantia, nec conficere 
nos cogitationibus. » Alter vero codex Regius Hen- 
ricianus habuit συμδουλεύωμεν, qua potior lectio 
videtur. « Hec eadem et de terra nobis ipsis con- 
sulamus, ut ne ejus subst. q. illa tandem sit, cur 
perscrutemur. » 

Col. 21 B 12. Ὑποθῇς αὐτῷ. Mediceus et Hen- 
rio. ὑποθῇς ἑαυτῷ. Quo pacto videtur exaratum 
offendisse Argyropylus, cum vertit, « statuéris te- 
cum. » Eustathius : « Quod si aquam posueris tor- 
rena stabilitati esse subditam. » Ambrosius lib, i, 
cap. 6: « Aut quomodo si super aquas,non demer- 
gatur in aquam gravis ruina terrarum. » 

Col. 2A A 4. ᾿Επὶ τίνος oi xpíxot. Locus est 
Job. xxxvni, 60, in quem notat Olympiodorus : 
Oi δὲ ἄλλοι βάσεις οἱ κατάπηγες. Κρίχους λέγει 
τοὺς ἀναδασταχτῆρας. ΠΙρῶτον μὲν ἕχχρεμές ἐστι, 
φησί" ποῖοι κρίκοι αὐτὴν φέρουσι ; τὴν γῆν δηλον- 
ὁτι, οὐχ ὡς τούτων ὄντων, ἀλλ’ ὡς ἀσφαλῶς 
οὕτω βεῤθηχυίας αὐτῆς, ὥσπερ ἂν εἰ χρίκοι ἧςαν 
ἄνωθεν βαστάζοντες καὶ πεπηγότες. ᾿Επειδὴ γὰρ 


οὐ ἔστηκε, διὰ τοῦτό φησι, πεπήγασιν' « Alii vero, 
bases, pali. Fulcra enim ao firmamenta ipsa cir- 
culos nuncupavit. Primum enim ea suspensa est, 
inquit ; quinam illam circuli sustinent ? terram ni- 
mirum .: non quasi illi eint uspiam : sed quod ea ita 
fixa et stabilis maneat, ut si desursum fixis gesta- 
retur circulis. Nam quia circulus vel annulus sus- 
pensum corpus sustinet, quod autem suspensum 
est, non stat, idcirco dixit, fixi sunt. » Annulos 
intelligit, sive orbes ferreos, quibus conopeea vel 
tapetes tentoriorum seu velorum sustentantur. At 
interpretationis Latine auctor ex Hebremo vertit, 
« super quo bases illius solidate sunt : » cum quo 
conveniunt, que ex Aquila, Symmacho vel Theo- 
dotione Oliympiodorus in medium attulit. Eusta- 
thius demum ediderat : « Super quid circuli ejus 
infixi sunt ? » 

Col. 20 A 9. Sin hoc. Clarius hoc Cornarius, 
« Bin minus hoc. » εἰδὲ μή. Eustathius, « aut si se- 
cus evenerit. » 

Col. 27 C 3. Mane. Interpres ediderat, « ab us- 
que nimirum diluculo. » Eustathius contentus fuit 
dicere, « modiois mane decursis sermonibus. » Ve- 
risimile namque est mane tempore sacre συνάξεως, 
id est, collecte vel misse, habitam fuisse concio - 
nem ab episcopo unam tempure Quadragesime, 
atque alteram sub ipsam vesperam : hinc illud est 
homil. 3: Τὴν μὲν ἑωθινὴν τροφὴν τῶν ψυχῶν, 
τὴν δὲ ἑσπερινὴν εὐφροσύνην, et homil. 9 : 'H 
ἑωθινὴ τῶν λόγων τράπεζα. Ceterum illud, ὁμοτί- 


C μως, c. 6, dilucidius vertit Eustathius, « pari ho- 


nore constructis. » Cornarius, « utrisque pariter 
faciis, » id est pari jussu, et eodem tempore. 


Col. 34 A 5. Quod si ingenita est. Argyropylus 
venerat, ut ex antiquioribus Latinis editionibus 
admonet Montseufius : « Si igitur heo ingenita est, 
nempe materia, de qua. prius Sermo erat, quam 
ingenitam philosophi pronuntiabant. w'Getn&rius 
itidem : « Si quidem igitur ingenita est heec, pri- 
mum quidem equalem cum Deo senii dignitatem 
habebit. » Eustathius : « Quam si dixerimus inge- 
nitam, sine dubio coequari Deo in promerendis 
estimatur honoribus. » 


Col. 31 C 7. Melius expressit hec Cornarius, 
quam Argyropylus: « Ex hoo autem contingit ipsis 


D negare magnum Deum constitutionis rerum prewei- 


dem esse. » Corrigendus porro Eustathius, apnd 
quem legendum : « Hinc illis data occasio negandi 
causis Deum pr&esse mundanis, » pro « occasione 
grandi causis. » 

Ibid. D 5. Ventilabrum. Tilimannus annotarat in 
hunc locum, legisse Argyropylum ἄροτρον pro 
πτύον, arsirumque vertisse, non ventilabrum : 
Hesychius : Πτύον' ξύλον, ἐν ᾧ διαχωρίζουσι τὸν 
σῖτον ἀπὸ τοῦ ἀχύρου" « ,ignum, in quo frumentum 
a palea separant. » Alii volunt palam ligneam esse, 
qua semina ex acervo sumentes agricole ab una 
aree extremitate in alteram contra ventum jactant. 


917 


AD HOMILIAS IM HEXAEMERON. 


978 


ut ista ventilatione a pulvereet aceribus pu*gentur. À prehendit.» Et hanc fuisse lectionem textus Basilii 


Eustatbius : « Sic agricultoribus ventilabrum. » 
Paulo post c. 1, non ἀῤΤῥήτῳ ut erat in Basil. sed 
ἀῤῥήχκτῳ legzndum ex duobus Regiis mss. Eusta- 
thius:«Inviolabilibuscujusdam concordis vinculis.» 

Col. 35 C 5. Juzta intelligentiz. Argyropylus, ut 
monet Montacutius, ediderat « pre intellectus sui 
ratione contendunt, » sed et hoo minus recte, cum 
hic διάνοια non intellectum, sed sensum et senten- 
tiam indicet. Eustathius dixit, « obscuritas est 
secundum rationem sensus ; » Cornarius, « juxta 
sententie consequentiam, » quia nimirum tenebre 
luci opponuntur ; et tenebre, quarum princeps est 
diabolus, Deo contraria. 

Ibid. C 4?. Lupi graves. Addidimus epithetum, 


quod est additum et Actorum xx, 29 : Εἰσελεύσον- p 


ται μετὰ τὴν ἄφιξίν μου λύχοι βαρεῖς " Intrabunt 
post discessionem meam lupi rapaces. Ita Vulgata, 
quemadmodum et Eustathius hoo loco, « qui non 
lupi raptores, dilaniantes gregem? » Idem subjicit: 
« Hinc Marcionis et Valentini, et exsecrabilis Mani- 
cheorum secta manavit.» Apud Argyropylum lege- 
batur « Valentiniani, » sed auctor heresis fuit Va- 
lentinus, sectatores ejus Valentiniani. 

Col. 39 B 5. Tó xaxóv. Istud etiam ex codicibus 
scriptis additum asserit Montacutius, quod duo Re- 
gii nostri non agnoscunt, sed Eustathius, « Neque 
enim si malum ex necessitate descenderet, tantus 
peccantibus legum metus incumberet. » Paulo post 
scribendum hoo loco, « immineret, pons vero 
judiciorum tam inevitabiles essent. » 

Ibid. C 12. δὲ quid erat ante. Exscripsit ad 
verbum hunc locum usque ad illas dictiones, σώμα- 
τος παρυπέστη, Theodoretus, questione 6 ín Gene- 
sim, et quamvis hic ita Basilius loqui videatur de 
angelorum existentia ante mundi creationem, ut 
dubitet, vel ex suppositione de iis ag&át : tamen 
bomilia 1 disertis verbia et sing dubititione asserit, 


in Inzpine éreatos fuisse beatarum mentiumordines, . 


pag. δ: Τὰς λογικὰς χαὶ ἀοράτους φύσεις, καὶ 
πᾶσαν τὴν τῶν νοητῶν διαχόσμησιν Quo factum est, 
ut hec in suam questionem sextam inserere non 
dubitaverit Theodoretus, postquam dixerat quae- 
slione tertia : Συνομολυγουμένου δὲ τούτου, τῷ τῆς 
εὐσεθδείας οὐ λυμαίνεται λόγῳ τὸ πρὸ οὐρανοῦ καὶ 
γῆς γεγενῆσθαι λέγειν τῶν ἀγγέλων τοὺς δήμους" 
« Hoc autem concesso, si quis angelorum turbas 
ante ccelum et terram conditas esse dixerit, non 
offendet verbum pietatis : » et haec fuit pene com- 
munis Grecorum Patrum sententia : sed alteram, 
que sancti Augustini est, fere omnes, qui post Au- 
gustinum Latine scripserunt,sequuntur.Apud eum- 
dem Theodoretum legitur τῶν ἀγαθῶν ἐπαγγελίαις, 
non τῶν ἁγίων" eique lectioni favent duo Regii 
codices, et Eustathius, « in bonorum promissio- 
nibus operitur. » Rursus quod sequitur, ἱκανὸν τῶν 
ἔξω, inverso ordine exhibet Theodoretus, ἱχανὸν 
τῶν ἔνδον διαστῆσαι τὰ ἔξω. « Quod. possit ea, quie 
foris sita sunt, separare ab iis, que intra se com- 


ex Eustathio conjici potest, qui vertit : « Ut possit 
ea, quie extrinsecus habentur ab interioribus sepa- 
rare. » Denique ἐναπολειφθέντα idem Theodoretus 
habet cum duobus Regiis, non ἐναποληφθέντα. 

Col. 43 A 14. Sed viri Syri. Annotarat in huno 
locum Tilmannus, vel alius quispiam, Ephrem Sy- 
rum intelligendum, quem alii addunt :qualem et 
perquam familiarem fuisse Basilio ;sed et Diodorus 
Tarsensis idem de verbo Hebraico ΠΤ docet in 
Catena Zephyri : Βούλεται ἡ Ἑύραϊκὴ λέξις ἡ τοῦ 
ἐπεφέρετο σημαίνειν, ὅτι χαθάπερ ὄρνις ὠὰ θάλπέι 
ταῖς πτέρυξιν ἀπαλῶς ἐφαπτομένη εἷς τὸ ζωογονεῖν" 
οὕτω χαὶ τὸ Πνεῦμα ἐπεφέρετο τοῖς ὕδασι ζωοθαλ- 
ποῦν’ « Hebraica dictio pro qua nos habemus fere- 
batur, illud per se videtur significare, quod sicut a 
gallina foventur ova, dum alisab ea leniter attre- 
ctantur, ut animata reddantur : ita quoque Spiritus 
super aquas ferebatur, utsuoillasteporeanimaret. » 
Hieronymus in Quzst. Hebraicis :« Pro eo quod 
in nostris codicibus scriptum est, ferebatur, in He- 
breo habet meraepheth, quod nos appellare possu- 
mus: incubabat, sive confovebat, in similitudinem 
volucris ova calore animantis. Ex quo intelligimus 
non de spiritu mundi dici, ut nonnulli arbitrentur, 
sed de Spiritu sancto,qui et ipse vivificator omnium 
a principio dicitur. » Deducitur a radice 5m qua: 
moveri significat, aul movere seexpansione et dile- 
tatione alarum, ut solent aves pullis incubantes, ut 
Deut. xxxi, 11 : Et super pullos suos volitgné; 

Col. 46 A 10. Deducit. Aer nimirum, ut expressit 
Eustathius : « Sicut enim obtutus nostros illo mo- 
mento temporis spinam dirigi: : aer, inquam, 
is, cujus antea dixit naturam esse perspicuam. » 
Ibid.c. 1, ἐμφθεγξάβενος. Mediceicodicis non omnino 
contemnends iria lectio ἐμφεγξάμενος, « illucens, 
affulgens, » aut « cum illuxisset. » Φέγγουσαν expo- 
nit Hesychius λαμπρύνουσαν. Et paulo post men- 
dose Basiliensis habuit τυπόμενον, pro quo duo Re- 
gii, τυπούμενον, « efformatum lingua; » Eustathius 
tamen vulgate suffragatur lectioni, « neo aerem 
lingua verberatum sermonem. » 

Col. 49 B 3. Ευνυπαχουομένης. Vox μιᾶς dua- 
bus inclusa virgulis aberat a duobus Regiis r:ss. et 
ab uno Anglico. Eustathius : « Subaudientibus vide- 
licet nobis, quia nuncupatione diei nox quoque 


D aebet intelligi. » 


Col. 50 B 14. An ea ratio. Hec ita cum sequen- 
tibus jungenda sunt, ut interrogatio usque ad finem 
periodi differatur, « septies redeuntem, » et deleatur 
VOX « sane » hoc modo : « Litteris traditur : Deus 
nimirum qui temporis, » etc. Eustathius : « Vel sicut 
gecretior tradit ratio, Deus cum naturam temporig 
procrearet. » Item illud, τοῦτο δὲ xoxAtxóv, sio ver- 
tendum est : « Hec autem est circularis figura, a 
seipso initium sumere. » 

Col. 52 A 5. "Iva τί ὑμῖν. Paulo aliter se habet 


-Joons apud prophetam : Οὐαὶ οἱ ἐπιθυμοῦντες τὴν 


ἡμέραν Κυρίου. Ἵνα τί αὕτη ὁμῖν ἡ ἡμέρα τοῦ 


918 


NOT/E FRONTONIS DUCOJAEI 


Κυρίου ; Kei αὕτη ἐστὶ σκότος, xal οὐ φῶς * Va desi- A loco Pauli, [I Corinth. xit, 2, ubi scribit A postolus 


derantibus dicm Domini. Ut quid hzc vobis dies Do- 
mini? Et ea est tenebrz, et non lux. Apud Cyrillum 
legitur : Ἵνα τί τοίνυν αὐτὴ, φησὶν, ópiv, σκότος 
οὖσα, καὶ οὐ φῶς ; Διά τοι τὸ πλείσταις ὅσαις 
ἀναπεπλῆσθαι συμφοραῖς" « Ut. quid igitur, inquit, 
ipsa vobis, que tenebre est, non lux? Quia nimi- 
rum longe plurimis calamitatibus opplebimini. » 
Vulgata Latina, Ad quid eam vobis? nimirum, op- 
tatis advenire ? Itaque ad sensum, non ad verbum 
citavit hunc locum Basilius, cum dixit : « Ut quid 
vobis querere diem Domini? » Sic enim interpre- 
tatus est Latine Ambrosius lib. r, c. 10. 


Ibid. B. 6. 'Exeivo: λόγοι. Duo Regii legunt 
ἐχείνης, et Eustathius suffragatur, « sed vespere 
illius narratio. » 

Col. 52. C. 2. Περὶ «àv πρώτων. Emendanda est 
inscriptio, licet eam preferant manuscripti qui- 
dam, ex oscitantia librariorum, pro περὶ τῶν τρό- 
πων τῆς γενέσεως, 

Col. 54 B. 4- Quam commodarint. Immultavimus 
interpretis verba, « quam fenori tradiderint Deo : » 
quibus simile illud Cornarii, « quod temporis pars 
ad usuram tradita non evanescit, » οἱ Eustathii, 
« pars modici temporis fenerata Deo non deperit. » 
Ambigua est vox fenerandi, et sspe de pecunia ad 
usuram mutuo data usurpatur : at τὸ δανείζεσθαι, 
Aristophanis Scholiastes «à δάνειον distinguit ἀπὸ 
τοῦ tóxov, « mutuum quodvis,ab eo quod ad usuram 
datur, » unde libellus Plutarchi : Περὶ τοῦ μὴ δεῖν 
δανείζεσθαι * De. vitando zre alieno, recte Latine 
inscribivur, non uf Gallicus interpres edidit, « De 
pecunia mutua ad usufám non accipienda, » vel «De 
non fenerando. » Sic intelligehdum illud psalmi 
ΧΧΧΥ͂Ι, 22 ; Δανείζεται ὁ ἁμαρτωλὸς, xal οὐχ ἀποτίσει" 
Mutuatur, vel mutuum accipit peccator, δὲ non sol- 
vei; et Proverb. xix, 47 : Δανείγει Θεῷ ὁ ἐλεῶν 
πτωχόν" Mutuum Deo dal, qui pauperis miseretur. 
Verbum enim Hebraicum ΠῚ commodato vel mu- 
tuo accipere sonat, et fidem mutuanti obstringere. 


Ibid. C 12. Quomodo Deus. Argyropylus edide- 
rat, « Hoc est : num Deus nosiro loquatur more. 
Et quidem prius a rebus ipsis typus sive adumbra- 
tio abstracta se inserit, et imprimitur intellestui 
sive cogitationi hominis. » Simplicius Eustathius, 


quem secuti sumus : « Quomodo Deus alloquitur, 


nositrone, id est, hominum, more, qui prius future 
rei formam concipimus intellectu. » 

Col. 53 A 8. Ecqua tandem. Scripserat forlasse 
interpres : « En que tandem ; » clarius Cornarius 
edidit : « Heo quidem igitur hi qui materiam inge- 
neratam: opiflci superinducunt. » 

Ibid. B 11. Nos contra. Consentiunt cum Basilio 
Theodoretus questione 11, οἱ auctor Quastionum 
apud Justinum, questione 57, cum ex verbis Mosis 
colligunt duos esse cclos : quod nimirum dixerit, 
primo Deum creasse colum et terram, deinde jus- 
sisse, ul fleret firmamentum in medio aquarum. 
Licet autom plures duobus colos esse colligere ex 


raptum se usque ad tertium coelum, et ex psalmo 
cxLvim, Á : tamen. in eo cum illo consentiunt alii 
duo Patres, quod esse duos ex iisdem Scripture 
sacre locis colligunt, et quod cum illis agnoscit, 
ex illo genere locutionis, quod numero multitudinis 
utatur,cum de colis agit, concludi non posse plures 
colos esse : quamobrem immerito reprehendendus 
quibusdam videtur vir doctissimus Benedictus Pe- 
rerius, quod similia dixerit tradidisse Theodore- 
tum et Justinum, cum Theodoreti hec verba sint: 
Τοιγαροῦν xal 6 τῷ δευτέρῳ διαπιστῶν οὐρανῷ, ἔξω 
βαίνει τῆς εὐθείας ὁδοῦ, χαὶ ὁ πλείω πειρώμενος 
ἀριθμεῖν, μύθοις ἕπεται, τῆς τοῦ θείου Πνεύματος 
διδασκαλίας καταφρονῶν" « Qui igitur non credit 
Secundum esse celum, semitam rectam transgredi- 
tur: qui vero plures numerare conatur, neglecta 
divini Spiritus doctrina, fabulis adhaeret. » Apud 
Justinum autem : 'Ex τῆς ἀχολουθίας οὖν τῶν xst- 
μένων φωνῶν νοοῦμεν οὐρανοὺς xzv' οὐσίαν μὲν δύο, 
κατὰ διαστήματα δὲ πλείονας" « Ex hisce dictig ergo, 
que posita sunt, consequens est, ut intelligamus 
colos substantia quidem duos, interstitiis autem 
plures. » Porro ibidem legetur aptius ἄρτος ἐξ 
οὐρανοῦ, « panis de colo,» Joan. vi, 44 ; quam 
ἀετὸς ἐξ οὐρανοῦ, « aquila de colo: » neque enim 
tale quidquam in Scriptura occurrit, sed tantum 
Threnor. 1v, 19 : Διώκοντες ἡμᾶς ὑπὲρ ἀετοὺς οὐ- 
pavoo* Persequentes nos super aquilas celi. 

Col. 64 A 8. ᾿Αποτελοῦντος. Cum antea lege- 
retur ἀποτελοῦντας, emendavit ex Anglicis mass. 
Montacutius ἀποτελοῦντος, nempe πνεύματος " at 
duo Regii codices preferebant ἀποτελουμένους ψό- 
φους. Cornarius : « Eo. quod violenter erumpant 
strepitus tonitrua efficientes. » Eustathius: « Qua 
spiritue conceptus in nubibus violenterque pro- 
ruptus efficit sonum tonitrualem. » Caeterum idem 
quod de cryetalli origine tradit Basilius ex aque 
congelatione nascentis, tradít et Statius in Epitha- 
lamio Stella, 07 - 

Raraque longavis nivibus crystalla gelart ; 


et Pliniuslib. xxxvri, cap.2:« Contraria causa cry- 
stallum facit gelu vehemeatiore concreto. Nec alibi 
cerlo reperitur, quam ubi maxime hiberne nives 
rigent glaciemque esse certum est, unde et nomen 
Greci dedere. » In quem locum annotat Dalecam- 
pius, ex Agricola, lib. vt De fossilibus, « falli Pli- 
nium, quod crystallus vere flat ex lapidescente 
perspicuo succo,quem sub terris, aut inter gelidas 
rupium venas frigiditas vehemens glaciat et durat.» 


. Diodorus quoque Siculus aliam causam profert lib. 


1 Bibliothecze : Τοὺς χρυστάλλους λίθους ἔχειν τὴν 
σύστασιν ἐξ ὕδατος χαθαροῦ παγέντος, οὐχ ὑπὸ ψύ- 
χους, ἀλλ᾽ ὑπὸ θείου πυρὸς δυνάμεως" « Crystallum 
ex aqua purissima in glaciem indurata coalescere 
aiunt, non quidem 8 frigore, sed divini igmis 
potentia. » 

Col. 62 B 5. Specularis. Sio reposuimus, pro 
« specularii. » In quibusdam Anglicis erat σπέ- 


981 


AD HOMILIAS8 IN HEXAEMERON. 


χλου, ut et in Regiis duobus ; mendose.Pliniuslib. A dem caput situm esse vult sub 30 longitudinis 


xxxvi, cap. 22 : « Specularis vero, quoniam et hio 
lapis nomen obtinet, faciliore multo natura, findi- 
tur in quamlibet tenues crustas; » et lib. itt, c. 
31 : « Metallis Hispania tota scatet citerior, et spe- 
cularibus Japidibus. » Specularis dicitur, ex quo 
fiebant specularia. Seneca epist. 60: « Quidam 
nostra demum prodiisse memoria scimus, ut spe- 
culariorum usum perlucente testa clarum transmit- 
tentium lumen. » In quem locum Lipsius recte 
monet, specularia quadras sive orbes fuisse fene- 
stris insertos ad lucem immittendam, ventos exclu- 
dendos, vicem et usum hodie vitreorum, dicta a 
lapide specularijidemque Cataneus in Plinium an- 
notarat. Martialis lib. vtt, epig. 14: 


Hibernis obiecta notis specularia puros 
Admitiunt soles.... 


Sed ea exemptitia fuisse tradunt, ut cum liberet 
auferrentur. Eustathius hoo loco sio emendandus: 
« Bt qui secundum suam naturam fuerit sincerus 
jnventus, nec alicujus putredinis admistione foda- 
tur, nec fundus riinis aliquibus fissus est, aeri si- 
milis habetur.» Addidimus apud Argyropylum « ad 
fundum, « et « aut fissuris perforatus, » ut Graecus 
textus exigebat. Cornarius vertit, neque putredine 
aliqua exesus, neque segmenta, aut strias in al- 
tum productas habens. » 

Col. 64 Α 6. Ὁ μὴ lvopüv. Anglici libri rectius, 
quam vulgata lectio vel Regii mss. ᾿Αλλ᾽ ὁ μὴ iv- 
ορῶν, sicut paulo ante ἀλλ᾽ fj ὁ μὴ ἀκούων. Eusta- 
thius dixit, « Quis autem tam surdus est, quam 
qui non audit ita palam vociferantem  Scriptu- 
ram, vel quis tam cecus, nisi qui evidentibus 
dccumentis instructus. » Alludit autem ad illa 
prophete Isaie xti, 19: Kal τίς τυφλὸς, ἀλλ’ dj οἱ 
παῖδίς μου, xal xwool, ὀλλ᾽ ἢ oi κυριεύοντες 
αὐτων ; Et quis cXcws, nisi pueri mei, el surdi, nisi 
qui dominantur illis ? 

Col. 66 D 3. Ex Pyrenzo. Fidelius expressit 
mentem auctoris Eustathius : « Ab occidentis vero 
climatibus estivis sub Pyréneo vertice Tartessus :» 
tametsi Aristoteles, ex quo ista desumpsit Basilius, 
dixit, ἐκ τῆς Πυρήνης, « ex Pyreneo. » Quem 
enim Plolemeus et alii Betim appellant, Stra- 
boni et Pausanie Tartessus est. Atque in Atlanti- 
cum quidem mare verum est Tartessum exonerari 
ortum ex Pyreneo,sed Istrum seu Danubium ex illo 
fluere falsum est, ut quod ait Seneca, lib. vi Na- 
turalium quastionum,illum Europam et Asiam dia- 
terminare, quod Tanai potius fluvio convenit; 
sed ἰδία geographica non ita exacte Aristoteles 
aliique philosophi expenderunt, quos dum ἀδασά- 
νίστως sequitur sanctissimus Pater Basilius, multa 
hic descripsit, que ad Ptolemei potius et Strabo- 
nis aliorumque historicorum amussim examinanda 
sunt. Danubii ergo fontes collocat Strabo in medio 
silve Hercynie, quemadmodum et Rheni, lib. vr, 
que silva in Germania est : Ptolemmus autem ejus- 


gradu, latitudinis vero 46, 20 minuto. 


Col 67 A 2. Quorum est Eridanus apud Eusta- 
thiumlegimus,« quorum est Rhodanus,»sed utrum. 
que falaum est, sive Rhodanum sive Eridanum Pa- 
dumve dicas, ex montibus Ripheis oriri, et in oc- 
cidentalem Oceanum infundi: nam Rhodanus in 
mare Mediterraneum non longe a Massilia, Erida- 
nus in Adriaticum sinum devolvitur prope Venetius. 
Porro ex Alpibus fluere Rhodanum,et per Allobro- 
gum campos lapsum apud Lugdunum cum Arari 
concurrere, docet Strabo lib. rv, eodemque libro 
fontes Eridani statuit in finibus Ligurum et Medul- 
lorum, quemadmodum et Plinius. Ptolemeus ca- 
put ejus juxta Larium locum collocat sub gradu 


B longitud. 29, m. 20, latitudinis 44, m. 45. Postre- 


mo,quod hic dicuntur per /Ethiopiam fluentes am- 
nes quidam ἐπὶ τὴν to τοῖς πλεομένοις ἁποχενοῦ- 
σθαι, rectius ex Mediceo legimus ἕξω τῆς πλεομέ- 
νῆς ἁποχενοῦνται, quod apud Eustathium vertitur, 
« alii in citeriorem devolvuntur Oceanum, » ubi 
corrigendum fortasse « in exteriorem, » qui scili- 
cet est extra Columnas Hereulis, et extra mare Me- 
diterraneum, quod navigari solet, ut dixit Aristo- 
teles loco jam citato: "O τε Χρεμέτης εἴς τὴν ἔξω 
pst ϑάλσσσαν᾽ « Chremetes in externum mare exone- 
ratur. » [ta dixit et Lucianus in Prometheo: Καὶ 
τὴν θάλατταν πλεομένην, xa) τὰς νήσους xacotxou- 
μένας" « Mare navigatum, et insulas habitatas. » 
Externum autem mare, ut infra, οὐ γὰρ ἦν ἣ ἔξω 
Γαδείρων θάλασσα. - 

lbid. B 3. Qui dicis abysso. Tta quoque Latine 
extulit Eustathius : ων dicis abysso: Dissipaberis 
et Cornarius, qui don animadvertunt prophetam 
introduci ad Deuyi verba facientem : itaque rectius 
vertes ad sewmsum Basilii : Qui dicis abysso. Sin 
autem spectes prophete ipsius textum apud LXX, 
sine dubio lapsus memoria videtur Basilius, neque 
jam propheta πρὸς τὸν Θεὸν διαλέγεται, aut ut volunt 
quidam, προφήτης περὶ τοῦ Θεοῦ, sed potius, πρὸς 
τὸν λαὸν Θεὸς, populum Deus alloquitur. Itaque 
recte Vulgata Latina, Qui dico profundo, Desolare, 
Unde et sequitur Grece: xai τοὺς ποταμούς σου 
ξηρανῶ, et flumina tua. arefaciam. Precessit enim, 
Hzc dicit Dominus redemptor (tuus, et: Memento . 
horum, Jacob. Duo Regii codices constanter legunt 
κρὸς τὸν Θεόν. Immutavimus illud,« vulgarem qui- 
dem sermone, » et. substituimus Vulgate Latine 
versionem : mutuatur enim hoc ab Apostolo, II 
Cor. xi, 6: El δὲ xal ἰδιώτης τῷ λόγῳ, ἀλλ᾽ οὐ 
τῇ γνώσει. Ναηι etsi. imperitus sermone, sed non 
scientia.Eustathius dixit: «Nullis quidem facundie 
phaleris exornatum, scientie vero ratione potissi- 
mum. » 

Col. 69 C 10. Μεταθεῖσαν. Legebatur antea με- 
τατιθέντος, sed ex Anglicis codicibus in margine 
ascriptum erst μειαθεῖσαν, quod opere typogra- 
phiee in textum admiserunt, at sequentia parti- 
cipia non item immutarunt: in duobus Regiis 


983 


NOT/E FRONTONIS DUCJEI 


984 . 


scriptum offendimus μετατιθεῖσαν, et. in sequenti- À Hoc est,disputandum adversus eos qui ex Ecclesia 


bus τροπὰς ἀπάγοντα σημεῖα μετατιθέντα, et τρο- 
πὰς ἐπανάγοντα' qua cum nonnihil sint ἀναχό- 
λουθα, libenter receptam antea lectionem retine- 
rem. Eustathius quomodo legerit, ex ipsius verbis 
' conjice. « Et certe videmus moderatricem sapien- 
tiam Dei, solem in alias partes ex aliis transpo- 
nentem. Sed nunc eum ad australem zonam nunc 
ad signa solstitialia pro temporum mutatione tra- 
ducit. » 


Col. 71 B 3. Ut hzc celi appellatio. Non de ap- 
pellatione coli agitur, sed de dictione firmamenti: 
neque recte vertit hoc Eustathius: «e Proprie qui- 
dem aliud illi conveniens fuerat nomen: scimus 
tamen sepissime celum dici locum spissum den- 
gatumque aeris, » Cornarius: « Tanquam proprie 
quidem alteri appellatione congrneute, juxta simi- 
litudinem vero etiam boc appellationem transsu- 
meute.» Hoc vult scilicet,firmamenti appellationem 
alteri convenire,sed ccelum tamen per partioipatio- 
nem similitudinis appellari. Ceterum locus ille,e- 
τόμενα χατὰ τὸ στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ, decerptus 
est ex Genesi cap. 1, vers. 20, quem ita expressit 
8. Ambrosius lib.ir, cap. 4: « Volatilia coli, et vo- 
lantia super terram secus firmamentum coli; eo 
quod volatilia cirea superiorem versantia locum 
lerram spectent. » Sed distinguendus est tamen 
prior locus ex psalmo vr, 9, volucres coli, ἃ poste- 
riori ex 1 Genesis.Quartus demum ex Deuteronomii 
xxxii, 13, qui sic efferebatur in Basiliensi editione 
ἁπὸ ὅρων οὐρανοῦ xa! δρόσου, quo pacto et Ambro- 
sius videtur legisse Mbro De benedictionibus patriar- 
charum, cap. 11: Eusfathiussa finibus celi : at in 
Henriciano codice ἀπὸ τῶν ὁρῶν, a montibus, quod 
et in nonnullis Deuteronomii codicibus scriptum 
reperiri Flaminius Nobilius testatur : vera est lectio 
Medicei libri, quam expressimus, et Romane edi- 
tionis LXX, ἀπὸ τῶν ὡρῶν, a fructibus ; Vulgata 
Latina, de pomis cali et rore. Vox Hebrea delicias 
et delicatos fructus signiflcat, unde Pagninus ad 
verbum, « de delicatis colorum. » Male igitur 
Kircherus Augustanus in Indice Bibliorum He- 
braico-Gr&eco vocem istam docuit « montem » si- 
gnificare, hunc locum citans, cum ὡρῶν legendum 
Bit, non ὀρῶν’ tametsi Biblia Germanica Basilien- 
sia lectionem illam tueantur: quemadmodum et 
perperam contendit ibidem vocem eamdem He- 
bream ἼΔΩ τροπὴν conversionem sonare, propter- 
ea quod in eodem loco dicitur, καθ᾽ ὥραν γεννημά- 
τῶν ἡλίου τροπῶν, « secundum horam fructuum 
solis conversionum : » cum tamen illio vox Hebrea 
DN'2Dn « proventus » aut « frucus, » γεννήματα 80- 
net ; aul τροπάς, « conversiones, » non autem 335 
quam « delicias » diximus, aut « delicatos fructus 
Pagninum et alios Hebraice linguas peritos inter- 
pretari. 


Col. 74 C 10. Adversus ecclesiasticos. Dilucidius 
Cornarius : « Nobis autem ad ecclesiasticos etism 
quosdam sermo quidem est de discretis aquis. » 


sunt, non jam ethnici aut pagani ut illi philosophi 
de quibus antea loquebatur. Origenem enim sup- 
presso ejus nomine taxat, et quesi somnium ani- 
lemque fabulam expositionem ejus rejicit, [ut a4- 
monet Pererius eruditissimus ordinis nostri theo- 
logus in Commentario in hunc Geneseos locum. Is 
enim,quemadmodum refert Epiphanius in Epist.ad 
Joan.Hierosolymitanum,que apud Hieronymum eet 
60, veritatem historie allegoris mendacio deprava- 
bat,et aquas qua super firmamentum sunt,non esse 
aquas, sed forlitudines quasdam angelicae potesta- 
tis et rursus aquas que super terram sunt, hoc est 
sub firmamento, csse virtutes contrarias,id est de- 
mones : et Hieronymus, epist. 61, sextum ejusdem 
errorem numerat, quod sic paradisum allegorizet, 
« ut historie auferat veritatem, pro arboribus an- 
gelos, pro fluminibus virtutes coelestes intelligens. 
Septimum, quod aquas, qua super colos in Scri- 
pturis esse dicuntur,sanctas supernasque virtutes; 
qua super terram, et infra terram, contrarias et 
demoniacas esse arbitretur. » At contraria sen- 
tentia fere omnium veterum Patrum est tam Gre- 
corum quam Latinorum, quostenumerant cum Pe- 
rerius idem, tum Martinus Delrius item nosler in 
t Geneseos, veras et naturales esse aquas supra 
ccelum siderum, ut Theodoretus quest. 11,Justini 
Quzestionum auctor, quest. 93, et Gennadius in 
Catena, cujus expressisse verba Beda videtur in 
libro De natura rerum, eas aquas dicene ad refrige- 
rationem et temperationem ardoris siderum Iuisse 
comparatas. Gennadii verba sunt ex ms. codicis 
illustriss. cardinalis Joeusmi exscripta: ἵνα οὖν 
μὴ τοῦτο πάσχων ἀἁπείποι πρὸς τὴν στάσιν ποτὲ 
ἀλλ’ ἁράματον ὁμοίως xal ἁγήρω πάντοτε διαμένοι, 
σοφῶς 6 ἀριστοτέχνης θεὸς τὴν ἀφαίρεσιν ἐπ᾽ αὐτοῦ 
τῶν δὲῥάτων ἐμηχανήσατο, τῆς ix τούτων ἐγγινομέ- 
νης αὐτῷ καταψύξεως πρὸς τὴν ἐκ τῶν ἄστρων ἀν- 
τιχαθισταμένης θερμότητα « Ne qua fgitur caloris 
vicinitate solveretur, sed in suo statu sempàr inde- 
fessum eternumque duraret firmamentum sapiens 
architectus ipse Deus separationem hanc aquarum 
prudenter excogitavit, ut earum refrigeratione 868- 
tus siderum ita temperaret, ut neutram in partem 
laboraret. » 


Col. 75 B. 2. Elsi dicat quis. Interpres scripse- 


D rat « annuntiat, ut astruat aliquis et interpretetur 


hosce colos virtutes esse quasdam contemplationi 
concreatas, firmamentum vero facultates,qu&e ope- 
rose admodum et efficaciter fungantur officio,nempe 
operatrices. » Emendandum apud Eustathium, 
« contempla' rices esse virtutes,firmamentum autem 
factricem Dei potentiam,» pro « contemptibiles vir- 
tutes ; » et paulopost, « que istis dictionibus inest,» 
non dictionibus,sed rebusinest ratioet consideratio, 
unde Eustathius vertit: « Sed consideratio eorum 
prudenter ἃ sensum habentibus contemplata, glo- 
rificationem perficit Creatoris. » Coruarius optime 
« Verum sermo in his speculative acceptus. » 


985 


AD HOMILIAS IN HEXAEMERON. 


986 


Col. 76 C. 10. Ἔν ἀρχῇ τὸν σχοπόν. Basilien- A pli: quapropter fodere desiit, ut ne immisso mar 


gis editio habuit ἐναρχῇ conjunctim, at Regii duo 
euiendant évapyf;,et comprobat emendationem Eu- 
stathius, dum vertit: « Merito ergo quidem in ra- 
tionem gignentium manifestam esse proposuit: » 
quz licet mendosa indicant hic scribendum, « Qui 
igitur manifestum eorum que fiunt, finem sibi 
prop. » Eodem modo infra, legebatur in Basiliensi 
edit. ,6popávoi, ἐν épyn,et ex iisdem mss.correctum 
est ἐναργῆ, quocirca vertendum est, « manifesta 
Blatim exempla, » ut dixit Bustathius,« benefacto- 
ris monumenta certissima capiatis. » 

Col. 79 A 13. Jam vero. Verba Eustathii sub- 
stituimus in locum istorum interpretis: « Non de- 
gunt,qui vel usque ad insaniam se totos addixerunt 


equis ad obeunda certamina exercendis, adeo ut in p 


equorum gratiam sibi videantur per somnum con- 
fligere. » Atqui non περὶ ἱπποτρόφων, « de iis qui 
equos alunt vel exercent, » sed de iis agitur,qui in 
factiones divisi spectant certamina, vel in circensi- 
bus ipsis decertant: proprie namque de circo ita 
loquuntur Patres, ut insanire ac furere dicant eos, 
qui inter spectandum contendunt. Tertullianus De 
spectaculis cap. 16: « Cum ergo furor interdicitur 
nobis, ab omni spectaculo auferimur, etiam a circo 
ubi proprie furor presidet. » Gregorius Nazians. 
orat. 27: Περὶ τοὺς ἱππικοὺς xai τὰ θέατρα, val «à 
στάδια, xal τὰ χυνηγέσια τοσοῦτον μεμηνέναι, ὥστε 
ταῦτα ποιεῖτθαι βίον" « Circa ludos circenses et spe- 
ctacula, ot cursus, et venationes adeo insaniat, ut 
hzc pro vita et serio quodam instituto habeat. » 
Hieronymus in Fita S.Hilarionis: » Non circi furo- 
ribus, non arene sanguine, non theatri luxuria de- 
lectabatur. » 

Col. 80 C 13. Συναγωγὰς αὐτῶν. Ita legitur in 
codicibus Regiis mss. et xà) ess θαλάσσας, non utin 
Anglicis θάλασσαν, neque mutandum estqquidquam, 
ut volunt, qui ,rescribunt. συνάγωγὰς αὐτοῦ. Cons- 
tanter enim omnos libri excusi οἱ calamo exarati 
habent αὐτῶν. 

Col. 82 B 5. Sequitur. Atqui non ἕπεται dixit 
Basilius,sed ἐπωθεῖ, unde Eustathius, « Urgente ve- 
nientis impulsu; » et Cornarius : Protudit autem 
superveniens. » 

Col. 8& A 14. 'ExxÀnctacco9. Quidam Anglici 
habent Ἐχχλησιαστιχοῦ, at Gallici cum excusis 'Ex- 


χλησιαστοῦ, recto ; est eonim locus Ecclesiaste 1, 7: D 


Πάντες χείμαῤΤοι: — Omnes. torrentes vadunt in 
mare. 

Ibid. C 1. Χαλινοῦται. Anglicilibri addunt vocem 
θάλασσα, quam neo excusus, neque Regii duo 
agnoscunt, sed Eustathius : « Jussu Dei violentiam 
maris frenat. » Porro quod sub finem pagine pro- 
fert de Egvpto, que mari Rubro sit depressior,ex 
Aristotele decerptum est 1 Meteoror., o. 14: ᾿Αλλ’ 
εὗρεν ὑψηλοτέραν οὖσαν τὴν θάλατταν τῆς γῆς, διὸ 
ἐπαύσατο διορύττων, ὅπως μὴ διαφθαρῇ τὸ ῥεῦμα 
τοῦ ποταμοῦ συμμιγείσης τῆς θαλάττης" « Sed ex- 
celsius mare Rubrum comperit,quam terram ZEgy- 


corrumperetur aqua fluvii. » strabo tamen natione 
/Egyptius falso id renuntiatum Dario Medo tradit 
lib. xvit: Kal οὔτος δὲ ψευδεῖ πεισθεὶς do7xt τὸ 
ἔργον περὶ συντέλειαν ἤδη γενόμενον. ᾿Επείσθη 
γὰρ μετεωροτέραν εἶναι τὴν Ἐρυθρὰν θάλασσαν τῆς 
Αἰγύπτου, καὶ εἰ διαχοπείη πᾶς ὁ μεταξὺ ἰσθμὸς, 
ἐπιχλυσθήσεσθαι τῇ θαλάττῃ τὴν Αἴγυπτον" « Hic 
quoque pene absolutum opus deseruit. Falso enim 
persuasus est rubrum mare /Egypto esse sublimius, 
ideoque si medius isthmus incideretur, /Egyptum 
ἃ mari obrutum iri. » Diodorus Siculus lib. 1 vo- 
cat διώρυγα χειροποίητον etc τὸν ᾿Αραδιχὸν χόλπον, 
« fossam hominum manibus in sinum Arabicum et 
Erythrieum mare deductam. » Plinius autem quo- 
modo conjungere voluerint hi regesutrumquemare 
clarius explicat lib. vi, cap. 29: « Daneon portus, 
ex quo navigabilem alveum perducere in Nilum 
primus omnium Sesostris /Egypti rex excogitavit, 
mox Darius Persarum deinde Ptolemaeus sequens, 
qui et duxit fossam latitudine pedum ocentum,alti- 
tudine triginta, in longitudinem triginta septem 
roillium cccc passuum usque ad fontes amaros. 
Ultra deterruit inundationis metus.» Non dicit erga 
Baeilius regem ullum perfodisse isthmum, qui per- 
tingit a mari Rubro ad Mediterraneum,sed tantum 
duo illa maria conjungere voluisse: non quiderg: 
ducta ab Arabico ad Mediterraneum fossa, sed, 88 
ducta ἃ mari Rubro ad unum ex ostiis, quibus Ni- 
lus in Mediterraneum devolvitur, quod tarnen is- 
thmum perfodere appellant historici, licet a mari 


C uno ad alterum fossa non ducatur; atque hoc id- 


circo rnonuisse placuitj7Bequis memoria lapsum 
Basilium existimek, aut parum cum eorum narra- 
tione consentire, uae hio tradidit. 

Col. 88.A 18; Mare Rubrum. Argyrop. ediderat, 
« ad id quod trans Gades mare Oceanum tendere, 
eique conjunctum esse ferunt. » Connecli autem 
cum Oceano vel mari Atlantico cum ait Basilius 
mare Rubrum, auctores sequitur non paucos, qui 
Rubri maris nomine non eum tantum, quem vocat 
Ptolemaeus 'Apá6tov xó)mov,sinum Arabicum intelli- 
gitquietiam Erythreum maredicitur,sed totum illud 
meridionale mare'quod ad Indiam usquein orientem 
et ad extremas Africe oras occidentem versus ex- 
tenditur, quale est quod ait Seneca Troad. actu I: 

Et qui renatum prorsus excipiens diem 
Tepidum rubenti Tigrin immiscet freto. 

Fluvium enim Tigrin exonerariait in Rubrum mare 
cum non in Arabicum sinum,se2 in Persicum effluat, 
quia Rubrum mare appellat australem Oceanum, 
quemadmodum et Herodotus in Clio, Diodorus lib. 
u Bibliothezz»: Quintus Curtius lib. vr, Josephus 
lib. r, cap. 2 Antiquitatum : tametsi Africa anti- 
quis tempore Ptolemaei ultra montes Lune esset 
incognita, neque dum Lusitani extremum ejus pro- 
montorium, quod caput Bone Spei appellant,navi- 
gando superassent. 

Col.88 C 44. /n mullis. Etsi non reperiuntur 


087 


NOTAE FRONTONIS DUCAI 


hec in Hebreo textu, neque in Vulgata Latina 8. A mulo ραδδούχους item appellat Grace lictores Ro- 


Hieronymi, minime tamen superflua ea judicat 
S. Ambrosius lib. ri, cap. 5: «Cum dixerit, quia 
factum est sic, satis esse putant vocem operaloris 
ad accelerate operationis indicium. Sed quia in 
aliis quoque creaturis habet et definitionem pre- 
ceptionis οἱ repetitum operationis vel indicium vel 
effectum, ideo nos non putamus absurdum id quod 
perhibetur additum, etiamsi ceteris interpretibus 
vel veritas doceatur suppetere vel auctoritas. Multa 
euim a Septuaginta viris Hebraice lectioni addita 
et adjuncta comperimus. » Augustinus etiam Lib. 
de Genesi ad lilleram imperfecto : « Ut postea quod 
dicitur non superfluo additum videatur : sed ut post 
rationalem et incorpoream operationem intellige- 
remus etiam corporalem secutam.» Eadem quoque 
"Theodoretus agnoscit, quest. 12 in Genes., et sibi 
objicit, cur unam cum dixerit congregationem 
Scriptura multas postmodum congregationes aqua- 
rum commemoret, quia nimirum una est aquarum 
congregatio, quoniam inter se maria conveniunt, 
quedam deorsum per subterraneos meatus decur- 
rentia, alia secundum superficiem terre : sed plu- 
rali numero dixit,quoniam aliud est mareIndicom, 
aliud Ponticum, et aliud Tyrrhenum, aliud Pro- 
pontia : Ἔξωθεν δὲ πᾶλιν ἐπίχειται τὸ μέγιστον πέ- 
λαγος, ὅπερ τινὲς μὲν ᾿Ατλαντιχὸν, τινὲς δὲ ᾿Ωχεανὸν 
ὀνομάζουσιν" « Extra autem rursus adjacet mare 
maximum, quod nonnulli mare Atlanticum, non- 
nulli Oeeunum appellant. » Extra dixit esse Ocea- 
nun, hoc est, extra Gades; non utinterpres Theo- 
doreti scripsit : « Preter hec autem omnia. » Sic 
locutus est hic noster-emtea, ἡ ἔξω Γαδείρων θά- 
λασσα, « quod est extra Gadé& mare, sive ultra 
Gades externum. » Postremo illa:verba, τὰ τοίνυν 
ἀχριθῆ, usque ad finem periodi non agnosoit Eusta- 
thius vetus interpres, nec a Basilio videntur inter 
conciongrdum prolata, presertim cum dicat Epi- 
phanius libro De ponderibus et mensuris,appositum 
esse obelum Soripture dictionibus apud LXX In- 
terpretes positis,que apud Aquilam et Synmachum 
non habentur, quod eas Septuaginta ex seipsis ap- 
posuerint, non frustra, sed potius in utilitatem : et 
Hieronymus epist. 89, ad Augustinum,« ubicunque 
virgule, id est obeli, sunt significatur, quod Sep- 
tuaginta plus dixerint,quam habetur in Hebreo. » 


At non quidquid in Hebreo non habetur, aut apud ἢ 


Aquilam et Symmachum, reprobatum est. 


Col. 96 A 4. Τοῦ γεννᾷν αὐτῇ. Sic Basiliens 
edit. Αἱ Anglici mss. αὐτῆς. Tuentur lectionem 
editam duo Regii, et Eustathius, « sibi perhibens 
facultatem. » 

Col. 99 A 8. Lictores. Immutavimus illa inter- 
pretis,« feruligerosque lictores,» et cum Eustathio 
qui vertit, « faciumque vectores, » maluimus Ro- 
manorum voces usurpare, qui fasces, preferri aie- 
bant a lictoribus. Auctor etiam Vulgate Aotor xvi, 
95: ᾿Απέστειλαν οἷ στρατηγοὶ τοὺς ῥαύδούχους" 
Miserunt magistratus liclores. Plutarchus in Ro- 


manorum, ὅθεν οἱ ῥαδδοῦχοι λικτώρεις, αἵ τε ῥάδδοι 
βάχυλα καλοῦνται. Cruserius interpretatur, « et 
virge, quas gestabant, fasces. » Ad verbum esset, 
« et virgi baculi vocantur. » 

Col. 405 A 8. Προδληθεϊῖσιν. In Basiliensi eral 
βληθεῖσιν, Regii duo pravferebant mpo6Az0sic:, unde 
est προδολή supra, τῇ προδολῇ τῶν ἀνθερίκων. Ám- 
brosius hsc expressit lib. 1, cap. 10: « Haud du- 
bium quin majore proventu : siquidem neo cultoris 
desidia terrarum destituere poterat ubertatem. ε 
Caterum que paulo post στεφανωματιχὰ dixit φυτὰ 
Argyropylus « qui ad plectendas corollas faciunt,» 
interpretatus eret Eustathius, « que coronaria vo- 
citantur, » sic enim corrigendum est mendosum 


B illud, « que corinaria.» Utitur hac voce Dioscorides 


lib. 1, cap. 9: "Acapov πόα εὐώδης στεφανωμα- 
«xx. « Herba est odorata et coronaria asaron. » 
Nheophaastus lib. vit, cap. 27, De caus. plant. : "Ev 
ἰγύπτῳ χείριστα τὰ ἄνθη xal τὰ στεφανώματα " 
« In /Egypto pessimos provenire flores et corona- 
menta, » scribit, hoc est, folia vel herbas ex qui- 
bus corone contexuntnr, Plin. lib. xxi, cap. 1: 
« [n hortis seri coronamenta jussit Cato.» Postremo 
quod sub finem pagine Basilius addit caruisse api- 
nis ante peccatum rosam, repetit etiam Ambrosius 
loco citato, nec dissentit ab utroque Augustinus 
lib. 1 De Genesi contra Manichzos, cap. 13, Ubi sit 
« herbas venenosas ad poenam vel ad exercitatio- 
nem mortalium creatas e8se, et hoo totum propter 
peccatum : » sed ut admonet optime doctissimus 
Pererius noster in Commentariis in Genesim, postea 
maturius et accuratius rem sorutatus retractavit et 
emendavit lib. n1 De Genesi a4 litteram, cap. 18, et 
contrariam sententiam est amplexus. Certe cum 
venenosas et exitiales herbas ante peccatum natas 
asserat Basilius pag. 58, eedem rationes docere 
possunt, cur etiam ante pecontum spinas cum ro- 
sis edere terram Deus voluerit. we 


Col. 108 C. 6. Παρεμδαλεῖ γάρ. Interpres sori-*. 
pserat :« Immittet enim se,aut medium constituet 
angelus Domini.» Et sonat boc quidem Greece παρεμ- 
δάλλειν cum alterius rei casus additur, ἑαυτὸν, ón- 
otj(ac,« inserere 86,» vel « suspicionem injicere, » sed 
et « castra locare, » tentoria collocare ordinibus di- 
Btincta,nullo prescrtim alterius vocis casu addito, ut 
in hoc loco Davidis Budeus in Commentariis linguz 
Grece profert ex Polybio, lib. 11. Τὴν δὲ δύναμιν πρὸ 
τῆς πόλεως παρεμδαλὼν, ὠχυρώσατο τάφρῳ καὶ 
χάρακι τὴν στρατοπεδείαν" « Cum ante urbem castra 
metatus esset,fossa et vallo exercitum communivit. 
Positus enim tentoriorum et metatio ordinatione 
castrenai constans, παρεμδολὴ dicitur. » Porro quo- 
tiescunque vox Greca Septuaginta interpretum vel 
aliorum Grecorum ambigua est, et duas pluresve 
notiones habet,ea potissimum amplectenda videtur 
qua cum Hebreo convenit: atqui ex eodem arche- 
typo vertunt Joa, Campensis et Pagninus, « Castra 
metaturangelusDomini: » Εἰ Hieronymus ex eodem 


989 


AD HOMILIAS IN HEXAEMERON. 


990 


textu Hebreo, « Cireumdat angelus Domini,» et À autem, « et impedimentum non affertur ad reci- 


in cap. rxv Isaie unumquemque nostrum habere 
angelum probans, et huno versum e Greco citans 
sic effert : « Cireumdat angelus Domini.» Certe 
Basilium sic intellexisse hunc locum indicant, qua 
sequuntur, xzi οἱονεὶ χάρακας ἡμῖν παραχατέπηξε, 
θέμενος ἐν, Ἐχχλησία πρῶτον ἀποστόλους, et in 
homiliis ín Psalmos, ὅτι ὅλῳ στρατοπέδῳ xal πα- 
ρεμόολῇ πολυανθρώπῳ παρειχάζεται εἴς ἄγγελος. 
Apud Eustathium mendose, sicot et in quibu- 
sdam Latinis codicibus tempore Augustini, le- 
gitur, « Immittet angelum Dominus in circuitu. » 


Col. 111 B 3. Velut quedam mascularum semina. 
S. Ambrosius lib. rr, cap. 13 : « Prejaciunt ramis 
ejus palmarum quedam velut semina mascula- 
rum, quibus illi velut quidam sensus perfruitio- 
nis infunditur, et expetiti concubitus gratia re- 
presentatur.» Sic enim emendandum censeo, cum 
hic Grece legatur, iv συναισθήσει τῆς ἀπολαύσεως͵ 
Cornarius, « semina quedam, quos culices appel- 
lant, stque sio velut in sensu fruitionis ac volu- 
ptatis illa constitui. » Apud Eustathium quoque 
depravata est leotio, « sublatos de masculo certos 
oculos femine dicuntur inserere, » ubi forte corri- 
gendum « certos: culicea; » quemadmodum locum 
illum expressit Aristotelis |. v Histor. animal., 
cap. 32, Theodorus Gaza: Ot δὲ ἐρινεοί ἐν τοῖς 
ἐρινοῖς ἔχουσι τοὺς καλουμένους ψῆνας" γίνεται δὲ 
τοῦτο πρῶτον σχωλήκιον, εἶτα περιῤῥαγέντος τοῦ 
δέρματος ἐχπέτεται, τοῦτο ἐγχαταλείπων ὁ ψὴν, καὶ 
εἰσδύεται εἰς τὰ τῶν συχῶν ἐρινὰ καὶ διαστομῶν ποιεῖ 
μὴ ἀποπίπτειν τὰ ἐρινά’ « Ficarios culices caprifi- 
cus generat suis pomis : fit primum vermiculus, 
mox rupta cute evolat culex, mutataque sede petit 
ficus immaturas, quibus se insinuans, facit ne 
decidant. » Ita emendatus legitur hio locus in 
editione Casauboni, et Plinius favet, qui lib. av, 
cap. 19, hec tradit de caprifico τ᾿ « Ergo culices 
parit : bi fraudati afimen(o in matre putri ejus 
tabe, ad cognatam volant. » Hesychius, ψῆνες, χω- 
νώπια τὰ ἐν τοῖς ὀλύστοις γινόμενα, sed. idem quo- 
que alio loco ψῆνας exponit τὰ σπέρματα τῶν φοινί- 
χων, « Semina palmarum. » Etymologus etiam : 
M'rvec, αἷ μικραὶ μυῖαι, καὶ qvac λέγουσι τὸ σπέρμα 
τῶν φοινίχων᾽ « Ψῆνες sunt parve musca, et ψῆνας 
appellant semina palmarum. » Quibus adducor ut 


piendum solis calorem. » 

Col. 116 C 10. Υπάρχον. Emenda ex duobus Re- 
giis codd. ἐνυπάρχον τῇ γῇ. « Illud etiam nune pre- 
ceptum quod terre inest. » Et καθ᾽ ἑχάστην ἔτους 
περίοδον fidelius expressit Cornarius : « Juxta sin- 
gulorum annorum circuitum : » apud Eustathium 
deest vox, « annorum : vires proprias quantas ha- 
bet singulorum annorum curriculis informandum 
genus herbarum. » 

Col. 148 Α 11. Concertantium. Addimus vocem 
« athletarum » e Greco, et pro « theatro, » substi- 
tuimus « stadio, » quod mendose apud Eustathiuin 
legitur, « congregatos in studio. » Quod enim La- 
tinis circus a theatro diversus, id stadium Grecis 
fuit. Martialis tamen lib. xiv, apophoreto 26, si- 
gnificat se usurum tegmine causie in theatro, si 
vela ventus invidisset; et Vopiscus in Carino do- 
natos fuisse spectatoribus ludorum publicorum 
testatur Atrebaticus birros. Umbellis prreterea ve- 
lisque ἃ 8010 tegebantur Romani; sed Basilius in 
oriente capitibus nudis in stadio spectatores spe- 
otasse testatur. Sed et stadium fuisse Rome tem- 
poribus Constantii principis ex Ammiano Marcel- 
lino constat. lib. xvi Historiar.,« etPompei theatrum 
et Odeum et stadium. » 

Col. 120 D 3. Τὸ δόγμα τῆς θεολογίας. Theologis 
vocabulum apud Grecos interdum minus late 
patere, quam apud Latinos observat doctissimus 
Jac. Billius in Scholiis ad orat. vii Gregorii Na- 
zianz. Nam apud Latinos theologie, operam dare 
dicuntur, qui in sacrarum litterarum studio ver- 
santur : apud Grecos/üütem θεολογεῖν dicuntur, 
qui divinitatis dogfrinam sermone vel scripto per- 
sequuntur. lta 3. Gregorius oraüones, in quibus 
ex professe de Patris et Filii et Spiritus sancti di- 
vinitate verba facit, De theologia inscripsit : ita 
hoc loco Basilius θεολογίας δόγμα vocat « doctrinam 
de duabus Trinitatis personis, » Sed et θεολογεῖν 
nihil aliud significare docet, quam Θεὸν λέγειν xai 
ὁμολογεῖν, « Deum dicere ao confiteri, » ut epist. 26 
idem Gregorius : Φανερῶς ἤδη τὸ Ἡνεῦμα θεολο- 
Y*ic « Palam Spiritum esse Deum profiteris. » 
Rectius ergo cum Eustathio hioc vertes : « Ubique 
igitur dogma deitatis mystica narratione conser- 
tum est historie ; vel ex Cornario, « Ubique,« Übi- 


credam caprificorum ψῆνας distinguendos esse ab ἢ que ad historiam theologie doctrina mystice in- 


istis palmarum, de quibus agit Basilius, neque 
culices istos esse, sed florem quemdam vel lanu- 
ginem, ut verterat hio Argyropylus, « maris flo- 
rem seu lanuginem immittere. » Confirm;at con- 
jecturam nostram Plinius lib. xi, cap. 4, ubi 
de palmis agens hec addit, « ut coitus etiam 
excogitatus sit ab homine, ex maribus flore ac 
lanugine, interim "vero tantum pulvere insperso 
feminis. » 

Ibid. D 7. Partim radios. Interpres scripserat 
fortasse, « radio solis. » Cornarins, « et radium 
solis per raritatem large suscipiat. » Ambrosius 


terspersa est. » 

Col. 123 C 3. A corpore luce. Scripserat fortasse 
interpres, « luci 8e opponente; » nam et ita Greca 
expressit Eustathius :« Sicut enim lucido die stan- 
tem quemdam sub aurora solis mox umbra comi- 
tatur, » et Cornarius . « Quemadmodum enim in 
die umbra ad id, quod splendorem obstruit, con- 
sistit, » quasi dicat, umbram comitari corpus quod 
sese luci opponit, camque excludit. 

Col. 127 A 1. Sol vertetur. Paulo aliter apud pro- 
phetam soriptum est, Joelis τι, 31 : Ὁ ἥλιος με- 
ταστραφήσοται εἰς σχότος, καὶ ἣ σελήνη εἰς αἷμα Sol 


99ι 


NOTJE FRONTONI8 DUCJEl 


converletur in Lenebras, et. luna in sanguinem. Illud A — Col. 134 B 13. Copia frugum. Βὐθηνήσει dixit non 


autem alterum membrum Basilii memoria sugges- 
sit ex Evangelio Matthei xvi, 29 : Ὁ ἥλιος σχοτι- 
σθήσεται, xal ἣ σελήνη οὐ δώσει τὸ φέγγος, abt: 
Sol obscurabitur, et. luna non dabit lumen suum : 
cui similis locus Ezechielis xxxi, 7 : Ἥλιον iv 
νεφέλῃ χαλύψω, xai σελήνη οὐ μὴ φανῃ τὸ φώς 
αὐτῆς" Solem in nube tegam, εἰ luna non splendebit 
lumine suo; Vulgata : Εἰ luna non dabit lumen 
suum. 

Col. 1?7 α 13. Ἑξήχοντα. Henricianus codex 
ἑξήχοντα διαιροῦντες" at. Mediceus διελόντες, cum 
Basiliensi : Montaculius suspicatur legendum δι- 
ελόντες μορια, et paulo post ἕχαστον πάλιν τῶν ἑξή- 
χοντα ἐχείνων μορίων ἑξηχοντάχις, Αἱ duo Regii 
preferunt παλίν τῶν ἑξηχοστῶν ἑξηχοντάχις. Eusta- 
thius, eorumque sexaginta sexagies portiones enume- 
rant. Ita paulo post loquitur, τῷ χρόνῳ παραδραμεῖν 
ἑξηχοττά, 

Ibid. In Basiliensi edit. erat. ἑχάστην τριακοστὴν 
μοῖραν" aberat autem a ms. Reyio vox τριαχοστήν. 
Eustathii interpretatio mendosa est, in quibus 
diximus decretorum sortem fuisse divisam. Corna- 
rius aptius, « in quas singulas tricesimas partes 
dividi diximus. » 

Col. 130 A 12. Erit etiam. lnterpres verterat : 
« Faciet etiam omnia animo prompto : denique ad 
quastum ingenio solerti.» Αἱ προετικός est. qui fa- 
cile npote:a, ut apud Aristotelem, μήτε φυλαχτιχὸν 
προετικὸν δέ, « nec ad custodiendum pertinax, sed ad 
profundendum facilis ac paratus,» Iv Ethic., cap. 2. 
Cornarius ab auétoms mente non eberravit, « et 
voluntarius ad dandufn. e rprsum promptus ad 
acquirendum.» Eustathius contrà interpretatur qua- 
8i non προΐεσθαι voluerit, sed πρῃεστάναι eum, qui 


800 ariete natus sit, « Presidalem quoque futurum . 


et quastuosum. » Sed προετικόν qualem appellarit 
indicat postea clarius, cum ait, εὐμετάδοτος γὰρ ὁ 
xptavóc. Porro hanc genethliacorum vanitatem iis- 
dem rationibus oppugnat 8. Augustinus lib. 11.De 
doctrina Christiana, cap. 21, cum ait mathematicos 
illos, qui dum stellarum positionem, cum quisque 
nascitur, consectantur, et inde conantur vel actio- 
nes nostras vel octionum eventa praedicere, nimis 
errare, 80 vendere hominibus imperitis miserabi- 
lem servitutem. « Nam quisque liber, inquit, cum 


ad ejusmodi mathematicum ingressus fuerit, dat D 


peouniam, ut servus inde exeat aut Martis aut Ve- 
neris, vel potius omnium siderum, quibus illi, qui 
primi erraverunt, vel bestiarum propter similitu- 
dinem, vel hominum ad ipsos homines honorandos 
imposuerunt vocabula. » Vide etiam Joan. Picum 
in Asfrolog. lib. v1, cap. 15, et Jos. Scaligerum in 
Nolis ad Manilium, qui ex Aben Ezra refert alias 
imagines flxisse colo Persas, alias Indos, alias 
spherie Barbarice auctores. Arabes etiam omnes 
AEgyptiorum Chaldeorumque imagines evertisse, 
omnesque asterismos commutasse tradit Alexander 
de Angelis, lib. iv, cap. 23, Adversus astrologos. 


εὐθυνεῖ, ut legisse videtur interpres scribens,« quan- 
do recte quidem facturus videtur agricola; » atque 
εὐθύνειν « quidem, » ut ait Sophoclis scholiastes, 
dicitur ἐπὶ των ὀρθουμένων Jotfov,»cum 68 que 
sunt tortuosa, recta fiunt; » at εὐθηνεῖν ἐπὶ των εὖ- 
τυχούντων, « Cum prosperis successibus utimur, 
cum exvoberant res, ut optamus, » ut homil. 4 dicl- 
tur ὀρχήστρα εὐθηνουμένη θεάμρσιν &xoAdotot. Eu- 
stathius, « quibus copie fructuum possint etiam 
non operantibus abundare. » Cornarius, « imo fer- 
tilitate abundabit agricola. » Porro eamdem astro- 
logorum vanitatem inducere fati necessitatem, et 
8 pietate ac fide homines avocare, pluribus ostendit 
in Commentario in [8818 cap. xiv : Πᾶς δὲ ὁ τᾶ τῆς 
γενέσεως πράγματα ἀποδεχόμενος, xal ἀνάγχην καὶ 
εἱμαρμένην, καὶ πεπρωμένην πρεσδεύων. 

Col. 35 A 10, Pro portione. Κατὰ μέρος mavult 
doctiss: Montacutius verti « per partes, paulatim.» 
Cornarius scripsit, « particulariter. » Eustathius, 
« paulatim componit temperiem. » Porro que de 
asciis et amphisciis affert sub finem pagine Basi- 
lius, ex Strabone desumpsisse videtur,cujus inter- 
pres his iisdem vocibus utitur. Plinius etiam lib. iu, 
cap. 73, dixit : « Quibus in locis Indie umhrese non 
sint, septentrionem non conspici, et ea loca appel- 
lari Ascia, nec horas ibi dinumerari. » De Arabibus 
etiam amphisciis quod subjicit, germanum est 
illis, que ab astronomie peritis citantur ex mn Lu- 
cani libro : 


Ignotum vobis Arabes venistis in orbem, 
Umbras mirali nemorum non ire sinistras. 


« Volunt enim significare, inquit Clavius noster, 
Arabes citra tropicum Cancri venisse, ubi perpetuo 
corporum umbrae in meridie versus septentrionem, 
hoc est ad dextram mundi partem, nunquam versus 
austrum ad sinistram partem projiciuntur. » 

Col. 137 B 11. Qualwor aun. Non, ut, interpres, 
RE 
« exactissimum temporum concursum, » $&v ὥρῶν 
συνδρομήν. Eustathius vertit ad verbum, « ut dili- 
gontius horarum possit colligi perfecta concursio.» 
Ita dixit Horatius in Arte : 


Qui purgo bilem sub verni temporis horam : 
et ode 12 lib. 1: 


Qui mare et lerras, variisque mundum 
Temperat horis. 


Quod autem ait Hebreos quondam ita metiri so- 
litos annum, ut luna cum sunm cursum peregisset, 
anni effectrix esset, indicat lunares illorum fuisse 
annos et menses, 86 proinde cum duodecim luna- 
tiones elapse essent, dies tantum cccriv peractos ; 
cumque solaris annus sit dierum cccLxv eum qua- 
drante, necesse fuisse mensem intercalerem adde- 
re, ut lunares illi anni solaribus equarentur. Ca- 
rolus Sigonius lib. ri, cep. 1, De republica Hebrgo- 
rum tradit, eos interposuisse dies illos undecim 
cum quadrante, secundo et quarto quoque anno 


993 


AD HOMILIAS IN HEXAEMERON. 


994 


post mensem duodecimum qui dicitur Adar, deci- Α quod recentiores Greci, ut Athenienses, anni for- 


mum tertium, queni vocabant Veadar, dierum vi- 
ginti duorum et viginti trium, « vicibus alternatis 
habita ratione quadrantis. » Beda vero in lib. De 
temporum ralione, cap. 43, Hebreos ait, qui solos 
lunares in lege noverant et observabant menses, 
juxta naturalem lune cursum tricenis undetricenis- 
que diebus communium annorum menses duodenos 
explicuisse, et tertio vel secundo, ubi decebat, anno 
tertium decimum in fine anni mensem triginta die- 
rum apposuisse embolismum. Non igitur, ut vult 
Sigonius, secundo et quarto quoque anno mensis 
viginti duorum aut viginti trium dierum : sed, ut 
docet Beda : « Colliguntur post tres annos dies un- 
decim, et fiunt dies triginta tres, unde tertio anno 
fitembolismusseu intercalatio mensis uniustriginta 
dierum ; tres vero qui supersunt dies, adjeotis trium 
annorum sequentium tribus diebus, fiunt triginta 
sex : quos sex si duobus annis adjeceris qui habent 
22 dies, fient dies 28. Propterea post septimum an- 
num non tertio, sed secundo anno fit intercalatio.» 
De Grecis antiquis audiendus Solinus ia Polyhist. 
cap.3: « Greci, inquit, singulis annis undecim dies 
et quadrantem detrahebant, eosque octies multi- 
plicatos in annum nonum reservabant, ut contra- 
ctus nonagenarius numerus in menses tres per tri- 
cenos dies scinderetur, qui 8nno nono restituti ef- 
ficiebant dies quadringentos xLiv, ἐμδολίμους, vel 
ὑπερδάλλοντας nominabant. » Macrobius etiam lib. 
1 Saturnal., cap. 43: « Intercalares statuta ratione 
commenti sunt, ita ut octavo quoque anno nona- 
ginta dies, ex quibus tres menses tricenum dierum 
composuerunt, intercalarent. Id Greci fecerunt, 
quoniam erat operosum atque difficile omnibus an- 
nis ΧΙ dies οἱ quadrantem intercalare. Itaque ma- 
luerunt hunc numerum octies multiplicaro, et nong» 
ginta dies, qui nascuntur,'si quadrangcum diebus 
undecim octies eomponatur,.daserere in sex menses 
disteibuwetidos. » Item Herodotus lib. iu : Ἕλληνες 
διὰ τρίτου ἔτος ἐμδόλιμον ἐπεμδάλλουσι τῶν ὡρέων 
tvexz* « Greci tertio quoque anno intercalarem 
mensem introducunt temporum gratia. » Denique 
secundum quosdam Grecos apud Epiphanium, he- 
resi Lxx, licet tertio quoque anno flat intercalatio 
unius mensis triginta dierum, et sexto item anno 
alterius mensis triginta item dierum,tamen octavo 
auno interjecto tertio item mense concludit : Kai 
οὕτως κατὰ περίοδον ὀχταετηοίδος ἐννενήχοντα ἡμέ- 
pat, οἵτινές εἶσι πληρέστατοι ἐμδόλιμοι μῆνες τρεῖς, 
οἱ νίνονται κατὰ τρίχα ἔτη μὴν εἷς, καὶ κατὰ δύο 
ὕστερα ἔτη μὴν tic « Atque ita per octennii οἷ - 
cuitum intercalantur dies nonaginta, qui sunt ple- 
uissimi menses intercalares tres, et fit in primis 
tribus annis mensis unus,et in duobus posteriori- 
bus annis mensis unus. » Itaque in eamdem sum- 
mam redit post octo annos nonaginta dierum in 
tribus mensibus intercalatio. Postreino observa Ba- 
silium dixisse Grecorum antiquissimos menses ha- 
buisse lunares, οἱ unum intercalasse : propterea 


mam C. Cesaris edicto mutarunt, et Julianum am- 
plexi sunt:habuitque initium suum non solstitiale, 
sed autumnale οἱ Alexandreum, a mense Octohri, 
ut ex decreto illorum colligitur quod pro Hyrcano 
summo pontifice Judeorum ediderunt apud Jose- 
phum lib. xiv Antiquit., cap. 46. 

Col. 139 A 10. Perzgque contueniur. Eustathius 
eodem modo vertit, « similiter intuentur. » Montacu- 
tius mavult, « equalem contuentur, hoc est, ejus- 
dem magnitudinis, » et ita Cornarius, « Britanni 
equalem vldent. « Itaque locum hic non habet il- 


lud Virgilianum 1 Zneid., vera. 568, populariter di- 
otum : 


Nec tam aversus equos Tyria sol jungit αὖ urbe. 


B  Col.143 B. 10, Euriporum refluxus. Interpres 


ita hec expresserat, ut. Euriporum aestum cum 
Oceani &stu misceret, « et. &stus etiam gurgitesve 
maris reciproci, partim in Kuripis, partim in Ocea- 
n0, quos ordinate consequi ; « distinxit eos Eusta- 
thius hoc pacto : « Euriporum quoque meatus re- 
fluus hoc indicat, vel etiam  reciprocatio Syr- 
tium, qua vicine habentur Oceano ; » et Cor- 
narius : « Euriporum refluxus, et maris cir- 
ca Oceanum appellatum reciprocstio ; » distin- 
xit et Strabo lib. 1, pag. 38 : Περὶ μὲν obw 
τῶν πλημμυρίδων xai τῶν ἀμπώτεων εἰρήκασιν 
ἱκανῶς Ποσειδώνιός τε καὶ ᾿Ανθηνόδωρος " πεῤὶ δὲ 
τῆς τῶν πορθμῶν παλιῤῥοίας εἴπεῖν ἀπόχῤη, ὅτι 
οὐδὲ εἷς τρόπος τοῦ ῥοώδεις εἶναι τοὺς πορθμοὺς, 


Q ὅ γε κατ᾽ εἶδος - οὐ γὰρ ἂν ὁ μὲν Σιχελιχὸς δὲς 


ἑκάστης ἡμέρας μετέδαλεν, ὁ δὲ Χαλχιδιχὸς ἑπτά- 
xtc* « Ceterum de snetís estuatione sufficiunt, que 
a Posidonio sunt ét Athenodoro dicta. De fretorum 
autem fluxu so" refluxu, cum ipsi quoque magis 
physicam eifusam habeant, hoc dixisse sufficiet, non 
unum esse in universum modum s&stus fretis om- 
nibus: alioqui non Siculum bis quotidie mutaretur, 
Chalcidicum septies. » At libro ix, pag. 278 : Ἑπτά- 
κις μεταδάλλειν φασὶ  xa0' ἡμέραν ἑκάστην xol 
νύχτα’ « Septies quavis die ao nocte mutari. » 
Pomponius Mela lib. it, cap. 7 : « Euripum vocant 
rapidum mare et alterno cursu septies die ac septies 
nocte fluctibus invicem versis. » Livius tamen lib. 
xxxvi, non septies die, sicut fama fert, tempori- 
bus statis reciprocare scribit, sed temere in mo- 
dum veuti nunc huc nuno illud verso mari. Plinius 
denique, lib. 11 Histor. natural., cap. 97, ubi Euri- 
pum dixit septies die ac nocte reciprocare, addit : 
« JEstus idem triduo tn mense consistit, septima, 
octava, nonaque luna. » Ita varia de estibus maris 
narrantur, quorum causas diversas profert idem 
Plinius toto illo capite libri it. 

Col. 144 D 1. Ὑμᾶς τῆς ἑαυτῶν. In Basiliensi edi- 
tione scriptum fuit ἡμᾶς, at interpres ὑμᾶς legit. 
Rursus Basiliensis habuit λόγῳ μετρῆτε, et ἀναλο- 
γίσασθε, duo vere legii preferunt ἡμᾶς, et μετρῆ- 
ται, οἱ ἀναλογίζεσθαι. Emendandum videtur ἡμᾶς 
τῆς ἑαυτῶν, οἱ μετρῆτε, οἱ παρ᾽ ἑαυτοῖς ἀναλογίση- 


NOT/E FRONTONIS DUCAEI . 


cóc, Eustathius : « Quamobrem oportet accusare A gniflcare ista Tilmanni verba, « quibus nomenola- 


suam quemque polius imbecillitatem, ut non ma- 
gnificentiam creaturarum verbis humanis metiri 
posse credatur. » Cornarius ad verbum extulit : 
« Candide igitur oportet nos nostram ipsorum im- 
becillitatem acousare, ut ne nosira oratione maxi- 
ma opificia expendutis, sed ex paucis relutis apud 
vos ipsos supputetis quotnam, » etc. 

Col. 147 B 10. fane, muliones. Omiserant ἐμπί- 
9s  Argyropylus et Cornarius: Eustathius« musca» 
vertit. Glossarium ἐμπίς, « musca vinaria. » Til- 
mannus substituit « muliones. » 8unt quidem e 
culicum gencre muliones apud Plinium, libro nimi- 
rum xi, c. 8 : sed quaerunt viri docti quis auctor 
dixerit, ἐμπίδας Grecorum esse « muliones.» Scho- 
liastes Aristophanis in Nubes : 'Eumióec, οὖς ἡμεῖς 
κώνωπας χαλοῦμεν, ol δὲ εἶδος κώνωπος παραποτά- 
μιον ζωὴν ἔχοντος" « ᾿Ε μπίδες, quos nos culices voca- 
mus: alii dicunt ἐμπίδας esse genus culicum,quod 
juxta flumina solet vivere : » et in Lysistratam, Ἐμ.- 
πὶς κώνωψ, ἢ εἶδος ζώου παρὰ τοῖς ὕδασι γενόμενον 
ὅμοιον χώνωπι, μεῖζον 6t « Genus animalis quod 
juxta aquas nascitur simile culici, sed grandius. » 
Dalecampius tamen annotat in illum Plinii locum, 
ἐμπίδας Aristoteli esse muliones, qui onustos in 
via mulos estatis tempore divexant. Locus est lib. 
v Hislori? animalium, cap. 19 : AV δ᾽ ἐμπίδες γί- 
γονται ix. τῶν ἀσχαρίδων ; quem ita interpretatur 
doctissimus Theodorus Gaza : « Culices muliones 
ex aecaridis, hoc est tipulis generantur. » 


Ibid. C 12. Etsi autem. Hec substituta sunt in 
locum istorum verbórum ex recognitioneTilmanni: 
« Et si qua aquatilium ped&m.[ulturis nituntur et 
incedunt. Horum enim pleraque sunt amphibia ma- 
xime, ceu 8unt phoos, crocodili, hippopotami, ra- 
na, et canori. In his prerogativa nominis gaudet, 
quod suapte matura natatile est, ob id dictum est. » 
Argyropylus ediderat: « Precipue tamen his nandi 
facultas accommodatur. » Hoc nimirum vult Basi- 
lius, reptilia dici quecunque in aquis degunt, licet 
ex iis quedam pedes habeant, quia que sunt am- 
phibia, diutius et sepius in aquis, quam in terra 
versantur. Ambrosius lib. v, cap. 4 : « Quin etiam 
cum pleraque pedes habeant, et ambulandi usum, 
eo quod sint amphibia, que» vel in aquis vel in 
terris vivant: tamen cum in alto aquarum sunt, 


turis. » Eustathius quoque melius extulit : « Sive 
ovifica nominaveris, qualia suntomnia pene genera 
piscium ; et Cornarius : « Non ovipara, qui ferme 
sunt omnia piscium genera. » 

Col. 149 A 4. Ὅσα φωλιδωτά. Emendandum ex 
duobus Regiis φολιδωτά, Cornarius, « squamosa et 
corticoBa, » vertit λεπιδωτά et φολιδωτά, quod La- 
tinus sermo aliud synonymum squamosi non ha- 
beat: quod enim est in reptilibus φολὶς, id in 
aquatibus est λεπὶς, Latine « squama » in utris- 
que. Sic in Epistola 8. Ignatii ad Antiochenos, p. 
196, legendum, ut nuper emendavimus, τοὺς ὄφεις 
τοὺς συρομένους͵ τὰ φολιδωτὰ δραχόντια, τὰς ἀσπί- 
δας, « serpentes super pectus repentes, dracones 
squamosos, aspides, non φιλόδορα, dracunculos pel- 
lium amictu gaudentes : » φωλιδωτός vero nidula- 
tor, vel qui nidum struit, aut qui latitat, παρὰ τὸ 
φωλεῖν, quod est in lustris latere. Corticosa dixit 
interpres, quoniam et Plinio,«quee animal pariunt, 
pilos habent; que ova, pennas, aut squamas aut 
corticem, aut testam, aut testudines, aut cutem pu- 
ram, ut serpentes. » 

Col. 150 A 15. Gregalia, solivaga. Antea legeba- 
tur, « gregalia, solitaria, ut cete; » atqui non di- 
xit Basilius gregalia esse solitaria, neo in exem- 
plum solitariorum cete adduxit ;imotria hecdiversa 
piscium genera statuit, gregalia, dispersa, cete. ᾿Αγε- 
λαῖα καὶ σποραδικὰ Cicero vertit « congregata οἱ 
solivaga, » Tusculan. v. Theodorus Gaza, « grega- 
lia et incivilia : » nam et Aristoteles docet, 1 Hisl. 
animal., cap. 1,ex gregalibus quemadmodum et ex 
solitariis quedam esse πολιτικά, « civilia, » quaedam 
σποραδιχά. Paulo post sustulimus illud, « porro, » 
ante has voces, « rarum, meatibusque, » ne due 
res diverse esse videantur, pulmo et viscus rarum. 


ipse poris plerisque penetrabilis, interiowegn celo- 
rem refrigeral. » E 

Ibid. C 11. Testis conclusa. Latine sic exprinuere 
maluimus, qaam cum interprete « ostracoderma » 
dicere; Cornarius « intecta testa; » ad verbum es- 
8et « ea quibus testa cutis loco est. » Plinius lib. iv 
Hist. nat., cap. 28, « testis conclusa duris » appel- 
lat; que vero Basilius μαλακόστραχα, « contecta 


non ambulant, sed natant. » Eustathius aptius D) crustis tenuibus, » et lib. xi, cap. 37, « crusta fra- 


mentem exprimit auctoris : « Quia licet multa 
de illis habeantur ambigua; tamen eis preci- 
puus est natatus. » Propterea inter reptilia nu.ne- 
rantur. 

Ibid. D 5. Quibus nomenclaturis. Recte admonet 
doctissimus Montacutius multo aptius vertisse Ar- 
gyropylum in prioribus editionibus, qus nobis 
nunc ad manum minime sunt : « Non ca que ova 
pariunt, que sunt omnia fere piscium genera : » 
nam Basilius de solis oviparis loquitur, cum ait, 
ἅπερ ἐστὶ πάντα σχεδόν, non autem de ζωοτό- 
xotc, viviparis, et oviparis simul, ut videntur si- 


gili inclusa. » Mollia deuique Grecis sunt μαλά- 
xia. Plinio itidem « mollia, » que neque squamas 
habent neque testas, sed pellem humane siinilem, 
ut docet Galenus lib. i1 De alimentis. 


Col. 153 A 2. Σὺ τοῦτο. Regii duo libri emen- 
dant, σὺ τοῦτον λαθών, nempe eum qui pauperem 
spoliaveral. 

Ibid. 10. Effugilo damnatorum. Argyropylus, 
« despiclendorum ; Cornarius, « Fuge imitationes 
condemnatorum. » Scripsimus,« damnatorum ho- 
minum, » ut ad Galat. i1, 11, dixit Apostolus: Ὅτι 
κατεγνωσμένος Tv: Quia. reprehensibilis erat, vertit 


991 


AD HOMILIAS IN HEXAEMERON. 


auctor Vulgate, Sio apud Ciceronem orat, in Píso- A utroque Regio ms. et in Anglicis offendimus χυή- 


nem: «Quis te miserior? quis te damnatior ?» Eusta- 
thius denique dixit, « desine vituperatos emulari, » 
Ceterum cum polipo comparat frudulentos, ejus- 
que fraudem eleganter exprimitex Basilio Ambro- 
sius lib. v, cap. 8: « Qui vadoso in littore petram 
nactus. alfigitur ei,atque ejus nebuloso ingenio co- 
lorem subit,et simili specie terga obductus plurimos 
piscium sine ulla suspicione fraudis allapsos, dum 
notam non precavent,et saxum opinantur,cassibus 
furtive artis includit,» Accipitur et polypus pro ho- 
mime rapaci,quod soleat polypus,quidquid brachio- 
rum flagellis nactus fuerit, arctissime retinere. 
Plautus Aulularia, act. 11, scena i, 21: 


Ego istos novi polypos, qui ubi quid teligerint, tenent. 


Nonnunquam otcum homine inconstanti confertur, 
utapud Nazianzenum orat.27,pag.470:" Ἄλλοτε ἄλλος 
γινόμενος καὶ πολλὰς μεταλαμβάνων χρόας ὥσπερ τὰ 
τῶν πετρῶν οἱ πολύποδες͵ αἷς ἂν ὁμιλήσωσιν. « Alias 
alios mores induens,ao novos subinde colores assu- 
mens,Don secus ac polypi petrarum ad quas acces- 
gerint, colores referunt.» Aristoteles lib. 1x Histor. 
animalium, cap. 37, in timorem confert causam 
noun solum mutati coloris,sed etiam effusi atramenti, 

Col. 155 B 6. Terminos ternos. Locus est Pro- 
verb. xxi, 28: Μὴ μέταιρε ὅρια αἰώνια ἃ ἔθεντο 
οἱ πατέρες σου Ne transfer terminos zlernos quos 
posuerunt patres tui. Propterea immutavimus verba 
interpretis,« terminos quos posueruni patres nostri 
eosque continenter servandos transferimus. » Non 
utitur Scripture locutione,ut neque Eustathius hoo 
eodem loco: « Nam, et majorum nostrorum fines 
audacter excedimus, et saltus trangredimur vitio- 
rum. » Aliud est excedere, vel transire fines, aliud 
terminos et limites agro positos transferre, et ulte- 
rius collocare. Sic Deuteron. xix, 44: Οὗ μεταχι- 
νήσεις ὅρια τῶν πλησίαν. cow, ἃ ἔστησαν οἱ πα- 
τέρες σον. Non cemmovebis terminos, Vulgata, Non 
iransferes, Quod vero sequitur, παρατεμνόμεθα γῆν 
vitiose legebaturin editione Basiliensi posteriori πα- 
ραπείνομεν, quod emendans Cornarius, et restituen- 
dum putans παρατείνομεν, vertit, « empliamus ter- 
ram ; » at in priori Basiliensi scriptum reperit Vo- 
laterranus, παρατεμνόμεθα γῆν, quod ita expressit, 
« terram secamus,» non ut apud Argyropylum post 


C 


σεως, et apud Eustathium, « Nam cum fetandi co- 
perit tempus vigere, alii ex alio sinu ; « plane reti- 
nendam censuimus hanclectionem,cui suffregantur 
et illa Ambrosii cap. 10:« Sunt tamen aliqua ge. 
nera piscium,qui non ingenii facilitate loca mutent, 
sed fovendi partus necessitate,que opportuno atque 
legitimo procurantes tempore. » Suffragatur et 
Oppianus lib. 1 'AA«coz., vers. 598 : 
Πολλοὶ δ᾽ ἀγρόμενοι ξυνὴν ὁδὸν ὁρμαίνονται, 
Εὐξεινον μετὰ Πόντον, ἵν᾽ αὐτόθι τέχνα τέχοιεν" 
Mulli vero congregati communem viam meditantur, 
Euxinum ad Pontium, ut ibi liberos pariant. 
Et Aristoteles lib, virt Hist. animal., cap. 13: Διὰ 
δὲ τὴν τροφὴνδεϊσπλέουσιν εἷς Πόντον, xal διὰ τὸν 


ἢ τόκον. Τόποι γάρ εἶσιν ἐπιτήδειοι εἰς τὸ τίχτειν, καὶ 


τὸ πότιμον καὶ τὸ γλυχότερον ὕδωρ ἐχτρέφει τὰ 
κυήματα΄ « Tum itaque victus, tum etiam partus 
gratia Pontum subeunt. Sunt enim ibi loca ad 
partionem aptiora, et aqua dulcior ao potulentior 
fetum melius educat. » 

Ibid.D 1.Uti torrentem.Hoo maluimus,quam quod 
interpres, « uti flumen et per Propontidem et Euxi- 
num Pontum. » Significat ῥεῦμα undas cum impetu 
flucntes : quam ob causam Ambrosius vocem Gra- 
cam retinuit: « Dicas,si ascendere videas, rheuma 
quoddam esse, ita proruunt,flnetusque intersecant 
per Propontidem in Euxinum Pontum violento ifn« 
petu profluentes. » Idcirco etiam correximug;« per 
Propontidem in Euxinum Pontum,» quem paulo post 
absolute Pontum appeliat, et Aquilonium mare, βό- 
ρθέειον πέλαγος, quia Propontidi est ad Aquilonem, 
geu mare boreale. Oppigsfu8lib.1'AA «vr, verg. 620 : 

"Qc τότε μυριόφυλοι ἁλὸς τέμνουσι κέλευθα 

Εὔξεινον μετὰ χὅμα, περιπλήθει δὲ θάλασσα. 

Hia tum swfinili maris secant vias 

Euzinum ad fluclum, plenum est aulem mare. 
Additdoctissimus Montacutiusemendationem Isaaci 
Casauboni, quam tuentur duo Regii codices pag. 
67, oap. 4, ἀλλὰ xal ψυχρὰ χειμῶνος ὥρᾳ, non 
ψυχρᾷ, ut voiuit etiam correctum interpres, « hie- 
mis tempore pergelidum est : » et Eustathius,«sed 
et frigidum nimis est hiemali tempore. » 

Col. 158 D 7. Quid ipse dices. Hiec ab interprete 
male accepta erant, qui perperam interpupngendo a 
precedentibus ea sejungebat,et cum subsequentibus 


Tilmanni recognitionem erat,« terram limitari se. D conjungebat ; hoo modo : « Aliud consequatur.Quid 


ctione diducimus. » Ambrosius a nobis stat, lib.v, 
cap.10:; « Rursus pro singulorum libidine inoidi- 
tur terra : » denique eamdem lectionem duo Regii 
mss. confirmant. 

Ibid. C 10. Nam cum destmalus Apud Argy- 
ropylum scriptum fuit,« ab natura articulus acces- 
ecrit χινήέσεως, alii ab aliis, » etc., quam ob cau- 
sam substitueram in ultima editione Latina Pa- 
risiensi ex Jano Cornario: « Cum enim destinatum 
tempus motus institerit; » quam lectionem sua- 
dere videtur ut admittamus, quod sequitur, τίς ὁ 
κινῶν; « quis est, qui movet ? » Postquam autem in 


ipse dixeris, queso, qui vitam in otio degis, quod 
quidem maleficii principium esse nemo qui igno- 
rantiam pretexere possit? » Similis sententia est 
Beclesiastici xxxmt, 29: Πολλὴν γὰρ xaxlav ἐδί- 
δαξεν ἡ ἀργία" Multam enim malitiam docuit oliosi- 
tas.Immutavimus et illud,quod sequebatur : « Haud 
exiguum subit sub ipso tanquam anchora seipsum 
stabiliens.»Eustathius: « Quo velut anchore dente 
subnixus, quassationem tempestatis evitet. » 

Col. 159 B 14. Quid sibi vult híc. Argyropylus, 
« Quid hao mea ratio vult ? quid portendit ? » Me- 
lius Eustathius,« Quid igitur iste sermo desiderat?» 


999 


NOT/E PRONTONIS DUCAEI 


4000 


Optime Ambrosius lib. v, cap. 7, quem secuti su- A animal.: Αἱ δὲ πίνναι ὀρθαὶ φύονται ἐκ τοῦ βύσσου 


mus: « Quid sibi vult sermo hujusmodi nisi feren- 
dos esse mores conjugum ἢ» Ceterum quod hoc 
loco de vipere cum murena coitu profert auctor, 
confirmaturvariorum scriptorum testimonio,ut Li- 
cinii Macri apud Plinium lib. xxxi, cap. 2, qui mu- 
renas tradit feminini tantum sexus esse,,atque ex 
serpentibus concipere ; Oppiani,qui lib. 1 De pisca- 
tione hec de serpente: 
Στὰς δ᾽ ἄρ ἐπὶ ῥηγμῖνος ἑὸν νόμον ἐῤῥοίζησε, 


Κικλήσχων φιλότητα: θοῶς δ᾽ ἐσάκουσε χελαινὴ 
ἸΙυγὴν μύραινα, καὶ ἔσσυτο θᾶσσον ὀίστοῦ. 
Liltore consistens horrendum sibilat ore, 
Concubitusque petit, subito muramna pro(undo 
Excila voce furens, ruit ocior illa, sagitta. 


AElianus lib. 1, cap. 50, De animalibus, et lib. 1x, B 
cap. 60 : Μέλλων ὁ ἔχις ὁμιλεῖν μυραίνῃ, ἵνα δόξῃ 
πρᾶος καὶ πρέπων νυμφίῳ, τὸν ἰὸν ἀπεμεῖ, καὶ ἐκ- 
θάλλει, καὶ οὕτως ὑποσυρίσας τὴν νύμφην παρα- 
xaÀtt οἱονεὶ προγάμιόν τινα ὑμεναῖον ἀναμέλψας" 
« Cum proximum est, ut vipera coraplexu venereo 
cum murena jungatur, venenum vomitione ejicit 
atqueexpellitut blandus decorusquesponsus videa- 
tur. Postea edito sibilo,tanquam hymenso quodam 
ante nuptias misso,sponsam appellat,» Hippolytus 
tamen Salvianus, Aquatilium animalium historiam, 
opinionem auctorum istorum non probat,primum 
quod neque omnino vera credatur a Nicandro in 
Theriacis, vers 826 : 

Εἰ δ᾽ ἔτομον χείνην γε σὺν ἰοδόλοις ἐχίεσσι 


Θόρνυσθαι προλιποῦσαν ἀλὸς νόμον ἥἡπειροι- 


᾿ [σιν ; 
Fama est, si modo vera, miürznam,maris pascuo de- 
relicto,in continenti cum venenuty jaculanltibus vipe- 
ris coire ;, secundo quod heo opinio vulgaris cen- 
scatur a Plinio dicente lib. 1x, cap. 23* « In sieca 
littora lapsa vulgus coitu serpentem impleri putat ;» 
tertia quod ea opinio falsa videatur Andree cuidam 
apud Athenaeum lib. vir, pag. 312: Ev τῷ περὶ τῶν 
ψευδῶςς πεπιστευμένων ψεῦδός φησιν εἶναι τὸ μύραι- 
vay ἔχει μίγνυσθαι προερχομένην ἐπὶ τὸ τεναγῶδες" 
οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τενάγους ἔχεις νέμεσθαι, φιληδοῦντας 
λιμώδεσιν ἐρημίαις" « [ἡ libro de iis que falso cre- 
duntur eos mentiri scribit, qui aiuut murenam in 
lutulentam maris orara progredientem cum vipera 
misceri : que in ccenosis locis uon degit, sed loca 
sola amat,ubi nihil eorum inveniatur,quibus fames D 
sedatur ; » quarto demum,quod cum in quampluri- 
mis maris littoribus frequentissime degant murene 
nec piscatorum, neo eorum, qui circa litlora ver- 
santur aliquem invenerit Salvianus ipse, qui se- 
mel eas cum viperis viderit concumbentes. 

Col. 162 A 11. Lanam auream. Ita maluimusg 
ad verbum cum Jano Cornario, quam cum Argyro- 
pylo,« vellus aureum,» ne quis ad Colchiduin illud 
spolium alludi putaret,licet Ambrosius queque sic 
extulerit, lib. v, cap. 11 : « Aureum etiam vellus 
aqua nutrit,et lanam in memorati speciem metalli 
gignunt littora. » Aristoteles lib. v, cap.15,Histor. 


ἐν τοῖς ἀμμώδεσι καὶ βορδορώδεσι: « Pinnae erecta 
locis arenosis ccnosisque ex hysso, id est villo sive 
lana illa pinnali, proveniunt.» Ipse Basilius noster 
homilia In divites avaros de hac pinnarum lana lo- 
cutus est, tametsi locus non satis fideliter ab inter- 
prete expressus videtur; Τὰ δὲ ix θαλάττης ἄνθη 
ἣ χόχλος, ἡ πίννα, ὑπὲρ τὸ ix τῶν προδάτων Éotov: 
« Flores vero ex mari, conchylium, pinna lanam 
ex ovibus excedunt. » Hoc est, tanta copia pretio- 
sorum istorum colorum exquiriüur, ut communium 
ex ovibus lanarum multitudinem superct.Quam Ba- 
silius lanam auream Aristoteles, ratione flavi colo- 
ris, byssum appellat, ut notat vir doctus in Athe- 
nei librum v. 

Ibid. C 2. Ut.... immobilem. Cum ἃ nobis cor- 
rectus sit textus Grecus, interpretis quoque verba 
necesse fuit immutari. Sio igitur habuit posterior 
editio Basiliensis : Φυλάσσειν ὥσπερ χαταῤῥιζωθὲν ἐν 
αὐτῷ τῷ πελάγει. Henricianus Regius liber: Φυλάσ.- 
σειν τὴν ναῦν, ὥσπερ χαταῤῥιζωθέν, quasi ad τὸ 
ἰχθύδιον referatur; at Mediceus χαταῤῥιζωθεῖσαν 
hubuit,quem secuti sumus, unaque Eustathium ve- 
terem interpretem, « naves ingentes ita retardat, 
ac retinet, ut diutius efficiantur immobiles, velut 
quibusdam fundate radicibus in profundo ; » item 
Ambrosius, lib. v, cap. 10: «Sicut brevis piscicu- 
lus echeneis tanta facilitate memoratur navem in- 
gentem statuere, ut quasi radicatam mari haerere 
videas, nec moveri. » Oppianus lib. 1 De piscatione 
vers. 225 : 


« Κατὰ δ᾽ ἐμπεδον ἐστήριχται, 
'Hóc'lv ἀκλύστοισιν ἐεργομένη λιμένεσσι. 


Firmiterque defiza est navis, tanquam in tranquill is 
inclusa poriubus. In quem lecum scribens scho- 
liastes ex Rondeletio tradit triremem, in qua cardi- 
nalis Turnenius vehebatur nostra etate Romam, ia 
medio cursu omnibus admiraptibus fuisse iuhibi- 
tam, ut minus miremur, quod est apad Plinium 
lib, xxxii, cap. 1: « Ruant venti licet, et sseviant 
procelle, imperat furori, et cogit stare navigia. 
Fertur Acliaco Marte tenuisse navim Antonii: 
tenuit et Caii principis navim, et quadragentorum 
remigum obsequio intercessit, qui quinqueremem 
trahebant, cum gubernaculo adhereret.» Idem Plu- 
tarchus, lib. 11 Symposiac., quest. 7, de Charemo- 
niano, cum in Siculo mari navigaret, xai Gau udga: 
τὴν δύναμιν, οὐχ ὀλίγην βραδύτητα xai διατριδὴν 
παρὰ τὸν πλοῦν ἀπεργασαμένης τῆς ἐχενηΐδος, « ad- 
miratum ejus fuisse vim, cum navigationi haud 
exiguam tarditatem moramque injecisset, » 

Col. 463 C 9. Deinde ratio. Argyropylum vertisse 
admonet Montacutius,» Deinde rutio Manichseorum 
in contrarium evertetur. » Aptins Cornarius: 
« Deinde Manicheorum sermo in contrarium ipsis 
convertetur ; » et Eustathius : « Deinde in contra- 
rium Manichais sermo vertendus est. » Hoc est, 
ipsorum doctrina de anima,que jam terre inesset, 
ipsorum dogmatibus adversabitur. 


1001 


AD HOMILIAS ΙΝ HEXAEMERON. 


Col. 164 C 13. Οὔτε γάρ. Ita Mediceus codex, A Ibid. C. Pulchra decoraque. Locus est Proverbior. 


at Regius alter, οὔτε γὰρ ὅτε ἤχουσε, βλαστησάτω à 
γῇ βότανην. 

Col. 171 C 12. Nec facile. Non hoc vult Basilius, 
gallinas domo non excedere,sed et ipsas ut colum- 
bas esse lascivas. Unde Eustathius, « libidinosa 
columba, domesticaque gallina. » Cornarii potius 
usurpanda est interpretatio, « Lascive sunt colum- 
be et domesticse galline, omni tempore coitus 
consuetudinem habentes. » Quod sequitur de per- 
dice, obscurius expressit interpres, dicens eum 
malitiose in preeda agere; Eustathius potius audien- 
dus : « Dolosus οἱ zelotypus perdix, interdumque 
venantibus hominibus ad aliorum captum malitiose 
consentiens. » Cornarius itein ; « Dolosus et zelo- 
typus est perdix, nequiter adjuvans venatores ad 
predam. » Meminit et Aristoteles perdicum quo- 
rumdam, quos θηρευτάς, venatores appellat lib. 1x 
Histor., animal., cap. 8 : "Eri δὲ τὸν θηρευτὴν πέρ- 
δικα ὠθεῖται τῶν ἀγρίων ὁ ἡγεμὼν ἀντιάσας ὡς 
μαχούμενος" τούτου δ᾽ ἁλόντος ἐν ταῖς πηχταῖς, πάλιν 
προσέρχεται ἄλλος ἀντιάσας τὸν αὐτὸν τρόπον. « Per- 
dicem venatorem dux silvestrium primus invadit, 
pugnamque obviam conserit : quo capto compede, 
alter occurrit, tum alius, atque ita singulis dimica- 
tur. » Plinius lib. x, cap. 33, dum Aristotelis inter- 
pretem agit, θηρευτήν appellat indicem vel ut 
corrigit Turnebus, illicem : « Capiuntur quoque 
pugnacitate ejusdem libidinis contra aucupisillicem 
exeunte in prelium duce totius gregis. Capto eo 
procedit alter, &c subiade singuli. » /Elianus lib. 
Iv, c. 16, quibus dolis feros illiciat perdices vena- 
tor exponit : lpoocáyexa: δὲ ἄρα ὁ πέρδιξ xal σειρῆ- 
νας εἷς τὸ ἐφολκόν' ἕστηχεν ἄδων ὁ πρῶτος τὸ μέλος 
προχλητικὸν εἷς μάχην ὑποθῆγογ τὸν ἄγριον᾽ « Utitur 
perdix venator illecebris quibusdam ad illiciendos 
feros : ante retia enim positus cantum edil 868 la- 
cessentem ad pugnam. » ] 


Col. 174 B. Nunquam wulilur illo. Hoc quidem 
nonnulli de apum rege soripserunt,sed id non dioit 
Basilius, verum aculeo eo non uti ad ultionem.lta- 
que ampleotenda potius videtur Cornarii versio, 
qua sic habet : « Et est quidem aculeus regi, sed 
non utitur eo ad ultionem. » Eustathius : « Et habet 
spicula quadam, sed his ad lesionem non utitur 
ceterorum. » JElianus lib. 1, cap. 60 : Λέγει μέν τις 


λόγος dxkvepouc εἶναι τοὺς τούτων βασιλέας, λέγει δὲ D 


καὶ ἕτερος xal πάνυ ἐῤῥωμένα τὰ κέντρα συμπεφυ- 
χέναι αὐτοῖς, καὶ τεθηγμένα ἀνδρειότατα' οὔτε δὲ 
ἐπ᾽ ἀνδρί ποτε χρῆσθαι αὐτοῖς, οὔτε ἐπὶ ταῖς μελίτ- 
ταις « Opinio una est apum reges aculeatos non 
e886 : est rursus altera, eos robore aculeorum per- 
acutorum armatos esse: nunquam tamen eoneque 
contra hominem, neque contra apes uti. » Plinius 
lib. xi, cap. 47 : « Non constat inter auctores, rex 
nullumne solus habeat aculeum, majestate tantum 
armatus - an dederit eum quidem natura,sed usum 
ejus illi tantum negaverit. Illud constat, imperato- 
rem aculeo non uti. . 


PATROL. GR. XXX. 


viapud LXX, ubi post versum 6, Fade αὐ formi- 
cam, o piger, additur in Greco textu, ἢ πορεύθητι 
πρὸς τὴν μέλισσαν, xal μάθε ὡς ἐργάτις ἐστὶ, 
τήν τε ἐργασίαν ὡς σεμνὴν ποιεῖται, ἧς τοὺς πό- 
νους βασιλεῖς τε χαὶ ἰδιῶται πρὸς ὑγίειαν προσ- 
φέρονται. Que S. Ambrosius lib. v, cap. 21, ἐπ 
Hexaemer.,Basilii locum Latino exprimens eloquio, 
sic vertit, Vade ad apem, εἰ vide quomodo operaria 
est* operationem quoque quam venerabilem operatur, 
cujus laborem reges et mediocres ad salutem sumunt. 
S. Hieronymus in cap. in Ezechielis : « Et in Pro- 
verbiis de ape dicitur, quanquam hoc Hebrea non 
habeant exemplaria : Vade ad apem, et disce, 
quomodo operatrix sit. » Hec absunt a textu Greco 
Bibliorum Plantinianorum, ut et alia fere omnia, 
que in Hebreo textu non habentur. 

Ibid. C 42. Deinde aliz super. "Opoooc quidem 
cameram, vel tectum, at ὀροφή contignationem sive 
tabulatum sonat : quam ob causam has apum cel- 
lulas desoribens ait ex interpretatione Cornarii 
Basilius:« Deinde fistule he bis ac ter concamera- 
te, atque instar contignationum edium inter se 
superedifioate sunt; οἱ Eustathius : « Subtilis- 
sima forulorum interseptione discluditur, qui bi- 
nis aut ternis super se sunt ordinati tegminibus.» 

Col. 178 C 12. Quin hunc quoque. Perperam hoo - 
expressit interpres, quasi nimirum velit auctor 
aquilam alterum pullum,quem sibi proprium sci- 
vit, tandem ob nutricationis difficultatem abjicere, 
quod de primo tantum intelligendum est, et cum 
Jano Cornario vertendum, « familiarem sibi facit, 
propter alimenti difficultatem abdicans,quem gene- 
ravit. » Eustathius'pariter : « Ita propter victus 
inopiam cogitur negare, quem genuit. » Ambrosius 
tamen Bseilio non assentitur neque auctoribus, 
quos ille secutus est. Ait enim : « Aquila quoque 
plurimo sermone usurpatur, quod suos abdicet 
fetus, sed non utrumque, verum unum ex duobus: 
quod aliqui fieri putaverunt geminandorum alimen- 
torum fastidio : sed id non arbitror facile creden- 
dum, cum Moyses tantum testimonium pietatis in 
pullos suos huic dederit avi, ut diceret : Sicut 
aquila protegit nidum suum, δὲ super pullos suos 
concupivit (Deut. xxxi, 14). » Tum addit existiman- 
dum esse idcirco nonnunquam rejici pullum, quod 
radiis solis objectus intrepidam oculorum aciem 
non servet, ao proinde quasi degenerem abjici. 
Tuetur tamen Basilium fldes et auctoritas Aristo- 
telis, ex quo ista decerpsisse videtur, lib.vi Histor., 
animalium, cap. 6, qui veteris poete Musei versum 
citat de aquila : 

Ὃς τρία μεν τίχτει, δύο δ᾽ bine, ἕν δ᾽ ἀλεγίζει. 

Ὡς μὲν οὖν τὰ πολλὰ οὕτω συμὔαίνει, ἤδη 
δὲ xal τρεῖς νεοττοὶ ὡμμένοι εἶσίν. Ἐκὄάλλει δ᾽ 
αὐξανομένων τὸν ἕτερον τῶν νεοττῶν ἀχθόμενος τῇ 


ἐδωδῇ. Τὸν ξὲ ἐκόληθέντα δέχεται xal ἐχτρέφει ἡ φήνη. 
Ezcludit binos, ed terna, educat unum. 
«Sed quamvis magna ex parte sic fiat,tamen et tres 


33 


4008 NOTAE FRONTONIS DUCARI 41004 
visi aliquando sunt pulli. Alterum in educando A ocoultos aditus latenter ingredi molientes. » Nam 


expellit tedio nutriendi. Sed pullum ejectum ossi- 
frapa excipit atque educat. » Observandum est 
autem apud eumdem Aristotelem plura aquilarum 
efferri genera, lib. 1x De historia animalium, cap. 
32, ac de tertio earum genere colore nigricante 
illum subjicere, ἐχτρέφει δὲ μόνος οὗτος τὰ τέχνα, 
κάὶ ἐξάγει, « una heec fetus suos alit, atque educit» 
tum expositis variis aquilarum generibus in com- 
mune de illis predicat, τρέφουσι δὲ νεοττοὺς, ἕως 
ἂν δυνατοὶ γένωνται πέτεσθαι" τότε δὲ Ex. νεοττίας 
αὐτοὺς ἐκδάλλουσιν. « Alunt suos pullos, donec 
potestas volandi fiat; tum nido eos expellunt. » 
Utrumque locum expressit Plinius lib. x, c. 3. Sio 
enim de aquila quam melaenaeton Greci dicunt : 
« Minima magnitudine, viribus precipua, colore 
nigricans ; sola aquilarum fetus suos alit ; cetere, 
ut dicemus, fugant. » Tum de aquilis ceteris in 
commune addit : « Pariunt ova terna ; excludunt 
pullos binos ; visi sunt et tres aliquando : alterum 
expellunt tedio nutriendi.» Quod igitur de aquilis 
in Deuteronomio scriptum est pullos nutrientibus 
ao foventibus, ad malenaeton referendum est, 
presertim cum soribat ZElianus lib. rr, cap. 40: 
Ζηλοτυπώτατον εἶναι ζῶον ἀετὸν περὶ xà νεόττια᾽ 
ἐὰν γοῦν θεάσηταί τινα προσιόντα, ἐπελθεῖν ἀτιμώ- 
ρητον οὐχ ἐπιτρέπει" « Ex omnibus animalibus 


maximo studio in fetus suos exsistere aquilam :: 


quare acriter eum persequitur quem in nidum inva- 
gissge conspexerit. » Qua vero de sevitia quarum- 
dam aquilarum in pullos suos alii narrant, in aliud 
aquilarum genus cempetunt. 


Col. 180 C. Οὐρανοῦ, celi; "Desunt hic quedam 
apud Argyropylum, neque enim, exprimunt illa, 
τοῦ ἀέρος προσειρημένου. Recte Cornarius, « colo 
hio urano Grecis ipso aere appellato. » Hic ergo 
scribendum : « Juxta firmamentum autem colum 
appellatur, hoc est. οὐρανός, ἃ verbo ὁρᾶσθαι, quod 
est videri. » Nec ipse Eustathius mentem auctoris 
expressit : « Ceelum autem bio intelligere debemus 
a cernendo dictum : Grece enim οὐρανός vocatur 
ἀπὸ τοῦ ὁρᾶσθαι. » Ambrosius, lib. v, cap. 22:« Οὐ- 
ρανός autem ἀπὸ τοῦ ὁρᾶσθαι, id est ἃ videndo : 
ideo quod aer perspicuus sit,etad videndum purior, 
in aere volitantia genera dixit animantium.» Ab 
Hippocrate quoque more vulgi dicitur aer,qui supra 
nos est, usque ad nubium regionem, ut annotat 
Gorreus ex Galeno. Alii derivant ab ὅρος. Aristo- 
teles De mundo, cup. 6 : Οὐρανὸν ἐτύμως χαλοῦ- 
μεν ἀπὸ τοῦ ὅρον εἶναι τῶν ἄνω’ « Uranon ab ori- 
gine vocis dicimus, quasi terminum extimum 
supremorum corporum.» Philo Judeus libro De 
plantatione Noe : Τὸν δὲ αἰθέριον ἐν χύχλῳ τόπον 
ὠχυροῦτο, τῶν ἐντὸς ὅοον τε χαὶ φυλαχτήριον αὐτὸν 
τιθείς" « Heo autem cireumquaque munivit aere,ex- 
timum hunc terminum pro munimento custodiaque 
statuens,unde celum Grecis nominatum videtur. » 


Col. 182 C 6. Per occultos. Eustathius. « per 


Livius quidem, lib. v, cap. 47, scribit Gallos ani- 
madvereo ad Carmentis saxum ascensu emquo, 
sublevantes invicem, in summum evasisse, et Pla- 
tarchus in Camillo , περὶ μέσας νύχτας ἐπιθάντες 
ἅμα πολλοὶ τῆς πέτρας ἐχώρουν ἄνω μετὰ σιωπῆς: 
« Noctis conticinio multi simul ceperunt silenti 
agmine pelram scandere. » Diodorus Siculus lib. 
XIV ; Τῶν δὲ Κελτῶν τινες κατὰ τῆς πέτρας EÓnswv: 
« Quidam autem ex Gallis in summum rupis eva- 
Sere. » Attamen Servius quorumdam meminit, qui 
Basilio sut]ragantur,et peroccultos cuniculos ascen- 
disse Gallos volunt,soribens in virt £neid.et in illud, 


Galli per dumos aderant, arcemque tenebant : 


« Gallos alii per dumeta, et saxa aspera, alii per 
cuniculos dicunt conatos esse ascendere. » 


Col. 182 D 4. ᾿Ανθρώπων κατασα. Duo Regii mss. 
παρασχευάσαντος. 


lbid. D 5. Ut seleucis avis. Hec aliter interpun- 
genda sunt, atque ab interprete digesta occurrunt; 
iteratur enim interrogatio in textu Greco hac 
ratione :« Atque mandatum? quonam pacto selen- 
cis avis eam insequitur, remedium cladis, insatia- 
bilem a creatore naturam sortita, quo tanta divino 
benef. pernic. e med. tolli possit? » Illustrat hunc 
locum interpretatione sua et exemplo Ambrosius, 
lib. v, co. 23: « Locusta, sicut in Exodo legimus, 
oolestis ultionem offensionis exsequitur, pis mi- 
nistra vindicte : hanc quoque avis devorat seleu- 
cis, sic enim Greco avis hec nuncupatur nomine, 
data ad remedium malorum, que locusta consuevit 
inferre. » &ustathius Latina dictione utitur : « Quo- 
modo etiam mergus insatiabilem vescendi patitur 
orexim,per quam vulneribus suis ventris remedia 
sanitatis acquirit? » Galenus,lib. vi De locis affectis, 
cap. 3 : Ὡς τοῖς ὀρνιφύοις, ἃ χαλοῦσιν ἐν ᾿Ασίς 
παρ᾽ ἡμῖν σελευκίδὰς - ἀττελάδους γὰρ ταῦτα δι᾽’ 
ὅλης ἡμέρας ἀπλήστως ἐσθίοντα διαταχξως αὐτοὺς 
ἐχχρίνει" « Ut avioule, quas nostrates in Asi 
seleucidas vocant, jugiter enim ac toto die locustas 
edunt, at celeriter eag exoernunt. » Gesnerus, lib. 
im De avibus, addit ex Ant. Galat. De Japygies situ: 
* De harum avium genere videri avem marinam, 
qua in Apulia gaina dicitur, que bruohos iis locis 
nimium abundantes devorat, et ovis eorum feti- 
D busque vescitur: » quod annotare opere pretium 
censui,quoniam Ulysses Aldrovandus lib. x, Cap. 
9 Ornithologiz, meras esse fabulas putat, que de 
seleucide veteres prodiderunt . Zosimus Comes 
seleuciades appellat aves istas lib. 1 Histor., pag. 
659 edit. Wechel.: “Λλπασι τοῖς ὑπὸ λύμης ἀχρίδων 
ἐνοχλουμένοις σελευχιάδας παραδιδοὺς, αἵ δὴ ταῖς 
ἀκρίσι συμπεριιπτάμεναι, καὶ τοῖς στόμασι ταύτας 
δεχόμεναι, παραχρῆμα πλῆθος ἄπειρον διέφθειρον" 
« Quod omnibus a locustarum lue vexatis seleucia- 
des dare solitus fuerit, que circum locustas volan- 
tes, et rostris eas capientes, infinitam earum mul- 
titudinem statim absumebant. » Meminit earum et 


1005 


AD HOMILIAS IN HEXAEMERON. 


1008 


Plinius lib. x, cap. 27, et ipse Basilius hom. 7 in A « Neque enim Eliseum amici, quasi malum convi- 


ditescentes. 

Col. 183 D 8. Mulieres, sedetis. Interpres edide- 
rat, «Ο mulieres, repetitis vicibus ordimini, et 
retorquetis vestram operationem sedentariam, fila 
nimirum, » etc. Eustathius, « Itaque, vos matrone, 
quando sedetis eorum revolventes opera, id est 
stamina, qua Seres δυο dirigunt. » Cornarii verba 
usucpavimus, neque obsecuti sumus doctissimi viri 
conjecture, qui hio legendum censuit, ἐνατενιζόμε- 
vat, « intuentes, » pro ἀναπηνιζόμεναι, quippe quod 
et duo Regii vulgatam lectionem tueantur, et Ari- 
etoteles de bombycibus agens hoo eodem verbo 
utatur, lib v, c. 19, Histor. animal. : Ἔχ δὲ τούτου 
ζώου xai τὰ βομδύκια ἀναλύουσι τῶν γυναιχῶν τινες 
ἀναπηνιζόμεναι, κἄπειτα ὑφαίνουσιν" « Ex hoc ani- 
malis genere bombycia illa mulieres nonnulls& re- 
torquendoin filum deducunt, deinde texunt.»Plinius 
quoque lib, x:, cap. 23, lanificia bombycum scribit 
humore lentescere, mox in flla tenuari junceo fuso. 
Suidas, ἀναπηνίζω, ἀναλέγομαι, ἐχλύω, ἀναχυλίω, 
« hoc est, fuso οἱγουτηδοίο recolligo, so  revolvo. » 
S. Ambrosius, lib. v, cap. 23: « Ex hujus filis 
mollia illa Seres depectunt vellera, que ad usus 


vam agrestia apponentem olera, refutarunt. » 

Ibid. C 14. An speciem habeat vanni. Grecam 
vocem retinuerat Argyropylus, « an lienoeides, et 
in medio concava. » Cornarius dixit, « vanno 80 
ventilabro similis. » Eustathius penitus omisit. 
Sio apud Aristotelem, lib. 11 De cao, cap. 13, 
eadem terra dicitur : HÀaceia xai τὸ σχῆμα τυμπα- 
νοειδές, « plana et figura tympano similis, » quod 
unum fuisse ex placitis Leucippi philosophi refert 
Plutarohus lib. ni, c. 10, De placitis philosoph. De- 
mocritus vero, δισκοειδῇ μὲν τῷ πλάτει, χοίλην δὲ 
τὸ μέσον, « formsm disci habere terram in super- 
ficie, in medio cavam esse dicebat. » 

Col. 194 B. 3. Ut figuratus. Argyrop.: « Uti forma 
te natura insignivit, et tuam vitam disponere velis. 
In republica cclesti versare. » Eustathius dixit, 
« quomodo natus es, ita propriam disponas vitam :» 
sed Cornarius multo fidelius vertit : « velut figura- 


tus es, ita etiam dispone tuam ipsius vitam. » Hoo 


nimirum vult quod iisdem pene aoc plane germanis 
horum verbis Gregorius Nyssenus ejus frater, orat, 


2 in illud, Faciamus hominem, ἄνθρωπος οὐχέτι clo 


γαστέρα βλέπει, ἀλλ᾽ εἴς τὰ ἄνω. Κεφαλὴ αὐτῷ 
ὑψηλὴ, ἵνα τὴν ἄνω βλέπῃ συγγένειαν. ᾿Οφθαλμοὶ 
οὐχ εἴς τὴν γῆν νεύοντες. Μὴ τοίνυν ποίει σεαυτὸν 
παρὰ φύσιν, μὴ τὰ γήινα περισχόπει. « Homo non.- 
ventrem despicit, sed superiora contuetur. Caput 
illi sublime est, ut genus coleste suspiciat. Qeuli 


sibi proprios divites vindicarunt, » Alludit nimi 
rum ad illud Virgilii n Georgic. : 


Velleraque ut foliis depectant tenuia Seres. 


Sed observandum est quosdam ex veteribus ita 
lanificii hujus ortum narrare, ut velint Seres Indie 
populos ex ,oliis et ramis arborum fila depectere 
hec serica. Ita Plinius, lib. vi, cap. 17: « Seres 
lanificio silvarum nobiles, perfusam aqua depecten- 
tes frondium canitiem : unde geminus feminis 
nostris labor, redordiendi fila, rursumquetexendi. » 


^mm. Marcellinus, lib. xxi: « Apud Seras sublu- . 


cide silve,in quibus arborum fetos.aquarüm as, asper- 
ginibus crebria velut, qnaedam vellera mollientes, 
ex Janugine et liquore mistam subtilitatem tener- 
rimam pectunt. » At Basilius et Ambrosius ab his 
populis Indie mitti sericum ex bombycum lanificio 
desumptum volunt; quo pacto etiam Servius, in 
illum Virgilii locum scribens, vermes illos bomby- 
ces in arboribus collocatos fuisse putat, neque 
lanam arboream admittit, licet alii multi dissen- 
tiant historici. 


non tendunt in terram. Quocirca ne viná Ínferas 
nature tue, terram ne spectes. » Cicero, i De na- 
C tura. deor. : 
celsos et erectos constituit, 
colum intuentes fe possint. » Ovid., 1 Meta- 


« Primum homines-humo excitatog 
deorum cognitionem 


Qs homint sublime dedit, celumque tueri 
Jussit, et erectos ad sidera tollere vultus. 


Illud porro, πολίτευμα ἔχε ἐν οὐρανοῖς, « in repu- 
blica ccelesti versare, » interpretatus est Argyro- 
pylus, non animadvertens fortasse uti Basilium 
verbis Apostoli, Philippens. im, 20 : Ἡμῶν τὸ mo- 
λίτευμα ἐν οὐρανοῖς ündpyev quod Vulgate Lati- 
ne auctor interpretatur, « Nostra autem conversatio 
in coelis est, » non, ut inepte Beza : 
civitas in colis eat : 
rona militis, cap. 3 : « Municipatus noster in colis 


« Nostra vero 
» melius Tertullianus, De co- 


Col. 185 B 7. Ἐπιθυμητιχᾶ. Duo Regii melius D est; » et contra Marcionem, lib. in, cap. 24 : 


ἐπιθυμητά, ut et psalm. xvir, 11. 

Col. 187 A 11. Matutina. Non ut interpres scri- 
pserat, «quam aurora exoriente primum appa- 
ravi. » Ad verbum, « mensa sermonum. » Eusta- 
thio, « sermocinationis matutina mensa : » ne quis 
forte putaret summo mane concionari solitum Ba- 
silium. Porro factum Elisei narratur IV Reg. 11, 
39 : sed illud, παρητοῦντο, non satis expresserat 
Argyropylus, « in prebendis epulis vilis habeba- 
tur. » Eustathius dixit : « Neque enim Eliseum ut 
improbum pastorem refutabant illius temporis con- 
vivae. » Insistit vestigiis beati Ambrosii, lib. vr. c. 2: 


« Utique colesti civitati eum deputat, et munici- 
patum nostrum in colis esse pronuntians. » Passim 
tamen apud Patres Grecos pro moribus cujusque 
privatorum  sumilur πολιτεία, vel pro Ecclesia 
disciplina, quamobrem illud Chrysostomi, homil. 
75 in Mattha'um, recie immutatum est nuper sub 
finem homilise : ᾿Αλλ᾽ οὐδὲν ὄφελος ἐντεῦθεν εἰς ἀπο- 
λογίαν αὐτοῖς, ὥσπερ οὖν οὐδὲ τοῖς πολιτείας ἕνεχεν 
μετανοοῦσι τότε᾽ « 564 nihil utilitatis inde accipient, 
quemadmodum neque illi qui eversa civitate resi- 
piscunt.» Imo, « quemadmodum nec illi, quos tum 
vite anteacl& ponitebit. 


1007 


NOT/£ FRONTONIS DUCAI 


Col. 192 C 7. Διὰ τὴν lx φύσεως. Omisit hoe A exópvov λέοντος ἸΙούδας αἰνίττεται Ἰακὼδ, λέγων τὸν 


interpres, at non Eustathius, qui vertit. eleganter, 
« vitio superbie naturalis elatus refugit alioruin 
consocialionem. » Cornarius, « propter nature 
superbiam. » Ad verbum, « propter insitam a na- 
iura superbiam. » Immutavimus etiam illud paulo 
ante εὐχάριστον ὁ κύων, « gratiosus canis, » nam 
εὐχάριστος est v memor beneficii, » non,« qui gratia 
valet. » Eustathius, « gratificus canis. » Simile 
illud infra, «à δὲ μνημόσυνον τῆς χάριτος τοῦ ζώου 
τίνα τῶν ἀχαρίστων πρὸς εὐεργ. οὐ καταίσχ. 

Col. 194 B 8. E stabulis ad ex. Argyropylus, 
« letis aspectibus e stabulis suis egrediuntur, et 
recta ad viarum exitus spectant. » At non dicit 
auctor, hoves egredi e stabulis hiemis tempore, 
8ed ex iis prospectare, atque egrediendi cupidita- 
tem pre se ferre : quod quomodo flat, fusius expo- 
nit S. Ambrosius, lib. vi, cap. 4 : « lidem ubi 
naturali sensu mutationem coli collegerint, foras 
spectant, et ultra preesepia cervices extendunt suas, 
una omnes specie, ut prodire se velle testentur. » 
Eustathius denique sic vertit : « De stabulo foris 
eimul omnes aspiciunt mutantes vultum. » 


Col. 198 C 7. Ex his liquet. Sio interpretati su- 
mus loco illorum, que Argyropylus ediderat: « Hec 
indicant animantes cunctas istiusmodi natura in- 
dociles esse ac doctrina rudes. » At enim hic ἀδιδά-. 
xtou, cum dicit εἶναι τὰς φύσεις, idem significat, 
86 si αὐτοδιδάχτους appellaret, hoo est, suapte na- 
tura facere pleraque animalia res illas omnes, nec 
opus esse, ut ipsis ille doctrina vel preceptis alio- 
rum innotescant. Sie- lecutus videtur Clemens 
Alexandrinus, lib. 11 Paedaifog., cap. 8 : Oi μὲν δι- 
δαχθέντες ἐσώθησαν οἱ δὲ αὐτοδιδάχτως, ἢ ἐζήλωσαν 
ἢ ἐζύτησαν ἀρετήν" «Ex bominibus alij quidem docti 
servati eunt,alii veroguasponte virtutem vel amplexi 
sunt vel quesierunt. » Basilius ipse in Commentario 
in [saiam : Τὰ γεννώμενα ὑπὸ τῶν χερασφόρων ζώων 
τὴν θηλὴν ἀδιδάχτως ἐπιζητεῖ" « Cornutorum ani- 
malium pulli ubera nullo docente perquirunt. » 
Eustathius hoo loco vertit , « Quia naturalis pru- 
dentia doctrine traditione non utitur. » Paulo post 
D. 3, ταῦτα δείχνυται παρὰ τῆς φύσεως ὁ χύων πε- 
παιδευμένος, idem Eustathius clarius interpretatur, 
« €& que per otium vitse longum quidam sedentes 
vix invenire potuerunt, beneficio naturali canis 
consecutus asseritur. » 

Col. 199 A 14. Leonis unius. Addidimus vocem 
« unius» verbis interpretis, quam et Eustathius omi- 
Bit: sed agnoscunt Regii duo λέοντος Evóc.Suffragan- 
turhuic sententie de lesne partu unico Herodotus, 
Thalía, p. 232: Ἡ λέαινα ἐὸν ἰσχυρότατον xal θρα- 
σύτατον, ἅπαξ ἐν τῷ βίῳ τίχτει ἕν" τίχτουσα γὰρ 
συνεχθάλλει τῷ τέχνῳ τὰς μήτρας" « Lena, validis- 
simum ferocissimumque animal,semeliu vita unum 
parit : nam una cum fetu uterum emittit. » /Egyptii 
quoque,ut est apud Horum Niliacum, mulierem quie 
semel tantum peperit signiflcare volentes, leenam 
pingunt. Epiphanius demum heresi 78 : Εἴ yàp 


C 


Χριστὸν, xal τοὺς ἐν τῇ ᾿Λποχαλύψει ᾿Ιωάννου" "180b 
ἐνίχησεν δ' λέων ὁ dx. φυλῆς Ἰούδα’ λεαίνῃ δὲ δευ- 
τέρα οὐ γίνεται κύησις" ἄρα οὐχέτι κύησιν οἷδεν ἧ 
Μαρία, οὐκέτι συνάφειαν σωμάτων ἢ ἁγία 

« Si enim catulum leonis Juda obscure dixit Jacob, 
Christum dicens, et in Apocalypsi habetur, Ecce 
vicit leo de tribu Juda, lesne autem non contigit 
Becundus partus : ergo non amplins partum novit 
María, non ampliusconjunctionem corporum sancta 
virgo. » Avicenna causam reddit, citatus ἃ Celio 
Rhodig., lib. xxvri, cap. 9, eur semel pariat ; ob 
caloris nimietatem. Adversantur tamen eidem sen- 
tenti, et historie περὶ μονοτοχίας, primum ipea 
Boriptura sacra, que plurium catulorum leene 
meminit, non singulari numero catuli tantum, Job 
xxxvirr, 39 : « Nunquid capies leene predam, οἱ 
animam catulorum ejus implebis? » Hieronymus 
in vri Danielis : « Dicunt qui de bestiarum scripsere 
naturis, leenas 6886 ferociores, maxime si catulos 
nutriant. » Homerus, lib. xvi /liados : 


Ἑστήκει ὥς τίς τε λέων περὶ οἷσι τέχεσσιν. 
Utque leo in silva stabat, sua pignora circum. 


Horat., lib. ur Carm., ode 20 : 


Non vides, quanto moveas periclo, 
Pyrrhe, Getulz catulos legnz. 

Plutarchus, lib De amore prolis, citans ex eodem 
Homeri libro Iliados versum, leonem ait, πρὸς 
τοὺς χυνηγοὺς σπένδεσθαι περὶ τῶν τέχνων" « Cum 
venatoribus pacisci do catulis. » Plinius, lib. vir 
Histor., cap. 16, vulgarem illam opinionem refo- 
tat : « Semel autem edi partum lacerato unguium 
acie utero in enixu vulgum credidisse video Ari- 
stoteles tradit, leenam primo fetu parcre quinque 
catulos, ac per annos singulos uno minus, ab uno 
slerilescere. » Verba Aristotelis hec sunt, lib. vi, 
cap. 31, De Hister. animal. Τίκτει, ὡς ἐπὶ πολὺ δύο, 
τὰ μέντοι πλεῖστα ἕξ, τίχτει δὲ ἐνίοτο καὶ ἕν. Ὁ δὲ λε- 
χθεὶς μῦθος περὶ τοῦ ἐχδάλλειν τὰς ὑστέρας - τίκτοντε 
ληρώδης ἐστί. « Parit magna ex parte geminos, 
sed cum plurimos sex catulos, nonnunquam etiam 
unum. Quod autem de leena fertur vulvam cum 
partu emittere, delira fabula est.» Tum addit, leo- 
nes Syrie quinquies in vita parere, primum quin- 
que, post uno subinde pauciores, deinde steriles 
egere; sed hoo generatim de omnibus leonibus, 


D lib. i1 De. generatione. animalium, cap. 1 et 10, 


uude Plinius illud accepit, et /Elianus, lib 1v, cap. 
34, De animalibus. Oppianus, lib. ni Cyneget, Pbi- 
lostratus, in Vita Apollonii, lib. 1, cap. 16, ter leo- 
nem in vita parere, prima vice tres, secunda duos, 
quod si tertio, forte unum. Severus Sulpicius, Dial. 
1, cap. 9, scribit Nitrie monachos ad quemdam 
anachoretam pervenisse in deserto Memphi conti- 
guo, qui leene catulis quinque caecis visum resti- 
tuit, quos in spelunca nutriebat. Idem ferendum est 


judicium de altera vipere historia, seu fabulae, 


quam subjicit hic Basilius ex eodem Herodoti fonte 
deductam, et ex ejus lib. iti, quam et Horus Apollo, 


1009 


AD HOMILIAS IN PSALMOS. 


1010 


hieroglyphico 56, Plutarchus, lib. De garrulitate, A pylum aptius interpretatum in veteribus editioni- 


Plinius, lib. x, cap. 62, /Elianus, lib. t, cap. 25, De 
animalibus, propagarunt. Theophrastus,lib.xv, cap. 
16, non catulos vipere parentis uterum exedere, 
sed matrem uteri angustiis compulsam disrumpi 
tradit. Nicander item, in 7heriacis, et Athanasius, 
quast. 56 ad Antiochum , Epiphanius,heresi 26. 
Refellitur hec historia contraria experientia et au- 
ctoritate Aristotelis, lib. v, cap. 34,Historiz anima- 
lium, qui de vipera hoo tradit : Τίκτει μιχρὰ ἔχι- 
δνα ἐν ὑμέσιν, οἱ περιῤῥήγνυνται τριταῖοι" τίχτει δὲ 
ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ καθ᾽ Ev « Parit catulos obvolutos 
menibranis, que tertia rumpantur : parit autem 
singulis diebus singulos. » Philostratus, iib. u Vit 
Apollonii, scribit, visam viperam serpentes, quos 
pepererat, lingua lambere. Albertus Magnus, in 
Histor. animal., 25, vulgarem sermonem de partu 
vipere et ipsum Plinium velut mendacium asseren- 
tem irridet, quem recentiores multi sequuntur, ut 
Pierius, lib. xiv Hieroglyphicorum,Brodeus, Miscella- 
neor,lib. xxxi, cap. 11, cardinalis Toletus, in iu 
Luce annot.22,qui sacros doctores admonet,vulga- 
rem secutos opinionem, eam satis gibi existimantes 
ad similitudines, quibus utebantur, concinnandas. 

Col. 202 B 8. Et quidem sunt. Admonet Argyro- 


bus doctiss. Montacutius : « Nunc vero sunt, qui 
memorie prodiderunt trecentis annis et ultra ele- 
phantem vivere. » Τινὲς ἱστοροῦσι, dixit, non, τινὲς 
ἴσασιν. Cornarius : « Nunc autem tradunt aliqui 
irecentos annos et plures adhuc vivere elephan- 
tem. » Eustathius, « fertur autem elephantum tre- 
centos. » [tem illud quod sequitur, διὰ τοῦτο συμ- 
κεπηγός, non affertur a Basilio tanquam diuturni- 
tatis vite causa, ut interpretis verba sonant, et 
hec Ambrosii : « Nunc aulem et trecentis ct am- 
plius feruntur annis vilam producere, quia omnia 
sibi ad magnitudinem membra conveniunt ; » et 
hec Cornarii : « Propter hanc artuum compagem 
nullos articulos habentem : » sed hoc signiflcant, 
cum diu vivat, idcirco compactis et non distinctis 


" membris eum pr:ieditum esse. Hic ergo scriben- 


dum, « his tanto plures, propterea compacta et 
nullis articulis distincta sunt ejus membra. » De 
longevitate elephanti Aristoteles, lib. viii, c. 9, De 
histor. animal.: Τὸν δ᾽ ἐλέφαντα ζῇν φασιν οἱ μὲν 
περὶ ἔτη διακόσια, οἱ δὲ τριαχόσια᾽ «  Elephan- 
tem alii annos circiter ducentos vivere aiunt, alii 
trecentos. » Idem Plinius, lib. vir Histor., cap. 10, 
et /Elianus, lib. xvir, cap. 7. 





IN HOMILIAS IN PSALMOS. 


Col. 211 B 14 Aut certe. S. Augustinus in Pro- (ἡ xxxir:« Psalterium desursum habet cavamen,predi- 


logo in Psalmos, vel quisquis ille est,qui Prologum 
hunc e Greeco Basilii Latine convertit,et S. Augu- 
stini tractatibus ἐπ Psalmos prefixit, quem tamen 
theologi Lovanienses in manuscriptis codicibus ejus 
operum non receperunt,huno locum itx interpreta- 
tus est; non ut Tilmannus, « 96] céffle morum ma- 
turitate nendum incanuerunt : » possunt enim ma- 
turitate morum etiam non senes pollere,et juveni- 
lis etas exprimenda fuit. Cornarius edidit, « quo 
pueri atate,aut etiam omnino moribus. » Atque ἢ 
genuine sunt et legitime homilie Basilii in Psal- 
mos, ex quibus in Catena Nicet» Heracliensis et 
aliis similibus decerpta fragmenta citantur, non 
item illa scholia ín Psalmos, falso illi attributa, 
qua in Latinis editionibus ad caleem libri subjun- 
gebantur, quaque alibi monuimus ex homiliis ἐπ 
Psalmos B. Joan. Chrysostomi in compendium re- 
dactis, et commentariu Theodoreti in eosdem Psal- 
1.05 6586 consarcinata. 

Col. 214 C. Superne atlactum. Non hoc vult Ba- 
silius, in superiori parte tangi psalterii chordas, 
sed in superiori parte concava sonum efformari, 
ut ex Beda constat in Commentario ín Psalmos : 
« Paalterium musicum instrumentum ad modum 
littere Delta, que triangulata est, formatum ; su- 
perne habens ventrem conoavum.» IIausit hoo for- 
tasse Beda ex Commentario Hieronymi in psalmum 


catio colestis vel man intelliguntur in sanctis, 
que de supernis vétifunt : cithara deorsum habet 
cavamen. » Quin. étiam hinc allucet explicatio ver- 
bis Joan. Chrysostomi in Psalmos, que repetuntur 
etiam ab Euthymio : ψαλτήριον τῶν ἐντατῶν μὲν 
ἦν, πλὴν ὄρθιον, xai ἄνωθεν εἶχε τῶν φθόγγων τὰς 
ἁφορμάς᾽ « Psalterium ad id genus instrumentorum 
periinet que intenduntur : est autem arctum, et 
superne causas habet, unde voces emittat. » In 
preemio quod eidem Chrysostomo tribuitur obser- 
vatum est, quod etiam ἃ plerisque recentioribus, 
qui Commentarios ediderunt in Psalmos, approba- 
tur, quod apud Grecos psalterium,ab Hebreis na- 
blam dici vel potius 523 netel: et sane LXX sepius 
Hebream vocem illam τὸ ψαλτήριον vertunt, ut 
psalmo rvi, 11, 'Efeyiponst , ψαλτήριον χαὶ χι- 
020a, Exsurge, psalterium et cithara ; et psal. cL, 
9, Αἰνεῖτε αὐτὸν dv ψαλτηρίῳ καὶ κιθάρᾳ,  Lau- 
dale eum in psalterio et cithara ; ia quibus locis 
prius 533deinde 32 kimmor ponitur. Repius dixi, 
quia non semper, 8ed aliquando vice versa, priori 
loco nevel κιθάρα, posteriori kínnor ψαλτήριον 
Grece effertur, ut psalmo Lxxx, 2, Ψαλτήριον 
τερπνὸν μετὰ χιθάρας, Psalterium jucundum. cum 
cithara : et Genesis 1v, 21, ubi Vulgata : « Ipse fuit 
pater oanentium oithara et organo. » LXX. Οὗτος 
6 καταδείξας ψαλτήριον χαὶ o0dpav , Hic fuit 


1011 


NOT/E FRONTONIS DUCGAI 


4013 


Qui ostendit psallerium et citharam. Hebraice est À pserat enim : « Nam una virtus viri et feminee est, 


339" w23 Kinnor eeghougab, quod tertium instru- 
menti musici genus aliquando xt02pa dicitur, ut 
hoc Genesis loco, aliquando ψαλτήριον, ut Eze- 
chielis xxxi, 32, Ὡς φωνὴ ψαλτηρίου, et psalmo 
CL, À, "Opqavov: Ürganum. Quod igitur hoc loco 
Basilius de forma psalterii narrat, sic accipiendum 
censeo,ut ei generi musici instrumenti conveniat, 
quod aqud Grecos in usu erat, et ψαλτήριον ab eis 
vocabatur : an vero nable conveniat, sive alteri 
Hebreorum instrumento, non it& certum est, cum 
nobis non certo constet, an eadem fuerit forma 
psalterii et nables.cum a cithara psalterium distin- 
guant scriptores, et tamen Septuaginta varia He- 
breorum instrumenta nunc psalterii exprimant, 
nunc cithare dictione. Sed ut ad interpretationem 
redeamus Basilii, ea concipienda videtur his verbis 
Cornarii: « Nam cithare ac lyre es ex inferiori 
parte ad plectrum sonitum edit : hoc vero psalte- 
rium concentuum concordie causas ex superiori 
parte habet. » 8. Augustinus demum scribens ἐπ 
psalmum Lvi, et in. illud, Exsurge, psallerium, dif- 
ferentiam illam psalterii et cithare sic explicat, ut 
Basilii interpretem agat : « Psalterium est organum, 
quod quidem manibus fertur percutientis, et chor- 
das distentas habet: sed illum locum, unde sonum 
accipiunt chorde, illud concavum lignum, quod 
pendet et tactum resonat, quia concipit aerem, in 
superiore parte habet. » 


Col. 245 B 2. Ut oculis ultra. Ὑπερκύπτοντες 
πόνους dixit, quod alii auctores aliter extulissent, 
ὑπερκύπτοντες πόνων, ut in veteri lexico, ὑπερχύ- 
mtov τοῦ ὕδατος φύλλον, « folium extra aquam emi- 
nens. » Budeus tamen in Commentariis citat simi- 
lem locum hujus nostri auctoris homil. De invidia : 
Ὅλως δὲ ὑπερχύψας τῷ λογισμῷ τὰἀἀνθρώπινα, xal 
πρὸς τὸ ὄντως χαλὸν xal ἐπαινετὸν ἀπιδών" « Qui 
mente οἱ cogitatione se sustulerit supra humana, 
el ad veram pulchritudinem laudemque se converte- 
rit. » Male igitur verterat interpres hoc loco, « ut 
laboribus, dum in manibus sunt, veluti jam trans- 
missis, tota mente ad bona. » Similem sententiam 
protulit Chrysostomus homil.8 De paenitentia, p. 
692 edit. Paris : "Av μὲν γὰρ τὸν πόνον ἴδῃς τῶν κατ- 
ορθωμάτων, βαρὺ καὶ φορτικόν' ἂν δὲ τὴν ἁμοιδὴν 
ἴδῃς, κοῦφον xal ῥᾷστον τὸ mpoxe!uevov: « Ric enim 
laborem prospexeris, grave atque onerosum; si 
vero retributionem consideraveris, leve et facile, 
quod proponitur. » 


Ibid. B 13. Quam nulla attingit. Atqui dixerat in- 
terpres, » nulla eam attingit loci permutatio.» Ve- 
rumtamen non loci tantum, sed nec ullius rei mu- 
tationem experitur. Alludit enim ad illud Jacobi 1, 
17 : « Apud quem non est transmutatio, nec vicis- 
situdinis obumbratio ; » οὐχ £v παραλλαγή, non 
est, inquit Apostolus, non ut interpres, « non con- 
spicitur.» Quamobrem Cornarius potius sequendus, 
Circa quam non est. alleratio. Paulo post « proinde 
Inerces. » Omisesa fuerant hec ab interprete, scri- 


quando par utrique creatio est, honorque similis. 
Audi Gen. Ergo sequitur par sententia. Τούτων xai 
ὁ μισθός. » Cornarius edidit:« Nam et creatio utris- 
que &qualis, quare etiam merces eadem utrisque.» 
Sequebatur apud interpretem. « Fiat, inquit Deus, 
homo : » quod immutavimus,neque enim his verbis 
concepta sententia hec in Scriptura reperitur, sed 
prout edidimus, et Greca Basiii verba sonabant. 
Gen. 1, 26, 27. 

Col. 222 D. Sed meliori. Admonuimus olim πολι- 
*tlav hio non rempublicam aut civitatem, jusve 
civitatis sonare, ut Actor. xxi, 28 : Ἐγὼ πολλοῦ 
κεφαλαίου τὴν πολιτείαν ταύτην ἐχτησάμην * Ego 
mulia summa civitalem hanc consecutus sum ; sed 
vite rationem et conversationem, ut Ephesior. t, 
42, ἀπηλλωτριωμένοι τῆς πολιτείας τοῦ ᾿Ισραήλ, 
alienati a, conversatione [srael ; quam alibi apostoli 
ἀναστροφήν appellant, I Petri rz, 2 ; vel πολέτευ- 
μα, ut Philippens. ur, 20.Idcirco merito a viro do- 
ctissimo emendata est prior versio, « sed superiore 
ratione ad rempublicam sive sodalitatem studiosam 
pietatis se recepit : » eodemque modo corrigendus 
similis apud Chrysostomum locus homil. 75 ἐκ 
Matthzzum : ᾿Αλλ’ οὐδὲν ὄφελος ἐντεῦθεν εἰς ἀπολο- 
γίαν αὐτοῖς: ὥσπερ οὖν οὐδὲ τοῖς πολιτείας ἕνεκεν 
μετανοοῦσι τότε" « Sed nihil inde utilitatis acci- 
pient;:quemadmodum neque illi qui eversa civitate 
resipiacunt. » Nonnunquam etiam non tam de pri- 
vata cujusque vita, quam de publica Ecclesie disci- 
plina,et cultu Dei usurpatur, ut apud eumdem Chry- 


C sostom. in psalm. xtix : Τὰ ἅγια τῶν ἀγίων, ἡ λα- 


τρεία πᾷσα, καὶ ἣ πολιτεία τῆς παλαιᾶς νομοθεσίας" 
« ὅδησίδ sanctorum,omnis cultus,omnisque forma 
ac ritus legis veteris ; » et, Μάλιστα μὲν xal αὑτὸς 
ὁ τῆς διδασκαλίας τρόπος ἐνηλλαγμένην παρεισάγει 
πολιτείαν" «. Maxime quidem οἱ ipse modus docendi 
introducit mutatam formam religionis. » 

Col. 223 B 3. Dum eterna. Αἰώνια verterat in- 
terpres « secularia, » qua voce res mundi hujus ce 
duci designantur. Cornarius, « ubi eterna secum 
volutarit. » Subjicit deinde, ἐκεῖ δουλαγωγίαν cap- 
xóc, « disciplinam carnis, » ubi substitui posse pri- 
dem monuimus,« castigationem carnis:» vel « man- 
cipationem,« vel « macerationem.» Sio enim expres- 
sit Latine Vulgate auctor illud Apostoli I Cor.1x,27: 


D Ὑποπιάζω μου τὸ σῶμα, καὶ δουλαγωγῶ. Castigo 


corpus meum, el in servitutem redigo. Cornarius 
soripsit, « Hie videt carnis delicias, illico carnis 
servitutem. » 

lbid. D. Ut in plerisque aliis. Aptius Cornarius- 
«Cumin naturam plerumque consuetudo transeat.» 
Id enim valet τὰ πολλά, ut infra, xai στρατιῶται μὲν 
ὡς τὰ πολλὰ τοῖς στρατοπεδάρχαις ἐξομοιοῦνται: 
« et milites plerumque ducibus assimilari solent.» 
Huic dicto germanum illud in regula fusius disput. 
6: Ἔθος yàp διὰ μακροῦ χρόνου βεδαιωθὲν φύσεως 
ἰσχὺν λαμβάνει. Αἱ Gregorius Nazianzenus non φύσιν, 
sed νόμος aliquando fleri dicit orat.34 : Ἐπειδὴ χρό- 
νῳ τὸ ἔθος βεδχιωθὲν ἐνομίσθη νόμος" « Consuetudo 


1013 


AD HOMILIAS IN PSALMOS. 


1014 


enim temporis longinquitate confirmata pro lege A moribus, quos non magis mutaret, quam cutem 


habita est. » 

Col. 223 D 6. Ne injicias. Interpr. « Ne applioes 
oculum tuum.» Verbis usi sumus editionis Romana 
in quam Nobilius annotavit, Proverb. ix, 18, haec 
abesse a Vulgata Latina, sed haberi apud LXX, et 
citari ἃ sanctis Patribus Cypriano, et Ambrosio et 
Hieronymo, quibus addi et 8. Basilii calculus po- 
test. Apud Cornarium perperan Proverbior. cap. v 
annotatum erat: sed inversus est ordo verborum 
Scripture, ἀλλ᾽ ἀποπήδησον, μὴ χρονίσῃς ἐν τῷ τόπῳ 
αὐτῆς, μηδὲ ἐπιστήσῃς τὸ σὸν ὄμμα πρὸς αὐτην. 

Col. 225 D 5. Συνεμφαίνουσιν. Oliv. codex habet, 
συνεμφανίζουσιν ἑαυταῖς. Anglici συναναφαίνουσιν 
ἑαυταῖς xal τ. B. τῶν περιύλεπόντων. » eorum a qui- 
bus cireumspiciuntur.» Plinius in Panegyriro: «Vita 
principis censura est eaque perpetua : ad hano diri- 
gimus. » Claudianus, De quarto Honorii consul. : 


....Componilur orbis 
Regis ad exemplum, nec sic infiectere sensus 
Humanos edicia valent, quam vita regentis. 


Col. 226 D. Qui potentia Greca sonant ex verbis 
Cornarii, « qui avarum imitatur aut alium, qui ex 
alia quadam malitia civilem aliquam illustrem po- 
testatom adeptus est,aut gentium imperium babet, 
aut exercituum dux est.« Omisit interpres,iZ ἄλλης 
τινὸς πονηρίας" et paulo post τοῦ ζηλονουμένου 
perperam expressit, « quem imitatorem habet, » 
cum scribere debuissct, cum Cornario,« ejus quem 
imitatur. » 

Col, 227 A 10. Elsi autem qus. Interpres, « Si 
antem, que copi dicere de vitandis ante omnia ma- 
lis, deque profectione per bona opera consequenda, 
hoc sermone non absolvi. » In quibus verbis trun- 
catam fuissesententiam auctorislectorapnimadvertit 

Col. 230 A 7. Irrita faciendo. Legebatur antea, 
« in irritando ita strenuam ac fortem 
laterranus scripserat, s.coasüfíum Trritavit, atque 
ita atreguam. » Tilmannus fortasse hoc pacto im- 
mutarat; « consilia irritando.» quod Latinum non 
est. Basilius dixit: διαλύων δὲ τάς βουλάς, « consi- 
lia vero Achitophelis viri acerrimi et ἀυοίδηαἱ exer- 
citus peritissimi reddens irrita strenuam ac for. » 
Porro quod ait hic Basilius Chusi socium et amicum 
Davidis filium fuisse Arachi non Jemeni,verum est : 
sic enim scriptum reperitur II Reg, xvn, 5 : Καλέ- 


pperuti.» Yo- 


/Ethiops. Et mirum sane Basilium hic dicere neque 
Chusi, neque alium aliquem in historia Regum 
filium Jeminireperiri,cum Semei nomineturII Reg. 
xix, 16, Υἱὸς Γηρὰ, υἱοῦ Ἰεμινεί. Postremo notet 
hiclector, quam antiquus error huic loco adhese- 
rit in voce ἀρχιεταῖρος, Princeps sociorum 1I Reg. 
xv, 32. Omninoenim probabile videtur, quod suspi- 
catur vir doctissimus Flaminius Nobilius in librum 
II Reg., duas fuisse voces ὁ 'Apay!, ἀρχιεταῖρος, 
ut habgt editio Complutensis, vel ex duabus,'Apayt 
el ἑταῖρος, unam esse conflatam ἀρχιεταῖρος, Chusi, 
Arachi filius, socius David. Sic enim est in Vulgata 
Latina II Reg. xvt, 109: Chusai Arachifes amicus Da- 
vid; unde factum est errore librariorum,ut nomen 
Arachi repeteretur, legereturque ὁ 'Apayi ἀρχι- 
εταΐρος. 

Col. 231 ἃ 3. Vade in pace. Hec addita eunt ex 
Oliv. et Anglicis, que adduntur etiam Luce vri,50; 
illud vero, Fíat tibi, sicut credidisti, Matthaei vir,13. 

Col. 234 B 4. Fon solum recepto Emendandum 
hunc locum esse monueramus,cum edidisset inter- 
pres,« non solum in premium aliquod boni et mali 
accipere, sed in actionum princlpio, ut, Re:ribue, » 
psal. cxvni, 17. In quem locum et in psalmum cxv 
8cribens Fran. Vatablus admonet, ὯΔ verbum He- 
braicum, quod retribuere sonat, sumi pro benefis 
cium conferre, et retributionem pro beneficiis qui- 
busve.Euthymius;qui plerumque solet Basilii erba 
repetere, hic dicit ἀνταπόδοσιν sumi ἀντὲ τῆς ἀπο- 
δόσεως, retributionem pro redditione : 'Pó δὲ πρῶτον 
τῆς ἀνταποδόσεως ὄνομα, χαταχρηστιχῶς ἀντὶ τῆς 


ἀποδόσεως κατε o γάρ à καταρχὴ τῆς 
εὐποιίας ἢ καχύσεῳξ͵, ἄπόδοσις δὲ d τοῦ ἴσου ἀντι- 
μέτρησις, ἀνταπόδοσις δὲ δευτέρα τις χαταδολὴ xa- 
χῶν ἣ καλῶν͵ ἀκὸ τῶν δόντων εἷς τοὺς ἀποδόντας" 
« Retributionis nomine primo loco improprie hio 
usus est, pro redditione.Nam qui bonum aut malum 
aliquod primus infert,is dare dicitur: reddere vero 
is qui datis parem vicem tribuit : retribuere au- 
tem, vel ἀνταποδοῦναι, contra retribuere, is dicitur, 
qui secundam beneflciorum aut injuriarum vicissi- 
tudinem reddit. » 

Csl. 238 B 14. Rursus diclum. Legebatur antea, 
« Rursus dicit,Judicio contendet Dominus adversus 
omnem carnem. » In Olivarii codice, χριθήσεσθαι 


catt τὸν Χουσὶ τὸν 'ApayU Vocate Chusi filium D Κύριον. Arbitror tamen Jeremias locum citari cap. 


Arachi: sed dubium est, an ille sit iste Chusi, de 
quo fit mentio in hujus psalmi titulo : cum hic He- 
braice appelletur 910 Chus, per Caph, unde Scho- 
lium Giecum ἃ Nobilio citatum vertit Αἰθίοπος, 
AEthiopis, vel putius unusex tribus antiquis inter- 
pretibus, Aquila, Symmacho, et Theodotione, pro 
Χουσί vertit τοῦ Atglomoc, ut constat ex homilia 
Chrysostomi in hunc psalmum : at ille alter II libri 
Rezum *w^n, per Ceth, Chusai ᾿ dicitur : tametsi 
Septuaginta utrobique scripserunt Xoucl. Sed Va- 
tablus Saulem putat hic vocari Chus, id est /Ethio- 
pem filium Jemini, 1 Reg. 1x, 21, quod atris esset 


xxv, 31, χρίνεται αὐτὸς πρὸς πᾶσαν σάρκα’ nam et 
illum video notari in margine Catene Grecorum 
Patrum in Psalmos,Daniele Barbaro interprete, qui 
haud satis apposite vertit,« Dominum judicaturum 
omnem carnem.» Sed et illic et apud Basilium me- 
lius fortasse legeretur εἴρηται κρίνεσθαι Κύριον, ut 
ad ipsum prophetam, cum sequatur hio ἑαυτὸν 
Óno64)Aet τῇ χρίσει, « acta sunt, judicio seipsum 
eubjicit.»Delendum enim estillud «uniuscujusque.» 

Col. 239 D 9. Multa, inquit. Imo hoo sibi vult 
Basilius : « Multa, inquit, de justitia dici possnnt, 
et perfecte justitie fines comprehensu sunt diffici- 


1015 


NOT/E FRONTONIS DUCAEI 


1016 


leg.» Similem habes locutionem apud Apostolum ad A psalmi fuit; Ὁμιλία κατὰ τοκιζόντων, καὶ elc τὰ 


Hebrsos, v, 11: Περὶ οὗ πολὺς ἡμῖν ὁ λογος, καὶ 
δυσερμήνευτος λέγειν᾽ « De quo nobis grandia sermo, 
et ininterpretabilis ad dicendum. » Paulo post pro 
Ὑεννητῇ φύσει aliquando suspicati sumus aptius legi 
posse γενητῇ, « create nature, » quod γεννητῇ 
« generatam, « vel « generatione productam » sonat 
qua ratione, cum de personis Trinitatis agitur, γεν- 
vntóc,« genitus,» dicitur Filius, non γενητός, « crea- 
tus, » et Paler ἀγέννητος, « non genitus : » cum ta- 
men in Oliv, et aliis mss. hie constanter legatur 
γεννητῇ, nihil mutandum censemus, cum apud Ju- 
stinum Martyrem ex Aristotele ἄφθαρτος xai ἀγέ- 
νητος ὕλη vel x«l ἀγέννητος dicatur, incorruptibilis 
vel ingenita sive increata materia, et in Ezhorta- 
Lione ad Graecos; Τὸν μὲν ἀγέννητον ἀΐδιον εἶναι λέ- 
γοντα, τοὺς δὲ γεννητοὺς ἢ δημιουργητούς. « Ingeni- 
tum quidem sempiternum esse, genitos autem sive 
conditos. » Itaque γεννητά nonnunquam dicuntur, 
qua quovis modo procreata sunt. 


Col. 243 C 14. Qui eruit me. Sic restituimus ex 
Genesis xri1, 16.Paulo post illud, « Obliquum non 
dirigetur, » nonnihil immutatum est a Basilio. Sic 
enim legitur Ecclesiaste 1, 15: Διεστραμμένον οὐ 
δυνήσεται ἐπιχοσμηθῆναι" « Perversum non pote- 
rit adornari : » Vulgata Latina, « Perversi difficile 
corriguntur : » at psalmo cxxxix, 12: 'Avip γλωσ- 
σώδης οὐ κατευθυνθήσεται" « Vir linguosus non di- 
rigetur. » 


Ibid. D 4. Nam quisquis.Cornarius, « Qui enim ἃ 
fortitudine infra declinat, secundum timiditatem 
pervertitur.» Moritacutius vero corrigit, « Qui enim 
in defectu declinat a fortitddine.Nam et audax de- 
clinat a fortitudine, sed in exce&su. » 


Col. 246 B 2. Non irascitur. Verte; « et non iram 
adducens persingulos dies. » Sic enim ista conver- 
tuntur e Greco LXX apud S. Augustinum in Psal- 
mos, et in utraque Basilicnsi editione legitur,xai μὴ 
ὀργὴν ἐπάγων, primo loco: secundo vero conjun- 
ctio καί omittitur, quod fortasse in causa fuit, ut 
Flaminius Nobilius annotaret apud Basilium non legi 
xxi μή, sicut apud Theodoretum et Nicephorum : 
at in mss. Oliv. in utroque loco reperitur. 


Col. 260 B 2. Non fenerabis. Locus est Deuteron. 
xxi, 19, ubi Vulgata Latina, Non fenerabis fratri 
iuo ad usuram Verbum enim Latinum fenerandi 
solum mutuum aliquando significat : ut Deuter.xv, 
9: Fenerabis gentibus multis, et. ipse a nullo acci- 
pies muluum ; quod LXX Grece dixerunt: Kai δα. 
νείσεις ἔθνεσι πολλοῖς, σὺ δὲ οὐ δανειῇ. Hebrai- 
cum est o2y. Athoc loco verbum est ΤΣ, quod 
« mordere » significat, et « arrodere, » et ἐχτοχί- 
Cuv, hoo est, « ad usuram mutuum dare. » Quod 
vero sequitur ex Jeremie ix, 6, nonnihil immutatum 
est ab auctore, cum apud prophetam legatur,cóxo« 
ἐπὶ τόχῳψ, δόλος ἐπὶ δόλῳ. Manuscripti cum editis 
consentiunt. Tertius locus est psalm. Liv,12. Cete- 
rum in codice Oliv. inscriptio hujus expositionis 


λειπόμενα τοῦ 19^ ψαλμοῦ. 

Col. 278 A 1. Creditore. Addendum est, inquit, ut 
constet esse verba Scripture,que reperies Proverb. 
xxix, 43: Δανειστοῦ xal χρεωφειλέτου ἀλλήλοις 
συνελθόντων, ἐπισκ. « Dum fenerator, inquit, et de- 
bitor inter se conveniunt. » Cornarius ex Greco 
Basilii, « Dum fenerator et debitor inter se obviam 
venerunt,inepectionem utrorumquefacit Dominus.» 
Excipit hunc locum alter ex eodem libro Proverb. v, 
15: Bibe aqudm ez vasis Ex eadem sententia Pla- 
tonis legem exponit Plutarchus in libello De vitando 
&re alieno,qua vetabat cives suosaliene aquas par- 
ticipes fleri prius,quam domi solo usque ad argilam 
exhausto, aqua id sterile deprehendissent. "Ape 
δέδεικται περὶ χρη μάτων εἶναι νόμον, ὅπως μὴ δανεί- 
ξωνται παρ᾽ ἑτέρων, μηδ᾽ ἐπ᾽ ἀλλοτρίας πηγὰς βαξδί- 
σωσι, μὴ πρότερον οἴχοι τὰς αὑτῶν ἀφορμὰς ἐξ- 
ἐλέγξαντες" « Nonne evidens est eam legem ad rem 
pecuniariam pertinere,ne ab aliis mutuum sumant, 
alienosque fontes adeant, non ante domi copiis 
gnis examinatis ? » 


Col. 274 A 15. Vasa quoque. Legit ἐσθιόντων in- 
terpres ut ex Anglicis substitutum est; magis ta- 
men arridet Basiliensis editionis et codicis ms.Oliv. 
lectio, ἑστιώντων, ex qua apud Cornarium, e vasa 
et supellectilem eorum a quibus convivio exeipi- 
tur. » Eorum enim potius, qui convivio excipiunt, 
gunt vasa, quam convivarum. 

Ibid. B 41. Tl πολυπλόχῳ θηρίῳ. Unde expressit 
Cornarius, « Quid multiplici bestie teipsum adjun- 
gis ? eodemque modo in Oliv. scriptum fuit. Sane 
πολυπλόκων etiam meminit Scriptura, Job v, 13, 
βουλὴν δὲ πολυπλόχων ἐξέστησεν, consilium | autem 
astutorum disjecit. Sed aptior est lectio Anglic. et 
interpretis πολυτόχῳ, « fecunds, » quod epithetum 
noóminiet nature magis convenit, unde et de lepo- 
ribus superfetantibus eubjicit. ἔα psal. cxrirr, 46 
τὰ πρόδατα αὐτῶν πολύτοχα, Oves WOKMm. -{6- 
048. E 

Col. 275 A 15. Liber ᾿Ελεύθερον pre sefert etiam 
ms. Oliv., at emendandum est ἐλεύθερος. Ab eadem 
mente illud est Plutarchi libro jam citato pag. 828: 
Ἡμεῖς δὲ τὴν αὐτάρχειαν αἰσχυνόμενοι καταδουλοῦ- 
μὲν ἑαυτοὺς ὑποθήχαις xal συμθολαίοις, δέον «lc 
αὐτὰ τὰ χρήσιμα συσταλέντας καὶ συσπειραθέντας, 


Dix τῶν ἀχρήστων xal περιττῶν καταχοπέντων f 


πραθέντων, ἐλευθερίας αὐτοῖς ἱερὸν ἱδρύσασθαι" 
Nos dum contentos esse nostris rebus pudet, 
dandis pignoribus contractibusque subeundis in 
servitutem nosmet damus, ubi par erat, contractis 
ad utilia cupiditatibus,inutilia nds et otiosa conci- 
dere aut divendere, itaque nobis libertatis fanum 
exstruere. » Sequitur locus apud Basilium partim 
ad verbum partim imitatione expressus, ex eodem 
libro Plutarchi descriptus pag. 830: ll&« οὖν δια- 
τραφῶ; Τοῦτο ἐρωτᾷς, ἔχων χεῖρας, ἔχων πόδας, 
ἔχων φωνὴν, ἄνθρωπος ὦν, ᾧ τὸ φιλεῖν ἐστι" καὶ φι- 
λεῖσθαι, καὶ τὸ χαρίζεσθαι, καὶ τὸ εὐχαριστεῖν, 


1041 


AD HOMILIAS IN PSALMOS. 


1018 


τράμματα διδάσκων, xal παιδαγωγων : « Dices: At À Pentecosten, stantes, non genibus flexis orabant. 


quomodo alar? Hoccine,inqua:n,te rogare equum 
est, qui habeas manus, pedes, vocem ? quo homo 
sis, qui et amare possis et amari, beneficium acoi- 
pere et agere gratias ? litteras docendo, pueros li- 
beraliter formando ? » 

Col. 282 C 4. Non enim munda. Expunximus illa 
interpretis, « Non enim caste sunt preces, nec ac- 
cepta. » Spectant enim haec ad preceptum illud 
Deuteron. xxr, 18: Οὐ προσοίσεις μίσθωμα πόρ- 
vnc πρὸς πᾶσαν εὐχήν. Non of[feres mercedem 
meretricis ad omne volum. Porro εὐχή non est He- 
braice n9Bn,que προσευχήν, id est, precationem, 
signiflcat, sed 12, que ὁμολογίαν, votum aut pro- 
missum, ut Jeremiz xLiv, 25: Ποιήσομεν τὰς ὁμο- 


Hieronymus in Dialog. adversus Luciferianos : « Die 
Dominico et per omnem Pentecosten nec de geni- 
culis adorare, et jejunium solvere, multoque alia, 
qua scripta non sunt, rationabilis sibi observatio 
vindicavit.» Idem Ambrosius serm.61 de Pentecoste 
ex concilio Niczeno can. 20: Ἑστῶτας ἔδοξε τῇ 
ἁγίᾳ συνόδῳ τὰς εὐχὰς ἀποδιδόναι τῷ Θεῷ « Ut 
stantes ad orationem vota Domino reddamus. » 
Col. 291 A 7. Qui aspirant. Emendandum in 
Greco ex ms. Oliv., πελειουμένων, « in animas eo- 
rum qui jam initiati sunt. » Cornarius scripsit, « in 
animis eorum qui jam perficiuntur. » At quod se- 
quitur, παρὰ τοῦ Κυρίου μετονομασθέντες, interpres 
ediderat,« per metaphoram fllii tonitrui appellati ;» 


λογίας ἃς ὡμολογήσαμεν: Faciamus vota, qv: vo- p Cornarius, « per translationem appellati; » quasi 


vimus ; et: ᾿Ενεμείνατο ταῖς ὁμολογίαις ὑμῶν" Im- 
plestis vola vestra. Basilius autem verba usurpa- 
vit Salomonis Proverbiorum xix, 13: Καὶ οὐχ 
ἁγναὶ εὐχαί, ubi altera vox est Hebrea "b, que 
votum item sónat,licet sepius guttam ; unde Sym- 
machus ibidem σταγόνες vertit, et Vulgata Latina, 
el tecta. jugiter stillantía litigiosa mulier. Alter lo- 
cus est Jeremise xr, 15: Μὴ εὐχαὶ xal. χρέα ἅγια 
ἀφελοῦσιν ἀπὸ σοῦ τὰς χαχίας σου, ἢ ταύταις 
διαφεύξῃ ; ubi quod propheta dixit, aut propter ista 
e(Jugies ; Basilius circumlocutus est: ἢ τούτοις 
ἔσῃ καθαρός ; « aut per hec purus eris? » Paulo 
post δι᾿ ἀγιασμοῦ interpres verterat, « per vite 
enim sanctimoniam nobis pervius est ad eum san- 
ctum ac familiaris aditus ; » at plus aliquid est οἷ- 
χειοῦσθαι, quam aditum habere. 

Col. 286 A 1. Post hujus vitz. Restituimus hanc 
sententiam, prout ἃ Volaterrano expressa fuerat. 
Dispensationem enim vocat istius vite cursum, in 
qua scelera permittit, et quasi dissimulat Deus. 

Col. 186 C 8. Przterito creatore. Soripsimus de- 
letis illis, « preter ereatorem, » no obnoxia esset 
illa versio censura Theod. Beze, qui merito Era- 
smum reprehendit hunc eumdem locum sic expri- 
mentem ad Rom.1, 25, supra eum, qui condidit. 
Nam qui παρὰ τὸν χτίσαντα hoo modo vertit, aut, 
« preeter creatorem,» videtur confiteri homines Deo 
quoque cultum aliquem exhibuisse,sed ita ut crea- 
turas etiam colerent : at Apostolus vult eos cultum, 
qui Deo debebatur, ad creaturas transtulisse. Vul- 
gate Latine auctor dixit, et servierunt creatura po- 
tius quam creatori. Neo aliter Hieronymus apud 
Origenem in Commentario Epistole S. Hilarius xit 
De Trinitale,«et servierunt creature, preterito crea- 
tore. »Subinde scripsimus,« ordinabitur,» non « or- 
dinabatur ; » alludit enim ad illud Luce xi1,46 : Kat 
τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀπίστων θήσει" Et partem 
ejus cum infidelibus ponet. 

Col. 287 B 11. Multi enim. Omisorat corporis 
statum interpres, « Plures enim speciem orationis 
praeferre videntur, qui tamen in hac aula. » Stans 
etiam Pharissus orabat, Luce xvii, 12, et Chri- 
stiani quondam,diebus Dominicis et & Paschate ad 


metaphoram in locum metonymie substituerent. 
Imo hic nominis mutationem intelligit, quam sgno- 
vit etiam S. Hieronymus in: Danielis: « Porro 
Dominus in bonam partem nomina mutat antiqua, 
et ex rebus imponit virtutum vocabula, ut Abram 
appellaret Abraham, et in Evangelio fllii Zebedei 
appellati sunt filii tonitrui (Marci πὶ, 17). » Ejus- 
modi est argumentum libri Philonis Judei: Περὶ 
τῶν μετονομαζομένων, καὶ ὧν ἕνεκα μετονομάζον- 
ται « Quarequorumdam in Scripturis mutata sint 
nomina. » Ab eadem mente est illud Gregorii Na- 
zianzeni orat. 19 in laudem Patria, pag. 301: Οἱ 
τοῦ Ζεθεδαίου το μεγαλόφωνον, ὅ xal βροντῆς. υἱοὺς 
αὑτοὺς προσηγόρευσε" « Filii Zebedei grandiloquen- 
tiam unde et filii tonitrui appellati sufit: » et orat. 
20, pag. 369, commendat otiam τῶν υἱῶν Ζεῦε- 
δαίου τὸ μεγαλόφωνον, At Ticet nimis stolide Theo- 
dor. Beza in Marof rm scribens minus probabiliter ἃ 
Gregorio dicat id excogitatum, confirmatur tamen 
auctoritate S. Basilii, qui hac nominum mutatione 
designari vult Evangelium, quod grandi voce filii 
Zebedei promulgarunt, tonitru quoddam esse. 


Ibid. B 9. Rota Ezechielis 1, 15, sic legitur in 
Vulgatis Bibliis: 'Eyóptvoc τῶν ζώων τοῖς τέσ- 
σαρσι, καὶ τὸ εἶδος τῶν τροχῶν ὡς εἶδος θαρ- 
σεῖς" Juxta animalia ipsis quatuor, et species ro- 
tarum quasi species Tharsis. Annotat voro Flam. 
Nobilius in quibusdam libris addi xal ἣ ποίησις,Δυὶ 
ποίημα αὐτῶν, quod apud 8. Hieronymum in LXX, 
« et facturaearum ; » quomodo et hio apud Basilium 
additur,et requirit Hebreum,ex quo Vulgata Lati- 
na,« et aspectus rotarum,et opus earum, quasi visio 
maris. » Cornarius hic minus apte vertit, « herens 
ex quatuor animalibus. » 

Col. 205 B 13. Ut enim in Job. Quod est in Latina 
Vulgata Job xxxix, 10 : Nunquid alligabis rhinoce- 
rota ad arandum in loco iuo? sio apud LXX legi- 
mus; Βουλήσεται δὲ σοι μονόχερῶς δουλεῦσαι" 
Volet autem. unicornis servire tibi. Quo factum est, 
ut in Catena (Grecorum a Niceta Heracliensi col- 
lecta,que in Itegia bibliotheca servatur,exscriptus 
fuerit totus hic Basilii loeus nonnihil etiam amplifl- 
catus ; Οὐδὲ χοιμηθήσεται ἐπὶ φάτνης, οὐδὲ ὁμαλί- 


1019 


NOT/E FRONTONIS DUCAEI 


1020 


σει χοιλάδας, ἀχολουθων σοι, οὐδὲ ἐγχαταλείψεις À diluvium inhabitat, et citant alii ex Aquila, Κύριος 


αὐτῷ τὰ γεώργια, οὐδὲ ἀποχαταστήσει σοι τὸν σπό- 
ρον, οὐδὲ συνάξεε τὰ ἀλοηθέντα, καὶ πολλὰ περὶ τοῦ 
ἐλευθεριάζειν τὸ ζῶον, xai μὴ ὑπείχειν ἀνθρώποις, 
ἐν τούτῳ τῷ píptt τῆς προφητείας εἴρηται’ « Neque 
in presepi dormiet, neque convalles equabit te se- 
quens neque illi arva committes, nequetibi semen- 
lem restituet, neque ea que triturata sunt in arca 
colliget : et multa de hujus bestie licentia et contu- 
macia,quod humanum contemnat imperium,in hac 
prophetis parte suut dicta. » Ceterum in editione 
Veneta que sequuntur ab iilis verbis : « IIojus ergo 
vis animalis ultrix, » non Basilii sunt, sed Olym- 
piodori, ut ex eodem Regio codice ms. constat. 


Col. 298 B 4. Facta est flamma.Vocem « flamma » 


εἰς χαταχλυσμὸν ἐκάθισεν, Dominus in diluvio 
sedit. » Κατοιχίζειν est « habitabile reddere, » κατ- 
otxstv, « habitare, » quod videtur potius amplexus 
esse Basilius, cum addat animam fleri κατοικητή- 
piov τοῦ Θεοῦ ἐν Πνεύματι. 


Col. 306 A 9. Adimpleatur, πληθυνθείη. Corna- 
rius fldelius ex | Petri r, 3, Gratia vobis et pax 
mulliplicetur : idemque reperitur II Petri 1, 2, et 
Juda 2. Sub finem homilize omisit interpres illud, 
ἐν εἰρήνῃ, « benedictionis offici in pace partici- 
pes. » 

Ibid. B 6, Τοῦ éyxawvicpob. In inscriptionis in- 
terpretatione superfluumestillud,«innovate,» cum 
ἐγκαινισμός renovationem sonet aut. dedicationem 


de suo addidit interpres; Cornarius scripsit: « Fa- p cujusvis rei non modo renovate,sed etiam tum pri- 


cta est enim, inquit, velut spiritus roris sibilans ;» 
ego malim, « Factus est velut spiritus roris sibi- 
lans; » tantum enim legimus Danielis v, 50 : "Aq- 
4tÀoq Κυρίου ἐποίησε τὸ μέσον τῆς χαμίνου ὡς 
πνεῦμα δρόσου διασυρίζον. « Angelus Domini fe- 
cit medium fornacis quasi ventum roris susurran- 
tem. » 

Ibid. D 3. Sanctificationis. Τοῦ ἀγιασμοῦ legit 
interpres; at Basiliensis editio prefert τὸν ἀγια- 
σμόν, cui suffragatur ms. Oliv. Corn., » sanctifica- 
tionem. » Euthymius quoque huic lectioni favet: 
Συσσείει δὲ, φησὶν, οὐ πᾶσαν τὴν ἔρημον, ἀλλὰ τὴν 
Κάδης" τουτέστι, τὴν ἁγίαν, τὴν ἀφωρισμένην καὶ 
ἀξίαν αὐτοῦ. Κάδης γὰρ ἁγίαν ἑρμηνεύει καθ᾽ Ἔλλη- 
νας" « Coneutiet autem non omne desertum, sed 
desertum Cades: hoc est, sanctum et segregatum 
et ipso dignum. Cades egig sanctum Greci inter- 
pretantur. » Quod autem de'c Cezvis subjicit viperas 
devorantibus, testatur etiam Piinius eos serpentes 
mandere solere,lib. viri, cap. 32: « Estiis cum ser- 
pente pugna : vestigant cavernas,nariumque spiritu 
extrahunt renitentes ; » et lib. virt, cap. 9: « ex- 
tractas cavernis mandentes. » Idem /Elianus lib. ΠῚ, 
cap. 9, Deanimalibus, “Ἔλαφος ὄφιν vixg κατά τι- 
νος φύσεως δωρεὰν θαυμαστῆς: « Mirifico quodam 
munere nature cervus serpentem víucit; » et lib. 
xIi1, c. 35, simile quid de alia purgatione cervorum ; 
Λέγουσι φυσιχοὶ ἄνδρες τὸν ἔλαφον καθάρσεως δεό- 
μῆνον σέσελι ἐσθίειν" φαλαγγίων δὲ χνήσμασιν ἐχό- 
μενον xapxlvouc. « Phynici dicunt cervum indigen- 


mum condite atque fundate. Paulo post mendose 
leotio xa? ὄργανον, mendosam item peperit versio- 
nem apud Cornarium,« Psalterium quidem figura- 
te juxta instrumentum: » emendandum est ex Oliv. 
xai ὄργανον, » Psalterium quidem ao musice ad- 
aptatuminstrumentum, figurate est structura corpo- 
ris. »Itasupra psalterium instrumcntum appellavit : 
καὶ σοφῶς διὰ τῆς τοῦ ὀργάνου κατασχευῆς dvOsbsi- 
χθαι. 

Col. 307 Eapuncta. Observat. doctissim. Mon- 
tacutius Volaterranum scriptum reperisse in suis 
codicibus , oi ἐχδάλλοντες τῆς μνήμης τὸν Θεὸν 
οἱονεὶ λήθην: Nam Basiliensis editio ad verbum 
sonat, « ejecti e memoria Dei. » Cornarius id- 
ciroo edidit, « qui ejecta memoria Dei. » Oliv. 
m8, constanter retinet receptam lectionem, ἐκόλη- 
θέντες. 

Col. 809 B. Ὑψώσειν. Oliv. et Anglic. ὕψωσιν 
ἐπαγγελλέται τῷ Θεῷ, « per bona opera exaltatio- 
nem Deo pollicetur. » Recepta lectio concinnior 
est. Citainr initio pagine sequentis locus Genesis 
xLix, 25. Verba Susi Jacob benedicentis fllio suo 
Joseph. 

Coi. 354 B 4. Dum particeps. Interpres,« quo nu- 
tritur, quisquis particeps divini fit verbi,qui panis . 
de ccelo descendit. » Verbi vite fit mentio Ephesior. 
v, 260, secundum Vulgatam ; sed Grece tantum est 
ἐν ῥήματι" panis vero, qui de ccelo descendit Joan. 
v1, 33. 

Col. 2:5 A 2. Neque enim illi. Teyvixac dixit, non 


tem purgatione seseli comedere, laborantem vero ἢ τέχναι, ut legisse videtur interpres,« Non enim ar- 


ex phalangiorum morsibus, cancros.» Alia lectio 
pre, 8e fert σέλινα, sed hanc tuentur Aristoteles lib. 
IX Histor., cap. 5, et Plinius lib. vri, c. 32. 

Col. 302 C. Alius ex affectu. Ad verbum et ad 
mentem propius Cornarius, « Quis ex affectu, quis 
perite celestia inquirit, quis defunctorie summis 
labris. » 

Col. 303 B 10. Inhabilare. Legit interpres quod 
habet etiam Oliv.xatouxtst,non ut Basilienais edit. 
κατοικεῖ, « inhabitat, » quo pacto et in quibusdam 
Bibliis scriptum est ut agnoscit etiam Hieronymus, 
qui tamen ad verbum ex Hebreo vertit, Dominus 


les ille, que menie sunt, et indifferentis nature 
veram habent laudem :» etCornarius: « Neque enim 
artes, quse in medio versantur, quod vere laudabile 
est habent. » At exempla, que subjicit Basilius, 
gubernatorum, architectorum, latomorum sunt ar- 
tiicum, non artium. 

Col. 358 D 4. Plusenim. Emendandum ex cod. 
Olivar. πλεῖον γάρ τι. Cornorius : « Amplius enim 
quiddarf supra simpliciter querere significat ex- 
quirere. » 

Col. 359 B. Non sinens. Imo, ut recte admonet 
Montacutius,contrarium vult Basiliug, « Non quod 


1031 


AD HOMILIAS IN PSALMOS. 


1022 


nequaquam me patiatur tribulari, sed cum tenta- À non expresserat, ἢ εἴ ἐκζητοῦντες ἀπετύγχανον τῶν 


tione exitum prebens. » Nec tamen in eo assentior 
illi, quod ex Anglic. τῷ δύνασθαι substituit, pro τοῦ 
δύνασθαι, ut erat in Basiliensi editione. Sunt 
enim ex Apostolo desumpta verba, apud quem ita 
legitur I Cor. x, 13, τοῦ δύνασθαι ὑμᾶς ὑπενεγ- 


χεῖν. 


Col. 362 A 6. Et revelare. Ediderat interpres, «ac- 
cedere et manifestari velle, » quasi legisset &roxa- 
λύπτεσθαι. Propterea ex Cornario rescripsimus, 
« et revelare. » Jam tamen arrideret magis quod 
legit interpres, si alicujus codicis manuscripti au- 
ctoritlate fulciretur, cum videatur alludere Ba- 
silius ad illud Isaie xrix, 9, Δέγοντα τοῖς ἐν δε- 
σμοῖς, Ἐξέλθετε, xal τοῖς ἐν τῷ σχότει ἀνακαλυ- 
φθῆναι" quod Hieronymus vertit : 
qui in vinculis sunt : Exite; et qui in tenebris : 
Revelamini. » Ad verbum esset, « manifestar, » 
vel certe, « ut manifestentur, » aut « illustren- 
tur. » 


Col. 363 A 4. Castrametabitur. Scripserat inter- 
pres, « Immittet se sive interseret angelus Domi- 
ni : » nec aliter doctissimus Basilius apud Joan. Da- 
mascenum lib. : Parallel.,cap.12, hunc Basiliilocum 
proferens. Enimvero in vulgatis etiam lexicis παρεμ- 
θάλλειν exponitur « diversi generis milites certo 
ordine interserere et collocare ; » sed et κ tentoria 
collocare » apud Polybium sonat, et « castrameta- 
ri, » ut Budeus observat in Comment., ut in ru 
Historiz, Τὴν δὲ δύναμιν πρὸ τῆς πόλεως mapsuÓa- 


λών, « cum ante urbem castra posuisset. » Usi sunt (! 


etiam hoc verbo LXX, ut Numerorum ix, 18 : Διὰ 
προστάγματος Κυρίου παρεμβαλοῦσιν ol υἱοὶ τοῦ 
᾿Ισραήλ' Per przceplum Domini castra. collocabunt 
filii Israel. Joan. Campensis hic verlit ex Hebraeo, 
« Castrametatur angelus, » et S. Hieronymus: 
eCircumdat angelus Domini in gyre timetite&óum.» 
Omnino autem exigit hanc vepsioném mens aucto- 
ris, qui idcirco postea assimilari castris angelorum 
dicit, ὅλῳ στρατοπέδῳ καὶ παρεμθολῇ παρειχάζε- 
ται" quamobrem addidimus, « et angelorum custo- 
dia te muniat, » quod omiserat interpres. Repeti- 
tur hic locus et exscribitur ab Euthymio in Com- 
mentario, apud quem perperam vertit interpres : 
« Nam cum unus numero tantum sit, universo alque 
integro hostium exercitui resistit. » Εἴς γὰρ ὧν, 
ὅλῳ στρατῷ παρείκασται. « Nam. cum unus sit, in- 
tegro exercitui comparatur. » 


Col. 866 A 5. Suavitatis. Cornarius itidem, « et 
hic bonitatis gustue, » quasi legerit, aut corrigen- 
dum censuerit, tametsi mss. reluctentur, non χάρι- 
τος, Sed χρηστότητος, quoniam dixit antea, καὶ 
ἴδετε ὅτι χρηστὸς Κύριος, et videle quoniam suavis, 
vel bonus est. Dominus : alioquin ad verbum esset, 
grati; arrhabo et qualiscunque, quod sane minus 
convenit. 


Col. 367 B 5. Qui enim corporal. Omiserat inter- 
pres, σωματιχά͵, corporalia, et paulo post illa omnia 


« Diceres his B 


τοιούτων ἀγαθῶν. 

Col. 370 A 8. Vox est magistri. Cornarius inter- 
pretatur, « Benigni preceptoris vox est. » Alii ma- 
lunt, « interni, » vel, « intus residentis magistri : » 
sed exponitur tamen ἐνδιαθέτως nonnunquam ἐμ- 
παθῶς, « cum magno affectu, » ut. ἐνδιάθετος διδά- 
σχαλος dicatur, « qui magno affectu complecti- 
tur diseipulos, » nisi quis malit corrigere εὐδιαθέ- 
του. Constanter tamen Oliv. δὲ alii mss. vulga- 
tam retinent lectionem , sed προχαλουμένου le- 
git Oliv. non προχαλουμένου, hoc est, « cohortan- 
tis. » 

Ibid. C 10. Satisfacere. Recte Oliv. ἡμῶν corri- 
git pro ὑμῶν. Cornarius, « et Domino debitum ex- 
solvere, qui pro nobis est mortuus. » Subinde, 
«ignem aspectu reddentes. » Ita substituit Mon- 
tacutius, expunctis illis interpretis verbis, « Ignem 
paratum contuentes. » Cornarius item minus ap- 
te, « igneam faciem pre se ferentes. » Solum 
enim ex oculis quodammodo emicare ignem innuit. 
Simile quod affertur ex Aristophane, ἀστραπὰς βλέ- 
πεῖν, « EX oculis quamdam veluti coruscationem 
emittere, coruscante aspectu esse. » Homerus 
'Obucc. T : 


Φρίξας εὖ λοφιὴν, πῦρ δ᾽ ὀφθαλμοῖσι δεδορκώς. 
Valde exhorrens setosa, cervice, ignem oculis inspis- 
[ciens, 


Philostratus in lconibus, pag. 771, vestigi& rele- 
gens Homeri, ὁρῶ δὲ αὐτὸν xal τὴν χαΐτην φρίτ- 
τοντα, xai πῦρ ἐμόλέποντα. « Video üutem ipsum 


et setis horrentem, et i .Nibrantibus oculis in- 
tuentem. » Ita Gregoriéis Nazianzenus, orat. 20, p. 
261, dixit, μὴ πιθήκειον βλέπῃ, ἀλλὰ βλοσυρὸν xal 


βασιλιγόν : « Non simie aspectum, sed torvum 
quemdam et horrificum ac regium preferat. » Sub 
finem pagine pro μαχρὰν ἀποπεσόντας fortasse re- 
ctius legeretur μαχρὰν ἀπόντας, « longe absunt. » 
Ibidem immutavimus locum illum interpretis,« qui 
per baptismum et adoptionem Dei facti sunt dome- 
gtici. » 

Col. 378 A 3. Nunc igitur potentiam. Omise- 
rat interpres illud, καὶ τὴν τῶν εὐχῶν ἀντιληπτι- 
χήν. Cornarius appellat, «inspectivam nostri poten- 
tiam, et precum nostrarum susceptricem : « hoc 


D est, que adjuvat preces nostrrs, ut dicebat Raphael 


Tobie cap. xm, 12 : Ὃτε προσηύξω σὺ, xal i 
νύμφη σου Σάῤῥα, ἐγὼ προσήγαγον τὸ μνημό- 
συνον τῆς προσευχῆς ὑμῶν" Quando orasti tu, et 
nurus (ua Sarra, ego offerebam memoriale ora- 
tionis vestre. Ita citatur ex eodem Basilio in 
Lexicis : πρὸς τὸ ἀντιλαμδάνεσθαι τῆς ἀδελφότη- 
τος, ad. manum adjutricem porrigendam  fraterni- 
tati. 

Col. 384 A 12. Quid aulem. Hac periodus, usque 
ad illa verba, « Ad eos item, » ἃ nobis adjecta est, 
ab interprete pretermissa : locus proxime sequens 
est Isaie xL, 18. 


1048 NOTJ£ PRONTONIS DUC/RI 1094 
Col. 387 B 8. Qui juvenilibus. Admonet doctiss. À vimus; at interpres ediderat, ex codioe fortasse 


Montacutius fidelius verti, « qui aggredi juvenilia 
jam potest, vel potius fortia facta. » Cornarius, 
« fortia jam opera contingere potens. » Sub finem 
pagine emendandum ὑφαίρεσιν ὑπομείνῃ, ut in 
Oliv., non ut in Basil. ὑπομένῃ. 


Col. 395 C 3. Et dedecoris plena. Addendum, « et 
deflciens pre filiis hominum :» sic enim apud 
Isaiam 111, 3 vertit Hieronymus. Non habebat 
speciem neque decorem, sed species ejus inhonorata., 
el deficiens pra» filiis hominum. Idem Isaie locus in 
eamdem sententiam ab Euthymio profertur in hunc 
psalmum, παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν dvÜpomuv: περὶ 
τοῦ σώματος λέγει, otov. ἦν ἐν τῷ τοῦ πάθους χαιρῷ 
προπηλαχιζόμενον, xal μαστιζόμενον, xal μυρία 


calamo exarato, vertens : « Diluculo, hoc est, victo- 
riam contra mortem die tertia matutina confecit.; 
Sane in codice Oliva, sio erat, βοηθήσει ὁ Θεὸς τὴν 
νίχην πρωίᾳ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ τῆς ἀναστάσεως ἔργα- 
σάμενος" αἱ in Catena Greca Regie bibliothece, 
βοηθήσει αὐτῇ ὁ θεὸς τῇ πόλει τὸ πρὸς πρωὶ πρωὶ 
ὁ τὴν xatà τοῦ θανάτου νίχην πρωίας τρίτῃ ἡμέρᾳ 
τῆς ἀναστάσεως ἐργασάμενος. Que utraque lectio 
cum eo libro, quo usus fuit interpres, convenit. Ob- 
servendum hic est Basilium legere πρὸς πρωὶ πρωΐ, 
non ut in aliis libris Psalmorum βοηθήσει αὐτῷ ὁ 
θεὸς τῷ προσώπῳ, « Adjuvabit eam Deus vultu, »et 
utramque lectionem junxisse Apollinarium in mete 
phrasi, hoc versu, 


πάσχον. EL deficiens super &lios hominum : « De B Ἐξ ἠοῦς ἐπίχουρον ἔχει πανεπίσχκοπον ὄμμα - 


corpore (Christi) loquitur, quale nimirum temporc 
passionis erat, cum probris et plagis afficeretur, 
et innumera mala pateretur. » Quod ex Aquila hic 
profertur, χάλλει ἐχκαλλωπίσθης, apud Eusebium in 
'atena sic se habet, χάλλει ἐχαλλιώθης ἀπὸ υἱῶν 
ἀνθρώπων. 

Col. 398 A 5. Sermonibus. Περὶ Χριστοῦ, « ser- 
monibus de Christo. » Cornarius dixit, « doctrinis 
de Christo. » 

Col. 406 B 10. Odi. Scribendum ex psalmo 
cxxxvin, 21 : Oderam, et super inimicos tuos ta- 
bescebam. Perfecto odio. Greca enim verba ex Oliv. 
et Anglic. sunt addita Basiliensi editioni, ἃ qua 
aberant. In Oliva. tamen legebatur, ἐπὶ τοῖς ἐχθροῖς 
co», non, ut in vulgatis Bibliis, ἐπὶ τοὺς ἐχθρούς. 
σου, , 

Col. 411. D 5. Perficiundz. Imo, « perfecte et 
acquisite virtutis. » Itaque Córnarius propius ad 
sensum, licet haud satis Latine, « sed que in 
letitia et exsultatione ob virtuosum hoc factum 
gaudent. » Codex Oliv. constanter vulgatam le- 
ctionem retinet ἐπὶ τῷ τοιούτῳ κατορθώματι χαίρου- 
σαι, ut minus necessaria sit doctissimi viri conje- 
ctura, hic emendandum suspicantis ἐπὶ τὸ τοιοῦτο 
χατόρθωμα χωροῦσαι. Exponit enim Basilius, nnde 
illa sit εὐφροσύνη xal ἀγαλλίασις, ex conscientia 
recte factorum seu bonorum operum. Neque in- 
terseri opus est, post illa verba oi ἀπόστο- 
λοι" nam neque codex ms. Oliv. illud addit, neque 
Catena Greca manuscripta ín Psalmos, qua inte- 


grum hunc Basilii locum exscriptum exhibet. De D 


apostolis tamen ἃ Basilio intelligitur, et exponitur, 
ut et ab Euthymio, cujus hec verba sunt ex Regio 
ms. codice : Υἱοὶ δὲ οἱ ἀπόστολοι, οἵτινες ἐπανέδησαν 
εἰς τὸ ἀξίωμα τῶν πατέρων αὐτοῦ, πατριάρχαι τε 
γενόμενοι, ἐν τῷ γεννῆσαι διὰ τοῦ βαπτίσματος πάν- 
τα τὰ ἔθνη, καὶ ἀξιωθέντες τοῦ προφητιχοῦ χαρί- 
σματος" « Filii vero apostoli. qui ad dignitatem pa- 
trum ejus provecti sunt, effecti nimirum et ipsi pa- 
triarche, dum omnes gentes per baptismum genue- 
runt, et prophetie donum obtinuerunt. » 


Col. 423 C. Qui per vicloriam. Hac est mens Ba- 
siliensiseditionis, quam Cornarii verbis representa- 


Ab aurora adjulorem habetoculumomnia speculantem. 


Idem  Apollinarius in Catena Barbari vide- 
tur utramque lectionem iterum conjungere, sed 
merito dubitat Flaminius Nobilius an utraque er- 
positio sit Apollinarii : siquidem in Catena Regia 
manuscripta alteri auctori tribuitur illa : Πρόσ- 
uyxoy Ἐχχλησίας νοηθεῖεν Bv οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι, καὶ 
oi xatà διαδοχὴν ἡγούμενοι αὐτῆς, οὖς καὶ νευροῖ 
πρὸς τὸ δύνασθαι εὐτόνως ἀντιλαμθάνεσθαι τοῦ χη- 
ρύγματος" « Vultus Ecclesie possunt intelligi sen- 
cti apostoli, et qui ordine sibi succedunt ejus pre- 
sules, quos etiam oorroborat, ut fortiter possint 
Evangelii praedicationem capessere. » 

Col. 435 B 3. Sapientia. Loous est Eococlesiastici. 
xx,32 : « Sapientia abscondita,etthesaurus invisus, 
que utilitas in utrisque? » Quod sequitur, slc τὸ 
ἑτέρων ὠφέλιμον, recto verterat —Volaterranus. 
« Quamobrem ad aliorum usum.» Tilmannus scri- 
psit « utriusque, » quasi esset ἀμφοτέρων. Corna- 
rius, « quapropter ad aliorum quidem utilitatem.» 

Col. 430 B 13. ᾿Εναγγέλλω. Oliv. et Anglie. 
ἀναγγέλλω, οὐδὲν ἐμὸν, οὐδὲν ἀνθρωπ. λέγων. 

Ibid. D. Οὐ χυχλώσει. Delenda est: üo ia 
Greco, ut in Volaterrani interpretatione ἃ "f'ilman- 
no deleta est, cum absit a LXX, et ab Hebreo, et 
a ms. Oliv. Igaie xir, 9, scriptum est : ᾿Ιδοὺ γὰρ 
ἡμέρα Κυρίου ἔρχεται, ἀνίατος, θυμοῦ καὶ ὀργῆς, 
θεῖναι τὴν ὀργὴν ἔρημον. « Ecce enim dies Domini 
venit, insanabilis, furoris et ire, ad ponendum or- 
bem terre desertum. » Quod vero sequitur, ex alio 
propheta desumptum est ; Osee vii, 2 : ᾿Ἐπκύκλωσεν 
αὐτοὺς τὰ διαδούλια αὐτῶν Circumdederunt eo 
cogitaliones eorum. Paulo post scribe, « Non epim 
me peccatorum, » οὐ yàp περιστήσ. 

Col. 439 B 11. Neque enim. Non dixit ζητεῖ, sed 
ζήτει. Audiendus potius Cornarius, eneque igi- 
tur fratrem quere in redemptionem, sed eum qui 
extendit naturam tuam. » Subjicitur deinde hi- 
storia Exodi xxxi, 28, et altera, cum διστατιχὴν 
φωνήν dubiam et hesitantem emisit vocem, Nume- 
ror. xx, 10. 

Col. 446 B 9. Insipientem. Hec ita verti ma- 
vult Montacutius, ut Greca sonant, « Poterit autem 


1025 


AD HOMILIAS IN PSALMOS. 


1026 


quispiam dicere, insipientem illum nominari, qui A « Illam Apostoli περιχοπήν, in qua de virginitate 


ethnico more vivit, amentem, qui Jndaico mo- 
re. » Postea locus citatur ex Osee vir, 14 ; non, 
ut notarat Cornarius, Osee ix. Idem paulo post 
commodius Volaterranum ait vertisse, ὧν γὰρ ὁ 
Bloc νεχρῶν᾽ « Quorum enim vita mortuis operibug 
ab omnis generis peocato resultantibus adimpleta 
est, istorum domus in eternum sepulora fiunt. » 
Locus de Jacob est Gen. xzv, 27. 


Col. 454 B 9. Qui imperium, Cornarius edidit, 
« propter enm qui ipsam destruxit, et.-imperium 
mortis habet. » Uterque interpres ἃ sensu Ba- 
silii et ab Apostoli sententia aberravit; at Vola- 
terranus in antiquiori editione recte interpretatus 
erat, ut suggerit Montacutius,« propter eum ἃ quo 
vastabatur is, qui mortis habebat imperium. » 
Locus est Hebreor 1i, 14: "Iva διὰ τοῦ θανάτου 
καταργήσῃ τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, 
τουτέστι τὸν διάδολον' Ul per mortem  destrue- 
ret eum, qui habebat mortis imperium, id. est. dia- 
boinm. Ita. vertit et Ambrosius, lib. n De fide, 
cap. 5, addens: « Per quam nisi per cor- 
poris mortem, mortis vincula dissolvit ? » Cum 
ergo potestas ista mortis dicatur abolita, ut 
fatetur Beza, inepte censendus est interpretatus, 
τὸν ἔχοντα, « eum qui habet imperium, » non ut 
Vulgata, « qui habebat. » 

Ibid. C 10. Ἐν τῷ δῃ. Ad verbum est, « in in- 
ferno protendetur, » non ut Volaterr. et Cornarius 
« ad infernum usque ; «at quod sequitur,zeeo9à- 
σιν ol προειληφότες, reotius expressit Cornarius, 
« qui pregressi essent. » Hebr. x:. 40. 

Col, 458 A 10. iníiroibis. Theodoretus admo- 
net ires Grecos interpretes, Aquilam nimirum, 
Symmachum, et Theodotionem, edidisse, εἰσελεύ- 
σῃ,« introibis, » et ita legisse apud Basilium videtur 
interpres, non ut habet Oliva. οἱ Basiliéns. εἴσελεύ- 
σεται, « introibit. » Cornariue etiam scripsit, « in- 
troibis, »quod adverterit id exigere explanationem 
Basilii : propterea sequitur, Τοσοῦτον οὖν παραγίνῃ 
σὺ, ὁ θεός" « Tantum igitur aocedis tu, Deus, et 
tanta estin ipso de te notio: » et ita restituenda 
est interpretatio: 

Col. 460 B 13. Εἴτα διὰ φιλανθρ. Hec addita sunt 
ex Anglic. et Oliv. : « lidem rursus propter mise- 
ricordiam Dei admissi ao recepti. » 


Ibid. C 44. Βασιλέως. Emendandum ex Oliv. D 


et Angl. βασιλέα Σωδᾶ regem Soba. Apud LXX 
legitur βασιλέα Zov6à, iidemque appellant Z3- 
pov Ῥαάδ, Syrum Rhaab, quod Basilius Συρίαν 
Ῥαά, 

Col. 461 A 9. Βαρετάξαντο. Corrigendum ex Oliv. 
et Anglic. παρετάξατο, ut versio requirit. 


Col. 462 A 12. Progressioni. It& Cornarius, « hi- 
stori$ processus, » sed in Oliv. et Angl. non mpo- 
xor, Sed περιχοπῇ legitur, « hujua historie parti, 
seu fragmento: » Suidas, περιχοπὴ, μέρος τι τῆς 
ὁποθέστως, « pars aliqua disputationis integre, 
vel narrationis. » Hieronymus ad Pammachium, 


et nuptiis disputat, aliter disserere compelleris. » 
Basilius questione de baptismo 4, xal ὀλόχληρον 
τὴν περιέχοπὴν ἀναγινώσχοντες. Ita demum legitnr 
in Catena Greca ms. in qua totus hio Basilii locus 
exsoriptus est. 


Ibid C 3. Viginti millia. Corrigendum ex 
editione Basiliens. et Oliva. « viginti duo millia. « 
Sio enim scriptum est II Regnorum vir, 5: Kai 
ἐπάταξε Δαυὶδ ἐν τῷ Σύρῳ εἴχοσι δύο χιλιάδας 
ἀνδρῶν᾽ Et percussit David ἐπ Syro viginti duo mil- 
lia virorum. 

Col. 464 B 8. Τῶν ἀνθρώπων. εἵχοσι Oliva. τῶν πα- 
τέρων, « paterne vanitatis. » Non aspernanda va- 
ría lectio, cum de gentilibus agatur, qui paternis 


B superstitionibus adherebant. Dixit tamen pagina 


precedenti id posse de omni omnino humano 
genere intelligi, περὶ παντὸς τοῦ ἀνθρώπων γέ- 
γους. 

Col. 470 B 7. Jdithum vero consecratam. | Ad 
verbum e Greco vertit Cornarius, « Idithum da- 
tam esse in utilitatem ipsius. » Nam ut scribit 
8. Ambrosius in in psalm. xxxvin : « Psalmum Da- 
vid scripsit, et Idithum viro disoiplinis leviti- 
cis et sacerdotalibus erudito canendum dedit. 
Denique etiam in secularibus scriptis, alii erant 
qui scribebant, alii qui in scena vel cantio& 
vel comedias vel tragoedias canere consueve- 
rant. » Et Theodoretus in hunc psalmum xi: 
Δῆλον τοίνυν ὡς τοῦ paxaploe μὲν Aa615: ὃ ψαλμός" 
ἤδετο δὲ ὑπὸ τοῦ Ἰδιθοὺμ, ὅς χόρου Ἐβοστατεύων ἐν 
τῷ θείῳ νεῷ ὕμνει τὸν τῶν ὀλων 'Otóv: « Liquet igi- 
tur pselmum quidem/beati Davidis esse, Idithum 
vero eum cecinissé, qui chori prefectus eum esset, 
Deum universoram in sacro templo laudabat; » 
et ín psalm. xxxvii: Τοῦ piv Aa618 6 ψαλμός" τῷ 
δὲ Ἰδιθοὺμ ὡς τὸν τῶν ἀδόντων χορὸν ἐμπεπιστευμέ- 
νῳ εἷς τὸ ψάλαειν ἐδόθη" « Psalmus quidem Davidis 
est, Idithum vero ad canendum datus fuit, cui ca- 
nentium ehorus commissug erat. » Porro in codice 
ms. Olivar. constanter legebatur Αἰἷμάν, non ut in 
Anglic. Ai0dv, et ita I Paralipom. xr», 1: 'Acào 
xai Αἰμὰν xai ᾿Ιδιθοὺμ τοὺς ἀποφθεγγομένους tv 
χινύραις, xai ἐν νάδλαις, καὶ ἐν χυμθάλοις" Asaph 
et Aimam et Idithum personantes ἐπὶ cilharis el in 
psalteriis et in cymbalis ; atque hoc etiam pacto le- 
gendum hoc Joco,non, ἐπ cymbalis et organis. Basi- 
lius addidit xai ἐν τυμπάνοις, quod illic non habe- 
tur, illud autem σάλπιγγές τε καὶ χύμδαλα, τοῦ 
ἀναφωνεῖν, est ex I Paralipomenon xvi, 42. 


Col. 473 A 8. Περιδονούμενοι. Ita mas. Anglici et 
Olivarianus: retineri tamen potest vetus lectio 
edit. Basiliens. περιδονούμενα. Cornarius, « plante, 
que ἃ leni aura agitantur. » 

Col. 476 € 12. Ol xal τὸ φονεύειν. Angli- 
ci ms8. ol κχαταφονεύειν. Oliv. ol τὸ καταφο- 
νεύειν. Sequitur tamen absque ulla prepositionis 
additione simplex xarà τὴν τοῦ φονεύειν περιουσίαν. 

Col. 479 A 7. Delicias. Τρυφῆς legit, ut prefert 


4041 


NOTAE FRONTONIS DUCAEI - 


Oliv. una cum Angl. Αἱ ex Basiliensi ζωῆς Cor- A aliter, Μὴ μέταιρε ὅρια αἰώνία, Noli t ferre 


narius expressit; « An electa in virtutis exer- 
citio affectione per hujus beneflcium consequi 
&etcrnam vitam. » Paulo post occurrit Epicureo- 
rum vel impiorum e circo petita sententia D« Mihi 
presentia dentur, » cui similem adjungit in mar- 
gine Tilmannus ex 8. Joan. Chrysostomo, homil. 
9 in I] Epist. ad. Corinthios : Καὶ γὰρ πολλῶν 
ἀχούω λεγόντων τὰ καταγέλαστα ταῦτα ῥήματα" 
Δός μοι τὴν σήμερον, καὶ λάδε τὴν αὔριον. Αν μὲν 
γὰρ τοιαῦτα dj, φησὶν, oia xal φατε ἐκεῖ, ἕν ἀνθ 
ἑνὸς γέγονεν᾽ ἂν δὲ μηδὲν ὅλως d, δύο ἀντ οὐδε- 
vóc* « Etenim complures audio, qui ridiculis hisce 
verbis utuntur, Da mihi hodiernum diem, et tu 
crastinum sume. Nam si talis et in futuro &vo re- 
rum status, qualem dicitis, unum pro uno fuerit; 
Bi vero ex iis, que de svo illo commemorantur, 
nihil omnino est, duo pro nihilo erunt. » Que do- 
ctissimus Billius, lib. 1, cap. 14, Observationum,sic 
exponit: « Sine me presentis vile oblectamentis 
frui, tu vero futura bona tibi habe. Si enim vera 
gunt, que de justorum premiis et iniquorum sup- 
pliciis commemorantur, equa oonditione erimus, 
Nos enim pressentia habebimus,vos futura.Sin fal- 
ga et commmentitia, nos quidem duplici nomine beati 
erimus, ut qui et in hac vila in omni voluptatum 
genere versati fuorimus, ei in altero evo nullas 
penas subituri simus ; vos contra duplici nomine 
miseri- ut qui et in hac vita magnos labores BU808- 
peritia, et in futura nihilo meliore conditione sitis 
futuri. » Ibidem recte a doctissimo Savilio nuper 
editum ost, ἀλλὰ δύρ ἀντ᾽ οὐδενὸς ἔσται τοῖς δι- 
χαίοις,αἱ conjecerat emetidáadum idem Billius. Sub 
finem pagine pro προσφέρεται e dar in Oliv. 
et Anglic. προφέρεται, « producitür. » 

Col. 482 A 14. Par recipe. Cornarius, « exspeeta 
equilibrium. » Montacutius, « exspecta par, » hoo 
est, ut par pari referatur. Aaulo post, « Terminos 
esne transgressus, » non satis exprimit Scripture 
sonsum, ex qua ista desumpta Proverb. xxr, 28, 
ubi quamvis apud Vulgate auctorem legamus, Ne 
transgrediaris terminos antiquos : tamen apud LXX 


terminos sternos, Basilius dixit, μετέθηκας. Cor- 
narius « terminos patrum transposuisti. » Plus 
enim est loco movere limites agris positos, litem 
ut discernart arvis,quam deambulando illos trans- 
gredi. 

Col. 483 B 8. Ut debitum illis. Interpres, « ut 
debitam illis liturgiam expleverim. « Cornurius, 
« ut et apud illos ministerium impleverim.» Similis 
Apostoli locutio I[ Timoth. iv, 5: Τὴν διαχονίαν 
σου πληροφόρησον' Ministerium iuum imple. 

Col. 487 C 12. Qui in peccate. Sic restituimus, 
cum edidisset inlerpres: « Qui autem usque ad 
mortem in aliquo peccato constitutus fuerit.» Non 
enim hic agitur de eo, qui ad extremum usque vite 
spiritum in peccato fuerit constitutus,sed de eo qui 
peccatum ad mortem admiserit, cujus mentionem 
facit beatus Joannes Epist. I, cap. v, 16 : Ἔστιν 
ἁμαρτία πρὸς θάνατον’ Est peccatum ad mortem. 
Ex qua etiam Epistola est illud quod sequitur, ta- 
metsi nonnihil immutatum, Ὁ ποιῶν τὴν ἁμαρ- 
tz» ἐκ τοῦ διαδόλου ἐστίν" (Qui facit peccatum, 
ex diabolo est. Sed in Olivar., γεγέννηται legebatur, 
non γεγένηται, quemadmodum et apud Apoeto- 
lum , Ὅτι ix Θεοῦ εγέννηται, Quoniam ex Deo 
nalus e£. Cornarius scripserat hoc loco, « Qui in 
peccato aliquo mortali haeret. » 

Col. 489 C 10. "Eyousw ἀναπνοήν. Additam 
variam lectionem arripuit typographus, sed verior 
Basiliensis editionis illa, quam et expressit inter- 
pres, et Olivarianus codex confirmavit, ávactpo- 
φήν, hoo est, οὐ δύνανται ἀναστρέφεσθαι. Ex eodem 
manuscripto restituimus sequentem locum, κατὰ 
χάριν τοῦ peyaÀo8., nam ab excusis aberat χάριν. 

Col. 493 C 8. ᾿Αλγήματα, Ms. Olivar. οὐκ ἔνι 
ἄλγημα" quo pacto scriptum offendisse videtur in- 
terpres. In eedem libro legimus ἐμπορία, sed ex 
Anglicis editum est, ἐμπορεῖαι, quam vocem omi- 
serat Basiliensis editio. Postremo idem éedex Oliv. 
post Ἰησοῦ subjiciebat, τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, « Domine 
nostro. » | 





IN LIBROS ADVERSUS EUNOMIUM. 


Adversus Eunomium hereticum scripsisse libros ἢ quam enim S. Basilius in celestem commigravit 


aliquos S. Basilium testatur 3. Hieronymus in Ca- 
(alogo scriptorum ecclesiastic. his verbis: « Basi- 
lius Cesaree Cappadocie episcopus egregios con- 
ira Eunomium elaboravit libros, et De spiritu san- 
cto volumen. » Sophronius vertit, xaxà Εὐνομίου 
ἐξαιρέτους συνέταξε Aóvouc sed quot numero fue- 
rint, non eatis liquido constat. Ex Photii Bibliothe- 
ca, numero cxxrix, licet colligere tres primum ab 
eo fuisse exaratos,quandoquidem totidem libris se 
adversus illum tueri conatus est. Eunomius. Post- 


hereditatem, et ingenti metu liberatus est Euno- 
mius, suum opus evulgsvit, in quod incidentes 
Theodorus Antiochenus, Gregorius Nyssenus, et 
Sophronius, πολλαῖς αἰκίαις λόγων λωδησάμενοι, 
οὐδὲν ἧττον τοῦ προτέρου, νεχρὸν καὶ πάσης ἀπόζον 
ἁχαθαρσίας τῷ γεγεννηχότι ἀπέῤῥιψαν᾽ « — Multis 
verborum plagis, non secus ac priorem illum ejus 
libellum Basilius, conficientes vulgatum jam et pre 
impuritate olidum in auctorem suum conjecerunt.» 
Illustrissimus cardinalis Bellarminus in Catalogo 


1029 


AD L!'BROS CONTRA EUNOMIUM. 


1030 


scriptorum ecclesiasticorum ait in secundo Basilii A ᾿Ανόμοιον κατὰ τὴν οὐσίαν εἶναι τὸν Μονογενὴ τῷ 


operum tomo poni libros tres contra Eunomium, 
sed in editione Antuerpiensi libros quinque, et 
quamvis duos ultimos libros Erasmus sustulerit, ut 
indignos Basilio, alios tamen censere Basilio non 
indignos. Certe idem in suis De controversiis li- 
bris, ut lib. 11 De Christo, c. 25,citat ex libro quinto 
tria loca, quibus Ecclesie Latine sententiam con- 
firmat de processione Spiritus sancti. Ipsa etiam 
Greca Ecclesia in concilio Florentino, cum pro ea 
verba faceret Marcus Ephesius, et cum Latinis dis- 
putaret, ex libro quinto testimonium profert ses- 
sione 18, p. 436 editionis Romane : Ὃ μέγας Ba- 
σίλειος ἐν τοῖς πρὸς Εὐνόμιον ἀντιῤῥητικοῖς περὶ 
τῆς ix τοῦ ματρὸς προόδου τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸν 
λόγον ποιούμενος τοιάδς φησί Γεννᾷ ὁ θεὸς οὐχ ὡς 
ἄνθρωπος, γεννᾷ δὲ ἀληθῶς" « Basilius Magnns in 
sermonibus, quibus Eunomium confutavit, loquens 
de productione Spiritus sancli ex Patre, his utitur 
verbis : Generat Deus non ut homo, vere tamen ge- 
nerat. » Reperitur locus lib. v. Bessarion quoque 
Nicenus archiepiscopus in Oratione dogmatica, sive 
de unione ad Ecclesiam Orientalem, c. 8, pag. 544 
Romane edit., ex eodem lib. v citat c. 9, pag. 118: 
« Magnus itaque Basilius consona predicto doctori 
dicens, tum Spiritum homini a principio sufflatum, 
tum a Salvatore discipulis datum, ipsam hyposta- 
sim Spiritus fuisse asserit contra Eunomium in 
capitulo, cui titulus, Quod Spiritus divina natura 
est. » Ex quibus constat passim apud Grecorum 
bibliothecas circumferri solitos, et citari quinque 


istos contra Eunomium libros. Ac, lieet in editione C 


Veneta, upud Stephanum Sabium ann. 1535, tres 
tantum priores excusi fuerint, tamen in Basiliensi 
posteriore anni 1551 quinque sunt editi, quos etiam 
Regius codex Henrici II ugnuscit, ex quo multa 


loca emendavimus. Facessat igitur Erasmi GeriSürs, 


et Theodori Beze merito castigetid&- &udacia, qui, 
cum quatuor libros Latinitate donasset, quintum 
tamen eüpprimere ausus est, et quartum postrema 
&ui parte truncare, suppressa ejus partis interpre- 
tatione, que nimirum catholico ac vero de meritis 
operum dogmati suffragabatur. Janus Cornarius, 
et ipse de numero Protestantium, quinque integros 
Latine convertit, cujus interpretationem cum Beze 
editione apud Henricum Stephanum an. 1570 com- 
parabimus, sicubi nobis subsidio erunt ad receptam 
Trapezuntii versionem recensendam. δὲ quis autem 
disparitatem styli, et diversam rationem argumen- 
tandi in duobus posterioribus libris animadvertens, 
causas earum requirat : ex Prologo, qui libro 
quarto prefixus est ab ipso interprete vel ab alio 
quopiam viro, docto, eas discere poterit. 


Col. 499 B 11. Alterum dicitur etiam, quod nu- 
mero tantum diversum est, licet alioqui simile sil; 
at non dixit ἑτερούσιον. Itaque melius Cornarius, 
« inequalem esse secundum essentiam. » Optime 
ad verbum scripseris, «dissimilem secundum sub- 
stantiam. » Ita paulo post in eodem libro dixit : 


Πατρί, « Essentia dissimilem esse Unigenitum Pa- 
wi. » Unde Anomoi dicti sectatores Aetii. Epipha- 
nius heresi Lxxxv1 : ᾿Ανόμοιοι πάλιν τινές εἴσιν χα- 
λούμενοι, οὗτοι δὲ πρόσφατοι. Ἔσχον δὲ ἀρχν,γὸν 
᾿Αἐτιόν τινα διάχονον προαχθέντα διὰ τὴν αὐτοῦ 
φλυαρίαν ὑπὸ Γεωργίου τοῦ ᾿Αλεξανδρέως. « Sunt 
rursus quidam, qui appellantur Anomai, hoc est, 
dissimiles. Hi autem recentes sunt. Habuerunt au- 
tem ducem Aetium quemdam diaconum, evectum 
propter nugas suas a Georgio Alexandrino. » Idem 
corrigendum est infra, « alterius esse substantie. » 


Col. 505 B3. Cui nulla persona. Sic. ἀπρόσωπον 
verli placuit, non ut interpres scripserat, « accu- 
satoris persona relicta. » Cornarius vero edidit, 
« apologie actum sine persona subit. » Beza, «cui 
nulla persona subest, » sive accusatoris sive alte- 
rius : at paulo post addidit Basilius vocem κατηγό- 
pov, « accusatorum. » Πρόσωπα χατηγόρων aloy?- 
νεται. Trapezuntius, « accusautorum personas in 
medium adducere dedecus sibi putavit. » 


Ibid. D. Alloquor enim. Interpres. « Habeatur 
enim mihi pariter ad universum illum celum ora- 
tio. » Δημίους quoqne « ministros publicos » verte- 
r&t, sed post judices non servi publici, aut lictores 
quivis, aut viatores, verum carnifices subjiciendos 
esse intelligi potuit. . 

Col. 506 A. Pulsus Eudoxius. In codice B6gio 
legebatur, quod in margine Busiliensis edftionis 
ascripseramus, xal ὁ Εὐδόξιος μὲν τῶν tv Συρίᾳ. 
Trapezuntius scripserat ex manusoripto(nam ante 
annum 1530, quo primum Venetiis editi sunt hi 
libri, e vivis excesgiddj : tunc e Syria etiam qui- 
dam expulsus, Constantinopolim quasi ad tyranni- 
dem pervenit. » Socrates, lib. i1 Historiz eccles., c. 
34: Τότε δὲ ξκθληθέντος Μαχεδονίου, Εὐδόξιος iv 
δευτέρῳ τὸν ᾿Αντιοχείας θέμενος θρόνον, τῆς Κων- 
σταντινουπόλεως ἀναδέχεται (sic legi malim, quam 
ἀναδείκνυται), τῶν περὶ ᾿Αχάχιον ἐνθρονισάντων αὐὖ- 
τόν’ « Id temporis vero exturbato Macedonio, Eu- 
doxius sedem Antiochiae posteriorem ducens Con- 
stantinopoli sede episcopus Constantinopolis per 
AÁcacium et ejus familiares renuntiatus est. » Nice- 
phorus quoque libro ix, cap. 36, Eudoxium scribit 
Antiochia occupata propalam Aetii opinionem pro- 
pugnasse, atque illum adjuvare conatum esse. Vide 


D etiam Theodoretum, lib. 11 Histor. eccles., c. 25, et 


6. 27. Ex eodem codice Regio addidimus excuso, 
post vocem λογογράφος, qu& sequuntur, διὰ τῆς 
τούτου προστασίας ἱδρῦσαι τὸ δόγμα ἐπειγομένου. 
Ibidem pro « Sardiensis Ecclesia devorata est » 
scripsimus e Greco προεπόθη, « propinata est, » ct 
ita Beza, quem tamen admodum imperitum geo- 
graphie fuisse constat, cum hic scripserit in edi- 
tione Stephanza, « Sardicensis Ecclesia propinata 
est. » Atqui Sardica, cujus civis Sardicensie, urbs 
est Thracie mediterranea ; Sardis autem vel Sare 
des urbs Lydie ad latus Tmsli montis sita, cujus 
civis Sardianus vel Sardiensis dicitur. 8. Hierony- 


1031 


NOTA FRONTONIS DUCJEI 


mus, in Catalogo scriptorum ecclesiast Sardensem αὶ ctum esse: » ac re vera ἀγένητος ost « non factitius, 


appellat. « Melito Asianus, Sardensis episcopus 
Marco Antonino Vero imperatore, » ubi Sophronius 
Μελίτων ᾿Ασιανὸς Σάρδεων ἐπίσχοπος. Imitatua est 
ante aliquot annos ἀνιστορησίαν istam Beze sym- 
mysta ejus Salmuriensis, qui concilium Sardicense 
Gallico idiomate sic extulit, ut Asianam Lydie ur- 
bem in locum Thracie civitatis substitueret, qu& 
de re ἃ nobis in Elencho ipsius errorum tomo 1 ad- 
monitus est. 

Col. 508 D 4. Τοῦτο δέ ἐστι τοιοῦτον, In Basi- 
liensi edit. erat. τοῦτο δέ ἐστι τοιοῦτον. Τί δὴ χαλε- 
παίνετέ μοι : unde Cornarius suam versionem ex- 
pressit. « Hoc vero tale quid est. Quid succensetis 
mihi, o viri, ad fastigium virtutis progresso '? » Neo 
aliter Beza : verum in Regio H. legebatur : Τοῦτο δὲ 
ἐστί τι, μὴ χαλεπαίνετέ μοι. Atque hoc. pacto scri- 
ptum in manuscripto reperisse videtur Trapezun- 
tius, nec in verbis Eunomii vestigium ullum est 
interrogationis. Paulo post scripsimus, « Cum quo 
damnatus sit : » Τίνι συγκαταχέχριται * non, ut. in- 
terpres, « ex arrogantia, qua condemnatus est: » 
onm diabolo nimirum, in cujus judicium et con- 
demnationem incidit. I Tim. ni, 6 : Ἵνα μὴ τυφω- 
θεὶς εἰς κρῖμα ἐμπέσῃ τοῦ διαδόλου. « Ne in super- 
biam elatus in judicium incidat diaboli. » 


Col. 510 C 2. Quod si deprehenderetur. Aliud est 
ὑφορᾶσθαι, aliud φωραθῆναι. Illud se legisse putavit 
Trapezuntius, cum scripsit, « Quod si suspectus 
foret, sine ulla culpa esse videatur. » 

Col. 511 B 10. ᾿Αγυμνάστοις ἀχοαῖΐς verterat, 
« in liberas aures incidens. » Cornarius aptius, « ne 
inexercitatis auribus allapsus sibiipsi fidem dero- 
get. » Beza, « inassuetas aurém feriens. » In ms. 
erat τὴν ἀσέδειαν, sed emendandum esset ἑαυτοῦ" 
« Impietatem suam fide indignam redderet, neque 
facile audiendum. » 

Ibid. C. 44 institutum. ᾿Εφ᾽ ἃ προείρηται, quo- 
modo legitur et in Stephanea editione, ubi hoc 
pacto vertit Beza; sed aptius fortasse legeretur 
προήρηται 8 verbo προαιρεῖσθαι. Cornarius rece- 
ptam exprimens lectionem, « ud ea que predicta 
sunt. » At. Trapezuntius ediderat, « ad ea, que 
volebat, » προαίρεσιν indicans. Paulo post ex Hegio 
pro ἐπιστάσεως emendandum τὸ ἁπλοῦν τῆς πίστεως, 
« simplicitatem fidei, » quam lectionem etiam Ste- 
phanea editio agnoscit. 

Col. 513 B 6. Γνώμονα τῆς ἀληθείας. Addidi- 
mus ex codice H. τοῖς ἐχθροῖς τῆς ἀληθείας, quod 
etiam in apographo suo legisse Trapezuntius appa- 
ret, cum ante primam Venetam editionem hos li- 
brose Grecis manuscriptis Latinitate donaret : 
quamobrem nec a Beza neque a Cornario preter- 
mitti debuerunt. 

Col. 516 A 11. Τὸν Θεὸν ἀγένητον. lta. scriptum 
fuitin Regio, et in edit. Stephanea, quemadmodum 
et in iis que sequuntur periodis προσγεγενῆσθχι et 
γεγενῆσθαι" quam ob causam vertit Beza, « Deum 
non esse factitium, et vel a geipso vel ab alio fa- 


non creatus, non productus : » sed in Basiliensi 
posterioro ἀγέννητον exousum fuit, Θὲ προσγεγεννῆ- 
σθαι et γεγεννῆσθαι, atque idcirco Trapezuntius 
interpretatus est, « et communi omnium conce- 
ptione Deum natum non esse : » item paulo post, 
« quod ingenitum est, vel a se vel ab alio factum 
esse contenderet, » et « qui est ingenitus, neque a 
se neque ab alio natum : » aptius dixisset, « neque 
ab alio genitum. » Verumtamen in tanta lectionum 
varietate animadvertendum est, quod alibi monui. 
mus, vocem ἀγέννητος, cum de Deo Patre agitur, 
sive cum aliis personis Trinitatis comparatur, nunc 
significare ingenitum, hoc est, non generatione 
productum, nunc autem, increatum, non feactitium, 
neque per creationem productum : sepius tamen 
ἀγένητος vocem hac secunda notione usurpari, que 
cum simplici v, non cum duplici effertur, ut ἀγέν- 
νητος. Vide que superius annotata sunt. 


Ibid. C 5. Quasi solido. Iloxvóq καὶ περιττὸς 
solertem et prudentem et egregia mente preditum 
sonat, ut ceteri interpretes ediderunt, non ut Tra- 
pezuntius, « Si densis atque minutis excogitationi- 
bus suis redundaret. » 

Col. 517 Α 6. Pro συνάγειν soripsimus ex Hegio 
H. συνεισάγειν. 

Col. 520 B 9 Ὑφαρπαγήν. Addidimus ex ms. 
H. qua deesse in Stephanea Beza apposito asterisco 
adverterat, et Trapezuntii versionis insistens vesti- 
giis interpretatus erat, nimirum αὐτῷ ληφθέντος 
λόγου πρὸς τὴν χατασχευὴν ἐντεῦθεν χωρεῖ τοῦ τὴν 


C ἀγεννησίαν οὐσίαν εἶναι" « Iste tamen quasi viam 


quamdam ex eo nactus, quod furtim arripuit, eo 
progreditur, ut dicat ἀγεννησίαν esse illius essen- 
liam, qui est omnium Deus. » Cornarius aptius edi- 
dit, « hino ad confirmationem procedit, quod inge- 
nitum esse essentia sit. » ᾿Αγεννησίαν Latini Pa- 
tres « innasoibilitatem » vertunt. 


Col. 526 B 3. Et quod ejus propr. Hoc omissum 
ab interprete addidimus, quiet scripserat hec loce, 
« neque ad irrationalem dimittens inflrmitatem 
subduci, « quod legisset fortasse Óówopkpscga:, ut 
habuit H. Regius codex pro ἀποφέρεσθαι. Paulo 
ante ubi de vite fit mentio, pretermisit illud, κατὰ 
τὴν πίστιν, Beza, quod sane mirum, cum illius 
symmyste neglectis operibus, fidei potius curam 


D gerere videantur. Dixit autem ἐῤῥιζωμένους κατὰ 


πίστιν ut Paulus Coloss. n, 7 : Ἐῤῥιζωμένοι καὶ fic- 
θαιούμενοι ἐν τῇ πίστει - Radicati et confirmati ἐπ 
fide. 

Ibid. C 3. Incorruptibilem. Tractat hunc locum 
S. Basilii frater Gregorius Nyssenus lib. ultimo 
contra Eunomium,nuper Latinitate donato ἃ doctis 
simo viro N Gulonio, p. 396, eumque adversus 
calumnias Eunomii tuetur. Diversis tamen  ali- 
quando diclionibus utitur, ut ὑπερεχπίπτουσαν 
πάσης περιγραφῆς εὑρίσκοντες, pro πάσης ἀρχῆς, 
que verior lectio, ut animadvertit interpres Nys- 
seni, scribens, « omnem circumscriptionem vel 


1033 


IN LIBROS CONTRA EUNOMIUM. 


1034 


omne principium superantem. » [tem τοῖς aiio: àv A interpres scripsit, « Privatio enim ejus, quod na- 


νοῦν ἐπιδάλλωμεν pro. τὸν νοῦν ἐπεχτείνωμεν, οἱ τοῖς 
ὀνόματι τούτοις χρώμενοι, pro τούτοις προσαγο- 
ρϑύοντες. Ibidem correximus illud Trapezuntii 
« tunc infinitam ejus in nullum terminum exeun- 
tem incorruptibilem appellamus. » 


Col. 526 C 14. Kai ἀσύμθαντα. Rectius in ms.Regio 
IL,&cóp6axa: quemadmodum etapudGazam in Gram- 
malica Grzca legunt quidam ἀσυμδάντως ἔχειν, lib. 
IV : sed paulo post non ἀσυμύάντως, sed ἀσυμδάτως 
scriptum esse observat auctor Graci Thesauri, et 
ex Plutarcho citat de primo frigido : Ἵ1 piv γὰρ 
xatà στέρησιν xal ἔξιν ἀντίθεσις πολεμικὴ καὶ 
ἀσύμθατός ἐστιν, id est, Turnebo interprete, « Pri- 
vationis enim et habitus repugnantia hostiliter in- 
fesia est, et implacabiliter dissentit. » 


Col. 527 B. Non se ex commentatione. Hec verba 
Eunomii sic immutavimus,cum esset antea : « Nolle 
cogitationem humanam decorare Deum, cun Inge- 
nitum appellat. » Sed ἐπίνοιαν « commentationems 
Beza rectius vertit, quam Trapezuntius, « cogitatio- 
nem, » aut Cornarius, « contemplationem ; » cum 
ἐπινοεῖν sit excogitare, vel comminisci, vel mente 
concipere solerter aliquid adinveniendo. Sio apud 
Nyssenum Gulonius τῇ ἐπινοίᾳ ἡμῶν ἐπιθεωρούντων 
ταῦτα « dum hec per commentationem ita con- 
templamur. » 

Ibid. 12. Quomodo igitur. Interpres edide- 
rat, « Quomodo igitur non furere te perspicimus, 
si propriam cuique nominum potestatem inesse non 
putes, sed contra veritatem ; » ἀλήθειαν enim legit, 
non ἐνέργειαν, quod tamen tuetur ms. H. et editio 
Stephanea, in qua omisit Beza illud παρὰ τὴν 
ἐνέργειαν, quod ita expreasit Cornarius, « sed pre- 
ter efficaciam decernere omnia nomina inter se 
valere? » 

Col. 520 Β 9. Kal iv τούτῳ. H. ms. καὶ ἐν évt 
τούτῳ, quod agnoscit interpretatio Tfapezuntii, ut 
ante dixit ἐν ἑνὶ τούτῳ μόνῳ. verte igitur, « aique 
ia hoe uno confessionem persolvat,quod estid quod 
est: » et in verbis Eunomii, pagina 219, c. 2, ἐν 
τῇ τοῦ εἶναι ὅ ἐστιν ὁμολογίᾳ, confitendo id eum esse 
quod est. 

Col. 531 A 14. Gategoriz. Non ut interpres, De 
calegoriis, quemadmodum et S. Augustini quidam 
citant librum De decem categoriis, qui in insocri- 


ptione habet, Categoriz decem ez Aristotelis libro. D 


Sane quidam librum illum inscripserunt Πρὸ τῶν 
ποπιχῶν, Anté Lopica, ut ex Simplicio observat 
amicus nuster Robertus Balforeus vir eruditissimus 
in suis Gommentariis logicis ; nonnulli De decem 
calegortis, seu, ut vertit Boethius, predicamentis : 
tamen apud ipsum Aristotelem etapud Ammonium 
liber inscribitur Karzyoplav de privatione et ha- 
bitu agit c. 10, de oppositis ; et alibi pussim. lbi- 
dem ex Joannis viri, 4À, scripsimus ez propriis lo- 
quilur, pro « ex seipso, » 'Ex τῶν "lov λαλεῖ, non 
ἀφ᾽ ἑαυτοῦ. 


Col. 634 B 13. Si quidem privaliones. Non ut 
PATROL. GR. XXX. 


tura inest, privatio est, posterior habitu. » Ari- 
stoleles in Categoriis c. 10: ᾿Εστερῆσθαι δὲ τότε 
λέγομεν ἕκαστον τῶν τῆς ἔξεως δεχτιχῶν, ὅταν ἐν 
ᾧ πέφυχεν ὑπάρχειν͵ ἢ ὅτε πέφυκεν ἔχειν, μηδαμῶς 
ὑπάρχῃ. « Tum vero dicimus singula,que habitum 
recipere possunt, privata esse, cum in quo natura 
inesse debet, aut quando natura haberi debet, 
nullo modo inest. » Exemplum addit de edentulo 
et c&eco: non enim quod dentes non habet, « sed 
quod non habet, quando habere natura debet, » 
edentulum dicimus, et cecum, quod oculos non 
habet, quando natura habere debet. 

Ibid. C 9, Ὡς πρὸς τὸ ὅλον. Obscure expressum 
erat, « pusillam ad totum congerunt. » Cornarius 
dixit, « quantum ad tolum attinet. » 


Col. 536 C 4. Nullatenus Emendandus in Ve- 
neta et Basiliensi locus σχολή γ᾽ àv, ex Regio H. et 
Stephani editione p. 233, σχολῇ γ᾽ ἄν XÀo: sed 
illius interpres minime sequendus, qui a mente 
auctoris aberravit, licet eum Stephanus tanquam 
ἀναμάρτητον sepe in Thesauro iaudet: « Nam si 
essentia inter ea ponatur, qu& non sunt, quidquid 
preterea diximus, unum et inano fuerit. » Rectius 
multo Cornarius : « Si enim essentia inter ea, qua 
non sunt, est, nullatenus sane aliud quid eorum, 
que de Deo dicuntur, aderit. » Paulo post immu- 
tavimus illud,quod pro his Grecis substituerat Trá- 
pezuntius, va! αὐτὴν τὴν οὐσίαν τίθεται τὸ ἀγέννη- 
τον, « el in ipsa substantia inn scibilitatem impo- 
euit, et orationem tanquam ad caput cefligens sic 
conscribit. » Imo ingenitam esse Dei essentiam di- 
cebat, non ia essentia Deiesse, Eunomius, ut ex 
ipso Basiiio consta Greg. Nyssen, libro ultimo 
contra. Eunomiumg p. 204: Λὐτὸ δὲ τὸ διὰ τῆς μὴ 
γεγεννῆσθαι λέξεως σημαινόμενον οὐσίαν νομίζειν 


μόνων τῶν ix μανίας παρχφερομένων οἰόμεθα" « Ip. 


gum autem quod significatur per verbum men ge- 
nitum esse, existimare essentiam, solcrum, qui fu- 
rore concitantur, esse arbitror. » 


Col. 512 A 9. Invisibilis et orn. Hoc pretulimus 
verbis interpretis ex vulgata Latina que none 
Grecis expressa, sed ex Hebreo, erat inanis et va- 
cua. Vaticana editio ἀόρατος xal axatacxsóagtoq 
verlit, invisibilis et incomposita. S. Augustinus in 
lib.De Genesi ad litt. inordinata vel imparata. Aquila 
χένωμα xai οὐδὲν, inanitas et nihil. Symmachus 
ἀργὸν xai ἀδιάχριτον, imers et indiscretum  quid- 
dam: quare nimirum illud chaos apud Ovidium, 
1 Metamorph., « rudis ingestaque moles. » Paulo 
post sub finem pag. ἐμδατεύειν οὐσίαν dixerat in- 
tcrp. « ipsum se ingressos substantiam Dei ja- 
ciant; » sed Graecum hoc verbum non simpliciter 
ingredi,sed pedem inferre,et quasi in possessionem 
ingredi sonat, ut Colass. m, 18: "A μὴ ἑώραχεν 
ἐμδατεύων' qug non vidil ambulans. Budewus, 
in eorum qua non vidit,possessionem pedem ponens. 
Tic in Thesauro citatur ex /Ecumenio vel potius ex 
Aretha in .cta apost, : Ὁ Κύριος ὁ ταῖς καρδίαις 


38 


1035 


NOT/E FRONTONIS DUCAI 


1036 


ἐμδατεύων, Chrysostomus, lib. τι. De sacerdolio A in manibus prophetarum assimilatus sum ; non se- 


p. 45 : Οὐχ iva αὐτὸς μάθῃ. πῶς γὰρ ὁ τὰς ἁπάντων 
καρδίας ἐμθατεύων ; « Non quo ipse edoceatur: qui 
enim edoceri studeat is, cui uni mortalium omnium 
corda sunt pervia ? » Itaquo non absurde hic inter- 
pretatus est Cornarius, « Ipsam Dei universorum 
essentiam pervestigasse sibi arrogant. » 

Col. 544 C 10. Ὑλιχκήν τινα, Basiliensem edi- 
tionem hic emendavimus,vel potius typographicum 
σφάλμα sustulimus; recte enim: erat in Veneta, 
unde illa videtur expressa, non ἡλίχην sed ὑλιχήν᾽ 
mirari tamen satis non possum Beze stuporem, 
qui cum in Stephanea recte excusum cerneret ὑλι- 
x1,»,tamen ex adverso Greci textus ediderit: « Pre- 
terquam enim quod essentiam Dei cogitabit esse 
quantitatis alicujus: qua in re cum Grecis consen- 
tiet, » quasi nimirum ἡλίχην legisset, quod ἡλίχος 
« quantum » sonet, non ὑλικήν, « materialem sive 
corpoream substantiam: » vide infra ταῖς ὑλικαῖς 
φαντασίαις τὰς περὶ θεοῦ. Plutarchus, lib. 1 De pla- 
citis philosoph., c. 7, tradit Anaximandrum voluisse 
τοὺς ἀστέρας οὐρανίους θεούς, « celestes esse deos ; » 
Democritum docuisse νοῦν τὸν θεὸν ἐμπυροειδὴ τὴν 
τοῦ κόσμου ψυχήν, « Deum in ignea specie, mundi 
animam ; » Stoicos θεὸν ἀποφαίνεσθαι πῦρ τεχνιχὸν 
ὁδῷ βαδίζον ἐπὶ γένεσιν χόσμου,« lgnem artificiosum 
via ingredientem ac mundi procreationem ; » Epi- 
cutum donique ἀνθρωποειδεῖς πάντας τοὺς θεούς, 
« omüibus diis humanam formam tribuere, « ut 
golebant étiam ethnici poeta. 


"cundum essentiam visus sum. Quare propheta 


quoque similitudinem se dicit vidisse. » 

Co1.546 A 7. Non enim.Sententiam nonnihil diver- 
sam extuleratinterp. Non enim si inquirimus quid sit, 
sed sí illum esse confitemur, salutem nobis przeparat. 


Col. 551 A 8. Novam blasph. Ita scripsimus, non 
ut Trapezuntius,« vanam blasphemise consolationem 
excogitans: » temetsi ei suffragabatur Regius Il, 
χενὴν τῆς βλασφημίας παραμυθίαν suggerens: at 
Veneta, Basiliens. et Βίθρῃῃθϑα χαινήν, « novam, » 
que magis quadat verbo ἐπινοεῖν ; ut postea χαι- 
viv τινα τὴν ὁδὸν βλασφημίας ἐπινοῶν᾽ sed iu Ste- 
phanea miram inscitiam Beza suam prodit sio in- 
tepretans p. 249: « Postea ipse sibi opitulatur no- 


B vum blasphemie remedium comminiscens, quod 


antecedentia contendat posterioribus occultare. » 
Ignorasse videtur quid sit ἐπαγωνίζεσθαι, non « opi- 
tulari, » sed « certare, » et ἀποχρύπτειν hic idem 
valere,quod vixgv,ut apud eumdem Basilium hom. 9 
in Hexaem. AV δὲ προγνώσεις τῶν ἀλόγων ζώων τῆς 
περὶ τὸν ἀέρα μεταδολῆς ποίαν οὐχὶ σύνεσιν λογικὴν 
ἀποχρύπτουσιν ; « Preenotiones autem brutorum ani- 
malium mutationisaeris quam humanam intelligen- 
tiam et prudentiam non superant ? » Caeterum Joan- 
nis xiv, 9,scriptum est, ἐώραχε τὸν Iacípa,vidit Pa- 
trem : at Joan. xn,45: θεωρεῖ τὸν πέμψαντά us,videl 
eum qui misit me: que duo loca miscuit Basilius. 


Col. 552 B 9. "Ev μέσῳ. Mendosam lectionem se- 
cutus Cornarius edidit ; « Sic in medio sigillo ejos, 


Ibid. 12. A lumbis sursum. Non supra lumbos (: qui signavit, figura conspicitur. » Idem error et Ve- 


tantum, ut scriptum ἀραὶ antea nam et ita Ezechie- 
lis virt, 2. legitur : Ka! eoo καὶ ἰδοὺ ὁμοίωμα ὡς 
εἶδος ἀνδρὸς ἀπὸ τῆς ὀσφύος αὐτοῦ xal ἕως κάτω 
πῦρ, καὶ ἀπὸ τῆς ὀσφύος αὐτοῦ ὑπεράνω αὐτοῦ, ὡς 
εἶδος ἡλέχτρου" Εἰ vidi, et ecce similitudo viri a lum- 
bo ejus et usque deorsum ignis, el a lumbo ejus, et 
supra cum, quasi species electri. Citat eumdem pro- 
phete locum simili occasione S. Joan.Chrysost.lib. 
ui De incomprehensibili Dei matura, p. 361: Kai 
μετὰ ταῦτα πάντα βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι οὔτε ὁ mpo- 
φήτης οὔτε αἱ δυνάμεις ἐκεῖναι ἀχράτῳ προσέδαλον 
αὐτῇ τῇ οὐσίᾳ, φησίν: Αὕτη ἡ ὅρασις ὁμοιότητος δόξης 
Κυρίου" « Post hec cum vellet exprimere nec a pro- 
pheta, nec a virtutibus illis meram ipsam substan- 
tiam percipi, illud addidit : Hec visio similitudinis 


nele edit. et Stephana,a quo 8e tamen immunem 
prestitit Beza,« Sio in ipsa quie sigilli im pressione 
redditur figura, cernitur character qui in illam im- 
pressit. » Grece enim illic est ὁ τυπώσας χαρακτήρ, 
.ut legit etiam Trapezuntius,non ut habent relique 
editiones, 6 τοῦ τυπώσαντος. Corrigendum igitur ex 
Regio ms. II. οὕτως ἐν μὲν τῷ ἀπορφραγίσματι Paulo 
post scripsi, « que est in utroque identitatem, » 
non ut Trapezuntius, « in utroque similitudinem,» 
non enim ὁμοιότητα dixit, sed ταυτότητα" identi- 
tatem quoque dixit Cornarius, nec abhorruit ab hac 
dictione ut Beza. « Nobis videlicet eamdem utrobi- 
que formam comparantibus : » neque dubitavit B. 
Stephanus, in Thesauro, ex Aristotele proferens, 
Ethicor. ὁ, vocem ταυτότης, addere « quasi diceret 


glorie Domini ; » ubi verba prophete profert ut Ba- D identitas. » Doctissimus Billius apud Isidorum Pe- 


Silius, ἀπὸ ὁράσεως ὀσφύος xal ἕως ἐπάνω. In eum- 
dem locum etiam Theodoretus,6v ἐπὶ τῶν χερουδὲμ 
ἐθεάσατο, τοῦτον ὁρᾷ δίχα τῶν χερουδίμ. Ποτὲ μὲν 
γὰρ αὐτῷ φοδεφῶς, ποτὲ δὲ ἡμέρως ἐπιφαίνεται πάν- 
τα πρὸς τὴν χρείαν ot*xovogüv. Αὐτοῦ γὰρ φωνή" 
Ἐγὼ ὁράσεις ἐπλήθυνα, xai ἐν χερσὶ προφητῶν 
ὡμοιώθην" οὐ κατὰ τὴν οὐσίαν ὥφθην, διὸ xal ὁ προ- 
φήτης ὁμοίωμκχ λέγει ἑωρακέναι’ Quem. super che- 
rubim contemplatus erat,hunc videt absque cheru- 
bim.Interdum enim ipsi formidabilis,interdum mi- 
tis apparet, omnia pro utilitate dispensans. Ipsius 
enim dictum estillud : Ego visiones multiplicavi,et 


lusiotam ita vertit, epist. 142 lib. rr, illud : Ilpoc- 
ὦπων γὰρ ποιότητι xal ὑποστάσεων ἰδιότητι διαστέλ- 
λοντες, εἷς ἕνα πάλιν συστελοῦμεν θεὸν διὰ τὸ τῆς 
οὐσίας ταὐτόν" « Siquidem personarum qnalitate at- 
que hypostaseon proprietate distinguentes propter 
essentie identitatem, eam rursum in unum Deum 
contrahemus.» Hoc si fecisset interpres Justini Lan- 
gus,non ita obscure extulisset locum illum Questio- 
num ad Gracos, pag. 137 edit. Commel: 'Avatpov- 
μένου τοῦ ἄλλου, xai ἄλλου, ἀναιρεθήσεται ἐξ ἀνάγ- 
χκὴς τὸ ταὐτὸν τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ xal τῆς βουλῆς" 
« Alio atque alio sublato, tolletur necessario et id 


1037 


IN LIBROS CONTRA EUNOMIUM. 


1038 


quod idem sit essentie Dei et voluntatis.» Clarius Α ter meus major me est: illud autem, ὁ πέμψας με 


dixisset, « tolletur necessario identitas essentia et 
voluntatis Dei.» Sic in Expositione fidei, p. 296 : Τὸ 
ταὐτὸν τῆς οὐσίας ἐπαγγειλάμενοι δείξειν" « Cum nos 
demonstraturosreceperimus unitatem sive identita- 
tem essentie Trinitatis. » Reperitur et apud Isido- 
rum, lib. 1v, epist. 228, vox. ταυτότης. "Iva fj παρα- 
δείγματα, xal μὴ ταυτότης εἴη" « Ut sint exempla, 
et non rei identitas evadat. » Bessavio demum Ni- 
cenus apud Aristotelem, lib. iv, c. 9 Metaphysico- 
rum ab hao voce non abstinuit: Ὥστε φανερὸν, ὅτι ἣ 
ταυτότης ἑνότης τίς ἐστιν, ἢ πλειόνων τοῦ εἶναι, fj 
ὅταν χρῆται ὡς πλείοσιν" « Quare patet, quod iden- 
titas unitas quedam essentis est, aut plurium,aut 
cum ut pluribus utatur. » Plerionius dixit, « ejus 
quod idem est rationem, identitatem vocant. » 
Col. 553 B 12. ᾿Εχτείνωμεν. H. ms. ἐχδάλλωμεν. 
Et mox πρῶτος ὁ δὲ ὕστερος, et ita Trapezunt., « prio- 
rem et posteriorem. » Et rursus πρῶτος, ὁ δὲ ὕστε- 
ρος. Item. paulo post ἀναγκαῖον ἐντεῦθεν οἶεται, 
emendavimus, ex eodem Regio; cum et Veneta et 
Bas. et Steph. ἀναγκαῖον perperam editum haberent, 
et interpres nimis concise, « seipsum extrudens,ne- 
cessariam se putat suorum dogmatum tradidissedo- 
ctrinam. » Male etiam Cornarius, quasi legisset δια- 
δοχήν, non παραδοχήν, « Necessarium hino arbitraa- 
tur propriorum dogmatum successionem ogtende- 
re.» Sed quod precessit,xai τὰ ἀκόλουθα λαδὼν ταῖς 
ὑποθέσεσι, recte interpretatus est,» cum ea que ad 
constituta argumenta consequuntur assumpserit. » 
In H. erattàv τοιούτων δογμάτων, pro τῶν tólov δογμ. 
Col. 556 C 2. Τοῖς ἐκ χρόνου. Addidimus ex ms. 
vocem πρεσδείοις, quam et precedentia repetendam 
fuisse docent,et interpres 80 in apographo suo repe- 
risse indicat, cum ait, « et temporis eminentiam. » 


Idem ms. procayeicasoriptum exhibuitjuetmygeten, Ὁ 


« dispositus. » ΠΝ 

Col. 557 9. Ὅσοις» QUse sequuntur verba, iv 
ἄλλοιφ κατὰ τούτων, ex variis lectionibus Regii H. 
sine causa sunt textui inserta, neo ab interprete 
agnoscuntur : sed paulo post aptius legebatur in 
eodem H. τί οὖν ἐκεῖνο τὸ διάστημα. Ibid. infra, Sed 
videlur. Hec immutata sunt, illis ejectis, « Verum 
ut videturet magna ingenii vidiem 80 noctem quasi 
stellarum motu putat fieri, et has esse partes. » 


Col. 559 C 6. Et scarabei. Non « papiliones, » ut 


Πατήρ, ascitum est ex alio Joannis loco, nimirum 
vel ex Joan. viu, 16 : Ὅτι μόνος οὐχ εἰμὶ, ἀλλ᾽ 
ἐγὼ, xxl ὁ πέμψσς pe Πατήρ' Quia solus nom sum, 
sed ego, el qui- misit me Paler ; vel ex xn, 49 : Ἐξ 
ἐμαυτοῦ οὐχ ἐλαλησα, ἀλλ᾽ ὁ πέμψας us Πατήρ. 
Ex meipso non sum locutus, sed qui misil me Pater. 
Cum igitur hec ita jupxerit Basilius, fidelis inter- 
pretis fuit hec, uti erant in Grecis, Latine conver- 
tere, non supprimere, ut suppressit The. Beza duo- 
bus locis, p. 260 et p. 263, scribens tantum, Pater 
major me est. Eumdem locum adversus Eunomia- 
nos et Arianos tractatum offendes lib. 1v, et epist. 
141 ad Cesarienses, et apud Athanasium, orat. 2 
adversus Arianos, p. 181 : ᾿Αλλὰ μείζων εἶπεν οὐ 
μεγέθει οὐδὲ χρόνῳ, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐξ αὐτοῦ τοῦ Πα- 
τρὸς γέννησιν" « Major me est non quidem magni- 
tudine aut setate, sed quia ex illo ortum habet, » 
et in libro De humana natura suscepta, et apud Hi- 
larium lib. 1x De Trinitate, et in libro De synodis, 
et Greg. Naz. orat. 4 de theologia. Vide etiam Bel- 
larminum card. illustriss., lib. 1 De Christo, cap. 16. 

Col. 570 B. Comparative. Non, comparationem 
majoris, ut ediderat interpres, sed, majus, quod ex 
comparatione dicitur, et solam diversitatem prin- 
cipii vel originis indicat, quod nimirum essentianr 
a Patre habeat Filius, non Pater essentiam Filii e&- 
sentia majorem. ^ 

lbid. D. Tale παπιφιιδ.᾿ Απροσπέλαστον noyí'satis ex- 


pressum erat hoc modo : « Tale mamguefücompara- 
bile est, ut ab omnibus pariter distet, [et nulli sit ac- 
cessibile.Quaresi ipto a Patre Filius deest, 
equalisillisest, qui m deest. »'Ano)cizeo0«: hic 
sonat abesse ab aliquo vel ab illo distare. Ib. pro συγ- 
xplvocto τ... legebat συγχρίνεται, οἱ μνημονεύ- 


“δῶμεν, pro μνημονεύσομεν. Subinde οὗτος δέ. Recta 


lectio, et legitima, quam H. Regius codex suppedi» 
tat, τῆς ἐκ φύσεως αὐτῷ ὑπαρχούσης, non ut Ven., 
Basil. et Stephani editiones, τὴν ἐκ φύσιως αὐτῷ 
ὁπάρχουσαν οἰχειότητα. Solet enim ex regulis gram« 
matices στερέω genitivo rei jungi, qua privatur ali- 
quis, ut στερεῖσθαι κεφαλῆς, στερεῖσθαι τῆς πόλεως, 
capite vel urbe privari. Beza non satis expressit il- 
lud, ix φύσεως ὑπαρχούσης" « Privat ea ipsa insita 
necessitudine, que ipsi cum parente intercedit. » 
Ex eodem Regio codice addendum fuit, quod ab ex- 


scripserat Trapez, Nam παρὰ τὸν κάνθωνα deduci- D cusis aberat, clausula nimirum illa, quam interpres 


tur nomen κάνθαρος, quod scarabeus ex asini ster- 
core nascatur, ut xzv0apóc,scarabeus qui frumenta 
erodit. Post pauca in interpretatione verborum Eu- 
nomii hec sustulimus, « Atqui dicit nec ut qualitas 
aut moles, aut quantitas in substantia Dei poterit 
inherere. Liberum enim ab omni compositione 
Deum esse necesse est. » Sed in verbis Evangelii 
legebatur ex ms. H, ὁ πέμψας pe Πατὴρ μείζων, 
non ut in excuso ὁ Πατὴρ ὁ πέμψας, et ita collocan- 
tur hec verba, cum simul junguntur in Evangelio: 
nam Joannis quidem xiv, 28, tantum hec haben- 
tur, Ὅτι ὁ Πατήρ pou μείζων μου ἐστί, Quia Pa- 


adjecit Latinitate donatam, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ ἑαυτῷ οὗ 
γένοιτο λυτρωθῆναι ἡμᾶς χάριτι τοῦ Κυρίου ἡμῶν 
᾿[ησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ τῷ ἀνάρχῳ Πατρὶ δόξα σὺν 
&ylp []νεύματι νῦν͵ xal ἀεὶ, καὶ εἷς τοὺς αἰῶνας τῶν 
αἰώνων. ᾿Αμήν. Tantum illud, ἀνάρχῳ, « principii 
experte, » vel non legit, vel neglexit interpres. 

Col. 573 in titulo : Περὶ Υἱοῦ, De Filio. Hic ti- 
tulus est libri hujus in excusis, at in H. ms. Περὶ 
Υἱοῦ λόγος δεύτερος, ἀνατροπὴ τοῦ ἀθέου δόγματος 
τοῦ Εὐνομίου. « Liber τι de Filio, refutatio dogma- 
tum impii Eunomii.» Subinde: In scholis vanit. Δι- 
δασχαλείοις ματαιότητος, sic interpretatus est Cor- 


1039 


NOTAE FRONTONIS DUCAEI 


1040 


narius, quod magis placet, quam quod Trapez., « In A rum cum in verbis Eunomii, οὐκ οὖσαν πρὸ τῆς ἰδίας 
vanis auditoriis ad meditationem ejus, quod in re συστάσεως, verterit, « cum non esse! ante subsisten- 


falsa verisimile est ; » vel quod Beza, paraphastem 
potius agens, « In ludis, ubi docetur vanitas, ado- 
lescentibus proponuntur. » Conservanda fuit locu- 
tio Scripture similis, Psal. xxv, 4 : Οὐχ ἐχάθισα 
μετὰ συνεδρίου ματαιότητος, Non sedi cum consi- 
lio vanitatis, ubi vox Hebrea est, quam alibi LXX 
vertunt ἔργα ἀνόμων, Job xr, 11, opera. impiornm. 
llic quoque impiorum vel *profanorum gentilium 
scholas designat, in quibus sophistarum μελέται, 
declamationes exercebant juvenes studiis eloquen- 
tie. Ib. γέγονεν. Ms. Η. ἐγγέγονεν, et. pag. 289, δι- 
καιότερος. H. οἱ Steph. δικαιότερον. Pad. 238. xat- 
ηγόρους μὴ ὑφεστῶτας, accusatores qui non sunt, aut 
subsistunt, diximus, non ut interpres, accusatores 
non constitutos ad pugnam. 

Col. 576. A. Γέννημα. Non ut in excusis γέ- 
νημα, quod vulgata lexica non agnoscunt, sed γέν- 
νημα, quod genilum est, ut habuit ms. H. 

Ibid. B 6. Μεταῤῥυθμίζοντα legit idem H. ms. 


Col. 579 A. Jon? filium. Trapezuntius, « intelligi- 
mus Jonam. » Imo filium Jone, unde Matthaei xvi, 
17, Μαχάριος εἴ, Σίμων Βὰρ- Ἰωνᾶ, Beatus es, Simon 
Bar-Jona, quod est Joannis 1, 42, Σὺ εἴ Σίμων ὁ 
υἱὸς τοῦ Ἰωνᾶ, Tu es Simon filius Jona. Itaque hic 
loeus vulgatam lectionem confirmat, non eorum li- 
brorum, qui legunt τοῦ Ἰωάννου vel τοῦ 'Iwavva, 
ut de quibusdam testatur Hieronymus : confirmat 
eamdem et Gyrus interpres, Matth. xvi. Paulo post 
« in seipsum reoepil, » scripsimus, non ut Trape- 
zuntius, « commissam sibi«edificationem suscepit,» 
ne quis Dominicorum operu "preefectum vel archi- 
tectum esse designatum existimet Petrum, vel cum 
hoc edificium faciendum locasse ; verum super ip- 
sum tdificatam fuisse Ecclesiam : ᾿Επὶ ταύτῃ τῇ 
πίτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν Ἐχχλησίαν, Matth. xvi, 
18. Et Basilius ipse in cap. r1 Isaic, tom. I, pag. 
491, 'Ex τῶν ὀρέων ἦν ὁ Πέτρος, ἐφ᾽ ἧς xal πέτρας 
ἐπηγγείλατο οἰχοδομήσειν αὐτοῦ τὴν ᾿Εχκχλησίαν, Et 
ἴῃ proemio De judicio Dei ceteris ait eum aposto- 
lis antelatum fuisse, et Homilia De panitentia pe- 
tram fuisse ipsum ait, licet inferiorem altera petra 
Christo. 

Col. 586, A 6. Relinuerunt. Μετεχόμισαν, α trans- 
posuerunt, » vertit Trapezunt., et Cornarius, «trans- 


tulerunt ; » ad verbum, « transvexerunt : » sed quia [) 


transferri dicitur ex uno idiomate in aliud, quod per 
interpretationem exprimitur, et hic Basilius vult ea 
nomina sine interpretatione, prout sonabant He- 
braice, Grecis characteribus fuisse expressa, pro- 
pterea contenti fnimus hoc verbo, « retinuerunt, » 
ct scripsimus, « Eloi, » non « Eloim, » ut erat an- 
tea. Licet enim unum ex decem nominibus Dei, quee 
profert S. llieronymus, epist. 436, sit Q'n5N « Elo- 
him, » tamen I Reg. 1, 11, scriptum est ᾿Αδωναὶ 
Κύριος ᾿Βλωὶ Za6a00, non ᾿Ελωΐμ. 

Col. 592 B 14. Sed ante suam. Contentus fuerat 
interpres dicere, « sed antequam ipsa esset : » ve- 


tiam suam, » eadem etiam verba hic fuerunt repe- 
tenda. Paulo post immutavimus illud : « melioris 
ignoratione aut impotentie hune fuisse defectum 
ratiocinabuntur. » Hic enim λογίζεσθαι non est ra- 
tiocinari, sed in ratiocinio vel extra ratiocinium 
imputare aliquid, sive acceptum ferre, ut Roman. 
IV, 3 : 'EXoylc0» αὐτῷ elc δικαιοσύνην, Reputatum est 
tlli ad justitiam. 

Col. 594 B 3. Adversarios. lipóc τοὺς alciooc ad 
verbum est, « ad 8008 auctores, » ut vertit Corna- 
rius, vel ut Beza, « in eorum caput vertatur, qui 
gunt ejus auctores. » Interpretatus est Trapezuntius 
quasi legisset πρὸς τοὺς ἐναντίους. Tale illud est Psal. 
vit, 17 : Ἐπιστρέψει ὁ πόνος αὐτοῦ εἰς κεφαλὴν 
αὐτοῦ" Convertetur dolor ejus in caput ejus. Hiero- 
nymus, Revertetur dolor suus in caput ejus, et su- 
per verticem ejus iniquitas sua descendet. 


Col. 596 B 3. 'Ex μὴ ὄντων. H. ms. τοὺς ἐκ τοῦ μὴ 
ὄντος" sed receptam lectionem Stephaneea tuetur, 
et concilium Nicenum in Symbolo : Τοὺς δὲ λέγον- 
τας, Πρὶν γεννηθῆναι οὐχ ἦν, καὶ ὅτι ἐξ οὐχ ὄντων 
ἐγένετο" « Eos autem qui dicunt. Antequam nasce- 
retur non erat, et quia ex iis que non sunt, factos 
est. » Hieronymus adversus Luciferianos, « Si quis 
dixerit de nullis exstantibus Filium, et non de Deo 
Patre, anathema sit. » Cornarius dixit, « ex non ex- 
sistentibus Unigeniti essentiam producunt. » Trape- 
zuntius, « ex non esse dicunt Filium : » at non ait ix 
τοῦ μὴ εἶναι, ged ἐχτῶν μὴ üvxov,quod est, « ex nihilo.» 


Col. 598 A 6. Creaturis ipsum. Paulo obscurius 
erat illud interpretis : in przponendo creaturis glo- 
ríam ei aftestatur. In ejus locum substituimus verba 
Cornarii; Beza vero scripsit : « Gloriam ipsius in eo 
demum testatur, quod iis, que ab eo condita sunt, 
ipsum anteponat. » Verum illud « ab eo, » Greca 
non agnoscunt. Hieronymus loco proxime citato 
anathematismum in concilio Ariminensi aD-Arianis 
prolatum sic effert :« Si quis dixerit creaturam 
Filium Dei,utsunt cetere creature, anathema sit. » 
Filium creaturam non negabant, sed similem cete- 
ris creaturis. 

Ibid. B 6. Γεννήσεως scripsi ex Regio H. pro γ:- 
νέσεως. Trapezuntius,« generatione:« nam et paulo 
post Basiliensis habuit, ἐξακουόντων τῆς γεννήσεως. 
Postremo sub finem pag. ὑπομνήσομεν, Regius scri- 
bebat ὑπομνήσωμεν, Trapezuntius ita legerat « ad- 
moneamus. » 

Ibid. C 13. His duabus. Totam hanc periodum 
omiserat interpres Trapezuntius : sed ex aliis eam 
restituimus, quam et Regius agnoscit,ex quo etiam 
immutavimus in editione Basiliensi et Stephanea 
illud, εἴπερ ἔχοι τι ἑαυτῆς ἐξωτέρω. Ms. ἐξώτερον. 
Trapezuntius ita legerat:« Si quid ante se haberet 
superius, » Cornarius:« Si quid ultra se haberet, » 
Beza ad verbum, sed minus recte : « Si quid extra 
gese haberet ; » ferri tamen potest ἐξωτέρω : nam et 
sequitur τὰ ἐξωτέρω ταύτης. 


1041 


IN LIBROS GONTRA EUNOMIUM. 


1043 


Col. 600 B Τῷ ἀνυπερδάτῳ. In Basiliensi et aliia A λύσας, γέρας εἶχε χρεῶν τινα περιφορὰν, ὁ δὲ ἀδυ- 


erat ἀνυπερθέτῳ : sed Regius H. sic habuit, et Tra- 
pezuntius,cum insuperabili hoc principio.»Sic paulo 
ante dixit, μιᾶς &vurepOdtxou xai ἑτέρας ἀνεχθάτου. 


Ibid. B 5. In regione Ausitide. Interpres, « In re- 
gione Hus,» atqueita quidem Vulgata Latina Job. 1,1: 
« Vir erat in terra Hus nomine Job ; » sed apud 
Grecos interpretes legimus, ᾿Ανθρωπός τις ἦν ἐν 
τῇ χώρᾳ Αὐσίτιδι, ᾧ ὄνομα 'Io6. Homo erat ἐπ re- 
gione Ansitide, cui nomen Job. Chrysostomus, in Ca- 
tena Nicete: Ἄνθρωπον εἶναί φησιν ἐν χώρᾳ «f 
Αὐσίτιδι, xal τοῦτο μέγα ἐγχώμιον. Τὸ γὰρ ἐν "Apa- 
6lg οὕτως εἶναί τινα δόχιμον, ἔνθα πάντες διεφθαρ- 
μένοι, ἔνθα οὐδὲν ὑπόδειγμα ἦν εὐνομίας, τοῦτο ἦν 
θαυμαστόν. « Hominem illum in Ausitide regione 
fuisse dicit, e& hoc ingens preconium. Siquidem 
in Arabia tam probum aliquem reperiri,ubi omnes 
corrupti erant, ubi nullum exstabat exemplum 
equitatis,est admiratione perquam dignum.»Olym- 
piodorus ibidem ab Aus uno ex filiis Esau dictam il- 
lam tradit regionem, quam alii in Idumea, alii in 
finibus Arabie et Idumee collocant. S. Hieronymus 
apud Jeremiam etiam cap. xxv,vertit : « Et ounctis 
regibus terre Ausitidis; » et citat ex textu Greco, 
« Homo quidam erat in regione Ausitidis, quee He- 
braice appellatur Hus; et tamen sciendum hunc 
versiculum apud LXX non haberi.» Eodem modo in 
Vulgata Ramathaiin Sophim scriptum est 1 Reg. 1,1, 
sed Greci efferunt, ἐξ ᾿Αρμαθαΐμ Σιφά, « ex Arma- 
thaim Sipha. » Ibid. ἄχρονον est « temporis expers, 
temporis nesciur,absque tempore,» non ut inter- 
pres, « nullo tempore obnoxium, » 

Col. 603 A 15. Nam a veritate. Et obscure versa 
et male interpuncta periodus, mentem auctoris oc- 
cultabat. « Nam casus a veritate mentis, visus pri- 
vatio et cecitas est. » Rursus pro τετύφλωται legisse 
videtur Trapezuntius, ut erat in H., τε 
ὄντι μηδέν, vel πεφύσηται, « et ἀαβαία nihil intelli- 
git, » et paulo pest pro- « tm sensu phrenetico » re- 
poauimus «in mentis per phrenitidem emotione:» ἐν 
ἐχστάσει gpevicox,non αἰσθήσει, Alii dicunt « furio- 
sis, cum apud se non sunt. » 

Ibid. C 8. A quaestionibus. Restitutus est hic locus 
ex Regio ms. H., cum antea perperam in Veneta et 
Basiliensi esset à τῶν γραφῶν οὐδέν. Ex quo extulit 
Cornarius «qua nihil absunt ab iis scriptis, que 


νατήσας, ἅλμης ποτήριον ἐχπιεῖν᾽ « Compotatorum 
insuper est enigma et griphus ; et illud quidem jo- 
cum, hic vero et solertiam habet: atque hunc qui- 
dem qui solvebat, carnium aliquod ferculum acci- 
piebat in premium ; qui non poterat,salsuginis po- 
culum ebibebat. » Addit scholiastes exempluin sup- 
peditare Samsonis historiam,qui in nuptiis suis pro- 
posuit quesstionem de generstione apum. Atheneus 
lib. x, pag. 457 : Tov γρίφων ἣ ζήτησις οὐχ ἀλλοτρία 
φιλοσοφίας ἐστὶ, xai ol παλαιοὶ τὴν τῆς παιδείας ἀπό- 
δϑιξιν ἐν τούτοις ἐποιοῦντο. « Griphorum perscrutatio 
alienanon esta philosophia,itaque eruditionis speci- 
men veteres in his statuerunt. » Proferuntur exem- 
pla ibidem et pag. 418,ex veterum Comicorum fra- 
gmentis.Paulo postimmutavimusillud « intellectio- 
nis natura motibus mentis sine tempore constituta.» 


Col. 606 C. Respondeamus. Mendum sustulimus 
editionis Basiliens.,in qua legebatur ἀποχλινόμεβθα, 
in Neneta vero ἀποχρινόμεθα, « respondemus:» idem 
Stephanea et Cornarius, sed H. ms. ut edidimus. 
Trapezuntius videtur expressisse ἀποχρινούμεθα" 
« Respondebimus ergo, imo quoniam non est,erat, 
non innascibile habens, quod est: ens vero sem- 
per et coexsistens. » 

Col. 607 B 4. Quoque rationem. Addidimus ex 
ms.H.et £vvoxav,quam Trapezuntius « sententiam ».' 
verterat,et Cornarius « notionem, » quod Venetaítn 
fortasse nactus esset editionem.Btepbanea ἰἰσία Ev- 
yotay vertit « cogitationem.» Ex eodem mg. Bcripsi- 
mus ἐπιζητῶν, pro ὑποζητῶν, et looum al interprete 
mutilatum pristine integritati restituimus: tantum 
enim scripserat : 


« Sed entibus contradicen- 
dum est? vel si sd pit eorom qua sunt.» Simi- 
lis locus preecessi 


Cel. 610. 0-8." Unzristi. Στύλην Latine expresserat 
"Interpres « lapidem, » nec aliter Beza, qui vel ex 
symmysta suo Henr. Stephano discere potuit non 
quemvis lapidem 6886 στήλην,Β68 lapidemtitularem, 
vel signi gratia erectum,vel certe columnam, unde 
apud historicos Ῥράκλειοι στῆλαι sunt columnte 
Herculis, et στήλην ἀναγράφειν Budae est in cippo 
proscribere. Vaticana « titulum » vertit : pro cippo 
enim sumitur, in quo vel sepulcrorum inscriptio- 
ues, vel feederum testimonia et monumenta per- 
scribebantur. Gornarius recte, et ita rescribendum 


ad utramque partem scrupulosam opinionem ha-.D hoc loco, « qui apparui tibi in loco ubi unzxisti 


bent.» Atin Stephanea, ἃ τῶν γραπτῶν οὐδέν. Beza 
vertit,« que nihil prorsus ab iis scriptis absunt,que 
in utramvis partem accipere periculosum est.» Tra- 
pezuntius scripserat, qu& nil ab insolubilibus de- 
sunt,cum ad utramque partem periculum osten- 
dant. » Γρίπος et γρίφος proprie rete vel sagenam 
sonat, et ad questiones conviviales enigmaticas, 
alque ad alios sermones enigmaticos extendi- 
tur, atque adeo symbola ipsa Pythagorica Athe- 
neus « griphos » appellat. Pollox lib. vi, c. 19, 
Τῶν μέντοι συμποτικῶν αἴνιγμα xal γρίφος" τὸ μὲν 
παιδιὰν εἶχεν, ὁ δὲ γρίφος καὶ σπουδὴν, καὶ ὁ μὲν 


mihi columnam. » Nec ita multo post τοῖς οὖσι, xal 
πιστοῖς. Admonendus est lector nuno,Ephesior.t,1, 
apud Apostolum legi, Τοῖς ἁγίοις τοῖς οὖσιν ἐν 
Ἐφέσῳ, καὶ πιστοῖς ἐν Χριστῷ, Sanctis qui sunt 
Ephesi οἱ fidelibus in Christo. Alium fortasse nactus 
est codicem Basilius, a quo aberant illa ἐν ᾿Εφέσῳ. 
quemadmodum et auctor Vulgate vertit ibidem 
« omnibus sanctis,» quod in Greco fortasse legisset 
πὰσι τοῖς ἀγίοις" quamobrem miror equidem au- 
daciam, vel potius impudentiam Beze, qni meram 
et inanem argutiam esse dicit, quee a sanotissimo 
Patre hoo loco proferuntur.Sed nimirum ita majores 


1041 


NOTJ£ FRONTONIS DUCAEI 


1048 


βλασφημίᾳ. « Dominum quoque ad hanc blasphe- A libro adversus Eunomium : ᾿Αξιώματι γὰρ δεύτερο, 


miam conjunxit. » Verumtanien ογοδίαγϑιη Domi- 
num non dixit primus Eunomius, sed ante ipsum 
Arius ; Spiritum sanctum crealuram primus Euno- 
mius dixit, ut Basilius hic contendit, neque in aliis 
hereticorum libris hec fuerat inventa blasphemia. 
Male quippe verterat paulo post Trapezunt, fj ἐν 
τοῖς χαταληφθεῖσιν, « nisi quod in superstitibus isto- 
rum sermonibus hanc appellationem invenimus. » 
Deblasphemiain Spiritum sanctum non remittendu; 
vide Matth. xir, 32. 

Col. 651 A. Unius Moniani. Trapezuntius edide- 
rat : « Montanus solus tantum in Spiritum insani- 
vit, et nominibus vituperavit humilibus, ac naturam 
ipsius tantum extenuavit, ut diceret infamiam af- 


τοῦ Υἱοῦ ἐξ αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔχον, xai ἐξ αὐτοῦ λαμ- 
δάνον καὶ ἀναγγέλλον ἡμῖν, καὶ ὅλως τῆς αἰτί:ς 
ταύτης ἐξηλμένον ὁ τῆς εὐσεδείας παραδίδωσ! λό- 
γος" φύσει δὲ χρῆσθαι τρίτῃ, οὔτε παρὰ τῶν ἁγίων 
διδασχόμεθα, οὔτε ix τῶν εἴρημένων δυνάμεθα συλ- 
λογίσασθαι χατὰ τὴν ἀχολουθίαν' « Dignitate enim 
secundum esse a Filio, cum ab ipsc esse suum ἢδ- 
beat, ct ab ipso accipiat, et annuntiet nobis, el 
omnino 80 iila. causa dependeat, sermo pietatis 
tradit : natura vero tertia uti, neque a sanctis edo- 
cemur, neque ex dictis ut consequens colligere pos- 
sumus. » [n quem autem finem prolatus sit locus, 
exponit presertim sessione 19, p. 449 edit. Romans, 
idem Joannes: « Volo necessaria demonstratione 


ferre factori. » Beza etiam pejus hoc ultimum vertit: p probare, cum aliquid ex aliquo dicimus, intelligi ex 


« Ut etiam infamiam factori suo dicatur alfri- 
cuisse : » quasi hoc vellet Basilius, Montanum dici 
infamiam affricuisse creatori. Epiphanius tamen, 
heresi 48, Phrygastas sive Montanistas ait, qui se 
Montanum quemdam prophetam habere jactabant, 
de Patre et Filio ac Spiritu sancto similiter sensisse 
velut sancta catholica seutit Ecclesia, περὶ δὲ Πα- 
τρὸς x«i Υἱοῦ xai ἁγίου Πνεύματος ὁμοίως φρονοῦσι 
τῷ ἁγίᾳ χαθολιχῇ Ἐχχλησίᾳ. Ex Arianis quidam 
dixerunt δριγ τ sanctum non esse Patri et Filio 
consubstantialem, imo esse Filio minorem ; sed de 
Filio potissimum adversus illos actum est, de Spi- 
ritu saneto in concilio 11 ecumenico Constantino- 
politano, cujus sectatores Pneumutomachi, siveSpi- 
ritus impugnateres, appellati sunt. Philastrius, 
oap. 21, Eunomianos tradit asseruisse Patrem qui- 
dem fecisse Filium, et iterü-Ejlium, qui sit crea- 
tura, fecisse Spiritum : quod refutans Basilius hoo 
loco subjicit, ἐκεῖνο δὲ τίνι τῶν πάντων ἀδηλον ; 
« Illud vero cui non patet, quod nulla Filii ope- 
ratio a Patre divisa est? » [n quem locum anno- 
tarat interpres in margine, hio probari Spirituin 
sanctum ab utroque procedere. Nam ut ait illu- 
strissimus cardinalis Bellarminus, lib. 11, cap. 25, 
De Christo, certe Basilius probans non solum Fi- 
lium esse causam Spiritus, sed etiam Patrem, quia 
omnia qua& habet Filius habet Pater, simul docet, 
imo pro comperto assumit Spiritus causam, ut 
Grieci loquuntur, esse Filium. 


Col. 654 B 4. Conservare uocir. Emendavimus ex 


H. φυλάσσειν διδασκαλίαν, οἱ ἀποσιωπᾷ, cum. antea D 


legeretur φυλάσσων et σιωπᾷ. Sequilur paulo post 
locus celeberrimus et in tribus concilii Florentini 
sessionibus 18, 49 et 20 diligenter excussus, cum in- 
ter Latine et Grece Ecclesie legatos de processione 
Spiritus sancti disputaretur. Ac Regius quidem co- 
dex cum eo consentit, quo usus est interpres, etcum 
editione Dasiliensi, legiturque : ᾿Αξιώματι μὲν γὰρ 
δευτερεύειν τοῦ Υἱοῦ παραδίδωσιν ὁ τῆς εὐσεδείας 
λύγος" at Joannes Latina Ecclesie nomine protulit 
ex vetustissimo codice Basilii Constantinopoli a 
Nicolao Cusano delato, qui ante sexcentos annos 
videretur exaratus, testimonium istud ex hoo tertio 


persona, idque demonstro per dictum Basilii, cum 
aitSpiritum habere suum esse ex Filio, et ab eode- 
pendere tanquam ex causa. Si igitur accipere est 
habere esse, Spiritus sanctus habet esse, et accipit 
ex Filio, et ab eo dependet ut ex causa : ergo se- 
quitur, ut si Spiritus sanctus accipit ex Filio, pro- 
cedat etiam ex ipso. » Opponebat Marcus RHphe- 
sius, qui pro Grecis disputabat, additamentum 
illud a Latinis insertum videri : sed respondit Joan- 
nes tam antiquum ^illum esse librum, ut nullam 
corruptele suspicionem injiciat, cum multos ante 
annos, quam schisma hoc oriretur ac dissidium 
Ecclesiarum, exaratus appareret, neo ulla in eora- 
sura vel depravatio vel manus adjectio deprehende- 
retur. Addit illustrissimus cardinalis Bellarminus, 
lib. rt De Christo, c. 25, additamentum illud codicis 
Latinorum esse debere in textu vel certe sensum 
illorum : « Dicit enim Basilius Spiritum esse se- 
cundum a Filio ordine et dignitate, non tamen na- 
tura : et probat, quia sicut Filius est. secundus a 
Patre, quia ab illo babet esse, ita quoque Spiritus 
est secundus a Filio ? ubi si non addatur, vel sub- 
intelligatur, quod est in nostris codicibus, videli- 
cet Spiritum habere esse a Filio, sicut Filius habet 
esse a Patre, ratio Basilii nihil concludet, nec ullo 
modo probari poterit Spiritum sanctum esse se- 
cundum a Filio, ut Filius est seeundus a Patre. » 


Col. 655 A 3. Sermo forlasse. Ut interpretatio 
cum Greco textu conveniret Basiliensis editionis, 
additum est « fortasse, » οἱ infra: «ut illud con- 
cedamus; » sed lectorem tamen admonemus utrum- 
que abfuisse ab interpretatione Trapez., ac proinde, 
ut verisimile cst, a codice ms: quo ille usus est, 
cum ante primam Basiliensem editionem hos libros 
verterit : deinde abfuisse quoque a Regio codice 
illud, ἴσως, licet non absit alterum illud, ἵνα καὶ 
ὅλως συγχωρήσωμεν" denique in eo legebatur, non 
εἰ xal ὑποδέδηκε, sed εἰ xal ὑποδεδηχός, ncque 
καὶ τὸ ἀχόλουθον ἐχεῖθεν, sed φύσεως ἀχολου- 
θοίη, ἐχεῖθεν δῆλον. Observandum est preterea, in 
concilio Florentino ex libris Grecorum ita citari 
hunc locum p. 473, ut non πρόοδος, scd πρόσοδος 
xal προσαγωγή legatur, hoo est, « aditus accessug- 


1049 


IN LIBROS CONTRA EUNOMIUM. 


1050 


que. » Item post συγχωρήσωμεν, non οὐχέτ᾽ ἂν si- À c. 44, et in Matth. xvi, 10, in. Harmonia Evange. 


χότως ὡς ἀλλοτρίως ὑπάρχον φύσεως, sed potius οὐχ 
ὅμως ἕπεται καὶ ἀλλοτρίας εἶναι φύσεως" « non ta- 
men sequilur aliene esse nature. » Qua varietate 
lectionum animadversa merito contendisse arbitra- 
bimur Joannem Provinclalem in concilio Florentino 
particulam hanc, ἴσως, « fortasse, » quee in libris 
Grecorum additur, itemque illud ἵνα xai ὅλως 
συγχωρήσωμεν, magnam Basilio notam iuurere. 
Vult enim in hoc capite Basilius consequentiam re- 
fellere, qua utebatur Eunomius hoc modo: Etsi ter- 
tius est dignitate, non sequi tamen ut natura quo- 
que eit tertius Spiritus sanctus. Si ergo ita dicerel, 
« tradit fortasse pietalis sermo, » mirum videretur, 
ipsum de eo dubitare, quod asseverare deberet ad 


confutandum Eunomium : nam per notiora debe. p 


mus ea qua minus suni nota ostendere. Addit 
etiam eumdem in homilia De spiritu sancte asge- 
rere : Φανερῶς xai ἀποχεχαλυμμένως τὸ llvcüna 
λαμόάνει παρὰ τοῦ Υἱοῦ χωρίς τινος ἀμφιθολίας" 
« Manifeste propalamque Spiritum sanctum a Filio 
accipere citra ullam hiesitationem. » Tum ex aliis 
auctoris nostri locis ex hoc opere contra Eunomium 
desumptis hoc fidei dogma probat, que subinde 
cum occurrent indicabimus. 


Col. 658 A. Castrametab. Trapezuntius scripso- 
rat, Castrametatur, ut in presenti extulit Hierony- 
mus ex Hebreo, Circumdat angelus Domini in gyro 
limentes eum, quasi esset Grece παρεμὔάλλει" at 
editio Veneta omnium prima, et Basiliensis poste- 


rior Basilii habent, ut LXX, Psal. xxxii, 8 παρ- Οἱ terpretis, « que ad obtemperandum,- 


ἐμύαλεϊ Κύριος, castramelabitur, Beza vero perpe- 
ram, Casira metatus est. 

Ibid. A 10. Angelorum. Apud LXX legimus, κατὰ 
ἀριθμὸν ἀγγέλων θεοῦ, iuxla numerum angelorum 
Dei, et ita Novatianus, lib. De trinitate, et. Ru(inus, 
libro De Symbolo, et Hieronymus, Aib. 1 in Mi- 
ch&am ; Origenes quoque; trotnilia 28 in Numeros, 
« Filiorum Dei, vel, ut in aliis exemplaribus legi- 
mus, filiorum Israel : » quam ob causam suspi- 
canlur quidam in quibusdam exemplaribus LXX 
interpretum ita scriptum fuisse, ut ex Hebreo Vul- 
gata Latina, filiorum 1srael, nisi forte aliorum 
exemplarium nomine ea Biblia intellexit Origenes, 
qua communem Graecam editionem et mistam con- 
tinebant ex aliis interpretibus,cum constet Aquilam 
οἱ Symmachum Grece edidisse ἀριθμὸν ὑμῶν 
Ἰσραήλ. Beza quoque hio satis attentus non fuit, 
neo vidit xaxà ἀριθμόν, scriptum fuisse, non xal 
ἀριθμόν, vertit enim, et numerum angelorum. Potuit 
tamen, si attentior fuisset, illud etiam animadver- 
tere, hio. confirmari dogma, quod cogente veritate 
confessus est scribens in cap. xvii Matth. 10, an- 
gelos horoinibus peculiariter adhiberi custodes a 
Deo adversus Satanam et impuros spiritus, ut ex 
pluribus Veteris presertim Testamenti testimoniis 
liquet : tametsi Calvinus hoc at profanum et falsum 
commentum irridet, scribens in xv Actorum et in 
psalmum xc, et in dubium revocat lib. 1 Insiiéul., 


Confirmat hoc ipsum Severus Catena Graeca in Can- 
tica Scripture : Πᾶσι τοῖς ἔθνεσι διαμερισθεῖσιν ἰσαρί- 
θμους ἀγγέλους ἐπέστησεν, ἐκάστῳ πρὸς φυλακὴν 
ἀφορίσας ἕνα τινά, Καὶ γὰρ εἶναι αὐτοὺς πνεύματα 
λειτουργιχὰ εἰς διαχονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς 
μέλλοντας κληρονομίαν σωτηρίας, πάλιν παρὰ τῶν 
θεοπνεύστων Γραμμάτων ἀχούομεν' ἐπεὶ xai ἐχάστῳ 
δεδόσθαι πρὸς φυλαχὴν ἄγγελον d τῶν Εὐαγγελίων 
πιστοῦται φωνή" « Omnibus gentibus divisis ange- 
los secundum eumdem numerum prefecit, attri- 
buens aliquem unicuique ad custodiam. Etenim 
esse ipsos spiritus ministrosin ministerium missos 
propter eos qui hereditatem salutis accepturi sunt, 
& Scripturis divinitus inspiratis audimus :quoniam 
etiam cuilibet angelum ad custodiam datum fuisse 
Evangeliorum vox testatur. » 

Ibid. 42. Aestitit mihi. Ad verbum fuisset, stetit 
ex adverso mihi, et paulo post, xai αὐτὸν χατέλιπον, 
et ipsum reliqui cum principe regis (vel regni, ut in 
aliis libris legitur, βασιλείας) Persarum. Trape- 


'zuntius Vulgate Latin: verba usurpavit, quod ne- 


cesse non fuit, cum prophetarum textus secun- 
dum LXX convertendus esset e Greco, seu potius 
ex S. Hieronymi commentario Italee versionis textus 
consulendus, quod fecit Flaminius Nobilius, cum 
Romanam editionem adornaret. In Regio tamen H. 
tantum erat μετὰ τοῦ ἄρχοντος Περσῶν, et in Vail- 
gata juxia regem Persarum. 


Col. 659 B. Ez attentione. Immutavimes illa in- 
t diligenter, 
qua commissa sunf, ourandutm;sanotificatm sunt.» 
Προσοχή enim aliug fonat, aliud ὑπαχοή" Beza 
vero, qui ἘΣ τς emendare inutilis 


esse laboris dixit,longius a mente auctoris discessit 


. poribens. « Hpiritus ex eo quod Deo astant, et ex 


functionis sue ratione preditos merito non dixeris 
natura sanctos esse. » Homines quippe nove reli- 
gionis precones, qui negant incrementum gratie et 
sanctificationem mereri nos posse, sententiam Pa- 
trum non capiunt, cum sanctiflcari creaturas studio 
et attentione acquisita sanctitate concedunt,cujus- 
modi est ille nostri hujus auctoris quest. 53 Re- 
gular. brevior.: ᾿Αγιασμὸς δέ ἐστι τὸ ἀναχεῖσθαι τῷ 
ἀγίῳ Θεῷ ἐξ ὁλοχλήρου xal ἀδιαστάτως ἐν παντὶ 
καιρῷ διὰ φροντίδος καὶ σπουδῆς τῶν αὐτῷ ἀρεσχόν- 


D των. Propterea pagina quoque sequenti ἀγιασμὸν, 


ἄθλον προχοπῆς xal εὐαρεστήσεως esse dicit, quod 
interpres verterat, « ita comparata est, ut virtutis 
et divine dilectionis premium sanotificatione ha- 
beat. » 

Ibid. C. Quibus autem. Interpretare clarius, « Qui- 
bus autem adventitia et aliunde contributa inest bo- 
nitas, ea mutabilis sunt nature. Neque enim Luci: 
fer cecidisset, qui mane oriebatur, neque in terra,» 
etc. Isa. xiv, 12. 

Ibid. D 5. Quo pacto terit. Sic emendatum 
ἃ nobis est ex Regio H. in Greco textu, cum in 
Besiliensi legeretur πῶς τρίτον ; et in Stephanea 


1051 


NOTAE FRONTONIS DUCJEI 


1053 


quoque, ac Beza pejus interpretatus esset, « quo- Α Πνεῦμα. δέ quid arcani cum Deo commune habe 


modo tertium est ? » Existimavit corrigendum πῶς 
τρίτον ; quod et. Veneta editio pre se fert, sed ita 
vertendum erat, « quomodo tertiug est? » nimi- 
rum Spiritus sanctus. Major oscitantia fuit ejus, 
neo tamen 80 Herodoti patrono animadversa, cum 
sequentem Jeremie locum interpretaretur, Chri- 
sius Dominus sub. cujus umbrarum ala vivimus : 
nam et omisit illud οὗ εἵπαμεν, et ordinem in- 
vertit verborum, ita dicens pro « sub umbra ala- 
rum. » Quidam apud Jeremiam, Thren. 1v, 20: Οὗ 
εἴπαμεν, Ἐν tfj σχιᾷ τῶν πτερύγων αὐτοῦ ζησό- 
μεθα, sic Latine convertunt : Cui diximus, Sub um- 
bra alarum ejus vivemus. Sed scribendum potius 
fuisset ut est in Vulgata, Cui diximus, In umbra 
(ua vivemus. In editione Romana rectius, De quo 
diximus, In umbra ejus vivemus. Sed Hebraismus 
est in verbis LXX, in quo pronomen ejus παρέλ- 
χει, sicut. psalm. cxrrr, 45 : Beatus populus, cujus 
Dominus Deus ejus. Itaque Latina locutione, amoto 
Hebraismo, dicendum esset, Cujus diximus nos 
sub umbra alarum esse vicluros . Sic. Ambrosius, 
in psalmum cxviur Sub cujus umbra, diximus, 
vivemus . Sed vox πτερύγων abest ab Jeremiw 
textu, ascita ab auctore, cum ejus fortasse menti 
observaretur illud psalmi rvi, 2 : Kai ἐν τῇ σχιᾷ 
τῶν πτερύγων σου ἐλπιῶ, Et in. umbra alarum tua- 
rum sperabo ; hoc est, in tegmine, sub protectione, 
utin psal. xvi, 8, Ἂν σκέπῃ τῶν πτερύγων σχε- 
πάσεις με, In. tegmine alarum. tuarum proteges me. 
Vulgata, Sub umbra alarum tuarum. Et Isaie xcix, 
2, In umbra manus suz prolexit me : Ὑπὸ τὴν σχέ- 
πὴν τῆς χειρὸς αὐτοῦ. Smb proteclione manus suz. 
Ceterum hunc locum passim de Christo Salva- 
tore intelligunt Patres, ut Iren&us, lib. rt adversus 
Hareses, cap. 11 ; Tertuliianus r1 fn Maecton., cap. 
6 ; Eusebius Cesar., De demonstr Evangel. 1v, cap. 
24; Gregorius Nyas.,Contra Judaeos, et Ambros.,vit 
in Lucam, cap. 16. 


Col. 663 B 10. Hzc dicit Spir. Annotandus fuit 
locus Actor. apostol. cap. xxr, 11, ne quis forte, 
qui in versionem Beze inciderit, cecum ducem se- 
cutus erret ; cujus subtilitas hic frustra fuit. Cum 
enim se legisse non meminisset in Actis Agabum 
hac verba protulisse prophetando, Hzc dicit Spi- 
ritus sanctus : Virum cujus est zona hzc, etc., ad 
quem locum aine dubio spectant hac verba Basilii, 
mutilatum esse locum existimans, sic eum resti- 
tuere conatus est : Idcirco clamant prophetz in Ve- 
tere Testamento, Hzc dtcit. Dominus; in. Novo autem 
apostoli , Haec dicit Spiritus sanctus . Cornarius 
etiam indicarat in margine Actor. xv, citari pu- 
tans illud apostolorum in concilio Hierosolym., 
Visum est Spiritui sancto et nobis : sed hoc ad pro- 
bandam Spiritus divinitatem sufficit,quod nimirum 
prophetie donum distribuat,ut indicant prophete, 
cum er illius persona loquuntur. Vide librum v, 
λεγόντων τῶν ἁποστὅλων. 


Ibid. C 2, δὲ quid cum Deo. Κοινωνεῖ τῷ θεῷ τὸ 


Spiritus, cum neque alienus ab eo sil, neque peregri- 
nus, profunda judiciorum ejus scrutari — polest 
(1 Cor. τι, 10). 

Col. 666 A 44 Utpote primum. Interpres edide- 
rat, μὲ primus el major omnibus et solus talis uni- 
geniti facturz : Cornarius nihilo melius, et major 
omnibus eL solus (alis unigeniti creatura. Atqui Ευ- 
nomius nolebat majorem Patre et Filio existimari 
Spiritum : non igitur majorem omnibus, sed om- 
nium maximum opus, vel omnium maximam cret- 
turam. In verbis Basilii, que sequuntur, deerat 
verbum olxeiv, quod ex codice Regio supplevimus, 
« nec deitatem in nobis habitare videtur credere: 
quam ob causam postea citat ex Apostolo, Spirilu 
Dei habitat in vobis (I Cor. im, 46). 


Col. 6607 A 13. Montium et inexpleté. Atqui hoc 
epiphetum terre, non mari tribuit Basilius, quod 
alioqui poeticum Plutarchus etiam usurpat : sed 
non semper ἄπλετον sonat ἄπληστον vel ἀχόρτε- 
στον, « inexplebile, » quin potius alii, tanquam a 
πελάζω deductum, ἀπρόσιτον accipiunt, ut Hesy- 
chius, et ἀπροσπέλαστον, « inaccessum ; » sed 
simplicius est ἄπειρον, « magnitudine immensum.» 
Bcribe igitur, « immense terre et infiniti maris. » 
Ceterum in verbis Eunomii propositis interpres 
legisse plura videtur, quam suntin excusis Veneto 
et Basiliensi libris, nimirum, ἀλλ᾽ οὐχ ἀγέννητός 
ἐστιν, « sed non est ingenitus, » quod observavit 
etin margine admonuit doctissimus Montacutius, 
sed et ἃ Regio queque ms. aberat. Paulo post 
emendavimus ex H. et Steph. edit. προσπελάζοντος, 
expuncto in Basiliensi προσπλεονάζοντος, et in Ye 
neta προσπλεονάζοντες" « quo iis, quae aspici pos- 
sunt, admoto. » 

Ibid. B 10. Quid igitur. Post verbum « oportet» 
interrogationis nota collocanda est, ut in Grecis: 
apud interpretem item immutavimus illud, « per 
filium prebitum. » Ia ms. H. pro ζωοπαοιοῦν, scri- 
ptum erat ζωοποιόν, « vivificum. » Ibid. « credi 
mus speclare » scripsimus, cum legeretur, « credi- 
mus fleri, » quod Trapezuntius fortasse calamo 
exarasset « ferri. » Ita sequenti pag. πρὸς τὴν ivzv- 
θρώπησιν τοῦ Κυρίου φέρσυσα. Trapezunt. « huma- 
nitatem Domini concernens. » Cornarius dixit « ad 
incarnationem Domini tendens. » S. Ambrosius, 


D Basilii vestigia relegens, ita locum Amos, rv, 13, 


exponit lib. 11, cap. 7, De Spiritu sancto : « Nonne 
evidenter dictorum testificatur series de istius crea 
tura mundi locutum prophetam ὃ» Hausit ex Didy- 
mo, lib.1 De Cpiritu sancto, quibbus adde heec ex Cy- 
rilli Alexandr. commentario in Amos : Πνεῦμά φη- 
σιν οὐχὶ τὸ θεῖον xal ἅγιον (χἂν εἶ ualvotvcó τινες 
τῶν τὰ ὀρθὰ διαστρέφειν μεμελετηχότων), ἀλλὰ τουτὶ 
τὸ ἀέριόν τε xal ἐγχόσμιον, « Spiritum nominat non 
divinum et sanctum (tametsi quidam ita insaniunt, 
qui recta pervertere conantur) sed hunc acrum 
et mundanum ; » et Theodoret., in Comment.: Ὃς 
τὸ μανὸν τοῦ ἀέρος xal τὸ χαῦνον εἷς τὸν φρικώδη 


1053 


IN LIBROS CONTRA EUNOMIUM. 


1054 


τῆς βροντῆς μεταδάλλει χτύπον, διὰ τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ A ms., καὶ Υἱὸς xal μονογενής, ut exigit ipsa interpre- 


γεγενημένων ἀνέμων τοῦτον ἀναχινῶν xal συστρέ- 
φων" «Qui aerem rarum ac mollem in sonitum 
horribilis tonitrui convertit, ac ventis & se creatis 
hunc commovet atque concitat. » Τοῦτο videtur le. 
gisse interpres, non τοῦτον, quod ad aerem rele- 
rendum est, non ad tonitru. 


Col. 670 ἃ 5. Contemplum esse. ᾿Αθέτησιν aptius 
expressit Cornarius, « substantie reprobationem, » 
Th. Beza, « aboleri ipsius hypostasim ; » potes 
etiam vertere, « abrogationem esse subsistentie, » 
hoc est, ideo rejici aut reprobari subsistentiam ejus, 
quod eum esse creaturam negetur. Postremo illa 
verba qua sequuntur ἀξιωθῶμεν», aliquando censui- 
mus interpretem de suo adjecisse, que a Veneta el 


Basiliensibus editionibus aberant, et clausula potius p 


alicujus popularis homilie videntur, quam ἀντιῤῥη- 
τιχοῦ λόγου᾽ sed in Regio H. sunt reperta. 


Col. 671 in titulo. ᾿Αντιῤῥητικά. Hic titulus 
prefigebatur in Regio H. huic libro quarto, et 
omissis illis, v ᾧ, sequebatur : ᾿Απορίαι xal λύ- 
σεις *. Refutatio, sive quaestiones el soluliones ex 
Scripturis divinilus inspiratis, super iis, qum ob- 
jiciuniur de Filio in Novo et Veteri Testamento. 
Aberat autem ἃ Veneta editione quartus hio et 
quintus liber; utrumque Regius manuscriptus 
agnoscit. 

Col. 672 A 4. Λέγεται οὖν. Conjunctio οὖν aberat 
a ms. qui conspirat cum eo quo videtur usus in- 
terpres; et ex quo illud, ψεῦδος, correximus, ψευ- 


tatio Trapezunt. et Bez. 

[bid. B 2 Deus enim nec cum ullo. Immutavimus 
quod scripserat Trapezunt.,« Deus enim ad omnia 
et per omnia incomparabilis est. » 

Ibid. B 14. Quod in forma Dei. Dilucidior alia 
interpretatio ex Steph. : « Illud in forma Dei, est in 
essentia Dei: neque enim aliud est forma, aliud 
essentia Dei. » Respicit enim locum Pauli, Philip- 
pens. 1t, 6 : Qui cum in forma Dei esset, non rapi- 
nam. Àb eadem mente illud est S. Athanasii hunc 
Apostoli versiculum exponentis lib. 1v contra Aría- 
105, p. 255 ; Οὐχ ἐκ μέρους δὲ ἡ τῆς θεότῃτος μορ- 
φὴ, ἀλλὰ τὸ πλήρωμα τῆς τοῦ Ἰ[χτρὸς θεότητός 
ἐστι τὸ εἶναι τοῦ  Yioo, xal. ὅλος θεός ἐστιν ὁ Υἱός" 
« Non autem ex parte aliqua forma deitatis conflci- 
tur, sed ex integra deitate Patris essentia Filii con- 
surgit, ct solidus Deus est Filius : » sic illius loci 
restituenda est versio ; et in Orat. contra Sabellii 
gregales p. 509 : ᾿Αλλ᾽ ὁ ἐκ τοῦ Θεοῦ Θεὸς ἴσα ἕξει 
τῷ γεγεννηχότι χατὰ τὴν φύσιν, ὡς xai Παῦλος μαρ- 
τυρεῖ, τὰ πρὸ τῆς ἐνανθρωπήσεως ἐξηγούμενος * 
Alqui si Deus ex Deo esl, fieri nequil, quin ratione 
nalurg paria habeat cum genitore suo, ut el Paulus 
testatur, qui de iis quz incarnationem przcesserunt, 
ezplanationem facit. 

Col. 675 A 7. Quorum exdem. Etnendandus Gre- 
cus textus omnium editionum, ex ms. H., ut couve- 
niat cum Trapezuntii interpretatione, ἐνέργεια δὲ 
Πατρὸς xa! Υἱοῦ μία. Unde et in loco Jeannis v, 


19, precedit en Pat itus illud Filii. 
δῶς. Atque huic interpunctioni sic adaptari versio (ἢ Ber. it nomen Patris, et sequitu& illud Fi 
Li 


poterit : « 8i vero Filius natura Deus non est, 
sicut qui falso dii vocantur, dicitur et non est 
Deus. » 

Ibid. 11. Quod adoptione. Hoc ita cum aliis duo- 
bus interpretibus efferri maluimus, quam positione. 


Paulus apostolus υἱοθεσίαν appellat, nt Bphésior. 13, 


Προορίσας ἡμᾶς lc υἱοθεσίαν - 
πὸς in florum adoptionem. 

Col. 674 A. Vere imposita. Τὰ ἀληθῶς óvópa- 
za. 1mo, quee vere sunt nomina, note sunt essentie 
earum rerum, quarum sunt nomina. Beza vocem οὐ- 
σίας pretermisit. Apud Cornarium perperam edi- 
tum est, « que vero sunt nomina. » 


Ibid. 6. Sed quía incomparabilis. Hio quoque 


Qui pradestinavit 


lapsus cum Cornario communis est, ni fallor, Tra- ἢ zunt., 


pezuntio, quod τὸ ἀσύγχριτον vertit non « incom- 
parabile,» sed « incomparabilis,» ad Patrem re- 
ferendo : Beze autem proprius est error, quod τὸ 
μονογενές vertit « unigenitus. » Ut igitur ab utro- 
que lapsu sibi caveat leotor, ita scribet : « 8i uni- 
genitum esse generationis non est, sed ob id quod 
sit incomparabile, unigenitus etiam est Pater : est 
enim incomparabilis. » 


Ibid. 9. Εἴ ὁ Υἱός. Correximus vitiosam leotio- 
nem Basil. ὁ Υἱὸς οὐχ ἁπλῶς, et illam manuscripti, 
εἴς Υἱός, secuti edit. Steph. Rursus in eodem arti- 
culo, pro ὁ Υἱὸς καὶ μονογενής ἐστι, Boripsimus ex 


licet in textu Greco Steph, tion aliter legere- 
tur atque in Basiliensj psit tamen. « Quorum 
eadem est actio, μὴν ueque est essentia. Patris 
autem et Filii uga est actio. » Atqui ἐνεργείας di- 
xit, nep ἐνέργειαν, 

Ibid. C 10. μρὸς τὸ καὶ ἀδνναμεῖν. Verteral 
idem, « Cum ad hoc etiam imbecillitas ipsi insit.» 
Hoc est, Si non potest generare, et deterioris condi- 
lionis est quam generans, « et preterea imbecil. 
lis. »In membro quod sequitur, pro μή ποτε legitur 
in ms. H., μή πω ἐγέννησε. Quo pacto et legisse 
Trapezuntium pta se fert ejus versio, « etsi, non- 


dum genuit ; » Beza, « etsi nunquam genuit : » ex 
Stephan. et Basil. μή ποτε. 


Ibid. C 13. E£ postea sine. Scripserat Trape- 
« vel cum semel voluit, invitus in posterum 
est. » Cornarius, « vel cum semel voluerit, de ce- 
tero non vult. » ᾿Αθούλητος non semper passivam 
habet significationem, ut Suidas docet : ᾿Αδούλητον 
xxxóv, ἀθέλητον, ὃ οὐ θέλει ttc, xal. ἀδούλητος, ὁ μὴ 
βουλόμενος. « Involuntarium dicitur malum quod 
quis non vult, et ἀδούλητος, qui non vult : » exem- 
plum ex hoc Basilii loco suppetet. 


Col. 678 Α 12. Cum mos asseramus. Obscurior 
erat antea sententia auctoris, « Cum nos assera- 
mus Patrem esse semper, necesse est etiam Filium 
esse semper. ]lli dicunt ergo, quoniam. » Sed in 
locum Grecarum vocum δημιουργός et. δημιουρ- 


1055 


NOT/E FRONTONIS DUCJEI 


γία, Si substituantur ex Cornarii interpretatione αὶ ἐπιτάττεται, melius verbis Cornarii exprimetur, 


dum iste, « opifex et opificium, » potius quam 
« creator et creatura » vel « creatio » cum Beza vel 
Trapezuntio, dilucidior erit oratio, quod cum exem- 
plis magis conveniant vdificatoris et navicularii : 
neque enim illi domum aut navim creare dicuntur: 
at opifex edificatorque mundi Deus est etiam Cice- 
roni, 1 De natura deorum. 

Col. 678 B. Omnipotens. Hoc usitatius, quam « Om- 
nitenens, » Trapezuntii: sic enim effert Grecam 
vocem παντοχράτωρ auctor [tale interpretationis, 
ex qua viri docti nobis restare putant eos sacre 
Seripture libros, quos ex Hebreo minime vertit 
8. Hieronymus, ut Sapientis vii, 25 : Kal ἀπόῤ- 
pow τῆς τοῦ Παντοχράτορος ÓOófnc* Et emanatio 
quedam est claritatis omnipolentis Dei. Adde quod 
Septuaginta Greca illa voce usi sunt ad expri- 
mendam Hebream "T5, Sadai, que apud Hebreos 
unum ex decem Dei nominibus, uberrimum sonat, 
et euin cujus bonitas per universas creaturas 
permeat; propterea Job vir, 3, vertitur Ὁ πάντα 
ποιήσας" Qui ommia fecit; Vulgata, Omnipotens 
subvertit. [dem , cap. xai 25 : Ἔσται οὖν σου 
ὁ Παντοχράτωρ βοηθός ’ Erit igitur Omnipotens 
auziliatlor tuus. nN3Y Σαδαώθ autem jungi solet 
cum dictionibus Κύριος, vel Θεός, ut dicatur Κύ- 
ριος Za6a90, « Dominus exercituum, » vel Deus 
exercituum, I Reg. 1, 3: Kai θύειν τῷ Θεῷ Za- 
δαώθ’ Et sacrificare Deo exercituum. Isaie 1, 9 : 
Εἰ μὴ Κύριος Σαδαὼθ ἐγκατέλιπε Nisi Dominus 
exercituum reliquisset. 


Ibid. B 11. Rursus interrogant. Hic quoque dilu- € 


cidiorem, opinor, substituimus versionem ejectis 
illis verbis, « an cum sit nitus. est Filius, an cum 
non 8it, » et in iis que sequuntur alia emendata : 
sed et majusculis litteris illa efferenda fuerunt, 
« Aliquando et In. tempore, et Cum esset : « hoo 
est, « Non audent dicere, An aliquando, » vel « In 
tempore sit natus vel genitus. » 


Ibid. C. 12. Et qui cum. Distinximus hec duo 
loca ante confusa in unum : alter enim est He- 
breorum, 1, 2, Qui cum sit splendor : alter Phi- 
lippens. 1t, 6, xai ὃς ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, quod 
perperam Beza, Qui cum sit in forma Dei : nam 
et ipse in textu Epistole ad Philippenses et in 
Notis suis feddidit Latine, Qui cum esset in forma 
Dei. 

Col. 679 A 3. Homo enim altero. Hec obscure 
admodum sic ediderat interpres, « homo enim ho- 
mine magis non dicitur : bonus autem; bono, et 
justus justo. » Hec nimirum est, quod dicunt phi- 
losophi, Substantia non suscipit magis et minus, 
sed qualitas: unde Aristoteles in Caleg. : Οὐχ àv 
ἐπιδέχοιτο ἡ οὐσία τὸ μᾶλλον xal τὸ ἦττον. Postremo 
C. ΙΧ, ex ms. et Stephan. ἀρξάμενον scripsimus pro 
ἀρξόμενον, « quod incapit esse, non cessare. » 

Ibid. C 13. Ipsi. Truncata erat hec sententia, 
cum legeretur antea, « quoniam et ipsi jubetur : 
coactus et nolens ministrat: » sed et illud εἴγε xai 


᾿ἐπιστήμης δεχτικὸν, ἀνθρωπος τοῦτο, xal 


« siquidem ipsi jubetur. » 

Col. 682 C 4. Ft omnia ez opposito. Interpres 
scripserat, « et quandocunque ex opposito inter s 
dividuntur : etiam innascibilitas nascibilitati con- 
traria est. Quare si modus subsistentize innascibi- 
litas non est, sed substantia, Pater Filio secun- 
dum substaatiam contrarius erit. » Porro ad oram 
loci illius, Doménus nomen tibi, notarat Cornarius, 
pealm. rxxxir, cujus in versu 19 legimus : Kal qw 
τωσαν, ὅτι ὄνομά cot Κύριος - Et cognoscam, 
quia nomen tibi Dominus, ubi Hebraice est τὸ c 
τραγράμματον. Quod autem hoc capite demonstral 
Basilius τὸ ἀγέννητον, ingenitum vel innascibil:ta- 
tem non significare substantiam vel essentiam, sed 
modum essentie, vel modum exsistendi persons, 
admittunt etiam alii Patres, quos profert noster 
Gabriel Vasques, Disputat. 137 in 1 partem 8. Tho- 
me, ut Cyrillus, lib. r Thesauri, cap. &, cujus bic 
titulus est : 'AxoAoyla αὐτολεξεὶ, ὅτι μὴ τὸ ἀγέν- 
vtov οὐσία, μόνον δὲ τοῦ μὴ γεγονέναι τὸν θεὸν 
σημαντιχόν, « Quod ingenitum substantia non est, 
sed solummodo Deuu non esse genitum significat» 
et cap. 3 ejusdem libri : Οὐκ ἄρα τὸ ἀγέννητον οὐ- 
σίας. ἀλλὰ τοῦ μὴ τοιώσδε εἶναι τὴν οὐσίαν σημαν- 
τικόν' « Non esse igitur ingenitum gubstantiam, sed 
substanliam non esse tali modo signiflcat ; » et 
Gregorius Nyssenus lib. xir adversus F'unomium, p. 
304 : El τὸ ἀγέννητον ὄνομά φασι τὴν οὐσίαν ση- 
μαίνειν, καὶ μὴ τὸ ἄνευ αἰτίας τὴν ὑπόστασιν ἔχειν» 
ποίῳ ὀνόματι τὸ ἄνευ αἰτίας εἶναι τὸν Ἰ ατέρα συ- 
στήσουσι ; « Si nomen hoc ingenitum substantiam 
aiunt significare, et non absque causa Patrem sub- 
sistentiam habere, quo nomine Patrem absque 
causa esse constituent? » 


Col. 683 B 5. Sel ipsum subslantia. Αὐτοουσία 
scripsit typographus, dubitante fortassc correctore, 
num Basilius potius edidisset αὐτοουσία, quomodo 
et in Stephanea legebatur, οἱ Beza verdebat : « Si 
ingenitus non est essentie nomen, ged Ipsa&met 
essentia * » Basiliensis et Regius H., ἀλλ’ αὐτὸ o5- 
cla, « sed ipsum substantia est : » οἱ ita quoque 
Trapezuntius. :equebatur apud eumdem interpre- 
tem, « cum et Filius substantia sit, et. ipse inge- 
nitus substantia est, et omnis substantia ingenita 
est; » sed cum in Basiliensi, Steph.et ms. H. scri- 


D ptum sit, ἀγέννητος xal ὁ Υἱός, merito immuta- 


vimus, « ingenitus etiam erit Filius. » 


Col. 687 C 3. Si quid enim. In ms. Reg. scri- 
ptum offendimus δεχτικὸν xal ἄνθρωπος τοῦτο᾽ 
ἴδιον δὲ ἀνθρώπου, quamobrem addita est particula 
x«i priori loco, cum abesset a Basiliensi : verum 
ex Stephanea potius ita restituendus est textus 
Grecus : E" τι γὰρ ζῶον λογιχὸν, θνητὸν, νοῦ xal 
τοῦτο 
ἄνθρωπος" « Nam si quod est animal rationis par- 
ticeps, mortale, intelligentie et scientie capaz, 
homo illud est, et illud est homo. » Porphyrius 
cap. 3 τῆς Εἰσαγωγῆς hac definitione hominis 


1051 


IN LIBROS CONTRA EUNOMIUM. 


1058 


contentus fuit, ζῶον λογικὸν θνητὸν ὁ ἄνθρωπος, À ram mutationem passam esse, primum illum ortum 


« animal rationis particeps mortale, hoino. » Ra- 
tionis particeps cum dicitur, 80 animalibus bru- 
tis, cum vero mortale, ab angelis eum distingui 
docet. 

Col. 689 A 12. "Hv ἄρα xav. Vitiosam lectionem 
810 expressit Cornarius, « Erat ergo humilius, quam 
ut Patri conveniret, creare ea, que a Filio facta 
Sunt, » sed emendanda est ex Regio H., οὐχ dpa 
οὖν ταπεινότερον, vel ex Stephan. p. 399, οὐχ ἄρα 
ταπεινότ., « Non est igitur humilius aliquid, 
quam ut Patri conveniat, creare quee fiunt a Filio. » 
Quod sequitur, οὐ γὰρ ἦν ποτε dcogoc, immuta- 
vimus ita versum (« non enim erat, quando erat 
insipiens. ») 

Col. 691 A 5. Quare videtur. Interpres edidil : 
« Quare videtur de similitudine ac identitate ipso- 
rum in omnibus similique substantia, non de crea- 
tura ea verba dixisse. » Quid sit ἀπαράλλαχτος 
οὐσία, et quomodo Latine a Patribus exprimatur, 
docetin suis in Gregorium Nazianzenum scholiis 
doctissimus Bilius, qui et apud illum, p. 682, 
verlit, orat. 42, ἣ ἀπαράλλαχτος εἰχὼν, ó τοῦ Ila. 
τρὸς ὅρος xai λόγος, « illa per omnia similis imago, 
ille Patris terminus et ratio : » itaque illud Atha- 
nasii, disputat. 2 contra Arianos, p. 155, xal ἀπαρ- 
dAÀaxtov ἔσχεν εἰκόνα, sic interpretari potes, 
« habuitque per omnia similem sui imaginem : » 
αἱ in eodem libro dixit p. 151, καὶ ὅμοιός ἐστι κατὰ 
πάντα τοῦ Πατρός, « similisque per omnia Patri. » 
Nec sati exprimunt vim dictionis, qui « non dissi- 
milem, » vel « incommutabilem » vertunt; excedunt 
autem, qui « identitatem » hic addunt. 


Ibid. B 7. Si imago. Corrigendum in Greco ex 
ms. H. καθοτιοῦν' sed aliter distinctionem adh ^ 
buerat Trapezuntii codex, cum quo eliam Ste. 
phani editio consentit, el εἰκὼν πάντως “ὅμοϊα x30. 
o1:02v, xai ὁ Υἱός ἐσειχ tixdv,.« Si omnino imago 
est in quovis similis, el Filius est imago. » Emen. 
davimus ex eadem et ex ms. χατ᾽ οὐδὲν ὁμοία, ct 
χατὰ πάντα ἀνόμοιος " Sed in capitulo sequenti 
mendose in Stephan. et Basiliensi fuit βλέπων et 
&xoótv , pro βλέπον et àxojov: ut suggerit H. 
ms. qui rursus perperam habuit βλέπει, pro 
βλέψει" unde Trapezuntius, « ut corpus cernet, et 
ut corpus audiet, (ut ivs?y/ot:) operabitur. » 


esse negant: eidem tamen angelorum principatum 
delatum esse concedunt, qui unus e primis prin- 
cipibus esset, ἃ quo nec illud dissidet : Et. sicul 
unus de principibus caditis (Psal. rxxxr). « Idem 
Hieronymus adversus Jovinianum de Lucifero tra- 
dit οἱ ejus casu. S. Augustinus lib. ni De Genesi 
ad litteram, cap. 10, meminit quorumdam, qui 
ita sentiebant, nec illos notat aut carpit. Gregorius 
Magnus, homil. 34 De centum oribus, quem se- 
quitur S. Thomas, i p., quest. 63, artic. 7, nec ta- 
men alteram opinionem damnari vult, que est 
Damasceni lib. r De fide orthodoxa, cap. 4, ex in- 
ferioribus nimirum ordinibus fuisse angelos qui 
lapsi sunt.Sane quidem locum illum Jobi historico 
sensu malunt alii de animali quodam terrestri, vel 
de serpente in humentibus locis degente intelli- 
gere, nihilque de principe demonum qui cecide- 
runt, ex Scriptura certo colligi posse, ut pluribus 
probat noster Gabriel Vasques in illam 8. Thome 
63 quaestionem. - 

Col. 695 C 8. Cum sperassent. Aliud est poni- 
tentiam agere, aliud resipiscere, aut. vitam mutare, 
quamobrem delevimus illud Trapezunt., « cum spe- 


, ranius poenitentia posse salvari. » 


Col. 699 Β 8. Et creatriz. Ms. H., καὶ 4j ἄχτιστος 
θεότης, « et increata divinitas : » at Stephan. e£ 
Beza κτίστης, « et creatrix deitas, » tametsi for- 
tasse legit Trapezuntius χτῖστις θεότης. Paulo post 
ex eadem edit. Stephan. correctum est. ἐπὶ «à πι- 
στεύειν᾽ « quandoquidem credere nos Ín eum, vel 
simul cum eo, vel ante ipsum inveniretur. » Beza 
perperam πρό verlit « pgét, » et ἡμᾶς omisit. 

Col. 702 A 15. fpsam retebat. ''runcata. hec 
fuerant Latine versa ab interprete, quasi dees- 







, Sept ista, αὐτὴν τει. Οὐ γὰρ ἂν ὃ εἶχε λαθεῖν ἐπε- 


ξήτει, que oinnes editiones et mss. exhibent. Rur- 
sus in fiue capituli hujus vocem οἰχονομίας omiserat. 
De Photino Epiphanius, heresi 71, qui in concilio 
Sardicensi eum damnatum asserit, hoc est circa 
annum Chrisli 347 : Φάσχει ὀπαρχῆς τὸν Χριστὸν μὴ 
εἶναι, ἀπὸ δὲ Μαρίας, καὶ δεῦρο αὐτὸν ὑπάρχειν, ἐξότε, 
φησὶ, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπῆλθεν ἐπ᾽ αὐτὴν, xal 
ἐγεννήθη ἐκ Πνεύματος ἁγίου * « Asserit ab initio 
Christum non esse, verum ἃ Maria, et hucusque 
ipsum exsistere, ex quo Spiritus sanctus, inquit, 


Col. 694 C 8. Se diabolum. Expunximus obscu- D supervenit in ipsam, et genitus est ex Spiritu 


ram versionem, « latent diabolum colentes et non 
Filium Dei. » Porro hunc locum Jobi xr, 14, de 
principe demonum quosdam intellexisse constat 
ex Olympiodoro in Catena Nicete : ΟἹ μέν φασιν, 
ὅτι πρῶτον τοῦτον ἔχτισεν ὁ Θεός ol δὲ φεύγοντες 
εἰπεῖν, ὅτι πρῶτον ποίημα τοῦ Θεοῦ τὴν τροπὴν 
ὑπέμεινε, φασὶν, ὅτι οὐ πρῶτος μὴ γέγονε, τὴν 
πρώτην δὲ ἀρχὴν παρὰ ἀγγέλοις εἶχεν, εἷς τῶν 
πρώτων ἀρχόντων τυγχάνων, κατὰ τὸ, Καὶ ὡς εἷς 
τῶν ἀρχόντων πίπτετε - « Quidam aiunt hunc 
primum a Deo creatum esse; alii vero, cum di- 
cere reformident primam a Deo conditam creatu- 


gancto. » 

Col. 103 A 13. Creavi. Ita Cornarius et Beza, 
rectius quam Trapezuntius, Possedi hominem, ut 
est in Vulgata ex Hebreo, quasi legisset ἐχτησά- 
μὴν, prout ediderunt etium LXX, Genesis xvi. Re- 
gin. H. habet ἐχτισέμην, et ita certum est edi vo- 
luisse Basilium, quod existimaret ita scriptum a 
LXX. Nam ἐχτησάμην, a presenti xtiopa, possi- 
deo 80nat, non creo : neque est in usu apud pro- 
fanos Grecos auctores χτίζομαι, ut significet creo, 
vel condo. Scriptura quoque verbo χτίζειν activo 
utitur tantum, ut Sap. τι, 23 : Θεὸς ἔχτισε τὸν 


1063 


NOT/E FRONTONIS DUCJEI 


1064 


ac naturalem imaginem Dei et Christi Spiritum, » A ἤγουν ἐξ ἑτέρας οὐσίας" ἐπειδήπερ ἐκεῖνοι ἐπῆγον 


eatis indicat Spiritum habere esse a Patre et Fi- 
lio: non enim est vera et naturalis imago, que 
non producitur ab exemplari. 

Col. 728 A 4. Τῆς ὁμοιότητος τῆς θείας. Has tres 
lineas, que in Basiliensi desidersbantur, ex H.ad- 
didimus, quas et interpres agnoscit. 

Ibid. B 2. Atap£voucav: In Regio erat H., διὰ Θεό- 
τητος εἷς αἰῶνα μένουσιν’ « per Divinitatem in se- 
culum permanentem : » et émavaÀa6ctv, pro ἀνα 
λαδεῖν. 

Col. 732 A 6. Διὰ τοῦτο xal Θεοῦ. Utitur his 
verbis, et iis qua in titulo sunt hujus capitis,idem 
cardinalis Bellarminus loco jam citato, ut proce- 
dere a Filio Spiritum probet. Quomodo enim dici 


potest sic se habere Spiritum ad Filium, sicut se B 


habet Filius ad Patrem, si Filius quidem a Patre 
procedit, Spiritus autem sanctus a Filio non pro- 
cedit? aut quomodo Spiritus est verbum Filii, si 
ab ipso non procedit? 


Ibid. B. Διὰ τί μὴ τὸ Πνεῦμα, Eodem modo quin- 
tum hunc locum profert in eodem capite lib. 11 De 
Christo, in quo docet Basilius Spiritum ex Doo 
esse per l'ilium, sed non dici l'ilium Filii, ne su- 
spicemur Trinitatem in infinitum multiplicari.Naim 
si Spiritus diceretur filius Filii, consequens vide- 
retur, ut etiam alium filium haberet ipse, et siu 
deinceps. 

Col. 734 C 13. Curiose. Περιεργάζεσθαι vertit 
Trapezunt. « variis curis versare, » quod proprie 
: sgnat, curiose scrutari, et θέσει γενέσθχι, « positione 
factos, » cum postea meminerit τῶν υἱοθετουμένων, 
« adoptivorum ; » ideoque «'itdoptione factos » di- 
ci maluimus. ' 


Col. 735 A 5. Tu vero similiter. In concilio Flo- 
rentino, sessione 18,p. 440 editionis Romane,tom. 
IV Concilior., profertur et diligenter excutitur hic 
locus, ab his verbis usque ad illa μόρφωσιν χτί- 
σεως, « formationem creaturas. » Cum enim Marcus 
Ephesius pro Greecis disputans dixisset: Ὁ μέγας Βα- 
σίλειος ἐν τοῖς ποὸς Εὐνόμιον ἀντιῤῥητιχοῖς περὶ τῆς 
ix τοῦ Πατρὸς προόδου τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸν λό- 
4^» ποιούμενος τοιάδε φησί’ Γεννᾷ ὁ θεὸς οὐχ ὡς 
ἄνθρωπος. Εἰ τοίνυν τὸ Ἡνεῦμα ἐξ αὑτοῦ ἀχούοντες, 
νοοῦμεν ἐκ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ, ἤδη καθαρῶς ἀπε- 
φήνατο ἐκ μόνης τῆς ὑποστάσεως τοῦ Πατρὸς, καὶ 
οὐχ ἐξ ἄλλης τινὸς ὑποστάσεως εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ 
ἅγιον" « Basilius Magnus in sermonibus,quibus Eu- 
nomium confutavit, loquens de productione sancti 
Spiritus ex Patre, his utitur verbis: Generat Deus 
non ut homo, vere tamen generat.Si ergo Spiritum 
cx ipso audientes, intelligimus ex ejus subsistentia 
perspicue jam Basilius pronuntiavit ex sola Patris 
hypostasi, et non ex alia quadam hypostasi esse 
Spiritum sanctum : » respondit Joannes Provincia- 
lis, qui Latinorum partes tuebatur: 'Ev τούτῳ τῷ 
κεφαλαίῳ ἐπείγεται ὃ μέγας Βασίλειος δεῖξαι τὸ Πνεῦ- 
μα τὸ ἅγιον εἶναι ἐκ τοῦ Πατρὸς καὶ οὐχ ἑτέρωθεν, 


λέγοντες τὸ νεῦμα χτίσμα" « In hoo capito Ma- 
gnus Basilius conaturostendere Spiritum sanctum 
ex Patre esse et non aliunde, hoc est ex alia sub- 
stantia: ideo quodinferebant hareticiSpiritum esse 
creaturam. » Cum igitur mens Basilii fuerit hec,ot 
Spiritus sanctus non sit aliene nature, sed ejus 
quam habet Pater, et Spiritum sanctum non intelligi 
ἃ Patre csse nisi a substantia Patris et Filii : ex eo 
concluditur substantiam esse, que producit Spiri- 
tum sanctum : ac proinde a Filio quoque proce- 
dere, cum Patris et Filii sit una substantia. Plura 
ad hujus loci illustrationem illinc peti poterunt;nos 
solas variantes lectiones persequemur.Nam illud,xz 
ὅτι μὴ γέννησις dj τοῦ Πνεύματος, sic refertur illic: 
"Enc? ἡ ἐκπόρευσις τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ γέν- 
νησις οὐχ ἐκλήθη" et illud, Καὶ περιφρονῶν τῶν 
ἀνθρωπίνων παραδειγμ., ita scribitur, καὶ παρα- 
δείγμασιν ἀνθρωπίνοις ἀφορῶν ἀνατρέπεις τὰ ἐξ αὐ- 
τῶν συνιστάμενα θεῖα δόγματα. Unde constat ad- 
dendum participium συνιστάμενα textui Basilii,quod 
agnovisse videtur interpres cum ait, « quse ex ipsis 
intelliguntur divina dogmata ; « interpres concilii 
dixit, « que per illa cognoscuntur : » et illud, καὶ 
δέχεσθαι σὺν cóctÓs(g, concilii textus, xal xav τὸ 
λεγόμενον προσδέχεσθαι μετ᾽ εὐσεθείας καὶ οὐχ ἀνοη- 
τότατα χατὰ τῆς εὐσεθείας ἐπιχειρεῖν. et interpres 
ejus, « et non contra pietatem insulsissimis uti ar- 
gumentis : » quibus verbis conflrmatur lectio Regii 
codicis H. χαὶ μὴ μωρότατα τὰ τῆς εὐσεβείας σοφί- 
ζεσθαι. Rursus, xai τὸ γέννημα ἐξ αὐτοῦ ἐχφαίνει, 
concilii textus, xai τὸ γεγεννημένον ἐξ αὐτοῦ ἀναγ- 
γέλλει ῥῆμα ἢ λόγον. 

Col. 738 A 4. Quasi humano. Banc periodum in 
duas diviserat interpres, et sensum auctoris obscu- 
rarat: « Quasi enim proferebatur humana locutione 
ut per figoram humanam exponatur per ipsum fa- 
ctam esse creaturam. » Qua sequuntur usque ad 
finem capitis, decurtata erant in editione Basiliensi 
hoc modo : ἔστι τὸ Ἠνεῦμα ἀεὶ xal πρὶν γραφῆναι 
ὁπὸ Μωσέως ἐπιφέρεσθαι αὐτὸ ἐπάνω τοῦ ὕδατος γαὶ 
ἐχφυσηθῆναι αὑτὸ εἷς ζωοποίησιν. Cornarius ad hanc 
lectionem suam versionem conformarat: « Est et 
Spiritus semper, etiam antequam scriberetur & 
Mose lerri ipsum super aquas,et exsufflatum ipsum 
esse ad vivificationem : » sed Regii codicis lectio- 
nem antiquior Trapezuntii versio confirmat. 


Col. 739 C 2. Discentibus apostol. Us&c perperam 
versa sensum auctoris interverterant: « Apostolis 
ipsis gloriam tribuentibus,hec dicit Spiritum san- 
cius. » Quanquam hec Agabi prophete sunt verba 
Actorum xx1,41. Sed hec confirmant correctionem 
nostram, qua temerariam interpretationem Bez 
castigavimus supra, libro rr. Paulo post, οὐ συντάσ- 
covtt  Trapezuntius « non coordinantes » verterat, 
pro « componentes,comparantes, » ut II Corinth. x, 
12: Οὐ γὰρ τολμῶμεν συγκρῖναι ἑαυτούς τισι" Non 
enim audemus comparare mos quibusdam.  Ibi- 
dem χειραγωγούμενοι ex ns. correximus, « ducti,» 


1061 


IN LIBROS CONTRA EUNOMIUM. 


1003 


suggerebat idem mss. H. Reg. ἑτέρῳ ὀρέγειν’ Illud A sio effertur Isaie locus: Τετύφλωχεν αὐτῶν τοὺς 


autem, ἀπαθανατιζομένων, emendavimus ex eodem. 
cum antea esset ἀπαθανιζομένων. Quo verbo usus 
ost etiam Herodotus, lib. iv, et quos Getas ille dicit 
ἁθανατίζοντας Arrianus ἀπαθανατίζοντας vocat, id 
est,quiimmortalitate donant,etindeorum numerum 
referunt. Usus est et Philo De vita Mosis, ἀθανατί- 
ζεται παρὰ Θεῷ « immortalitate perfruitur apud 
Deum. » Idem verbum etiam restituendum censeo 
S. Gregorio Nysseno, Basilii fratri, in libro Cate- 
chetico, cap. 37, pag. 534, et locum ita corrigen- 
dum: Καθάπερ γὰρ μιχρὰ ζύμη ὅλον τὸ φύραμα 
πρὸς ἑαυτὴν συνεξομοιοῖ, οὕτω τὸ ἀθανατισθὲν ὑπὸ 
τοῦ Θεοῦ σῶμα ἐν τῷ ἡμετέρῳ γενόμενον, ὅλον πρὸς 
ἑαυτὸ μεταποιεῖ xai μετατίθησιν' « Nam quemad- 
modum parum fermenti sibi totam conspersionem 
assimilat: ita corpus nostrum a Deo redditum im- 
mortale cum fuerit intra nostrum, totum in se 
transmutat et transfert. » Alioqui non quadraret 
comparatio,si θανατισθέν͵ « morte affectum » dicere- 
tur illud corpus, quod postea τὸ ἀθάνατον σῶμα 
immortale corpus » appellatur, ut immortalitatem 
corpori humano impertisat. Et in fine capitis post 
illa verba, οὐχ ἄρα χτίσμα τὸ Πνεῦμα, subjiciebat 
ms. H., καὶ ὅσα μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐνέργ]ιαν δεί- 
χνυσι τῆς ἁγίας xai μακαρίας Τριάδος, « Et χυϑουη- 
que unam eamdem esse operationem sancte et 
beate Trinitatis ostendunt ; » sed hec meo judicio 
non sunt hujus loci vel disputationis. 


Col. 744 C 10. Et deficient. Hoc ἃ nobis adje- 
ctum est ex ms. H. καὶ ἐχλείψουσι, et psalm. cir, 
30, et scriptum Emilles, non Emitte, licet in qui- 
busdam libris Vulgate Latine ita legeretur olim, 
ged LXX ἔξαποστελεῖς ediderunt, et S. Hieronymus 
ex Hebreo Emilles. 


Col. 716 D 2. Σημείων. Heo verba σημείων xat. 


ἰαμάτων τὸ iv τι addita sunt per.epforem textui 
Basiliensis editionis ex vetil»-Iéétionibus Regii co- 
dicis: idoirco delenda: nisi malis retinere τὸ ση- 
μείων, ita legendo, χαρισμάτων, τὸ σημείων ἐστὶ xal 
τῶν ἴαμάτων, τὸ ἕν τι, xal οὐχὶ τὰ ὅλα. Sed quia 
unum quoddam ex divisione donornm est donum mi- 
raculorum, et est donum sanationum, unum quod- 
dam, et non universa. 

Col. 722 C 10. Dicit enim in proprio. Hec omissa 
fuerant ab interprete: tantum enim ediderat : 


B 


ὀφθαλμοὺς, xal πεπώρωχεν αὐτῶν τὴν καρδίαν, 
ἵνα μὴ ἴδωσιν" Exczcavit oculos eorum, et indura- 
vit cor eorum, ul non videant ; Matthaei vero xin, 
14, ct Actorum xxvii, 27, eadem citantur, ut apud 
prophetam Isaiam xr, 9, efferuntur : ᾿Επαχύνθη 
γὰρ ἣ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου, xai τοὺς ὀφθαλ- 
μοὺς αὐτων ἐχάμμυσαν' Incrassatum est cor po- 
puli hujus, el. oculos suos clauserunt : at Basilius 
dixit τετύφλωνται οἱ ὀφθαλμοὶ,καὶ πεπώρωται ἣ παρ- 
δία et verba, quibus est usus evangelista, passivo 
genere extulit ut LXX apud prophetam extulerant 
ἐπαχύνθη : puod sine dubio impune non tulisset, si 
Notas in eum scripsisset Beza, qui librum huno 
quintum interpretatione sua dignatus non est, et 
immerito tamen vellicat auctorem Vulgata Latine 
more 8u0, quod apud Joannem πεπώρωχε τὴν xap- 
δίαν Latine reddiderit exczcavit, πώρωσιν et πή- 
ρωσιν suo more confundens,quod plane falsum est; 
vertit enim, induravit cor eorum : neque tamen er- 
rasset, si ita vertisset, ut Marci i, 5, ἐπὶ πωρώ- 
ctt, Super cxcitale, cum, ut eum docere potuit The- 
sauri Grzci auctor ; πωρός Suida sit τυφλός, caecus 
et πωρόω, exceco, πώρωσις, τύφλωσις, excecatio ; 
quam ob causam Erasmus quoque apud evangeli- 
stas et Paulum edidit ἐπώρωσεν excecavit, licet 
alii obduravit malint vertere, quod πῶρος callum et: 
duritiem sonet, unde et πωροῦν indurare : utraque 
voce animi obstinali pertinacia et hebetis ipscitia 
designatur. 4G 

Col. 724 A 8. Elxóva. Emendavimus- titulum ex 
ms. H., cum antea in Basilieng, legeretur τὰ xax' 
e'xóva, τοῦτο δὲ διὰ τοῦ ὅματος γινόμενα : et in 
textu capitis e Παύλου δὲ εἰκών, scripsi- 
mnsque πάντως “δὲ ἡ εἰχών, et apud interpretem, 
» Omnino &ütem, » pro « Omnium autem. » 


 ' Qol. 726 B 3. Cum inhabitationem. Interpres no- 


vam periodum inchoarat, cum nondum conclusio 
argumenti essel illata, hoc pacto: « Christus in 
nobis..... Hec igitur cum dicat, Spiritus inhabita- 
tionem Christi habitationem esse affirmet. » Ac li- 
cet in Greco videatur aliquid deesse etiam in ms. 
H., utpote repetitio vocis ἐνοίχησιν, non dubitavit 
tamen ita vertere Cornarius : quibus verbis Spiritus 
tnhabitationem Christi inhabitationem pronuntiat. 


Ibid. B 10. Sed et imago. WMujus etiam capitis 


« prebuisse prophete, quoniam dioit Isaias de D initium mutilatum expresserat interpres, quod sub- 


ipsis, Ezcmcavit oculos eorum, et induravit cor 
eorum.» Atque ita quidem h«c scripla reperiuntur 
Jounnis xir, 40, apud auctorcm Vulgata Latine, 
cujus amat usurpare verba Trapezuntius, ut pre- 
cedenti pag. 299, quasi nix dealbabuntur et ut la- 
na alba erunt, ediderat Isaim 1, 1: sed quoniam 
ex Hebreo non e Greco vertit auctor Vulgate, in- 
terpretalio potius LXX exhibenda est vel Greci 
textus Novi Testamenti, vel etiam textus auctoris, 
qui Evangelium mutatis verbis citat, ut hoc loco 
Basilius, ne censores potius et correctores, quam 
interpretes agere videamur, ÁÀc Joannis quidem xit 


jiciemus, ne quis in deterius immutatam interpre- 
tationem queratur : « Et imago vera non ex ima- 
gine vera sicut nos : propterea assimilat ad imagi- 
nem, et efficit, non efficitur, et unctio est, et non 
inungitur.» Rursus emendavimus infra, « per alie- 
num ἃ deitate, » cum esset antea « per alienam 
deitatem. » Porro citatur hujus capitis titulus ab 
illustriss. cardinali Bellarmino, lib. 11, cap. 25, De 
Christo ut probetur divinitas Spiritus sancti, 
ejusque a Patre Filioque processio: cum enim 
dicat hio titulus, ὅτι εἰχὼν ἀληθὴς xal φυσικὴ 


Θεοῦ xal Χριστοῦ τὸ Πνεῦμα: « veram esse 


1061 


NOT/E FRONTONIS DUCAI. 


4088 


lbi obviaverunt sibi cervi, et viderunt facies suas : A — Col. 770 C 8. Sicut enim. In ms. H φωτίσασαι 


unus ex ipsis non periit. ᾿Απώλετο legunt, non ὑπ- 
ἐλείφθη. Vulgata vero aliud pre se fert : /lluc con- 
gregati sunt. mihi alter ad alterum. 1110 autem alter 
ex eodem propheta locus est [sa Lvri, 16. Omnem 
flatum, non statum, scripsi, πνοὴν πᾶσαν. Ter- 
tius est Jobi xxxii, 8, ubi legimus πνεῦμά ἐστιν ἐν 
βροτοῖς, non ἐν βρονταῖς, ἐπ hominibus, non fn to- 
nitruis, ut scripserat Trapezuntius, el flatus aulem 
omnílenentis, qui me doce:. Symmachus etiam vertit 
ex Hebreo: Ὄντως δὲ πνεῦμα Θεοῦ ἐστιν ἐν ἀν- 
θρώποις. Vere autem spiritus Dei est in hominibus : 
nec aliter Vulgata ex Hebreo, in quo vox 9*2N ac- 
cipi non potest pro tonitruo ; est ergo mendum li- 
brurii, qui pro βροτοῖς scripsit βρονταῖς. 

Col. 766 B 13. Non quod disceret. Vitio preeli 
antea legebatur, « et quid loquar non dices: » cum 
scripsisset fortassis interpres, « non discers, οὐ 
μανθάνων᾽ at in Regio H qua sequuntur ita effere- 
bantur : Τοῦτο yàp ἦν ἀμαθοῦς xai ἀτελοῦς" « Nam 
id esset ignari et imperfecti. » 

Col. 768 C. ὐθυμείσθω. Qus sequuntur ad finem 
usque libri quinti Contra Eunomium, et constituunt 
caput decimum septimum, in Basiliensi Greca edi- 
tione posteriori desiderabantur : sed In alium 1o- 
cum translata separatam homiliam efficiebant:Ilee! 
τοῦ Πνεύματος ἀγίου, « De Spiritu sancto, » et in 
editione Latina Parisiensi an. 1603, p. 223. « Co- 
gitet omnis anima; » at in codice Regio ultimum 
caput libri v, cum hoc titulo , Περὶ Πνεύμα- 
toc. Trapezuntius quoque subjiciebat istud cete- 
ris, et legebat in apographo euo εὐθυμείσθω, C 
prouterat in H., sed Biter interpres legit iv0v- 
μείσθω" « Cogitet omnis anite, an tales habeat 
oculos : » 816 nimirum ait postém, σχοπείτω διά- 
voix, « mens consideret, » xai νοείτω τὰ πάντα πλη- 
ρούμενα, « cogitet omnia spiritu Dei referta esse. » 

Ibid. C. 5. Si quaeris. Locus est Isaie xxi, 12: Si 
quaras, quare :ubi Vulgata Latina,Si qucritis,qua- 
rile : convertimini, venile. Ceterum in ms. Re- 
gio erat, Olxei; δὲ τότε, ὅτε μετὰ πίστεως ζη- 
τεῖς" « Tunc autem habitas,quando cum fide que- 
ris. » 

Col. 770 A 12. Heliquisque. Haec inserta sunt 
verbis Trapezuntii, qua et Regius codex agnoscit, 
et alter interpres, « heresi et reliquis incantan- 
tium ac illicientium muliercularum voluptatibus.» ἢ 


γέφος legebatur, minus recte: sed et interpres pau- 
lo obscurius dixerat: « Sicut solis redii nubem il- 
luminantes, et ipsam splendere facientes, &urifor- 
mem ipsi faciem prebentes. » 

Col. 772 B 10. Οὐ χωρίζεται. Emendavimus in 
Basiliens. οὐχ ὁρίζεται perperam antea scriptum 
pro οὐ χωρίζεται, « hec ab illo non separatur, »ut 
recte Trapezuntius : alter interpres homilsee sepa- 
rate mendosam lectionem secutus « hanc in illo 
non circumscribit:» at Cornarius mendum animad- 
vertit, et dixit, « non segregatur ab ipso. » 

Ibid. C 14. Nihil in se, Citatur hic locus & Bessa- 
rione Niceno in oratione dogmatica,edita in conci- 
lio Florentino,sessione 20, p. 532, πεφηνέναι ut pro- 
betur « manifestari » τὸ εἶναι καὶ τὸ ὑπάρχειν δη- 
χοῦν signiflcure esse et eternam subsistentiam et 
generationem Filii, quandoquidem de Spiritu et 
eterna ejus processione dicitur, dicente beato Basi- 
lio de Spiritu sancto ἐπὶ τοῦ Πνεύματος καὶ τῆς Ón- 
αρχτιχκῆς αὐτοῦ προόδου, quod reperitur in hoo lo- 
co, τὸ Πνεῦμα οὐδὲν ἔχον ἐστὶν ἐπίχτητον ἐν ἑαυτῷ 
ἀλλ᾽ ἀϊδίως πάντα ἔχει" « Nil adventitium in se ha- 
bet, sed eternaliter omnia habet tanquam Spiritus 
Dei et ex eo manifestatus. » Hoc melius exprimit τὸ 
πεφηνός quam Trapezunt., « existens, » vel alter 
interpres homilie, « et ex Deo prodiens : » unde 
concludit Bessarion, quod dixit Gregorius Nysse- 
nus, ὡς δι᾽ Υἱοῦ πέφηνε τοῖς ἀνθρώποις, « quod Spi- 
ritus por Filium sit manifestatus, eum hominibus 
notiflcatum esse temporuliter, » τὸ δι’ ΥἹοῦ ἀνθρώ- 
ποις γνωσθῆναι ἐν χρόνῳ xal δι᾽ Υἱοῦ τὴν ἀίδιον ὕπα- 
ρξιν ἔχειν" « οἱ quod per Filium eternaliter produ- 
catur. » 

Col. 774 A 10. Multi sunt. Restituimus pretece- 
dentem locum e Greco ; male enim apud interpre- 


tem. legebatur, « Àc rursus inquit, Docibiles Dei 


erunt : » bunc vé&fo ite Grace conceptum videtur re- 
perisse Trapezuntius, ut est in Regio, πολλοὶ ὧν 
τοῦτο τὸ θεῖον ἐν ψυχῇ" at interpres alter vicé verga 
Basiliensis editionis textum exprimit : « Multum 
itaque de hoc numine inest anime rationali, nisi 
propria ignavia deficere ab illo velit; » sed διὰ 
ῥᾳθυμίαν Regius habuit, « propter ignaviam il 
lum (Spiritum sanctum scilicet) discedere a se 
velit. » 





APPENDIX. 


(Opp. t. II.) 


Col. 73 C 2. Πρὸς 'A6paáp. Additum est ex An- 
glic. ἐν ὁράματι λέγοντος" quarcobrem et adjicien- 
dum verbis interpretis, « Domini conscriptum inve- 
nimus in visione dicentis. » Gen. xv, 1: Ἐν ὁρά- 


ματι νυχτὸς λέγων, in  visiona noclis dicens. 
Quid habuerit codex Oliv. non exprimimus, quod 
hec altera in psalmum xxvi homilia ab illo ab- 
esset. 


» 
Β 
πῆρ 

͵ 


1069 


AD HOMILIAS IN PSALMOS. 


10710 


Ibid. 8. Et ubi voces. Restitutus est hio locus ex ἃ Ligarunt scienter, carmine aulem sangutnem nigrum 


Scripture verbis, cum antea mutilatus esset apud 
interpretem. Sic enim est Exodi xix, 11: Kal i 
νεφέλη ἀπέλθῃ ἀπὸ τοῦ ὄρους - Et quando voces 
et (αὖτ et uubes  discesserint a monte, illi ascen- 
dent. 

Col. 75 A 11. Voz vero illa. Legisse videtur inter- 
pres, ὅρατις ἦν, dum vertit, « Vox vero illa,que ad 
populum facta est,visio erat,» non δρατὴ 7,v,sed per- 
peram. Paulo post etiam immutavimus illud, αὕτη 
οὖν ἡ φωνή, quod Latine erat, « Ipsa itaque vox Dei 
erat super aquas : » neque enim scriptum est, αὐτὴ 
οὖν ἡ. Sic quoque fideliter expressit mentem aucto- 
ris vetus interpres Basilii,cujus verbis vtitur Roma- 
num Breviarium tertia die infra octavam S.Joannis 
Baptiste mense Junio.. 

Col. 78 C9.Quid est autem. Fortasse legendum, τί 
οὖν ἐστιν ὁ μόσχος ; τί ὁ Λίδανος ; « Quid ergo est 
vitulus? quid Libanus?» vel certe, τί οὖν ἔστιν 
ὁ μόσχος τοῦ Λιδάνου ; « Quid ergo est vitulus 
Libani? » Quod sequitur, διὰ τοῦ Λιδάνου μορ- 
φοῦντες, interpres ediderat, « De Libano dicunt, 
quod simulacrorum cultores vitulorum imagun- 
culas, quas sibi in Libano fingunt, sicque eas, » 
etc. Rursus illud , ὁ μόσχος ὁ διὰ τοῦ Λιβά - 
νου, Cornarius vertit, « aut vitulus thuris ab igne 
liquesceus. » Montacutius,« aut vitulus e Libano ef- 
fectus per ignem liquefactus. » Antea editnm erat, 
« Aut vitulus est, qui in monte Libano per ignem 
liquefit, secundum quod dictum est : » nimirum 
psal. Lxvir, 3, vox Greca Al6avoc et montem illum 


Syrie significat et thus: sed apud Hebreos thus di- (ΟΣ oL a5 δὰ perfectio 


citur 12325 Lebonab a candore, mons autem 123 
Lebanon, quod in eo thus crescat ; auctor Pagninus 
in Lexico Hebraico. Possuut igitur intelligi he 
imaguncule vitulorum e Libano effictz, id est de 
Libani arboribus, vel ex thure, quod jn 1ílo monte 
crescit, et quod igne potest liqüefleri. Paulo post 
initio sequentis paginsi τὸν ἀρχηγὸν τῆς τῶν χέδρων 
ἑπάρσεως vertimus : Principem et auctorem elationis 
cedrorum. Quoniam cedri ipse cum altz sint, ea 
quod supra moniem maig sunt , accedente mon- 
tis celsitudine conspicue magis fiunt , ut ait 
ipse Basilius citatus in Catena Grecorum ín 
Psalmos. 

Col. 83 C 6. Cantíci ad anima. Cornarius aptius 
vertit, « Utereturque ipso pro incentione ad anime 
5 medelam. » ᾽᾿Βπῳδή et ἑπαοιδή ἃ Cicerone can- 
[ἴο, a Gellio tncentio vertitur, àb aliis incantatio et 
incantamentum, hoc est, carmen ad amoliendum 
aliquid noxium vel certe emolliendum. Plato in Bu- 
(hydemo ;'H μὲν γὰρ τῶν ἐπῳδῶν, ἔχεών τε καὶ 
φαλαγγίων, καὶ σκορπίων, καὶ τῶν ἄλλων θηρίων τε 
xai νόσων κήλησίς ἔστιν « Nam ars quidem excan- 
tatorum, viperas, pbalangia, scorpios, et alia pes- 
lifera animalia lenit ao permulcet. » Homerus 
'08ucc. T. de vulnere Ulyssis, 


Δῆσαν ἐπισταμένως, ἐπαριδῇ δ᾽ αἷμα χελαινὸν 
"Ecy s0ov. 


- Τροία die consummor. Et Sapient. 1v, 13 


represserunt. dign. 
Sophooles in Ajace, 
οὐ πρὸς ἰατροῦ σοφοῦ 

Θροεῖν ἐπῳδὰς πρὸς τομῶντι πήματι. 

Non est sapientis medici incantationem recstare in mor- 
bo, qui sectione opus habet. Horatius Epist. 1, lib. 1. 
Sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem 

Possis el magnam morbi deponere partem. 

Col. 403 B 4. Przdux. Admonuimus iterandam 
hic fuisse vocem « fides, » ut in Grecis, in quibus 
et que sequuntur exigunt, uL ita vertatur, « Fides 
non que geometricis nititur probationibus. » 

Col. 406 A 15. Assensum. Omisit vocem πί- 
στεως Cornarius sio eílerens : « Assensum ex fide 


p citra examinationem requirit;» Montacutius « a fide 


minime probata et explorata rationibus assensum 
quarit. » Similis illa sententia S. Joannis Chryso- 
stomi lib. Contra gentiles p. 735 edit. Parisiens. Oi 
διαπιστοῦσι τοῖς γεγενημένοις, χαὶ πολλοὶ οὕτως 
ἀδασανίστως καὶ ἀνεξετάστως * (Qui nullam fidem 
habent,atque multi de re tota nihil quidquam investi- 
gare, nihil examinare laborant. Idem in hunc psal- 
mum scribens p. 400: Ορᾷς, ὅσον xaxóv. ἔστι, λογι- 
σμοῖς ἐπιτρέπειν τὰ πράγματα τῆς πίστεως, xal μὴ 
τῇ πίστει ; « Vides quantum ait periculum, res fidei- 
permittere rationibus, et non fidei? » Locus proxí- 
mo sequens est Hebreor. xi, 6 : lluteooae γὰρ 
δεῖ τὸν προσερχόμενον τῷ Θεῷ, ὅτι ἔστι, Credere 
enim oportet. acccdentem ad Deum, quiaiest. Sub fi- 
nem pagine immutavimus illud ititerpretis « oon- 


nem pertrüftyrium.» Hic onim τε- 
λείωσις orum sonal, ut Luce xri, 32. 
ἽἼάσεις ἐπ'τελῶ ov xai αὔριον, xal τῇ τρί 
τῇ τεχεϊοῦμαι; Sdnitates perficio hodie et cras, et 
: Τε- 
λειωθεὶς ἐν ὀλίγῳ ἐπλήρωσε χρόνους μαχροὺς 
Consummatus in brev: ezplevit lempora tulta. Theo- 
doretus itidem hec verba psalmi exponens, de- 
cere ait audacter pro Domino mortem subire, et 
hanc remunerstionem pro variis beneficiis dare : 
Προσήχει τοίνυν θαῤῥαλέως τὸν ὑπὲρ αὐτοῦ καταδέ- 
ξασθαι θάνατον, xxi. ταύτην δοῦνα! τῆς παντοδαπῆς 
εὐευγεσίας ἀντίδοσιν. Sic apud Apostolum, Hebreor. 
n, 10 : Διὰ παθημάτων τελειῶσαι, Per passiones 
consummare ; et Hebr. xt, 40 : ἵνα μὴ χωρὶς ἡμῶν 


D τελει:ὠθῶσι * Ut non sine nobis consummarentur. lta 


sepe dicuntur in Martyrologiis viri sancti marty- 
rium consummare, et martyrio consummari. 

Col. 107 B. 4. In conspectum Achis. Ita quidem 
apud auctorem Vulgate Latine vocatur ille rex, at 
&pud LXX, I Reg. xxi, 14, 'AyyoX Anchus dici- 
tur, cujus hec verba sunt ad famulos suos, Ἰδοὺ 
ἴδετε ἄνδρα ἐπίληπτον, Ecce. vidistis virum f[furio- 
sum : item, Μὴ ἐλαττοῦμαι ἐπιλήπτων ἐγώ ; Num 
indigeo [urentibus ego? Chrysostomus, lib. iu. De 
Providentia, pag. 237 : Πρὸς τὸν ᾿Αγχοὺς ἀπελθὼν, 
τοὺς μαινομένους ὑπεχρίνατο. « Ad Anchus profe- 
ctus, insanum se simulabat. » Atque apud profanos 


1011 


NOT/E FRONTONIS DUCARI 


1072 


quidem auotores ἐπίληπτος correptum epilepsia, À γων τὸν Σαούλ’ « Se epilepsia correptum simulavit 


et comitiali morbo laborantem eignifloat, et ἐπι - 
ληπτίζειν eo morbo laborare, ut observat Henrious 
Stephanus in Thesauro ;sed fallitur cum ibidem 
addit ἐπιλήπτεσθαι, pro eodem afferri xxrlib. I Re- 
gum, vel illi certe falluntur, qui hanc notionem 
illi verbo in eo loco affingunt. Licet enim alibi vox 
ἐπίληπτος comitiali morbo laborantem significet, 
atque etiam a demone correptum, ut apud Grego- 
rium Nazianzenum, oret. 18, de sancto Cypriano, 
p. 280 : Ὁ ἄφρων ἐραστὴς, xal σώφρων in o retos, 
« Demens amator, et prudens arreptilius : » non 
tamen existimandum est, ubicunqve ab interpreti- 
bus Grecis Veteris Testamenti adhibetur , eam 
posse illa omnia sonare, si voces Hebreem, quas 
illie exprimit, id non ferant. Itaque illio dictio 
Hebraica Ὁ Ὸ furiosum, vel insanum significat, 
ut IV Reg. mx, 11 : Τί ὅτι εἰσῆλθεν ὁ ἐπίληπτος 
οὗτος (Quid venit insanus iste ad te? et Jerem. 
xxix, 36 : Καὶ παντὶ ἀνθρώπῳ μαινομένῳ, Et su- 
per hominem insanientem : et ἐπιληπτεύεσθαι furere 
est et insanire; sed comitiali morbo laborantem 
non significat. Quamobrem apud Theod. Balsamo- 
nem commentario in epist. Petri Alexandr. perpe- 
ram vertit interpres. Τὸν ἐπίληπτον ὑπεχρίθη φεύ- 


fugiens Saul. » Hio ergo scribendum, « simulans 
me insania correptum, aut percitum furore. » 

Col. 114 A 13. Ex ezsoluta. ᾿Ανθρωπότητα vocat 
non unam aliquam multitudinem, nec universum 
genushumanum,sed eos homines,quorum res gestes 
ac probi mores id promeruerant,ut ab sternis sup- 
plieiis immunes essent : itaque ad verbum Corna- 
rius, recte, « Quandoquidem me 8 vinculis peccati 
liberasti, dum descendisti ad infernum, et exsol- 
visti humanitatem vinctam mortis exsistentem, et 
in carceribus inferni inevitabilibus detentam. » In 
Catena Greca in Psalmos lego χατελθὼν slc ἄδην, 
xal λύσας τὴν ἀνδρωπότητα, Porro hancde descensu 
anime Christi ad inferos communem sanctorum 
Patrum doctrinam frustra & novis Ecclesie Christi 
perduellibus oppugnatam tuetur etiam alibi ut hoc 
loco Basilius, nimirum ín psalmum xuv: ᾿Αλλὰ 
χατελθεῖν εἰς ᾷδου τῆς περὶ τὴν ἀνάστασιν ol«ovo- 
μίας Évexev: οἱ in psal. χύγνιι : Σαφῶς προφητεύει 
τὴν τοῦ Κυρίου κάθοδον εἰς ὅδου. 

Col. 115 B 12. 'Ev αὐλαῖς τοῦ. Hec ultima psal- 
mi verba ex Oliva, et Anglicis adjecta sunt, cum 
sua interpretatione quam ea, qua sequuntur, ex- 
ponunt. 





AD COMMENTARIOS IN ISAIAM. 


Col. 131 B. Videns simWl. Preler eos testes , (; characteres F. H. I. et A. designabunt. Illud autem 


quos ad vindicandos Basilidicommentarios istos in 
Isaiam citat vir doctissimus Godelridus Tilmannus, 
alios duos laudabo. Tarasins enim Constantinopoli- 


tanus patriarcha in epistola ad Adrianüm papam, 


que in Jure Greco Romano exstat p. 493, ubi re- 
fertur hic locus: Τοῦ Βασιλείου ἐχ τῆς εἰς τὸν 
Ἡσχίαν ἑρμηνείας. Νόμον ἔδωχεν εἰς βοήθειαν, ἵνα 
εἴπωσιν οὐχ ὡς τὸ ῥῆμα τοῦτο. « Legem dedit in 
auxilium, ut dicant non ut hoc verbum ; » et repe- 
ries hec ipsa verba in caput octavum. Alter est 
auctor scholiorum Grecorum in Epistolas aposto- 
licas, qua nomine OEcumenii circumferuntur,apud 
quem hec ex Photio proferuntur pag. 390 editio- 
nis Veron.: Ἔν τῇ ἑρμηνείᾳ τοῦ Ἡσαΐου ὁ ἐν ἁγίοις 
Βασίλειος δεύτερον ἐπιμνησθεὶς τοῦ ῥητοῦ, ἐπὶ γα- 
θάρσει αὐτὸ ἐδέξατο « In interpretatione [sais san- 
ctus Basilius iterum facta bujus verbi mentione, 
pro purificatione ipsum accepit. » Habes hunc lo- 
cum in caput quartum.Ceterum ad hujus Commen- 
tarii editionem adornandam preter apographum ex 
Anglia missum variia lectionibus in margine notatis 
illustratum, ope duorum codicum Itegiorum adjuti 
sumus, quorum alter chartaceus, regis Francisci I, 
ex quo suam interpretationem cffinxit interpres Til- 
mannus, alter membranaceus,Henrici IH insignibus 
ornatus, tertius etiam ex illustrissimi cardinalis 
Joeussi bibliotheca erutus fuit : singulos proprii 


prophete Amos habes cap. vit, 12 : Ὁ ὁρῶν, βά - 
Os: Tu qni vides, abi. In quem locum scribens 
Cyrillus Alexandrinus idem videtur innuere esse 
nomen τοῦ ὁρῶντος, videntis el prophetz. Ὁρῶντα 
μὲν γὰρ τὸν προφήτην ἐχάλει, πλὴν οὐχ ἀξιώσας, 
οὐδὲ τῷ τῆς προφητείας ὀνόματι κατασεμνύνας αὐὖ- 
τόν. « Videntem enim appellat prophetam : sod 
enim non honoris causa, neque ut eum prophetis 
nomine veneretur. » Theophylactus in cap. 1 Na- 
hum : ᾿Αλλὰ xal ὅρασις ὥσπερ xowóv τι δοχεῖ εἶναι. 
᾿Επὶ πάντων γὰρ τῶν τρόπων τῆς προφητείας ὁ νοῦς 
ἦν ἐλλαμπόμενος τῷ φωτὶ τοῦ Πνεύματος" « Insuper 
et visio velut commune vaticiniis videtur esse. Si- 
quidem in omnibus prophetis formis mens Spiri- 
tus lumine illustrabatur.» Sed observandum est in 
libro I Regum cap. ix, 9, ita conceptis verbis hec 
efferri a LXX : Ὅτι τὸν προφήτην ἐκάλει ὁ λαὸς 
ἔμπροσθεν, ὁ βλέπων" « Quoniam prophetam voca- 
bat populus antea, Videns. » Illud igitur, ἔμπρο- 
σθεν, non cum participio βλέπων junxerunt alii,sed 
cum verbo ἐχάλει, quasi dicat, olim vel antea sic 
vocatum fuisse prophetam, « Videntem,» non autem 
« Antea videntem, » vel « Previdentem. »Ita S. Hie- 
ronymus sive auctor Vulgate Latine. « Qui enim 
propheta dicitur hodie , vocabatur olim Videns : » 
idem Pagninus ex Hebreo, et Symmachus : Τὸν γὰρ 
προφήτην τότε ἐχάλουν xatà τὸ ἀρχαῖον τὸν ὁρῶντα. 


1013 


AD COMMENT. IN ISAIAM. 


1014 


Nam prophetam tum vocabant more antiquo, Viden- A Isaiam prophetasse : verumtamen huie conjecture 


tem. Vox Hebraa non aliter accipitur Ruth. iv, 7: 
Τοῦτο τὸ δικαίωμα ἔμπροσθεν ἐν τῶ "Iopa* X. Hic au- 
tem erat mos antiquitus in Israel. 

Col. 135 C 2. In priore enim Paralip. lta quoque 
legimusapud Procopium,qui Basilii Commentarium 
plurimis in locis secutus est, p. 6: ᾿Εν μὲν γὰρ τῇ 
δευτέρᾳ τῶν Ηαραλειπομένων Ὀζίας εἴρηται" ἐν δὲ 
τῇ δευτέρᾳ τῶν Βασιλειῶν 'Ataplac Nam in allero 
Paralipomenon 03ias nominatur, et in secundo Re- 
gnorum Azarias. At memoria lapsus videtur Basi- 
lius : sic enim scriptum est II Paralipom. cap.xxvt, 
1: Populus Juda lium ejus O»siam constituit re- 
gem pro Amasia patre suo ; et alter locus de Azaria 
non est in II Regnorum, sed in IV, cap. xiv, 21: 


« Tulit autem universus populus Jude Azariam p 


annos natum sexdecim,et constituerunteum regem 
pro patre ejus Amasia. » Quod autem sequitur,rÀ 3v 
xal πατρὸς αὐτοῦ «al μητρός, aliter versum fuerat 
ab interprete licet in Francisci I libro, quo ususg 
est, legatur quemadmodum et in Henriciano et in 
Joeus. xal πατρὸς τοῦ αὐτοῦ x«i μητρός. Interpres 
ediderat, patris tamen matrisque nomina comperta 
sunt. Mater autem ejus in Franco. quemadmodum 
et in Anglic. Χαλιά dicitur, in H. et I. mendose 
sicut et apud Procopium Xava& et Xavá, Chana: 
sed verius apud LXX, IV Reg. xiv, 'IeysA(a ἐξ 'Ie- 
ρουσαλήμ, Hiechelia de Jerusalem. 


Ibid. 6. Tempus etiam. Hoc quoque fuerat omis- 
sum ab 'interprete, qui jungebat ita quod sequi- 
tur : Prophetavit vero Isaias anno regni Üxiz quin- 
quagesimo secundo.Legit nimirum, ut pre se ferunt 
A F., Πεντηχοστῷ δευτέρῳ ἔτει ἐπὶ Ὀζίου προ- 
ἐφήτευσεν. Αἱ in H. et I πεντήχοντα δύο γὰρ ἔτη 
ἐπὶ Ὀζίου προεφήτευσαν' οἱ haec lectio sanior nunc 
videtur, atque ita rescribendum οἱ interpungendum 
est : Kal χρόνος βασιλείας ὁ αὐτὸς, πεντήχοντα 
δύο ἔτη. 'Exi Ὀζίου δὲ “προεφήτευσαν Ἡσαίας" 
Tempus etiam regni est. idem, onni qninquaginta 
duo. Prophetaruni autem sub Oxia Isaías. Suffra- 
gantur huic emendatieni eum ipse Procopii Com- 
mentarius ex Basilio excerptus, tum Eusebii CAro- 
nicum quod initium prophetis Isaie, Osee, et 
Amos confert non in annum qyinquagesimum 8e- 
cundum Ozie regis, sed in decimum septimum 
circá annum ab Abraham Mccx. Hoc igitur vult 
Basilius ex eo constare eumdem esse Oziam et 
Azariam, quod Ozie et Azarie idem tempus regni 
tribuatur, nimirum anni quinquaginta duo. Quod 
vero sequitur, Sed quia principium ita clarius ver- 
tit doctissimus Procopii interpres Curterius, « An- 
non vero quia, Principium verbi Domini ad Osee, 
in Osee legimus,priinus et ipse vaticinari caepit ? » 
Illud tamen, πρὸ τῆς ὁράσεως τοῦ Ἡσαΐου, iv ἦ 
φησιν, non est interpretandum, « ante visionem, 
qua elevatum superliminare dicit, » sed, « in qua 
dicit elevalum esse, » non a visione, sed ut suspi- 
catur Basiliusa terre motu,ut indecolligatur Amos, 
qui prophetavit ante duos annos terre motus, ante 


obsistit ipse prophetim textus, in quo legimus c. 
vi, À : Elevatum fuisse superliminare a voce Sera- 
phim clamantium Sanctus, sanctus, quemadmodum 
et Amos, ix, 1, ez apparitione Domini propheta 
percutiente superliminaria commoventur. 


Col. 138 C 13. Vir astutus. Apud scholiasten 
Grecum in nàtis Flam. Nobilii legimus quidem Pro- 
verbior. xir, 23, 'Avijp πανοῦργος, Vir callidus, at 
in ipso textu editionis Vaticana et aliarum, 'Avijp 
συνετός, Vir intelligens thronus esl. sensus. Symma- 
chus vertit, χαλύψει γνῶσιν, celabit scientiam et 
ita Latina Vulgata. Sequentem periodum emenda- 
vimus, in qua scripserat interpres : « Quemadmo- 
dum enim se habet sedes sensus, qui sensatus 
est, » et illam in fine pagine: « cum igitur inter 
utrumque congeaer quedam. » 

Col. 141 A 10. Eum qui sit. Latine convertit in- 
terpres, quasi legisset in mss. τὸν ἐνεργὸν τὴν 
ψυχήν' at nos in eo scriptum offendimus, ut in 
ceteris et apud Procopium, τὸ ἐνεργὸν τῆς ψυχῆς" 
et ejus interpres edidit, « id est,eam animi partem 
que labore et strenuitate gaudet, cum ea, quas 
voluptatibus et affectibus, copulare. Non enim. » 
Ita paulo post Tilmannus ipse «à φιλόπονον τῆς 
ψυχῆς ἐπεγείρων vertit, « exsuscitat vim animay 
generosam, ac laborum patientem ; « sed alterutra 
membrum non ita feliciter exprimit, καὶ τὺ -φιλή- 
δονον αὐτῆς Ütpamtóov: nam hio θεραπεόδιν non 
est « colere, » sed « mederi, sedare ».vél « refre- 
nare, » itaque cum Curterio intefpfetaberis, » et 
eam cohibet, que» voluptatibus delectatur. 


Col. 442 D t Nunc alten Non in prophete ser- 
mone, sed in popá&li malitia gradum quemdam et 
progressum faétum esse notat Basilius : idcirco ex- 
punximus illa verba interpretis: « Nunc autem 
exorsus est ab eo, quod gens ipsa peccatrix sit, 
gravitatem exaggerans ipso progressu sententie. 
Plenus enim peccatis redditur populus. Et quod ab 
eo profluit semen, filii efficiuntur iniqui. » Idem 
habes apud Procopium p. 41, ubi sine dubio ex 
Basilio emendandum, ἐπὶ τὸ γενέσθαι υἱοὶ ἄνομοι, 
pro χαὶ τὸ γενέσθαι. 

Col. 143 D 1. Velut interpret. ᾿Ἑρμηνείαν hoc 
loco intellige non conversionem ex unoidiomate in 
aliud, sed « explanationem, » quasi dicat additum 
esse ab Origene vel ἃ Luciano tanquam expositio- 
nem verbi ἐγκαταλιπεῖν, quo usi sunt LXX, nisi 
forte intelligas Theodotionem Grece sic extulisse 
verbum Hebreum, quod LXX verterunt ἐγκαταλι- 
πεῖν. Nam alioqui fuerantab Origene sub asteriscis 
ex Theodotionis interpretatione addita textui Sep- 
luaginta, que ab illis ex Hebreo non fuerant ex- 
pressa,ut scribit Hieronymus epist. 89, et Epipha- 
nius lib. De ponderibus οἱ mensuris. Idem porro 
Hieronymus in commentario ín [saíam testatur 
hoo membrum, abalienati sunt. retrorsum, LXX 
interpres non habere. Basilius ex Theodotionis 
editione additum esse vult, at apud  Prooco- 


1015 


NOT/E FRONTONIS DUCAEI 


1016 


pium in margine textus LXX idem Aquile tribui- A ἰχνος ἐστὶ πληγῆς ὕφαιμον, 8 τὰς ὑπούλους καρδίας 


tur: quam ob causam Flaminius Nobilius in nota- 
tionibus in [saiam Procopium dicit hoc Aquile tri- 
buere, quamvis revera Procopii commentarius 
membrum illud non agnoscat: sed animadverten- 
dum est in eo commentario textum ex alio perve- 
tusto codice manuscripto Renati Marchali,qui nunc 
est illustrissimi cardinalis Rupifucaldii, exscriptum 
fuisse οἱ Procopii commentario praefixum. Paulo 
post immutavimus illa interpretis: « Tanta passi 
estis frustra, bonis op.v. ad. n.r.quod que tandem 
futura erant neglexistis previdere: » siquidem ἀμέ- 
λεια ἐν τοῖς ὕστερον sonat « negligentiam iu annis 
consequentibus exhibitam. » 


Col. 146 D 4. Accipile enim. Commune hoc om- 


δηλοῖ. Lívor autem est plaga vestigium subcruen- 
tum, unde subdola et fallacia corda innuuniur. 


Col.149 ἃ 14.Quzecunque enim.Que in hac pagina 
correcta sunt, ea paucis indicabimus, neque enim 
omniumrationem reddere necesseest,nisi aicubi sese 
afferat occasio similes Patrum sententias illustrandi. 
Poterunt qui editionem istam cum precedentibus 
contulerint, singula que sunt emendata cognosce- 
re. Hic ergo illud ἁμαρτάνουσιν ad Judaeos retulerat 
interpres, « mala illi populo peccanti intenta sunt, 
licuerit et in nobis ipsia perspicere. » Rursus infra 
scripserat « edificalio nosjra si ἃ doctrina pepen- 
derit, nobis minus convenienter vitam hanc exi- 
gentibus. » 


nibus Basilii manuscriptis cum Gallicistum Anglicis p — Col. 451 B 1. Qui ἐπ arcano. Ὑποχλαίειν hoc 


est mendum, Λάδετε γὰρ ἀπαρχήν, quod interpres 
recte expressit, Accipite primitias : apud solum Pro- 
copium, p. 13, legitur Λάδετε ἀρχήν, nec fuit causa 
cur illius interpres adderet textui ἀπό, cum plane 
absit ἃ Scripture textu Numer. 1, 2, ubi Vulgata 
Latina, Tollile summam universe  congregalionis 
Sanctus Ambrosius e Greco vertens initio libri De 
xL mansionibus sic interpretatur : Accipe summam 
universae congregationis Aliorum lsrael per domos 
(amiliarum. Vox Hebrea non initium tantum, ut 
verlit doctissimus Procopii interpres, sed etiam 
summam et caput sonat,ut vidit Ambrosius vocein 
ἀρχήν hic ex Hebraismo significare, oui potius as- 
sentiendum, quam Augustino, qui in locutionibus 
Hebraicis ἀρχήν sonare putat robur etatis in po- 
pulo. Sic et Numer. 1, 49, vertitur eadem vox ap:- 
ὑμὸς, Kal τὸν ἀριθμὸν αὐτῶν οὐ λήψῃ, Et nume- 
fum eorum non sumes: et Exodi xxx, 12, συλλο- 
γισμός * Ἐὰν λάδῃς τὸν συλλογισμὸν τῶν υἱῶν 
᾿Ισραήλ, δὲ acceperís compulationem filiorum Israel. 
Hoc igitur profert Basilius ut probet xztà χεφαλήν 
idem valere quod, ad unum omnos; delevimus 
enim in precedenti periodo, « nomine capitis. Ac 
8i diceretipsam diutinain immemorationem confir- 
mati doloris. » Putavit se legisse μόνην, ut erat in 
Anglicis, non, ut duo Regii et Cardinalitius pre- 
ferebant, περὶ αὐτὴν μόνην, «ipsum solum caput 
dolorem incumbere. » 


Col.147 C 3.Corda sunt.Ediderat interpres,« vibi- 
068 autem corda sunt, que licet obduxerint cica- 
tricem,subter tamen purulentia et sanie redundant.» 
Non viderat nimirum, etsi ὕπουλα ἕλκη dicantur 
proprie ulcera, que cicatricem obduxerunt, sed 
purulenta sunt subtus, tamen metaphorice dioi 
quidvis ὕπουλον sub quo vitium aliquod latet, sive 
subdolum et infidum quidvis, ut apud Plutarchum 

" De forluna Alexand. Φυγῶν ἐνέπλησε xal στάσεων 
ὑπούλων τὴν ἡγεμοοίαν’ Exsiliis ac discordiis infidis 
imperium replevit. Chrysostomus, lib. 1 De compun- 
clione cordis, p. 117: Kai ὑπούλως διακείμενοι 
τοῖς θυσιαστηρίοις πρόσιμεν" e( dolos (lantum. in 
corde versantes accedimus ad altare. Vidit hoc in- 
terpres commentarii Procopii, p. 13: Ὁ δὲ μώλωψ 


loco necesse non fuit addito epitheto exprimere, 
in arcano secessu deflere ; sed pro simplici χλαίειν 
aptius sumas, presertim cum sequatur αἰσχύνεται 
γάρ, quod indicat eam potius stationem poaniten- 
tium qua πρόσχλαυσις, fletus, dicebatur, cujus fit 
mentio in appendice epistole canonice Gregorii 
Thaumaturgi.Sequebatur hic, «quare non jam oppe- 
rior horam communionis; » atqui σύναξις non ipsaiun 
μέθεξιν τῶν ἁγιασμάτων, communionem participa- 
tionemque sacramentorum significat, sed totum 
iilud, « divinum officium, » quod Latini collectam 
et missam, Greci etiam ἀγίαν λειτουργίαν appel- 
lant,ut adversus Erasmum pluribus ostendimus in 
nostris notis ad homiliam Chrysostomi 2 adversus 
Judsos, licet illius patrocinium frustra suscipiant 
viri docli in novis suis exercitationibus. Neque 
enim nos negavimus σύναξιν eucharistiam signifi- 
care, vel potius conventum ad eucharistiam cele- 
brandam coactum, sed σύναξιν ad eam partem 
sumptionis sacramentorum restringi solere ab ec- 
eleaiusticis Scriptoribus constanter negamus. lllud 
demum quod sequitar, ὃ τι dv τύχῃ πλασάμενος, 
verlerat interpres, « ut ne deprehendatur ejus si- 
mulatio. » 
Col. 154 C 1. Et si forte. Scripserat Tilmannus, 
ul hodie ritus quosdam exsequantur olim lege inter- 
dictos. Imo etiam si lege prescriptos ritus quis ser- 
vet, in perniciem id cedit, unde Apostolus Galat. v, 
u : Quoniam si circumcidamini, Christus vobis nihil 
proderit. In periodo sequeuti ὀπώρα non autumnum 


D sed fructus autumnales, vel poma signiflcat. Deni- 


que in extremo pagine verterat interpres, « com- 
plectens studiosam alacriatem perfecterum, » licet 
in ms. esset τελειῶν, non τελείων. 


Col. 156 C 9. Quemadmodum. Interpres edide- 
ταὶ : « Quemadmodum enim vitis per fodicationem 
non exspirans facile evanescit. » At enim διαπνεῖ- 
σθαι dicitur non solum quod difflatur et evanescit, 
sed etiam quod perflatur, aut vento purgatur, ut 
apud Dioscoridem lib. v, cap. 9, δυσξιάπνευστος 
dicitur, qui per spiritales meatus egre transmitti- 
tur, ita εὐδιάπνοος, qui perflatus facile capit. Sio 
Columella, lib. iv, cap. 44, colendas et nudandas 


1011 


AD COMMENT. IN ISAIAM. 


1078 


esse vites monet, ut hiberni imbres ad eas trans- A Hebreo : Vocare convocationem non potero. Sio ergo 


mittantur. Rursus illud, μὴ ἀποσχευχσαμένη, verte- 
rat, anima minus recte se componens circa hac corpo- 
ralia. At enim ἀποσχευάζεσθαι non est παρασχευάζειν, 
preparare, componere, sed exornare, vel evacuare, 
ut Levitici ' xiv, 36 : Ηροστάξει ὁ ἱερεὺς ἀπο- 
σχευάσαι τὸν olxov * Prapcipiet sacerdos vacuare 
domum. Vulgata, μέ efferanl universa de domo. Si- 
milis error sublatus est sub finem pagine, ἐξοιδαί- 
νειν παρασχευάζοντα, « ad hoc componentes ani- 
mam, ut inani tumore superb. turgescat. » Ibidem 
corrigendum ex Regiis ut in apographo Anglico fuit 
ὑπερφυσᾶσθαι, pro ὑπερφύσασθαι. 


Col. 158 A 14. In eremo nutritus. Vitiosa lectio F. 
ms. versionem peperit vitiosam ἐτράφη ἐν ἐρήμῳ» 
quam sequuntur et Anglici mss. Verum in Henri- 
ciano et Joeuseo scriptum recto ἐτάφη, « sepultus 
est. » Itaque restituendus est locus ex Procopio 
pag. 16 : Ὧν ὁ ἐπιθυμήσας ἐπιθυμητὴς πάλαι λαὸς 
ἐν τῇ ἐρήμῳ ἐτάφη « Quorum desiderio cum te- 
neretur desiderator populus olim in deserto sepul- 
tus est. » Sic enim legimus Numer. x1, 34 : Ὅτι 
ἐχεῖ ἔθαψαν τὸν λαὸν τὸν ἐπιθυμητήν, quod. Am- 
brosius lib. De xvi mansionibus interpretatur, man- 
sione xit, quia ibi sepelierunt. populum desiderato- 
rem. Interpres quoque Procopii vocem ἐπιθυμη- 
τής non expressit. 

Col. 163 A 11. Sicul czeleri. Hoc quoque miror ab 
interprete fuisse omissum quod ms. F. ei sugges- 
serat, et ab aliis codicibus agnoscitur, atque ab 
ipsis excerptis Procopii pag. 20 : Ὡς ἀσυνέτοις 
τὸ προσέχειν, ἣ τὸ ἐνωτίζεσθαι, ὡς ἐξέδωχαν ἕτε- 
pov Populos crassiores οἰ rudiores altendendi, aut, 
ut alii ediderunt, auribus percipiendi. Tres nimirum 
interpretes Grecos intelligit, Aquilam, Symma- 


chum, et Theodotionem,quorum versio in Tetraplis 


cum Septuaginta conjuncta erat, Itaque hóo frag- 
mentum illorum Flaroinii "Nobili collectaneis 
adjungendum est. Paulo post, ob φυλακχτιχός 
ἐστιν, gio extulerat interpres, « ad cujus custodiam, 
qui attentus est, celeber evadit. » 


Col. 179 A 13. Sed omnem omnino. Atqui falsum 
est omnem omnino diem sic vocatum esse, nempe 
χλητήν' imo hoo vult Basilius non unum quempiam 
celeberrimum diem rejici, verum omnes celebres. 
Neque enim omnes omnino dies χληταὶ ἡμέραι 
sunt dicte,sed celebriores tantum et solemniores. 
Ita Levitioi xxii, 35 : Καὶ ἡ ἡμέρα ἢ πρώτη χλητὴ 
ἁγία ἔσται. Εἰ dies. prima vocata sancta eril vobis: 
Item 23, Ai ἑορταὶ Κυρίου, ἃς καλέσετε αὐτὰς 
κλητὰς ἁγίας" Solemnia Domini que vocabitis ea 
vocata sancta. Eadem vox Hebrea w"po ἐπίκχλη- 
voc vertitur a LXX, ut Numer. xxvii, 18, Ἡμέρα 
ἢ πρώτη ἣ ἐπίκλητος ἁγία ἔσται, dies. prima sancta 
eril vobis. Vulgata Latina sepe κλητήν celeberrimum 
diem appellat; Isychius, vocalem diem sanctum. 
Videtur designari hac voce dies convocationis et 
festivitatis : nam ct ita reddit Hieronymus, festivi- 
lates alias non feram; quod ad verbum Montanus ex 


scribendum hoc loco:«reddiderunt vocatam, Theo- 
dotion autem χλητήν convocalam, Symmachus vero 
χλητήν convocationem non (eram : quare non existi- 
mamus,etc.,sed omnem diem qui vocatus sive cele- 
bris appellatur.» Sic apud Procopium legimus hec 
in compendiuni redacta, ᾽λντὶ δὲ τῆς μεγάλης ἡμέ- 
pac χλητὴν ἐξέδωχαν οἱ λοιποὶ, ὡς μὴ μίαν σημαίνε- 
σθαι, πᾶσαν δὲ τὴν ἐν τῷ νόμῳ καλουμένην χλητήν. 

Col. 182 D 6. Animam jusiam. Vulgata Latina 
ex Hebraeo: Non affliget Dominus [ame animam 
justi : sed hic ad verbum vertendum erat, animam 
justorum. Quod vero sequitur, ab interprete omis- 
sum, nos interpretati sumus, sed una voce mutilum 
sic sanandum est ex mss. F. ἢ. 1: οὕτω δ᾽ ἂν xal ivav- 
τίωμα ἦν πρὸς τὸν τῶν paxap. Non deprecatur ergo 
corporis famem, quam inter afflictiones laudibus 
prosequendas numerat Paulus. 


Col. 194 C 1. Res est. cujus. Delevimus illa in- 
terpretie, « submotio ἃ nobis ipsis requirit accu- 
ratam operum exercitationem. » Aberrant enim a 
sensu auctoris, quem eleganter doctissimus Curte- 
rius apud Procopiuz sic pag. 25 expressit : 'H δὲ τῆς 
τῶν χαχῶν ἕξεως ἀπόθεσις, ἔργον ἡμέτεοον, oz- 
θοῦντος κἀνταῦθα Θεοῦ xai τοὺς ἐθέλοντας ὁδηγοῦν- 
τος πρὸς ἀρετήν « Bic scelerum pravos habitus 
nostra opera exuere, si divino auxilio voluntas n6- 
bis ad virtutem dirigatur, possumus. » AliumAocum 
emendavimus paulo infra, tva μὴ μόνον ἀάὸ τῶν. 
Quem ita expresserat Tilmannus, « une illi adi- 
mamus solum ab actionibus syat providentiam, 


sed ne quidem a mutuis ulationibus. » Vocem 
αὐτήν retulit ad Dei dentiam, non ad πονηρίαν, 
et διαλογισμούς, MM. colloquia, non ad cogitationes, 


ad quas pertinel quod sequitur ex A postolo, ἣ ἀγάπη 


ωφὸ λογίζεται τὸ xaxóv. Suffragatur huic interpreta- 


tioni Procopii paraphrasis: Aet οὖν λογισμοὺς καθαί- 
ρειν, οὐ μόνον καχίας ἀποχόπτειν dvipyetav: « Decet 
igitur animi motus internos purgare,nonipsa modo 
nequitiae opera. » 

Col.195 D 3. Omnia enim. 1ta quidem Anglici mss. 
et Regius F. πάντα ποιεῖ, quamobrem sane mirum, 
quod interpres scripserat, «innovabit enim omnia,» 
quasi legisset μεταδαλεῖ γὰρ πάντα" 8684 inspecto postea 
Regio altero ms. H. et I. scriptum offendi πάντα 
ποίει. Rescribendum igitur, Omnia fac cum consilio. 
Jam vero δὶ qu&ras, ubi hoc Scriptura dixerit, nihil 
aliud respondere possum, in consilium adhibito 
Greco indice sive Concordantiis Kircheri, quam al- 
ludere Basilium ad illum Ecclesiastici locum Xxxir, 
20, "Avto βουλῆς μηθὲν ποιήσῃς, ubi Vulgata La- 
tina, Sine consilio nihil facias. Est quidem similis 
alius Prov. xiii, 16, Astutus omnia agil cum  consi- 
lio; sed hoc & LXX sic effertur, Πᾶς πανοῦργος 
πράσσει μετὰ γνώσεως, Ümnis astulus agit. cum 
scienLia : οἱ in eodem capite vers. 10 : Qui autem 
omnia agunt cum consilio, reguntur sapientia, Grece 
est, Οἱ δὲ αὐτῶν ἐπιγνώμονες σοφοί, Qui aulem 
sui ipsurum cognitores, sapientes. Theodotio dixit. 


1019 


silium adhibent, sapientia. lluo. spectabat fortasse 
doctissimus Gurterius,cum in margine Commenia- 
rii Procopii notabat Proverb. xr, p. 26, ubi legitur 
itidem ut in πάντα ποίει, Cum consilio omnia facito. 
Sequens autem locus est Proverb. 11, 5. Paulo anie 
cap. 2, illud Basilii, ἣ ἔννοια τῶν χεχηρυγμένων, 
Bic extulerat interpres, « cogitatio arcanorum no- 
bisque formidabilium, que in tremendo judicio se 
offerent. » At omnes constanter legunt χεχηρυγμέ- 
νων, DOD χεχρυμμένων. 

Col. 198 A 4. Qua acceptanda. Scriptum exhibet F. 
et Anglicus unus τά τε λεχτέα xal μὴ, xal ταῖς 
συγχατ. Αἱ alius Anglic. τά τε λεκτέα xai τὰ mpa- 
xtía, xal μὴν xai ταῖς συγχκ. e Que dicenda sunt, 
queque agenda. » H. I. τά τε λεχτέα xal μή. « Quee 
dicenda sint, quae non dicenda. » 


Col. 1990 α 1. Despondenti, καθαρμοζομένῳ. Ver- 
terat interpres, « accommodanti eam sibi ad salu- 
tem : » sed cum ad Apostoli locum alludat II Co- 
rinth. x1, 2, Ἡρμοσάμην γὰρ ὑμᾶς ἑνὶ ἀνδρί, Vul- 
gate Latine verba substituimus, Despondi enim 
vos uni viro. Nam nec ipse Beza diffitetur ἁρμότ- 
τεσθαι apud Herodotum sumi pro μνηστεύεσθαι, et 
verbum Hebreum 13^, cum de omni commoda ap- 
plicatione dicatur, de ea proprie dici, que ad con- 
Jugium spectat. Paulo post non satis expressum 
fuerat illud, ὁμοτίμως τοῖς ἀνθρώποις" « quasi Deus 
se demittat ad hominum judicium, imo, quasi pari 
cum eis jure disceptet. » 

Col. 206 A 5.-4n celo carnes. Annotarat antea 
interpres vel alius qtispiam pro οὐρανῷ forsan le- 
gendum ζήλῳ, xelo : sed non.adverterat verba esse 
prophete Isaim xxxiv, 5 : Ἐμεθύσθη ἡ μάχαιρά 

“μου ἐν τῷ οὐρανῷ" Inebriatus est. gladiws mets. in 
c&lo. Apud Procopium similis est ex Jeremia sen- 
tenlia, ᾿Εμεθύσθη ἀπὸ αἵματος τραυματιῶν, [n- 
ebrialus est sanguine vulneratorum :ubi cap. xxxivin 
margine notavit iuterpres, cum sit Jeremie xLvi, 
10: Kal χαταφάγεται ἡ μάχαιρα τοῦ Κυρίου xal 


ἐμπλησθήσεται, καὶ μεθυσθήσεται ἀπὸ τοῦ αἵμα-. 


τος αὐτῶν" Εἰ devorubit gladius Domini, οἱ satura- 
bitur, δἰ inebriabitur sanguine eorum. 


Col. 207 B 12. Ad probabilem. Ut in cote secu- 
res et gladii acuuntur,sic illorum sermo imnundana 
sapientia et rhetorica preceptis acuitur : at inter- 
presverborumtrajectionehuncsensum obscuriorem 
reddiderat : « Perinde ac gladio sermone quopiam 
s1pientia mundiali exacuentes, quo per probabilem 
vorisimilitudinem exitialia vulnera inferant. » Re- 
ctius ergo soribes,« perinde ac gladio quodam ser- 
mone, ad orationis probabilitatem, mundana sa- 
pientia instructi exitialia. » Procopius dizit : Τῶν 
ἁπλουστέρων τὴν ζωὴν ἀφαιρούμενοι, χαθάπερ ξίφει 
τῷ λόγῳ τῆς τοῦ χόσμου σοφίας" « Veluti gladio hu- 
jus mundi sapientie fuco instructi simplicioribus 
vitam adimunt. » Sub finem pagine pauci probi 
rapezite dicunturjuxtaDomini verbum, cujus men- 
tio Constitutionum  aposlolicarum lib. 11, cap. 36. 


NOT/E& FRONTONIS DUC.JEI 


Kal iv συμδουλευομένοις cogla: Εἰ in iis qui con- A Γίνεσθε τραπεζῖται δόχιμοι 


1080 


'* Estote. probi trape. 
4i(z. 1 Thessal. v, 21: Umnia probate, quod  bo- 


num csl tenete. 


Col. 244 C 7. Quale enim. Hec periodus us- 
que ad sequentis pagine lineam qujntam deciman;: 
pendente sententia protensa in tres diversas fuerat 
divisa periodos ab interprete hoc pacto : « Quale 
enim spectac. quanamratione religiosum dici queat 
et admiratione dignum? Parum abest tale quid ab 
hominum naturas./Equum fuerat ut vel multis affe- 
ctus conviciis, » etc. Non igitur ab hominum na- 
iura dicit abesse, imo illius captum excedere, 
quod nimirum ab ea virtute homines Deo similes 
efficiantur. Unde Cicero pro Marcello, « Animum 
vincere, iracundiam cohibere, victoriam temperare, 
adversarium nobilitate,ingenio, virtute preestantem, 
non modo extollere jacentem, sed amplificare ejus 
pristinam dignitatem, bec qui faciat, non ego eum 
cum summis viris com paro, sed simillimum Deo ju- 
dico ; » et Claudianus De quarto consulatu, 


Sola Deos aequat clementia nobis. 


Col. 342. B 9. Ut graviores. Antea legebatur 
minus apte, « quod ab eo videret se tanto graviori- 
bus circuimsisti molestiis : » at hic περιίστασθαι 
non obsideri sonat, sed declinare, aut evitare. 
Paulo post expunctis Vulgate verbis subjecimus in- 
terpretationem ad verbum ex Basiliensi editione, 
Sap. vi, 7. 

Col. 219 A 2. Ob hoc et statuta. Annotarat in- 
terpres in margine, « Attende priscum morem Ec- 
clesie:» sed hic mos non satis dilucide erat expli- 
catus; sic enim erat : « Ob hoc et signa quedam 
circum ecclesiam statuuntur, que deprehensos in 
interdictis peccatis abavcent ingressu et segregant:» 
quasi nimirum essent effigies quedam aut μορμο- 
'λυκεῖα, quee illos abigerent ; imo ipsas ecclesiasti- 
cas indicat sanctiones. Amant enim hao voce uti 
hac notione Basilius ef alii auétores ecelesiastici, ut 
lib. De Spiritu sancto cap. 20: Kal δὴ xal, παρὰ 
τῶν πρὸ ἡμῶν πρεσδυτέρων τύπον καὶ κανόνα παρει- 
ληφότες" « Εἰ nos etiam forma regulaque a senio- 
ribus, qui ante nos vixerunt, accepta. » Εἰ in episi. 
4 : Ὑποδέξασθαι τῇ καρδίᾳ τὰς ἐκ τῆς θείας διδα- 
σχαλίας ἐγγινομένας διατυπώσεις" « Ut aptum sit ad- 
mittere disciplinam ex divinis monumentis infor- 
matam. » Sic accepit hoc loco τύπους interpres Pro- 
copii pag. 35 : Διὸ xal τῆς Ἐχχλησίας οἱ τύποι τοὺς 
ἀπηγορευμένα πλημμελοῦντας χωρίζουσιν᾽ « Itaque 
et ille, quibus Ecclesia utitur, formula eos, qui 
vetita patrarunt, ἃ reliquis separant. » Sed et con- 
stitutionem sonat διατύπωσις, Ut τύπος, « statatum.» 
Concilium Sardicense can. 12 : ἽΛπαντες οἱ ἐπίσκοποι 
timov: 'Ap£exet xai αὕτη dj διατύπωσις * « Omnes 
episcopi dixerunt : Placet hec quoque constitutio. » 
Basilius, Regula 47 fusius disput. Περὶ τῶν μὴ δεχο- 
μένων τὰ παρὰ τοῦ προεστῶτος τυπούμενα. Τὸν δὲ 
μὴ καταδεχόμενον τὰ παρὰ τοῦ προεστῶτος διατε- 
ταγμένα' Bic enim censeo corrigendum pro διαπε- 
πραγμένα' « De his, qui nolunt admittere, quse 


1081 


AD COMMENT. IN ISAIAM. 


1082 


per antistitem prescripta sunt, Verum is,qui nolit A Vetus Testamentum in Grecam linguam ex Hebreo 


admittere, que antistes perficiunda jusserit. » Con- 
cil. Ephesinum, can. 1: Ἐχρῆν μὴ ἀγνοῆσαι τὰ περὶ 
αὐτῶν τετυπωμένα’ « Oportebat non ignorare, que 
de ipsis sunt constituta. » Ita passtm in canonibus 
apostolorum et conciliorum Apncyrani, Laodiceni 
Gangrensis dicuntur adulteri, sacrilegi, et alii di- 
versis criminibus obnoxii, ἁφορίζεσθαι. χωλύεσθαι, 
ἀνάθεμα γίνεσθαι, vel ad diversos ponitentium or- 
dines amandari. 


Col. 219 C 10. Sed unusquisque. Apud LXX le- 
gimus Judicum xvir, 6, et xxi, 24: Οὐκ ἦν βασι- 
λεὺς ἐν ᾿Ισραὴλ, ἀνὴρ τὸ εὐθὲς ἐν δφθαλμοῖς αὐτοῦ 
ἐποίει" Non. erat rez. in Israel : vir rectum in oculis 
suis faciebat. Utrobique est in Vulgata, Sed unus- 
quisque, quod sibi reclum videbatur, hoc faciebat. 
Scripserat Tilman. quod placebat oculis suis, que 
locutio familiaris etiam Scripture, ut Esther 11, 4, 
qni oculis regis placuerit. Et I Reg. xx, 3, Imvent 
gratiam ín oculis tuis.Nam quoniam habitus animi 
oculis maxime 86 prodit, idcirco pro affectu, sen- 
tentia, vel judicio mentis sumitur, ut Deuteron.xv, 
9: Ne malignelur ocnlus tuus contra fratrem. tuum, 
hoc est, ne invidus sis aut immisericors ; II Reg. 
x, 3: Non honorat David patrem iuum ín oculis 
iuis, hoo est, tua sententia vel opinione? Ar. Mon- 
tanus in Jdiotismis. 

Col. 223 B 7.Qui ne ab initio." Avopot appellantur 
hoc loco illi qui legi subjecti non fuerunt, ut Ro- 
man. 1, 2: Τοῖς ἀνόμοις ὡς ἄνομος, ἀλλ' ἔννομος 
Χριστῷ lis qui sine lege erant, tanquam sine lege 
essem, cum in lege essem Christi; sed illud, τὴν 
ἀρχήν. quod adverbii vicem supplet, non advertit 
interpres idem valere quod ἀπ᾽ ἀρχῆς, ut Joannis 
vil, 25 : Τὴν ἀρχὴν ὅτι καὶ λαλῶ ὑμῖν’ « Quod ab 
initio dico vobis. » Scripserat ergo Tilman., « aut 
certe, qui ne principium quidem aggressi sünt, ut 
opere expleant. » Rürgtis iíra pro ἐνεργηθήσεται, 
interpretatus est quasi legisset εὐεργετηθήσεται" 
« Quasi vero derelinquere Dominum non posthac sit 
peccatum, ut etiam beneficio afficiatur. » Omnes 
tamen codices mss.pre seferuntexcusam lectionem, 
et οὐχ ἐνεργεῖσθαι postea exponit Basilius τοὺς ἐνερ- 
γοῦντας κωλύεσθαι. Αἱ Chrysostomus, pag. 661, 
aliter explicat, συντελεσθήσονται. Ol δὲ ἁσεθεῖς, 
φησὶν, ἀπολοῦνται. « Impii vero, inquit, disperi- 


convertit xz ov Latine reddidit Genesis r1, 8, ubi 
LXX, παράδεισον, paradisum. Imo ipsi etiam LXX, 
Dauteronornii xti, 10, eamdem vocem χῆπον verte- 
runt: Kal ποτίζωσι τοῖς ποσὶν ὡσεὶ κῆπον λαχα- 
velac Εἰ irrigarint pedibus sicut horlum  olerum. 
Illic enim dicitur terram promissionis longe ube- 
riorem esse Xgypto,que διαδαλλομένη, « dum vitu- 
peratur,»dicituresse quasihortusolerum,quod pede 
rigetur, sive labore hominum et fosslone, vidolicet 
ex Nilo aquas deducendo per sulcos et fossas: at in 
terra Chanaan agri sine labore ex colo pluvia ri- 
gentur, quam non babet /Egyptus. Paulo post ὡς 
πρὸς τὸ ῥητόν versum fuerat. « Quod attinet ad 
hanc sententiam, » pos, sensum litteralem,sive hi- 
Bloricum indicari censuimus,cui opponitur deinde 


B νοῦς ἡθικός, sive sensus tropologicus. 


C 


Col. 230 C 2. Scintilla. Annotarat interpres, pro 
σπινθὴρ δικαίων, quod scriptum est exhibent F. H. 
I., legendum σπινθὴρ πυρός, « ignis. » At verior est 
Α. lectio, δικαίως, « merito, » quamobrem expun- 
ximus vocem « justorum, » et ἐλέγχους vertimus 
« accusationes, » potius quam « argumenta. » In 
duobus mss. H. et I. ἐμπυρσεύεται reperimus, pro 
ἐμπυρεύεται. 

Ibid. D 2. Una quidem. Restituimus interpretatio- 
nem hujus periodi,cum omnes codices in receptam - 
lectionem consentirent, deletis illis,« Quia vis beo 
efficax a Deo confertur sanctis. » Confirmat etnen- 
dationem Procopii interpres, pag.40 : « Un& quidem 
est Spiritus gratia, virtutem a Deo a&noetis viris ad 
eorum qua ignorantur cognitienem qua revelatio- 
nem cordisque illustratiónem prestaps. » 


Col.231 C 2.Quapfopter.Mutilam exbibet hanc pe- 
riodunr.[iegius codex F. Propterea interpres, qui 


.e0 utebatur, integram illam representare non po- 


iuit. Διὰ ἐκ προσώπου τοῦ Κυρίου διαλεγομένοις αὖ- 
τοῖς, ὡς δηλοτ' at Regius alter H. οἱ I. suffragantur 
Anglicis, in quibus tamen corrigendum illud μέλ- 
ety, οἱ scribendum μέλειν, ut scripsimus alibi: 
Μὴ μέλειν αὐτῷ τῶν γινομένων. « Aut non eum cu- 
rare, que geruntur : » hic quoque vertendum est: 
« Nam quoniam Deum non curare arbitrabantur res 
humanss, eos subsaunnabant, qui ex persona Dei 
apud eos concionabantur, sicut Jeremias indicat di- 
cens: Tola die perseverari subsannatus. » Vulgata 


bunt. » Sub finem pagine, el γὰρ ἡ ἄλωσις, emen- ἢ patina Jerem. xx, 7: Factus sum in derisum. tota 


dandum ex H. et I. ἣ ἀνάλωσις, rejecta lectione A. 
et F., quam secutus Tilmaanus soripserat, Si 
enim captivitas. 

Col. 227 A 1. Hame horti. ᾿Επαμφότερα alicubi 
reperiri pro ἐπ᾽ ἀμφότερα docet auctor Graci The- 
sauri, cui locu poterit hoc exemplum adjici,suffra- 
gantibus F. et A. mss., nisi obstent alii duo H. et 
I. qui ἐπ᾽ ἀμφότερα scriptum exhibent. Hoo ergo 
vult Basilius, in bonam nonnunquam partem,non- 
nunquam in malam accipi in Soriptura vocem 33 
quam Aquila Ponticus,qui sub Adriano imperatore 
circa annum Christi 125 post Septuaginta primus 


die, omnes subsannant me. 

Col. 234 B 10. Supra fundamentum. "Vitiosa le- 
tio ms. F. imposuit interpreti, quam et opere ty- 
pographice amplexe sunt,dum eleganter gcriptum 
codicem Regium quam apographum Anglioum va- 
riis lectionibus oneratum sequi malunt: at in eo 
sicut etin H. I. scriptum offendes ἐπὶ τῷ θεμελίῳ 
τῶν ἀποστόλων, et ἕν τῶν ὀρέων ἦν Πέτρος. Eph. 
11, ὃ. Itaque expunximus illam interpretationem 
Tilmanni,« Est enim edificata in apostolis et pro- 
pheiis,quiejusfundamentum jecerunt quorum unus 
erat Petrus. » Astipulatur nostre emendationi Pro- 


1083 


copii interpres pag. 41: 
perfundamentum apostolorum et prophetarum scri- 
bit.» Similis sententialib.r Adversus Eunomium : τὸν 
διὰ πίστεως ὑπεροχὴν ἐφ᾽ ἑαυτὸν ο᾽χοδομὴν τῆς 'Ex- 
χλησίας δεξάμενον. Sic et Augustinus in psalmum 
Lxxxvl1, fundamenta ejus in montibus,de apostolis 
et prophetis exponit. 

Col. 237 D 1. Τῆς ἀϊδιότητος, Hec est Regii cod. 
F. scriptura, quam secutus Tilmann.ediderat,sem- 
piternz Dei nature : at apographum Anglis. in 
margine habuit τῆς ἀγιότητος τοῦ Θεοῦ, sanclitatis 
Dei, in ipso vero textu τῆς ἰδιότητς, cui suffragan- 
tur H. et I. Procopius p. 43: Εἶτα προχοπτούσῃ 
τῇ γνώσει τὴν τοῦ Θεοῦ προσθήσομεν ἰδιότητα τοῦ 
θεοῦ ᾿Ιακώδ΄ « Deinde promovente intelligentia pecu- 


liare Dei Jacob adjiciemus discrimen. » Opponit p 


communem notitiam Dei, peculiari et proprie, qua 
scilicet Deus Jacob agnoscitur, et ut ait Apostolus 
Hebr. xr, 16, non confunditur vocari Deus eorum, 


hoc est, vocari Deus Abraham, Isaac et Jacob,tan- . 


quam peculiaris eorum Deus, Exodi riz, 58. Itaque 
aptius hic scribetur « peculiaris ejus divinitatis. » 
In eamdem sententiam dixit lib. 1 Adversus Euno- 
mium : Τοῖς piv ἁγίοις αὐτοῦ ὁ Θεὸς τῷ Αὐραὰμ καὶ 
tip 'Icaàx καὶ τῷ ᾿Ιακὼδ, ὧν διὰ τὸ εἴς πᾶσαν ἀρε- 
τὴν τέλειον xai τὸ Θεὸς ὄνομάζεσθαι’ οἱ Chrysosto- 
.mus ἐπ psalm. cxxxv, pag. 507: Ὁ Θεὸς '[axo6, 
ἵνα τὴν οἰχείωσιν παραστήσῃ xal τὴν πολλὴν πρὸς 
αὐτοὺς ἀγὰπην' « Deus [8880 et Deus Jacob,ut osten- 
dat famiiaritatem et conjunctionem et magnum 
suum in eos amorem. » Rursus correximus hoc loco 
versionem illorunr, τοῖς δὲ στοιχειωθεῖσι λοιπὸν xai 
τίνος Θεοῦ, « eis vero, qui deinceps jam sunt eru- 
diti de Deo ; » non enim absolute de Deo,sed cujus 
Dei peculiariter cognitionem nacti. 


Col. 540 D 5. Τοῦ τότε. Sic F. At B. I. et Àn- 
glic. τοῦ ποτε δοθέντος, ἢ που γεγραμμένου" « Quee 
olim data,aut alicubi scripta,et verbum Domini de 
Jerusalem, propheticum verbum dicit : Verum ubi- 
que in Judaea hec evenisse, non modo in Hierusa- 
lem.» Atque hoc Italico charactere scribendum non 
fuit, neque enim voces he sunt prophete, sed Ba- 
silii, ut constat ex Procopio pag. 44: Τίς δὲ xal 
ὁ Aéqoc; Εἰ γὰρ ὁ προφητιχὸς, πῶς ἐξ '[epouca- 
λήμ ; « Quodnam autem verbum ? Si enim prophe- 
ticum respondeant, quomodo de Hierusalem pro- 


diisse docebunt ? » Hoo vult propheta, in Juda le- D 


gem illos habuisse,et prophetarum verbisinstruotos 
fuisse ubique locorum. Preterea immutavimus se- 
quentem periodum : « Etenim sanctis congruit dis- 
creta illa dijudicatio, ut quique noverint,quid sint 
promeriti : judicium autem bis convenit. » Imo ju- 
dicari debent, non judicare. 

Col. 243 B 1. Ut gladius ille. junxit vocem φθαρ- 
τιχήν cum illis duabus ζωοποιῶν σπερμάτων, inter- 
pres, cum vertit, « gladius ille internectivus vita- 
lium seminum, » vel,« qui vitalia perdit semina ; » 
sed aptius cum altero verbali jungentur eedem duce 
voce8, ut dicatur, μάχαιρα παρασχευαστιχὴ σπερ- 


NOTA FRONTONIS DUCJEI 
« Qui superedificatos su- À μάτων᾽ « Ut gladius ille, qui ad interimendum plu. 


1084 


rimum valet, ad preparanda vivifica semina usui 
esset,qui animabusratione preditis per sapientiam 
inseruntur, et convertendus. » Astipulatur huic 
emendationi Grecus textus et Latinus interpres 
Procopii, p. 46, « in aratrum jam conversus semi- 
na illa vivifica, que sapientie beneficio rationis 
participibus animis innascuntur,prepararet.» Quod 
sequitur, χάριτος φυλαχτήρινν ποιητικόν lectio est 
Regii ms. H. et I. Rectius in F. et Anglic. habetur 
φυλαχτηρίων ποιητικόν. Postremo πεπωρωμένα oom- 
modius hic legetur ex fide duorum Regiorum et 
textu Procopii, quam cum Anglic. πεπυρωμένα, 
Ζιδύνη autem simplicius reddetur « lancea,» quam 
« jaculum ferro preacuminatum, » ne forte adver- 
setur huic additamento interpretis, quod est apud 
Hesychium et Suidam, ζιδύνη ὁλοσίδηρον ἀκόντιον 
ἢ λόγχη, « Jaculum prorsus ferreum vel hasta. » 
Tertullianus, πὶ £a. Marcionem cap. 21, Graecam di- 
ctionem retinuit, Concident macharas in a»atra, εἰ 
sibynas in falce. Hebream vocem, qua usus est 
Isaias,rn3n, nunc δόρυ, ut Michae tv, 3, nuno σει- 
ρομάστην, ut IV Reg. xi, 10, vezterunt LXX : quee 
dictio non « pharetram, » ut putavit Kircherus, sed 
« lanceam » potius significat : verum omisit inter- 
pres, xai ἀπωθούμενον, « cuspide perfodiens ac pro- 
pellens. » 

Col. 246 B 15. Falso arbitrala est. Ὑπολαμᾷά. 
νεῖν hoc loco non est « excipere, » ut putavit inter- 
pres, sed « arbitrari, existimare, νομίζειν» quod 
verbum substituendum est ad lacunam illam ex- 
plendam apud Procopium, qui in suum Commenta- 
rium hac transtulit p. 47 : Τὸ προφητιχὸν ἔχειν ἐνό- 
μιζον, τὸ Κυρίου npoctümxev: « Quoniam autem 
sufficientem sibi lucem habere se arbitrabantur,qui 
legali et prophetica illustrarentur,Dominilucem ad- 
jecit. » Réliquam hujus periodi sententiam ex col- 
latione cum Gréco restituimus; deletis illis, « qua 
item luce previa ignorantiam eorumr 'orrigeret, 
qui in tenebris sedent. » 

Col. 247 A 13.Sternutavit. Interpres ediderat «Quid 
hoc innuit sermone? Non animadverterat inter 
ineptias ominantium xal τῶν χληδονιζομένων, hano 
numerari, ut scilicet ex sternutatione captent au- 
guria. Theocritus eidyllio 7 : 

Σιμιχίδᾳ μὲν ἔρωτες ἐπέπταρον᾽ 

Simichidz? amores slernutaverunt ; 
in quem loco Scholiastes annotat sternutamenta 
quadam utilia esse, quedam noxia,et apud Home- 
rum in bonam partem accipi. Atheneus lib, r1 : Ὅτι 
δ᾽ ἱερὸν ἐνόμιζον τὴν κεφαλὴν, δῆλον ἐκ τοῦ xal xaz' 
αὐτῆς ὀμνύειν, καὶ τοὺς γινομένους ὑπ’ αὐτῆς πταρ- 
μοὺς προσχυνεῖν ὡς ἱερούς" « Quod autem sacrum 
olim caput exislimaverint, indicio est jurandi per 
ipsum consuetudo, et sternutamenta, que ex ipso 
prodeunt, adorandi. » Xenophon. lib.i De expedi- 
lione Gyri,pag. 800 : Τοῦτο δὲ λέγοντος αὐτοῦ, πτάρ- 
ννταί τις, ᾿Αχούσαντες δὲ οἱ στρατιῶται πάντες, 
μιᾷ ὁρμῇ προσεκύνησαν τὸν θεόν, Καὶ Ξενοφῶν εἶπε. 


108ὅ 


AD COMMENT. IN 1SAIAM. 


1086 


Δοχεῖ μοι, ὦ ἄνδρες, ἐπεὶ περὶ σωτηρίας ἡμῶν λεγόν- À γαστέρος, « ventriculi : » existimans fortasse δἰ υἱὲ 


των οἰωνὸς τοῦ Διὸς τοῦ σωτῆρος ἐφάνη, εὔξασθαι τῷ 
θεῷ τούτῳ᾽ « Hac eo loquente quidam sternnit. Id 
cum audissent universi milites, uno impetu Deum 
adorant. Et Xenophon ait : Quando, milites, nobis 
de salute loquentibus servatoris Jovis augurium 
oblatum est, equidem huic Deo votum nuncupan- 
dum arbitror. » Propertius lib. it, epist. 3 : 


Aridus argutum sternuit omen amor. 


Vide Aristotelem, problem.20 ; Plinium,lib. xxvii" 
cap. 2. Paulo post ἐνεσχέθη legitur in omnibus mss." 
non ἐνεσχίσθη, ut visus est sibi lcgisse Tilmannus? 
« Vesti mentum discissum est. »Omiserat etiam illa 
xal τῶν πάνυ γνωρίμων. 


Col. 247 D 4. Vociferanites. Sequebatur apud 


ad illud psalmi cxxvir, 3 : Ἢ xÀnpovouía Κυρίου 
υἷοι, ὁ μισθὸς τοῦ χαρποῦ τῆς γαστρός" Hareditus 
Domini filii, merces (ructus ventris. Sed Regii codicis 
F. lectionem tuentur H. I. ct Anglic., atque ipse Pro- 
copius, quanquam sententia nonnihil variante: 'Emi 
ψυχῆς δὲ τέχνα ἀλλόφυλα οἱ ἀπὸ τῶν ἔξωθεν τῆς 
θεοσεδείας λόγων xapmol: « Ad animum autem si 
referas filios alienigenas, fructus illi fuerint intelli- 
gendi, qui de scriptis externis et a pietate alienis 
colliguntur. » 

Col. 251 C 5. Id fieri. Rursus conjecturam suam 
in margine adjunxerat interpres, inserendum vi- 
deri, « dum dicit lex, Nequando, » etc., et suffra- 
gabatur ejus conjecture Procopius, apud quem le- 


interpretem, « de quorum clamore dicitur : Et de- B Bimue p. 43; εἰπόντος τοῦ νόμου, Μὴ πληθυνεῖς σεαυ- 


errantes ac moesti pre inopia venationis intemperie 
cordis contrahuntur. » F. κόρακες, ini δὲ τοῦ χράζειν 
λέγεται καὶ ἀλύοντες. Ac videtur ille quidem existi- 
masse hec tanquamScripture verba proferri: nec- 
dum tamen in ea nobis occurrere post diligentem 
investigatlionem potuerunt, nec uspiam ea vel corvi 
vel aquila gementes ob inopiam preda pullos com- 
memorat ; tantum Amos rmi, 4 legimus : Et ἐρεύξε- 
ται λέων ἐκ τοῦ δρυμοῦ αὐτοῦ θήραν οὐχ Eyov; 
Si rugiel leo de sallu non habens prrdam? In se- 
quenti autem periodo multa immutavimus, que ab 
auctoris mente aberrabant, de apparitione mustela 
vel canis se discerpentis, vel potius caput exseren- 
tis, que omittam, quod omnia, que correcta sunt, 
necesse non sit indicare. Porro similem in super- 
stitiosos babes orationem et adversus omnia apud 
Ciceronem, lib. 1 De divinatione, sub finem, et paulo 
post initium libri 1 : « Crassum non foisse peritu- 
rum, si omini paruisset; que si suscipiamus, pedis 
offensio nobis, et abruptio corrigis, et eternuta- 
menta erunt obrzervanda. » Et quod ait'Basiliüs, ob 
inopiam sibi plerumque-fogabe ves, non ut aliquid 
mali protesdant, simile est illi apophthegmati,quod 
refert idem Cicero, lib. 1 De divinatione: « Cum Fla. 
minius consul contra Annibalem legiones duceret, 
ex pullario queesivit, si pulli non pascerentur, quid 
faciendum censeret ; cum ille quiescepndum respon- 
dissct, Flaminius, Praeclara vero auspicia, si esu- 
rientibus pullis res geri poterit, saturis nihil ge- 
retur. » Vide etiam Plutarchum Περὶ δεισιδαιμο- 
vla. 

Col. 250 D 2. Cum sceleratos. In margine anno- 
tarat Tilmannus se, pro πολιὰ ἔθη, legere πολλὰ 
ἔθνη, « cum multas gentes, et improbatis moribus 
assuetasexcepissent, elegerunt secundum eas, »eto. 
At in H. et I. scriptum offendimus, ut habet apo- 
graphum Anglic. et Procopii textus p. 48, atque 
ipsius interpres, apud quem aptius fortasse illa sic 
vertes, καὶ εὐθὺς ἐκ γενέσεις ἀλλότρια γίνεται τοῦ 
Θεοῦ, « statimque 80 ipsa nativitate alieni 8 Deo 
effüiciuntur, et. alienigene appellantur. » Rursus 
idem interpres Basilii in margineadmonueratse pro 
τῆς ψυχῆς conjioere legendum forsan κοιλίας, aut 


τῷ. Verumtamen eum additamentum illud neque 
Regii neque ulli alii codices sgnoscant, superfluum 


᾿ videtur : tantum apud interpretem hec sententia 


his verbis concipienda est : « Nequando multipli- 
caveris tibi equum : qui tum reprehendebantur, 
tantam sibi equcrum multitudinem comparave- 
rant, ut numerum supergrederetur. » Pendet enim 
sententia ab initio periodi τοῦ yàp Θεοῦ βουλομέ- 
νου, « Nam cum vellet Deus, » etc. Porro Deu- 
teronomii xvn, 16, paulo aliter scriptum est de 
rege sive principe populi : Οὐ πληθυνεῖ ἑαυτῷ 
ἵππον. Non multiplicabit sibi equum, hoo est equita- 
tum, ut exponit S8. Augustinus in  Locuboni- 
bus. Aliter etiam extulit Procopius, μὴ πληθυ- 
νεῖς, « non multiplicabis. » Paulo “1 δίγα ἐπίμι- 
χτον, « miscellaneum et promisoui seminis » vertit ; 
vox Hebrea subtemen e£ tramam significat, at- 
que etiam vulgus promiscuum, quamobrem et 
Exodi xit, 38, καὶ ἐπίμικτος πολὺς συνανέθη αὐὖ- 
τοῖς, et commistus multus ascendit cum εἰς, ubi Chal- 


᾿ deeus paraphrastee, « extranei multi, qui non erant 


Israelitici. » Sunt qui intelligant /Egyptios ad fidem 
conversos unius Dei. 

Col. 234 A 8. Odiosa speclac. Legebatur antea, 
«fastidio sunt, ac vitantur, ceu spectaculo indi- 
gni, quasi exorementitie erupt. » Αἱ hic ἐντρέπε- 
σθαι verbum est medium, non passivum. Ceterum 
quod hic docet auctor, βδέλυγμα solere Scripturam 
idola vocare, confirmant LXX, cum Hebream di- 
ctionem ὮΝ qua hio usus est propheta cum di- 


D xit, « terram abominationibus refertam, » ver- 


tunt Levitic. xx, ἃ : εἴδωλα, idola : Οὐχ ἐπ- 
αχολουθήσετε εἰδώλοις. Non sequemini idola; et 
psalm. xcvi, 7 : Οἱ ἐγκαυχώμενοι τοῖς εἰδώ- 
λοις᾽ Qui gloriantur. in. simulacris. Chrysostomus, 
in n 188.» p. 677 : Βδέλυγμα δὲ εἴωθεν ἡ Γραφὴ xa- 
λεῖν τὰ εἴδωλα " ἐντεῦθεν χαὶ βδέλυγμα ἐρημώσεως 
λέγεται ὁ ἀνδριὰς ὁ ἐπὶ τοῦ ναοῦ ἑστώς. Sane Sori- 
ptura pro more suo idola vocat. abominationem : 
hinc abominatio desolationis dicitur statua, que 
stat in templo, » Matth. xxiv, 15. 


Col. 257 B 3. Kal δήξεται, Emendavimus ex 
textu prophete δήξεται, prout erat. etiam in H. et 


1087 


NOT/E FRONTONIS DUCAEI 


L. Mendose Anglic. δέξεται, « suscipiet, » itemque À prudentem, » quod fortasse in apographo legisset 


F. δείξεται, « ostendet. » Item paulo pont scripsimus, 
« hoc est, in solidum firmamentum, » pro illis ver- 
bis interpretis, « hoc est, se substernant solido fir- 
mamento fidei. » Mutuatus est boc ab Apostolo Co- 
lossens. 11,5: Καὶ τὸ στερέωμα τῆς εἷς Χριστὸν πί- 
στεως ὑμῶν᾽ « Etfirmamentum ejus, que in Christo 
est, fidei vestre. » 


Ibid. C 3. Leporibus. Expunximus vocem « erina- 
ceis » huic prefixam :licet in veteri Psalterio et 
apud S. Augustinum psalmo crxir , 18, utrumque 
habeatur, « petra refugium hericiis et leporibus. » 
At LXX scaipserunt tantum λαγωοῖς, leporibus, 
non χοιρογρυλλίοις, erinaceis; ut testatur Hie- 
ronymns in Epistola ad Suniam ct Fretel. Certe in 


omnibus Basilii mss. codicibus λαγωοῖς tantumerat: B 


sed in F. paulo post legebatur, ut excusum est τῷ 
καθαρῷ πρόσκαιρον, « ei qui purus est opportunum, » 


sive conveniens, » non « suffugium, » ut addit in-- 


terpres ; neque enim καταφυγή apte jungi potest 
cum epitheto πρόσκαιρον, sed ad τὸ μέλι potius re- 
ferri poterit, vel certe ut scriptum est in Angl., τῷ 
χαθαρῷ vpócxopov, vel ut in H. et I. τὸ xa0apóv πρὸς 
κόρον, « purum ad satietatem, » sic ut insertus vi- 
deatur locus psalmi cir, « Petra refugium erina- 
ceis ; » cum ad alium potius Davidis locum hoc spe- 
ctaret, ubi dicitur puro melle ad satietatem populus 
pastus esse, psal. rxxx, 47 : Kal ἐκ πέτρας μέλι 
ἐχόρτασεν αὐτούς, Εἰ de petra melle saturavil eos. 
Nec fuit causa,cur adderet postea vocem « reges, » 


cum Moyses dixerit tantum, Deuteron. xxxn, 13: ( 


Ἐθήλασαν μέλι dx πέτρας, xal ἔλαιον ἐκ στερεᾶς 
mívoac Suxerunt mel de petra, et. oleum. de saxo 
duro. 

Col. 260 A 7. Ἢ ὁ διὰ μετριοπάθειαν. Hoc. mem- 
brum aberat a F., quam ob causam ab interprete 
omissum fuit, sed in Anglican. H. et I. reperitur. 

Col. 262 C 1. Ex his verbis contumeliosis. Mutila 
erat heo periodus in Regio F., quo factum est, ut 
mancam etiaminterpretationem pepererit, quam re- 
stituimus, ni fallor, ad mentem auctoris. Tantum 
enim erat ἀρχὴν πρὸς τὸ ὑπερηφανεύεσθαι τῶν πολ- 
λῶν. Sed et in Regio H. pro ὑποφέρεται legebatur 
ὑπερφέρεται. Interpres inscripserat : « Suum prin- 
cipatum opponit, ut supra ceteros conspiciatur : 
anxie contendit, ut superemineat multis. » [mo hoc 
vult Basilius, initium sumere superbiam ab aliorum 
contemptu : unde Procopius paraphrasim horum 
compendiosam texens p. 55: Προηγεῖται δὲ τῆς 
ὁπερηφανίας 3j ὅδρις" ὁ γὰρ τοὺς ἄλλους διαπτύων, 
ἀλαζονείαν προοιμιάζεται " « Viam vero munit ad 
superbiam contumelia: qui enim alios despicit, in- 
stituit exordium arrogantie. » Sic vertendum 8Γ- 
bitror locum illum Procopi. Paulo infra integras 
duas periodos restituimus ex Anglic. H. et I., et 
Latine convertimus. quae aberant a F., συγγενεῖς 
γὰρ ἁμαρτίαι, etc. Procopius dixit, τὰ συγγενῆ 
πλημμελήματα, 

Col. 267 A 2. Εἰ inutilem. Delevimus, « οἱ im- 


interpres ἀνοήτῳ, pro ἀνονήτῳ, quod F. H. et alii 
mss. constanter preferunt:atin versu psalmi cin, 
16, ξύλα Κυρίου legit F., quapropter Tilmannus 
ediderat /igna Domini, quo pacto etiam Symmachus, 
quinta et sexta editio verterunt : quia tamen H. I. 
et Procopius habent πεδίου, campi, cum  Vul- 
gata Latina sio immutavimus. Aquila et Theodo- 
tio utrumque amplexi sunt, ξύλα τοῦ πεδίου Kv- 
plov, ligna campi Domini. 

Col. 267 B 11. Consuetudo. Kow*, dixit, non xa- 
vij, ut interpres, « consuetudinem insuper vivendi 
novitate excogitatam confert quercui. » Imo ut ait 
Procopius, σχληρὸν ἦθος δηλοῖ καὶ ἀντίτυπον, 
τοὺς δὲ τοιούτους xal ἡ xotv) συνήθεια παρεικάζει 
δρυΐ, « Ipsam morum duritiem pervicaciamque si- 
gnificat : qua qui prediti sunt communi consuetu- 
dine cum quercu comparantur. » Notum est illud 
Homericum Ὄδυσσ. T, 


Οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι παλαιφάτου, οὐδ᾽ ἀπὸ 

[πέτρης. 
Nam neque faticida quercu satus es, neque sazo. 
Ad quod allusit Plato lib. vui De republica : Ἢ οἴει 
ix δρυός ποθεν, ἢ ἐκ πέτρας τὰς πολιτείας γίνεσθαι, 
ἀλλ᾽ οὐχὶ ix τῶν ἠθῶν τῶν ἐν ταῖς πόλεσι ; « An exi- 
stimas e quercu aliqua respublicas nasci, aut non 
potius ex moribus eorum, qui in civitatibus versan- 
tur? » Profert Des. Erasmus chiliad. 1, cent. 8, 
proverb. 87 : « Ex quereubus nati, » et repetit 
chiliad. 4, cent. 7, proverb. 06: « Non e quercu et 
saxo, » idem Erasmus, immemor eorum, quee acri- 
pserat, sive quis alius,cujus ille opera utebatur ad 
proverbiorum chiliadas colligendas. Quod autem 
nullo indicato auctore citat, « et duro robore na- 
tos, » est ex Virgilio, vir /Eneid. 314, 315 : 

Gensque virum truncis et duro robore nata, 

Queis neque mos neque cultus erat..... 

Et ex Juvenali, satyre 6 : | 

Vivebant homines qui rupto robore nati. 

Col. 274 B 13. Et omnem. Has quinque voees 
omiserat interpres, sed recepta lectione,quam tuen- 
tur A. H. 1., verior videtur illa codicis F. Ὅς ἐστιν 
ὑπὲρ πάντα νοῦν. lbid. E 4, ἐπιπεπλεγμένως vertit, 
quasi esset ἐπιπολαίως, « superficie tenus denun- 
tiat: cum. ἐπιπλέχεσθαι sit implicari, permisceri. » 
Quod ita cepit interpres Procopii pag. 85 : Ἔπιπε- 
πλεγμένως δὲ περὶ τῶν δύο τοῦ Κυρίου παρουσιῶν 
ἡ Γραφὴ διαλέγεται « Mistum autem. utrumque 
Christi adventum prophete complexa est oratio. » 

Col. 278 B 11. Figurale. Scripserat interpres, 
« allegorice dici possunt vespertiliones ; » at enim 
hoc non dicit Basilius, sed ipsos demones vesper- 
tiliones potius appellari.Neque enim idololatras,sed 
demones dixit nocturnis tenebris delectari. Apud 
Procopium, p. 58, idem sensus elucet ; verum pau- 
lo post « juxta analogiam fidei » scripsi, non ut erat 
antea,« juxta analogiam singulis quibusque in Chri- 
stum credentibus sunt condistincte, » ut appareret 
auctorem Apostoli verbis uti Roman. zii, 6 : Et- 


4089 


AD COMMENT. IN ISAIAM. 


1090 


τε προφητείαν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πί- A litatis studio aquam hauriens: » siquidem ita locus 


στεως: Sive propheliam secundum ralionem fidei. 
Porro ultimum illud membrum, « Quiescite 80 ho- 
mine, » admonet Basilius in exemplaribus commu- 
nis editionis non haberi, sed in Hebraico positum ἃ 
reliquis interpretibus, diversis nimirum a Septua- 
ginta et Theodotione, translatum esse: quam ob 
causam in margine annotarat quispiam communem 
editionem esse Greocis, qus et Septuaginta inter- 
pretum: quod tamen verum non est, si S. Hiero- 
nymo credimus, qui in epist. 135: « Ut sciatis 
aliam esse editionem, quam Origenes, et Cesa- 
riensis Eusebius, omnesque Grecis tractatores xo:- 
νήν, id est, communem appellant, atque vul- 
galam, et a plerisque nuuc Λουχιανός dicitur : 
aliam Septuaginta interpretum, que et in &- 
απλοῖς codicibus reperitur ; » et in Prefatione in 
lib. Paralip.: « Origenes in editione Septuaginta 
Theodotionis editionem miscuit, asteriscis vide- 
licet designans, que minus fuerant, et virgulis, 
que ex supcrfluo videbantur apposita. » Sed 
idem Hieronymus in epistola citata monet inter xo:- 
νήν et editionem LXX hoc esse discrimen, quod 
comuiunis pro locis et temporibus et pro voluntate 
scriptorum veterum « corrupta sit editio,ea autem 
qua habetur in ᾿Εξαπλοῖς, incorrupta sit » Septua- 
ginta interpretum editio. Cum igitur ex textu Isaie 
qui est apud Procopium, ex veteri codice Renati 
Marchali desumpto, qui nuno est illustrissimi oar- 
dinalis Rupifucaldii, constet, hoc membrum ex 
Aquile Pontici versione esse decerptum, hinc oolli- 
gimus nonnunquam vocari communem editionem, 
quam Origenes ex LXX et Theodotione conflavit, 
αἱ hoc loco a Basilio : nonnunquam etiam eam, que 
ex omnium interpretum versionibus diversis mista, 
ut idem Hieronymus indicavit. Idem etiam in Com- 
mentario in hunc Isaie locum testatur hoe mem- 
brum a LXX pretermissum,ip Greois exemplaribus 
ab OrigenesubasteriscisdeeditioneAquile additum 
esse. Postremo notandum in duobus Regiis esse ἐν 
τίνι ἐλογίσθη ; non ἕν τινι, in. quo repulatus est? 
cum interrogatione, quod etiam apud Chrysosto- 
mum corrigendum in Commentario in Isaiam. 


Col. 279 A 14. Fuisset. crucifixus Hec immuta- 
vimus, ut agnoscantur verba Apostoli, II Corinth. 
ΧΙ], 4: « Nam et crucifixus est ex infirmitate, sed 


est Rebecca peregrinum Abrshami fsmulum exci- 
piens, Genes. xxiv, 20 : Kai τὰς χαμήλους σου 
ποτιῶ, xai ὑδρεύσομαι. Kai ἔδραμεν ἔτι ἐπὶ τὸ 
φρέαρ, ἀντλῆσαι ὑδωρ' Et camelis tuis potum dabo, 
et hauriam. aquam. Et cucurrit. iterum ad puteum, 
ut aquam hauriret. 

Col. 283 C 6. Sed et in Ecclesia. Inciderat in 
codicem mutilum F. interpres, idcirco et trunca- 
tam hanc periodum expressit, « Verum in Ecclesia 
primatum obtinent apostoli, secundum ordinem 
prophete. » Innuit locum Apostoli, I Corinth. xr, 
8. Grece enim erat in ms. F. ᾿Αλλὰ xal ἐν τῇ 
Ἐχχλησίᾳ πρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον προφήτας. 
Ἐὰν οὖν ποτε. Qua vero addita sunt ex Anglicis, 
Regius H et I. confirmant. 

Col. 289 B 9. Quinquaginta. In duobus Regiis et 
I, tantum erat ἐνναχόσια, sed Anglican. addit 
πέντε, vitiose opinor pro πεντήχοντα' sic enim est 
Genes. ΙΧ, 29 : Ka! ἐγένοντο πᾶσαι αἱ ἡμέραι Νῶε 
ἐνναχόσια πεντήχοντα ἔτη, καὶ ἀπέθανεν" « Et facti 
sunt omnes dies Noe, nongenti quinquaginta anni, 
et mortuus est. » Neo refragatur Latina Vulgata ; 
sed et quod dixit de Mathusala, tribuens illi non- 
gentos septuaginta annos,nonnihil diversum est ab 
eo quod habent LXX, Genes. v, 27 : Kal ἐγένοντο 
πᾶσαι αἱ ἡμέραι Μαθουσάλα, ἃς εζησεν, ἐννέα 
καὶ ἐξήχοντα xal ἐννεαχόσια ἔτη, καὶ ἀπέθανεν 7 
Et facti sunt omnes dies Mathusala, quos vixit, nén- 
genli sexaginta novem anni.Postremo cum ambigua 
esset manuscripti scriptura, ἐχείνου legit interpres 
pro ἐχείνων, propterea vertit, « quo uno deinceps 
nemo senior vixit. « 

Col. 200 B 1. Qui 4»ve. Eadem legebantur in 
F.: edideret tamen interpres, « qui pro eruto 
oculo ΘΟ ΒΌΠ, αἱ alterum offerat »:at hoc nusquam 


legimus in Evangelio:sed tantum Matth. v, 39, 


opponit Christus, Non resistere malo, sed si quis 
percusserit in dexteram mazillam tuam,prebe illi et 
alteram : illi legis veteris precepto Levitici xxiv, 
20 : ἘὈφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ, ὀδόντα ἀντὶ 
ὀδόντος" καθότι ἂν δῷ μῶμον ἀνθρώπῳ, οὕτω 
δοθήσεται αὐτῷ Oculum pro oculo, dentem pro 
dente ; sicut dederit maculam homini, sic dabitur ei ; 
et Deuteronomii xix, 21. Apud Procopium, p. 64 : 
« Qui non jam oculum pro oculo effodere,sed unam 


vivit ex virlute Dei. » Item illud, ἐναποθανεῖσθαι D maxillam ferienti alteram etiam porrigere consu- 


γάρ, quod verterat Tilman.« Peccatis enim nostris 
mortuus est, teste Scriptura, » non animadvertens 
esse verba Christi Joannis xi, 25. Denique tam 
multa erant emendanda, ut dum currente prelo 
interpretationem hanc recensemus quamplurima 
nos eífugerint, cujusmodi est illud quod proxime 
sequitur, διὰ φιλοξενίαν ἀντλοῦσα,ρτο quo annotarat 
interpres legendum, ἀνθοῦσα scripseratque, « stu- 
lio hospitalitatis mire effloruit. » Atque ἀντλεῖν 
quidem vulyaia Lexica exponunt aliquando « ex- 
haurirelaborem,» vel « exantlare ; » sed loco accu- 
ralius expenso emendandum censeinus, « hospita- 


lat ? » Paulo posi μετεωρίζεσθαι τὴν διάνοιαν dixit, 
ut auctor libri τι Machabeorum v, 17, de Antiocho 
rege" Kai ἐμετεωρίζετο τὴν διάνοιαν ὁ ᾿Αντίοχος" Et 
elevatus est mente Antiochus. 

lbid. 13. FPerum in animi propos. Annotarat 
interpres mulilam esse hanc particulam, quam ita 
vertebat : « In sumendis eduliis ne sit spurcus,aut 
foedus,sed cordi suo,ac mentis destinationi impri- 
mat, quia Dorninus, » etc. [mo pollutionem non 
esse vult in cibis, ut Constitutionum monasticarum 
cap. 6 ait nos a cibis abstinere, non ut Judeorum 
ritus, sequamur, οὐ γὰρ τῶν τοιούτων ἀπεχόμεθα 


4091 


NOT/£ FRONTONIS DUCARI 


1093 


Ἰουδαΐζοντες, ἀλλὰ τῆς τρυφῆς τὴν πλησμονὴν φεύ- A designet. Porro apud Procopium lacuna est, que 


γόντες, « sed ut deliciarum saturitatem fugiamus;: 
et Augustinus lib. 30 Contra Faustum cap. 5: 
« Christiani adornandi corporis causa, propter 
animam ab irrationalibus motibus humiliandam, 
non quod illa esse immunda credant, non solum a 
carnibus, verum a quibusdam etiam terre fructi- 
bus abstinent.» Paulo infra citatur locus Proverbio- 
rum xxv, 12, verbis nonnihil diversis; ita enim est 
apud LXX : Εἰς ἑνώτιον χρυτοῦν σάρδιον moÀu- 
τελὲς δέδεται᾽ λόγος σοφὸς εἰς εὐήχοον οὖς" [n au- 
ream inaurem sardium pretiosum ligatum est: sermo 
sapiens in aurem obedtentem. Apud Procopium pro 
« verbum pretiosum, » legimus, « verbum opero- 
sur, » vitio fortasse typographi. 


Col. 294 B 8. Vidi enim te. Emendandum est ex 
altero Regio H et I. quod perperam ex F. editum 
est, unde Latine hec eduxerat Tilmannus, « Videns 
enim vidi morum gravitatem in arcana canitie, 
qua) et senili sensu predita est: » at vera lectio 
exigit , τῷ γὰρ φρονήματι ἑώραχα πρεσθυτιχὸν 
τυγχάνοντα ὁ βλέπων τὴν σεμνότητα τῆς ἕν τῷ 
χρυπτῷ πολιᾶς. Procopius dixit p. 66 : ᾿Επεὶ καὶ 
πρὸς Ἱερεμίαν οὕτω διελέγετο, μὴ λέγε, ὅτι νεώ- 
τερός εἶμι, δεικνὺς μὴ οὖσαν ἐν αὐτῷ νεότητα διὰ 
τὴν τῆς διανοίας τελείωσιν. Ita explenda eat illic ex 
Basilio lacuna, ut conjecit doctissimus interpres 
Curterius : « Siquidem et Dominus ipse, cum Jere- 
miam, conveniret, ne se Juniorem esse diceret, 
prohibuit, ut juvenem non esse qui mentis esset 
senili perfeetione preditus, ostenderet. » Dixit 
Basilius, πολιὰν ἐν τῷ χρυπτῷ, ut Apostolus Ro- 
man. 11, 29 : ᾿Αλλ᾽ ὁ ἐν τῷ χρυπτῷ ᾿ἸΙουδαῖος, xai 
περιτομὴ καρδίας " « Sed quin abscondito Judeus 
est, et circumcisio cordis ; »et Matthaei vr, 4: 
'O Πατήρ σου, ὁ βλέπων ἐν τῷ χρυπτῷ" Paler 
tuus qui videt in abscondito. Sub finem pagine alter 
locus est a nobis restitutus apud interpretem, 
expunctis illis. « suamet auctoritate, per qus sin- 
guli sibi possunt asciscere suismet factis, et ab eis 
arripere potestatem dominandi. » Non enim ait 
Basiliusillusores arrepturos potestatem dominandi, 
vel eam factis suis sibi ascituros : sed ipsos Judeos 
potius peccatis suis promerituros,ut jugo barbaro- 
rum subjiciantur. Verum ex duobug mss. H, et ], 
emendandum est in Greco : 'AAÀ' ἀφ’ ἑαυτῶν ἔση 


ex hoo Basilii Greco textu expleri potest, si iia 


legamus p. 67: Γαμικχῶν ἐνδυμάτων, xal κόσμου 


τοῦ πρέποντος ἐστερημένον, πτωχεύοντα βρωμάτων 
πνευματιχῶν᾽ « Qui nuptialibus vestibus careat, 
qui decenti sit cultu destitutus, et spiritualium 
ciborum penuria laboret, et verum panem, » etc. 

Ibid. C 5. Τουτέστι, τὸ σιτομέτριον. Heec  ab- 
erant a ms. F. ; non item ab II. et I. Idcirco inter- 
pretis verbis adjecimus, « hoc est, tritici men- 
BUr&. » 

Col. 299 B 5. Non contradicant. Hsc omissa 
fuerant ab interprete, que tres tamen mss. uno 
consensu exhibent. Ubi notanda probitas illius 
seculi, quo sejungebant se ab omni dignitatum 
ecclesiasticarum ambitu viri sancti,quod et exem- 
plo 8uo confirmavit S. Joannes Chrysostomus,cum 
fuga consulens sibi, occultavit se, ne ad epiecopa- 
tum promoveretur, et librum defensionis suse ad 
Basilium socium et contubernalem suum scripsit, 
quo inter aliadifficultates exponit, quibus episcopi 
munus obsessum est, libris sex De sacerdotio, ut 
tradit Socrates, lib. vi Hislor., cap. 3. Testatur 
etiam idem illud studium fugiendi episcopatus apud 
veteres epistola illa concilii Valentini ad Foroju- 
liens., qua declarant quosdam horrore suscipicndi 
gacerdotii sese aliquod commisisse delictum esse 
confessos,cujus gratia possent ab illo depelli. Am- 
brosius etiarn ut dignitatem effugeret, credulis 
voluit et impudicus videri. Vide Paulinum, in ejus 
Vita, et Baronium, an. 374, 6. 

Ibid. 13. Τὸ ἄξιος εἶναι, Contrarium eliciebat 
ex his verbis interpres, « docens indignum se 688 - 
se,qui presideret: » atqui hoc ipso se dignum es- 
80 ostendebat, quod humilis ac modestus esset. 

Ibid. D 5. Μεσταὶ ἀνομίας. Emendandum his 


μετὰ ἀνομίας, qua varia lectio, in margine apogra- 


phi addita, prseférenda fuit alteri ; eamque sequi- 
tur interpretatio. 

Col. 302 A 8. Cum eorum lingua. Conjunxit cum 
verbo ἀντιλέγειν, non cum μελετᾷ, vocem. qÀdo- — 
σης intorpres, neo animadvertit apud Davidem 
linguam dici μελετᾷν, psal. xxxiv, 23: Καὶ ἡ 
γλῶσσά μου μελετήσει τὴν διχαιοσύνην σου" 
Et lingua mea meditabitur justitiam tuam ;. et 
XXXVI, 28: Os justi meditabitur sapientiam, ubi per- 


κυριεύσειν, ἐξ ὧν ἔχαστος ἑαυτῷ διὰ τῶν ἔργων, eL ἢ peram in Germanicis Bibliis vertitur, « curabit 


apud Procopium p. 66 : Κυριεύσειν φησὶν ἕχαστου 
τὸ χυριευθῆναι m. a. ὃ. τ. ἐπισπωμένου" « Qui 
ab unoquoque ad dominandi licentiam operibus 
attralantur. 


Col. 208 A 11. In eorum partes. Omiaerat verbum 
προσεχώρουν interpres,quod aptum est ad factiones 
et dissidia seditiosorum, qui tempore Hierosolymi- 
tana obsidionis omnia turbabant, indicanda : vide 
Josephum lib. v, vi et vii De bello Judaico. Rursus 
χλανίδα « paludamentum » vertimus, non « tor- 
quem, » seu amiculum pertenue ac molliculum, 
quod ejusmodi ornatus aut vestis principem non 


sapientiam. » non enim est μέλει, sed μελετήσει, 
in quibus locis verbum Hebreum 7/131 non solum 
« meditari » sonat,sed etiam « mussitare : » itaque 
etiam psalmo cxi, 45, φωνεῖν vertitur, οὐ φωνή- 
σουσιν ἐν τῷ λάρυγγι αὐτῶν, non clamabumt ín 
gullare suo. Idcirco hic delevimus illa verba inter- 
pretis: « ut meditarentur nocte ac die legem Do- 
mini, lingua eorum contradicebat. » 


Ibid. C 2. Quod populus. Cavendum inter- 
preti, ne similitudo vocum eum fallat, ut hoc loce 
τὸ ἀνίατον « incurabile malum, » existimavit esse 
παρὰ τὸ ἁνιᾷν quod est, « molestiam inferre, » 


4093 


AD COMMENT. IN ISAIAM. 


1094 


scripsitque, « populi egre ferentis, quod responde- À αὐτὸν ἐν τῇ γῇ. Et beatum facial eum in terra. Chal- 


rit. » Atqui ἀνίατον est τὸ ἰᾶσθαι μὴ δύνάμενον, 
« quod sanari non potest. » Sed sequenti pagina 
recte hoc animadvertit, ἀνίατον νοσοῦσιν, « insa- 
nabiliter egrotant. » 

Col. 303 B 43. Significare Christum. Restituimus 
hunc locum ex altero Regio H. et Anglicis, in quo- 
rum uno legebatur τὴν περὶ αὐτούς" at Procopius 
compendiose, à δὴ ποιχίλως ἐπινοεῖται Χριστός * 
« quibus varie signiflcari Christum intelligimus. » 
1n F. calamo exaratum reperit Tilmannua, κατὰ 
ποικίλην τὴν περὶ ἑαυτοὺς συμδουλίαν καὶ ἐπίνοιαν ὁ 
Χριστός" « Cuncta. faciunt δὰ multiformem illam 
contra semet consultationem et molitiones. » Idem 
paulo post scripserat, « Dimidia enim mali pars se 
stitit intra peccatam in ipso peracri voluntatis 
affectu : » sed aborat ἃ Regio F. quod aliud H. aug- 
gessit et apographum Anglicum, quod quia minus 
cleganter scriptum erat, opere typographice Re- 
gium codicem sequi maluerunt, ideoque Grece 
omiserunt illud, quod interpretis verbis addideram: 
« Est enim perfecta malitia, cum quis, » etc. Τελεία 
γὰρ κακία τὸ xal γνώμῃ xal πράξεσιν ἁμαρτάνειν * 
ἥμισυ δὲ τοῦ, Sic enim erat. in H. οἱ Anglic. Hinc 
corrigendus est, Procopii Commentarius p. 68, qui 
hiec in compendium redegit : τὸ τέλειον εἰπὼν iv 
χαχίᾳ, σοὶ τὸ Asimov ἐξ ἀναλόγου χατέλιπε. Τὸ γὰρ 
Éovov τελειοῖ, 1 δὲ τῆς διανοίας ὁρμὴ ἀτελής. 


Col. 305 C 13 Καὶ ἐν ἐμοί. Hec aberant ab apo- 
grapho Anglic. que ex regiis mss. F. et H. et T. 
addidimus. Apud Joannem xiv, 30, tantum habotur: 
Καὶ ἐν ἐμοὶ οὐκ ἔχει οὐδέν" Et in. »6 non habet 
quidquam. Testatur tamen Theodorus Beza in duo- 
bus exemplaribus Novi testamenti fuisse, ut hic 
legit Basilius, οὐχ εὑρήσει, « non inveniet.» Ita 
loquebatur et beatus Martinus morti proximus : 


« Quid adstas, oruenta bestia ? Nihil in me fuagesti. 


reperies. » Severus in Pita S. Mart. 


Col.307 D 4. Sewitam, Hic repetiorat interpres 
hanc sententiam tanquam textus partem, nequecum 
precedenti membro conjunxerat; hoc enim sibi vult 
auctor, eos, qui preter meritum laudant, semitam 
pedum conturbare, et ut ait Procopius, Zuvbytov 
αὐτῶν τὰς ὁδοὺς, ταῖς σκιαῖς ἐναπομεῖναι χελεύον- 
τες. « Vias eorum confundebant, qui umbris acquie- 
ecere jubebant; » siquidem τὸ μακαρίζειν, etsi ad 


di&a versio ibidem, Et dabit ei beatitudinem in terra. 


. S. Hieronymus, et beatus eril in terra. 


Col. 313 A 14. Non enim «est. judic. Lectionem 
hanc Ε΄. ms. exprimebat bis verbis Tilmannus, Οὐ 
γὰ τοῦ χρίνοντός ἐστι μετὰ τῶν χρινομένων ἔρχε- 
σθαι πρὸς χρίσιν, ἀλλὰ μετὰ τῶν χρινομένων μετ’ 
ἀλλήλων α. π. π. xp. « Non enim interest judiois, 
cum jam prejudicalis venire ad judicium, ut inter 
se obvii sint judici. » Veruin aptiorest ea, quam ex 
H. I. et Angl. expressimus. Quin etiam in membro 
precedenti preferebat F. οὐχ ἐπὶ τῷ κρῖναι, ἀλλ᾽ ἐπὶ 
τῷ διαχρῖναι" « ged ut alios secernat; » verum in 
Anglico est : ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ διακριθῆναι, « sed ut judi- 
cio contendat, »vel « ut judicio experiatur. » A Re- 
gio H. istud ultimum penitus uberat. Ex eodem et 
l. F. A. addidimus interpretationi pagina sequenti 
« et mercede conductis, » etc., que fuerant prieter- 
missa. 

Col. 317 A 8. 'Evi τῷ κάτω. Rectius in H. et I. 
ἐπὶ τὸ χάτω, quod adjectum est apographo Anglico 
hio mutilo ; sed expunximus a versione sine causa 
repetitum illud, « terram versus. » Paulo post ubi 
de basilisco agitur, scriptum erat, « cum solo aspe- 
ctu corrumpere; » at διαφθείρειν hic est « necare.» 
Non enim, solum inficit, sed interficit. Plinius. lib. 
xxvii, cap. 4, Historiz : « Baeilisci,quam etiam ser- 
pentes ipsi fugiunt alios ollactu necantem, qui ho-- 
minem, vel si aspiciat tantum, dicitur interimete, 
sanguinem magi miris laudibus celebrant. yTdem, 
lib. vri, cap. 21, narrat, et Cyrenaicam, provinciam 
eum generare xit digitorum non amplius magnitu- 
dine ; lianus etiam lib. i1, eap. 5, De animalib., 
eum esse palmi longitudine scribit, Σπιθαμὴ δὲ τοῦ 
βασιλίσκου τὸ μῆκός; ἔστι, καὶ μέντοι xal θεασάμε- 
νος ὁ τῶν ὄφφων μήκιστος αὐτὸν ἐκ τῆς τοῦ guorua- 
τος προσδολῆς οὗτός ἐστι. « Vel serpe.tum maximus 
illius aspectu statim exspirationis appulsu torres- 
oit. » Sed lib. 1 1, cap. 3l, basiliscum ait viso gallina- 
ceo tremere, et audito illius cantu, terrore concus- 
sum, emori : quam ob causam, illi, qui per Africam 
iter faciunt, gallum itineris comitem sibi adjungunt. 

Col. Ibid. C 4, Aique. ulinam. ΕἾθε δὲ μὴ xal τῆς 
Ἐχχλησίας αἱ θυγατέρες τὰ αὐτὰ ἐγχαλοῖντο᾽ sic le- 
gendum ex H. I. A.,non ut erat in F. εἴτε δὲ μή, οἱ 
ἐνεχαλοῦντο, unde expressit interpres, « At non filie 


verbum nonpunquam sonat beatum reddere vel bea- I) eliam Ecclesie ob eadem in jus vocate sunt. » Ex 


tificare, ut ediderat interpres; plerumque tamen 
beatum judicare vel predicare apud profanos etiam 
auctores significat, unde Aristoteli 1 Rhetor. uaxa- 
ρ'σμός οἱ εὐδαιμονισμός laudationis precipue spe- 
cies sunt. Sic et Ecclesiastici xr, 30 : Πρὸ τελευτῆς 
μὴ μαχάριζε μηδένα. Anle mortem. quemquam ne 
laudes hominem. Vulgata quoque Isaie i1, 42, Qui te 
beatum dicunt ipsi te decipiunt. Vox quippe Hebrea 
"2M non aliud sonat, ut psal. cxtnr, 15 : ᾿Εμαχά- 
p:ozv τὸν λαόν, beatum. dixerunt. populum 
nunquam tamen μακαρίζειν beatum facere inter- 
pretatur Itala vetus, ut psal. xv, ὃ : αὶ μαχαρίσαι 


: non- ^ 


iisdem mss. codicibus correximus paulo ante in An- 
glico apographo mendosum illud, τὰς ἀρχηγοὺς a6- 
τῶν τὰς θυγατέρας Σιών. Sed quamvis recte scri- 
ptum esset, paulo post in F. παιδιαῖς ἀσέμνοις, so 
legisge putavit interpres, πα!ιδείαις, se dedunt inho- 
nestis disciplinis. 


Col.319B10. Est igitur opus.Sustulimus notam in- 
terrogationis, quam Greca non agnoscunt, et emen - 
davimus ex Regiis quod erat in Anglico, xal οἵτινες 
ἡμῶν τῶν τιμωμέν., et irnmutavimus illud inter- 
pretia : « Quod igitur est opus Domini? Revelare ha- 
bitum ; et itaque inter nos si honore afficiantur 


109ὅ 


NOTAE FRONTONIS DUCJEI 


1096 


hoc pretextu. » Paulo post annotarat doctissimus À II Paralipom. τι, 5, ἔγλυφεν ἐπ᾽ αὐτοῦ φοίνικας καὶ 


Tilmannus pro καλυφθησεται in F. corrigendum ἀνα 
χαλυφθήσεται᾽' sed alter. Regius et I. et Angl. exhi- 
buere scriptum οὐχ ἀποχαλυφθήσεται, ut est. Mat- 
theei x, 26, et Luce xi, 2. 

Col. 322 C 1, Nexus quosdam. Κοσύμθους ex- 
ponit auctor, ἀποδέσμους τινὰς τῶν χροσσῶν quos 
interpres verterat, « quasdam fasciolas fimbriis as- 
sutas, id eat, vestes fimbriatas cum appendentibus 
tintinnabulis. » S. Hieronymus, epist. 130, nuine- 
rat inter vestimenta sucerdotalia superhumerale et 
tunicas χοσυμύωτάς et cidarim, in quem locum 
ecribens Marianus Victorius, docet fimbriatum vesti- 
mentum significari, quod Hesychius χοσυμδωτὸν 
χροσσωτόν interpretetur, id est, fimbriatum, et Exodi 
xxvii, ubi Vulgata lineam scriptam transtulit, 
Grece est χοσυμδωτόν " alii malunt χοσυμδωτόν 
dici tunicam nodis substrictam, et exponunt Exodi 
xxviii, χόσυμδοι τῶν χιτώνων ἐχ βύσσου, « nodi 
tunicarum ex bysso. » Certe Pollux lib. rr, cap. 3, 
χοσύμδην pro crinium modo accipi admonet, quem 
κρώῤυλον polius Attice vult appellari : "Expspov δέ 
τινες ἐκ πλαγίου κόμην ἢ χατόπιν ἢ ὑπὲρ τὸ μέτ- 
πον, ποταμοῖς ἢ θεοῖς, xal ὠνομάζετο πλοχμὸς ἢ σχό- 
Aug ἢ σειρὰ τριχῶν κοσύμόη δ᾽ oóx ᾿Αττικὸν, ἀλλὰ 
χοώδυλος" « Nutriebant vero comam quidam in ob- 
liquum vergentem, aut supertergum,aut super fron- 
tem, fluminibus aut diis consecratam, que πλοχμός 
aut σκόλυς nominabatur. Non enim xocóp67, sed 
κρώδυλος, Atticorum est. » S. Augustinus in Quz- 
sLionibus in Exodum lib. 1, quest. 114 : « Tunicam 
vero cum cornibus honestius putarunt Latini in- C 
lerpretes dici, quam si dicerent, cum círris, qui 
bene dispositis ornamento esee vestibus solent. » 
Cum igitur Exodi xxviii, 35, κόσυμόοι gunt nodi tu- 
nicarum ex hysso, videntur appellationem facti ex 
similitudine cirorum vel crinium, qui sunt nodi sive 
nexus capillorum ; propterea nexus fimbriarum hio 
interpretamur. Paulo post ἐγχομθώματα χροσσῶν 
vertimus « ornatum fimbriarum, » quod dicat Pe- 
trus, Epistola 1, 5, ἐγκομδώσασθε τὴν ταπεινοφρο- 
σύνην, « humilitatem insinuate, » vel « estote intus 
humilitate ornati : » quod vetus Lexicum éyxóp6opua 
exponat δεσμὸν τῶν χειρίδων, « nexum manicarum » 
aive nodos fimbriarum manicis assutos. Alii malunt 
ἐγχωμδώματα dici vestimenta quedam,ut Hesychius 
χόσυμθον esse dicit ἐγκόμδωμα xal περίζωμα Alyó- 
πτιον, « Subligaculum vel amictum Z7Egyptium. » 

Ibid. 43. Alter quidam. S. Hieronymus in im 
Isai: « Hec omnia licet LXX interpretes, Aquila, 
et Symmachus, ac Theodotio diversis modis inter- 
pretentur, nos ut potuimus, vel de Ulebreo, vel dc 
ipsorum translatione texuimus. » In textu etiam 
prophete, quem vulgavit doctissimus Joan. Curte- 
riusex vetustissimo codicequi nuncest illustrissimi 
cardinalis Rupifucaldii, annotatur in margine pro 
μηνίσχους, lunulas, Symmachum edidisse μανιά- 
xac, lorques, οἱ pro τὰ χαθέματα, monilia, yaAa- 
στά, calenulus. Nam οἱ ita legimus apud LXX 


D 


χαλαστά, Ubi Vulgata Lat. : Sculpsitque in. ea pal. 
mas, et quasi catenulas se invicem complectentes - ad 
verbum, laxatiles sunt catena. 

Col. 223 A 10. Supercilia pingit. Immutavimus illud 
interpr. : « Similis luna in cornua inflexe supercilia 
suo ambitu circum oculos amplectitur. » Significat 
Basilius, delineari circum oculos supercilia,ut velut 
in arcum lunata illos ambiant. S. Hieronymus ep. 
10 : « Non habuit stridentes calceolos, nec orbes 
stibio fuliginatos. » Epist. 27:« Turpanda est facies 
quam cerussa et stibio sepe depinxi. » S. Joannes 
Ghrysostomus in tractatu a nobis vulgato de S. Jo- 
gepho : Μέλανι τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑπογράφουσα, « ocu- 
los stibio pingebat. » Tertullianus, De cultu femi- 
narum, c&p 5j: « Que genas rubore maculant, ocu- 
loa fuligine circumlinunt. » Pollux lib. v, cap. 46: 
Τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑπογράφει, τὰς ὀφρῦς μελαίνει, εἰς 
γραμμὰς ἡμικυχλίων περιάγει γεωμετρεῖ περὶ ἐπισχύ- 
viov'«Oculossubtus inficit,supercilia denigrat,lineas 
semicirculares circumducit, frontem dimetitur, » 
vel potius, « geometriam in superciliis exercet. » 

Col. 327, A 7. Quod autem nemine. Aliam sen- 
tentiam exhibebat edita versio, « Si quidem nemo 
videt unum aliquem seorsim et privatam degentem 
vitam vestes luculentas circumjicere per edes. Hec 
enim declarant excessum omnem, quo iste abute- 
bantur. » Quod autem attinet ad illa Laconica pel- 
lucida, S. Hieronymus ait ita LXX esse interpreta- 
tos, volentes tenuissimas significare vestes, qnibus 
Lacedemoniorum, qui fuerunt ad bella prompltis- 
Simi, et austerioris vitae, corpora tegebantur ; alii 
referunt ad purpuras Laconicas nitentes et splen- 
dentes, quod Laconicas purpuras esse pretiosissi- 
mas scribat Plinius, lib. xxxv Histor., cap. 6. Busi- 
lius tamen Lasenarum vestes pellucidas fuisse vult, 
cujusmodi fuerunt Cos vestes a poetis Latinis cele- 
brate. Tibullus, eleg. 3, lib. 1 : 

llla gerat vestes (tenues, quas femina Coa 


Tezuil..... 
et Horatius, lib. 1, satyra 2 : 

Altera nil obstat, Cots tibi pene videre est 

Ut nudam..... 
Propertius, lib. τι, eleg. 1 : 

Sive logis illam fulgentem incidere Cois. 
Coa enim vestis puellarum fuit fama non nimium 
bona. Plinius, de bombycibus, lib. xr, c. 22 : e Telas 
araneorum modo texunt, ad vestem luxumque fe- 
minarum. Prima eas redordiri rursusque texere in- 
venit in Ceo vel Co, mulier Pamphyla, ut denudet 
feminas vestis. » Clemens Alexandrinus hec de ve- 
βιὰ Lacenarum, lib. n P:zdagogi, cap. 40 : Οὐδὲ 
γὰρ ὑπὲρ γόνυ χαθάπερ τὰς Λαχαίνας ἐστολίσθαι 
καλόν" οὐδὲν γὰρ μέρος ὁτιοῦν ἀπογυμνοῦσθαι γυναι- 
χὸς εὐπρεπὲς. « Neque enim sicut Lacenas virgines 
supra genu vestiri honestum : nullam enim partem 
femina nudari decorum est. » Lacenas etiam φαινο- 
μηρίδας appellavit Ibycus, quod incessu coxas rete- 
gerent, el ἀνδρομανεῖς, quasi insano in viros amore 


1091 


IN COMMENT. IN ISAIAM. 


1008 


ardentes apud Plutarchum sub finem Fitz Nun. A dubio scripsiese Basilium χατάχλιτα indicat ipsa 


Col. 321 B. 10. Purpura pro. Hec ut Grece desi- 
derabantur in Regio F. et ex H. I. et Angl. suppleta 
sunt, ita eorum interpretatio Latina textui est ad- 
dita, ut quatuor elementorum figura perfecta in ve- 
stitu sacerdotali appareret, quam etiam exponit 
S. Hieronymus epist. 428 : « Quatuor colores ad 
quatuor elementa referuntur, ex quibus universa 
gubsistunt. Byssus terre deputatur; quia ex terra 
gignitur. Purpura mari, quia ex ejus cochleolis tin. 
gitur;hyacinthus aeri, propter coloris similitudinem; 
coccus igni et etheri, qui Hebraice 1219 sen appel- 
latur: et justum esse commemorant, ul pontifex 
Creatoris non solum pro Israel, sed pro universo 
mundo roget.» Theodoretus, de tegminibus taberna- 


culi agens, quaest. 60 in Exodum : Τὸν δὲ ὄροφον εἴ- p 


yov ἐξ ὑφασμάτων ποικίλων Ex διαφόρων κατεσχευ- 
ασμένον χρωμάτων, καὶ ταῦτα δὲ τῶν τεσσάρων στοι- 
χείων ἦν τὰ αἰνίγματα. Ὁ μὲν γὰρ ὑάχινθος τῷ ἀάρι 
προσέοικε" τὸ δὲ ῥοδοειδὲς ἢ κοχκοδαφὲς τῷ πυρὶ, τὸ 
δὲ ἁλουργικὸν μηνύει τὴν θάλατταν ἐχείνη γὰρ τρέ- 
φει τὴν χόχλον, ἐξ οὗ τὸ τοιοῦτον γίνεται pupa d 
δὲ βύσσος τὴν γῆν ἐκ ταύτης γὰρ φύεσθαι λέγεται. 
« Tegebantur variis texturis diversis tinclis colori- 
bus, qui quidem quatuor elementa subindicabant. 
Nam hyacinthus ad naturam aeris accedit; rosaceus 
autem color, seu cocco tinctus, ad naturam ignis; 
purpureus autem mare denotabat, in quo enutritur 
concba, undecolor ejusmodi sumitur; byssus autem 
terram referebat, unde nasci dicitur. » Josephus de- 
mum, lib. irt, cap. 8, Antiquit. : Τά τε γὰρ φάρση ix 


τεσσάρων ὑφανθέντα τὴν τῶν στοιχείων φύσιν δηλοῖ. C 


"H τε γὰρ βύσσος τὴν γῆν ἀποσημαίνειν ἔοικε, διὰ τὸ 
ἐξ αὐτῆς ἀνιεῖσθαι τὸν Alvov: fj τε πορφύρα τὴν θά- 
λασσαν, τῷ πεφοινίχθαι τῆς κόχλου τῷ αἵματι" τὸν 
δὲ ἀέρα βούλεται δηλοῦν d) ὑάχκινθος͵ καὶ ὁ φοίνιξ δ᾽ αὖ 


τεχμήριον τοῦ πυρός. « Vela quoque e qaatüor co- ^ 


loribus contexta elementorum, natürem designant. 
Nam byssus terram referre videtur, ex qua lini hoc 
genus provenit ; purpura vero mare, eo quod con- 
chylii cruore sit fucata ; aerem vero hyacinthus re- 
presentare videtur, siout puniceus color ignem. » 
Merito igitur ordinem dictionum interturbatum re- 
stituimus, cum antea sic expressa essent ista, quasi 
mulieres essent indute vestimentis, que suis colo- 
ribus elementa repcesentarent, aed etin Grecis ad- 


etymologia, qaam affert, quod toralia designentur, 
sive tapetes, quibus lecti non lectice insterneban- 
tur, cum discumberetur, ut apud Virgilium, 1 
4Eneid. ; 

"- Slratoque super discumbitur ostro. 
Sic apud Tertullianum, l/e pallio, cap. 3, intelligit 
Pamelius illud de pavone : « Quanquam et pavo 
pluma vestis, et quidem de cataclitis, imo omni 
conchylio depressior, » id est, de accubitis, quibus 
ad accumbendum utebantur, tametsi Suidas nonto- 
rulia, sed xÀAlvac, lectos, esse vult τὰ χατάχλίτα, 
Sed nec illi assentiendum puto, nec aliis qui παρὰ 
τὸ xataxAÀstew deducunt illud « cataclitis, » cum 
scribendum potius fuisset, de cataclystis : verum 
optime conjecisse doctissimum Theodorum Marci- 
lium hic emendandum, de cataclistis, ex Fortunato, 
lib. De vite S. Martini, 

Cycladis aul qualis cataclistis effora vasis, 
et libro iv, 

Qux manus artificis cataclistica fila rotavit ; 
eL ex Apuleio, lib. xi, « Eas amoenus lectissimee 
juventutis veste nivea et cataclista renitens se- 
quebatur chorus; » non aulem ex Tertulliano 
corrigendum  Apuleium, ut volebat Jo. Merce- 
rius J. C., cum illam emendationem confirmet 
hec lectio Greci textus LXX, ubi θέριστρα xa» 
τάχλειστα dicuntur « palliola clausa, » et 418 
Senece, lib, 1 De tranquill., οἱ Ammiani Marvellini 
loca, ex quibus constat commendari, pétissimum 
vestes, que ex arculis proferuntur-fresse penden- 
tibus ut magis splendeant zreque facile occurrere 
possit auctor, qui vestes é&taclitas dicat, sed cata- 
clita tantum toralia focantur. In textu etiam Greco 


: ἃ Curiéite odito-aen χατάχλιτα legimus apud LXX, 


Sed κατάχλειστα. Ex Hebreo non potest liquere utra 


| VOx sit aptior, quod hoc additum sit Hobreo textui 


& LXX, ut ex S. Hieronymo constat, qui habet 
tantum « et theristra : » quam ob causam Basilius 
ait hic obelo notatam illam dictionem, ab Aquila, 
Symmacho et reliquis omissam, ut cetera obelo ju- 
gulabantur in editione Origenis, qua Hebreo fue- 
rant addita, sicut antea in illud Geneseos annotavi- 
mus, « Et congregata est aqua, » homil. Ain Hexaem. 

Col. 330 B 8. Er incensum. Scripture locum 
designavimus, in quo fit i;entio olei unctionie et 


huc ex Reg. H.corrigendum est et altero Angl. ὁποῖα ἢ thymiamatis compositionis, quod Vulgata « thy- 


ἐχεῖνοι σύμδολα, « indutee, qualia erant ea, quibus 
sacerdotes induti. » 


Ibid. 14. Accubitoria. Scripsimus  accubitoria, 
et in Grecis χατάχλιτα, quod in eam lectionem 
consentiant duo Regii F. H. et 1. cum Anglicis. In- 
terpres tamen quoniam in Bibliis Plantinianis et 
Germanicis apud prophetam legitur θέριστρα χατά- 
χλειστα, verterat, « theristra clausa. » Et vero in 
quibusdam etiam Dasilii exemplaribus ita leyi ad- 
monet vir doctissimus Flaminius Nobilius in edi- 
tione Romana LXX,quemadmodum et in nonnullis 
1saig prophete libris Grecis : verumtamen sine 


ῬΑΤΒΟΣ. GB. XXX. 


miama aromatuin » vocat. Porro cum hio aliquid 
deesse arbitraretur iuterpres, adjecerat aliquot 
verba, et unam periodum in duas diviserat : « For- 
tasse enim postquam in templo esse cceperunt 
voluptuose fragrantie odores, tunc unguentum sa- 
cra unctionis et thymiaina compositionis esse de- 
sierunt. In terram enim disjectuin. » 

Col. 334 € 3. Ante virilem. Interpres ediderat, 
« preripi morte ante messoriam fulcem : » quod 
ἀχμήν non animadverlerit, non soluin aciem sive 
cuspidem sonare, sed etam τὴν νεότητα, juventu- 
tem, el iv ἀχμῇ sive τοὺς ἀχμάζοντας, mlate flo- 


33 


1099 


NOT/E FRONTONIS DUCJEI 


1100 


rentes, τοὺς ἐν τῇ ἡλικίᾳ καθεστηχυίᾳ, ut infra Ba- A ὑπόσχεσις vel ἐπαγγελία“ cum proprie sit posses- 


silius dixit, oi ἐν ἡλικίᾳ πάντες, « qui consistunt in 
tetatis vigore. » Sed et illica mente auctoris discea- 
sit, emendato codice destitutus et vertens, « ut 
nulli usui occupasse videantur sux robur etatis, 
aut certe quia auxilio destituti sin!, non admodum 
difficiles ad toleranda omnia ; » verum ex Regio et 
I. restituendum est ἢ διὰ τὸ ἀδοήθητος. 

Col. 334 C 3. Et tnolestiam. Pro ἀγῶνα αὐτοῦ 
annotarat Tilman. se legere ἀγωνίαν ἑαυτῶν, scri- 
pseratque « proin velle se levare et consolari suam 
orbitatem dicunt simul plures : » nos contra con- 
sensum omnium codicum nihil in Grecis immuta- 
vimus, sed in Latinis, ut et paulo post χρῆσον re- 
tinuimus, neque cum illo correximus χεχλήσθω ἐφ’ 
ἡμᾶς, « invocetur super nos. » Imo, « commoda 
nobis nomen, ut dicamur uxores talig viri. » 


Col. 335 C 11. Cum enim propria. (τ fuerint 
a nobis expuncta non exprimemus, sed et hio et in 
aliis hujus commentarii locis, que immutata sint 
vel emendata, pluribus non exponemus, ne proli- 
xiores sint he note, tantumque digito velut intento 
iodicabimus eas sententias, que cum aliis collate 
editionibus,quid in hac Greco-Latina sit prestitum 
lectori studioso significabunt. Pagina sequenti scri- 
psimus χρίσεως ἡμέρα pro χτίσεως ex F. H. et paulo 
post λεΐμμα pro λῆμμα" illud κατ᾽ ἐχλογὴν χάριτος, 
sccundum electionem gratie, est ad Roman. ΧΙ, 5. 

Col. 342 A 2. Quando igitur. Omiserat hic inte- 
gram lineam Greci textus interpres, quam et Re- 
gius F.exhibet, e& novam periodum inchoarat verba 
illa verlens, xal ὁ λόγος αἰνίσσεται, « Quin etiam 
tacite innuit duas esse Bpecies baptismatis, no 
quandoad ternionem usque progrediatur baptisma.» 
Porro illud, πνεῦμα χαύσεως, spiritum ardorís, de 
baptismo etiam exponit Cyrillus Alexandrinus in 
Commentario : Καύσεως δὲ πνεῦμά φαμεν τὴν ἐπὶ 
τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάριν οὐ δίχα πνεύματος ἐν 
fui γινομένην. « Ardoris vero spiritum dicimus 
graliam in sacrosancto baptismo, non absque spi- 
ritu nobis ingeneratam. » 

Col. 346 C 1. Et male obsequentes. Non ani- 
madvertit Evangelii et apostoli Pauli verbis uti 
Dasilium interpres, « maligne obsequentes attentos 
reddebat, » et, « lameniatio erat impenitentem 
conficiens moerore ac tristitia ad salutem. » Imo 


sio : Psal. 11, 8 : Δώσω σοι ἔθνη τὴν χληρονομίαν 
σου, καὶ τὴν κατάσχεσίν cou τὰ πέρατα τῆς 
YT Dabo tibi gentes hareditatem iuam, et posses- 
sionem (uam terminos terra : eLidem verbum He- 
breum χληρονομία vertitur II Paralipom. xxxr, 1. 


Col. 356 A 8. Quandoquidem. Hec quoque pre- 
termissa fuerant ab antiquario seu librario, qui 
Regium F. excripsit, restituta ex altero Regio H. 
et Anglicis, cum versione su8: porro illud ἐν χειρὶ 
μεσίτου est ex Epist. ad Galat. nr, 109. De angelo 
custode unicuique attributo dictum est alibi, in 
psalmum xxxn, 3 : Immitet angelus, vel castrame- 
tabitur. 

Col. 362 B 1. Non est enim. Locus est Jere- 
mie xiv, 22 : Μὴ ἔστιν ἐν εἰδώλοις ἐθνῶν δετί- 
ζων ; Καὶ εἰ ὁ οὐρανὸς δώσει πλησμονὴν αὐτοῦ, 
οὐχὶ σὺ αὐτός ; Nunquid est in idolis gentium, qui 
pluat? Quod. sí c.elum dabit. salietatem suam, nonne 
tu es ipse? Alter autem, Et pluam super unam, ni- 
hil discrepat a verbis Amos iv, 7. Tertius demum 
est Ezechielis 1v, 6, nonnihil diversus : illic enim 
est in Bibliis Basiliensibus et apud Polychronium 
atque in manuscriptis, quorum meminit Flaminius 
Nobilius : Kai ἐγὼ δέδωκά σοι τὰς δύο ἀδικίας αὐτῶν 
εἰς ἀριθμὸν ἡμερῶν ἐννενήχοντα γαὲ τριακοσίας 
ἡμέρας" « Et ego dedi tibi duas iniquitates ipsorum 
in numerum dierum nonaginta scilicet el trecentos 
dies. » 8. Hieronymus in eum locum testatur ita 
LXX edidisse; itemque Aquilam, Symmachum et 
Theodotionem, licet vulgata exemplariu centum 
nonaginta annos habeant : at Basilius, pro nona- 
ginta et trecentos, dixit, « nonaginta tres. » 


Col. 366 B 7. Et oculus inexhaust. Interpres 
scripserat, «quam si deflnieris tecutn nihil omnino 
possidere. » At συνορίζεσθαι non. est hic « deflnire 
&pud se, » verum » confinio jungi. » Paulo post in 
ms. F. perperam scriptum fuit οὐ λήψει, unde Til- 
mannus verterat, « ipse autem nihil omnino abs te 
accipiet:» at multo rectius in H. et A. οὐ λείψει, 
« non deficiet. » 

Col. 371 A 10. Juxta igitur. Non ut antea erat, 
« juxta igitur paremiam, » ne quis profanum esse 
putet adagium : est enim apud Salomonem, Prover- 
bior. xxur, 31 : Εἴ γὰρ εἰς τὰς φιάλας xai «à 
ποτήρια δῷς τοὺς ὀφθαλμούς σου. Si enim inm 


ἀμεταμέλητον σωτηρίαν dieit, non hominem im- D phialas eb pocula dederis oculos tuos. Quod vero 


penitentem, sed salutem ἀμεταχίνητον " vel certe 
μετάνοιαν ἀμεταμέλητον dixit Apostolus, II Co- 
rinth. vit, 10, panitentiam, cujus nos non paoniteat, 
ut dona Dei dicuntur ἀμεταμέλητα, Roman. 1, 29, 
atque ita videtur accepisse S. Joannes Chrysost. 
homil. 15 : Οὐδεὶς ἑαυτοῦ χκαταγνώσεται, ἐὰν λυ- 
πηθῇ ἐφ᾽ ἁμαρτίᾳ, ἐὰν πενθήσῃ, καὶ ἑαυτὸν συν- 
τοίψῃ" « Neque enim quisquam unquam sibi eo 
nomine succensebit, quod ob peccata sese maerore 
ufflixerit, atque obtriverit. » Infra τὴν γῆν τῆς xa- 
τασχέσεως dixit, quod Tilmannus vertit, « promis- 
sionis, » quasi κατάσχεσις idem hic valeret, quod 


sequitur τὸν γενεσιουργὸν ἐννοεῖν, eset. ex Sapien- 
tie xir, 5. Ψυχτήρων fit mentio, I Esdr. t, 9. 

Col. 374 D 4. Secularium. Tai; ἔξωθεν dixit, 
ut ab ecclesiasticis seculares distinguat, non a 
Christianis gentiles aut paganas, quemadmodum 
intellexit interpres, « ut prafecturis istis a Chri- 
stiana frugalitate abhborrentibus nonnihil accrescat 
honestatis. » Rursus omiserat illud, τὸ ἐπονείδιστον 
περιστέλλουσα, tantum enim scripserat, « quod 
plane vituperandum est. » 

Col. 379 € 6. Ad occasum. Non ut antea erat, 
« ad retinacula vit:e; » perperam enim calamo ex- 


1101 


IN COMMENT. IN ISAIAM 


1108 


aratum erat ia F. μέχρι τῶν δεσμῶν. Atemendatum A flamma accensa : « qu&mobrem sane mirum, quod 


est ex ἢ. et A. μέχρι τῶν δυσμῶν τῆς ζωῆς. Δυσμή 
« 8018 occasum » sonat : transfertur etiam ad vite 
finem. Hesychius et Suidas δυσμαῖς βίου, τῷ τέλει 
ζωῆς. 

Col. 382 B 6. Qui ex Caini. Καθήχοντος dixit, 
quod καθήχειν devenire sonet. Procopius dixit xax- 
αγομένοῦ, p. 77 : à τοῦ 'Io6dÀ ἐστιν εὐρήματχ 
τοῦ ix τοῦ Κάϊν καταγομένου, « quorum auctorem 
illum, qui Gaini soboles exstitit, accepimus. » Εἰ 
annolatur Genes. iv, 47. Nam ex Cain ortus est 
Henoch, ac deinde ex Henoch Irad, ex Irad Ma- 
viaeb, ex quo Mathusael, et ex isto Lamech, cujus 
filii Jabel et Jubal. Male interpres ediderat, « Jubal 
qui ex genealogia sibi conveniente, nempe ex Cain 
prognatus scribitur. » 

Col. 386 D 4. Detestandum. Interqres legit in F. 
πρὸς τῷ ἐναργεῖ, « quod nulli non colliquescit. » 
inelius in. H. τῷ évayst ut edidimus : neque enim 
ἐναργές, « manifestum » est Davidem omnes pec- 
catores terre interfecisse. 


Col. 406 C 1. Falere rationes. Non ut Tilmannus, 
« qui audent profiteri se esse pares scribendis de 
unaquaque re libris. » Merito tamen postea in 
margine addiderat τῆς ἐποχῆς inventorem fuisse 
Pyrrhonem, qui assensum praeberi vetabat. Vide 
Diogenem Laertium, lib. ix, p. 670 : οὐ γὰρ μᾶλλον 
τόδε ἣ τόδε slvat ἕκαστον, « neque enim esse quid- 
quam istud potius quam illud. » Omiaerat paulo 
post idem interpres illa verba, qu: Greca sugges- 
serat ms. F., « nigrum esse argentum propter ru- 
biginem, quam effundit. » Ibidem οἷς προσομιλήσῃ 
verterat, « quibuscum ne diutius congrediare fa- 
miliariter, » licet absit negatio, et ὁμιλεῖν non si- 
gnificet tantum familiariter congredi, sed etiam im- 


C 


idem contendit apud Basilium legi, quemadmodum 
apud Procopium et in edit. Romana, ἀνειμένης, e ἃ 
flamraa resoluta : » nisi forteillum in errorem im- 
pulit interpres Lalinus, qui scripserat, « a flamma 
effusa, » vel alium codicem scriptum nactus est. 
Vulgata Latina dixit cap. v, 25, « et calor flamme 
exurit. » 

Col. 428 B 8. Isti quasi. Hiec ad verbum e 
Greco sunt expressu,et in locum eorum substituta, 
qua interpres adjecerat. Reliquum enim textus ca- 
pitis quinti verterat prophete, et Italico charactere 
expresserat, nec esse Basilii verba animadverterat 
illud textus reliquum in compendium redigentis. 


Col. 427 D 1. Et ignis versatur. Ita scripsi- 
mus, non cum Tilmanno, « aspectus, qui versatur 
circa concretionem : « non enim ait aspectum 
flamme, dici carbonem. Procopius in Isaiam p. 88: 
ἄνθραξ δέ ἐστι πῦρ γεῶδες μετὰ τὴν τῆς φλογὸς πάρ- 
οδον τῇ παχυτέρᾳ ὕλῃ ἐναπομεῖναν" « Est autem 
carbo ignis ille terrenus,qui exstincta flamma solet 
in crassiore remanere materia. » Non igitur exponit 
hie Basilius illa verbis ὑπὸ φλογὸς ἀνημμένης. ut 
videtur existimasse Flam. Nobilius in Notis suis, 
scd quid sit ἀνθραξ « carbo, » exponit.Quod si vera 
esset distinctio Isidori, ἄνθραξ hio « pruna, » po- 
tius esset. « Pruna est, inquit, quandiu ardet :.^ 
cum exstincta fuerit, carbo nominatur. Pruná ἃ 
perurendo dicta est : carbo vero quod flampm ca- 
ret. » Sed et apud Plinium, lib. 1virdicitür etiam 
carbo, quando ignitus : « Et cum caso vehementer 
collucet ; » et lib. ΧΧΧΙΙ, οδρ. δ΄: « Carboni major 
vis exusto iterumque flagranti. » 


Col. 431 A 14. Etiofn is cui. Annotarat in mar- 
gine itite 1ddam se desiderarein exemplari: 


morari, versari in re aliqua, ut apud Thucydidem.... ot-merito; deerat enim vox ἀκοίν, quam tamen ita 


ὡμιληκὼς πολέμῳ, « versatus in bello: » et apud 
Chrysostomum,--hotnih, ὁ De pénitentia, p. 660 : 
Kai πολὺν χρόνον ὀμιλήσαντες τῷ πυρί, « atque in 
igne multo tempore versati : » et lib. 1 De Provi- 
dentia, p. 458 : ὡς xal ὀμιλῆσαι γάμοις, « ut et uxo- 
res ducerent. » 

Col. 418 C 11. Non tamen de eo. Tilman.: « Ait 
enim Scriptura nondum immobilem esse circa tales 
anime affectus : quin de eo disserit, » etc., quae 
plane ἃ mente auctoris aberrant. Sic restituendus 


vertendo expresserat, « vocem Domini non quidem, 
qua icerit aurem corporis : sed qua Deus tantum 
menti eorum per notas adumbrationes imprimit 
consilium. » Similem habes locum infra:oà διὰ τῆς 
σωματιχῆς dxozc, ἀλλ᾽ αὐτοῦ τὸ ἡγεμονιχόν - et 
δρυὰ Procopium p. 102 : « Audit autem vocem Do- 
mini, qui menteab ipso informata resonantis in se 
verbi sonum auscultat. » 

Col. 435 D 2. Ne nos educas. Existimavit inter- 
pres se legisse μὴ ἀναγχάσῃς, vel ἀνάγκη, dum 


est et apud Procopium locus p. 86 : ὅτι μήπω λέ- D vertit, proficiscaris nobiscum, nihil necesse nos emi- 


Yt: τὸν ἀπαθῆ. Sequitur locus ex Proverbiis xii, 
46, ubi sio habet : "λφοων αὐθήμερον ἐξαγγέλλει óp- 
γὴν αὐτοῦ, χρύπτει δὲ τὴν ἑαυτοῦ ἀτιμίαν ἀνὴρ ma- 
νοῦργος᾽ « Fatuus ipso die indicat iram suam: 
celat autem suam ignominiam vir callidus. » Apud 
Procopium legimus ἐξαγγελεῖ, indicabit, prodet, ut 
apud Nobilium scholium Grecum δηλώσει θυμὸν 
αὐτοῦ, « patefaciet furorem suum, » et Theodotio 
Ῥνωρίσει, « notum faciet. » 

Col. 449 B 1. Flamma accensa. Φλογὸς ἀνημμένης 
scriptum exhibent duo Regii codd. F. et H. nec 
aliter legi apud Cyrillum annotat Nobilius, « a 


grare, Exodi xxxii, 45, legimus paulo aliter, st μὴ 
σὺ αὐτὸς συμπορεύῃ μεθ᾽ ἡμῶν, μή με ἀναγάγῃς 
ἐντεῦθεν" δὲ non. [u ipse veneris nobiscum, me me 
educas hinc. Vulgata cum verbis Basilii coneontit : 
$i non tu ipse precedas nos, ne educas nos. Paulo 
post ἀνθρωπότητα intellexit humanitatem a Christo 
assumendam interpres, scribens,«et ad assumen- 
dam a Deo Verbo humanitatem, oportebat typicis 
figuris presignari:» aptius tamen genus humanum 
intelliges. Sio bomil. 34, De libero arbi:rio : Εἴπερ 
γὰρ ἴσχυεν ἡ τῆς ἀνθρωπότητος φύσις ἐχτὸς τῆς τοῦ 
ἀγίου Πνεύματος πανοπλίας. Interpres Procopii 


4103 


NOT/£ FRONTONIS DUCJEI 


1104 


p. 404 : « Figurisque prius homines assuescere. » À virginitate dogma manifeste confirmant.Quod vero 


Col. 439 A 1. Ad illud quidem. Hio duas omise- 
rat lineas librarius codicem Regium F. exscribens, 
quas Latine conversas interpretis verbis inserui- 
mus : sed illud ποῦ duabus inclusum virgulis non 
agnoscit Regius H., neque ipse Procopius p. 101 : 
xai ἐγὼ πορεύσομαι. 

Ibid. 443 A 1. Sed quod loli. Novam periodum 
hic inchoarat interpres hoc modo : « Per unum 
quemque perseverat. Quin et collegio cuique ap- 
pellatio sua conservetur : » sed emendationem no- 
sSiram cum manuscripti,tum Greecus Procopii textus 
confirmat pag. 104 « : Quod et urbibus ipsis ac- 
cidere videmus. » Idem interpres Procopii ἀλλοιοὺ- 
μενον λόγον vertit variatum vel mutatum. 

Col. 455 C 8. Laudativ Dei. Sceripslmus ex 
duobus liegiis μετονομάζεται, pro μετωνόμασται, 
quod habuit apographum Anglic. Apud Grecos 
Etymologos sive in Lexicp de nominibus Hebraicis 
legimus, Ἰουδαία ἐξομολογουμένη. S. Hieronymus 
in lib. De nominibus Hebraicis : Juda laudatio sive 
confessio ; et epistola 25 : « Si Juda confessio inter- 
pretatur, confitens autem omnis aninia credentis:» 
et in caput xxvi Isai: : « Canticum istud in lerra 
Juda sive Judea,quod interpretatur utrumque con- 
fessio. » 1T! sonat gratias agere, confiteri, laudare. 
Idem llieronymus in Ezechielis cap. xvvii : « Dama- 
scus sanguis sacci, et osculi sive poculi, » et rursus : 

« inter Damascum, hoc est, sanguinem cilicii, et 
confinium Hematum. » Idem in cap. xvn 8818 : 
« Damascus interpretatur , sanguinem — bibens , 
aut sanguis cilicii. » Propterea correximus infra, 
« Superborum caput est,exsecrabile, ac plenum 
sanguinis, » non ut scripserat Tilmannus, « caput 
est quidam sanguinarius : » neque enim hotno est, 
ged civitas Syrie primariu Damascus, Isaie vr, 8, 
et ita in Vulgata Latina. Rursus emendavimus, 
« pro poenitentia, que existimatur, » non « pro po- 
nitentia solemni et in more posita. » Licet enim 
apud Herodianum ὡς νομίζουσι Ρωμαῖοι valeat, uf 
Itomanis mos est, et τὸ νομιζόμενον git, « quod in 
more positum eat : » cum tamen sequatur οὐχ οὖ- 
cay δὲ ἀληθινήν, melius accipietur, ut sonet νομί- 
ζεσθαι existimari, putari, ut in concilio Gangrensi 
can. 42 : Et τις ἀνδρῶν διὰ νομιζομένην ἄσκησιν 
περιθολαίῳ χρῆται" « Si quis vir propter eam, que 
existimatur, exercitationem amiculo utitur. » 

Col. 463 A 7. Quoniam ex semine. Heo addita 
sunt versioni Tilmanni, quoniam et Graeca inclusa 
virgulia aberant a Hegio ins. Εἰ. et in sequentibus, 
τὸ διέφερε sic acoepit interpres, ut sonaret eminen- 
tiam,hoc pacto,« domui David,hoc est, Dominus se- 
cundum carnem, quod preeminebatin universa cog- 
natione David,idque faustum felixque nuntium est.» 


Col. 466 A 5. Etiam postquam. Haec addita sunt 
versioni Latine ob Greca ex Anglicis codicibus 
inserta, licet a Regiis duobus abessent : xai μετὰ 
τὸ γενέσθαι μητέρα ἔτι παρθένος διαμένουσα, qua re- 
ceptum de perpetua sanclissimo Virginis matris 


de vulturibus feminis subjicit, Xlianus etiam nar- 
rat, lib. it, cap. 46 De animalibus γύπα δὲ ἄῤῥενα 
οὔ φασι γενέσθαι ποτὲ ἀλλὰ, θηλείας ἀπάσας : « vul- 
turem non nasci marem aiunt, sed feminas omnes 
generari : adverse austro volant ; vel si auster non 
spirat, ad eurum ventum oris hiatu se pandunt : 
spiritus venti influens ipsas implet. » 

Col. 4690 C 6. ᾿Απώγωνα. Emendandum ex H. 
ἃ πώγωνα, « Que barbam appellavit, » ut apud 
Procopium, p. {20 : Kai τὸν πώγωνα, τουτέστι τὸν 
κατὰ φύσιν ἀνθρώποις πρέποντα κόσμον * « Εἰ bar- 
bam, hoc est, ornamentum, quod naturaliter homi- 
nes decet. » Interpres scripserat, « absque barba 
fore dixit. » ltem que sequuntur, a ἐπὶ τῆς γενέ- 
σεως γίνεται, verterat, « secundum nativitatem nos- 
tri Emmanuelis. » 

Col. 471 C 9. Mille vites. Non, ut Tilmannus edi- 
derat, « mille vites distraherent mille siclis. » Pro- 
copius dixit, Πᾶσαν ἄμπελον χἂν σίκλον ἔχῃ τιμήν, 
« Omnem vitem quantumvis sicli pretio estimatam 
desertam et incultam fore : » vitem enim aptius 
reddi ἄμπελον puto, quam vineam, cum mille vites 
siclis propheta dixerit estimatas. 

Col. 475 A 8. Propter eorum. Legerat in ms. F. 
interpres δι’ ἃ τὸ εὐπειρθές, ideoque verterat, « vi 
intelligenti: fuisse ἃ nobis deprehensum, per que 
non magno negotio, que subjecta sunt, persuaden- 
tur, » sed receptam lectionem tuentur H. et Angl. 
et exemplum Ezechielis, quod subjicitur, « pro- 
phete vero obedientia & nobis intelligitur. » 


C Col. 487 A 9. UL si pertrahat. 'EXxópsvov dixit, 


non ἕλκοντα, ut exigebat interpretatio Tilmanni, 
« nec eum pertrahat ad tribunalia judicum, qui se 
exuerit vel tunica. » Alludit nimirum ad illud Mat- 
thet v, 40: Kal τῷ θέλοντι χριθῆναι, xai τὸν χι- 
τῶνά σου λαθεῖν, ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱμάτιον ΕΓ 
qui vult tecum ín judicio contendere, et tunicam tuam 
tollere, dimitle ei et pallium. Rursus quód sequitur 
βλασφημούμενον παρακαλενῖ verterat, « ut. blasphe- 
mum cohortetur, et pro eo roget : » atqui hzc er- 
pressa sunt ex verbis Apostoli I Cor. 1v, 13 : βλασ- 

φημούμενοι παραχαλοῦμεν, blasphemamur, et obse- 

cramus. 

Ibid. C 4. Est vero magnum. Interpres scripse- 
rat : « Timor enim Dei maximum est argumentum. 


D his, qui adnituntur ad sectandam perfectionem ser- 


vato Llenore discipline. » Illud vero, πάντα κατα- 
πτήσσειν, locutio est usurpata etiam a Septuaginta 
Proverb. xxvin, ἐᾷ : Μαχάριος ἀνὴρ, ὃς κατα - 
πτήσσει πάντα δι᾽ εὐλάδειαν' Beatus vir qui timet 
omnta ob caulionem.Sequitur ibid. locus Isaim cita- 
tus non ut expressus est a LXX, Isaie xxvii, 16 : 
Ἰδοὺ ἐγὼ ἐμδαλῶ εἰς τὰ θεμέλια Σιών, Ecee ego 
immittam in fundamenta Sion : sed ut citatus est ab 
Apostolo Roinan. ix, 33 : ᾿Ιδοὺ ἐγὼ τίθημι ἐν Σιών. 

Col. 494 B 6. Et Galilei. Non solum idiots, sed 
et natione Galilei, non ut interpres dixerat,« idiote 
quippe homines Galilei. » Sic Matthei xxvi, 69: 


4108 


IN COMMENT. IN ISAIAM. 


1106 


Εἰ tu cum Jesu Galileo eras. Nam et loquela tua A mentio III Regum iv, 24: Et habebat pacem ex omni 


manifestum te facit. In quem locum Hieronymus : 
« Quod unaquaeque provincia et regio habeat pro- 
prietates suas, et vernaculum loquendi modum vi- 
tare non possit; » et Luce xxit, 59, nam et Gali- 
leus est. Josephus autem, lib. ir De bello, cap. 2 : 
Μάχιμοί τε γὰρ ix νηπίων xal πολλοὶ πάντοτε T'a- 
λιλαῖοι, καὶ οὔτε δειλία ποτὲ τοὺς ἄνδρας, οὔτε λει- 
πανδρεία τὴν χώραν χατέσχεν᾽ « Pugnaces sunt ab 
infantia Galilei, et omni tempore plurimi, neque 
aut formido unquam viros, aut virorum penuria re- 
giones illas occupavit. » 


Col. 499 D 5. Atque illi quidein. In Regio F. la- 
cuna erat, quod duas lineas librarius pretermisis- 
set, quas ex H. et Anglic. restituimus et Greco 
textui, et interpreti, usque ad illa verba, « qui in 
errorem pelliciuntur.» Ceterum hec a Tarasio pa- 
triarcha citantur in epist. De ordinationibus, p. 103 
Juris Greco-Romani : τοῦτο γάρ ἐστι τὸ καταγέλα- 
στον. Vide etiam Procopium in hunc locum. Paulo 
infra afflizi vos : hec alludunt ad illud Deuterono- 
mii vin, 3 : Kal μνησθήσῃ πᾶσαν τὴν ὁδὸν, ἣν 
ἤγαγέ σε Εύριος ὁ Θεός σου ἐν τῇ ἐρήμῳ, καὶ 
ἐχάχωσέ σε, xal ἐλιμαγχόνησέ σε’ Et recordaberis 
omnis viz, per quam duzit te Domiuus tuus in de- 
serto, et afflixit te, et affecit te [ame. 

Col. 508 B 8. Accepit signum. Non, « ex compa- 
cto indictum curriculum,» ut antea legebatur: σύν- 
θημα enim hic non sonat, « compactum » aut 
« compositum, » sed ἀφορμῆς σημεῖον, « Signum ex- 
cursionis inchoande, » ut apud Virgilium v Aneid.: 


DE signum clamore paratis 
Apitydes longe dedit, insonuitque flagello, 


et apud Herodianum lib. i : Πάντες ἐφ᾽ ἑνὶ συνθή- 
ματι συλλαμθάνονται" « Omnes uno dato aignocom- 
prehenduntur. » Procopius, p. 145 : Δρομεὺς δὲ àv 
ἀγαθὸς, ἅμα τῷ. συνῦάματι pO τὸ τέλος ἠπείγετο. 
« Cum vero cursor bonus οββοὶ, ad finem dato signo 
properabat. » 


Col. 511 B 7. Induit enim. Corrigendum in Gree- 
co textu ex ms. H. F. ᾿Ενέδυσε γάρ με, « induit 
enim me. » Neo aliter Vulgata Biblia Isaie rx1, 10, 
sed pro εὐφροσύνης existimavit interpres se legisse 
δικαιοσύνης, itaque soribendum, « et tunica leti- 
tie, » ut apud Proocopium p. 148. 

Col. 513 B 1. Dirimeretur. Συναπαρτίζεσθα! 
idem valet, quod ἀπαρτίζεσθαι, « absolutum reddi» 
omnibus numeris expleri. » Budeus in Commentar. 
p. 735, «simul finiri, equa esse magnitudine. » Hio 
igitur vertere potes, «simul cum ipsa mundi consti- 
tutione. » Procopii interpres dixit p. 151 : « Quia 
8i ex mundo esset, ab ipsa origine mundi cepisse 
necessum sit.» Que vero sequuntur apud eumdem 
Procopium, ex Basilio sic emendanda sunt, συν. 
ἐσται τοίνυν αὐτὴ τῷ map! αὐτῷ δεξαμένῳ μέχρι 

παντός" « Erit igitur in perpetuum illa una cum eo, 
qui ab ipso eam acceperit. » Pacis Salomonis fit 


parte in circuitu. 

Col. 5415 B 13. Parle enim. Hoc maluimus ad 
verbum,quamillud interpretis,«Portiunculamenim 
tribus Davidice nihili ducentes, tanquam que nullo 
negotio aboleri posset, et opprimi ; licet regiam ob- 
tineret dignitatem. » Neque enim unam tribum pos- 
sidebat domus David, sed duas tribus, Juda et Ben- 
jamin, post defectionem decem aliarum,quz dixe- 
rant II Paralipom. x, 16 : Non est nobis pars in Da- 
vid, neque hareditas in filio Israel. 


Col. 527 B 9. Appropinquabo. Hoc sine interpre- 
tatione transilierat Tilmannus, quod mendose in 
utroque Regio cod. legeretur, μᾶλλον ἢ οὐχ ἥττων, 
pro μᾶλλον fj ὁ χιτών. Verumtamen ope7Indicis Grz- 
ci Kirehmanni diu quesitus hic locus per singulas 
voces, nondum nobis occurrit in Scriptura. Vide 
proverbium, « Tunica propior. » 

Col. 531 B 6. Et. Samariam. Sequebatur apud 
interpretem, « Quemadmodum et hos cepi, et hos 
ceteros omnes principatus capiam : » sed hec a ty- 
pographo sunt omissa, cum ea deleta fuisse a nobis 
putaret, una cum his, quibus interpres sequentem 
periodum expresserat, in duas perperam a se divi- 
sam : « Ex quo igitur sibi cepit, reliquas omnes spe 
presumit se posse 800 jugum pertrahere. Nec in- 
terim iste intellexit id confici. » 

Col. 538 B 3. Et. concutiam. Interpres ediderat, 
« persuadendo pertraham, » quod in Complu- 
tensi editione esset, πείσω, licet in P.' legisset 
σείσω, ut est in reliquis mss.et apud Eüsebium lib. 


C iv De Demonst. evang. cap. 9: qué&. vera est lectio, 


cum et ita Vaticana et Méáréhali codex habeat, et 
Hieronymus, «et detrati quasi potens in sublimi re- 
sidentes. » Male apud Clementem et Eusebium xni 
De pr « 6990, « servaho. » 


.. Col. 540 B 9. Namque ab anima. In Regio F. le- 
gebatur, ἀρξάμενα μὲν ὑπὸ ψυχῆς, λήγοντα δὲ ἐν τῇ 
καρδίᾳ xal οὐδὲ μέχρις. Ex quibus Latine expresse- 
Tat Tilmannus, «ab anima qnidem suum ortum du- 
centia, in ipso autem corde conquiescentia: » sed 
in altero Regio cod. H. ita erat ut ex Anglicis edi- 
tum est, nisi quod sublato καί, tantum legebatur, 
οὐδὲ μέχρις. Apud Procopium, pag. 170, ad hunc 
locum alluditur, ἀρξάμενον ἀπὸ ψυχῆς τῶν ἐν τῷ νῷ 
παθημάτων. Paulo post mendose idem F. habuit 


D φϑόνον pro 9óvov,itaque in locum invidie, « cedem » 


substituimus. 

Gol. 551 A 45. Siquidem alii. Male immutarat 
hec interpres, « Siquidem. Hebrei videntur propius 
accedere. » Neque enim Hebreos designat Basilius 
sed Grecos interpretes Aquilam, Symmachum et 
Theodotionem, cum ait οἱ ἄλλοι, quemadmodum 
Supra ὅπερ ἕτεροι ἐχδεδώχασιν. Ut in illum locum 
annotavimus: et infra consentanee respondere Apo- 
stolo Symmachum et Theodotionem sub finem capi- 
tis istius dixit. 

Col. 555 A 5. Glorifico. Non, ut antea erat, 
«glorificabo: » δοξάζω enim dixit: quanquam in ipso 


1107 


NOT/E FRONTONIS DUCJEI 


1108 


Boripturs textu editum est, 1 Reg. 11,30 : Ὅτι ἀλλ᾽ A emendandum suadet ἐπιτεταμένως, quod in usu est, 


ἢ τοὺς δοξάζοντάς με δοξάσω" (Quoniam monníisi 
glorificantes me glorificabo. Quo pacto etiam citatur 
idem locus infra col. , ὅτι τοὺς δοξά- 
ζοντας. 

Col. 558 B 12. Toti mundo. Ad verbum esset, 
« cum toto mundo orucifixa sit : » quod obscurum 
est, et a Procopio pea&termissum ; ex quo tamen im- 
mutavimus interpretationem eorum, qus huno lo- 
cum sequebantur, « inque medio efficaci ejus virtu- 
te ad fines usquequatuor partium mundi se proten- 
dente, »et pagina sequenti addidimus interpreta- 
tioni, « ex Israel, qui dicitur Ephraim,» expunctis 
illis verbis, « veri Israelitae. » Decem enim tribus, 
qua familia Davidis defecerant, et Samariam ur- 
bem regni primariam constiluerant, Israel vocaban- 
tur et Ephraim, et domus Joseph, ut Zacharia x, 
quod nimirum primi decem tribuum 1eges ex tribu 
Ephraim orti essent. Cyrilus in 1: Osee : Ὅταν 
ἀχούῃς τῶν ἁγίων προφητῶν ὀνομαζόντων τὸν 
Ἰσραὴλ ἤτοι τὸν ᾿Εφραΐμ, τότε δή μοι νόει τοὺς 
ἐν τῇ Σαμαρείφ' « Cum audis sanctos prophetas 
nominantes Israel siveEphraim, Samaritanos intel- 
lige. » 

Col. 559 C 14. 4mmon, Mic lineam integram li- 
brarius Itegii codicis F. omiserat, quam H. et A. re- 
presentat. In codice ms. Regis bibliothecae Lexi- 
cum Grecum nominum Hebraicorum sicinterpreta- 
tur, ᾿Αμμὼν ix τοῦ γένους μου, ᾿Αμανῖτις λαὸς 
ἡμῶν, « Ammon ex genere meo, Amanitis populus 
noster ; » οἱ Hieronymus in cap. r1 Nahum, « Monb 


interpretatur ex patre,junior vero Ammon vel filius C 


generis mei, vel populus noster. » 


Col. 562 D 5. Et post .hzc educet. Annotarat 
in margine Tilmannus, « pro τέλος lege τὸ φῶς, » et 
Interpretatus erat, « Faciet judicium meuzn, et post 
hoc educet me in lucem:»quasi nimirum substitui 
vellet ea, que apud Micheam prophetam leguntur 
Mich. vit, 9: xal ποιήσει τὸ χρῖμά μου, xal ἐξ- 
ἀξει με εἷς τὸ φῶς. Nos contra codicum Regiorum 
et Anglic.consensum nihilimmutandum censuimus. 
cum sape soleat Basilius vel fallente memoria, vel 
ex aliis prophetis alia verba inferente, nonnihil 
immutata unius verba proferre. Nam et apud Job 
legimus xxm 7: Ἐξάγαγοι δὲ εἷς τέλος μου τὸ 
xoiga* Educat autem in finem judicium meum, 
et Habacuc. 1,4 : Καὶ οὐ διεξάγεται εἰς τέλος xpi- 
px Nec deducitur in finem judicium. Citatur deinde 
locus ex psalmo cit, 9, ubi Vulgata, neque in zler- 
num commínabitur. 


Col. 564 B 7. Ad idem cnim. In libro Regio ms. 
perscriptum fuit δοξάζειν τε ἐπιτετευγμένως, unde 
interpres extulerat, « Ad cor quidem ipsum spectat, 
ut glorificeL Deum obnoxie, ac servorum ritu in 
psalmodis concinat.» ᾿Επιτεταγμένοι sunt in Vulga- 
tis Lexicis « subditi » vel « ministri, » quamobrem 
ἐπιτεταγμένως videtur existimasse corrigendum es- 
8e Tilmannus, atque ita prorsus exhibet scriptum 
alter Regius H. Verumtamen series ipea narrationis 


non ἐπιτεταγμένως, neque ἐπιτετευγμένως. Proco- 
pius dixit compendiose p. 105 : 'Evàc Ὑὰρ ἄμφω, 
alvetv τε καὶ δοξάζειν καλῶς" « Unius enim utrumque 
esl, gloria et laude recte afficere. » 

Col. 565 B 4. Sublevat. Aptius interpretabere, 
Dominus exaltat justos. Atqui apud Davidem ali- 
ter effertur hic locug, ad quem alludere videtur Ba- 
silius, psalmo cxrv, 8 : Κύριος ἀνορθοῖ κατεῤῥαγμέ- 
νους, Κύριος ἀγαπᾷ δικαίους" Dominus erigit eli- 
808 : Dominus diligit justos. Fortasse observabator 
menti auctoris ille alter Proverb. xvii, 10 : Αὐτῷ 
δὲ προσδραμόντες Olxatoc ὑψοῦνται" Accurrenites as- 
lem ipsi justi exaltantur. 

Col. 568 D 1. Educandum. Verior hec lectio F. 


p et Δ. ἀνατροφῆς, quam illa H. ἀναστροφῆς, « con- 


versatione. » Paulo post in F. et H. ὀχθῶδες non 
ὀχρῶδες scriptum fuit, ut in alio apographo. Prooo- 
pius dixit p. 202 : Μὴ ἀπόχρημνον, et ejus interpres, 
« non preruptum aut precipitem ; » sed ὑπτιότη- 
τὰ non satis apte vertit, « humilitatem. » Itaque re- 
scribendum videtur, « sua tamen planitie in eo 
manentibus securum. » Ibidem pro ἀκροσφαλεῖς 
existimavit Tilmannus se legisse ἀσφαλεῖς, cum ver- 
lit, « reddit tutiores his, qui ascendunt stationes,» 
plane contrario sensu. Postremo pro νοῆτε et διηγῆ- 
σθε, legebatur in H. νοεῖν et διηγῆσθαι. 


Col. 574 C 3. Reges vero. Interpres soeripserat, 
« reges vero, qui ad pastorale regimen Ecclesie 
eliguntur. » Atqui nihil tale de pastoribus Greca 
sonant, nec aliter habet Procopius p.204 : Ὧν τοὺς 
ἐχλεχτοὺς βασιλέας καλεῖ" « Quorum de numero, qui 
delecti sunt, reges eos, tanquam regni filios appel- 
lat. » Rursus ibidem immutavimus, quod sequeba- 
tur,« quia vox gigantum utique gentium multarum 
voce aequipollet. » 

Col. 0:75 ἃ 10. Infidelitatis. Legebatur in F. «o- 
νηροῦ θυρεός ἐστιν ἀπιστία. Tilmannus Ferterat, 
« reprobi clypeus infidelitas est : » at in H. erat, ut 
edidimus : cui suffragatur illud Procopii p. 204 : τοῖς 
μὲν θυρεός ἐστι πίστεως, τοῖς δὲ ἀπιστίας. Alludit 
ad illud Ephes. vi, 16 : ᾿Αναλαδόντες τὸν θυρεὸν 
τῆς πίστεως" Assumentes. scutum fidei. Item paulo 
post in F. erat ἐπαγγελίαν xaxov, « malorum polli- 
citationem, » at H. ἀπαγγελίαν, denuntiationem. 
Porro illud, ut spiritus salvus fiat, est 1 Corinth. v, 
5. De Phygello mentio fit 11 ad Timotb. 1, 15. Sed 
dicuntur traditi Satane Hymeneus et Alexander] ad 
Timoth. 1, 20. 

Col. 582 A 2. Salvator. Non ut antea editum 
fuit, EL homo gratia Salvatoris dici possit nobilis. 
Nec aliter legitur in H. quam ὁ χατὰ τὸν Σω- 
t12a,8ed fortasse rectius apud Procopium, p, 208, 
ascripta est varia lectio xal ὁ xarà cépxa ἄνθρω- 
Toc, οἱ idcirco interpres Curterius vertit : « Ipse 
propterea secundum carnem homo relato ad Davi- 
dem genere nobilis. » Ita sepe apud Paulum appel- 
lari scimus Christum, ἐχ σπέρματος Δαδὶδ xaxà 
σαρχα, Roman. 1, 3; et ἐγνώχαμεν κατὰ σάρχα 


1109 


IN COMMENT. IN ISAIAM. 


1110 


Χριστόν, 1 Corinth. v, 16. Paulo post nonni- À τρως, « cuin mensura, moderate, » vel ut est iii 


hil sensus immutatus est, ὅταν διὰ τὸ προσεγγί- 
ζειν, « quoties nos ipsos ab eo elongaverimus, pro- 
pinquamus perditioni ; » at in psalmo Lxxxvir, 19, 
« qui elogant se a te, peribunt. » 

Col. 586 ἃ 15. Orionem app. Alium eliciebat sen- 
' gum Tilman., «qui vel teste Scriptura Orion nomi- 
natus est, quod in unum corpus compactus sit.» At- 
qui nusquam id testatur Scriptura, tantum Orionis 
meminit Job xxxvin, 3| : Kai φραγμὸν ᾿Ωρίωνος 
ἤνοιξας" Eb septum Orionis aperuisti. Rursus in fine 
pagine μεταξὺ τῶν μερῶν, verterat, quasi esset, ἐν 
μέσῳ τῶν μερῶν, media in parte'Orionis. Sed Ara- 
tus non inter partes Orionis, verum inter partes 
: Arctophylacis seu Boote collocat Arcturum. 


e ὑπὸ ζώνῃ δὲ οἱ αὐτὸς 
Ἐξ ἄλλων ᾿Αρχτοῦρος ἐλίσσεται ἀμφαδὸν ἀστήρ᾽ 


quod Cicero ita vertit, 


Huic autem subter przcordia fixa videtur 

Stella micans radiis Arcturus nomine dicta. 
Idem Aratus ab Arctophylace, seu Boote, distinguit 
τὸν μέγαν 'Oolova,« magnum Orionem,» quem eum- 
dem essecum Bootehic ait Basilius. Noster vero Cla- 
viusin commentariis in Sphzram Joannis deSacro- 
bosco Boota seu Arctophylaci constellationi quinte 
tribuit stellas duas et viginti, tertie magnitudinis 
quatuor, quarte» novem, quinti item novem, que- 
madmodum hic Basilius, sed Orioni constellationi 
triceaime quinta inpertit stellas numero triginta 
octo, prim: magnitudinis duas, secunde quatuor, 


tertie octo, quarte quindecim, sexte quinque. ne- Q 


bulesam unam. 

Col. 587 Α 2.Qui nimirum.In F.tantum erat, ἔξω- 
θεν δηλονότι,οχ quibus Tilmannus expresserat,«as- 
sectantur, puta Hebrei, qui isthaec arcana nature 
anxio labore commentantur ; » at in H. ἔξωθεν τῶν 


παρ᾽ 'E6palwov δηλονότι πολυπραγμονσύντων, et'In- 


Anglic. ut edidimus; ilaque repetitio articuli sen- 
gum immutat." Porfo'idem H. pro ὑπόχιῤῥον scri- 
ptam ezhibuit ὑπόχειρον, Regius alter F. ὑπόχηρον᾽ 
sed interpres recte vidit emendandum ὑπόπυῤῥον, 
cum « subrufescens » vertit,quod apud Aristotelem 
reperitur, et interpretatur Plinius « mellei colo- 
ris. » Pleiadis meminit Job cap. 1x, 9. 

Ibid. C 12, Maledictus. Etsi Regius F. exhibebat 
ἐπιχατάρατος Xavadv, tamen errore nescio quo 
BCripserat interpres, « Maledictus Cham.Atqui con- 
iristatus erat. » Certe Genesis ix, 25, non aliter 
legimus, ἐπικατάρατος Χαναὰτ παῖς, Maledictus Cha- 
saam puer. Paulo post emendanda est versio « sed 
germini ejus, et operi ipsius, quod figurate Cha- 
naan nominatur : » non enim Grece est διὰ τὸ ἔρ- 
γον, Sed xai τῷ ἔργω αὐτοῦ" 

Col. 508 A 2. Cum mensura. 'Ev μέτρῳ preefe- 
rebat F. Tilmannus, « ad exigendam de his, qui 
perperam vixerunt, pone diversionem. » Procopius 
εἰς τὸ χολάζειν ἐν μέτρῳ τοὺς καχῶς βεδιωχότας, 
« et ad ponas digne de sceleratis, et cum mensura 
exigendas. » At in Regio H. erat ut in A. ἐμμέ- 


Joann. 34. £x μέτρου, ad mensuram. 

Col. 599 B 3. Quare ubsolute. Omiserat hic tres 
lineas Regius librarius in F., ideoque Tilmanuus ex 
codice mutilo verterat, « quare ea vastitas, quanto 
esset tempore duratura, absolute non aperuit. Non 
enim illo. » Rursus infra pro ἀποτελεῖσθα!, ut scri- 
ptum fuit in F., existimavit interpres se legisse ἀπ- 
ολεῖσθαι, cum vertit, « semel disrupta non sinitur 
deperire. » Contrario plane sensu : « nam in locis 
habitatis perire dicitur, ut apud Procopium pag. 
218: Εἴωθε παραθραύεσθαι, « unde illam disrumpi 
dissiparique contingit. » 

Col. 602 A 40. Obscentum. Pro χάθυλαν in ms. F., 
emendatius in aliis χάθυλον legebatur, quod tamen 


]) ab ὑλαχτεῖν, quod est « latrare, » non deducitur: 


ne cum Tilmanno hic vertas, « oblatrans, » sed τὸ 
ἔνυλον, 1j ὑλικὸν, ἢ ὁλαῖον, « quod materiale est, » 
ut πρόσυλον « quod materie adhzret, quod carna- 
le est, » ab ὕλη quod apud theologos sordes feces- 
que mundanas significat. Sic interpres Procopii δη- 
λῶν χάθυλον xal ἐσχοτισμένον ἰδαίμονα, « ut obsce- 
num et caliginosum demonem indicaret. » Sic apud 
llesychium χαθυλομανεῖν est ὕλην ἔχειν πολλήν. 
Quod autem sequitur de onocentauris, hanc esse 
alteram demonum speciem,quam reliqui interpre- 
tes nominarunt Hebraica voce Siim, ab Eusebio 
quoque traditum est citato in editione Vaticana, 
ἀντὶ τοῦ ἀνοχένταυροι σείειν ἀνέγραψαν, » E pro 
onocentauri scripserunt siim » : quod tagen con- 
sistere non potest cum eo, quod ibidem ait idem 
Eusebius, ᾿Αντὶ τοῦ θηρία σείειν. οἱ λοιποὶ ἑρμηνευ- 
ταὶ ἐχδεδώχασι, « Pro bestié, eeteri interpretes edi- 
derunt siin »: neque afleo cum ipso textu Hebreo, 
ex quo Pagninus pes lsiim Latine extulit, bestie 
silrestrés," οἱ pro Qrvyv 


seghirim, daemones, 


Arias Montanus cum Aquila, pilos? at. Septuaginta 


ὀνοχένταυροι. Postremo illud, μετὰ τὴν ἐρήμωσιν, 
vertimus, postquam redacia [uerit in. solitudinem, 
ul antea erat, uL locus assimiletur Babyloni in soli- 
tudinem redigendz. 

Col. 607 A 4. Terra hec. Non dixit, οὐκ ἔχει 
μερίδα, sed οὐκ ἔστι pípoc: ne locus sit. versioni 
vulgate antea, « Terra hec nullam habet partem 
cum ea, de qua subjecta maledicto dictum est: [n 
doloribus, » etc. Hhursus verterat interpres, 'laxo6, 
ὅν γειώραν Γραφή, Jacob, dicto in Scriptura γειώ- 
ρας, quasi Jacob ipse sit diclus γειώρας. Imo per 
Jacob intelligit populum Israelitioum,cui qui se ad- 
jungit, γειώρας et προσήλυτος, « advena, » dicitur 
ut Exodi xi, 19: ᾿Βξολοθρευθήσεται ἔν τε τοῖς 
γειώραις καὶ αὐτόχθοσι τῆς γῆς" Peribit inque ad- 
venis et indigenis ; et in eodein capite,vers. 49 : Nó- 
μος εἷς ἔσται τῷ ἐγχωρίῳ καὶ τῷ προσηλύτῳ * 
Lez una erit indigenz εἰ advenz. Utrobiqus est He- 
brea vox "3i ger, que et γειώρας et προσήλυτος 
vertitur. Proprie γειώρας est ὁ γῆν ὠρῶν, qmi ter- 
ram custodtt. Hesychius, γειώρας, γείτονας ἐξ ἄλλου 
“ἕνους, καλουμένους, fj τοὺς περὶ τὴν γῆν διαπονου- 


1111 


ΝΟΥ FRONTONIS DUCAEI 


4112 


μένους. « Τεώρας exponit vicinos ex alia gente, vel A tur et in centuria 5 Proverbiorum, 9: Γομνότερος 


eos, qui colenda tellure occupantur. » 

Col, 644 B 3. Pro peccatis. In. Regio utroque 
ταῖς ἁμαρτίαις lego, non τὰς ἁμαρτίας, ut videtur 
interpres corrigere voluisse, scribens, « propagi- 
nem trucident, nempe peccata : » sed hoc ait Ba- 
silius, « anima sue fetus occidant peccatis,» unde 
subjicit: « Nisi enim ipsi moriamur peccato : » qua 
ratione loquitur de Apostolus ad Roman. vi, 2: 
Οἵἴτινες ἀπεθάνομεν τῇ ἁμαοτίᾳφ' Qui mortui su- 
mus peccalo. Sic dixit antea Basilius, εἰς σφαγὴν 
ταῖς ἁμαρτίαις, Paulo post verterat Tilman., « im- 

: pleat terram bellis, » quasi legisset in F. πολέμων, 
qui tamen scriptum exhibuit πόλεων, ut ceteri 
mss. Vulhata Latina dixit, neque implebunt faciem 
orbis civitatum. At in Vaticana edit. πολέμων, bel- 
lis,et annotatur in quibusdam libris legi πολεμίων, 
hostibus, et llebraicam vocem significare posse ex 
sententia Hieronymi civilales et adversarios. 


Col. 645 C 3. Alversus ineptos. Mallem dixisset 
« erga simpliciores, » vel innocentes et. minime 
malos. » Ut in psalmum xxvii. dixit: Ὡς πρόδα- 
τον διὰ τὸ ἥμερον xa μεταδοτιχὸν λέγεται ὁ ἅγιος 7 
« Sic et ovis dicitur sanctus,quia mansuetus,et sua 
dispertit in commune. » Auctsr Operis imperfecci 
homil. ín Matth. : « Manifestum est quia oves ap- 
pellat propter[mansuetudinem,non timentes autem 
Deum lupos propter crudelitatem. » 


Col. 623 C. 7. Et idcirco. Kai διὰ τοῦτο scriptum 
exhibet F., at in fine capitis in Commentario Ba- 


silii δι’ αὐτοῦ οἱ ταπεινοὶ τοῦ λαοῦ σωθήσονται, « per (Ἱ 


ipsum humiles plebis salutem assequentur, » quo 
pacto etiam legitur in Vaticana editione et apud 
Procopium. Quamobrem hic delendum est illud, 
« salvabuntur populi multi: » nam et in F. fuit 
scriptum οἱ ταπεινοὶ τοῦ λαοῦ, Sub flnem pagine 
Palestinorum etymologia Ilebraica tradilur,ubi in- 
terpres annolarat se scriptum offendisse in Regio 
F. πίπτοντας πτοήμχτι, « cadentes pavore, aut me- 
tu, » sed se legere et interpretari ποτέματι, « potu,» 
nam et hic sequitur apud Basilium et in eodem Re- 
gio codice, πίπτουσι δὲ οὗτοι ποτήματι. At in altero 
Regio II. priori loco legitur πτώμχτι. « lapsu,casu,» 
posteriore ποτήματι, « potu. » In Grecorum scho- 
liis de vocibus Hebreis occurrit. sepe Φυλιστιεὶμ, 
ἀλλόφυλοι, θαυμαστοί, « alienigene, mirabiles. » 
Hieronymus in psalm. xxviu : « Philistiim vero in- 
terpretantur cadentes potione hoc est, qui inebriati 
sunt de calice diaboli, et inebriati ceciderunt. « Au- 
gustinus in eumdem psalmum : « Alienigene in He- 
breo dicuntur Philistiim,quo4 interpretatur caden- 
tes potione, velut quos fecit ebrios luxuria sscula- 
ris. » Apud Santcm  Pagninum m5» Peleseth, Pa- 
lestina dicitur regio maritima ad occidentem Ju- 
ἀφ, continens quinque prefecturas vel satrapias, 
et incole ejus ato Pelisthim dicuntur, quasi 
volutati in cinere : et quidam mystice curis secu- 
li implicitos exponunt ; nam v5» palcsch est pul- 
vere aut cinere se involvere. Apud Suidam reperie 


ὁπέρου xai λεδηρίδος" « Nudior pistillo et leberide,» 
et Γυμνότερος παττάλου, « Nudior clavo, « de homi. 
nibus egentissimis. 

Col. 634 € 13. Nomine enim. F. τὴν γὰρ  Naóa6. 
Alter autem Reg. A. Ναδαῦ. Cui suffragatur Vati- 
cana editio, Angl. Na6av, et textus editus cum Pro- 
copio, interpres male « Nabo. » Sed verior lectio 
videtur Ναδαῦ, cujus etymologia et interpretatio 
explicatu difficilis,etsi annotarat Tilmannus in mar- 
gine 122 loquela, prophelía, sessio: neque enim in 
Thesauro Hebrzo Pagnini reperio aliud, quam 
ΠΝῚ22, que vox prophetiam seu vaticinium sonat, 
nusquam sessionem. Sed 333 nagar vertitur ἐγχα- 
θίζειν Ezechielis xxxv, 5: Kal ἐνεκάθισας τῷ oi 


p Ἰσραὴλ δόλῳ : Et. tetenderis inimicitias do- 


mut Israel ; et Ecclesiastici vin, 14, eadermn notione 
usurpatur verbum ἐγκαθίζειν ἵνα μὴ ἐγκαθίσῃ ὡς 
ἕνεδρον τῷ στόματί σου: Ne sedeat. quasé ἐπείάϊα- 
tor oriluo. Vox tamen ipsa ἐγκαθισμός neque in 
Gracz lingug Thesauro reperitur. 

Col. 638 C 43. Appetitus, ὀρέξεις, Male antea er- 
rore potius typographi fuit editum « apparentiz 
subfer. gen. supprimende, » cum scripsisset for- 
tasse interpres « appetentie. » Sub finem pagine 
deest nota interrogationis in Greco textu excuso, 
et in utroque Regio ms. supplendaex serie orationis 
quam et recte addidit Tilmannus versioni.quemad- 
modum et in nonnullis Geneseos libris additur,hoc 
pacto, x«i ζήσεται d ψυχή pov; Vulgata Latina, 
Nunquid non modica esi? A quibusdam tamen li- 
bris nbest hec nota. 

Col. 642 A 7. Sermo enim. Λόγος δηλοῖ nonnun- 
quam apud Patres idem valet quod,« Scriptura de- 
clarat: » propterea verterat interpres, « Scriptura 
enim simulatque revicit, et acriter perstrinxit im- 
proba mentis elationem,eam ipsam contritione col- 
lidit » : sed de quovis sermone castigatorio hic agi- 
tur non de sola Scriptura, ut anteade Paulo verba 
facions dixerat, εἰς συναίσθησιν ἄγοντας τοὺς 
ἑαυτοῦ λόγους. Sub finem pagine item ediderat, 
μὴ καὶ οὕτω μέλλει, ut ne sic. salvg fierent. At hoc 
loco μὴ interrogat,non negat, ut Matth. vir, 9 : Μὴ 
λίθον ἐπιδώσει αὐτῷ; Nunquid lapidem porriget 
ei ? 

Col. 643 A 2. Nam quoniam. In H. et I. τῷ αὖ- 
τῷ δύναται xxi πέρας εἶναι χώρας xal ἀρχὴ τὸ χω- 
ρίον τῆς. Sed consentit cum Regio F. Angl. et Pro- 
cop:us, p. 217, cujus interpretem secuti sumus, 
expunctisillis Tilmanni verbis : « Nam quando limes 
esse potest, neque principium et terminus Moabiti- 
dis. « Ex codem Procopio addidimus textui Greco, 
ἕως τοῦ φρέατος 'Ελείμ, Rursus emendavimus illud, 
« semen Moab,non υἱ ad meliora transmigret,» quod 
erat Grece in F. τὸ μὴ μεταθαῖνον ἐπὶ τὰ κρείτ- 

τονα, apud Procopium, pag. 228, τὸ μὴ μεταστὰν 
ἐπὶ τὰ χρείττονα, « quod ad meliora minime trans- 
ire voluerit.» Vide locum Deuteron. xxi, 3. Postre- 
mo delovimus (in interpretatione Arie! vocem 


1113 


IN COMMENT. IN ISAIAM. 


1114 


« Dei ; » tantum enim est Grece λέων ἑρμηνεύεται : Α Ecclesiastze vers. 46 : El δὲ κατὰ χοινοῦ ἐχληφθῆ τὸ 


in H. E. I. et apud Procopium, licet in margine 
conjecturam suam ascripserit interpres, Ἴσως λέων 
Θεοῦ, « Forte leo Dei. » Hieronymus epistola 27 : 
« Ve tibi, civitas Ariel, id est, leo Dei,et quondam 
fortissima, quam expugnavit David. » Meminit hu- 
jus civitatis idem propheta Isaias, c. xxix, 2 : Cir- 

cumvallabo Ariel ; sed ibi lego Hebraice 5w*"N 
Ariel, hic vero tantum est ΠΝ, que vox leonem 
sonat, unde Hieronymus vertit, his qui fugerint de 
Moab leonem. 

Col. 644 C 7. Genuerint. Γεγενῆσθαι dixit, non v«- 
γεννῆσθαι, sed. emenda διὰ τὸ γεγεν. ex Procopio, 
cujus interpres edidit, « quando sua ipsi nequitia 
serpentum naturam et virus assumpserunt. » 

Col. 631 A 9. Iniquitatem. Male antea, « persua- 
det antistes heresum,ut excelso iniqua loquantur.» 
Locus est psalmo Lxx, 8, ubi Vaticana editio e 
Greco LXX, ἀδικίαν εἰς τὸ ὕψος ἐλάλησαν, iniquita- 
tem in altum locuti sunt. Sequebatur εἰς ζητήσεις 
συγχαταθαίνοιεν. Tilmann.: « Si quando eo se demi- 
serint, ut assentiantur proposite questioni. » Αἱ 
συγχαταθαίνειν non est « assentiri, » sed « eo se de- 
mittere. » 

Col. 654 A 4. Nequaquam, Ob hoc. Non bene ex- 
pressit emendationem nostram typographus:resori- 
bendum igitur, nequaquam con[undentur. Ob hoc 
dictum est, Campi Esebon. Delevimus enim illa in- 
terpretis,« nequaquam attingent centrum sive pun- 
ctum. » Vitiosam enim lectionem codicis F. expri- 
munt ista, λόγοις οὐ χέντρῳ ποιήσονται. Διὰ τοῦτο 
τὰ πεδία. Corrigendum fuit ex ipso textu prout et 
ecriptum exhibent H. et I, οὐχ ἐντραπὴσονται * 
dictum enim est & propheta, xai οὐχ ἐντραπὴσῃ, 
el non con[underis. Apud Cyrillum legitur etiam et 
apud prophetam, xal οὐχ ἐντραπήσονται τὰ πεδία 


Ἑσεδών. Εἰ non reverebuntur campos Esebon. Unde, 


fortasse non minus apte verti . posset, xa οὐκ ἐν- 
τραπήσῃ, e£ mox révgréberis, δὲ ín Commentario 
Basilii, Ovx ἐντραπήσονται, nequaquam  revere - 
buntur, aut erubescent. 

Col. 655 D 4. Subauditur. Tilmannus ediderat, 
A communi quidem de utraque gente dicitur, quia 
lugebunt, seque plangent. Hoc est de Esebon et de 
Sabama, sed illa phrasis Greca ἀπὸ κοινοῦ nihil 
aliud sonat, quam verbum πενθήσει subaudiendum, 


ὑπὸ τὸν ἤλιον᾽ « Quod si ad utrumque referas il- 
lud, sub sole : » et apud S. Joan. Chrysostomum,in 
psalmum cxxvi, v. 6 : Kal ἴδε τοὺς υἱοὺς τῶν 
υἱῶν σου, εἰρήνην ἐπὶ τὸν 'IspaÀ , κατὰ κοινοῦ 
3 εὐχή, sed emendandum est ex Catena Regia ín 
Psalmos ms., xaxà χοινοῦ τὸ ἴδε. Τοῦτο γὰρ μάλιστα 
ποθοῦσιν. « Pacem super [srael. Subaudi, Vide. Hoc 
enim maxime desiderant. » Librarius, quod hanc 
locutionem non caperct, pro τὸ ἔδε gubstituerat, ἣ 
εὐχή, unde interpres verterat, « Hec est oratio de 
communi. » 

Col. 659 C 4. Ex Spiritu. Non, ex Patre, ut scri- 
pserat interpres, quod mendose esset in F. ix τοῦ 
προς, Dro πνς. πνεύματος. 

Col. 660 C 9. Qui ad evitandas. Συμπεριφέρεσθαι 
hic ut apud Epictetum idem videtur sonare, quod 
συναναστρέφεσθαι, « una cum gentibus versari : » niei 
malis ita sumi, ut lib. II Machabeorum cap. ΙΧ: 
συμπεριενεχθήσεσθαι ὑμῖν, voluntatibus veslris [αοἷ- 
lem se prabiturum alque assentientem. Procopius 
dixit p. 240 : συγχαθιεὶς Eauzóv δόγμασιν ἐθνιχοῖς" 
« Etbnicorum dogmata amplectendo. » Tilmannus 
Boripserat, « quos nulle gentes, nullum tentationis 
genus persequitur, hi circumferuntur. » 

Col. 662 A 41. Ascensiones.. Addiderat interpres, 
« disposuit, » et annotarat in margine, « Defit in * 
exemplari διέθετο, » Sed cum in H. et T. deesset 
illud verbum, a Basilio omissum existimav)mus, 
subaudiente εἰσί, « ascensiones sunt :» alioquin im. 
mutavit nonnihil verba Davidis psalm. rxxxit, 6 : 
ἀναθάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ διέθετο. Scholiastes 
tamen Graecus admonet quosádam punctum figero 
post αὐτοῦ, ac verbum διέθετο sequentibus jungere, 
atque ita quoque Theodoretum interpungere Fla- 
miniu&-Nobi)ius annotavit. 


: Col. 666 A 2. EL erit ut revereantur. Emendan- 


dum est, « Et erit nt tu reverearis, vel ut tu erube- 
gcas. » In editione Vaticana vertitur, Et erit in con- 
fusionem tuam. Procopii interpres, et erit μὲ confun- 
daris : sed quia Basilius addit αὐτούς, in locis qui 
sequuntur, aptius verbo « revereri, » vel « erube- 
Scere » uteris. Et erit ut lu reverearis ipsos, hocest, 
eveniet,ut illi tibi pudorem incutiant,vel imponant. 
Postremo pag. 617, Quanto majorem fame celebri- 
tatem,substituimus in locum illoruminterpretis ver- 


quod commune sit, et jungendum cum illis verbis D borum : Quanto enim existimabat superesse sibi 


τὰ πεδία ᾿Εσεθών, et cum istis ἄμπελος Σεῦαμά, 
Nam in Vaticana editione, et apud Procopium in 
textu ista sio inlerpunguntur : Οὐχ ἐντραπήσῃ «à 
πεδίχ "Ecsónv: πενθήσει ἄμπελος Ζεύαμά' Et 
"non revereberis campos Esebon : vinea Sabama lu- 
gebit. In aliis libris, ut hic apud Basilium, legitur 
Kai οὐχ ἐντραπήσῃ. Τὰ πεδία ᾿Εσεδὼν πενθήσει, 
ἄμπελος Ζεῦχμά, Sic apud Olympiodorum, in ur 


4 


luculentiores divitias, tanto merebatur, ut non re- 
velatis arcanis : » ὑπόληψις enim famam, non opes 
Bigniflcat, οἱ ἀποχαλύπτεσθαι revelare, non obte- 
gere, ut Luce χ, δὲ : Καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νη- 
πίοις" Et revelasti ea parvulis :et I Cor. xiv, 25 : 
Τὰ χρυπτὰ τῆς καρδίας φανερὰ γίνεται" Occulta cordis 
manifesta fiunt. 





1115 FED. MORELLI 1116 





FEDERICI MORELLI, 


PROFESSORUM REGIORUM DECANI, 


NOTAE ET ANIMADVERSIONES. 


Quod Ulysses Homericus de Diomede fido et ἰὼ A o fistumque duobus 
divulso comite depredicat, merito de Basilio Mag- Ομὲ super ethereas volitabat Spiritus undas. 


no usurpaverim xarà παρῳδίαν. Enimvero nm* vox Hebr. a Mose 1, 2, Gen. usur- 
Πῶς ἂν δὴ Βασιλείου ἐγὼ θείοιο λαθοίμην, pata vim habet τοῦ ἐπιφέρεσθαι, συνθάλπειν, ἐπωά- 
Οὗ περὶ μὲν πρόφρων χραδίη, καὶ θυμὸς ἀγήνωρ ζειν, agitandi fovendique instar alitis incubantis 


Ἐν πάντεσσι πόνοισι' φιλεῖ δὲ ἐ Χριστὸς Ἰησοῦς ; 


Qui magni possem Basilii esse immemor unquam SUP ra nidum θαυ. Ast y ubi nune gent ium Sy. 
Cujus cor alacre et sublimia pectora in omni — — riaca illa Pentateuchi μετάφρατις, cujus hic preeo 


Magno opere : unde adamat doctorem hunc Chrislus 80 Syrus Basilianus! 
lesus ? Col. 44 C 2. Γενηθήτω φῶς, Insigne ac luculen- 


tum testimonium magnificentie hujus orationis Mo- 

gaice a Dionysio Longino scriptore Attico antiquo 

exbibetur in aureolo lib. Περὶ ὕψους, his verbis :'0 

τῶν ᾿Ιουδαίων θεσμοθέτης, οὐχ ὁ τυχὼν ἀνὴρ, ἐπειδὴ 

τὴν τοῦ Θείου δύναμιν κατὰ τὴν ἀξίαν ἐξέφηνεν, εὐ- 

θὺς ἐν τῇ εἰσδολῇ, ὁ Θεὸς, φησί. Τι ; Γενέσθω φῶς. 
D Καὶ ἐγένετο, 


Equidem ab hinc annis xc scriptis ejus gravissi- 
mis libens incumbere coepi : nec penitendum sus- 
cepi laborem,partim in emendando cod.Germanico, 
qua ab interpunctione οἱ fo:dis mendis typogr. la- 
borabat,partim cum mss.conferendo ; partim con- 
Jecturis non infelicibus medicas adhibendo manus, 
ac nevos tollere et nodos solvere tentando. Etiam 
nunc etate provecta idem stadium ultro sum re- 
mensus in hac nov& et exaggerata editionis Greco- 
Latine molitione, dum rotam typograplicam cur- Col. 77 C 10. Εἰσί τινες πόλεις T. Quam vera 
rantem animose prosequor. sit hec assertio, docet Basilii nostri amicus et fa- 
miliaris Libanius in Monodia super Nicomedia, et 
in Orat. πρὸς τοὺς νέους περὶ τοῦ λόγου, que hoc 
anno a me Grece et Lat. sunt edite οἱ B. Au- 
gustinus Enarrat. in psal. cru, ubi scribit, « Vide- 
tis quid faciat civitas, ubi abundant spectacula ? » 
Itemque 8. Hilarius $n psal. cxvi, octon. He, De 


AD 1V HOMILIAM IN HEXAEMERON 


AD I HOMILIAM IN HEXAEMERON 


Col. 8 B 15. Leg. ὅτι x24. Inlerpres noster ita 
verterat ac si legisset, ὡς χαλὴ ἡ τάξις, quasi κατ᾽ 
ἐπιφώνημα, ut psalm. vin: Ὡς θαυμαστὸν τό ὄνο- 
μά σου. Plato in Τίηι.: Ὁ Θεὸς πᾶν ὅσον ἦν ὁρατὸν εἰς 


τάξιν ἤγαγεν ἐξ ἀταξίας. culis : Qui in theatralibus ludis captivi incubant, 
AD II HOMILIAM IN HEXAEMERON qui circensium ceriaminibus serviunt. 
Col. 37 B 13. Kai διενεχῆ τ. x. Apud Lucret. l. τὶ A M " AN ii St τῶν ἵππων μαχ. Ex 
eadem hypothesis proponitur in atomis : C ristopnane ev mepenate, ΒΌΓΘΡΒ. 
Multa minuta modis multis per mane videbis Ὁ δὲ κόμην ἔχων 
Corpora misceri radiorum lumine in ipso, ᾿Ιππάζεταί τε xal ξυνωριχεύεται, 
Et velut aerno certamine przlia pugnasque ᾽᾿Ονειροπολεῖ θ᾽ ἵππους. 
Edere turmatim certantia, nec dare pausam 
Conciliis et dissidiis exercita crebris. Col. 81 D. 5. Πρὸς τὴν ῥυτὴν ἀφορῶν τ. Hic 


En ἄπαυστος πόλεμος xal διηνεκὴς ἡ φθορὰ, vpa- eximie vir eruditionis et facundie Joach. Perio- 
τούντων ἐν μέρει xal χρατουμένων. Homer. ὀλλύντων — BUS, notione τοῦ ἀφορῶν non percepta, docuit ab- 
τε xal ὀλλυμένων. surda interpretatione, « quam bumana parum na- 


Col. 40 A 3. 'Asl γὰρ τῶν tv. Epicteti ᾿Εγχειριδίου tura videat interdum, » ut monet Flaccus, qui sen- 
princeps divisio, τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστιν ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ tentiam hano Basilianam admodum illustrat his 


δὲ οὐχ ἐφ᾽ ὑμῖν. versib. Ep. ad Lollium 1 : 
Col. 43 B 6. Συνέθαλπε καὶ ἐξ. τ. τ. ó. φύσιν, Rusticus exspectat dum defluat amnis, at ille 


κατὰ τὴν εἰκόνα τῆς ἐπωαζούσης ὄρν. Plenior Labitur et labetur in omne volubilis &vum: 
versio, Ad. stmilit. avis, incubantibus ovis, v. Adria- 

nus in Εἰσχγωγὴ εἰς τὰς θείας Γραφάς, hujusmodi — Quis aptius et elegantius τὴν ῥυτὴν τῶν ὁδάτων 
Hebraici characteris ἰδίωμα ἐπὶ τῆς διανοίας, nun- D) μοῖραν exprimat? 

cupat ἀπὸ κινήσεως σωματιχῶν, vel ἀπὸ τόπων, vel Col. 89 A 9. Ὠδέλισται’ ὁ δὲ ὀδελός. Allitum 
ἀπὸ στολισμῶν. Ausonius scite emulatus est in  (£ransverso calamo signum &b Horat. dicitur ad Pis. 
kphemeríde. Ausonius, Epigr. ad Pacatum, Obelos spuriorum 


1111 


ΝΟΤΑ͂. 


4118 


igmata vatum vocat. Mirum est tam insignem A itaque ad maturitatem duoit: » hoc insectum Greci 


Basilii nostri animadversionem latuisse eruditiss. 
ac diligentissimos quosdam viros φιλιερογράφους. 


AD V HOMILIAM IN HEXAEMERON. 


Col. 103 C 4. Idem nolatur & Jo. Chrysost. in 
Panegyri in 8. Thomam. 

Ibid. ἃ 4. Ἵν’ ix τοῦ ἀφανοῦς τὰς παρ᾽ ἑαυτῶν 
βλάδας τοῖς ἀκχεραιοτέροις ἐμδάλωσιν. Hoc idem 
Basil., tom. II, epist. 410, appellat καταπαίζειν τῶν 
ἀκεραιοτέρων, eludere minime malos. 

Col. 105 B 8. Corr. ῥοδωνιαὶ x. Virgil. « rosaria.» 
Et apud Rei rust. script., ut hic, « roseta, myrthi, 
laurus. » 

Col. 108 A 3. Ὁ ὑποχείμενος τῷ φύλλῳ xóxxoc, ὃν 


μίσχον τινὲς τ. Hino Hesychium sic emenda: B 


Μίσχος" οὕτω λέγουσιν, ᾧ συνήρτηται πρὸς τὸ φυτὸν 
καὶ ὁ καρπὸς xal τὸ φύλλον. Μίσχος ὁ παρὰ τῷ φύλλῳ 
κόχχος, « Mischum indigetant granum folio adhe- 
rens; id videlicet quo fructus et folium connexa 
eunt plante. » Nonne hec cum Basilianis amice 
conjurent ? 

Ibid. A 14. Οἶνον γεννῶσα εὐφ. XI Jud. in pa- 
rabola Joathan. εἶπεν ἄμπελος, ἀφεῖσα τὸν οἶνόν 
μου, τὴν εὐφροσύνην τῶν ἀνθρώπων, Fremat Ana- 
charsis licet, οἶνον εἶναι ὕδωρ σαπὲν ὑπὸ φλοιοῦ, 
« Aquam sub cortice putrem. υ 

Col. 109 D 3. ᾿Ερέψιμα. Hesychius exponit στε- 
γάσιμα, « ad tect. opus tigilla, tignave. » Ibid. d. 
9. Τὰ μὲν μονόλοπα αὐ. Idem Hesychius μονόλωπα, 
μονόδερμα, μονοχίτωνα, explicat. Λοπός eidem 
equipollet λεπισμῷ. Itaque scriberdum potius μο- 
γόλοπα, de plantis unica membrana tunicave cin- 
ctis Fabius, in Declam. xiu. Paup., floribus etiam 
tunicas tribuit. Awroc tamen amictus quivis dici- 
tur, pallium proprie : unde δ ὡποδύται nuncupati. 

Col. 142 A 15. Σπέρματα τῶ» ἀῤῥ. - «οὖς λέγ. 
ψῆνας. Hesych. id ita firzaat, ut hine deprompsisse 
videatur : ψῆνας τὰ ᾿φκέρματα τῶν ἀῤῥένων oow- 
χων. Mox ἀνορθοῦσθαϊ πάλ, Libanius in Encomio 
palmz, p. 3-Gr. edit. nostre : Ὁ φοίνιξ ὄψοῦ πρό- 
εἶσι, xai γῆς ἀνέχει τὰ μάλιστα’ καὶ παρ᾽ αὐτὸν, 
ὡς εἰπεῖε, ἱέναι σπεύδει τὸν οὐρανόν' « Palma in 
altum se erigit, humoque extollit admodum : et 
ad ipsum, ul ita dieam, colum pergere conten. 
dit. » Addit idem solam palmam surculum in ca- 
pite eonservare, μόνος xat' εὐθὺ προϊὼν ἐπὶ τῆς 
χεφαλῆς διασώζειν τὴν χεφαλήν' ex Theophr. lib. 
1v Hist., c. 23, ubi tamen ἐγκέφαλος legitur, non 
κεφαλή. Pbilo, 1 De vita Mos., xapblav, cor, nomi- 
nat : Φοίνιξ τὴν ζωτιχὴν ἔχει δύναμιν, οὐχ ἐν ῥίζαις, 
ὥσπερ χαὶ τὰ ἄλλα φυτὰ, ἀλλὰ ἀνώφυτον, καρδίας 
τρόπον, ἐν τῷ μεσαιτάτῳ τῶν ἀχρεμόνων ἱδρυμένην. 
Paulo post de βου. οἱ δὲ τοὺς ὀλύνθους ἐχδήσαν- 
τες, *. Effectum hujus artificii ad oausam etiam 
naturalem refert Hesychius in ψηνίζων. Ἔστιν ὁ 
ψὴν εἶδος ζώου ὅμοιον χώνωπι, ὃ εἰσδύεται εἷς τοὺς 
ὀλύνθους τῶν σύχων, καὶϊπεκαίνει αὐτούς. « Insecti 
species similis culioi penetret in grossos fiouum, 


ψῆνα vocant : hoc etiamnum in agro Constantinop. 
δὰ usum adhiberi, αὐτόπται ἀξιόπιστοι mihi retu- 
lerunt. 

Col. 143 A 10. Τὴν ἐντεριώνην. Hesychio, ἐντε- 
ριώνη, τὸ ἐντὸς τοῦ ἄγρίου σιχύου, fj «à ἔνδον. 
"Htot τὸ μέσον τοῦ ξύλου xapóla: οἱ δὲ μυελός. De 
meditullio corde, medullaque fructus et ligni, 
usurpatur. 

Ibid. C 8. Leg. ἐν ἀψινθίῳ fj σκ. Festive. &nlv- 
θιον apud comicos Gr., quod bibentes illud fasti- 
diant, ob insignem amaritiem, quam hic ἐσχάτην 
πιχρότητα dixit, unde βαθύπιχρον nuncupatur; 
quod scammonie quoque congruit : de qua Diosc. 
l. 1v, cap. 261. Cic. 1 De div., Et Georg. Pisides, 
Cosmurgieg vers. 029, ἀσκαμμωνίαν vocat : 

Tpzyo xai τὴν ἄπεπτον ἀσχαμμωνίαν 
Δειπνοῦντες, ἐχπτύουσι τὴν ἀπεψίαν. 


Quod interpretatus olim sum, 


Hadi usque difficilem cum edunt. scammoniam, 
Cibo hoc dolores cruditatis leniunt. 


Ibid. 11. Ἐν ταῖς Τερεδίνθοις. Ex Theoph. mn: 
De ἢ. p. Lat. scrib. in Terebinihis. Diosc., I. 1, 
τέρμινθον usurpat. Et Hesych. Τερέμινθος, φυτὸν 
ἐμφερὲς τῷ λίνῳ, ἐξ οὗ πλέχουσιν ᾿Αθηναῖοι vapop - 
μίας. « Stirps est assimilis lino ; unde Athenienses; 
nectebant monilium appendices.»Sic enim autumo 
παρορμίας hic accipi, tametsi dictio rera et emspe- 
eta sit. A Nicandro τρίμιθος etiam vocatus; 

Col. 115 C 5. Quod ad locum Jerensíse attinet, 
cap. xvir, v. 6, non. μυρίκη in. vers. LXX  Interp., 
sed ἀγριομυρίχη legitur, ἔσται ὡς ἡ ἀγριομυρίχη 
ἣ ἐν τῇ ἐρήμῳψ. De. ἰυπίροτο Hebraice lingue pe- 
ritiores accipiunt τὸ *y 3 qua dictione rex Paal- 
mographus neus est psal. cr, vel. ut llebr. nume- 


"rant cir, ubi contrario seneu humiles myricas ap- 


pellat ταπεινοὺς xa! ἀχεραίους, quorum preces 
Deus exaudire solet, quomodo olim versum 57 Sta- 
tii exposuimus e Sylvia in Epulum Domiliani : 


Namque animas (superi) sepe exaudire minores 
Dicuntur.... 


Quid igitur in causa est cur auctor nosler accu- 
ratiss. in Scripturis sacris Jeremie quidem aucto- 
ritatem adhibuerit, Davidici vero hymni non memi- 


D nerit? Quia nimirum LXX interpr. Grecos duces 


sequebatur, hiiautem in Jeremia vim vocabuli He- 
brei expresserant; in Davide vero non item, cum 
loco μυρικῶν, substituerint τὸ ταπεινῶν. Ceterum 
quod B. Basilius hic proposuit, τὴν μυρίχην τοῖς 
φιλύδροις συναριθμεῖσθαι, firmatur, in ms. meo 
cod. τῷ πάνυ παλαιῶν λέξεων, hujusmodi descri- 
ptione, Μυρίχη, βοτάνη ἄχρηστος, κυπαρισσοειδὴς, 
περιπεφυχυΐα ἐν ποταμοῖς" « Μγτίοθ, planta vilis, 
cupressi specie, innascitur propter flumina. » 


AD VI HOMILIAM IN HEXAEMERON. 


Col. 417 B. ᾿Αχροατὴν προσῆχεν οἴκοθεν ἔχοιν 


1119 


fx. Plutarch. in dissertat. Περὶ τοῦ ἀκούειν, 
eamdem sententiam scribit, οἱ τοῦ μὲν λέγοντος 
οἴονταί τι ἔργον εἶναι, τοῦ δὲ ἀχούοντος οὐδέν᾽ ἄλλ᾽ 
ἐκεῖνον μὲν ἀξιοῦσιν ἔχειν πεφροντικύότα καὶ παρ- 
ἐσκευασμένον, αὐτοὶ δὲ ἄσχεπτοι xal ἀφρόντιδες τῶν 
χαθηχόντων ἐμδαλόντες χαθέζονταϊ, χαθάπερ ἄτε- 
χνῶς ἐπὶ δεῖπνον ἥκοντες εὖ παθεῖν, πονουμένων 
ἑτέρων. 

Col. 1176 4. Τίς ὁ τοῖς ἀνθεσί τ, διαποικίλας. 
Allusum ad versum Homer. Iliad. Z, 


Ἐν δὲ τὰ τείρεα πάντα, tdv! οὐρανὸς Mii" 
ται. 


Hinc est quod Cnlumella in Horto, I. x, « terrestria 
sidera flores » vocavit. 

Col. 121 A 3. Οὐ γὰρ τορευταὶ À. Germana lect. 
τορνευταί, quam secutus est interpres. Hesych. 
τορνευταὶ. γλύπται. Τορνεύειν, γλύφειν. Arabes ab 
hac voce celaturam cusionemque nummorum no- 
minant toreba. 

Col. 124 A 5. Ὅταν μάλιστα μηνοειδὴς τ. Hoc. est 
χἀλλὰς νουμηνίας apud Philonem Jud., De Septen. 
festor., p. 34 edit. et versicnis nostre. Virg., En. 
v1, μηνοειδῆ vel σεληνοειδῇ designavit 


qualem primo qui surgere mense 
Aul videt, aut vidisse putat per nubila lunam. 


Macrob., 1 in Somn. Scip., primam lune φάσιν per- 
mutationemve exponit, « cum nascitur. » Legitur 
et μηνοειδῶς adverb: δίκην σελήνης, in. ms. λεξίχῷ, 

Col. 128 A 7. Προσηρτῆσθαι. Eodem verbi tem- 


pore observato, maluissem interpretari, « vitam (ἃ 


nostram a cel. corp. motionum appensam esse. » 
ut Aristot. graviter de Deo disserens, I. xit Sa- 
pientim, ait : ᾿Απὸ τῆς ἁρχῆς ἐκείνης ἔἄρτηται τὰ 
πάντα. « Áb illo principio appenea sunt omnia. » 

Pag. 56 A 9. Οἷς τὸ ἀντιλέγειν &), Ex Eveni vet. 
poete epigram. : 


Πολλοῖς ἀντιλέ εἰν μὲν ἔθος περὶ παντὸς ὁμοῖον, 
Ορθῶς r ἀντιλέγειν, οὐχέτι τοῦτ᾽ ἐν ἔθει. 


Col. 132. B 12. 'Exslvov συγχρήσασθαι ῥήμ. De 
hisco verbis superioribus accipe, ἐν τῷ καχοδαιμο- 
γήματι κείμενον, que castrensia fuisse ἀστρονομί- 
χῶν constat ἐκ τῆς δωδεχατόπου, seu octo toporum 
cum quatuor cardinibus diagrammate, ubi xit do- 


mus ponitur dicta καχοδαίμων, ἀναφορά" in qua D 


vitia et eegritudines Firmicus collocat.et Manil.,I.rr. 

Col. 133 B. Τὸ βασιλικὸν τῶν ἀστέρων σχῆμα. In- 
telligit τὴν τῶν ζωδίων οἰκείωσιν κατὰ σχηματισμόν. 
Vulgo « aspectum » dicunt. Censorinus « con- 
spectum. » Greci neotorici βλέψεις. « Consensum 
et fedus » signorum Manilius indigitat, eod. lib. 
Mox per γένεσιν genituram, et τὴν ἀποκύησιν potius 
innuit, quam σπορὰν ἢ σπόριμον ζώδιον. 

Col. 137. B. Ηῶς οὗ ἔχει τὴν i£. Plato in Tím. : 
Νὺξ ἡμέρα τε γέγονεν οὕτω, xal διὰ ταῦτα ἡ τῆς 
μιᾶς χαὶ φρονιμωτάτης κυχλήσεως περίοδος, Tallius 
De univ. : « Nox et dies ad hunc modum, et ob 


FED. MORELLI 


1130 


in A has causas unum circuitum solis effecit sapientiss. 


atque optimum. » Philo, initio primi Περὶ povap- 
χίας, his verbis illustrat hanc disputationem : 
᾿Ιδόντες ἡλίου μὲν προόδοις xal ἀναχωρήσεσι τὰς 
ἐτησίους ὥρας συνισταμένας, ἐν αἷς καὶ ζώων καὶ 
φυτῶν xai καρπῶν γενέσεις ὡρισμένων χρόνων πε- 
ριόδοις τελεσφοροῦνται" σελήνην δ᾽’ ὁπηρέτην καὶ 
διάδοχον ἡλίου, νύχτωρ τὴν ἐπιμέλειαν καὶ mpocta- 
σίαν ἀνειληφυΐαν, ὧν μεθ᾽ ἡμέραν ἥλιον, καὶ τοὺς 
ἄλλους ἀστέρας, χατὰ τὴν πρὸς τὰ ἐπίγειά συμπά- 
θειαν, μυρία τῶν ἐπὶ διαμονῇ τοῦ παρόντος ἐνεργοῦν- 
τάς τε xal δρῶντας, πλάνον ἐπλανήθησαν ἀνήνυτον, 
μόνους εἶναι τούτους θεοὺς ὑποτοπήσαντες. 

Ibid. B 9. Σελήνη μέν ἐπ. Annus hic non tam 
lunaris quam annus dierum ab Hebraeis dicebatur, 
quod ejus dies explorati essent 305; menses nulli 
rali essent : sed ad eos dies lanquam ad amussim 
menses lunares dirigerentur. Mox meminit ἐμὔολί- 
μου μηνός, qui mensis intercalarisip602 taatoc etiam 
dicitur : ἐκδόλιμος autem expunctitius. Porro ἀχρι- 
Oc τῶν ὡρῶν συνδρομή, ad aceuratam anni descri- 
ptionem in quadrantes refertur, Tecuphas Hebrei 
nuncupant. Deseribitur item ὥρα in cod. meo ms. 
τοῦ πάνυ παλ. λεξ. hoc modo, καρπῶν διαφόρων 
συνδρομή. Jam vero hic ἡλιαχὸς ἐνιαυτὸς — brevius ἃ 
Platone in Tím. ὁπόταν ἥλιος τὸν ἑαυτοῦ περιέλθοι 
χύχλον. Annus. « ubi sol suum totum confecit et 
peragravit orbem. » 

Col. 141B5. Μιχρὰ οὖν ἡ ὄψις ἡμῶν. Hic ὄψις non 
tam ἀντὶ τῆς ὁρατιχῆς δυνάμεως, pro vi perspicaci, 
usurpatur, quam ἀντὶ τῆς κόρης, proacie,seu pupills, 
utapud Aristot. Ὅπερ ἐστὶν ὄψις ἐν ὀφθαλμῷ, τοῦτο 
νοῦς ἐν ψυχῇ, quod. acies est in oculo, hoc mens es 
in animo. Idem in Meteoris, de eo qui pupillae vitio 
laborabat : Ὄψις οὕνως ἀσθενὴς ἦν xai λεπτὴ πάμ- 
παν ὑπὸ τῆς ἀῤῥωστίας, ὥστε ἔσοπτρον ἐγένετο καὶ 
ὁ πλησίον ἀήρ. 

Ibid. B 13. Εἴ μὴ μυρμήκων. Clarius hec verte- 
rentur, « Annon formicarum, » eto. Seneca in pre- 
fatione Quaest. nat. eodem argumento scribit, « li- 
bebit dicere, in nigrum campis agmen. Fornicarum 
iste discursus est in angusto laborantium. » 

lbid. C 6. Ἐνδαπανηθεῖσα τῷ ἀέρι d ὄψις ἐξ. 
Hoc ab Euclide demonstratur 'Onttxóv theoremste 
3 : "Exactov τῶν ὁρωμένων ἔχει τι μῆχος ἀποστήμα- 
τος, οὗ γενόμενον, οὐχέτι ὁρᾶται" « Ünumquodque 
eorum que cernuntur certum intervalli spatium 
habet, in quo cum fuerit, non amplius videtur. » 

Col. 141 B. Τοσαύτην δὲ οὖσαν τὴν γῆν x. Virgil. iv 
4Eneid. : 

Sol qui terrarum flammis opera omnia lustrat. 
ex principe 0de Pind. Olympionic. : 
μηκέθ’ ἁλίου σκόπει 
Αλλο ϑαλπνότερον ἐν ἁμέρᾳ φαεινὸν ἄστρον. 
Tullius rv De rep. 

Col. 144 A 11. Ὑπὸ σελήνην, ὑγρότ, Casssius 
ἰατροσοφιστής, Question. medic. probl. xxv: Διὰ τί 
oi μὲν ἐγρηγορότες ἐν τῷ φωτὶ τῆς σελήνης, κἂν ἐπὶ 
πολὺ τύχωσιν ἐν τούτῳ διατρίδοντες, οὐδὲν ὅλως 


1141 


των, σφηνοῦνται τὰς κεφαλάς" « Cur vigilantes iu 
lune lumine,tamotsi perdiu in eo versentur,nequa- 
quai ab illo leduntur : qui vero dormiunt in lune 
radiis, capitis gravedinem comparant. » 

Col.144 B 11.Hic interpres ἀμπώτιδος voce etiam 
πλημμύόραν comprehendi existimavit, reciprocatos 
motus affluxus et refluxus. Poeta Georgicus, 

... qua vi maria alta tumescant, 
Obicibus ruptis, rursusque in se ipsa residant. 
AD HOMIL. VII 

Col. 148 A 13. Οὐρανὸς τῶν ἀστέρων τὰ ἄνθη. 
Eadem figurata verba notavimus insuper. hom. vi. 
Interpres addidit Grec.epithelon non goptixóv,cum 
flores roseos dixit, ut Ἡώς ab Homero ῥοδοδάχτυ- 
λος canitur. 

Ibid. C 3. Scrib. τῶν ἐρπυστικῶν ἐ. Homerus τὸ 
ἔρπειν tribuit animalibus terrestribus : 

οὐδὲν.... ὀϊζυρώτερον ἀνδρὸς 
Πάντων ὅσσα τε γαῖαν ἐπιῤῥέπει ἠδὲ xai ἔρπει. 

Col. 149 A 11. ᾿Απαριθμεῖσθαι, fj ταῖς χοτύλαις 
πειοᾶσθαι τὸ ὕδωρ τ. Proverbiale περὶ ἀδυνά- 
των. Ut apud Pindarum in clausula ode 2 Olym- 
pionic. : 

ἐπεὶ ψάμμος ἀριθμὸν περιπέφευγεν. 

Col. 449 C. Δίαιτα χεχωρ. Theophrastus Περὶ 
ἰχθύων, ubl δίαιταν etiam διαγωγήν vocat. Plutar- 
chus in tractatu De solertia animal., 'O τῶν ἐνα 
λίων βίος, ἴδιός ἐστι καὶ αὐθιγενής. Ex iis vero qua 
mox sequuntur, Διὰ τοῦτο οὐδὲ τιθασσεύεσθαί τι τῶν 
νηκτῶν καταδέχεται, colligere est ad manus Dasilii 


NOT E. 


βλάπτονται ὑπὲρ τούτου" ol δὲ καθεύδοντες ἐπὶ τού- A 


1148 


Baianos sedel ad lacus rogator. 

AL tu, dum poles, innocens recede, 

Jaclis simplicibus cibis in undas, 

Et pisces venerare dedicatos. 
Idem, lib. x, epigramm, 30, de murena.mugile et 
mullis. Adiais Athenaeum,lib.vir Ascxv., Lucianum 
l. De dea Syria. Quidni vero Basilius regius vere 
doctoreamdem planein assertionibus physicis ratio- 
nem habuerit, quam Theophrastus in rebus civili- 
bus? cum « jura constitui oportere dixit, in his 
qu& ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον accidunt : » laudante Pom- 
ponio J. C., 1. i: D., De legibus, et Paulo] v1 D., 
eodem : Τὸ γὰρ ἀπαξ fj δὶς παραδαίνουσιν ol vopo- 
θέται. Quo sensu Celsus interpres fidus Theuphrasti 
ait 1l. iv D,, eod.: « Ex his qua forte uno aliquo 
casu &ccidere possunt jura non constituuntur, » 


B proinde nec assertiones. 


Col. 153 C. Τοῖς οἰκείοις ἀρκοῦ" πενία μετὰ ab- 
ταρχείας ἀλ. Alpheus Mytil. in Phal. epigram. : 
Αὐτάρχους ἔραμαι βίου, Za6ivs, 
Καὶ γὰρ μηδὲν ἄγαν, ἄγαν με τέρπει. 
Mart. emulatur lib. 1v Epigram. : 
Nunquam divitias Dcum rogavi, 
Contentus modico, meoque letus. 

Ibid. D 1. Ἐν τῷ προσχήματι τῆς εὐλαθείας. 
Demosthen. πρὸς Λεπτίνην eadem fere mente: 
Χρὴ, ὡς ἔμοιγε δοκεῖ, πάντα ὅσα τις πράττει τοὺς 
θεοὺς ἐπιφημίζων. τοιαῦτα φαίνεσθαι, οἷα μηδ᾽ ἄν 
ἐπ᾿ ἀνθρώπου πραχθέντα πονηρὰ φανείη. Mox λύ- 
xouq ἄρπαγας tv,Matth. vii, 15: Ἔρχονται πρὸς ὑμᾶς 
ἐν ἐνδύμασι προθάτων, ἔσῶθεν δέ εἰσι λύχοί ἁρπα- 
γες. B. Joan. Chrysostom.,4 orat. in-Ges. : Ὁ λύκος 


nostri non pervenisse libellum citatum Plutarchi,in (ἃ εἰκὼν τοῦ ἁρπαχτικοῦ 
ὴ . 


quo sacrarum et cicuratarum anguillarum in fonte 
Arethuse, et aliorum piscium alibi gentium man- 
guefactorum historiam didicisset, et murene illius 
quam Crassus mortuam luxisse dicitur. Et qui la- 


tere πάνσοφον doctorem potuit, quod celeberrimum . 


fuit in piscinis Cesaris Domitiani,que erant Baiis, 
pisces nimirum vocatos ad iTomen venisse ἢ Atque 
hoc argumento Plinius,lib. x, cap. 70, probat pisces 
habere auditum, sed preoipue mugilem, salpam, 
chromim,lupum.De eorumdem mansuetudine,idem 
lib, xxxii, cap. 2. Ao lupus quidem marinus &vo 
nostro in Caroli Noni regis Christianiss. piscina 
juxta Regiam Lupare nutritus, ad vocem, Lupule, 
lupule, clamantium, et ad manus panis frustula 
projicientium (e quorum numero adolescens fui) 
accurrebat. De Baiani illiuslacus mansuetis et Cze- 
sare dedicatis piscibus audi festivum, morale, his- 
toricum Martialis epigr. 30, lib. 1v: 

Baiano procul a lacu, monemus, 

Piscator, [uge, ne nocens recedus. 

Sacris piscibus hae natantur undz, 

Qui norunt dominum, manumque lambunt 

lllam qua nihil est in orbe majus, 

Quid, quod nomen habcnt, ut ad magistri 

Vocem quisque sui venit culatus. 

lloc quondam Libys impius profundo 

Dum predam calamo tremente ducit, 

Raptis luminibus repente czcus 

Cuplum non poluit videre piscem ; 

Et nunc sacrilegos perosus hamos 


Ibid. D 5. Φεῦγε τὸ παντοδαπὸν x, Calles aure 
quam concinna et εὔφυθμος sit oralio, ut ex hemi- 
stichio facile sit pentametrum abaolvere si ascri- 
paeris, 'χολλαπλόον τε τρόπου. Proteus animo, 

Omnia trans[ormans sese in miracula rerum : 
VinGiL., iv Georg. 

Ibid D 7. Ὁ ὄφις ποικίλος. ldem Joan. Chry- 
sostom., ibid. ὁ ὄφις εἰχὼν τοῦ σχολιοῦ xai τοῦ πο- 
νηροτάτου τὸν τρόπον. Georgius Pis., vers. 708, de 
astu Salane: 

"Octi δὲ πιχροὺς ἐκτελεῖ τοὺς Baoxávouc, 
Τὸν ἰὸν ἐνθεὶς τῇ κακῇ περιπλάσει. 
Hic luridos ex lividis angues parit, 
Fundens venenum fictione pessima. 

Col: 156 B 410. Οἵδε τὰ χήτη. Ab his cetig orcisve 
Theognis μεγαχήτεα πόντον canit μετωνυμικῶς. [n 
versione Lat. legendum, Norunt plane Cete. De his 
idem Georg. Pisid., vers. 069 Opif. mundi : 

Τίς καὶ τὰ xm, τῆς θαλάσϑης τοὺς λόφους, 
Ἐν τοῖς ἐρήμοις τῆς ἀδύσςου συλλέγίι ; 
Cete quis hzc portenta maris, alia ut juga, 
ln vaslitate tmmeasi abyssi continet? 

Ibid. C 11. Corrige τῆς χυήσεως xax. Genes. xxx, 
ex LXX Interpr. verB., τὸ ἐγχισσᾷν denotat xatpóv 
τῆς χυήσεως. Hic ἐνεχίσσων τὰ πρόδατχ dl; τὰς 
ῥάθδους. 

Col. 157 B 14. Legendum: ὅπτία προκειμὲνη 
τῶν ἀν, ταῖς βίχις, ὀλίγας ἀχτὰς xai ὁποδρόμους 


1445 


ἔχουσα. Interpres ὑπόδρομοι hio scite « tractus et A 


superfugia » exposuit ; nec inscite Strigelius vertit 
« recessus, in quibus tutum sit latere.» Sunt enim 
ὑπόδρομοι hic quasi longa quedam, et tecla clau- 
saqne undequaque ambulacra; ceu stadia opaca, 
snb quibus degunt natantve pisces. Plinius junior, 
lib. v, epist. 6, hypodromi vocem proprie usurpat, 
de naliva porticu in horto Tuscanice villa, cujus- 
inodi natura vel arte fleri solet, consertis inter 8e 
reflexisque arborum ramis : atque hoc vocabulum 
Sidonium ex boc e Plinii castigati scrinio deprom- 
psisse, et in epist. 11, lib. xr, traustulisse acute 
animadvertit vir clariss. et eruditiss. Jacobus Sir- 
mondus societatis Jesu theologus in perdoctis ad 
illum seriptorem notis.Ceterum paulo post ex pre- 
scripto legis proopopcaie legendum, ἐπὶ τὰ προσ- 


iua τῶν χωρίων ἐπειγόμεθα, et mox, χόλποις ἐγχαθ- Β 


οὐμιζόμεθχ. 
Ibid. D 8. ᾿Αργία κακουργίας ἀρχή Hesiodus. 
Οὔτοι ἔργον ὄνειδος, ἀεργείη δὲ γ᾽ ὀνειδος, 
Non opus est probrum, sed deses inertia probruw est. 
JEtiologia est apud Phocylidem, 
Πᾶς γὰρ ἀεργὸς ἀνὴρ ζώει χλοπίμων ἀπὸ χειρῶν. 
Segnis furlivo victum sibi comparat asiu. 
Col. 460 A 5. Ὁ θαλάσσιοσ ἐχῖνος, τ. De hoc Op- 
pianus, 1t, ᾿Άλιευτ, 
ως γώτοισι δ᾽ ἀνοχλίζουσιν ἕκαστος, 
Δᾶαν, ὅσον βαρύθοντα περὶ σφετέρῃσιν ἀχάν- 
[θαις 
Ῥηϊδίως φορέοιεν ... 
Georg. Pisides, vers. 1133 Cosmurgiz, ex Lat. nos- 


ira versione, παι 
Ecquisnam echinis pélápicis Nereus dedit 
[n fece prascias futuri puptias, 
Uti ante turbinem procellz αὐτὶ fuga 
Rapiant lapillos, pondere ul stent firmius? .— 


Jbid. A 9. Sic interpungendum: ἔπ’ ἀγχύραξ-.. 


βεδαίας, σα. Heec et sequentia Lucretianum illud 


firmant, 
Duntazat rerum magnarum parva potest res 
Exemplare dare, et vestigia nolitiat. 


Ibid. B 3. Πχρὰ 0. Πάντα σκοπεύει ὁ ἀκοίμη- 
τος ὀφθαλμός. Hoo precinerat Hesiodus hoc aureo 
versu, 

Πάντα ἰδὼν Διὸς ὀφθαλμὸς, καὶ πάντα νοήσας, 

Col. 161 C 3. ἸΙχθύδιον ἡ ἐχενηΐς o0. De remora 
vel remeligine, ut ab Afrania et Plauto nominatur, 
idem (toorg. Pis., Cosmurgiz vers. 983: 

Kal τίς τὸν ἐχθὺν τὸν βραχὺν τὸν ναυχράτην 

Ποιεῖ τρεχουσῶν ὀλκάδων ἀντιστάτην ; 

Καὶ πλωτὸν εὐόλισθον ἀνταίρει στόλον 

Καὶ ταῖς πνεούσαις ἀντιτάττεται βίαις. 


Quisve remoram piscempusillum in aquor 

Statuit carinis obvium currentibus ἢ 

Ilic classi in allum vela danti opponitur, 

Spirantibusque auris resistit gnaviter, eto 
Aristot. lib.i Histor. animal.,cap. 14: Plin.,lib. ix, 
c. 25 ; Plutarch., Sympos. 2. problem. 7; Oppiun., 
lib. Halieut.; Philes lambogr., Περὶ ζώων ἰδιό- 
τητος. Quodsequitur apud Basilium sic interpun- 
gendum et emendandum videtur, ὥστε ἀκίνητον 


FED. MORELLI 


1124 


ἐπὶ πλεῖστον φυλάσσειν τὴν ναῦν, ὥσπερ καταῤῥι- 
ζωθεῖσαν ἐν αὐτῷ τῷ πελάγει. 

Col. 164 A 2. Κυμάνων συνεχεῖς xal ἐπάλληλοι ἐπι- 
δρομαί dicuntur Ovidio [imo Horatio, Ep. 11, 2,176] 
cum unda supervenit «undam. 

Ibid. B 10. Μελετῶσα νυχτὸς xal ἡμέρας, attextum 
est e psalm. 1 vers. 2 : Kal ἐν τῷ νόμῳ αὐτοῦ μελε- 
τήσει ἡμέρας xal νυχτός. 


AD HOMILIAM VIII, 

Col. 465 A 7, Λογιζόμεθα τοίνυν ὅτι τῶν μὲν νηχ- 
τῶν ἣ φύσις, etc. Hec δὰ roborandam assertionem 
illam spectant de feritate stuporeve piscium et na- 
iura immansueta ; de qua superiori serm. ani- 
madversum est. 

Ibid. B. Ἢ ψυχὴ τὴν ἡγεμονίαν ἑπιτέτραπται. Po- 
tuit scribere, τῇ ψυχῇ ἡ ἡγεμονία ἐπιτέτραπται, mo- 
re Homerico, ᾿ 

"Q λαοὶ ἐπιτετράφαται, 
Ὥραις ἐπιτέτραπται μέγας οὐρανός. 
Iliad. B, etc. 
Col. 166, B 4. ᾿Ακούσατε οἱ βαρύθυμοι. Ad prinoi- 
pem Homericum, de quo Calchas, Iliad. A, 
ἀνδρὶ χέ- 
ἰ[ρηΐϊ, etc. 
lbid. D. Πλήν γε ὅτι οὐδὲν τῶν πτηνῶν 
ἄπουν. Plinius tamen integrum caput |. x inscri- 
psit, De apodibus quod ita orditur : Plurimum 
voland qu: apodes vocantur, quia carent wsu pe- 
dum, ut infra de apum rege scribit Basil.: "Eat: 
χέντρον τῷ βασιλεῖ, ἀλλ᾽ οὐ χρῆται τούτῳ πρὸς ἄμυ- 


Κρείσσων γὰρ βασιλεὺς ὅτε χώσεται 


. ναν.Ουοὰ si legendum sit apud Plinium Cacopodes? 


qua voce auctor noster paulo post utitur, cum 
scribit, ὀλίγοι δὲ τῶν ὀρνίθων κακόποδὲς stat. 

Col. 169 C 6. Ὥσπερ διὰ καυτήρων τινῶν. In 
versione mendum est non interprelis, sed descri- 
ptoram et operarum, tanquam quibwsdam — justis 
nolis ; repone, inustis nolis; sunt enim χαυτῆρες 
que inuruntur pecudibus et manbipiie δὲ crume- 
nisecis ad ἐπίγνωσιν xal δυσφημίαν, vel Weletudi- 
nariis sgrisque ad χάθαρσιν. Mox σχιζόπτερα ex: - 
ponuntur fissipennes vel fissipenne, ut apud Var- 
ronem πληξόπτερα quassagipenne anales. Nonius, 
in pecudes. | 

Col. 172 B. 4. Wápsc x«l xoAotol. Aristot., lib. 
viti De moribus,ad Nio.,Doricam laudat paremiam, 
χολοιὸς ποτὶ xoAotóv, Graculus assidet graculo. 

Ibid. B 10. Χειροήθη δὲ xai τιθασσὰ τὰ πολλὰ 
τῶν ὁ. Gregor. Nyssenus id firmat Orat. super x. 
martyr., p. 208, tom. II edit. nostre: Τὸ μεῖζον 
ἁεὶ δεινὸν τῶν ὑποδεεστέρων φόδων τὴν ὃ ιλίαν 
ἐχύάλλει' ὅθεν ὄρνιθες παρ᾽ ἀνθρώποις εἴσοικίζον- 
ται" xal μένουσιν ὑπωρόφιοι. 

Ibid. € 8. Οἱ μὲν γὰρ κωτίλοι xal λάλοι τῶν 
ὀρνίθων εἰσίν. οἱ δὲ σιγηλοί' καὶ τὰ μὲν φδικὰ xai 
πολύφωνα. Volucrum disctinctio in garrulas, cano- 
ra8, oscines, prepetes, et inauspicatee garrulitatis 
aves, de quibus luculenter post Aristot., ix Περὶ 
ζώων !oz., Plin. lib. x. Per σιγηλούς autem non taci- 
turnos omnino, sed stridentes et gementes tantum- 


1125 


NOTAE. 


1226 


modo, quas diras etiam Plinius appellat, ubi scri- À sio vertit ac si legisset, ἄγρυπνος, cum scribit I. v, 


bit, περὶ κακοποιῶν, Dirarum alitum modo tenebris 
quoque suis et ipsarum. noctium quieti. invidentium 
gemitu (qua sola voz eorum est), ut. inauspicatlarum 
animantium vice obvios quoque velent agere aut 
prodesse vila. 

Ibid. D Μυρίαι, ὡς ἔφαμεν, x. Videtur interpres 
legisse vel supplevisse, ἐν ὄρνισι, οἱ statim τινὰ 
τῶν ἀλόγων, bruta quzdam, δὰ volucres tantum 
restrinxisse, propter exemplum sequens πολιτείας, 
qua in apibus potissimum civilem societatem pre 
se ferentibus elucet : tametsi πολιτιχόν τι in ele- 
phantis quoque esse, ut in formicis etiam constet 
ex Aristot., Plinio, Plutarcho, et aliis. 

Col. 180 B. Φασὶν ἀσυνδυάστως τίχτειν. Idem 
auctor noster cum eadem admonitione scribit in 
cap. virt [saie, hujusce editionis et tomi ; et Geor- 
gius Pis. in Cosmurgia, senariis perelegantibus 
fusius prosequitur fol. edit. nostre 41 et seq., 
quos hic disticho auctiores eo libentius subjeci cunr 
metaphrasi nostra, quod mentem Basilii clarius 
aperire videantur. 

Τίς ἀσπόρῷῳ τοὺς γῦπας ἐξάγει τόχῳ, 

Φυλῆς παρ᾽ αὐτῆς οὐχ ὑπούσης ἄῤῥενος ; 

Οἱ τὴν καθ᾽ ἡμᾶς πυρφοροῦσαν παρθένον 

Δειχνύντες αὐτὴν ὡς ἐφιχτὸν ὀρνέῳ. 

Ἔδει γὰρ, οἶμαι, τοῦ μεγίστου θαύματος 

Ἔχειν ἀμυδρας ἐμφάσεις καὶ τὴν φύσιν 

Ὡς μήτε n^ χαινοτομεῖσθαι τόχῳ, 

Μέτε πρὸς ἄχρον ἱστορεῖν τὰ τοῦ τόχου. 

Οὐ γὰρ μένουσιν, ὡς ἐχείνη, παρθένοι, 

Ὅταν τὸ τεχθὲν εἰς διέξοδον δράμῃ, 

ἘΠ τὰ κλεῖθρα, καὶ παρέλθῃ τὰς θύρας. 

t 


αὖ γε xal τίχτουσιν ὀρνίθων γένη 


᾿Εγκυμονοῦντα τῇ φορᾷ τοῦ πνεύματος" 


"Πῶς οὐχὶ μᾶλλον ἡ τεχοῦσα παρθένος, 
Τὸ πιστὸν ἕξει τῆς γονῆς τῆς ἀσπόρου ; 


[Οὕτω τι συμπέφυχκε x&v τοῖς ὀρνέοις, 

Αἴνιγμα πιστὸν πρὸς τὸ τίχτειν ἀσπόρως. 

Quis semine edidit sine ullo vultures, |. 

Ubi feminz omnes, masculum nullum genus 't 

Hi virginem nosiram geràmtem iampada 

Prz se ferunt; quanlum alitis natura fert. 

Oportuit sedenim istius miraculi 

Nhturam imagines habere absconditas : 

Ut nec novata appareat partu hoc : neque 

Arcana prorsus delegat partus sacri : 

Nam virgines intact2, ut illa, non manent : 

Fetusque maturo meandi tempore 

Sua ctaustra confringit, foresque transtlit. 

At si parere sic constat istos alites, 

Uterumque ferre flamine Euri percitos, 

Cur non magis qua virgo partum pepereril, 

Faciet fidem nullo edite prolis satu, 

Vitalis aurz plena cum esset spiritu ? 

[Natura sic proposuit in volucribus 

AEnigma parlus credibile sine semine. 

8. Ambrosius per xx caput integrum idem oon- 
tendit accurata ἐπεξεργασίᾳ, veroque vincit, ἀπί- 
στους exagitans hao inveotiva : Impossibile putatur 
in. Dei matre, quod. in vulturibus possibile non ne- 
gatur ? Avis sine masculo parit, et nullus refellit, 
el quia Virgo Maria peperit, pudori ejus faciunt 
quastionem? 

Col. 181 A 7. Πῶς ἄγρυπνον ἡ ἀηδών. Attice 
pro Xypunvóv τι, vel &yp. ὄρνεον. B Ambrosius 


c. 24 : Quid de luscinia dicam, qua pervigil cu- 
δίοδ, cum ova quodam sinu corporis el gremio fo- 
vet, insomnem longe noclis laborem cantilena sua- 
vitate solatur ? Übi perspicis quam accurata sit 
expositio Ambrosiana τυῦ ἐπωάζειν, et mox hujus 
dicti de vespertilione : πῶς μόνη τῶν ὀρνίθων ὁδοῦσι 
χέχρηται" dentibus utitur, quos ἐπ aliis avibus re- 
perire non soleas. 

Ibid. A 14. Τῇ φύσει, x. ὥσπερ ὁρμαθὸς ἀλλ. 
Idem Ambrosius ibid.: Sibi invicem adhzrent ; et 
quasi in speciem botri ex aliquo loco pendent " ac 
δὲ ultima queque laxaverit, omnes resolvuntur. Hu- 
jus ὁρμαθοῦ seu glomeris imago exhibetur apud 
nos in concitatissimo gencre choree nuptialis, quo 
juvenes potissimum innupli manibus invicem in- 
serlis quam velocissime in orbem se convertunt, 
unde Chorea mol nuncupatur. Quod sequitur, ὅπερ 
ἐφ᾽ ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων οὐ ῥάδιον χατορθωθῆ- 
vat, exponitur a B. Ambrosio de charitate, qua 
difficile, inquit, in hominibus hujus mundi reperi- 
tur : alioquin homo proprie a philosophis appel- 
latur ζῶον πολιτικόν, ad societatem natum. ZEtio- 
logia subjecta a Basilio, τὸ γὰρ ἀπεσχισμένον xal 
ἰδιάζον τοῦ χοινωνιχοῦ xal ἡνωμένου τοῖς πολλοῖς 
προτιμότερον, ab Ambrosio omittitur : 8 Seneca 
perstringitur epist. rxxim : Stulta avaritia morta- 
lium possessionem | proprielatemque discernit, ned. 
quidquam suum esse. credit. quod publicum esk. Át 
ille sapiens nihil judicat suum magis, quam" cujus 
il-i cum humano genere consortium est, eje. 


C qol 184 B 4. Γλαυχὸς, ol περὶ τὴν ματαίαν 


σοφίαν ἐσχολαχότες. VidgeiS gravissimam hujus 
ῥήσεως paraphrasim apufn eumdem Ambrosium loco 
laudalai nis etiam cánsentanea disseruntur a Gorgia 
apud Platohém, quibus abducere Socratem a philo- 
sophia contendit, auctoritate etiam Euripidis,qui in 
Antiope Zethum inducit, fratrem suum Amphionem 
cum a musica tum a philosophie studio ad commu- 
nem vite usum traducere conantem. 8ic Ennianus 
Neoptolemus, degustandum e» philosophia, non in 
eam ingurgitandum, censebat. Plato ibid. ] 
Col. 184 B 41. Ἵνα ὥσπερ τινὰ ὁρμιὰν xa. Hio 
ὁρμιά proprie accipitur pro linea piscatoria, meta- 
phorice transfertur ad filum et redimiculum, ut 
apud Gregor. Nyssenum in Fifa beat: Macring Ba- 


D silii et Gregorii sororis : ubi narrat sanctam illam 


& collo appensam ὁρμιᾷ λεπτῇ, tenuit. redimiculo, 
parvam crucem ferream gestasse cum annulo itidem 
ferreo, in cujus pala signum crucis insculptum sa- 
lutaris ligni particulam coercebat. Paulo post scri- 
bendum συλλαῦαί τινές εἶσι μιχραί. ᾿ 


Ibid. B 14. Ambrosius hio aliam affert. causam, 
cur cyenus collo proceriore utatur : nempe hanc, 
quia est paululum segnior corpore, nec fac., eto. Adde 
et illud (inquit), quía suavior et magis canorus per 
procera modulus colla distinguitur, et longiore exer- 
citatione purior longe resultat. Hec sane desideran- 
tur apud Basilium. 


1121 FED. MORELLI 41128 


Col. 185 A 14. Interpres legisse censeretur : TU À Adi Hippolyti lib. singularem Περὶ συντελείας xó- 
γὰρ ἄν τις ἄλλο ποιοῖ, Ibid. 11], κατατρύφησον τοῦ Ku- σμου, Grece editum Parisiis a Gul. Morelio. 
ρίου, «., e psalmo xxxvi, vere. 5. Idem Bas. infra, Ibid. B 9. Ὡς ἡ σφαῖρα, ἐπ. Catullus ad Horta- 
hom. 30, εἰς τὸν παράδεισον. Apollinarius ita me- — lum venustissime idem expressit : 
trice vertit, 

Xaipov ἀθανάτῳ κχαταθύμια πάντα χοπίσεις. 
Basilius Seleucie  epise. orat εἰς τὰ Ὀλύμ- 
xia, eadem notione usurpat τὸ ἐντρυφῆσαι, ubi 
scribit, εἰ ταῖς τῆς κρίσεως δωρεαῖς ἐντρυφήσας ὃ 
ἄνθρωπος, homo rerum crealarum muneribus cumu- 
lalus, eic. 

Ibid. C 7. Σχολὴ γὰρ, ἄνευ φόδου Θεοῦ, πονη 
ρίας διδάσκαλος τ. Ejusmodi Ovidianum illud, 

Otia si tollas, periere Cupidinis artes. 


Col. 488 A 11. Πῶς &piv ἡ ἑωθινὴ τῶν λόγων 
τράπεζα χατεφάνη ; Mirus est. consensus et συγχα- 


Ut missum sponsi [urtivo munere malum 
Procurrit casto virginis e gremio, 

Quod miserz oblitz molli sub veste locatum, 
Dum adventu matris prosilit, excutitur, 

Atque illud prono prgceps agitur decursu. 


Ibid. C 5. Ἵππον μὲν γὰρ ἵππου ποι. Horat. 4, 
Car. O. 4. 
Fortes creantur fortibus, el. bonis 
Est in juvencis, est in equis patrum 
Virtus : nec imbellem feroces 
Progenerant aquilz columbam. 
Ibid. C 8. Συντελείας τοῦ παντὸς παραπέμπει, 
B Alter Basilius Seleucis episc., in Procemio Or. εἷς 


τάθεσις in τεχνολογίᾳ hujus exordii Basiliani cum 
Horatianas sat. ult. periocha. qua lautitias insulsas 
Nasidieni deridet, 

UL Nasidieni juvit te cena beati? 


Hic erat cene pater, ἑστιάτωρ πένης, ἀλλὰ φιλό- 
φρων, ὃς τῶν εὐτραπέζων τις εἶναι φιλοτιμούμενος, 
ἀπορίᾳ τῶν πολυτελεστέρων ἀποχναίει τοὺς δαιτυμό- 
vac, unde ironica illa convive responsio : Sic ju- 
vit me cana, ut mihi nunquam in vita fuerit me- 
lius : etenim πενιχρὰ παρασχευὴ δαψιλῶς ἐπιφερο- 
μένη fuit : 
Imprimis Lucanus aper, leni fuit austro 
Captus, etc., acría circum 
Rapula, lactuce, radices, qualia lassum 
Pervellent stomachum. 
Τὸ φιλότιμον exprimunt illa, 
habemus divitias miras. 
Hinc continuo patuit ἀπειροχαλία cop moctápyou, 
et cum passeris assi ἘΝ 
Ingustata mihi porrexerit ilia rhombi, etc. 


Ibid. C 2 Οἱ ὀνειροχρίται. Ejusmodi conjectorum, 
ex levissimo et indoctissimo genere constantium, 
nugas Cicero i1 De divin. coarguit, Synesius et 
Philo De somniis, οἱ Artemidorus in Ὀνειροχριτι- 
Xxole. 

lbid. C 9. Εἴτε σφαῖρά ἐστιν, εἴτε χύλινδρος, 
εἴτε xai δίσχῳ ἐ. Anaximander terram volebat esse 
τραπεζοειδῆ, mensz instar; alii veteres philoso- 
phi αἴτιον τῆς μονῆς τῆς γῆς τὸ πλάτος autumabant, 
latitudinem telluris stabilitatis esse causam. [1108 
nugari Manilius probat 1 Astronom. : 


Est igitur tellus (sic enim lego) mediam sortita 
[cavernam 

Aeris, et tolo pariter suspensa pro[undo ; 

Nec patulas dislenta plagas, sed condita in orbem 

Undique surgentem pariter, pariterque. cadcntem. 


Ibid. C 13. Ὑπονοίας,. Que sequuntur, γλώσ- 
σημα olent, oi περὶ τοῦ xóc. γράψ. initio periodi 
praeposita, nisi inculcationis patrocinium sit paren- 
thesis. 

Col. 489 B 8. Ἕως ἂν ὁ χόσμος συμπλ. et pag. 
proxime seq. μέχρι τῆς συντελείας τοῦ παντὸς ma. 


τὰ Ὀλύμπ., τῷ παραπέμπειν figurate usus est, ubi 
Soribit, φοδερὸς δὲ γρόνος τῷ λεληθότως τὰς τῶν βε- 
ὀιωμένων παραπέμπειν εὐθύνας. 

Col. 193 A 8. Τῶν ἀλόγων ἀπολειπόμενοι, B. 
August. ἐπ psal. xcvi : Idoneus est homo ad vul- 
nerandam se; nunquid idoneus est ad sanandum 
se ? etc. 

Ibid. B 11. Χερσαΐον ἐχῖνον ἐτήρ. Idem Georg. 
Pisid., in Cosmurg. de mure ceco, omnivoto, vers. 
1129 et seq., qnos obiter emendabimus, 

Ποῖος δὲ Φοίδου μαντιχωτάτου τρίπους 

Τὸν μῦν διδάσχει τὸν τυφλὸν, τὸν παμφάγον, 

Ἐν τοῖς λαθδυρίνθοις ὄντα τῶν ὀρυγμάτων, 

ᾧΦραττειν πρὸ χαιροῦ τῆς φορᾶς τῶν πνευμάτων 

Τὰς ἀντιλόξους τῶν ὀπῶν διεξόδους, 

"Αλλας δὲ ποιεῖν ἁντισυνθέτους, ὅπου 

Τὸ χῶμα τῆς γῆς τὰς πνοὰς ἀποχρύθοι ; 

Lat. Metaphrasis a nobis recognita sic habet, 
Clari tripes quis fatidicus Apollinis, 
Murem helluonem, luminibus orbum edocet, 
Cum latuit in labyrinthiis meatibus, 
Occludere, antequam irruat venti impetus, 
Foraminum cubilis opposita vias, —— 
Aliasque consiruere scrobes contrarias, 
Telluris agger stamina ut coerceat? 

Aristotel., lib. ix. Hist. an., Theophrastus, Περὶ 
σημείων, Plutarch., De solertia anim. in nomine 
ἐχίνου χερσαίου ἀχανθίου, consentiunt ; Latini eri- 
naceum appellant : Gall. Aérisson. 

Ibid. C. 8. Πρὸς «à ὑπόδειγμα τοῦ uópumxoc. 
B. Joan. Chrysost., 1 in Gen. οὐ συνῆχας πῶς τὴν 
τοῦ μύρμηχος φιλοπονίαν ὑποθέμενος, εἷς &oxvov 
ἡμῶν προθυμίαν ἐπαιδαγώγησεν. 

Col. 196 A 1. Ταῖς ἑχυτοῦ χηλαῖς τῶν χαρπῶν 
τὸ utc. Quid si legas τῶν κόχχων ἢ Nonne εἰδικώτε- 
pov καὶ ἰδιοτροπώτερον erit formicis? Sane idem 
Georg. Pis., versu 1187, τὸν xóxxov usurpare ma- 
luit, ubi de eadem formica ait : 

Πρόελθε μύρμηξ σιτοχλέπτης ἐργάτης, 
Τὸν κόχχον ἡμίτμητον ἐγχλείων χάτω, 
Μήπω νοτισθῇ xai σαπῇ ταῖς ἰχμάσι, 
Καὶ φθαρτιχὴν κάτωθεν ἀνθήσῃ χλόην 
Accedito huc formica (rumenti rapaz, 
Uperaria, abscondens humi grana in 


1139 


NOTJE. 


1130 


Partita, ne quam uliginem aut cartem trahant, A titia, accipiunt ; ut et Apollinaris in heroica Meta- 


Aut noxium a radice gramen pullulet, etc. 
Quidquid sit, Flaccus γενικώτερον dixit de eadem 
formica, 

Orc trahit quodcunque potest, atque addit. acervo. 

Mox quam Basilius vocat εὐδινὴν ἀέρος κατάστασιν, 
hic Iambographus αἰθρίαν πεπηγμένην scite dixit. 
Ceterum Aratus inter σημεῖα, signa, et προγνωστι- 
χά, hanc formicarum cautam προαίσθησιν prius ob- 
servarat in Φαινομένοις, 

Ἢ κοίλης μύρμηκες ὀπῆς ξξ ὥεχ πάντα 

θᾶσσον ἀνηνέγχαντο. 

Quos versus laudans Plutarch.,in Dialogo De so.er- 
Lia anim., notat nonnullos non ὦεα scribere, que 
ova designant, sed ἤϊα, nempe ἀποχειμένους xap- 
πούς, conditas (ruges, quo etiam loco Basilii lectio 
firmatur. 

Col 197 C 5. Lego οὔπω tà xipata τῷ μόσχῳ, 
ex Philone llebr. non prooul ab initio lib. Περὶ 
τῶν μετονομαζομένων. Ovid. in Hulieuticis : 

Accepit mundus legem, dedit arma per omnes, 

Admonuitque sui : vitulus sic namque minari 

Qui nondum gerit in Lenera jam cornua fronte. 

Ibid. C 1. Zogol, τὰς τῶν συλλογ. Plutarchus 
in Dialogo laudato ccncisius hano canis συλλογιστι- 
χὴν. δύναμιν tractat his verbis, que Basilianis col- 
lata juvabunt : Ot διαλεχτικοί φασι τὸν κύνα τῷ διὰ 
πλειόνων διεζευγμένῳ χρώμενον ἐν ταῖς πολυσχιδέ- 
σιν ἀτράποις συλλογίζεσθαι πρὸς ἑαυτόν" Ἤτοι τήνδε 
τὸ θηρίον ὥρμηχεν, ἢ τήνδε, ἢ τήνδε ἀλλὰ μὴν 
οὔτε τήνδε, οὔτε τάνδε" τήνδε λοιπόν apa. 

Col. 200 C 1. "Evoctpa. H&c vox majora inte- 
tina designat apud Galen. Alia sunt, ἔλυτρα, que 
dictio Hipp. κεκρυφάλοις respondet, οἱ communis 
oratoribus est cum poetis. Jo. Tzetzes initio poe- 
istis De allegoriis recens Grece et Lat. a nobis 
editi, 

"Evtpa ταῦτα τῶν γραφῶν τεθειχότες. 

Haec involucra scriptionis qui notant. 

Col. 204 A 8. 'Opgc ὅτι φρυγανιζομένῳ τῷ HH. 
Ex Actor. apostol. cap. 28: Συστρέψαντος δὲ τοῦ 
μαύλου φρυγάνων πλῆθος, καὶ ἐπιθέντος ἐπὶ τὴν 
πυράν. Vides quantam vim οἱ ἔμφασιν hic habeat 
τὸ φρυγανίζεσθαι, quod tot verbis B. Lucas expres- 
sii? 

lbid. B. 7. ᾿ἘἘπιγνῶναι. Οὐ γὰρ μόνον ὀφθαλμὸς 
τὰ ἔξω βλέπων, t. ldem tradit Philo libro lauda- 
to. quod mox subjicitur, ὁ νοῦς ὀξέως, τὸ ὁ ἀλλότρ.. 
ub Horatio representatum esl his vers. 


Cum tua pervideas oculis male lippus in» nctis, 
Cur in amicorum vitiis (am cernis acutum, 
Quam aut aquila aul serpens bpidaurius ? 


In Lat. versione ας emenda, /arda est et c«nctatior 
ad om. 

lbid. C 3. Ἐμοῦ, τουτέστιν, ἐμαυτὸν κατ᾽, Ea- 
dem explanatio hujus versic. 6. e psalm. cxxxvui, 
repetitur ab auctore nostro, romo 1I, epist. 393. 
B. Joan. Chrysostomus et Rabbini, de mirabili, ar- 
dua ac perdifficili τοῦ βάθους τῆς θεογνωσίας no- 


PaiTRUL. Ga. XXX. 


C 


phrasi, 
θαῦμά " ἔχει ὅτι σεῖο περιφράσομαι φρεσὶ μῆτιν, 
Οὐδὲ νόῳ δύναμαι χρατερώτατα πολλὸν ὁρᾶσθαι. 

Ibid € 6. Iloó μοι ὁ Ἰουδαῖος, 6c ἐν τ. xat. 
Quid si legas ὅπου ; Ecquis hic Judeus ! An χατ 
ἐξοχήν, Philo Hebreus, ὁ πάνυ τῶν ἐλλογίμων, ele- 
gantiss.Kocponotíac scriptor ? Neutiquam,seu gen- 
lis χριστομάχου nomen: unde paulo post sequitur, 
ἀχούεις, ὦ χοιστομάχε ; non video cur interpres «à 
ἐν τοῖς κατόπιν ad antedicta referat,potiusquam ad 
debentia dici, ut loquitur Flaccus: utique eadem 
phrasi infra scribit, πάντα χατόπιν σου γίνεται. 

Col. 205 ἃ 9. Νέας x. ὁ τὸν ᾿ἸΙουδαϊσμὸν πρεσῦ. 
ἐν Xp. προσποιήσει. Ric Basilius Selenc. episc. in 
laudata conc. εἰς τὰ Ὀλύμ. Olymp. πανήγυριν vo- 
cat ᾿ξ λληνισμὸν Χριστιανισμοῦ προσωπείῳ κουπτό- 
μενον. 

AD EJUSDEM HOMILIAM IN PSAL. 1 

Col. 212 A 1. Ἴαμα γὰρ, φησὶ, xatam. Vers. ter- 
tius Ecclesiast. Salom. cap. x, sic habet: 'Eàv 
πνεῦμα ἑξουσιάζοντος ἀναδῇ ἐπὶ σὲ, τόπον σου μὴ 
ἀφῇς, ὅτι ἴαμα καταπαύσει ἁμαρτίας μεγάλας. 

Ibip. B 5. Τῆς μελῳδίας. Themistius in exord. 
orat. vii hunc psalmodiae Dav.concentum vocat 'Ac- 
σύριον μέλος, καὶ ix Λιδάνου, et subjungit, τινὲς 
χηλοῦσιν ὑμᾶς τῇ τε οἴκοθεν ἁρμονίᾳ. xai τῇ θύ- 
ραθεν. Alii (inquit) vernaculum melos (Pegaseium 
Persive in Prolog. Sat. dixit),alis Assyrium carnem 
el ex Libano profectum zanentes, cum domestieg vos 
(um peregrino concentu demulcent. 

lbid. B 8. Κατὰ τοὺς σοφοὺς τῶν ἰατρῶν. Lucret. 
1. 1v: 

pueris absinthia letra medentes 
Cum dare conantur, prius oras pocula circum 
Contingunt mellis dulci flavoque liquore. 


Iic pitt τὴν κόχιχα περιχρίουσιν. Idem Themist. 
orat. eodem : Τοὺς σοφωτέρους μιμητέον τῶν ἰατρῶν, 
οἵ τὰ πιχρότερα τῶν φαρμάχων, μέλιτι τὴν κύλικα 
περιχρίσαντες, πίνειν διδόασι. 

Col. 2413 A 11. Μάθημα οὐ π. παρ. τὸ δὲ μετὰ 
τέρψεως καὶ χάριτος stc, Idem  Theognis olim pre- 
cinerat. 

Τερπωλὴ νικᾷ πάντα σὺν εὐφροσύνη. 
νοὶ parodice, σὺν ὠφελίῃ. 

Ibid. D 9. Ὃπερ ὁ θεμέλιος ἐν οἱ. Demosth. in 1 
Otynth. (pag. 21) : Ὡς οἰκίας xai πλοίου xai τῶν ἄλ- 
λων τῶν τοιούτων tà κάτωθεν ἰσχυρότατα εἶναι δεῖ. 
οὕτω καὶ τῶν πράξεων τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ὁποθέσεις 
ἀληθεῖς xat δικαίας εἶναι προσέχει. 

Col. 2417 A 2. θῆλυ imo. αὐ' ὧν δὲ d) φύσις μία, 
τούτ. Plato 1. v De rep., ubi siatuit generatim et 
ábioplovoceamdem esse virorum et mulierum, non 
diversam naturam ἐν πολιτιχῇ διοιχήσει, ac proin- 
de mulieres ad civilis administrationis munera ad- 
mitti cum viris debere; quanta vero id oautione 
admittendum sit, docet Proclus in Commentar. ad 
hunc Plat. lib. 

Col. 220 A 7. Ιἰώλησον c. Matth. xix: 


30 


Ὕπαγε 


4181 VARIE LECTIONES 1133 - 


πώλ. ὁπάρχοντα, καὶ ὃ. Mox xai ἐάν τις c. Matth. A — [bid. C 13. Δυναστείαν περιδεδλημένον, fj &0. Idem 
v, legitur, εἴ τις σε ἀγγαρεύσῃ p. B. Cypr., Símus scribit δὰ Julianum Apostatam epist, ccc. Eodem 
sine angariía bajuli crucis. Paulo post, ὁ Κύριος tendit illud Homeri, omnes clades oriri canentis, 


ἔνδοθέν φησιν εἶναι τὰ χοινοῦντα τ. Malth. xv: Ἡγεμόνων χαχότητι, ἐφημοσύνησί τε λαῶν, 

τὸ ἐχπορευόμενον ix τοῦ στόματος, τοῦτο χοινοῖ — Mente ducum prava, et populorum peclore 1egn:. 

τὸν ἄνθρωπον Interpres ita vertit, ac si illud ἔν- IN P£AL. VII. 

δοθεν εἶναι τ, versa Domini essent, cum Basilius Col. 220 B 5. Συλλέξ, Interpunge et muta pros- 


oratione obliqua usus fuerit,non recta: rectius ita- — odiam, τὰς δυνάμεις " ὅθεν xal ἀπόδεχτος ἦν πα., 

que verteretur: Dom. aitintus esse queecoinquinant — quod Homero est, ἥνδανε θυμῷ. 

hominem. Ab hoo verbo κοινοῦν, vel ἀναχοινοῦν, Col. 248 C 8. Διὰ τῶν πονηρῶν πράξεων ἐγχαΐύ- 

Latinos suum inquinare finxisse olim admonui. cac. Manusc. C. lectionem secuti sumus, cui con- 
Ibid. C 13. Ὁδὸς μὲν οὖν ὁ βίος cip. Idem Tul-  gruit versio ἴω. Τὸ ἐγχαίειν, imurere, per transla- 

lius vi De rep. Basil. Seleucie loco laudato, εἷς τὰ — tionem ἃ notis que inuruntur,velagenere picture 

'OX., et. Gennadius libro singulari περὶ mpobiopi- ἐγκαυστιχῆς, ad quam firmandam ignis adhibetur, 

σμοῦ (cujus versionem Lat. Appendici Basiliane — unde apud Mart. L 1v, ep. 47 : 

adjecimus,tum quod sapientissimis sententiis gra- B Encausius Phaethon tabula depictus in hac est 

vibusque verbis ordatus sit, tum quod Basilii M, Quid tibi vis, dipyron qui Phaethonta facis? 


causam agat, et Basiliomastigas concidat), pag.29, Prior tamen lectio ἐχχεύσας vel ixytac ad late dif- 
B, editionis nostre, hic jj piv γὰρ ἐντχῦθα ζωὴ — fusum improbitatis virus referri posset : quo fere 
ὁδοιπορία τίς ἐστι πρὸς τὸ προχείμενον τέλος, etc. sensu B. Eusebius Emiss. hom.1de initio Quadrag. 


Ibid. D 7. Καθεύδεις, xal ὁ χρόνος σε m«patpí- — scribit hec : Sicut. quando aliquis peccat sub. con- 
χει. Idem Basilius Seleucie ep. initio τοῦ εἰς «X — scientia ac destructione plurimorum, de pluribus in- 
Ὀλυμ.ὶ Καὶ τερπνὸς παρατρέχων ὁ χρόνος, xal qo- — currit reatum: el quantum per unius membri vitium 
δερός, B. August. ἐπ psal. ci, de temporalibus et — serpit lale diffusum reliqua per membra contagium, 
mternis diebus. Mox πάντες ἐσμὲν ἐν ὁδῷ. Idem Au- — fantum in auctorem suum multiplicis mali recurrit 


gust. in Meditat. : augmentum. 
Hzc via qua vadís, via pessima plenaque ctadis. Ibid. C 11. Legitur in cod. manusor. υἱὸς ἐχεῖνος, 
Col. 221 D. Δύο γάρ εἶσιν ὁδοί, Hesiodus 1 "Ep- ᾧ διά, 

yov, et Prodicus Διαλέξει περὶ Ἡραχλέους παι- IN PSAL. XXVIII. 

δεύσεως, apud. Xenophontem, iri ᾿Απομνημονευμά- Col. 284 A 15. Τῇ ἐπιχορηγίᾳ τοῦ Ἡνεύματος 


τῶν. Bmblema Pythagoricum fuit, Littera Pythago- ἀρδ. Eodem spectant illa apud Clementem Alex. in 
rz. Sed Evang. etiam uraculis proponitur ἔχφρασις ἃ Hymno ad CunisTUM, 


xie ancipitis, arcte et late: B. Matth. vi, et θηλῆς λογικῆς 
Luce xiii. Que Juvencus Hispan. presbyter olim Πνεύματι δροσερῷ 
scite pieque expressit sub finem lib. carm. Evang. ᾿Εμπιπλάμενοι. 
his vers. : Mumme ratione przdica 
Vitalis vastis stipatur semita saxis — ὃ Flamine roscido 
Celsaque vix paucos ducet per scrupea virtus : Usque referti. 
At si quos nimium fallax illexque malorum IN PSAL. XXXVII. 
Planities suasit deformi lubrica lapsu, Tom. II, col. 92 D 3. Πᾶν ἁμάρτημα xat! ἀφρο- 
Arripit hos. σύνην v. Axioma morale 681 a Flacco sic expres- 
Col, 225 B 41. Εἰσὶν oi λοιμοὶ oi τὸ ἴδιον xaxóv — sum 
ἐπὶ πάν. Huic consentaneus locus est apud Gregor. Virtus est vitium fugere, et sapientia prima 
Naz. Orat. fun. in Basilium M. Slullitia caruisse. 








VARIA LECTIONES 
IN HEXAEMERON. 


(Cod. Reg. olim 1824, hodie 476. — Non magni momenti varietas lectionum ; sed multa ed murginem 
exstant scholia 41 Garnerius neglexerat.) 


Col. 4. Τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου dp- Col. 5 A 5. τῇ (γε interlitum) ἀξιοπιστίᾳ. 
χιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοχίας ὁμιλία εἰς τὸν D A 8. χαταδαλόμενος. 3 
ξαήμερον πρώτη. ᾿Εν ἀρχῷ ἐποίησεν. A T. Μωσῆς, 0. suprascriptum ; ilem linea se- 


1133 


uent:. 

Col. 5 A 10. ὑπομάζιος (ὦν interlitum secunda 
manu) ὃν εἰσεποιήσατο. 

ΒΤ. ἀπολείπων manu pr:ma, et eorrector ἀπηολι- 
πων. 

B 43. τοῦ Θεοῦ αὐτήν. 

C 5, παρὰ θεοῦ. 

C 8. ἀλλὰ ἡ. 

C 11. ἄρξωμαι manus orima, et corrector ἄρξο- 


μαι. 

Col 8 A 1. ἀναμνήσω manus prima, et corrector 
ἀνυμνήσω. 

A 44. νῦν γάρ. 

B 2. xal ἐπὶ τῶν διαρχεστέρων. 

C 7. σύμμετρον ἔχων τὴν ποιητιχὴν δύναμιν. 

C 10. εἷς τὸ εἶναι in margine. 

B 3. διαφεύγει manus prima, et in. margine δια- 


φεύγῃ. 

B 8. ἐγκαταλείπῃ manus prima, et corrector ἐγ- 
xaxa Urn. 

c 3. γὰρ deest. 

C 4. καὶ al περὶ (αἱ suprascriptum secunda ma- 


6. καταστρέφουσιν. 
C 8. dyovce c. 
? A 14. ἄναρχον xal. 

. πόλον εἰσὶ χείμενοι (εἰσί suprascriptum se- 
cunda manu]. 

B 5. «oic μέν εἶσι φαινόμενοι. 

B 1. διαστήμασιν. 

B 41. ἕκαστος τὴν περὶ αὐτοὺς περίοδον. 

B 42. πρὸς τό deest. 

B 14. περὶ κρίσεως. 

C 4. ἔννοιαν ἐπιγνῶναι ὅπου γε ἀνάγκη. 

Col. 13 ὁπερχρόνιος. 

B 4. προηγουμένων manus prima, et corrector 
προηγουμένως. 

B 9. ἡ τοῦ χρόνου (τοῦ suprascriptum secunda 
manu.) 

B 10. xapaptouca. 

C 2, ζώων τε xal (τε suprascriptum). 

— olov. 

C 6. κεχτημένῳ. 

C 7. σοφός manus prima, et correotor. σοφῶς. 

Col. 16 A 2. τὸ ποιεῖλ τό secunda manu). 

A 4. τι ἐνυπάρχοντος. 

A 5. ἑτέρου deest. 

A 11. qt γομένων. 

A 12. xai πάσης χατ᾽ ἀρετὴν ἐνεργείας. 

B 11. δείκνυται manus prima, et corrector ἐνδεί- 
*VUTtat. 

G3. καθὰ manus prima, et corrector καθώς. | 

C 5. ἢ τάχα διὰ τὸ ἀχαριαῖον (διά suprascriptum 
secunda manu). 

D 2. ὁμοῦ διδαχθῶμεν. 

Col. 17 A 3. τῶν ἑρμηνέων. 

B 4. παυσαμένων. 

B 4. αἱ manus prima, et corrector αἷς. 

B 6. ἔξεστί σε. 

B 10. ἐχρήσατο φωνῇ. 

C 6. εἰπὼν secunda manus. 

C. 7. οὐχὶ αὐτῷ τούτῳ. 

C 9. φονονουχὶ γὰρ τεχνίτην. 

Col. 20 A 12. τῇ παρ᾽ ἑαυτοῦ. 

B. 4. προκχληθέν manus prima, et corrector vpo- 
χλιθέν. 

- καταρέπειν. 

C. 11. τι εἶναι in margine. 

Col. 21 A 5. περὶ γῆς. 

A 13. ἑκάστη manu prima, et corrector ixá- 


στην. 

A 14. ὑφεξαιρεῖσθαι. 

B 7. ὑποστορεῖσθαι, οἱ in. margine : yp. ὑπεστο- 
ρέσθαι. 

- τῷ πλάτει. 

Col. 24 A 15. ἀλλ᾽ ἀνάγχη manus prima, et cor- 
reotor ἀλλὰ ἀνάγκη. 


IN HEXAEMERON, 


1134 


B 13. xai διὰ τὸ τὴν ἴσην. 

C 9. καὶ ἐφ᾽ ὅπερ. 

1. τὸ μέσον. 

Col. 25 A 2. τούτων ἄν σοι. 

Α 4. οὕτω τὰ πάντα διαταξαμένην. 

A 10. ταῦτα in margine secunda manu. 

B 6. xal ἔστι τι παρ᾽ αὐτοῖς (xt suprasoriptum se- 
cunda manu). 

B. 10. in margine : οὔτε δὲ τὸ κάτω xai τὸ ἄνω. 

B 11. ταυτόν. 

B 13. ἔχει. 

B 14. τυγχάνουσιν. 

C 13. πρὸς τοῖς χάτω. 

C 15. μεθέλκοντες. 

Col. 27 Α 5. ταῦτα μὲν διέλυσεν xal διέχεεν. 

A 6. παρ᾽ αὐτοῦ manus prima, et correotor παρ᾽ 
ἑαυτοῦ. 

— περὶ ὧν λέγειν νῦν ἐπιχ. 

Α 12. δοξάζωμεν. 

Α 13. ὑπέρχαλλον. 

B 4. ὑποπίπτον pro ὑποπῖπτον. 

B 9. d πᾶσα δόξα xal τὸ κράτος. 

Col. 29 A 2. συνεργείᾳ manus prima, et corre- 


^ etor συνεργ 


lg. 

A 3. παρέξομεν. 

Α 12 ἀνθέων εὔχροιαί τε καὶ εὐωδίαι. 

B 2. εἵποιμεν ἂν, ὅτι. 

B 8. οὐδὲ τὸν οἰκεῖον (οὐδὲ guprascriptum). 

— ὅγε μήπω. 

B 5. γεγόνει. 

B 12. συναγαγὼν ὁ Θεός. 

Β 13. προσηγόρευσεν. 

C 2. ἐπιπρόσθησιν. 

3. προσειρῆσθαι (c Buprascriptum seounda ma- 
nu). 

6. ἐν χόσμῳ, et in. margine, ἐν σκότῳ. 
C 7. ὑπὲρ ἑαυτῆς. em M 


"Neu, 

C 10. παρ᾽ αὐτοῦ, et corrector παρ᾽ ἑαυτοῦ. 

D 1. τό deest. 

Col. 33 A 3. βαλόμενος manus prima, et corre- 
ctor λαύδόμενος. 

Α 4. εἰς γένεσιν ἀγαγεῖν. 

A 6. συναπεγένησεν manus prima, et corrector 
συναπεγέννησεν. 

Α 9. διεσχημάτισέν τε ὡς. 

— ἐδούλετο, οἱ corrector ἠδούλετο. 

À 13. θεσμῷ. 

B 2. διανοίαις secunda manu. 

B 3. φωνῇ in margine. 

B 4. ἐποίησεν ὁ Θεὸς οὐρανὸν xal γῆν. 

B 7. ἐστιν in margine. 

— εὑρετής pro εὑρέτης. 

C 7. ἀπογενώμενα manus prima, et corrector &ro- 
γεννώμενα. 

— πάθη *, et in margine: ἀραιά secunda manu. 

C 9. δῆλον ὅτι. 

— παρέλειπε, et. corrector παρέλιπε. 

Col. 36 ἃ 2, xaxaxa) mew. 

— ἐδύνατο. 

A 4. ἦν suprascriptum secunda manu. 

A 10. ἀποχριθείσεις manus prima, et corrector 
ἀποχρηδείσης (sic). 

A 12. ἐμπόδιός ἐστι. 

B 3. ὁρέων. 

B 7. προσαγάγῃ (v secunda manu). 

C 4. δῆλον ὅτι. 

( 7. αὐτογένήτον. 

— σκότος... ποιητικόν in margine. 


41135 
Col. 36 C 44. ἐκ δὲ τούτου. 


D 4. οὐ μαρκίωνες ; οὐχ οὐαλεντῖνοι ; 
Col. 37 À Í ἣν σηπεδόνα τῶν "Exx) oiv προσει- 
πὼν τίς, οὐχ. 
2 1. ἁμαρτήσεται manus prima, et corrector ἁμαρ- 
τήσει. 
Ἂ 3. ἑαυτῷ. 
A 13. δι᾿ 004 


À 


ὑδάτων 
C 8. ὑγείας. 
C 43. ἀγένητον. 
— ἀγένητον μήτε παρὰ θεοῦ. 
Col. 40 A 3. γνωριζέτω. et γὰρ. 
Α 5. τὰ δὲ ἐξ αὐτομάτου. 
-- οἷον ἄλογοι περιπτώσεις. 
A 9 κυνὸς in margine. 
A 42. χεῖρας deest. 
B 9. οὗτω ἐν τῇ μοίρᾳ τῶν xaxov, 
Β 18. ἀπαντᾷν. 
C 7. ἐπιγενόμενον. 
C 9. εἶναι ἐπάνω τοῦ ὕδατος. ῃ 
Col. 4| A 6. εὐχαριστοῦντες τῷ Πατρὶ τῷ ixavo- 
σαντι. 
A 8. εἰ γὰρ οἱ καταδιχαζὄμενοι (οἱ suprascriptum 
secunda manu). 
A 15. τὸν ἐναπολειφθέντα ἐν αὐτῷ. 
Β 6. ἐνσταβερῇ. 
B 14 τὸ δὲ ὕδωρ manus prima, et correclor τότε 
δὲ ὕδωρ. 
Col. 44 46. ἰχχριθέν, 
B 2. ἑμφαντιχωτέραν. 
B 9. φησιν manus prima, et corrector φασιν. 
B 44. τουτέστιν, 
Col. 45 A 3. πρὸς αὐτὸν αἰθέρα, et corrector πρὸς 
αὐτὸν τὸν αἰθέρα. ᾿ or πρὸ 
A 40. οὕτως. 
A 43. φανώτερα. 
A 14. παρ’ ἑαυτῷ manus prima, et corr. παρ᾽ 
ἑχυτῶν, 
A 45. ἀντιπέμποντα, Post. ἀντιπέμποντα deest. fo- (C 
lium 44. - 
Col. 49 B 2. τῶν εἴχοσι καὶ τεσσέρων. 
B ἅ. δῆλον ὅτι 
B 10 1, (ἡ decst) 
B 42 γίγνεται. 
12 πρωΐα manus prima, et corr. «pot. 
7. τὴν μίαν ἡμέραν. ^ 
ol. 52 A 6. ἐστι suprascriplum secunda mani. 
44. ἑδδοματικοῦ. 
4. τὴν ἔννοιαν ἡμῶν ἀπαγάγῃ. 
6. ἀλλὰ γὰρ (και deest] οἱ περὶ τῆς ἑσπέρας, 
10. κοσμίσας. 
4. περὶ τῶν πρώτων τῆς γενέσεως. Ὁμιλία 
ἡ. Τὰ τῆς πρώτης ἡμέρας ἔργα... 
C 2. περὶ τοῦ στερώματος deest. 
C 4. μὴ γὰρ (οὖν deest) ἀφελώμεθα. 
Col. 53 A 1. ποιησάμενος manu qrima, Θὲ corr 
πορισάμενος. 
Α 7. xa ὃ. 
— ἐμφατικώτατα manu prima, et corr. ἐἔκφαντι- 
κώτατα. 
ἃ 40. καθόσον (ἣν suprascriptum) δυνατὸν. 
A 41. ἡμῶν. 
B 3 ἐπιπολύ una voce. 


(δι suprascriptum). 


τοῦ οὐρανοῦ. 


Cococg 


q OUUt- 


μέτερον . 


y τοι μετὰ τὸ. 


42. ἠδουλήθη. 
14. εἰς γένεσιν. 


VARLE LECTIONES 


1136 


B 1. ἐποίησεν φῶς. 
wg οστάσοοντα. διεφυλ 
B 8. xal φιλοπόνως διεφυλάχθη in margine. 
B 11 προθιδάζει. TOR d 

C 2. οὐ γλῶσσα. 

C 8. σχφῶς pro σοφῶς. 

C 15. ἕλοιντο (ἄν deest) μᾶλλον" 

— ἢ ὡς ἀληθὲς παραδέξασθαι in margine. 

Col. 57 A 1. φησιν. 

Α 4. ἀγένητον. 

A 7. τοὺς τῶν ᾿Βλλήνων παῖδας μὴ πρότερον. 

B 2. ἀμφιδάλλουσιν manu prima et corr. ἄμφι- 
64) c2tv. 

B 10. ὅτι pro ὥστε. 

C 3. περισχιζομένου in margine. 

C 0. de ΜῈΝ i 

C 9. αὐτῷ deest. 

C 12. xai σαθρὸν in marg. 

D 3. καταλείποντες, et corrector καταλιπόντες. 

D 4. τισι (τῶν suprascriptum) πρὸ ἡ μῶν. 

Col. 60 A 9. τῷ παντὶ παραδεχόμενος. 

B 5. xai πρὸ τοῦ γε ἅψασθαι. 

Β 1. ἐρωτῶσιν. (μὲν d 

B 7. εἴ σφαιρικὸν (μέν deest) τὸ σῶμα. 

B 10. πῶς 8 δονηνείη. " 

B 12. χυχλοτερὲς manus prima, el. corrector xv 
χλοτερῶς. 

B 13. καὶ secunda manu. 

B 14. ἀπηρτῆσθαι, et corrector ἀπηρτίσθαι. 

C 4. τοῦ στέγους. 

C 5. ἕνεχεν. 

D 4. διαστάσεσιν ἔχον τὸ εἶναι. 

Col. 61 A 1. διαστήμασιν. 


τοῦ ἐναπολιμπανομένου. 

Α 7. τῶν νεφελῶν. 
8. ἀποτελοῦντας. 
ὅ. χκαθαρωτάτην (τήν ἀοο58) διαφάνειαν. 
7. χατεϑεδησμένος. 
8. μήτε (τό suprascriptum) βάθος. 

B 12. οὐ μὴν e! δὲ πάντα. 

— ἅπασι, et corr. πᾶσι. 

C 7. μέτε 
, Col. 64A 
ἀχούων, 

A 8. In margine : Αὐτὴ φωνὴ τῆς προχαταρτιχῆς 
αἰτίας, ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸ στερέωμα. 

.A 12. ἐξηγήσεως manus prima, et corrector ἐξε- 
τάσεως. ' 

A 13. ἐπαναγάγωμεν τὸν λόγον. 

— φησίν deest. 

B 7. ἐν τοῖς ἐφεξῆς. 

Β 8. ἡμῶν. 

B 14. ἀφαιροῦσι, el corr. ἀπχιωροῦσι. 

C 4. περιχέχυτο manus prima, et corr. περιεχέ- 

UtO. 
f C 12. xoAo60v (v&» deest) àv. 

C 14. xai φθαρτιχὸν (τό suprascriplum sec. ma- 
nu) ἕτερον. ; ; 

D 1. ὅταν ἐπικρατῇ τῇ δυνάμει. 

D 2. ὑπερθάλλῃ (slc). " 

Col. 65 A 1. μηδέ. 

A 4. τὴν φύσιν ὁ οἴχονομῶν. 

Α 7. πάντα. 

A 8. αὐτῷ εἶσιν κατὰ τὸν ᾿Ιὼ xal σταγόνες δετοῦ. 

Α 9. Χρόνον τῷ χόσμῳ. 

A 11. δαπάνην προαποθέσθαι. 

B 2. λέγω deest. 

B 7. ἡ τοῦ θερμοῦ χτίσις. 

Β 8. γινομένων. 

C 4. ὑπερέκεινα, et corrector ὑπερεπέχεινα. 

C 7. ἀεννάων, et corr. ἀενάων. 

C 9. xai ix μέν γε τῆς ἕω, οἱ corrector καὶ ἐκ μὲν 


τῆς ἕω 
C 13. Χοάσπης manu prima,et corrector χόασπις. 
— καὶ ἀράξης, et corr. xai ὁ ᾿Αρἄξης. Χ 


5. ἀλλ᾽ (ἤ abrasum secunda manu) ὁ μὴ 


1137 


IN HEXAEMERON. 


1188 


Col. 65 C 13. xai ἀράξης manus prima, et cor- ἃ c 15. καταμέρος. 


rector xai ὁ ἀράξης. 
D 4. ταρτησσός. 
Col. 68 A 5 ἐχχέονται, 
A 9. αἴγῶν. 
A 10. xai προσέτι γε ὃ. 
À 13. ὕδασι manus prima, et corr. ὕδατι. 
A l4. ἀενάοις. 
A 16. ἄρρητον (sic). 
B 7. διδασκαλεῖον. 
Bi2 παρὰ τῇ γραφῇ τὸ τοῦ στερεώματος (τὸ 
suprascriptum). 
— ὄνομα deest. 
B 14. οὐ (abrasum) ταύτην. 
— ἢ γὰρ χυριώτερον ἡγῇ. 
Col. 68 C 4. ἀκαταλήπτων manus prima, et cor- 
rector. γαταληπτῶν. 
C 6. ἐπὶ τὸ ἄνω. 
C 7. ἐξαρχῆς. 
C 9. ὑφαιρέσεως, et corr. ἀφαιρέσεως. 
Col69 A 8. ἀπηθάλωσεν manus prima, et cor- 
rector ἀπαιθάλωσεν. 
Α 12. καταπιπρῶντα, et corr. χαταπιμπρῶντα. 
— τά (suprascriptum) συνεχῆ. 
A 15. οὕς xal χρῆναι xal ποταμοὶ xal τενάγη. 
B 6. ixsi τὸ ὕδωρ, et corr. &xeivo τὸ ὕδωρ. 
B. 7. παντὶ, et corr. πάντη. 
B 8. διατμισθέν. 
. λέγουσιν. 
3. οὐδὲ ξανθός deest. 
ασιν. 
. ἐπαναλίσχειν, οἱ oorr. ἀπαναλίσχειν. 
. αὐτάς deest. 
1. ἐστίν. 
. 12. τοῦ τὰ πάντα (τά suprascriptum). 
ol. 72 A 5. καταμιχρόν. 
8. λέγουσιν. 
13. ὕλην pro ἰλύν 
1. περὶ θαλάσσης γίνεσθαι λέγοντες. 
2. γίνεσθαι in margine. 
3. φασίν. 
9. τόπον manus prima, et corr. τοῦτον. 
9. Μωσῆς, 0 suprascriptum. 
. ἀπὸ ὅρων. 
ὑρανοῦ in margine secunda manus. 
. xal ἀπὸ δρόσου. 
. ἀενάων. 
. 73 A 8. Ἰσραήλ manus prima, et corr. Ἱερε- 


A 9. xaziysty τὴν ἄνω. 

«τ γίνονται. 

Β 6. τῶν τὰ περὶ οὐρανοῦ, 

Β 8. τοῖς σώφροσι. 

— προτιμώτερον manus prima, et corrector προ- 
τιμότερων. 

B 10. γυμνὴ τῶν τεχνασμάτων. 

C 8. παραπολύ. 

C 2. πρός in margine. 

D 5. δή in margine secunda manus. 

— σιν. 


«e 


ΦΟΩΩΩΩ ἢ Ὁ Ὁ 
— 00 tO να ον 


» C2 


p i 


C262] ὩΣ» 
(o0 


c 
o 


d 


&g 


D 6. τουτέστιν. 
D 7. ἀξιούσας manus prima, et corr. ἀξίας oó- 


:) 
ἃ 8. δή, et corrector δέ. 
Α 9. τὸ ὕδωρ ὕδωρ νοήσωμεν (ὕδωρ suprascri- 


um). 

A 41. δεξόμεθα, et corrector δεξώμεθα. 
B 2. ἀναγγελεῖ. 

B 9. τὸν τῶν ὅλων θεόν. 

B 12. ἐστι manus prima, et corr. ἔσται. 
C 4. ἀλλὰ αἰνεῖτε. 

C7. ἁρμονίως. et corr, ἁρμοδίως. 

C 9. ἴδεν, et corrector εἶδεν. 

C 40. τὰ γινόμενα παρ᾽ αὐτοῦ, 

C 13. εὐχρηστείαν, et cort. εὐχρηστίαν. 


pt 


2. αὐτοῦ. 

Col. 77 A 1. μελλῶν, et corr. μελῶν. 

A 5. olótv. 

A 6. χαθέχαστον. 

Α 7. οὖν deest. 

A 11. οἱ τῆς δευτέρας. 

B 2. τοῖς δὲ περὶ τὸν βίον, et corrector τοῖς δ᾽ ἐπὶ 
τὸν βίον. 

Β 8. ἵνα ἐχ τῶν. 

B 11. ἀναλαμδάνετε, et corrector ἀναλαμβάνητε. 

B 12. ποιήμασιν. 

B 14. xal οὐρανῷ. 

B 15. xai ὕδατι. 

C 9. περὶ συναγωγῆς ὁδάτων. 

C 13. xal deest. ' 

C 14. ἐπιπλεῖστον. 

Col. 80 A 2. ἐμπορείας et corrector ἐμπορίας. 

A 3. καταλείποντες, et corr. χαταλιπόντες. 

A 9. ἀχουσάντων, et cor. ἀχουόντων, 

À 12. χρούσματά, et corr. κρούματα. 

Α 15. οὐδ᾽ ἐν ταῖς. 

B 4. θέαν xal ἀποχνήσομεν. 

B 14. παρεχόμενον toic ἀναπνέουσιν. 

C 1. τοῖς ὁρῶσιν ἀεί. 

C 3. ἀντιδιισταμένου. 

C 9. εἷς τὰς συναγωγὰς αὐτῶν xal ὀφθήτω. 

Col. 81 Α 1. παντὸς δὲ χρώματος deest. 

Α 15. ἔχον. 

— πρανοῦς. 

Β 4. ἐπωθεῖται δέ. 

Β 8. οὕτως πέφυχεν. 

C 4. οὖσαι αἱ θάλασσαι. 

C 5. ὅτι περὶ περιρρεπές ἐστιν. 

C 9. εἰδόντος, οἱ corr. ἰδόντος. ; 

Col. 84. A 13. συγχωρεῖν. 

B 1. ἐμπιμπλαμένη. 


(Q C10. Σέσωστρις ὁ Αἰγύπτιος. 


C 14. ἀπογεννηθήτω, et corrector ἀπογενηθήτω. 
Col. 85 A 2. τρόπους, et cor. τόπους. 

A 5. ὑπεῤῥηγμέναι. 

Α 8. κατὰ τὸ μέγεθος. . 
,A B. πάντα ὑδάτων τότε πεπληρωμένα in mar- 


gine. -. 
Β 1. ὅτε ἔδει πρὸς μίαν. 


4. βρετανιχήν. 

"i οσφέρειν" 

1. τελειοτάτην. 

ὅ. 4j τῆς μιᾶς συναγωγῆς. 

6. ἀρίστην pro μεγίστην. 

10. ἀθρόος. 

11. ἐχπεριειλήφει, 

12. μία τέ ἐστιν, et corrector μία γέ ἐστιν. 
3. (τήν suprascriptum) βιθυνῶν. 

. Ἢ À ἫΝ EARN 


ἃ 15. ἐκάλεσεν. 


OQ ccotaoocdouu 


ca 
e 


D Β΄. συνέδραμεν. 


— συνέδραμεν (piv deest) εἰς συναγωγὴν. 
Β 3. κατὰ ἴδιον. 

B 4. ἀπολειφθέντας. 

— ὁ Χριστὸς. 

B 8. ἰώνιος manus prima et corr. ἰόνιος. 
B 10. ὀνόματα τῶν πελαγῶν. 

— viv suprascriptum secunda menu. 

C 3. ὀφθήτω ἡ γῆ (sio). 

C 10. τῶν ἐγγεγραμμένων. 

C 12. ὑπεξῆλθεν. 

Col. 89 A 13. ὥφθη ἡ ξηρά. 

— τὸ χρεμετιστικόν (sio). 

C. 1 οὕτως. 

C. 8. προσέρχεται. 

D. 4. διαλλαχκτής manus prima,et corrector διαλ- 


λάκτης. 
Col. 92 A 8. τὸ μὲν θερμόν. 
Δ 6. παναρμόνιος. 


4189 


Col. 92 A 12. ἐξαρχῆς. 
Α 14. τὰ δὲ τὴν το εἶναι αἰτίαν. 
à 45. προτιμώτερα manus. prima, et cor. mpott- 
epa. 
B. 40. πορφυροῦσαν pro πορφύρουσαν. 
— κυανήν pro χκυανῆν. 
C 6. xai (οὐ deest) πρὸς τὸ ὄρθιον. 
C 7. ἐναπολειφθῇ,, et corr. ἐνχποληφθῇ. 
D 2. τῶν ποταμίων. 
D 3. πάσχουσιν. 
D 4. πρὸς οὖν (τι) τοῦτο. 
Col. 95 A 7, εἶτα xai χαταψυχθέν. 
A 13. κατελήφθησαν, et corr. κατελείφθησαν, 
Α 45, ἰδεῖν τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ. 
Β 7. δι’ ἑαυτῆς. 
Β 10. γίγνεται. 
- καὶ πόθεν μοι ὅλον. 
D 7. μετὰ τὸ ἀναπνεῦσαι. 
Col. 96 A 2. 1 γὰρ πρώτη φωνή. 
— τὴν τοῦ γεννᾶν αὐτήν. 
Α 14. οὐδεμιᾶς ἑτέρωθεν συνεργείας δεομένη. 
B 7. τὰ περὶ γῆν ἄπαντα. 
B 7. διαχεκόσμητο. 
B 40. do' οὖν, et corr. ἄρα οὖν. 
B. 14. à γὰρ τὰ χτήματά σου. 


C 7. ὥστ᾽ εἶναι. 
Col. 97 A 7. οὔτε χρόκος. 
A 7. οὔτε σκόροδον. 


C 4. σφοδρότερον man. pri., etcorrector σφοδρόν. 
C 3. ὁποιῳδήποτε. 
C 14. καιριοτάτης. 
D 4. ἐνυπόστατος. . 


D 8. δεῖνα pro δεινά. 

, κατὰ τὰς ἄλλας χρείας. 

3. ἐντυγχάνουσιν. 

ἀ(, ἣ τὰς ἐκ τῶν βασιλέων τιμάς. 

6. τὸν χήρυχα πρὸ αὐτοῦ μέγα βοῶντα. 
7. ῥαδδοφόρους. 


Ω 
e 
& 
» 


42. " deest) πλευρίτης. 

14. ἀδρυῦνόμενον corrector. 

3. γν tvoy man. pri., et corr. γινόμενον. 
δ. πιπλέον. 


αὐτῆς. 
44. (καὶ deest) οὕτω. 
C 45. καταμιχρόν. 
D 2. εἴτε τὸ τῶν χεδροπῶν. 


Col. 401 A 3. φέρουσιν. 
A 3. διάρπαστον man. pri., et corrector εὐδιάρ- 


παάστον, 
A 44. εὐθέως deost. 
B &. ἐγκαλέσωμεν, et corrector ἐγχαλέσομεν. 
B 5. λογιζόμεθα. 
B 7. ἀλλὰ ἡμῖν. 
B 8. αἱ ἀποτροφαί man. pri., et in margine αἱ 
ἀποτεταγμέναι τροφαί. 
B 40. γενομένων, et corrector, γινομένων. 
R ΗΝ ταύρειον. 
B 12. παραχθέν in margine. 
C2. δὲ qe d. id 


OOO000»»»»»»» 
- 
« 
ς 
x 
a: 
8 
3 
Q^ 
δὴ 


1. καὶ καρπὸν ἡμῖν ἀναδοθῆναι. 


9. εἴς σπέρμα ἡμῖν τελειωθῆναι, 
9. ἵνα τὸ πρῶτον. 


VARIA LEGTIONES 
À A 10. διδασκαλεῖον. 


1140 


Α [4 πρὸς τὴν ἐφεξῆς. 

Α 12. πυῤῥὸν. 

B 4. εἰς ἑτέραν. 

B 4. χρόαν manus prima, et corrector χροιάν. 
B 5. μετέπεσεν. 

B 6. xai μέντοιγε καὶ πάλιν, 

C 1. ἀλλὰ ix. 


Col. 105 A3. φρίσσοντα, et in margine : Ἢ φρί- 


ξις λέγεται ἣ ἀνάστασις xal dj πυχνότης τῶν ἄστα- 
χύων. 


Β 8. ῥοδωνιαί. 

B 42. χωριζόμενον. 

C3. ἡμῖν ἡ γῆ ἀνατέλλειν κατεδικάσθη. 
Col. 408 A 3. i£coploxo:, 

A 1o. ὡς ἔφαμεν. 

B 4. ὑπὲρ τῆς γῆς. 

Β 5. ἀ καῖ so 

B 5. τῇ ὄψει deest. 

B 10. ἐμφυτευομένους. 

B 13. τὰς ψυχὰς ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων. 
C 40. ἀνδρῶν deest. / 

C 13. «àv πλησίων. 

Col. 109 Α 2. τὴν σαρχιχην. 

C 8. ῥυσοῦται, 

D 5. γεωργία μὲν τῶν φυτῶν τὰς ποιότητα, 
Col. 112 A 4. δυνηθείη τις τῷ λόγῳ. 
A 44. ἐμδαλόντας. 1 TOTS 

B 40. βούλεται deest. 


B 12. λαμθάνειν. 

C 9. τὰς χροιάς. 

C 411. πέπεται, 

D 3. καροιάς. 

Col. 113 B 7. κατεχεσθαι. 

B 9. ἐνάργειαν. 

C M. χαϊροιαῖς. 

D 6. πορφυρόν. 

Col. H6À 1. ὁρῶ μου. 

Α 8. ἀγάγω. 

A 9. (xal deest) τὰ μὲν. 

B 12. συμπαραμένον. 

D 6. διέρχεται. 

117 Α 3. τῶν αἰώνων deest. 
περὶ γενέσεως φωστήρων deest. 
ἀστέρων. 

. τὸ ἀναγχαϊόν ἐστιν. 

. νήφοντι λογισμῷ." 

. ἔγγονον. 

ol. 120 A 9. πλούτου ὕπαρξιν καί. 
42. ἀναμέσον, 

À. γενήμασιν. 

. 7. ὀνομάσωσιν. 

D 8. κινήτω. 


Col. 124 B 9. ἄλλο δέ τι τῷ φωτὶ τὸ ὁποκείμενον 


3 


m- Οἵ - 


Ἢ 


ΞΟ ooocnono» 
ὧι ὧτ Ot 


caca 


D σῶμα. 


C 2. xai μή μοι ἀδύνατα εἶναι λέγε ταῦτα ἀπ᾽ ἀλ- 


ἥλων. 


Col. 124 A 5. (xal deest) ἐν καθαρῷ. 
Α 9. ἡλίχον. 
Α 15. πάλιν deest. 


B 6. ἐπαμφιαζομένη, et corr. ἐπαμφιεζομένη. 
Β 8. ἀναμέσον. 

B 9. διεχώρησεν, et corrector διεχώρισεν, 
B 40. ἀναμέσον. 

B 11. τότε μὲν τὴν φύσιν. 

D 13. γαταδιάμετρον. 

D 7. αὐτή. 

D 7. ἐνίσχει. 

D 9. σεληνιαῖΐῖον, 

D 40. (τά deest) ἄστρα. 

D 11. xal τὴν χτίσιν περιλάμπουσα. 

Col. 125 A 4. ἐὰν (γάρ deest) μή τις. 


1141 


Col. 133 B 1. διαχεθείς. 

B 8. βιαίαν χίνησιν. 

B 10. συμπεριτρέχουσι. 

B 14. ἐπιπλεῖστον. 

€ 1. τετηρήκασιν. 

C 10. τὸ σκάφος deest. 

C 11. πόῤδωθεν deest. 

Col. 128 A 5. ἐσγεμμένα. 

A 7. xai λέγουσι deest. 

Α 8. τῶν οὐρανῶν. 

A 8. (xal deos) διὰ τοῦτο. 

Col. 129 A 6. εἶπεν. 

A 10. δεῖ τὰ ὡροσχοπεῖα χαταμαθεῖν τὸν μέλλοντα 
πρὶς ἀχρίδειαν. 

B 4. ἐν τῷ πόστῳ. 

C 2. ἀποτελεσματιχά manus prima, et corrector 
ἀποτελεστιχά. 


C 8. χαροποιός. 

C 3. χριψ. 

C. 6. καὶ προεχτικοὶ δὲ, xai πάλιν, 
Ὦ 2. τῶν ἀερινῶν. 

Col. 132 A 13. εἰπεῖν τοῦτο. 

B 1. ἀραχνίοις. 

Β 2. ἣτ 

B 5. ἐκπίπτει. 

B 6. διέῤῥηξεν xat ἡφάνησεν. 

B 7. μόνων, et corrector μόνον. 
B 9. Aero δὲ. 

C 5. ἀποχρύπτωνται et corrector ἀποχρύπτονται. 


C 11 αὐτὼν xslpsvov. 

C 11. ἀπεγράψατο, et corrector ἀπεγράψαντο. 

C 12. χρήσασθαι ῥήμασιν. 

Col. Ts A 4. παρεγκλίνῃ. 

Α 9. ποσάχις τῆς ἡμέρας. 

A 13. παρατετημένων. 

B 2. '[o20av. 

— ἀχας. 

C 9. ἐξαίρετόν ἐστιν. 

C 10. ἐδεῖσθε λόγων. 

€ol. 130 A 12. καταμέρος. 

A 14 (τῆς deest) βλαστήσεως. 

B 4. περιΐστησι. 

B 8. πρὸς τὴν ἄδρησιν, et in margine eadem ma- 
nu : πρὸς τὸ ἁδρὸν xai πέπειρον γενέσθαι. 


C 8. ὅθεν τινὲς αὐτούς. 

C 9. τῆς ἀρωματοφόρου (γῆς deest). 

C 9. τῆς ἀρωματοφόρου, in margine: τῆς ᾿ἸΙνδίας 
τῆς ἐν τῷ νοτίῳ μέρει διαχειμένης. 

C 9. ἀμφότερα, in margine: ποτὲ μὲν ἐπὶ τὸ 
νότιον μέρος ἀποπέμπουσι τὰς σχιὰς ποτὲ δὲ ἐπὶ τὸ 
βόρειον. 

D 14. ἐκ δὴ τούτων. 

Col. 137A 4. τοῦ πνίγους, in margine : τοῦ πνί- 
γους τοῦ χαύματος: πνιγνεὺς γὰσ ὁ χλίδανος" ἐν- 
τεῦθεν xal πεπνιγμένη ὄρνις, dj ἐν χλιδάνῳ όπτη 
θεῖσα. 

Α 7. δηλονότι. 

Α 14. οὐχ ὡς ἡμέρας ποιεῖν. 

A 12. ποεσδυτέρα pro πρεσδύτερα. 

Α 12. ἔθετο τὸν ἥλιον. 

B1. ἐν ἑαυτῷ φέρων. 

" 8. ἐχτελέσει man. prima, et corrector ixte- 
C 4. καὶ μεγάλη deest( ἣ θάλασσα. 

C 2. φωστῆρας τοὺς λους, in margine : Ὅτι 
εγάλον. ot RR φωστῆρις λέγονται οὐ πρὸς παράθεσιν 
τέρων μιχρῶν, ἀλλὰ διὰ τὸ τῆς φύσεως αὐτῶν ἅπλε- 
τον μέγεθος. 

C 6. καὶ ὁ βοῦς μέγας, 

C 9. πῶς νῦν τοῦ μεγάλου. 

— ἐχδεξώμεθα, et correotor ἐχδεξύμεβα. 

D 3. καὶ ὁμοῦ τε πάση. 

D 7. προσφαίνονται. 

Col. 140 A 1. τὸ μηδὲν αὐτοῖς. 

Α 5. ἐξευρίσκωμεν, et oorrector ἐξευρίσχομεν. 


iN HEXAEMERON. 
A  A9O.42)' ἀπ’ ἴσου manus prima,et corrector ἀλλὰ 


1142 


ἰσου. 

Α 13. τῆς ἐφ᾽ ἑκάτερα, in margine: πρός τε dva- 
τπλὴν χαὶ πρὸς δύσιν. 

B 8. ὥστε (εἰ deest) ψεύδεται. 

B 12. ἴδες, et corrector εἶδες. 

C 1. τετραμμένη. 

C 6. καθάπερ ἔφημεν δαπανηθεῖσα" 

C 7. γενομένη. 

( 8. f δέ που, et corrector ἤδη δὲ που, 

C 13. διασώζειν. 

Col. 141 A 3. x&xeivo. In. margine : ἀπὸ συγχρί- 
σεως περὶ τοῦ μεγέθους τοῦ ἡλίου. 

A 10. συμπεπιλημένον, in margine: πεπυχνωμέ- 
νων. 

ἃ 12. περιρέουσιν, et corrector περιῤῥέουσιν. 

B 7. καταλιπεῖν, 

Β 9. φανότατον. 

B 12. προσδειχνῦσα. 

C 8. ἀφα:ιρέσεσι. 

Col. 144 A 8 γινόμενα. 

Α 9. xai ταῦτα πάλιν, 

B 2. ὠχεανόν. In margine : Τιχτομένης γὰρ τῆς 
σελήνης ἐν ἐχείνῳ τῷ τόπῳ τοῦ ὠχεανοῦ ἀποδιΐσταται 
τὸ χῦμα, xai ἡ γῆ φαίνεται, 

B 11. ἄμπωτις, in margine : ἀναπαυσις, xal πάλιν 
ἀνάδοσις. 

C 5. ἀναπνοίαις. 

G 6. ἐμπνοίαις. 

C 13. ἐστὶν ἐξευρεῖν. 

D 2. εὐγνωμόνως δεῖ κατηγορεῖν τῆς ἑαυτῶν dags- 
νείας. 

Ὁ 3. ἀλλ᾽ ἐξ ὀλίγων. 

Col. 145 A 2. τίνα ἐστιν καὶ 
κηλίχα. 

A 7. ἀποκινηθεῖσα 1j σελήνη. 

Β 2. κατεφώτισεν. 

B 3. ταῖς αὐγαῖς xai ἐπὶ τὰ πλάγια. 

Β 6. περιστῶσιν αὐτῶν. 

Β 11. ἀντεπαρετεΐνετο. 

— ἔχουσι λόγον. 

Col, 148 A 6. περὶ ἑρπετῶν deest. 

A 7. ἑρπετά. In margine: Σευηριανός, ἑρπετὰ 
χαλρξ'«οὺς ἴχθύας. ἐπειδὴ μᾶλλον ἕρπει, ἢ περι- 
πατεῖ. 0 


ἡλίχα, et corrector. 


B 3. λαὶ εὐθὺς (καί deest,) ποταμοὶ ἐνεργοί. 

B 4. γόνιμοι (των secunda manu) otxelov. 

à 10. P iai 

4. Ἐξαγαγέτω. In. margine : Ὅτι τὰ φυτὰ ζῇν 

ὲν λέγεται, [^ δὲ οὐδαμῶς οὐδὲ ἔμψυχα" χαὶ 

acl. 

C 10. πᾶν τὸ νηχτιχόν. In margine : Ὅτι νηχτὰ 
καλεῖ ἡ Γραφὴ πάντα τὰ ἐν τοῖς ὕδασι ζῶα. 

Col. 149 A 2. σελάχη. In margine : Εἴδος ἰχθύος, 
ἔχον ὡς σέλας xai ἀχτῖνα xal οὐ φολίδα. 


A 8. πολύχουν. In margine : ΠΙολύγουν, πολυχω- 


D ρητον, ro χοῦς γὰρ εἶδος μέτρου. 


Β 8. ἐστιν P. 
C 1. ἰδιότροπος (ἣ deest) ζωή. 
— [n margine : Ὅτι οὐδὲν τῶν νηχτῶν τιθασσεύε- 
ται, καὶ διατί. 
D 4. δράχοντες γὰρ καὶ σμύρνα. 
Col. 152 A 2. δελφῖνες. In margine : Ὅτι οἱ δελ- 
Hi τοὺς οἰχείους σκύμνους πτοηθέντας ἀπό τινῶν, 
tà τοῦ στόματος χαταπίνουσιν, xai εἷς τὰς ἰδίας χοι- 
λίας φυλάττουσι, καὶ μετὰ τὸ ἀναχωρῆσαι τὸν πτοή - 
σαντα πάλιν ἐμοῦσι τοὺς χαταποθέντας. 
A 12. τοῖοι μὲν θυνοσκόποι. λ 
A 13. ἐν ἅλαις ἰχθύων atq. 
A 14. émey atv. P ^ 
B 11. τὰ ἔγγονα. 
— ὑποδεξάμενον τὸ ὠὸν ἐκπεσόν. 
B 14. (f; deest) καί τινων ὀρνίθων. 


C 3. ἱστοροῦσι, In. margine: Ὅτι μόνος ἐν τοῖς 
ἰχθύσιν ὁ σκάρος μηρυχίζει xal φωνὴν ἀφίησιν. 


1143 


Col. 153 A 2: τῆς περιουσίας ξαυτοῦ. 

A 3. ἐφάνης. 

À 12. γίνεται deest. 

A 10. ὁ xapxivoc. In margine ; Ὅτι ὁ xapxivoc τῆς 
σαρκὸς ἐπιθυμῶν τοῦ ὀστρέου διά τινος μηχανῆς 
ἀγρεύει τὸ ποθούμενον. 

Β 7. διὰ τῆς ἐπινοίας περιερχόμενος. 

B 12. xal ταῖς τοῦ πλησίον: 

Β 14. φύγε. 

B 41. πενία μετὰ ἁληθείας πάσης ἁπολαύσεως. 

C 8. οὐχ ἂν παρέλθοιμι. In margine : Ὅτι ὁ πολύ- 
ποὺς τὴν χρόαν τῆς πέτρας ἥἦτινι περιπλαχῇ ἀνα- 
μάσσεται καὶ ἀγρεύει τοὺς πλησιάζοντας τῶν ἴχ- 


θύων. 
C 4. ποτὲ ἄν. 
C 4 in margine xal ἐπίχλοπον. 
C 7. óc deest. — 


D 6. δίωχε ἁλήθειαν. 

D 7. διατοῦτο. 

Col. 156 A 4. ὁποῖος xai ὁ Ἰαχώδ. 

A 11. κατένειμεν. 

A 12. οὐχ ὀροθεσίοις. 

B6. ἀλλ’ ox. 

B 9. ἀφελώμεθα (x: deest). 

, B 13. μηδεμία πρὸς τῷ ἁντιπεράσσαντι χαθέστηχεν 

πειρος. 

C 3. μένειν ἐν τοῖς οἰκείοις. 

C 4. ταῖς παραλίαις. 

Q7. ἤδη δὲ τινες. In margine : Ὅτι τινες τῶν 

ἰχθύων ἁποδηματικοὶ ἐν διαφόροις τόποις, χαὶ 

ιατί, 

C 12. ἄλλοι ἐπ᾽ ἄλλων. 

D 14. τοὺς ἴχθύας. 

Col. 157 A14. ἔχουσιν δέ. 

B 5. ἐπὶ ποταμοῦς. 

Β 9. ἔγγονα. 

C 2. τὴν βαθεῖαν ψάμμον, 


Col 160 A 4. ἤκουσα ἐγώ. In margine: Ὅτι ὁ ( 


θαλάσσιος ἐχῖνος, σημεῖον μέλλοντος γίνεσθαι μεγά- 
λου χειμῶνος τοῖς πλέουσιν ὑποδείχνυσι᾽ καὶ ποίῳ 
τρόπῳ. 

B 3. παρὰ θεῷ. 

Β 12. θαλαττιας. à 

B 11. πρὸς γάμον ἁπαντᾷ. ln margine: "O«: 
ἔγιδνα τὸν tv itu caca τῆς μυραίνης συνέρεταν. xai 
ποίῳ τρόπῳ. 

C 8. παραινέσεως: εἰ ἔχιδνα. 

C 13. τῆς σμυραίνης. 

C 13. διδαχθήτωσαν οὖν οἱ τοῖς ἁλλοτρίοις, 

Col 161 A 2. (ἔτι deest) προσθεῖναι. 

A 8: τὸν πολύτιμον μαργαρίτην. 

Α 8. In margine : ὁ μαργαρίτης ἐν ὀστρέψ εὗρισ- 
χεται, 

A 12. πίναι, et cerreotor πίνναε. 

A 12. τὸ χρυσοῦν ἔριον. In marginc : Ὅτι αἱ πί- 
νοι τὸ χρυσοῦν ἔριον τρέφουσιν: οἱ δὲ χόχλοι τὰς 
ἁλουργίδας τοῖς βασιλεῦσι χαρίζονται. 

A. 14. οἱ χόχλοι. 

B 8. μαινίδος Εἶδος ἰχθύος, ὁθεν xal τὸ μαινομέ- 


νην. 

C 4. goMesen (τὴν ναῦν deest). 

C3. jets. In margine: Ὅτι ἡ ἐχενηξς μιχρό- 
τατον μ & πλοῖα τοῖς 


v ἐστιν ἰχθύδιον, ὁπερμεγέθη 
ἰστίοις ὁπὸ σφοδρῷ ἀνέμῳ ἐκριπιζόμενα ρόνον lxa- 
νὸν ἀχίνητα χατὰ τὸ ὕδωρ ἐπέχϑι ὥσπερ ῥιζωθέντα τῷ 


πελάγει. 
C d. ἐν τῷ μιχρῷ (τούτῳ deest). 

C 9. φάλλαιναι. 

C11. qo6tpà ὅτι πολλὰ τῶν ἔχθυων ἰοδόλα xa! 
φθαρτικὰ ὑπάρχουσιν. 

Col. 164 A 4 ἤγαγεν. 

Α 8. ταυτόν. 

Β 9. καταλειφθέντες, et — oorreotor κχαταλη- 
φθέντες. 

B 11. ἐν νόμῳ Κυρίου, 

C 2. περὶ πτηνῶν καὶ ἐνύδρων deest. 


VARLE LECTIONES 
A 66. ἀπέλαθεν. 


1144 


C 10. oi ματαιόφρονες" In margine : Ὅτι οἱ μανι- 
χαΐοι τὴν γῆν ἔμψυχόν φασιν. 

C 14. βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην. 

D 5. προδαλέτω. 

D 7. obtt. 

Col. 165 A 4. γατέλειπεν, et correcto. κατέλι- 
πεν. 

A 9. τὰ μὲν ὕδατα. Ὅτι τὰ μὲν ὕδατα ἐρπετὲ 
φυχῶν ζωσῶν ἐξαγαγεῖν ἐχελεύσθη" ἡ δὲ γῆ do 3v 
ζῶσαν" καὶ ὅτι τὰ χερσαῖα χαθαρωτέραις ταῖς αἰσθή- 
σεσι τῶν ἐνύδρων χέχτηνται. 

À 15. τελεωτέρας. 

B 5. διατοῦτο. 

B 7. ἐμψυχωμένα. 

C ^. o(6ev. 

C 7. ἐδάδισεν. 

C 10. τὸ δὲ τῶν χαμήλων. In margine : "Oct μνη- 
σίχαχον xal βαρύμηνις ἡ χάμηλος. 


ῃ Ὦ 7. χαὶ διατί. 


D 8. ζῶσαν deest. 

Col. 168 A 2. ἐπειδή, ἴῃ margine: Ὅτι συμφθεί- 
paca x σώματι d τῶν ἀλόγων toys. 

A 7. ἐξαγαγέτω (οὖν deest). 

A 9. δι᾽ αὐτῶν ἀναπόδισον. 

Β 2. ἀλλήλας. 

B 2. οἱ λέγοντες αὐτοὺς, et correotor ἑαυτούς. 

B 3. ἰχθῦς. 

B 10. τὴν αἰτίαν τῆς ἀφασίας. ἴῃ margine: Ὅτι 
ἐν τῷ ὁμιλεῖν ἐξαίφνης ἀπεσιώπησεν ὁ πατὴρ χρόνον 
οὐχ ὀλίγον ἀναπολῶν τι παραλειφθὲν ἐξ αὐτοῦ περι 
τῶν πετεινῶν. 

B 11. οἵ διὰ τοῦ πρὸς ἀλλήλους. 

D 15. ἀπιόν. 

C 4. εἴπαμεν, et corrector εἴπομεν. 

C 8. χαταλίπωσιν. 

C 9. ἐπὶ πολύ. 

C 9. προέλθωσιν. 

D 2. τὸ χερσαῖον. 

. 169 A 4. τέμνουσιν. 

ἃ 4. πτερυγίων. 

— εἰς τὰ πρόσω. 

Α T: οὕτω xal ἐπὶ τῶν πτηνῶν. In margine : Ὅτι 
πολλὴ συγγένεια τοῖς πτηνοῖς ζώοις πρὸς τὰ νη- 
xtd. 
B 10. inlet, et corrector ἐπίῃ. 

B 10. xa0óv, 

B 14, σχήμασιν. 

C 4. ἐπιγινώσχεται, et corrector ἐπιγινώσχη- 
ται. ᾿ 
Col. 172 A 1. τὰ δὲ πτιλωτὰ, οἵον τοὺς σφῆκας. 
A 8. περιραγέντος et corrector περιῤῥαγάντος. 
Α 11. διασπαραχθέν. 

Α 14. πλεῖσται αἱ διαφοραί. 

Β 11. πλὴν δέ γε τῶν ἀσθενῶν. 

B 12. ἀνανδρείαν, et corrector ἀνανδρίαν. 

C 4. κωτίλοι. In margine: : κόλαχες φλύαροι. 
C 10. λάγνοι. 

C 12. δολερός. 
— ὁ πέρδιξ. In margine : Ὅτι ὁ πέρδιξ δολερὸς ὡς 
συμπράττειν τοῖς θηραταῖς εἰς τὴν ἄγραν τῶν ὁμο- 
γενῶν. 

Ὦ 4. καθέχαστον. 

Col 15 ἃ 15. τοῦτο, 

. μελίσσης τὸ ἰδιότροφον. 

Β Al ἀνθῶν, οἱ corrector ἀνθέων. 

B 13. ἐπισπαμένη, et corrector ἐπισπασαμένη. 

C 2. xai πρεπόντων ἐπαίνων, 

C 2. αὕτη τῶν deest. 

C 4. ἐργάτης, et corrector ἐργάτις. 

C 7. οὕτω δέ. In margine; περὶ τῆς σοφίας τῶν 
ἀποθηχῶλ τοῦ μέλιτος. 

c t λεπτῶς πρὸς αὐτήν. 

. διεγειρομένη τε ὁμοῦ, 

C ἰδ. αὐταὶ ἀλλήλαις. i χοιλότη 

D 5. σύριγγες. In margine : αἱ χοιλότητες. 

Col t76 AS 2. τοῖς διαχειμένοις ἀφηρμοσμένοι. 


1145 


Col. 176 A 4. δπὲρ αὐτων. et correotor ἑαυτῶν. 

A 8. πῶς μὲν αἱ γέρανοι. [n margine : Ὅτι αἱ γέ- 
φανοι ὡρισμένας ἔχουσι φυλαχὰς, xal πληρωθείσης 
τῆς ὥρας d τὴν φυλαχὴν πεπιστευμένη βοήσασα ἐγείρει 
τὴν ἑτέραν. 

A 13. ἐτρέπετο. 

B 4. τῇ μεθ’ ἑαυτήν, et corrector τῇ μεθ’ ἑαυτῇ. 

B 4. παραδίδωσιν. 

B 1l. σημεῖον μέν. 

B 5. τὸ δὲ τῶν πελαργῶν. In margine: Ὅτι oi 
πελαργοὶ τοῖς γονεῦσι τὴν πρέπουσαν ἐπιμέλειαν 
προσφέρουσιν. 

B 11. πρῶτον μὲν μὴ φαίνεσθαι. 

C 12. πεερορυήσαντα. 

Col. 177 A 3. καταμιχρόν. 

À 4. συνδείσασα, et corrector συνδήσασα. 

A 3. τὰ χάρφη. In margine: Ὅτι εὐμήχανος ἡ 
χελιδὼν εἰς τὸ χατασχευάσαι τοῖς νεοσσοῖς χαλιάν, 

Α 7. ἐγγόνων. 


A 5. ὧν ἐάν τις. Ὃτι dj χελιδὼν ἐαν ἐχχεντήσῃ τις ἢ 


τῶν νεοσσῶν αὐτῆς τὰ ὄμματα, ἔχει τινὰ παρὰ τῆς 
φύσεως ἰατρικὴν δι᾽ ἧς πρὸς ὑγείαν ἐπανάγει τῶν ix- 
γόνων τὰς ὄψεις. 

A 9. χαλεποτάτοις, et corrector χαλεπωτάτοις. 

A 10. ἄπραχτον χινεῖσθαι xal. 

A 14. αὕτη παρ᾽ αὐτούς. In margine : : Ὅτι ἡ ἀλ- 
χυὼν ἐν χειμῶνι ὠοτοχοῦσα φυσιχῶς, εὐδίαν ἐπιτηροῖ 
ἐν 7j τοὺς νεοσσοὺς ἐχλεπίζει τε καὶ ἐχτρέφει. 

B 10. ἀλχυονίτιδας. 

Ibid. προσαγορεύουσιν. 

B 11. παρὰ τοῦ θεοῦ. 

C 1. τὴν τρυγόνα. In margine : Ὅτε ἡ τρυγὼν ἀπε- 
ζευ χθεῖσα τοῦ ὁμοζύγου οὐ συναλλάσσει M tQ. 

C 7. ἀδικώτατος. "Ott ὁ ἀετὸς τῶν δύο νεοσσῶν 
αὐτοῦ τὸν ἕνα χαταῤῥάξας εἰς γῆν, τὸν ἕτερον θάλ- 
πεῖν δοχεῖ. Διὰ δὲ τὴν ἐπίπονον τροφὴν, vai τοῦτον 
ἀποθάλλεται. ᾿Αλλὶ οὐχ ἐᾷ τοῦτον f φήνη διαφθαρῆ- 
ναι, ἀλλ’ ὁπολαδοῦσα τοῖς οἰκείοις νεοττοῖς συν - 
ἐχτρέφει. 

Col. 180 A 2. ἀνισότατοι. 

A 3. ἐξίσου. 

A 6. ἴδωσιν. 

A 11. πετομένων, 

À 5. μὴ μιμήσῃ. In margine : Ὅτι ol γαμψώνυχες 
τὴν ἐναντίαν πέρὶ τοὺς ἐχγόνους ταῖς χορώναις hr 
δίζουσιν. Ol μὲν γὰρ ἀρξαμένους πέτεσθαι ἀποδιώ- 
χουσι μηδεμιᾶς ἐπιμελείχς ἀξιοῦντες" οἱ δὲ τρέ- 
φουσι xal θάλπουσι xai πάσης ἐπιμελείος μέχρι 
πολλοῦ ἀξιοῦσιν, 

A 11. πετομένων. 

A 15. τοὺς δὲ γῦπας. In margine : Ὅτι οἱ πολλοὶ 
τῶν γυπῶν ἀσυνδυάστως τίκτουσιν. 

Β 15. ἀπὸ γῆς. 

C 4. διὰ τὸ πυχνόν. 

C 10. προστ t τοῦ Θεοῦ. 

C 12. e CE 

C 13. ὁπερπίπτειν. 

C 45. iv πᾶσι. 

Col. 181 A 8. voxtixópaxtc. 

A7. πῶς ἄγρυπνον. In. margine: Ὅτι ἡ ἀηδὼν 
ἐπωάζουσα νιὰ πάσης νυχτὸς μελωδεῖ. 

A 9. πῶς τετράπουν. [n margine : Ὅτι ἣ νυχτερὶς 
ἐν πτηνοῖς xal τετράπους ἐστί, καὶ ὁδοῦσι πρὸς τρο- 
φὴν χέχρηται, καὶ ζωοτοχεῖ xal διὰ ὑμένων πέτοντα', 
xai ἐξ ἁγάπης ὁρμαθοῦ δίκην ἄλλη τῆς ἄλλης ἔχεται. 

B 3. προτιμώτερον, et corrector προτιμότερον. 

B 7. ὀξυτάτη ἐστί. 

B 13. συνοοθρίζων. 

B 15. γεωργοὺς (δέ deest). 

Ibid. πῶς ἄγρυπνον. In margine : Ὅτι ἄγρυπνον τὸ 
τῶν bres γένος, xal ποτὲ τὴν 'Ρώμην κινδυνεύουσαν 


ν 
ὑπὸ βαρδάρων ἐχθρῶν ἁλῶναι τῇ κραυγῇ διέσωσαν. 
C 5. οὐχὶ ἴδιόν τι. 
Ce. δε χνυσιν. τοί. Περὶ "m 
. τίς ὁ τοῖς . Περὶ τοῦ προαισθάνεσθαι. τοὺς 
Υὔπας τοὺς ἐν πολάμοις βανάτους. d 


C 6. τοῖς vod! προσαγγάλλων. 


IN HEXAEMERON. 


1140 


A C 12. ἐπιστρατείας, et corrector ἐπιστρατίας. 


D 1. ἐνδοθεῖναι. 

D 2. πῶς ἡ σελευχίς. In margine : Ὅτι 4 σελευχὶς 
ἀκόρεστον ὄργανην εἰς βοήθειαν τῆς φθορᾶς τῶν 
ἀχοίδων τοῖς ἀνθρώποις παρὰ τοῦ σωτῆρος Θεοῦ ἐπι- 
πέμπεται. 

D 5. παρασκευάσαντος, 

Col. 184 A 1. τίς ὁ τρόπος. Ὅτι ὁ τέττιξ ἐχ τοῦ 
θώρακος ἄξδει. 

,. Ὁ 7. ὅταν ἴδης. [In margine: Ὅτι τοῖς ἐντόμοις οὐχ 
ἔστι πνεύμων. 

Α 8. προσειρήχασιν. 

A 11. διόλων. 

B 1. ἔκτισεν. 

B 5. ἐπινήχονται. 

B 8. χαθιείς, et corrector καθείς. 

B 9. ἀναφέρῃ, et corrector ἀναφέρει. 

B 10. διὰ τοῦτο. 

C 6. προΐδετο. 

C 7. κατὰ γένος. 

D 4. περὶ τοῦ ᾿Ινδοῦ. 

D 5. σχώληχος. In. margine. Ὅτι ὁ ἱνδὸς σχώληξ 
εἰς χάμπην τὰ πρῶτα μεταθδάλλεται, εἶτα εἰς βομθύ- 
λιον, χαὶ τελευταῖον πτεροῦται. 

Col. 185 A 3. λαμῦὔάνεται. 

A 4. πᾶσι. 

A 5. χκατεπαγγέλλεται. 

ἃ 15. εἰς τὴν τῶν ψυχικῶν εὐφροσύνην. 

Β 6. ἐπὶ τὸ αὐτό. 

B 13. παρέστηχεν. 

Β 15. πρὸς ἑκάτερον μετατιθεὶς μέρος. 

Ο 2. πάλιν ἐχεῖνον. 


Β 5, ποτ᾽ ἂν $5. 
. JB 9. € καὶ παρ’ ἐμαυτοῦ μὴ ἐξευρών 


D 4. ὁ θεράπων τοῦ Θεοῦ διελέχθη. 


189 A 1* τὴν περίμετρον. 
. ὑπὸ γῆν. 


Qc 
e 
o? 
o0 
^E : 
e 
"OD 
4 
aq 
e 
€ 


o 
ὃ 
E 
e 

E: 
e 
2 
2 


. ἕχαστον τῶν ζώων (τῶν suprascriptum). 
. διεφθαρμένα ἤ deest. 

σ 12. ἐναπέμεινεν. 

C 12. τῇ γῇ τὸ πρόσταγμα. 

D 1. ob Y μόνον. In margine : Ὅτι οὐ 
ταῖς ἑπομδρίαις τέττιγας ἀναδίδωσιν ἣ γῆ, 
βατράχους καὶ μύας καὶ ἄλλα ζῶα. 

D 7. Uc. 

D 5. ὅπου γε. In margine: Ὅτι περὶ 8 6ac τὰς Al- 

lae μέχρι τοῦ παρόντος, ἔπει ὰν ὅσῃ λά ρως 
ν καύματι, εὐθὺς ἀρουραίων μυῶν ἣ χώρα πληροῦ- 


ΩῷΩσ»»»» 


e. 
Phy 
€ 
^ 


ὄνον iv 


λλὰ xal 


ται, 
Col. 192 A 8. ἐπὶ γῆν νένευχεν. 
A 13. τῆς σαρκὸς σεαυτόν. 


1141 


Co) 192 A 15.6poto07«. 

B 2. οὕτως. 

B 6. ἐξαγαγέτω --- ζῶσαν deest. 
B 10. (ἔστιν deest) ἣ ἀλογία. 

C 1. ἡ EAagoc- 

C 12. xay ótnxt, et corrector ταχυτῆτι. 

Col. 193 A 1. συμπεπηγώς, et corrector συμπε- 
πηγός. 

A 2. φωλάδι, et corrector φολάδι. 

A 9. àpxcoc. In. margine: Ὅτι τρωθεῖσα ἄρχος 
ἑαυτὴν θεραπεόει, 

A 10. φλώμῳ, et corrector φλωμῷ. 

A 10. φλώμῳ, et in margine στουπίῳ. 

A 12. ἴδοις àv. 

B 1. μάραθρον, et corrector μάλαθρον, 

B 7. τοῦ ἀέρος προσιόντος. 

Β 9. ἐπὶ τὰς ἐξόδους. 

Β 9. ὁρῶσιν. 

Β 10. ἤδη δέ τις. 

Ibid. ἑτήρησεν. 

B 11. ἐχίνος. [n margine : Ὅτι ὁ χερσαῖος ἐχΐνος 
πρὸς τὸν μέλλοντα πνεῖν ἄνεμον τῆς χαταδύσεως αὐὖ- 
τοῦ ἀποφράττει τὸ στόμιον. 

B 13. βορέου, et corrector βοῤῥέου. 

B 14. μεταλαδόντος. 

B 15. stc τὴλ πρὸς ἄρκτον. 

C 3. ἀλλὰ τὸ καὶ παρὰ τοῖς ἀλόγοις τινὰ εἶναι τοῦ 
μέλλοντος. 

C 15. ταμείοις. 

Col. 196 A 2. ἐμφυέντες. 

A 6. ἐνευδινῇ una voce. 

ΔΛ 9. ἐφίχεται. 

Ο 3. ὑγείας. 

Ο 4. ὑγείαν. 

C 41. ἢ τῷ σώματι ὑγεια. 

Col. 197 A 8. τὴν χροιὰν αὐτὴν καί deest. 

B 1. ἔστι τις. 

B 12. ὁ xóov. In margine: Περὶ χυνὸς, xai ὅτι 
συντρέχει τοῖς συλλογιστιχοῖς φιλοσόφοις xal γραμ- 
μικχοῖς. 

C 8. καὶ οὕτως. Ip margine : Ὅτι ἀναιρέσει τῶν 
ψευδῶν προτάσεων ἡ ἀληθὴς ἀναδείκνυται πρότα- 


σις. 

C 10. οἱ ἐπὶ τῶν γραμμάτων. 

D 2. πολὺ τῶν κυνῶν. 

D 1. ὅπου γε. In margine : Ὅτι πολλοὲ χύνες 
νευθεῖσι δεσπόταις ἕν ἐρημίαις ὑπὸ συμπαθείας χαὶ 
λύπης ἐπαπέθανον. 

D 5. οὐ μόνον deeest. 

Col. 200 A 3. τροφὴν (τῶν deest. 

A 6. διὰ τοῦτο. 

lbid. πολύτοχοι. 

Ibid. τὰ εὐαλωτότερα. In margine: Ὅτι τὰ εὖ- 
dota τῶν ζώων πολύγονά εἰσι: τὰ δὲ φθαρτιχὰ, ὁλι- 
γοτόχα. 

A 8. ἐπιλείπῃ, et corrector ἑπιλί 

A 7. Τὰ δὲ φθαρτικὰ τῶν ἀλόγων 

Α 10. μόλις λέαινα. 

A 15. ἐχτινοῦσαι. | 

B 12. ἀναπεμπάζεσθαϊ, et in margine ἀναπεμπά- 
Cetv. 

B 15. ἐχῖνοι, in margine αἰκυλίαι. 


᾿δαιγότοχα. 





VARUE LECTIONES 


4148 


ine : Μέρος κοιλίας, ὡς 


Ibid. χεχρύφαλοι : In mar 
ἢ εὐθεία δὲ ὁ 


φύλλον δέ ἐστι παρὰ τὸ χ 
χεχρύφαλος. 

C 1. οὐχ ἐνεργῶς ἔγκειται. 

C 2. ἀναγκαίαν χρείαν. 

C 1. ἔνυστρα, ἔνυστρον λέγεται τὸ πρωταρχίον τὸ 
λεγόμενον ἀρχέντερον. 

. ἄρκτου. 

C 6. ὅτι οὐχὶ ἐκ τῆς πόχς. 

C 9. τί βούλεται. In. margine : Ὅτι ἄἀναγχαία τῷ 
ἐλέφαντι 4j προνομαία κατεσχευάσθη" 

N 12. συμπεφορημένον. ln. margine, συμπεπαιρω- 

vov. 
᾿ Col 201 A 3. σπονδύλων. 

Ibid. ῥάχην. 

A 8. τὸν ποτόν, 

Λ 6. ἀδιάρθρωτοι αὐτῶν οἱ πόδες. 

A 8. ἐπετέϑε. 

A 11. ἐξαρχοῦντα, 

B 6. (τὰ deest) κάτω, 

B 7. διήρχεσεν. 

B 7. νῦν δὲ ἤδη. In margine : Ὅτι toxóprvta: o! 
ἐλέφαντες πλέον ζήσαντες τῶν τριαχοσίων ἐτῶν. 

B 12. οὗτος ἀληθής. 

C 3. ἡμᾶς ποιεῖσθαι. 

C 6. ἐν τοῖς μικροτάτοις. [ἢ margine : Ὅτι καὶ ἐν 
τοῖς μιχροτάτοις ζώοις ἔστι κατιδεῖν τὴν σοφίαν τοῦ 
χτίσαντος. 

C 12. οὕτω. 

D 1. τυῦ cxopmíou. Ὅτι κέντρον πῶς ἐκχοίλα. 
νεν. 

D 4. (καί om.). φθαρτιχά. 

Col. 204 A 4. πίστεως ἀπόδελξίς ἐστι τὰ θηρία. 

A 9. τῷ Παύλω ἐναψαμένη ἐχίς. 

B 1. περὶ τῆς ἀνθρώπου. 

C2. ἐθαυμαστώθη dj γνῶσις σου ἐξ ἐμοῦ. In 
margine : Ὅτι τὸ, ᾿Εθαυμαστώθη 3 γνῶσις σου ἐξ 
ἐμοῦ, οὕτως ἐξηγεῖται ὁ πατήρ 'Ex τῆς Ep κατα- 
σχευῆς τὴν ὑπερθάλλουσάν σου γνῶσιν θαυμάζω, Κύ- 


À 8 


ρύπτεσθαι" 


ά 

pre, τουτέστιν, ᾿ΒΕμαυτὸν χαταμαθὼν καὶ τὰ ἐμὰ θεω- 

ρήσας ἐχ τῆς οἰχείας χατασχευῆς χαὶ τῶν ἐν ἐμοὶ θεω- 

ρουμένων ἔργων σου, τὸ ὑπερθάλλον τῆς ἐν σοὶ σο- 
ας μέγεθος ἐθαύμασα. 

ἵ C "i εἶπεν. ur 

C 12. ἐποίησεν. 

D 2. καθεζόμενος. 

Col. 205 B 5. τὸ ἐχθρὸν manus prima, et corre- 
ctor τὸ τῶν ἐχθρῶν τῆς ἀληθείας ᾿Ιουδαίων γένος 
στενο ὡρούμενοι. 

B 12. εἰσαγουσιν. 

B 13. τῆς συμδουλῆς. 

C 4. μὴ (xal deest) εἰκών. 

C 13. ὑποστάσεως (abro deest). 

C 8. ἄκουε xai σύ. In margine : κατὰ Εὐνομίου. 

Col. 208 A 12. ἐν εἴχόνι αὐτοῦ. 

A 13. χατ᾽ εἰχόνα τοῦ Θεοῦ. 

Β 4. χαὶ ἑαυτῷ μὲν Κύρια. 

B 5. τὰ τῆς χάριτος, 

Β 8. εἰς δυσμύς. 

B 12. παρηψάμεθα, et corrector 
μεθα. 


C 


D 
παρη μειψά- 





VARIL/E LECTIONES 


AD HOMILIAS DE STUCTURA HOMINIS ET DE PARADISO. 
(Cod. Reg. 2286, nunc 503.) 


AD HOMILIAS DE HOMINIS STRUCTURA 


Τοῦ ἐν ἁγίοις IIavpóc ἡμῶν Βασιλείου ἀρχιεπισκόπου 
Katou ln Καππαδοκίας τοῦ μεγάλου, ἧς τὴν Εξα- 
ἄμερον Ὁμιλίαι ἑννέα. 


Καὶ ἕτεραι Ὁμιλίαι τρεῖς, εἴς τε τ 
που χατασχευὴν, xai περὶ 
μὲν τῶν, ὡς τούτου δὴ τοῦ 


ἣν τοῦ ἀνθρώ- 
παραδείσου - παρὰ 


μαχαριωτάτου xal 


1149 


θεοπνεύστου Παττὸὲὸ ἡμῶν Βασιλείου τοῦ με- Αα 


γάλου, ἐχλαμθανόμεναι * παρὰ δὲ τῶν, ὡς τοῦ 

ἐν ἁγίοις Πατρὸὲὸ ἡμῶν Γρηγορίου ἐπισχόπου 

Νύσσης, τοῦ θεσπεσίου ἀδελφοῦ αὐτοῦ. 

Col. 42 A 1. τὰ περὶ θηρίων καὶ χτηνῶν, χαὶ νηχτῶν 
xal πτηνῶν. 

A 2. περί τε γῆς xxi τῶν ἐν θαλάττῃ διαλεχθὲέν- 
τας ἡμᾶς μὴ καὶ τὰ περὶ τῆς ἡμετέρας γενέσεως. 

A 6. ἐὰν μὴ πωλείου. 

Α 9. οὕτως. 

A 10. ἄλλα ὁρῶν deest. 

Α 12. τοῦ παρορᾶσθαι ἕχαστον ἡμῶν αἴτιον γίνεται. 

Α 13. ἐπεὶ ἀσύνετοι ἐσμὲν ἑαυτῶν καὶ ἀπερίοπτοι 
ἔτι τῆς ἡμετέρας χατασχευγῆς. 

A 14. ὅπερ ἐσμὲν deest. 

A 14. xai τί ἐσμεν ἀγνοοῦντες. 
15. τῶν προχείρων τῆς χτίσεως xal τῶν μιχρο- 


ed 
2 
e" 
« 


. ἔχοντες" xal τοι πολλαί. 

. τὸ ἀνθρώπινον deest. 

. τῶν πρὸ ἡμῶν περὶ τοῦτο τὴν πᾶσαν. 
. ὅσα pro πόσα. 

. τῶν ἡμετέρων μορίων ἡμῖν διηγεῖται. 
. τῆς ἔνδοθεν ἡμῶν χατασχευῆς. 

B 8. χεχρυμμένας ὀδοὺς συνυπαρχούσας ἐν τῷ 
ἀφανεῖ χαὶ διαφόρους ἐνεργείας πρὸς μίαν σύμπνοιαν 
τοῦ σώματος. 

B 12. μυρία ἄλλα παρ᾽ ἐχείνοις πεφιλοσόφηται ὧν 
οὐδεὶς ἡμῶν. 

C 3. μιχρὸς μὲν γὰρ el. 

C 4. εὑρήσει σε" διὰ τοῦτο. 

C 5. ἐξετάζειν. 

(1 6. τουτέστι τὴν γνῶσιν τὴν περὶ τῶν σῶν θαυ- 
μασίων, ἐξευρεῖν ἠδυνήθην πόθεν. 

C 7. ἐθαυμαστώθη ἡ γνῶσις σου ἐξ ἐμοῦ “ καί 
deest. ἣν γὰ : 

C 8. τὴν τέχνην. ΝΣ 
D 8. ἣ φωνὴ αὔτη ἀνάγραπτος. 


τ ὦ Ὁ Ὁ ὃ9 
1 c» QU 02 (t2 


D 9. καὶ ἁπλῷ προῆλθε προστάγματι, εἶπε γὰρ ὁ αὶ 


θεός. 

D 10. καὶ ἄνευ βουλῆς ὑπέστη * (οὐρανός deest 
φωστῆρες xat οὐδὲν περὶ αὐτῶν προιθουλεύσαντο. 
θάλασσα. 

D 12. ἄπειρα τῇ προσταγῇ. 

D 13. παντοδαπὰ A χελεύσει ἐγένετο. 

Col. 13 A 1 θηρία — καὶ ἐγένετο deest. 

A 2. ᾿Ενταῦθα ὃὲ οὕπω. 

A 4. ἄνθρωπος. ἐντεῦθεν χατάμαθε σεαυτοῦ. 

A 7. ἐν τῷ βίῳ. 

A 10. βούλεται & τισμένον αὐτοῦ ποιῆσαι τὸ 
φιλοτέχνημα; οὐχί. ἀλλ᾽ ἵνα σοι δείξῃ μόνον, ὅτι 
τέλειος εἴ, 

A 13. ὅτι δύο τέως πρόσωπα. 

A 14 διατί δὲ οὐχ εἶπε, ΠΠοιήσω ἄνθρωπον, ἀλλὰ, 
Ποιήσωμεν᾽ ἵνα νοήσῃς τὴν ἴσην δεσποτείαν. 

B 1. τὸν υἱὸν dvor. 

B 2. ἔχτισε. 

B 7. ὁρᾷς ἱστορίαν. 

B 8. ἀχραιφνῆ τῷ νοήματι" μετὰ γὰρ τὸ Ποιήσωμεν, 
ἐπήγαγε, καὶ ἐποίησεν. 

B 9. ποιήσωμεν᾽ xal deest. 

B 9. οὐχ εἶπεν Ἐποίησαν τὸν ἄνθρωπον, ἵνα μὴ 
πολυθεΐας. 

B 11. ἀφειδεῖς ἂν ἐγένοντο οἱ ἄνθρωποι πρὸς τὸ 
πολλὰ πλήθη θεῶν ἑαυτοῖς ἐπιγράψαι’ πρῶτον μὲν 
λὰρ ποιήσεημεν ἄνθρωπον, ἵνα γνωρίσης. 

B 14. xai ἅγιον Πνεῦμα. 

C 6. οὐ γὰρ εἶπε, Kal ἐποίτ,σαν. 

C 14. παρ᾽ ἡμῶν. 

D 3. κατ᾽ stxóva ἡμετέραν καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν. 

D 4. xaz' εἰχόνα μὲν οὖν Θεοῦ, 

Col. 16 A 2. καὶ κεφαλὴ καὶ χεῖρες καὶ ἰσχίον, 

A 3. ἐφ᾽ οὗ ἴδρυται καὶ πάντα τὰ ἡμέτερα. λέγεται 
Ὑὰρ καὶ ἐν τῇ Γραφῇ, θεὸς καθέζεται. 

A 5. ἀλλ᾽ οὐχὶ pro οὐκοῦν. 

A 7. ἀνάρμοστον. 


AD HOMILIAS DE HOMINIS STRUCTURA. 


B "zov φύσεως εἰκὼν 


1180 


Α 8. xai ἁπλοῦς. 

— ἀμεγέθης ἄποσος deest. 

A 9. μορφὴν περὶ αὐτον' μὴ σμιχρύνῃς. 

A 11. ἐννοίαις σωματιχαΐς. 

A 15. ὅτι τῶν ἀπεράντων ἀφικέσθαι οὐ δύνη. 

B 1. ἐννοήσῃς. ἀπὸ γὰρ δυνάμεως ὁ θεός. 

B 8. πῶς οὖν ἡ Γραφὴ εἶπε xav' sixóva θεοῦ γε- 
γενῆσθαι ἡμᾶς. 

6 8. ἐπὶ ὁρωμένου τινὸς σώματος. 

C 5. ἀλλ᾽ οὐδὲ μὴν τό. 

— τοῦ ἀφθάρτου εἰκών. 

C 6. τὸ μὲν γὰρ σῶμα αὔξεται. 

C 7. ἐν νεότητι. 


λο ὅταν παθαίνηται, 
C 12, Τοῦ μὲν γὰρ ἐξανθεῖ καὶ ἐρυθραίνιται. 
12. Τοῦ θερμοῦ χωροῦντος πρὸς τὴν ἔξω ἐπι- 
ἀνειαν. 
D 6. κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν’ κατὰ τὶ φησί" τῆς ἀχι- 
i δευστή. 

D 9. πῶς οὖν εὐρήσο ἐν τὸ xav' εἰχόνα ἐν αὐτῷ 
πάλιν ᾧ εἶπεν ἐξ ὑπογυίου ὁ Θεός" οὐ γὰρ ἐμόν τι 
τῷ λόγῳ παρενείρω True» ἐπινόημα " Tovjoauptv 
ἄνθρωπον. 

Col.17 A 1. Κατὰ τὸ τῆς ἀρχῆς τοιγαροῦν, εἴτουν 
ἐξουσίας παράδειγμα ἡ ἡμετέρα πρὸς τὸν Θεὸν νοη- 
tía ὁμοίωσις, τὸ δὲ ἄρχον οὐχ ἐν σώματι πάντως, 
ἢ λογισμῷ, οὐδὲ ἐν σαρχὶ, ἀλλὰ ψυχῇ" τὸ μὲν γὰρ 
ἀνθρώπινον σῶμα. 

A 7. μεγίστων θηρίων. Ἢ ψυχὴ δὲ ἡμῖν, xal ó 
ἐν αὐτῇ νοῦς, ἅπαντα ταῦτα, ἑαδίως ὑποτάττειν δε- 
δύνηται" καὶ τὰ μεγάλα δὲ βάρη καὶ δυσμεταχείριστα 
ἐπινοίαις τεχνικαῖς μετατίθησιν ἄνθρωπος, ἄλλ᾽ οὐχὶ 
τόνοις σωματικοῖς. 

Β 9. ἀλλ᾽ ἐρεῖς τάχα σύ. 

B 14. ὅτι δὲ xal ὁ λογισμός λέγεται ἄνθρωπος, καὶ 
7 a ἡ ἐστιν ὁ ἔσω ἄνθρωπος, ἄχουε τοῦ ἀποστόλον. 

; χυοιώτερον, et suprascriptum χαιριώτεῤβον. 

C 3. κἂν ἀληθέστερον ἄνθρωπον διπλοὺς μὲν γὰρ 
τίς ἐστιν, ὁ ἐκ θεοῦ πεπλασμένος ἄνθρωπος, τὸ μὲν 
δρώμενος, τὸ δὲ νομιζόμενος" τὸ δὲ, μείζονι xal ἀλης 
θεστέρω μέρει, ὁ ἔνδον μᾶλλον χαὶ μὴ φαινόμενος 
πέφυχεν ἄνθρωπος. 07 

6. οὐκ ἐγῶ, οὐ γὰρ δήπου ἡ χεὶρ, xal ὁ ποὺς, 
χαὶ τὰ λοιπὰ μέρη τοῦ σώματος, εἶεν ἂν ἐγὼ, ἀλλὰ 
τὸ νοερὸν καὶ λογικὸν τῆς ψυχῆς. 

D 2. παθαινέσθωσαν pro λυπείσθωσαν. 

D 192. εἰκότως καὶ ταχὺ μάλα, πάλιν αὐτήν. 

Col. 49 B 15. διατί οὐ μεγα φρονεῖς ἐπὶ τῇ δεσπο- 
τείᾳ. 
c 2. ὅταν οὖν ἴδῃς τὸν μὲν δεσπότην cou δοῦλον 
ὄντα τῆς ἡδονῆς, σεαυτὸν δὲ ὑπερτεροῦντα ταύτης, τῇ 
δυνάμει τοῦ λογισμοῦ, Ἰΐνωσκε. 

Col. 20 C 4. σὺ μὲν ὀνομάξῃ μόνον δοῦλος, οὐχ εἴ 
δέ, ἐχεῖνος. 

C 5. εἰ καὶ ὀνοματι μόνον. 

C 5. ἀλλὰ τῷ πράγματι βεθδαιουμένην. 

C 13. εἰκὼν, ὅπου δὲ ἦ τοῦ Θεοῦ εἰκὼν, excl ὁ ὑπ᾽ 
αὐτοῦ. 

D 4. πρῶτον δὲ εἶπε τῶν ἰχθύων ἀρχεὶν τὸν &y- 
θρωπον, ὅτι xal πλέον τῶν ἄλλων ζώων ταῦτα ἀπ- 
ῴχισται αὐτοῦ ἵνα διὰ τῶν ποῤῥωτέρω καὶ ἐνύδρων. 

Col. 24 A 4. ταχύ καὶ τὸ. 

Α 6. ἀθρόον. 

Α Ἴ. τῇ παρουσίᾳ ἑαυτοῦ, ὡς πᾶσα. 

Α 9. τὸ σγῆμα, καὶ οὐχέτι. 

Α 10. διαγωγὴν ἔχει. 
aco. 24 A 10. τοῖς νώτοις, ἢ τῆς λίμνης f] τῆς θα- 

σσης. 

A 12. ὅταν που πλησίον. 

Α 12. ὄντα θεάσηται. 

Α 12. δελφὶς... θεάσηται deest. 

B 2. ἀρχή. καὶ ὅταν δὲ χατανοήσῃς σεαυτοῦ τὸν 
λογισμόν. 

Β 3. ταῖς τέχναις καταδουλούμενον πῶς οὐχὶ καὶ 
τῶν κητῶν. 


B b. εἶδον γὰρ ἐπίνοιαν. 


4104 


Col. 12 B 10. διατείναντες. 

B 10. ἐχδήσαντες ἀπ᾿ αὐτῶν τῶν ἄχρων μετεώρους. 

B 11. ὑπὲρ τοῦ πελάγους. 

B 12. τοῖς δελεάσμασι τούτοις xai τὰ ἄγκιστρα. 

C 8. ἀνωφερὴς οὖσα διὰ τὴν χουφότητα τοῦ ἕνει.- 
λημμένου ἔσωθεν πνεύματος, πάλιν ἀνθέλχει. 

ἃ ὅ. μαιμάσσει. 

C 5. διερευνᾶται xal παρὰ πελάγη πελαγῶν, ἀμεί- 
ὅει καὶ πολὺν πόνον ὑφίσταται ἄπραχτον xal τελευ- 
ταῖον τῷ βραχεῖ τούτῳ ἀγχίστρῳ. 

C 9. καὶ τῷ λιμῷ. 

C 10. μετὰ τῶν ἀσχῶν φερόμενον xal θήραμχ 
χαθίσταται τῷ ἀλιευτῇ. 

C 10. τῷ μιχρῷ τὸ ὁπερμέγεθες. 

Ὦ 4. ζύγαιναι. 

D 5. φῶκαι pro βόες. 

D 5. τῶν χκητῶτ καὶ εἴδη καὶ ὀνόματα. 

D 9. ποιεῖ τὴν γῆν οὗ τὴν ὁρμὴν πολλοῦ γε καὶ 
δέει τις ὑπομεῖναι, οὐδὲν γὰρ, οὐδὲ τῶν ἀλόγων καὶ 
μεγίστων. 

. D 12. ὥστε xai ἀντιστῆναι. 

D 13. ἀλλ’ ὅμως xai τοῦτον τὸν ἀνύποιστον τὸν 
οδερὸν, ἐν μικρῷ ζώγρῳ πολλάχις καταχεχλεισμένον 
ρᾶς, τίς οὖν ὁ καθείρξας. 

Col. 24 A 2. τῷ μεγάλῳ θηρίῳ. 

A 2. ἐπινοήσας, xal τῇ ἀραιότητι, 

A 4. θηρίω deest. 

Α 5. ἄσθματι, χαὶ διὰ τῆς ἐλευθερίου ἀναπνοῆς, 
τὴν ἀσφάλειαν αὐτοῦ προδιοιχησάμενος, οὐχὶ ἄνθρω- 
πος, οὐχὶ ὁ αὐτὸς καταπαίζει xal τῆς παρδάλεως, 
ὅταν ὑπερτείνῃ. 

A 14. χατεγέλασεν, οὐχὶ καὶ τῶν λοιπῶν θηρίων 
τὰ ἀγριώτατα xal δυσχαταγωνιστότερα, παίγνια ταῖς 
οἰχείαις ἐπινοίαις ποιεῖ ; οὐ περιουσίᾳ διανοίας πάν- 
των χρατεῖ, συμπερίπταται δὲ ὅμως τοῖς πετεινοῖς, 
τῷ λογισμῷ χρώμενος, ὅσα xal πτεροῖς * οὐδὲν γὰρ 
κατέχει τὴν τοῦ ἀνθρώπου διάνοιαν. 

B Z. ὑπὲρ γῆν. 

B 6 ὄρνεον καὶ καταγελῶν. 

B 11. καὶ τῶν φύλλων, ἀποχρύψαντα τοῦ ἱξοῦ. 

B 12. xal ἀποπλανήσαντα τὸ ὄμμα τοῦ ὀρνέου͵ 
καὶ οὕτω τῇ μιχρᾷ κροσψαύσει χαὶ κατασχέσει, χρα- 
τήσαντα τὸ ἀεροπολοῦν, καὶ τὸ δι᾽ αἰθέρος πρώην φε- 
ρόμενον πτηνὸν δέσμιον ἰξῷ ἀποχομίζοντα. 

ὦ. 13. ἤγαγε τοῦ ἀνθρώπου θεὸς, xal τήν χτίσιν 
ἐπλήρωσε. 

Ο 15. τῆς τούτων δεσποτείας. 

D 8. τί οὖν ἐστιν ἄνθρωπος ὁρισώμεθα xac ἡμεῖς 
ἐξ ὧν ἀνέγνωμεν. 

Col 25 A 1. λόγῳ τούτῳ, πρὸς τέλειον ὅρον τοῦ 
ὑποχειμένου. οἱ πολλὰ προσταλαιπωρήσαντες τῇ ἀνα- 


εἰ. 

Α 2. ἐπισχεψάσθωσαν. 

Α 13. αὐξάνῃ γὰρ xai συ ὡς xal τὰ λοιπὰ ζώα xal 
ἀπὸ μικροῦ. 

B 13. ἐκδολὴν, οἱ μὲν γὰρ ἀπεφύησαν, οἱ δὲ ὑπ- 
ἐφύησαν. 

C 8. τεσσαρεσχαιδεχαετοῦς, xal ἑξῆς ἀνὴρ, ἐνταῦθα 
ol ὅροι τῆς αὐξήσεως. 

M 4, αὐξάνεσθε οὖν, οὐχ εἰσάπαν" οὐ γὰρ ἐὰν 
γένῃ. 

C 6. ἀλλὰ τοῦτο τὸ αὐξάνεσθε, μέχρι τινός " οὐ 
γὰρ ἄμετρα τὰ τῆς αὐξήσεως αὐξάνεσθε, ὃν ῥῆμα 
σοφῶς λεχθὲν, προνοητιχῶς οἰχονομεῖτάι, κατὰ γὰρ 
τὴν πρώτην σύστασιν. 

C 10. ἀλλ᾽ οὐ τὸ μετὰ ταῦτα ὡς νεώτερον. 

D 2. δὶς τοσοῦτος. 

Col 28. Α 11. ἐγένετο δὲ ἐξ ἀρχῆς, τοῦτο αὐτῇ 
ἑνδόσιμον, ἀπὸ ῥήματος καὶ προστάγματος δεσποτι- 
χοῦ, xal τὸ τότε ἅπαξ ῥηθὲν, διὰ πάσης ἀεὶ τῆς «τί- 
σεως xal μέχρι τέλους χωρεῖ. 

B 10. ἀλλὰ χυρίως τὸ χρήσιμον αὐτῆς ἐκλεξάμε- 
vot, τὸ ὄσον ἄχρηστον καὶ ἀσυντελὲς εἷς δίαιταν ἀπο- 
πεμψώμεθα. 

6. τὸν σῖτον ὠνησάμενος. 

C 8. ἀποῤῥίπτεις ἀναλεγόμενος ἐχεῖθεν xal εἴτι 

ἄλλο ἐπιμέμικται τῷ σίτῳ ἀνεπιτήδειον πρὸς τροφήν. 


VARLE LECTIONES 


1153 


D 2. xal τετραπόδων ἀνειμένη νομήν. 
Col. 20 A 7. μὴ ἄλλως d$ βουλὴ xal ἄλλως τὸ sols. 
μα μὴ μεταμέλεια. 
B 5. ἰδιοσήμαντα. 
B 9. ἠτόνησε τυχὸν ὃ ποιῶν’ 
Col. 32 A 4. μηδὲν προλαδών. 
14, εὐθὺς εἴχομεν. 
40. καὶ μηδὲν οἴχοθεν πρὸς τὸ κάλλος. 
14. αὐτὰ δὲ δι’ ἑαυτὰ τὰ χρώματα. 
43. παρ᾽ ὅλην ζωήν. 
ol. 33 A 5. τοιοῦτος xal σὺ γένῃ. 
1. ἐχέτω uiv, φησὶν, iv αὐτῇ. 
A. εἴ ἐποίησε xai xal ὁμοίωσιν. 
8. ἵνα σὺ σεαυτόν. 
40. γεμώμεθα. 
2. οἰκειώσεως. In margine, vp. ὁμοιώσεως. 
C 4. ἐπὶ τὸ καλούμενον. 
D 5. ἐνέφηνεν. ἵνα οὖν μὴ ἀμαθῶς. 
D 6. ἀμαθῶς τις ἣ xai χαχούργως 


D» 


συ ΣΟ Ὁ 


Ὦ τοῦ ἀνθρώ- 


D που προσηγορίᾳ τὸν ἄνδρα μύνον ὑπολάδῃ δηλοῦσθαι, 


προσέθηκε παρευθὺς, ἄρσεν xal θῆλυ. 

D) 9. τότε κατ' εἰκόνα θεοῦ γεγενῆσθαι καὶ τὸ xa 
μοίωσιν θεοῦ γενήσεσθαι, ὥσπερ καὶ ὁ ἀνήρ. 

D 10. ἐπλάσθησαν, καὶ ὁμότιμοι καὶ ἴσαι. 

Col. 36 A 4. εὔτονον ἐν χαρτερίαις. 

A 12. xal σωτήριον. 

B 8. ὡς πρὸς ἕνα, τοὺς ἀμφοτέρους ποιούμεθα τὴν 
διάλεξιν, καὶ εἰς τὸ καθ᾽ ὁμοίωσιν, ὅλῃῳς σπουδῷᾷ προ- 
τρεπόμεθα, τοῦτο δὲ περιέσται σοι. 

B 43. ἐπακολουθεῖ. 

C 11. δυσημερώτερον. 

C 42. χαλεπώτερος ; ὁ δὲ πλεονέχτης xal ἅρπαξ, o3 
λύχος αὐτόχρημα ; ποῖον θηρῶν οὐχ ἔνδον. 

D ὅ. διὰ τοῦ πάθους. 

Col. 37 A 8. ἀλλὰ σύ μοι φύλαττε. 

9. ἄρχε παθῶν. 

B 7. οὕτως ἣ διὰ τῶν ζώων. 

Β 10. εἴσω τῆς οἰχείας, δημοσίᾳ. 

C 12. διανοίας, ἱκανοὺς ὑμὶδ θησαυρούς. 

D 5. ᾿Αμήν. Καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς ὁ θεὸς xai 
εἶπεν, Αὐξάνεσθε xal πληθύνεσθε, χαὶ πληρώσατε τὴν 

ἣν. Ὁ μὲν σοφὸς Σολομών. 
τ 8 b πειδοῖ: , 

D 9. ἀνθρωπίνοις λόγοις. 

D 12. ἐγὼ δὲ ματαίως ἄρα κατ᾽ ἐμαυτὸν ἔσχό- 
πουν, ἅ τε εἶχον ἐν τῇ ἐμαυτοῦ διανοίᾳ, καὶ ἃ παρὰ 
τῆς Γραφῆς δεδιδαγμένος ἤμην περὶ τοῦ ἀνθρώπου. 
ἐλογιζόμην γὰρ ὅτι πῶς μέγας ὁ ἄνθρωπος, τὸ ἐπί- 
χηρον ζῶον. . 

Col. 39 A 6. περὶ ob καὶ τῇ Γραφῇ λέλεκται, Κύ- 
pie, τί ἐστιν ; ᾿ , 

Α 8. χαταφρονει τούτου ὡς ἐ τελοῦς ζώου, ἡ ἃ 
παροιμία. 

Α 12. ὅτι ὁ θεόε. 

A 15. εἰ μὲν γὰρ πρὸς τὴν φύσιν μόνον &ro6G jer, 

ἧς γεγένηται τὸ ηδὲν σοι φανεῖται xal τοῦ μηδενὸς 

ιος. εἰ δὲ πρὸς τὴν τιμήν, 

Β T ὑπερτέταται λόγῳ μόνῳ παραχθείς, ἀστέρες 
xat ἥλιος, 

b xal πάντα ὅσα ὀφθαλμῷ τε θεωροῦμεν, καὶ 
νῷ καταλαμδάνομεν. 

C 1. ὡς γενηθήτω στερέωμα deest.— E 

C 2. ἀλλὰ πλεῖόν τι ἐν τούτῳ καθορᾶται ὅπὲρ φῶς. 

C 6. ἰδίᾳ χειρὶ καταξιοῖ διαπλάσαι. ᾿ 

C7. οὐχ ἡ γῆ ἡμᾶς αὐτομάτως ὥσπερ τοὺς τέτ- 
τιγας, οὐ εἰτουργοῖς τισι καὶ διαχονηταῖς ἐχρήσατο 
πρὸς τὸ ποίημα, ἀλλ᾽ ἰδίᾳ χειρί. 

44. ὅταν μὲν οὖν πρὸς τὸ ληφθέν. . 

D 5. καὶ ἔλαδεν ὁ θεός. ἀλλὰ πῶς; ἐκεῖ μὲν dv 
τοῖς χατόπιν. , 

D 8. ὡς μήπω μηδὲν περὶ ἀνθρώπου τάχα δεδι- 
δαγμένων ἡμῶν, λέγει γάρ. 

41. τὸν ἄνθρωπον, ἥδη τινὲς ἔφασαν. 

Col. 44 A 8. ὅπου μὲν γὰρ ἡ τοῦ τελείου ἀνφρώπου 
ποίησις εἴρηται, καὶ ὅτι κατ᾽ εἰκόνα θεοῦ ἐποίησε: 
αὐτὸν, τὸ ἐποίησε γέγραπται, ὅπου δὲ λοιπὸν περὶ τῆς 
σωματικῆς. 


1153 


AD IIOMILIAS DE HOMINIS STRUCTURA. 


Col.41 A 4. ἔπλασεν. In πλαγρίηθ: διαφορὰ ποιήσεως α Ο 2. ὅτι καὶ παρ᾽ ἡμῖν ὁ τούτων θησαυρὸς ivanó- 


πλάσεως, καὶ ἡ χρῆσις ἀπὸ τοῦ ψαλμοῦ. 
13. πρῶτον τοίνυν εἰπὼν περὶ ψυχῆς ὑποστά- 


σξως. 

Β 2. παραδίδοται. 

B 3. (καί deest) ἐποίησεν. 

B 4. τῆς ποιήσεως, ᾿Ελογίζετο ἂν ὡς τὰ χτήνη ὡς 
τὰ θηρία. 

J 7. ὡς χόρτος. 

Β 7. ἵνα οὖν φύγῃς τὴν πρὸς τὰ ἀλογώτερα. 

B 10. ἕλαδεν οὖν ὁ θεὸς. 


B 14. ἡ χατασχευᾶστσά ci. 
B 15. τὸ οὖν παρὰ θεοῦ πλασθὲν μὴ μιανθήτω ὑπὸ 
πονηρίας μὴ ἀλλοιωθήτω διὰ καχίας " μὴ ἐχπέσῃς 


b 7. τελείωσιν xal τὸν ἀπαρτισμόν. 
D 8. ἡμῖν δὲ τοῖς λογικοῖς. 


Col. 44 A 2. xzi τὰ προγενόμενα μὲν χατόπιν 


ἀφιέναι, τὰ λείποντα δὲ τῆς εὐσεδείας ταῦτα ὅση δύ- 
νᾶμις ἐπιχητεῖν. 

A 4. ὁ Ἰσαάκ. 

Β 4. ἡμῖν εἴς ὑπηρεσίαν. 

B 5. χεὶρ... ἔργων deest. 

B 7. £o' ἃ προσήχει, πάλιν ἡ τῶν μελῶν ἡμῶν. 

D 10. πληρώσατε τὴν γῆν. ln margine : θαυμά- 
σιον εἰς τὸ πληρώσατε τὴν γῆν᾽ γῆν γὰρ τὴν σάρχα 
φητὶν, ἐπεὶ καὶ ἀπὸ τῆς γῆς " ἤχουσε γὰρ ὅτι γῆ εἶ 
xai εἰς γῆν πορεύσῃ. 

Β 10. κοιναὶ μὲν γὰρ τυχὸν χαὶ τοῖς ἀλόγοις ζώοις 
αἱ τοιαῦται φωναὶ, ἰδιάξζουσαι. 

D 13. ἐκεῖνα μὲν γὰρ σωματικῶς αὔξει. 

C 7. τὰ ἑρπετὰ deest. 

C 8. τούτου ἕνεκεν. 

C 9. φησὶν deest. 

D 8. Kal μὴν εἴποι τις ὁρῶμεν ἀρτίως xà πλείονα. 

D 9. τρέφεσθαι. 

Col. 45 Α 4. τοὺς δεδομένους αὐτῷ. 

A 10. αἱμοδόρος ὁ λέων. 

A 13. παρὰ θεοῦ. | 

A 15. διεχείριζεν" ἀχμαία γάρ. 

B1. οὔπω γὰρ ἐπιτήδευσις ἀνθρώπων, οὔτε θηρία 
διέσπα. ἣν αἰμοῦό 

B 2. οὕπω γὰρ ἦν αἱμοδόρα. 

B 4. ἀλλὰ ἘΠΗ͂Ν τὰ χύκλῳ διῃτῶντο, 

Β 7. ἄγρωστιν ἐσθίοντας, 

B 11. (xà! deest) χόρτον. 

B 12. ἐπιδουλεύοντα. Ὁποῖα γὰ» μέλλει, Εἶναι ἀπο- 
χατάπτασις, τοιαύτη πάντως ἦν χαὶ ἡ πρώτη 

ΒΊ14. ἐπὶ τὴν παλαιὰν αὐτοῦ xal πρώτην χατά- 
στασιν. 

C 4. ἐπιστρέφει. 

Q 5. τὸν ἐλεύθερον, τὸν ἀγγέλοις σύντροφον, τὸν 
o'xstov θεῷ. ταῦτα δὲ εἴρηται ἡμῖν οὐχ ἐπειδὴ τὸν 
ἄνθρωπον ἀποχλείειν θέλομεν τῆς συγκεχωρημένης 
παρὰ θεοῦ χρήσεως τῶν βρωμάτων. 

€ 13. ἡμῖν ὕστερον ἣ τῆς ἀμαρτίας. 

Ὁ 2. τροφᾶς. 

D 4. τῷ κάλλει ἐκείνου. 

D 9. ὑπὸ χαλεπῆς ἀῤῥωστίας μὴ δυνάμενοι. 

D 9. τῆς συνήθους τών βρωμάτων ἀπολαύσεως. 

Col. 48 A 1. ὀὁσφραντοῖς καὶ τοιούτοις τισὶ παρὰ 
τῶν ἴατρῶν δεξιώμασι τὰς παρηγορίας λαμθάνουσιν. 
ἐπειδὴ γάρ. 

3. (εἰς ἀπόλαυσιν deest) ἐχπεπτώχασι. 

A B. τὴν θεραπείαν. 

A 6. ἀλλὰ καὶ νῦν οἱ βουλόμενοι xatà μίμησιν τῆς 
ἐν τῷ παραδείσῳ ζωῆς ἄγειν ἑαυτοὺς, φεύγωμεν 
ὁλοσχερῶς ταύτην. 

A ὅ. ἐπ᾽ ἐκεῖνον δὲ τὸν πρότερον βίον, καθόσον ἐστὶ 
δυνατὸν ἀναγώμεθα. 

Α 14. χρώμενοι πρὸς ἀρχοῦσαν διατροφήν. 

B 3. xai τὴν τοιαύτην. 

B 4. ἀντὶ μεγάλου τινὸς κατορθώματος. 

Β 6. καὶ πολλά. 

B 7. xai ὅτι τέλειος. 

B 8. xai ὅσα ἄλλα περί. 

B 12. γεννᾷ ἄλλον ἀφ᾽ ἑαυτοῦ. 


c 


χεῖται. 

C 5. ix τῆς τοῦ χόσμου ταῦτα εἶναι. 

C 13. εὐχαταφρόνητα, τοὺς μὲν τοιούτους λόγους 
σιωπῇ παραδραμωμεν᾽ τοῖς δὲ μετὰ χεῖρα xal ὧφε- 
λιμωτέροις ἐμφιλοχωρήσωμεν, ἅμα δὲ, καὶ οὐδὲ τῷ 
χοινῷ xai ἰδίῳ λαῷ εὐληπτος ἡ τῶν τεχνιχῶν. 

Ὁ 2. ἐκδεχομένη. 

D 8. καὶ ὁ ἐνιαυτὸς δὲ ὁ ἕόδομος παρ᾽ ἐχείνοις, 

Col. 49 A 1. ἐργᾶσθαι. 

A 5. αἰχμαλωσία, ὡσαύτως ἔστιν ἰδεῖν xal τὰ ἡμέ- 
τερα ἑἕπταχις. 

A 8. καὶ ἡμεῖς. 

A 8. ἑόδομος ἀπὸ γενέσεως, οὐχ εἶδε θάνατον μυσ- 
τήριον τοῦτο. 

Α 9. ᾿Αδὰμ, ᾿Ενώχ deest. 

B5. ἀλλ᾽ εἶπε μὲν ὡς ἤδει ὁ μαθητὴς, ὑπερέδαλε 
δὲ τῷ πλούτῳ ὁ δεσπότης. 

B 8. ὀκτάκις, Εἶτα ἱπήγαγεν ἕως ἑύδδομηκοντάχις 
ἑπτὰ, οὐχ εἰς ἄλλον μετέπεσε τῇ αὐξήσει ἀριθμὸν, οὐκ 
εἶπεν ἑκατοντάχις ἑκατὸν. 

D 12. ἀρχαϊός ἐστι τὴν ἐόδομάδα. 

Ο 5. παραλύσει. 

C 6. ἑπτά. Ὁμοίως οὖν κἀνταῦθα, ἄφεσις παρὰ Πέ- 
τρῳ ἑδδόμη, ἀναλογοῦσα τἶ ἐχδιχήσει τοῦ Κάϊν, xai 
συγχώρησις παρὰ Κυρίου ἐδδομηχοντάχις ἑπτὰ, ὡς ἡ 
χατάχρισις τοῦ Λάμεχ ὅσον τὸ παράπτωμα. 

Col. 52 A 2. ἑπτάχις τιμηθήσεται. 

Α 4. παραφαίεει τὰ μέλλοντα, τότε δέ. 

B 3. τῆς ὀγδόης, τῆς συντελείας. 

B 11. πᾶντες ὁμοίως ἐναγώνιοι. 

Ο 8. τοῦ Κυρίου ἐπιφάνεια. 

C 15. οἱ δίκαιοι, ἐπὶ τὰ ἄνω πρὸς οὐρανὸν, ὀχήματα 
γὰρ αὐτοῖς. 

D 1. καὶ προπομπὴ αὐτῶν τὰ νοερὰ πνεύματα. 

D 4. πεπεδημένοι καὶ αὐτοχατάχριτοι ὑπὸ τῆς πονὴ 
ρᾶς συνειδήσεως. 


υ 7. διασχηματίζει. 


ἫΝ D 9. τούτου ἐν ἐχείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, οὐδὰ τὰ παραχο- 
40 


υθοῦντα. 

11. νεωτερικαί. Γάμων μεχέται, παιδοποιίας ἐλ- 
πίδες, πραγμάτων ἢ χρημάτων φροντὶς οὐδεμία. 

Col. 53 A 4. τοῖς ἐπηρμένοις. 

B 2. τὴν συμπλήρωσιν, 

B 4. περὶ τούτου αὐτοῦ. 

C 44. ὕθρισί σε τῷ λόγῳ. 

C 15. καὶ ἐτίμησεν, ἐπὶ τὸ εὐφη μότερον xai ἐντιμό- 
«spot, μεταγαγών σου τὴν γένεσιν, ἄνθρωποι γάρ. 
Col. 56 A 3. διηνεχὴς σύνεσις xal ἐπίγνῶσις, 

A 15. xai τοῦ μηδενὸς ἀξίους. 
B 12. τῶν οἰκετῶν deest. 
C 4. ἐπιδεικνύμενοι. 
C 1. xai τοῖς ἁσπασμοῖς. 
C 6. ὑψηλῇ τῇ φωνῇ. 
12. HAARURUAJ " 
ol. 57 A 6: κχαταλεπτόν, 
6. ἡχριδωμένως. 
9. τωόντι. 
11. ἀποσεμνύνοντες. 
14. αἱ τεχνοληγίαι τῶν ἰατρῶν deest, 
15. ἣ περὶ τῆς τῶν μελῶν. 
ἡ περὶ πλήοους πολοσαρχίας. 
συνεισέρχονται. 


2. 

3. 

Ὁ. περιέρχονται. 
7. 

1 


oc 


ἔπλασε γάρ ct ὁ θεὸς. 

1. εἰς τὸ παρὰ φύσιν. 
12. ἀλλὰ τὰ οὐράνια. 
4. οὕτω σοι χαὶ τὸ σῶμα. 
. βλέπεις. 
. καὶ τὸν ἕν τούτῳ θεόν. 
* τὴν χτηνώδη καὶ γηΐνην μεταδιώχῃς. 
. ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ. 
. κατήγαγεν. 
. συρομένους. 
. 60 Α 9. ἀπὸ ἑνὸς τούτου προεχόμενον, 
. μεταοραχύ. 
. ἐξαρχῆς. 


φοφοφυστυθυτοοσασασ»»»ΡΡ» 


vou 
e ὦ» 


1155 


Col. 60 B 12. χιτὼν ἔνδοθεν xai οὐκ ἀρχεῖ, 
C 4. χρυσταλοειδής. 

C 5. ἑκατέραν ἔχη. 

C 8. ἠδύνατο μὲν γὰρ σκέπειν. 

Ο 8. καὶ ἡ χείρ. 

C 10. παράκειται d) προφυλαχή. 

D 1. ὑπὸ παραπετάσματος. 

Col. 61 A 12. κατευθυνόμενον, καὶ πρὸς τὸ ἔμπρο- 


INDEX RERUM ET YERBORUM 


1156 


ἃ σθεν συνωθούμενον, ἀχριδέστερον σχοίη. 
B 3. τὴν τῶν ὀφθαλμῶν περιδολὴν deest. 
C 6. καταμέρος. 
C 7. βουληθείημεν λεπτολογήσασθαι. 
C 10. χατενοήσατε. 
C 14. ἀποδώσωμεν monus prima, et corrector 
ἀποδώσομεν. 
D 3. λόγος τρίτος. 


AD HOMILIAM DE PARADISO. 


Too 


Καὶ ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον χατὰ ἀνατολάς. 

Col. 61 D 10. ἐν μὲν 435 τοῖς χατόπιν. 

Col 61 A 1. βοτάνην χόρτου, σπεῖρον σπέρμα, 
ποιοῦν χαρπόν. 

A 6. τὴν οἰχείχν σύστασιν. 

A 13. καὶ ὑπ᾽ αὐτῆς. 

Β 9. ἀέρι διαυγεστάτῳ περιχεόμενον. 

B 10. καὶ τὴν ἐκ τῶν ὡρῶν εὐχρασίαν. 

C 4. προστρέχον. 

Ο 5. οὔτε πάλιν ὀρθρινοὶ καὶ μετοπωρινοί, 

D 2. ix τῆς ὄψεως. 

Col. 65 B 5. (καί deest) ἐνταῦθα. 

B 6. ἐπιλείπουσα. 

B 8. προσύραχύ. 

B 10. καὶ ἀίδιον. χαρίεσσαν τὴν ὄψιν καὶ ἀθάνατον, 
ἀσυντέλεστον. 

B 12. οὐ νεομηνίαι ἀπομαραίνουσαι. 

C 11. ἀμφιραλη ταῖς κόμαις deest. 


-——9—- 





αὐτοῦ. 


D 4. συγκρίνῃ (τις deest). 
D 6. ἢ τινά σοι ἐνάργειαν ἐκ τῆς εἰκόνος παρίστη- 
DB σιν deest. 

D 12. οὐχ ἀνθρωπίνης ἐπιτεχνήσεως. 

Col. 68 A 2. λυγηρῷ. 

A 10. φριχτὸς ὁ ὄφις. 

Β 1. πρῶτον μὲν ἐποίησεν, ἔπειτα δὲ ἔθετο ἐν τῷ 
"d ἀπὸ ἔθετο δὲ i δεί 

B 3. ἁπὸ τῆς γῆς ἔθετο ν τῷ παραδείσῳ. 

D 1. ἐφύτευσεν ὁ θεός. vue 

D 2. iv Ἐδὲμ deest. ; 

D 8. xai τρυφὴν παρέδωχε τὴν ἀπολλυμένην deest. 
Col. 69 A 10. Souóteocz. i μένη 

A 13. ἐπεὶ οὖν καὶ ἄπειρον. 

B 14. χυριότητα ταύτης. 

Col. 72 À 14. κατὰ ἀξίαν. 

Α 15. οὕτως. 








INDEX RERUM 


QUJ.E ANTE APPEN 


ET VERBORUM 


DICEM INVENIUNTUR 


Numeri paginas reprasentant. editionis Garnerianz quas typis grandioribus in textu expressimus. 


A 


Abimelech quare is in inscriptione psal. xxxii nomi- 
natur,historia vero Anchus Getho orum regem memorat, 
142.Ex tradilione tenemus alienigenarum regescommune 
nomen Abimelech habuisse,quemlibet vero proprium quo 
appellabatur,142. Sic in Romano imperio Casares et Au- 
gusti : nomen Pharao est ejuamodi etiam apud /Egyptios, 
143. Abimelech state erat Abrahe,et etate Isaac :et alic 
temporibus Davidis dicitur, 143. 

Abrahae cor examinatlum est,an Deum ex tota sua anima 
diligeret,cum jussus est Isaac pro holocausto offerre,104. 
Amicus Dei Abraham propter fidem et obedientiam, 314. 

Absalonis correptionem a Deo expostulare David vide- 
tur; cum ait psal. vu, 8 : Exsurge, Domine Deus, 100. 
Ipsius malitiam puniri postulat propheta, ut multi casti- 
gato uno convertantur, 101. 

Abyssus adversariarum potestatum non est multitudo, 
16.Terra invisibilis erat quia circumfusam sibi abyssum, 
id est, copiosam aquam habebat, 15.Cur dicat Scriptura : 
Ponens in (hesauris abyssos, non autem ín abyssis the- 
sauros, 136.Quid sint iste abysel,et quando intuebimur 
eas, 136. Abysei sunt Dei judicia, 137. 

Achitopheles. Ad eum referri possunt verba bec psal. 
Xx 1i, díssipal consilia genlium, 138. 

Actio qu&libet aut nos peccato gravatos ad inferiora 
deprimit, aut ad superiora evebil, 126. 

Adam, ιιδὲ es ? qu'd significet, 202.Qui in paradiso de- 
gentes eramus clari ac spectabiles : ob ejectionem in- 
glorii et abjecti evasimus,202.Adam et Abel eadem erat 
Dature, licet alio modo esse habuerint, 282. 

Adulatores qui dum sese ad quoslibet modos ususque 
accommodant,quasi lupi in vestimentis ovium incautos 


decipiunt, polypo comparantur, 65. 

Adverse res. [n his gratias uberiores agere oportet, 
cum noverimus quod quem diligit Dninus castigat, i4. 
Turpe est benedi.ere in rebus eecundis : silére vero in 
adversis, t44. Non tam a rebus adversis liberat justos Do- 
minus, quam eos eventorum victores efficit, 455. 

AEgyptii reges commune Pharaonis nomen habuerunt. 
Pharao vocabatur is qui tempore Joseph regnavit:Pharao 
item qui Moysis etate Egypti rex fuit : Pharao quoque, 
gui Salomonis tempore rerum potiebatur : et qui setate 

eremie vixit Pharao vocatus est. 143. 

/qualem Deo Christum esse colligebant Jodemi, eo 
quod Deum se habere Patrem diceret, 935. 

Aer mollis et suapte natura humidus,proprium et per- 

etuum respirantibus alimentum suppeditat,33.Talis est 
Ipsius natura,tenuis scilicet et pellucida,ut lux per ipsum 
transienes,nulla temporis mora indigeat 19.008 aeri ae- 
cidunt affecLiones, cum lunae mutationibus consentiunt, 
61. Aer ille qui nostro capiti imminet firmamentum di- 
citur : propterea quod sethereo corpori comparatus,quo- 
dammodo densioris sit coagmenti, 77. 

,^Erumne probationis causa sanctis inflictee, invisibi- 
libus inimicis tunc tantum gaudium afferunt,cum afflic- 
tati franguntur, 125. τυ ἢ: Job letitia non affecerunt 
adversarium, 126. Arumnis Pauli non delectabatur ibpi- 
micue, imo conterebatur, 196. Vide A/ftictio. 

/Eternum et in enitum confondunt upomiani.Utrius- 

ue definitio, . A«ternus Filius, licet non ingeni 
53. Vide Filius, Vide Eunomius. gente, 

/Ethera ignitum esse et ardentem nemo ambigit, 39. 
Vapores emittuptur a fluviis, etc., ne concrementur uni- 
versa, 29. Vide Aer. 

Aelius Syrus primus aperte docuit Filium Petri sub- 


157 


Affectibus imperare -— t ΡΣ Dis ar anus 
non potest uL abima et a peccato,et a Deo regatur,194. 
Fieri non polest ut in hominis natura commotio nulla. 
excitetur a tentationibus, 194. Comparatur homo plantae 
ij aura,ant a torbináe agitatze 194. Ab affeetibus vacare 
debet qui Dei cognitionem desiderat t5. Diving grati 
non Rei ypete tie affectjones, quae 

aulas nostras oceupsveraut, expulerimus,196.Nosse se 
Taedicos testatur Basilius qui non prius medicamenta 
tradel quam per vomitum materiam morbidam eva- 


cuassent, 1' 

Afllietiones. "quasi athletica quiedam alimenta atque 
exercitationes sunt bene Prepara atque instructis, 1. 
Tota justi vita in iis posita est. Paulo nihil defuit. bo- 
norum,licet in eorporis molestiis semper vixerit, 150. In. 
afflictionibus ad quaelibet potius quam ad Deum reeurri- 
mas, 171. Aflictio, non debilitatis pretext auxilium. 
opemque conciliat, 189. Vide Adversa res. Vide Psalmus. 

Agricola ue per sgricolationis quidem diligentiam tan- 
tum fruetam assequitur quantum per Deum, Mets au- 
gentem, 140. har Alpe astrorum observationes uliles, 53. 

Alexander ab Ario CT omia 212. 


1 
lelorquet Basilius eommunes 
Scripture notiones, 80.Sunt qui tropologiis et commen- 
lia. P aliquid Seripturis ascicere auctoritatis conati 
sunt, 84. 
Amabile quod omnia vitet 4, 199. 
Amici Dei pauci appellati sunt ut Mo: orsa et Joannes, 
160.Discipulis jam perfectis Dominus ail : Non. lius 
vos dico servos, sed amicos, 160. Verba hee : Diliges Do- 
minum ez tota, etc,, nullam in alia partitionem admit- 
iunt, 160. 
Amnon vim Thamar inferens dicilur bumiliasse il- 
bono peccatum omnium maxime humil em reddit,153.. 
Amos verba hac iv, 13, o eer tonitruum et creat 
spiritum, ad aeris. flatum pertinent, 277. Fortasse hoc 
ipm, rophetia est qui ad Christi incarnationem spe- 
clat, 
RS jia. MI 4 
p Penes. punice acide quomodo 


eret "aig 148. dient urbium muri unde- 
FUN jus arcent; Re lus a. 
contra di 


E 


Greatori gloriam, 132. Quod angeli sunt,ab opilice Verbo 
universorum conditore habenl:eis vero ie ys pa Spi- 
Titus sanctus impertiri (88. In prima eonstitotione, et 
una eum substantiz suce qui lura infusam habuere 
malitiam convertere se pos- 
li angelus unus comparatur, 148. 

rehendimus:a: 


lus et Deus. XL est, Unigenitus ens 
E: .Qui eoram Moyse ΠΣ nd δὲ nominavit,non 
alius est preter Deum Verbum,251. Licet angeli appel-- 
lationem unam,et eamdem. naturam habeant, alii tamen. 
priefeeti gentibus,alii unieuique fidelium, 273. Est major 
E Alicui genti przesidentis dignitas, di VMoraM Mae. 
Fu privati tutela. Ceres 1272. Τὶ 
Sept ura testatur,27: 'q.Cuilibet fidelium estange- 
lus ddjunetos 186, Fi: poteit utquod prietionpait 
non desinat, ut angeli. ei eli vident. 
ini Τὰ canlia cut feciem,el hann fpsorugy inue qe. 
ieatiudo est,305.Quie ab angelis conferuntur no- 
is Denefieja,ea propria ipsorum non sunt, sed. eed 
rantia in illis, 304. Quapropter pP 808 una cum Deo 
glorifieamus, 304. Vide Justitia et, Mutatio. 
Anguillie non ex WA sed ex limo generantur, 81. 


QUJE ANTE MEPENIUAEME INVENIUNTUR. 


Anima.Ad ipsam; 
ad 


re. curis agi 
exer Ὁ 
vestres, in is 
prs PE quedam est Ep 
leta esl Eu uy quidem. er cum 


us 


ΠΟΤῚ Ξ: 1 


iimalibus acu! 
vers dida ex parte Uis 
variis alimentorum. 


pres 
xil 85-Urem, leo gris et breve δαὶ collum οἱ haz 
dud λον bep quod illis herba alimentum 
non . 
Lr commotiones, Vide Ma deer mii 
Annus solaris, et lunaris. qnid, 58. Mense intercalari: 
opus, ad accuratam. s peu concursum, 58. 
Anseres olim. Romanam arcem mox oecupatu-- 
"Ais cali ieu intereunt; miro arie mellis eellaas 
s ἴοία int ro 
sels iunt,74.Rex apum a natura in omnes obtinet: 
aculeo non utitur ad ultionem, Τῇ. nom 
Ea eraamerepeeqoed MN pe Add 
is nec 
ἜΞΕΕΣ largitor alimenti κε sul. reli 
PM fluidam maneresuspet 


tum si aqua statuatur, queri p 
ineumbat?9.Aquam et terram st: 
potentia0.Àqua supera 
lis,el. inform, 


msuimplionem: 
telligenda, Seriptura loca in quibus. 
Taudare 1 Jafhita foit aqoasum elis rere dicen Dem intr 
Pictsbemcsen nulla, 26. 
Ratio redditur,27. Per aquas. andan Ca spiritales 


peierenr bonas et. malas : SE pte 


in ilr srtubice E A MEO aris intra 
la, yoce mi 
Ancelenhiucecircunieoriptio dependet, ὅδ. uoropdoJus- 
si sunt aque in unam concurrere collectionem,cum mul- 
Taconspiclanturmaria,34.Non qu ΠΝ iaslibeL aquarum eoacer - 
Me cuc pon DU en ou 
et maximau, 36. Putei collectiones aquarum sui 

factie, 36. Quemadmodum in igne et —— in. trea 
cel parvie sint. nes, uni 

tio, quae totom a ceeteris 


aqna jussi sint producere Al recepere 
terra vero. animam viventem, 70. 1n mundi 
agnoscimus aquam auper carlos, aquam rursus abyesi,ot. 

'regationes. marina Aud V iui continet, Dominus. 
est [17. Verba hire psal. xxvi 3 onines Am aquas, 
maris. ES] 


int de sanotis. Ss aeri qui aqu: 
18. Cur dieat Psalmista, aquas 

witrem, inn vero, sicut in utre, 136.In quibusdam exem- 

plaribus legitur ix wire : luec. verba referri possunt δὰ 

maris Rubi icio: 136. Vide Mare. 





1159 


Aquatilia quedam pedes habent, ac grediuntur, 63. 
Quod terrestribus aerjid aqua aquatilibus,63.In illis dis- 
tensio et contractio branchiarum,que aquam suscipiunt 
et emittunt, munus ac vicem explent respirationis, 63. 
Animalium aque amantium latos ac membranaceos pe- 
des effecii Deus, ut facile undis innuatent, 78. 

Aquila in educanda prole iniquissima est, 76. Vide 
Volotile. . 

Arborum varia genera, varieque earum proprietates, 
46.Quarum prolixi rami, earum profunde radices instar 
fundamenti, 46. Stirpium cultores eamdem specie arbo- 

rem dividunt in marem ac feminam,quaruin proprietates 
narrantur, 47. Idem narrant de licis ; unde alii ficos 
silvestres juxta hortenses conferunt, 47. Quarum are 
borum tener est fructus, in iis crassum esl folii tegu- 
ientum : quarum vero fructus sunt firmiores, leve 
est foliorum tutamen, 47. Arbores alie nudationi ob- 
noxis, alie semper virentes : quarum alie sensim fron- 
des alternant,ut olea et pinus: alie semper relinent,ut 
palma, 49. Arbores et plantee,etiamsi vivere dicantur,res 
iamen animate non sunt, 63. 

Arcus dei qualis, 105. 

Aristoteles, 214, 221. 

Arius, ut aiunt, fidem ex v 
ositam Alexandro obtulerat, 
um, non Dei Filium, 289. — 

Artes alis speculatrices, alie practice, alio effectri- 
ces;a diverso earum fiue sic dic!m,7.Praclice ab effectri- 
cibus differunt, quod practice in solo corporis motu 
consistant, quo cessante nihil subsistit : contra, in effe- 
ctricibus, cessante etiam operalione opus remanet, 7. 

Artificium in gratiam,sermonem decurtat Basiliue, 22. 
Propter ipsam teinporie partem Deo fenori datam,Deum 
artiticibus proaperitatem largiturum pollicetur, 22. 

Asini in audiendo subtilitas, 71. 

Asphaltitis lacus in Judea stagnum est salsum, 36. 

Astronomie vanitas,que mundo eamdem ac Deo glo- 
riam tribuit, 4.Utiles tamen astrorum observationes esse 
testatur experientia,53. Hoc Christus comprobavit cum 
ait: Tempestas erit, irisle est enim rubens ce(um,53.Ra - 
tio hujus expouitur, 53. Virge ille quee iridis imitantur 
colorem, quid indicept,53.Astrorum observationes nau- 
tis, vietoribus, agricolis utiles, 53. Signa in sole el luna 
dissolutionem universi indicant, 54. Simplicem Scripture 

dictionem sint in. signa, non de aeris affectionibus, 
sed de vite& sorle perperam accipiunt Genethliaci. Vide 
Genethlíiaci. 

Atomorum concursus, 3. 

Audiendi subtilitatem qua preditus est asinus, nul- 
lum animal terrestre habere dicitur, 71. iL 

Auditus divinus voce non indiget ad percipiendum, 
sed petita in cordis motu cognoscit, 200. Moyses nibil 
loquens ἃ Domino audiebatur, 200. Novit Dominus sean- 
guinem justi, et opera justorum audire, 200. 

Aula Dei. Vide Ecclesia. [. 

Aures Domini virtutes sunt spirituales, que preces 
excipiunt,154.Cum ait Psalmista de Deo, Inclinavit au- 
rem, non aures tribuit Deo,sed suam ipsius quae! egroti 
infirmitatem detegit, 200. . " 

Auxilium ex summa tribulatione largitur Dominus iis 
qui ipsum inquirunt,192.Cum audieris quempiam magna 
iniuitantem, respice ad Dominum consilia gentium dis- 
sipantem, 138. ΝΕ 

Avarus comparatur pisci qui piscem voral, et hic fit 
preda alterius, 35 ipse tandein hamo capitur, 65.A vari 
descriptio, 101. Vide Fenus. 0l 

Avent culmus geniculis non precingitur, 42. 


is Patrum vocibus com- 
12. Ariani colunt diabo- 


Babyloneintercisa est flamma ignis voce Domini,quan- 
do in seipsa auram recepit, respirationem jucundissi- 
mam, refrigerationemque pueris suppeditans exhibens- 
Vuiilena, zygens, gladii, serre, canes, etc., ad terro- 
rem incutiendum creata sunt, 69. 

Baptismi gratiam diluvium nominat Paa!mista:adeo ut 
anima peccatis abluta et veteri homine expurgata, flat 
deinceps idonea que in spiritu habitatio eit Dei, 123. 
l'eccata non appropinquabunt ei,qui per aquam et spiri- 
tum baptisma remissionis delictorum recoperit123. er- 
ba hec Psalmiste, Vox Domini super aquas,ad baptisma 
Chrieti, et institutum ab eo baptisma, iD sensu mystico 
referunt, 117 et seq. Baptismus ex Domini traditione, tit 
in nomen Patris et Filii et Spiritus sancli,omni creatura 
exclusa, 276, 304. Baptisma sigilium fidei, fldea est as- 
sensus Deitati : nam credere pius oportet,deinde bapti- 
eniate obsignari, 276, 304. Spiritus sanctus nos renovat 
ver lavacrum regeneralioDie, ac rursus imagines efficit 
Dei,303.Nova fit creatuaa tum cum Spiritus efflcitur par- 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


4100 


ticeps, quo privata inveteraverat,303.Baptisma vites sine 
Spiritu conferri non potest, 310. Templa Dei et Filii et 
sancti Spiritus sunt sancti 1n quibus inhabitat una Dei- 
tas per unam baptismatis sanctificationem, 317. 

Basilius sermones suos,et philosophorum de coelo,cum : 
pulchritudine castarum et meretricia comparat, 30. Ser- 
mnonem interrumpit ut det locum meditationi, coctioni, 
et digestioni eorum quse dicta sunt,32.Ut detur otium his 
qui victu comparando occupantur,et inde ad vespertinas 
sermonum epulas occurrant,32,matutinis atque vesperti- 
nis horisconcionatur,22. Permistum sonum virorum, mu- 
lierum etinfantium.per suas ad Deum precationes emitii 
testaiur,38.Hunc consessum a malignis spiritibus,hzere- 
ticis dogmatibus perturbari non potuisse asserit, 39. Au- 
ditores 8uos comparat consid.ntibus in stadio : seque 
ipsum hisqui urbium insuetos,manu apprehbensa circum- 

ucunt, 49. Tempus advesperascens,et corporis infirmi- 
tus ei silentium imponunt, 68. Orationem sistens, diem 
ad ea qua desunt absulvenda exspectat, 69. Hortatur ut 
in mensa loco colloquii sint ea que matutina et vesper- 
Lina oratioue explicavit,eaque et per somnum ropotant, 
69. Silentii sui dum concionaretur rationem reddit, 11. 
Vespertinis horis de natatilibus disseruit: postera die de 
terrestribus : de volatilibus dicere oblitum se esse fate- 
tur, 71. lilum jejunii dies impellit,ut euditores diutius 
matutinis horis detipneat,79. Concionem protrahit, ne ad 
tesseras current auditores, 79. Detinet ut eos diutius & 
delietis amoveat,79 Finem tameu imponit matutino con- 
vivio, ne hebetiores eint ad vespertinas epulas, 79. Ore- 
lioneu! suam cum pauperis convivatoris benevolentia 
comparat,80.Jamdudum sole ad occidentem demisso,con- 
cionem solvit, hortans ut dictorum memoria mense in- 
etruantur,88. Perfectiorem rerum propositarum inquisi- 
tionem in consequentibus promittit, 88. Ob vocem de£- 
cientem,consuetamque infirmitatem, orationi adhuc in 
procemiis versanti finem imponit,97.De perfectione quam 
bonis operibus acquiritur dicturum) se pollicetur 
dante, 8i modo non omnino ad silentium redigatur, 97. 
Resumit orationem in psal.xtv,quam pridie non potuecat 
complere, 107 Zgrotans comparat se matri quee lieet 
sicco lactis fontes habeat, mammam tamen porrigit,188. 
Coucionem incipiens, Dei Ecclesiam salutat, 189. Laudat 
plebein quod ἃ media nocte ad meridiem,dum adventus 
«uus exspectaretur,Deum martyrum,inmartyrum templo 
hymnos decantans placare perrexerit, 199. Alteram 
clesiam longe dissitam, per istud diei spatium, admini 
staasse se dicit,199.Pauca disscrit de psalmo quem ipsos 
canentes deprehenderat, 199. In numero et proprietati- 
bna,difterentiam; ia Deitatis ratione upitatem profitetur, 
231.Communes Scripture notiones suscipit; nec ad alle- 
gorias detorquet, 80. Vide Eunomius. 

Beati quinam preedicandi,196. Quid per beatum intel- 
ligatur,92.Mulieres a beatitudine non exclusit Propheta. 
33.Non dixit abit,sed abiit,quia is solus tuto beatus,qui 
vitam certo fine clauserit, 92. Cur Scriptura dicat, Beseti 

ui ambuiant in lege, non autem qui ambulaverunt, 93. 
faxima virtutum mansuetudo; quapropter inter beali- 
tudines annumeratur, 145. Vide K/ecti. 

Deneficioruin remuneratio cur antipelorgosts vocatur, 
15. Vide Canis. 

Bonis promissis fldem facit Deus per eas quas largitus 
est divitias, 50. Si temporaria talia sunt, qualia erunt 
eterna ? si visibilia &deo pulchra, qualia censenda vupt 
invisibilia?50.Quenidam futuri sensum pecoribus conces 
sit Deus, ut nos presenti vitee non simus addicti, sed δὰ 
futurum scculum studium omne conferamus, 83. Homo 
terrenus bona esse existimat solas vite hujus priroga- 
tivas, 187. 

Bonos aliter, aliter malos aspicit Deus, 139. 

Bonum omnino perfectum, Deus ipse est,150.Qui pre- 
rogativae corporales in boni ordinem redigit,is reveren- 
dum et soli Deo conveniens nomen ad res viles et nul- 
lius momenti transfert,150.Beatum vere est quod per se 
bonum est. Divitiae, sanitas, vita splendor sua ipsorum 
natura bonum non sunt, 92. Quod vere bonum est, id 
duntaxat ratione per fidem comprehendi potest,95.Mul- 
ti bona, quando laboriosa et difficilia sunt, mala existi- 
mant; mala vero ob insitam sibi voluptatem, ut bona 
consectantur,122.Idein est natura et dilectum et bunum. 
Quapropter recte definierunt quidam bonum esse quod 
omnia expetunt,160. Verborum istorum Mare. x, 18. Ne- 
»40 bonus nisi solus Deus,quis sensus, 201. Vide Beati. 

Bos et ovis dimidia parte instruuntur dentibus, 64. 


C 


Cades, idem quod sanctificatio, 121. 
Calamo lingua justi comparatur, 1614. 


4161 
Calceamentum Divinitatis, caro est Dei gestatrix, 


Calumniatores cum novimus, eorum linguas petulan- 
tes facilius effugimus, 209. Qus latet improbitas, per- 
niciosior est quam qus promulgata, 209. 

Camelus percussus, ira perdiu recondita, ubi occasio« 
nem nactus fuerit malum reddit. Huic similes sunt qui 
injuriarum memoriam ut virtutem colunt, 71. Longum 
eat cameli collum, ut par eit pedibus, et herbam attin- 
gat, 85. 

Cancer ut ostres& carnibus vesci possit, ei apricanti 
calculum ipjicit, 65. Ejus industriam in victu compa- 
rando ita debemus imitari, ut ἃ proximi noxa nobis 
iemperemus, 65. 

Canis eensum rationi haud imparem habere videtur, 
cum inter tria diverticula fers indagat vestigium.84.Ni- 
hil amplius faciunt philo-:opbi ex tribus propositionibus 
duas rejicientes, 8&. Beneflcii memor erga herum euum, 
iogratis in Deum viris pudorem incatit, 84. Canes domi- 
nis in deserto interfectis immortui fuisse, homicidarum- 
que inquisitoribus vie duces exstitisse narrantur, 84. 

Canticum vox est conciuna, modulate citra organi 80- 
num emissa, 124. Cur psalmus x.Liv, canticum dicatur, 
160. Qui se ad anteriora extendens, seuper seipso recen- 
tior it, recentius canticum Deo canit, 133. Qui non in 
vetustate littere, sed in novitate spiritus Deum colitis 
canticum novum cantat, 133. 

Cantus in Ecclesia.Vide Ecclesía. Laudat Basilius ple- 
bem quod io martyrum templo, hymnos decantans ip- 
sum exspectarit, 199. Cantationes meretricie, et tibia- 
rum modulationes obseenitatem suadent, 33. — 

Carbones desolatorii supplicium sunt paratum iis quos 
non tangunt spiritales sagittis, 164. Quicunque Deut 
deseruere, iia carbonum desolatoriorum apparatus ne- 
cessarius, 164. 

Carnis affectus, inimicitia adversus Deum est, 124. In 
carnis cupiditatibus,ceu in luto peccatoris anima voluta- 
tur, 100. Carni tue ne obsequare. Quanto pinguius tibi 
corpus conficis,tanto graviorem carcerem anime struis. 
Quid foves quod paulo post interiturum est, 130. Vigen- 
te,nimisque exiestuante sanguine,corpulentia occasio fit 
peccati, 130. Caro maceranda, nec parcendum sanguini 
qui in carnem coalescere solet, 4130. Vide Homo. 

Casia cortex est tenuissimus,bene oleps,liguosum ob- 
tendens calamum, 166. Quid significet, 166. Verba hec 

sal. xav, Casia a vestimentis, ad passionem Christi re- 

erri possunt, 166. 

Caspium mare, 36. 

Catulus privatus dentibus, per os*sese taetur ; quod 
sapientie Conditoris tribui debet, 84. 

;edrus 8 Scriptura modo laudatur, modo vituperatur, 
119.Cedri Libani vocanturqui e rebus terrestribus qua- 
si:aliena superbiunt altitudine, 119. Qui se contra Det 
cognitionem?efferunt, cedri Libani dicuntur, 119. Cedri 
Dei eunt ii qui antea quidem fuere steriles;sed ub! tegu- 
mentum subierunt Christi, illumque velut induerunt, 
per ipsius gratiam sterilílatem vit: sue contegunt, 
119. 


Cervus ita a natura comparatus est, ut nullam a ser- 
pentibus accipiat noxam,121. Vipere esus vim ejus pur- 
gandi habere dicitur,121.Trahit oris sui respiratione ve- 
Denata animalia latitantia, eaque vi spiritus sui e latibu- 
Jis educit, 191. Cervo justus comparatur ob eam quam 
habetadversus prava repugnantiam,121.Cervo presente, 
serpentum fugatur malitia ompis. Ad cornuum cervino- 
rum suffitum virulenta animalia secedunt, 122. 

Cete maximis montibus magnitudine similia, 66.0ccu- 

ant id more quod ultra habitabiles plagas situm,insu- 
[is caret, estque innavigabile,66. Mare Atlanticum inha- 
bitant, 68. . 

Chananea regio, cujus metropolis Tyrus, idololatriam 
videtur immodicia studiis excoluisse, 168. 

Charitas eos quos timor ad pietatem idoneus concinpa- 
vit, perficit, 137. Si quando ab uno aliquo divexantium 
nos opprimamur.a charitate Dei, que est in Cbristo Jesu 
non secedamue, 141. Ad charitatis pervenire perfecito- 
nem, vereque dilectum cognoscere cujus sit, 160 et seq. 
Qui timet, adhuc in servi ordine est. Qui vero charitate 
perfectus eet, jam ad filii dignitatem ascendit,148. Non 
cujusvis est dicere : Dileri, sed ejus qui Jam perfectus 
est, 199. . . . 

Chrismate vero caro Domini Spiritus sancti adventu 
inuneta est. Typicum chriamae lypicos pontiflces et re- 
ges adumbravit, 165. 

Christiani si nominemur, satis nobis est ad omnes ad- 
versariorum evitandos insultus, 142. Per Christianismi 
simulationem, negationem deitatis Unigeniti introduxit 
veritatis inimicus, 207. Christianis solis Deum appellare 


PATROL. Gh. XXX. 


QU/E ANTE APPENDICEM INVENIUNTUR, 


convenit patrem Christi, 281. 

Christus sol justitie quali pulchritudine preditus, si 
solis corruptioni obnoxii instiabilis aspectus, 50. Uni- 
cornia appellatus est tanquam qui unum habeat cornu,id 
est, unum cum Patre commuuem potentiam. 120.Splen- 
dor dicitur,ut conjunctionem ; figara substantis,ut con- 
subatantialitatem ejuscum Patre perdiscamus,231 .Quem- 
üdpiodum vita est,et via, et panis, et vitis, et vera lux 
nominatur , sic et gladius partem anime affectui inser- 
vientem dividens, el motus concupiscentice mortiflicans, 
163.Fortitudinem in crucis certamine, contra eum qui 
imperium mortis habebat, osteudit, 172. Sanguis ejus 
pretium hominis est, 195. Unctus est pre consortibus 
suis, 165.Caro ipsius vero ehriamate Spiritus sancti ad- 
venli inuncta est, 165. Calceamentum Divinitatis est 
caro Dei gestatrix, 192. 

Ad humanitatem Christi recipit Paalmista cum ait 
psal. xuiv, 3, Benedixit te Deus, 162, ltem vers. 8, cum 
ait, Ditexisti justitiam, 166. Vers. 9, Myrrha et gutta, ad 
ejus passiopem spectat, 166.Ad hanc referri possunt ver- 
ba hec psal. xxxn, Dissipat concilia gentium, 138.Referri 
et possunt ad resurrectionem ejus, 138. Item ista psal. 
xLv, Adjuvabit eam mane diluculo, A14. Prout caput Ec- 
clesi& Christua, psal. xiv, 13, vultus ejus appellatur, 
168. Ipsum dilectum vocat Scriptura, 160. Genealogiam 
ejus ordine inverso a Joseph ad Adam perduxit Lucas, 
221.Mausuetudinem faclis ostendit Christus: quippe ta- 
cebal conviciis lacessitus ; flagris ciesus perferebat, etc., 
164.Invenies ipsum operibus doctrinam prevertisse, si 
δὰ bealiludines redieris, 147.Christus dives cum esset, 
proplerea quod omuia bona Patris, ipsiue sunt,propter 
Dos pauper factus est,ut nos illius paupertate ditescere- 
mus,147.Christum inquirit,qui quaerit pacem: quia ipse 
est pax noatra, 153. 

Si redimere nos non potest homo, qui redemit nos ho- 
mo n»n est, 181. Ne hominem solum existimes Domi- 
num nosirum, divinitatis potentiam ignorans.181. Verba 
heec 1 Cor. xv,28, Ipse Filium subjicietur, de humanitate 
dicta, 288. Loci illius ad Philip. u, 9, Dedit illi Deus no- 
men, etc. quis seneus, 289. Verba hic Matth. xxvi, 19, 
Data est mihi omnis potestas, etc., de humanitate dicta, 
$89. Sicut et ista Joan. vi, 68, Vivo propter Patrem, 290. 
Ubi Christus dicit Joan. xv, 5, Pater, glorifica Filium, 
non accessionem petit glorie,sed ut dispensationis fiat 
manifestatio,292, Verba hiec Act. n, 36, Eum et Dominum 
el Christum fecit Deus, de eo dicta qui ex Maria secun- 
dum carnem natus est, 293. 

Christus ex iuferni carcere eductas animas rectis,id est 
angelis, pascendas tradidit. 186. Preedicit Propheta Do- 
mini ad inferos descensum ubi ait psal. Lix,Deusredimet 
animam meam, elc., 186. Deus caput est Christi, ut Pa- 
ter.Christus caput east nostrum,ut factor, 201.Quo sensu 
Christus dícitur primogenitus omniscreature,et mortuo- 
rum, 292. De Christi humanitate intelligenda verba ista 
Prov. viu, 22, Dominus creavit me, etc., 293. Non duos 
dicimus : Deum eeorsum,el hominem aeorsum,sed cogi- 
tatione naturam cujusque consideramus,293.Cum dicitur 
Luc. it, Natus est hodie,ete., vox hodie de eo qui est ante 
secula accipi non poteet, 293. Chris;us est Dei potentia 
et Dei sapientia,qui secundum tropologise rationem ma- 
nus creatrix est, 207. Christi corpus ex Spiritu sancto 
est, 298. Christi verborum Matth. xx, 23, Non es( meum 
dare, etc., quis seneus, 205. Vide Eunomius, Filius Dei, 
Generatio divina, Ingenitus, Imago, Incarnatio, Nomen 
et Psalmus. 

Chusi filius Jemeni appellatus, 98. An inscriptio vit 

sal. que appellat Chusi filium Jemini, contcaria sit 

egnorum historie, 97. 

icad: in meridie solito magis canore sunt,78.Ipsas 
pluvio tempore ex seipsa profert terra, 81. 

Ciconie sub uno signo omnes accedunt,vel discedunt. 
Has stipant cornices nostrates,easque deducunt et non- 
nihil advereus hostiles aves prestant subsidii, 75. Cico- 
nie geDitorem pre seuio laborantem enutriunt, pennis 
fovent et sublevant.Hinc beneficiorum remuneratio an- 
tipelargosis vocatur, 15. 

Cicuta vescuntur eturni, nec eis nocet, 43. 

Cilices, 210. 

Cithara. In illa confiteri est corpore uti ad dissol- 
venvum peccatum,quod per corpus commissum,est, 132. 

Civitas Dei 1uid,173. Fluvius qui Dei civitatem lstifl- 
cat, Spiritus sanctus est, 173. Civitatem quidam definiunt 
stabilem congregationem secundum legem administra- 
tam, 173.Definitio hec coelesti civitati convenit,173.Civita- 
tis coelestis ordinem perdiscerehumane nature non eet, 

113.Beatitudinem civitatis illius quam letificat Dei flu- 
vius, cujus opifex Deus ipse. nullus excogitare potest, 
473.Per tabernaculum suum Deus in medio fuit civitatis, 


81 


1163 


Sive que sursum est, sive que infra. 113. Talem opem 
civitati Dei a Salvatore dandam, qualem preberet dux 
civitati obsesse, ostendit Propheta dum ait psal. xtv, 
Conlurbate sunt gentes, etc., 174. 

Clamor justorum epiritalis est, 154. 

Cochlearum purpura pratorum floribus preestantior, 


Colum alii ab eterpo exsistere, alii ipsum esse Deum 

sine principio, et sine flne affirmarunt, 4.Moyses per co- 
lum et terram, ea que regione media continentur signifi- 
cavit,8. Ceelum firmavit Deus quasi fumum :id est ex te- 
nui, non craesa natura composuit,8. Cum eaelestia corpo- 
ra regionem extremam sursum vergum obtineupt:terre- 
stria ad mediam, seu infimam detruduntur, 10. Cceium 
alii ex quatuor elementis conflatum esse dixerunt : alii 
hac opinione rejecta,quamdam corporis naturam ad con- 
stituendum colum temere atque inconsulte introduxe- 
runt, 10. Ex elementis non constat,quia quie ex diver- 
si8 constant,motum tcquabilem nou habent,11.Ccelum in 
creatione perfectum licet, incompositum tamen, quia 
nondum astris decoratum,12. Non solam formam coli et 
terre condidit Deus, sed ipsam substantiam cum forma 
conjunctam creavit, 14.Àn firmamentum sit aliud quid ab 
eo eclo quod in principio factum fuerat, 23. Negaut phi- 
Josophi qui opiflei ingenitam materiam subministrant,23. 
Greecorum sapientes quidam coelos et mundos aiunt esse 
infinitos, 24. Cellum alterum 3886 ex eo constat, quod 
Paulus tertii aspectu dignatus sit, et Pealmieta ccelos cce- 
lorum nominet, 24. Antiquorum quorumdam opinio de 
celi generatione, 24.Suam de coeli generatione senten- 
tiam aperit Basilius, 24. Cur Moyses benedicens tribui 
Joseph, ait: A fructibus celi, etc.,30.Et cur maledicens 
lerael, nit : Fri! ἰδὲ celum eneum, 30. Si quis ccelos con- 
templativas virtutes dicnt,firmamentum vero potestates 
actuosas : solerter quidem loquitur, sed bunc sermonem 
verum esse non omnino concedendum est, 31. Cillum 
juxta Isaiam in modum fornicis conflatum,33.Cum dici- 
irr in Genesi Firmawentum creli, ccelum gumitur pro 
aere: οὐρανός enim dicitur ab ὀρᾶσθα!,17. Vide Allegorías. 
Vide Elementa. 

Cogitationes. Vide Cor. 

Cognitio sui. Mens peccata aliena intuens propria vix 
cognoscit, 87. Beatus qoi intestinam euam plagam cog- 
noscit, adeo ut ad medicum queat accedere, 126. 

Cognitionem Dei qui desiderat, vacare ab affectibus 
debet, 175. Sicut ibtervalla magna obscuram reddunt vi- 
sionem : ita qui se per opera Deo non conjungit, opera 
ejus videre nequit, 475. Ratjonalem creaturam excedit 
comprehensio Dei : soli Filio et Spiritui sancto notus 
Pater, 226. 

Columbas fetor fugat, 148. Vide Volntile. 

Columns Herculere, 28 

Conceptio. Vide Virgines. 

Concilium Constantinopolitannm anni 360, 210.In hoc 
eoncilio,jidem ipsi accusatores, et judices, et carpifices; 
210. Bithynos, Paphlagones, Cilices, etc.. depasta est 
circumlata improbitas, 210. 

Concilium S^leuciense, 209. 

Conciones. Vide Basilius. Spiritus doctrina pro futuro 
ezculo thesaurus est, licet in presenti secundum spem 
non succedant nostra studia, 32. Corporis praesentia ni- 
hil percipitur emolumenti, ei cor in terreno thesauro 
comparando occupetur,22.Sermo qui de Servatore habe- 
tur demonum os non decet, 132. Verbi ministri labia 
eunt Christi, 163. 

Corcupiscentie motus mortificat Christus, 163. Homo 
eo quod propriam non percepit dignitatem, sed carnis 
cupiditatibus succubuit, comparatus est :umentis insi- 
pienutibus, 188. 

Confessio pro gratiarum actione sumitur, cum ait Pro- 
pheta : ( onfitemini memori: sanctitatis ejus. 421.Coufi- 
teri in cithara est corpore uti ad dissolvendum pe.ca- 
tum quod per corpus commissum est, 132. 

Confusio, in qua eternum vivent peccatores, fortasse 
ΤΩΝ est magis, quam tenebre οἱ ignis mternus, 

Consilia impietatis si receperise in anima, dolo inimici, 
ne stes in peccato : si eteteris, saltem ne permaneas,26 
Tria merito cavenda nobis proposvit Propheta cum ait : 
Qui non abiit in consilio,etc.Primum enim deliberamus, 

einde deliberationem firmamus,postremo deliberatisin- 
sistimus, 93. Abire in consilio impiorum, est de Deo et 
ejus providentia dubitare, 94. . ] 

Constantinopolim occupat Eudoxius quidam ex Syriae 
urbibus pulsus, 210. . . 

Contemplatio. Ad contemplationem intelligibilium ut 
decendatar, prius corporis actiones oportet emendari, 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


4164 


Contraria. Ex his que& sequuntur non semper eam- 
dem inter se pugnam habent, 303. 

Contritio cordis quid, 155. 

Conversio. Qui de die in diem renovantur,utres novi: 
qui veterem hominem nondum exuerunt, utres veteres 
jn Evangelio dicuntur, 137. 

Cor pro principali anims parte,multis in locis Sceri- 
ptura aceipit, renes pro concupiscente, 103. Cordis pro- 
positum actionum corporearum radix est :sideo mentis 
munditia primum inter beatitudinea locum teneat neces- 
se est, 94. Rectus corde is est, qui neque ad exceesum. 
neque ad defectum vergit,sed ad medium virtutis dirigi- 
tur,404 Cor obliquum linee oblique comparatur, que 
modo in convexum, modo in concavum diffringitnr,104. 
Cor Abrabe examinatum est, cuu jussus est Isaac pro 
holocausto offerre, 404. Non cujusvis donum acceptum 
est Deo ; sed ejus qui illud puro corde affert, 114. Deus 
hominum cor simplex finxit : nos multiplex effecimus 
140.Quo animo, quo proposito agamus, solus novit, qui 
nostra omnia opern intelligit, 140. 

Corallium in mari herba est, in aerem eductum δὲ 
lapis, 68. 

Cornix jam volantes pullos comitatur, et enutrit, 76. 
Vide Ciconis. . 

Cornu a Scriptura sepe pro gloria, e&epe pro virtute 
usurpatur, 120. 

Corpus mathematicum in solis tribus dimensionibus 
consistit,25.Firmum corpus illud est, in quo preeter di- 
meusiunes durities etiam et renixus inest, 25. Corpus 
nostrum tabernaculum nobis est : exitus autem a taber- 
naculo disceseus ab hac vita est, 114. Anima, corpus e 
terraformatum inhabitane,orbem inhabitare dicitur.137. 
Structura corporis psalterium quidem est per metapho- 
ram : ipse vero corporis actiones psalmus sunt,124.Cor- 

orearum virium multitudo saluti spiritus obstat, 14. 

orporequimale utuntur,malarm aibi mortem praeparant, 
158. A corporis affectibus secreta justi anima, vitam ha- 
bet cum Christo asbsconditam in Deo,100. Corpores vo- 
luptates plus molestie quam jueunditatis habent, 150. 
Paulo nihil defuit bonorum, licet in corporis molestiis 
semper vixerit, 150. Sepe Scriptura varias corporis par- 
tes de interiore homine intelligit ut cum dicit : Sapientis 
oculi in capite ejus, 456. Ex consuetudine, humana cor- 
pora semper tabernacula appellantur, 181. Vide Ele- 
menta. 

Coturnicum alimentum belleborus, 43. 

Creatio. Aliaad ministerium homioum,alia ad contem- 
plationem,alia ad terrorem incutiendum creata sunt, 69. 
Opiflcis miracula fluctibus crebris navigantes perturban- 
tibus comparat Basitius,69.Ipterea que Deuscreavit,nibil 
est citra necessitatem,nihil deesL necessariorum, 78.Crea- 
tio seepe pro quadam in melius transmutatione dicitur, 
138. Quo sensu dictum ait psal. 32, Dixit et facta sunt : 
mandavit et creata sunt,138.Creat Deus vivi Verbi opere- 
tione, ac vivifici Spiritus commuuicalione. 304. Opera- 
tur Deus non ex seipso creaturas producens, sed effca- 
citer eia dans exsistentiam, 307. Apostolus ita Filii per- 
sonam creatricem praedicat, ut ad Patris personam crea- 
tionem reducat,315. In rnundi creatione Deum ad Filium 
et ad Spiritum sanctum locutum fuisse conetat, 315. 

Creatura. Nova fit creatura cum spiritus effüciturparti- 
ceps,quo privata inveteraverat,303.5ermo impius est ille, 
qui inveteratam quidem et corruptam creaturam opus 

ei esse affirmat,eam vero que non auiplius in veteratur, 
neque corrumpitur, & creatura innovari conteudit, 303. 
Ne glorificetur creatura supra Deum, 303. 

Creaturam quisquis colit preterito Creatore,non Deo, 
&ed creaturis affert glociam, 116. Qui ex creaturarum 
maguitudine auctorem contemplatur, magniflcat Domi- 
num, 145.Non carneis oculis Deum edocti,in ipsum cre- 
dimus, sed vi mentis per visibilia invisibileun conspici- 
mus,134.Dei potentiam sapientiamque et artem,non sub- 
&tantiam ipsam inaicaut creature, 269. 

Creatus et genitus sei idem sunt juxta Eunomium, cur 
Filium unicreatum non appellat? 256. Voci genitus vo- 
cem creatus conjunxit Eunomius, ut etiam hinc bullam 
Filium inter et creaturam diversitalem esse ostendat, 
257. Vide Eunomius. 

Cupiditatum tumultum confusionemque vitare possu- 
mus,si pax qua intellectum onminem superat,custodierit 
corda nostra, 129.H omo eo quod propriam non percepit 
dignitatem, carnis cupiditatibus succubuit,188. Vide Caro. 

Curiositas circa incomprebensibilia vitanda, 9. Mala ac 
curiosa de Deo quaestio, incredulis morbus est anime, 
313. Non credis quod proprium habeat Filium Deus, et 
quiaris quomodo genuerit ? 313.Credere oportet,non ve- 

ro incredula curiositate indagare quod est Deus, ne di- 
cam quod non est, 313.8i de Deo interroges, quomodo: 


4165 


ubi quoque et quando interrogaveris,313. Queeris non ut 
fidem, sed ut ivufidelitatem invenias, 313. Vide Pi ?es 
Cygno collum pedibus longius tribuit Deus, ut escam 
in limo delitescentem extrahat, 78. 
Cyzicum retulit Eunomius impietatis premium, 210. 


D 


Demonis primogenitus partus peccatum, 50. Demones 
non Evangelistarum faciebant opus; clamabant tamen, 
Novimus te quis sis, etc., 69. - 

Darius Medus, 35. 

Davidis charitas, 113. 

Delphines et Phocza catulos suos perterritos, in ven- 
trem denuo admittere narrantur, 61. 

Dentibus sola ex volucribus vespertilio ulitur, 17. 

Dei bonitas non &que sermono, ac ipao gustu exhibe- 
tar, 139. Vox hec: Venite, filii, nudite me. Item: Venite, 
omnes qui laboratis, paterna vox est expaosis ulnis re. 
belles ad se invitantis, 175. Sua ipsius bonitate omnibus 
appropinquat Dominus : nos vero removemus nosinet- 
ipsos per peccatum, 153. 

Dei esseulise curiosa indagalione relicta, credendum 
nobis est eimplici consilio Apostoli, qui dicit : Nam pri- 
mum credere oportet, 226. Non iuvestigatio qua perscru- 
tamur quid sit Deus, sed confessio qua ipsum eese confi- 
temur, salutem nobis conciliat, 227. Si quis secundum 
sensum magis obvium littere nude insistere contendat, 
ad Judaicas et aniles fabulaa devolutus, omuino ejus de 
Deo notionis, que digna sit, inops consenescet, 226, elc. 
Nihil precipui relinquunt Eunomiani Unigeniti cogni- 

tioni, aut Spiritus sancti, sj essentiam Dei coinprehen- 
dunt, 296. Essentia ipsa soli Unigenito, et Spiritui sancto 
cogitabilis: nos vero per ea qua condita suut conditorem 
intelligentes, sic bonitatem ac sapientiam ejus percipi- 
mus, 236. Abrabam, lsaac et Jacob ne suum quidein no- 
meu declaravit Deus, nedum qua sit sua ipsius essentia 
revelarit, 225. Vide Fides. Vide Eunomurs. 

Dei justitia incomprebensibilis, 103. Dum scrutatur 
corda et renes Deus, suam ostendit justitiam, 104. llam 
Dei miseratioDibus ubique conjungit Scriptura, 201. 
Cuilibet Deus ea mensura rependet, qua prior in hac vita 
actiones suas fuerit dimensus, 105. Reddet Deus unicuique 
juxta opera, 198. Septentiz& hujus si per omnem tuam 
vitam memineris, multa poteris vitare peccata, 198. Vide 
Dei misericordia. 

Dei misericordia quid, 201. Quorumnam miseramur, 
201. Nou statim penam peccantibus infligit Deus; quia 
longaoimis est, 105. Non statim minuatur plagas et mor- 
tem : sed armorum vibrationem, ad instar eorum qui 
parati ad bellum tergunt arma, 105. Unicam salutis spem 
in Dei misericordia quis reponit, 141. Proprium affectum, 
mensuram fecit Propheta largitionis miserationum Dei, 
cun ait : Fiot, Domine, misericordia, etc., 142. Seriptura 
ubique Dei miserationibus joetitiam conjungit, 20. Mise- 
ricordiam ubi Deus ante judicíi thronum constituit, tum 
singulos adducit ad judicium, 134. Neque misericordia 
sine judicio, neque judicium sine misericordia, 134. Ante 
jndicium diligit misericordiam ; post misericordiam venit 
δὰ judicium, 134. Misericordia cum judicio conjuncta est; 
ne aut misericordia sola mollitiem pariat, aut judicium 
solum afferat desperationem, 134. Diligit misericordiain 
in peenitentibus, et in iis qui quie olam facta sunt, evul- 

ant citra pudorem : diligit judicium in-obstinatis, 135 
τι bonvs medicus, ferri usu: adhibet, 135. In terra mi- 
sericordia nobis opus est, in coelis beati preedicamur, non 
miseri, 135. Si severe nobis pro meritis Deus rependeret, 
quis ex omnibus salvus fleret? 134. 

Dei potentiam p^r operationes ejus percipimus, 226. 
Hiec continet terram et aquas suspensas, 10. Domiuus 
constituit reges, ac destituit, 140. Infirmitas et imbecilli- 
tas ennt omnia simul mundana, 81 cum vera potentia 
comparentur, 140. Non nervus est qui arcum tendat Dei: 
sed puniendi potentia, modo intensa, modo remissa, 105. 
Vide Creatio. 

Dei Sapientiam commendat solis calor neque excedens 
neque deficione, 60. Item luna crescene et decrescens, 
60. Unica herba in contemplatione industrie diviaee, to- 
tam meutem nostram detinere potest. 42. llortensia, 
silvestria, aquatica, terrestria augere debent adiniratio- 
nem, et amorerm iu Creatorem, 49. Sapientia couditoris 
cernitur in vitulo etcatulo, 84. In minimis elucet Opificia 
sapientia, 134. 

Dei oculum prospicientem habes quidquid egeris, sive 
in tenebris, sive in die, 140. Ubi nos Dominum respexe- 
rimus, fuerintque oculi nostri in ipsum intenti, tunc ad 
inspiciendos nos ipsius oculum attrabimus, 1i1. Aliter 
bonos, aliter ma'os aspicit, 138. Cum cordium fit opifex; 
opera nostra hoc est verba, cogitationes, motumque 


QU/E ANTE APPENDICEM INVENIUNTUR. 


1166 


omnem intelligit, 140. Quo animo, qute proposito agamus 
80lus novit, qui oinnia opera nostra intelligit, 140. Pec- 
calores Dei a se oculos velut avertunt ob turpes, Deique 
oculis indignas actiones, 125. Suut qui veluti sui ipsorum 
oblivionem Deo creant, 125. Averlere faciein suam dici- 
tur Deus, tum cum afflictiunia tempore tentationibus ex- 
positos relinquit, 129. Dormitantibus nobis et segniter 
agentibus dormire dicitur, indiguos nos judicans provida 
sua in nos vigilautia, 125. Oculi Doinini virtutes sunt 
*piritaales, quie nos iuspiciunl, precesque excipiunt, 
154. 

Deos vocat Seriptura eos qui dii non sunt, 182. Verba 
psal. xvi, 32, Quis. Deus. preler. Dominum, et similia 
non de Filio, sed de iis qui dilso dieuntur dii intelligenda 
sunt, 2395. 1d ipsum clarius facit David cum ait : Quis 9έ- 
niis libi in diis, Domine? 295. Ubique majus quiddam de 
Deo inte.lizas, cuve ad humanas delabaris similitudines, 
304. Nec lilius, nec generatio, nec spiritus appellatio, 
propria deitatis est: sed quiddam est huinana similitudine 
adductum, 306. Si judicia Dei abyssus, quanto magis 
ipse? 312. Si oculus non vidit ea que preparavit Deus 
diligentibus ee, quaulo minua naturam Dei ipsius? 343. 
Credere oportet. Deum esse, rou vero incredula curiosi- 
tate indagare quod est, ne dicum quod non est, 313. Si de 
Deo interrogea, quomodo : ubi quoque et quando inter- 
rogaveris, 313. Lterus, oculi, manus, etc., quomodo in 
Deo iutelligendu, 316. Vide Fides. 

Deus est perfectum omnino bonum, quo non minuentur 
quotquot exquirunt ipsum. 150. Quod vere bonum exai- 
etit, et beatum, Deus est, 92. Deus est quod proprie ama- 
bile eat, 199. Ad Dei notionem per siugula minutissima 
&uimalie, aut etiam per minutissiuas herbas incitamur, 
62. Nou licet magis ex ccelo et terru, quam ex nostra 
propria conatitutiune, Deum coguoscere, 87. Notio com- 
munis Deum esse, pon quid sit nos admonet, 231. Quo 
sensu sanctum esse Dei nomeu dicatur, 142. Deus non 
omnium Deus, sed eorum qui ei sunt charitate conjuncti, 
126. Deum exaltat qui ad beatitudinem festinat. Qui con- 
trariam viam capit, Deum quantum iu see est deprimit, 
495. Que ex humano affectu dicuntur de Deo, ea homi- 
mines faciunt;talem ibi Deum fingentea, qualem 90 
quisque constituit, 125. Deus tibi sit unicum ex malis re» 
fugiuin, 171. 

iabolo per peccatum gloriam qui offerunt, timeant ne 
una eum ipso iguomiDic cleruge addioautur, 116. Ut. Do- 
minus est qui in bonis operibus gloria efficitur, ita in 
contrariis operibus iuimicus, 116. Diabolo dat locum qui 
eccat, 132. Deceptos inducit ut ad se ceu custodem con- 
ugiant : quare duplex ei& malum iminiuet : quippe aut 
per viu eapiuntur, aux ex fraude pereunt, 110. Diaboli 
crimen arrogantia est, 225. 

Diei et noctis definitio post «olis generationem. Eoram- 
dem descriptio ante solis generationem, 20. Diei ac no- 
ctis communis tertminua, vespera dicitur : noctis cum die 
vicinitas mane vocatur, 20. Solet Scriptura in metiendo 
tempore uon noctes, sed dies numerare, utpote pre- 
staptiores, 20. Unius diei spatium est 24 horarum qui- 
bus ccelum ab eodeui signo ad idem redit, 21. Cur dictum 
est : Factum est mone dics unus, non aulem diclum est 
dies primus, 20, 21. Diea et uox ex quo creata aunt sibi 
invicem succedunt, tempusque «equaliter dividunt, 34. 
Dies hujus ecculi mali, 152. Sunt alii boni quos proponit 
Propheta, quorum lux seinpit rna erit Deus, 152. Quos 
dies sol sensibilis peragit, ii caduci : nihil autem cadu- 
cum potest esse conveniens donum corruptionis experti, 
153. Vide Se. 

Digitus Dei in iia que a Mose et Domino facta sunt si- 
gnis dictus est Spiritus, 298. 

Dileetuin dicit Scriptura, Patris Unigenitum, 160.Idem 
est natura dilectum et bonum, 160. 

Divitite eua ipsorum natura non sunt bonum, 92. Qui- 
buadam e. libidiuem iuservierunt; paupertas vero pluri- 
mos ad vitia propendentes repressit, 171. Qui coactas ex 
iniquitate divitias sufficiens sibi adjumentum ad robur et 
potentiam esse juJicat, similis est eegroto, qui in morbi 
gravitate habitudinem bouam constituit, 197. Siundelibet 
el ex uberibus foutibus tibi affluant diviti, nein earum 
copia acquiescas. Fluxa est divitiarum Datura : torrente 
citius prieterlabitur possessores,108. Divitiarum instabi- 
litas fluviis comparatur, 198. Ne iis sia animo deditus, sed 
earum famulatuni tauquam instrumentum quoddam ad- 
mitte, 198. Hodie hujus est ager, domus, aurum : cras 
ulterius : postea alius, 108. Compreheusam manu aquam 
facilius possis continere, quam divilius tibi constanter 

servare, 108. 

Divitibus hoc uno pauperes nos prestamus, curarum 
vacuitate, 110. Divites redarguuntur, eiequeconsilium da- 
tur, 112 et seq. Fidejussionem divitis accipit, qui Deum 


1101 


sponsorem pro pauperibus non adniittit, 143. Bene cum 
divite morienti actum fuerit ei indumentum accipíat, si 
exiguam terram sortiatur, idque ob humane nature re- 
verentiam, 187. Dives in sola opulentia Deo gratias agit. 
187. 

Dolores corporis opio consopiunt medici, 43. Dolo- 
res imortis proprie usurpantur ad siznificandos puer- 
perii dolores, 200. Transfert quoque David dolores par- 
tus, ad ipsos mortia dolores, 201. Qui lethale peccatum 
admiserit, dicat : Circumdederunt ime dolores mortis, 201. 

Dolosus vulpi comparatur, ut llerodes : impudens cani, 
ut Nabai Carineliua, 159. 

Dolus occultum est maleficium, in officiorum specie 
proximo illatum 153. 

E 


Ecclesia non adoratur, sed caput ejus Christus, 168. 
Verba hec : Astitit Regina, etc., psal. xtiv, de Ecclesia 
dicuntur, que seipsam spirituulibus, variisque dogmati- 
bus exorDat, 167, 168, Per hasc ejusdem psal. Audi, filia, 
etc., hortatur Eccleaiaumn Propheta, ad audienda servan- 
daque praecepta, illam appellans flliam, quasi eam sibi 
pro filia per charitatem adoptasset, 167; v. 18 Memor ero 
sominis (ui, etc., de Ecclesi: memoria dicitur, quee est 
coufessio populorum, 169. Aula Dei, ccelestis habitatio, 
seu Ecclesia Dei viventis potest intelligi, 117. Aula sancta 
Dei una est. Non igitur extru sanctam hanc aulam ado- 
rare oportet, 116. Iutersuut multi in habitu quidem pre- 
cationis, nec suut tainen in aula Dei, ob mentis evagatio- 
nem, 117. Qui ventrem, gloriam, argentum, aut quidvis 
aliud Deo prefert, is neque odorat Deum, neque est in 
&ula sancta ejus, 117. 

Echinum marinum parvum prorsus et asperDabile ani- 
mal ec penumero tronguillitatis et tempestatis navigato- 
ribus monitor est, 67. Echioum a sua providentia non 
excludit Deus, 65. 

Elecirum succum esse probant festucs, ac beetiolm in 
ipso incluse, 48. . 

Electum, non vocatum beatum dicit Propheta : quia 
multi vocati, pauci electi, 139. Salvus non fit quivis, sed 
reliquie solum ideo dicit Propheta : Populus quem ele- 
git, 139. Non omues indiscriminatitn docturum se pro» 
misit Deus timorem Domini, 151. Non omnibus eloquia 
Dei ecripta subt, sed habentibus aures, eecundum inte- 
riorem hominem, 150. Vide Gratia. 

Eleemosynam . beriorem si largiamur, olivie viridita- 
tem ac fecunditatem δ] ἢν, 46. Ubi pauperi Do- 
mini gratia dederis, idem el donum est et fenus, 112. 

Elementa tria, aqua, aer et ignis in terra reperiuntur, 
ideo de eorum creatione silet Scriptura, 8. E. quatuor 
elementis colum conflatum alii dixerunt, alii hac 
opinionerejecta, quintain quamdam corporis naturam ad 
constituendum calum teinere atque inconsulte intro- 
duxerunt, 10. Quintam essentiam volunt esse iethereum 
corpus, quod neque sit ignis, neque aer, neque terra, ne- 
que aqua, nec quidquam ex simplicibus, 10. Elemento- 
rum in contraria distractio, ruine et dissolutionis causa 
exsistit, 11. Elementa, ignis, terra, aer, aqua inter se 
permiscentur, 26. Vicino elemeuto unumquodque com- 
miscetur per communem qualitatem, et per eam quam 
cum δ! habet societatem contrario conjungitur, 38. 
Aqu propria qualitas est frigiditas; aeri vero, humidi- 
tas : igni autem caliditas, 37. Terra arida est et frigida: 
aqua vero humida et frigida : rursus aer calidus et humi- 
dus : ignis autem calidus et siccus, 38. Vide Corpus. 

Elephautem trecentis et amplius annis vivere quidam 
referunt. Elephanti terrorem incutit exiguus mus, 86. 
Elephantis solers subtilisque descriptio, 85. 

Elisieum ut mulum eonvivatorem non aversabantur illi 
quibuscum vivebat ; οἱ tamen silvestribus oleribus exci- 
piebat aimnicos, 80. 

Eumaunel idem quod Nobiscum Deus, 174 

Ephesiis cum scriberet Paulus, eos per excellentiam 
nominavit exsistentes, utpote qui ei qui est, vere essent 
per aguitionem conjuncti, 2354. 

Equorum cursus. Vide Spectacula. Pharaonis equuin 
projecit Deus in mare. Sennacherib equites omnes dor- 
mitaverunt, 141. Israel, dura ei res in beilis ex animi 
sententia succederent, runquam equestri potentia usus 
fuisse comperitur. Neque quisquam sanctorum privatim 
usum equorum velut convenientem admisit, 141. Lata 
per Moysem de regum officiis lex ita sancit : Non multi- 
plicabit sibi equitatum, 1M. 

Eudoxius ex Svrie urbibus pulsus, Constantinopolim 
occupat, 210. 

EunomiusGalata, Aetiidiscipulus, blasphemiam in Uni- 

enitum evulgat, 208. Utrosque inter se impietate con- 
unctos, exemplo Phinees, uno ictu confizurum se sperat 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


Basilius, 208. Rationem reddit cur licet eilentil cultor, 
contra Eunomium scribendi munus in se receperit, 207. 
Se in hoc scribendi genere inexercilatum fatetor, 201. 
Confutationem hanc, velut morbi remedium, vel sanis 
oblaturum tutameD, aut cerleseipsum qui cseteris optime 
consuluerit, mercedem ad .pturum sperat, 208. Eunomius 
mendax, cavillator, blasphemus, 208. In speciem apolo- 
gie ac defensionis doctrinam suam composuit Eunomius 
ne velut aggreasor videretur dogmata impia proponere, 
sed coactus ad hos sermones devenire, 203 et bo9! Varias 
Eunomii artes, mullipiicesque ratione: quibus ἃ se nove 
doctrins invidiam amoliri conabatur, eubtiliter detegit 
acerrimeque diluit Basilius, 209, 210 et 211. 

Eunomius fldem proponitex vagispatrum vocibus eom- 
ositam, quibus perperam ulitur, 211. Fidei professio 
;unomii eadem que Arii, 212. Cur eamdem proponat, 

212. Αἱ ubi eam velut traditionem, et amussim pro 
suit, aliam quasi simpliciorem profert, 212. Patrum & 
quam ceu regulam proposuerat, corrigit, 213. Si doloso 
velamine euam non obumbrasset opinionem Eunoniius, 
scripsisset : Credimus ingeneratam esse essentiam Dei, 
212. Opinioni sua& velut hamo simplicitatem fidei ceu 
escam circumdat, 213. Verba hec Eunomii, ἐὲς qui vide 
ri cupiunt Christiani, suggillat Basilius, 213. Fetetur Ευ- 
nominus Deum juxta naturalem notionem neque a seipso, 
neque ab alio factum, 214. HincBasilius vanam viri loqua- 
citatem irridet, quasi ejus qui solem lucidissimum esse 
stellarum ratione docere vellet, 314. Id quod facit, prius 
esse eo quod efficitur dixit Eunomius ; ut inde Filium 
ex non exstantibus esse colligeret, 214. Notat Basilius 
Funomium verbis istis : sequitur illum &£ngeneratio, cal- 
lide et ha:retico seneu addidisse, imo est ipsa substantia 
ingenita, et in his secum adhuc pugnare, 215. Addidit 
hac Eunomius, ut priore demonstrato, oetenderet Uni- 
genitum secundum substantiam Patri dissimilem, 316. 
Negat ingenerationem aecundum nostrum intelligendi 
modum in Deo considerari, ratas probaturum se hinc fa- 
cili conatu, ingenerationem substantiam Dei esse, 216. 
Intelligentice inheret tanquam nihil omnino eiguificanti, 
sea iu 8018 profatione existentiam habenti ; atque Deo 
iudiguum esse simulat, eum videlicet ideis et perceptio- 
nibus ornare ac cohonestare, 916. Negat Eunomius debi- 
tum &olvi Deo, nisiingenerationem substantiam esae con- 
fiteamur, 219. Ridieulam hanc opinionem, et δὰ novum 
dogma confirmandum inutilem esae, copiose demonstrat 
Basilius, 219 et 220. Eunomium interrogat, cur in sola 
ingeuiti voce ita caute, in cielteris it& incaute se gera, 
220 et 221. 

Eunomius aliquid de Deo secundum privationenrr did 
στα ferens, ingenitum dicit ipsam esse substantiam in- 

enitam, 223. Substantia Dei est ingenita, non autem 
ingenilum substantia est, 223. 

uuomius qui se Dei substantiam adinvenisse pulat, 
ipsum etiam apostatam angelum fere jactantia superat, 
224. Communis notio Deum esse, non quid sit, nos ad- 
monet, 224. Nihil precipui relinquunt Eunomiani Unige- 
niti aut Spiritus sancti cognitioni, siquidem essentiam 
Dei comprehendunt, 224. Vide Deus. 

Eunomius negat generationem admittere unquam 
posse Deum Patrem,adeo ut suam ipsius naturam cum 
genito communicet, 223. Quia dissimilem Deo ae Patri 
unigenitum Filium ac Deum vult ostendere, Patris et 
Filii nomen silentio praeterit, ac simpliciter de ingepito 
et genito disserit. Veretur Basilius ne, dum  Eunomii 
blasphemias ore repetit, mentem polluat suam, 399. 

Eunomius in eodem artificii genere persistit. dum ail 
non esse comparationemingeniti cum genito, ut quam bis 
vocibus oppositionibus inesse ostenderit, eam in ipsam 
Patris et Filii snbst«ntiam transferat, 230. Nullam vult 
esse comparationem geniti cum genitore : et ut imaginis 
rationem hac uuica voce tollit, ita splendorem ac cha- 
raclerem esse substantie negat, 230. Negat dicere se 
posse communem quidem ingenito et geuito substantiam 
esse, ordine vero in tempore illum primum esse, hunc 
vero secuudum, 230. Cum improbum sermonem vull 
attingere, nonnullaqui abomnibusconceduntur premit 
tit : ut propterea quod de iis recte sentit, in reliquis 
quoque sibi fidem paret, 233. Sic, ex eo quod Deus com- 
positus non sit, negat filium ei esee consimilem, 231. 

Christi verbis : Pater qui me misit major me est, abutitur 
Eunonius, 233. Stolidos denique et ad impietatem au- 
daces vocat eos, qui iequalem Patri Filium dicunt, 233 et 
234. lisdem offenditur quibus Judmi exacerbabantur. di- 
centes tunc : ZEqualem seipsum facit Deo, 235 et 995. Pa- 
tris appellatione operationem, non substantiam signifl- 
cari putat, 235 et 295. 

Eunomius secum pugnat, cum Deumet majorem et in- 
comparabilem dicit, 236. Ut Dei substantiam ab Unige- 


1169 


niti substantia divercam ostenderet,illud majus,ceu com- 
parative usurpatum pro substantie diversitate accepit; 
rursus, ut ad creature equalitatem Unigenitum detru- 
dat, Patrem sancit incomparabilem, 237. Extollere se 
Deum et Patrem eimulat, ut unigeniti Filii et Dei maje- 
statem imminuat, 237. 

Eunomius habere se simulat innumeras demonastratio- 
nes, quod Filius a sanctis factura appellatus sit, 241. 
Quemadmodum Patris substantiam per ingenerationem 
significari decernit,ita quoque substantiam Filii pergeni- 
turam significari dicit,242. De substantia Filii verba facti 

uasi dicat Filium esse aliud quid preter ipsam, 246. 

on aperte dicil genitum ex nihilo Filium,sed cjus sub- 
stantiam cum non esset, genitam esse, 246. Non dicit 
eam ante eccula, vel eimpliciter non fuisse ; sed ante 
8uam ipsius constitutionem non fuisse,246.Idem dicere 

osset de Patris substantia, 246.Filio hoc tribuit magni 

unomius, quod antiquior sit creaturis et ante ea qu» 
ipse fecit, 248. Impudentem blasphemiam circumvallat 
implicatione &yllogismorum, quos acerrime confutat ac 
diluit Basilius,248. Eunomiani privationem principii de- 
cernunt idem esse atque eternitatem,et quoniam Filius 
non est ingenitua,ne c&ternum quidem profitentur, 253. 
Non exaistentem Filium genitum esse dicit Eunomius, 
253. Qui ex nihilo ad esse creaturas produxit,255. Voci 
genitus vocem creatus conjunxit,ut nullam Filium inter 
et creataram diversitatem esae ostenderet, 257. Quam 
reipsa concinnavit blasphemiam, hanc verbo obtegere, 
sermonisque impudentiam delinire cum vellet,non com- 
munem facere se duxit creaturis Unigenitum,261.Negat 
nominum communitate communem fieri substantiam,qui 
prius dixit,substantie diversitatem, diversitatem nomi- 
num sequi, 261. Quo eensu Filium quoque lucem esse 
confitetur ÉEunonius, 262. Lege etiam naturce, substan- 
tiam Unigeniti ἃ substantia Palris separatam esse di- 
xit, 267. 

Eunomius creaturam esse ait Spiritum sanctum,quam 
vocem illorum qui veritatem adorti sunt emiltere nemo 
ausus fuerat, 270. Quod hanc blasphemiam prius in Do- 
minum evomuerit,non impietatis mitigatio est, sed con- 
demnationis accessio,270.Ingeniti creaturam esse Filium 
dici', Unigeniti vero, Paracletum, 270. Dupliciter blas- 

hemat verbounico,210.Si duo principia inter se adversa 

nducit, una cum Manicheo et Marcione conferendus, 
271. Multorum opinione contempta, qu& Scripture san- 
ctum glorificant,simulat tenere 8e sanctorum doctrinam 
deinde dicit & sanctis quidem se didicisse tertium esse or- 
dine et dignitate Spiritum ; ἃ seipso vero credere,pDatura 
quoque tertium esse,272. Qui vero sipt sancti illi, et in 
quibus scriptis doctrinam hanc ediderint,dicere non po- 
test, 272. Premium impietatis Cyzicum retulit Euno- 
mius, 210. Quoniam Spiritus, Filius nominatus non est 
eum creaturam dicit Eunomius,305.Quia Spiritus ex l'eo 
processio non vocata est generatio,idcirco et hanc Spi- 
ritus ex Dei ore processionem tollit: et quia Filius non 
nominatur,ideo nec ipsum spiritum oris Dei esse credit, 
sed manuum Dei opue,306 Spiritum sanctum etiam una 
cum igne gehenno collocat, 308.Cum non potest Spiri- 
tum pon increatum intelligere, aut dicere, Deum ipsum 
ait Spiritum vocari, 309. Vide Basilius, Factura, ilius, 
[ngenitum, Spiritus sanclus, Unigenitus. 

n Euxinum Pontum per Propontidem simul influunt 
[isces ascensus tempore, 66. Cur aqua maris aquilo- 
naris et Ponti sit dulcior, 67. 

Evangelii praedicatio in contemptibilibus dictiunculis 
vim multam habet persuadendi,162.Mattheeus ab humana 
Christi generatione exorsus est ; Marcus, a predicalione 
Joannis ; Lucas,a corporalibus initiis ; Joannes,a Verbi 
generatione, 250 et seq. Vide 7radilio. — 

Eventus rerum alii sunt ἃ nature, alii ἃ casu, alii 
in nostro arbitrio positi sunt, 16. 

Exquirere amplius quiddam signiflcat quam quisrere 
quemadmodum etiam perscrutatio plus dicit quam 
scutatio, 146 

Exsultationis vox Scripture familiaris est, per quam 
hilarem ac letum anime statum in iis qua letitia di- 
gni sunt ostendit, 131. 

F 


Facere. Vide Factura. . 

Facturam a sanctis Filium eppellari simulat Eunonius 
241. Locum illum Act.t , 36, Christum fecit Deus explicat 
Basilius,239 et 940, Tutum non fueri!,voce fecitimmultata 
universorum factorem facturam dicere. 1n creaturis qui- 
dein reperimus a verbo, fecit, desumptam fuisse facture 
appellationem ; in Filio autem Dei non item, 339. Variis 
nominibus, in quibus non multum videtur inesse laudis, 
lis qui nominum sigDiflcalnonem non assequuntur,Domi- 


QUJ£ ANTE APPENDICEM INYENIUNTUR. 


1170 


num glorise appellare non erubescit Scriptura ; at factu- 
ram nuesquam omnino nominavit,239. Facturam factorem 
omnium appellare aggreditur Euncmius,240.Factura et 
genitura inter se non differunt, 241. Euaomius, eorum 
qvi corpoream generationem intelligunt,susceptia cura, 
eos quibus facture appellatio offensioni est, negligit, 
242.Non in opificem credidimus et in facturam,sed in Pa- 
trem et Filium per baptismi gratiam obsignati sumns. 
258. Quod fit,non ex substantia facientis est ; quod vero 

eneratur, ex ipea substantia generalis eat ; non ergo 
Idem est facere et generure, 280. Creatura aut factura 
non est Filii substantia, 284 οἱ 986. Filius cum esit sa- 
pientia et sanctificatio, factura non est, 294. 

Fatum. Vide Providentia. 

Feni herbam et florem cum conspexeri», Isai memi- 
Deris, qui dicit : Omnis caro ul fenum, etc., 41. Recte 
humanam gloriam cum debilissimo flore comparat 
Propheta, 42. 

Fenus τόχος dicitur ob ingentem mali fecunditatem, 
aut forte ob dolores ac molestias quas animis eorum qui 
fenore acceperunt, solet creare. 111.Ut puerperium pa- 
riture, ita dies indicta debitori instat, 111.Fenus viperis 
coparatur, que ventrem matris corrodunt, 111. Pecca- 
tum hoc plurimis Scripturo locis vituperantur,107.Eze- 
chiel id in maximis malis recenset,si fenus et quidquam 
ultra sortem recipiatur, )07.Maxima est inhumanitas il- 
lum quidem qui necessarium indiget, mutuum ad vite 
subsidium quierere ; hunc verosorte contentum non esse 
sed sibi ex pauperis calamitate provintus opesque col- 
ligere,107. Avarus spe fenoris implacabilis stat ad pre- 
ces indigentis, ac per perjur'um velut inhumanitatis 
questum acquirit, 107. Utriusque copiosa elegansque 

escriptio,107.Qui mutuum quaerit, cum fenori,cui sol- 
vendo non est,obnoxium se prestitit, voluntariam quoad 
vivet,recepit servitutem, 108. Venit subsidium inven- 
turus, sed hostem reperit; remedium dum requireret, 
in venenum incidit, 108. Fenerator medico similis est 
qui cum egroto sanitatem restituere deberet, e contra- 
rio ei, vel exiguas virium religuas adimeret, 108.Acces- 
sionem majorem facit peccatis. quam opibus,108. Indi- 
gens dum respicit ad paupertatem,de solutione despee 
rat,dum ad prieseutem miseriam,fenore pecuniam sumit, 
108. Argento accepto,statim hilaris est; ast sensim di- 
fluente pecunia, eum vili teedet propter fenus,108. Mi- 
gerrimi debitorum conditionis mains descriptio, 108 et 
110.Usura mendacii principium est, occasio ingrati ani- 
mi,perfidieeque et perjurii,109.Rationes quibus ducun- 
tur pauperes ad pecuniam fenore sumendam,expendun- 
turet refelluntur,109.Comparantur piscibus qui una cum 
esca hamum vorant, 110. Si locuples es, nihil tibi fe- 
nore opus esL; si nibil habea, non pendes usuras.110. 
Paupertas ignominiam nullam affert.Quid nobis oppro- 
bria ex sere alieno paramus ? 110. Debitor utique et pa- 
per est, et curis multis conficitur, 110. Feneratorum pe- 
cunie comparantur leporibus,quos aiunt simul et parere 
et nutrire et superfetare, 110. Ecdem et adnascentes 
ariunt,et veteres renovantur, 111. Omnia tibi tolerabi- 
fiora sint quam argentum fenore sumere. Loca operam 
tuam lucri gratia, ministra, eto., 111. Qui se muliebribus 
voluptatibus mancipant,ii sunt qui ad fenus confugiunt, 
111. Qui fenus fenore commuotant, hydropicis et cholera 
laborantibus comparantur, 112. Si qui fenore facti sunt 
divites, plures ad laqueos pervenerunt, 112. Basilius vi- 
disse se testatur ingenuos pueros, ob patris debita, in 
foro vendi,112. Nemini patris paupertas data est crimini; 
cave ipgenuitatem filiis fenore auferas, 112. Si quis pau- 
eri Domini gratia dat, hoc ipsum et donum est et fenus, 
12. Argentum si pauper fenore sumit, non ditescit, sed 
libertate spoliatur, 109. Habes suppellectilem ? Vende: 
preter libertatem amitti omnia patiare, 109. Si solvendo 
Don es, argentum fenore sumens, malum malo cu- 
ras, 109. Alia sunt verba argentum fenore sumentis, 
alia cum fenus ab eo exigitur, 109. Si fenerator sit amicus, 
ejus amittis amicitiam ; si inimicus, adversario ac male- 
volo fis subditus, 109. Feneratoris hinc crudelitas, obe- 
rati hominis illinc acerba conditio describuntur, 109. 
Quod datur ad usuram, et Janti et accipiepti male cedit, 
109. Agricola spica accepta semen rursus sub radice non 
ecrutatur ; fenerator vero et fructus habetet sortem non 
relinquit, 109. . 

Ficos silvestres alii juxta hortenses censerunt; alii 
vero grossos caprifici domesticis ficis alligantes, ipsorum 
medentur iuflrmitati,jamque diffluentem ac evanescen- 
tem fructum grossis caprifici continent, 47.Vide Arbor. 

Fidei simplicitas plus habeat roborie,quam quie ex ra- 
tione petuntur demonstrationes, 10. Qni per se debitis 
est, et tamen in se retinet fidem, per propriam fidem ad 
salutem preeparstur ; qui vero liberandus est, pretium 


4151 


Col. 12 B 10. διατείναντες. 

B 10. ἐχδήσαντες ἀπ᾽ αὐτῶν τῶν ἄχρων μετεώρους. 

B 11. ὑπὲρ τοῦ πελάγους. 

B 12. τοῖς δελεάσμασι τούτοις καὶ τὰ ἄγχιστρα. 

C 8. ἀνωφερὴς οὖσα διὰ τὴν χουφότητα τοῦ ἕνει- 
λημμένου ἔσωθεν πνεύματος, πάλιν ἀνθέλχει. 

ἃ 5. μαιμάσσει. 

C 5. wpsovicea καὶ παρὰ πελάγη πελαγῶν, ἀμεί- 
ὅει καὶ πολὺν πόνον ὑφίσταται ἄπραχτον xal τελευ- 
ταῖον τῷ βραχεῖ τούτῳ ἀγχίστρῳ. 

C 9. καὶ τῷ λιμῷ. 

C 10. μετὰ τῶν ἀσχῶν φερόμενον xal θήραμχ 
καθίσταται τῷ ἀλιευτῇ. 

C 10. τῷ μιχρῷ τὸ δπερμέγεθες. 

Ὦ 4. ζύγαιναι. 

D 5. φῶχαι pro βόες. 

D 5. τῶν κητῶτ xal εἴδη xai ὀνόματα. 

D 9. ποιεῖ τὴν γῆν οὗ τὴν ὁρμὴν πολλοῦ γε xa! 
δέει τις ὁπομεῖναι, οὐδὲν γὰρ, οὐδὲ τῶν ἀλόγων καὶ 
μεγίστων. 

D 12. ὥστε vai ἀντιστῆναι. 

D 13. ἀλλ’ ὅμως καὶ τοῦτον τὸν ἀνύποιστον τὸν 
οδερὸν, ἐν μικρῷ ζώγρῳ πολλάχις κατακεχλεισμένον 
ρᾶς, τίς οὖν ὁ καθείρξας. 

Col. 24 A 2, τῷ μεγάλῳ θηρίῳ. 

A 2. ἐπινοήσας, xal τῇ ἀραιότητι, 

A 4. θηρίω deest. 

A 5. ἄσθματι, xal διὰ τῆς ἐλευθερίου ἀναπνοῆς, 
τὴν ἀσφάλειαν αὐτοῦ προδιοιχησάμενος, οὐχὶ ἄνθρω- 
πος, οὐχὶ ὁ αὐτὸς χαταπαίζει xal τῆς παρδάλεως, 
ὅταν ὑπερτείνῃ. 

A 14. χατεγέλασεν, οὐχὶ καὶ τῶν λοιπῶν θηρίων 
τὰ ἀγριώτατα καὶ δυσχαταγωνιστότερα, παίγνια ταὶς 
οἰκείαις ἐπινοίαις ποιεῖ; οὐ περιουσίᾳ διανοίας πάν- 
τῶν χρατεῖ, συμπερίπταται δὲ ὅμως τοῖς πετεινοῖς, 
τῷ λογισμῷ χρώμενος, ὅσα καὶ πτεροῖς " οὐδὲν γὰρ 
κατέχει τὴν τοῦ ἀνθρώπου διάνοιαν. 


ὑπὲρ γῆν. 

ΒΘ ὄρνεον χαὶ χαταγελῶν. 

B 11. xal τῶν φύλλων, ἀποχρύψαντα τοῦ ἱξοῦ. 

B 12. xal ἀποπλανήσαντα τὸ ὄμμα τοῦ ὀρνέου, 
καὶ οὕτω τῇ μιχρᾷ κροσψαύσει xal κατασχέσει, χρα- 
τήσαντα τὸ ἀεροπολοῦν, καὶ τὸ δι᾽ αἰθέρος πρώην φε- 
ρόμενον πτηνὸν δέσμιον lE ἀποχομίζοντα. 

G. 13. ἤγαγε τοῦ ἀνθρώπου θεὸς, xal τήν χτίσιν 
ἐπλήρωσε. 

C 15. τῆς τούτων δεσποτείας. 

D 8. τί οὖν ἐστιν ἄνθρωπος ὁρισώμεθα χαι ἡμεῖς 
ἐξ ὧν ἀνέγνωμεν. 

Col 25 A 1. λόγῳ τούτῳ, πρὸς τέλειον ὅρον τοῦ 
ὑποχειμένου. οἱ πολλὰ προσταλαιπωρήσαντες τῇ ἀνα- 

ει. 
2. ἐπισχεψάσθωσαν. 

Α 13. αὐξάνῃ γὰρ xai συ ὡς xal τὰ λοιπὰ ζῶα καὶ 
ἀπὸ μιχροῦ. 

B 13. ἐχδολὴν, οἱ μὲν γὰρ ἀπεφύησαν, οἱ δὲ ὑπ- 
ἐφύησαν. 

C 8. τεσσαρεσχαιδεχαετοῦς, xal ἑξῆς ἀνὴρ, ἐνταῦθα 
ol ὅροι τῆς αὐξήσεως. 

M 4. αὐξάνεσθε οὖν, οὐχ εἰσάπαν“ οὐ γὰρ ἐὰν 
γένῃ. 
C 6. ἀλλὰ τοῦτο τὸ αὐξάνεσθε, μέχρι τινός " οὐ 
γὰρ ἄμετρα τὰ τῆς αὐξήσεως * αὐξάνεσθε, ἕν ῥῆμα 
σοφῶς λεχθὲν, προνοητιχῶς οἰχονομεῖτάι, χατὰ γὰρ 
τὴν πρώτην σύστασιν. 

C 10. ἀλλ᾽ οὐ τὸ μετὰ ταῦτα ὡς νεώτερον. 

D 2. δὶς τοσοῦτος. 

(Ο] 28. A 11. ἐγένετο δὲ ἐξ ἀρχῆς, τοῦτο αὐτῇ 
ἑνδόσιμον, ἀπὸ ῥήματος xal προστάγματος δεσποτι- 
χοῦ, xal τὸ τότε ἅπαξ ῥηθὲν, διὰ πάσης ἀεὶ τῆς «τί- 
σεως καὶ μέχρι τέλους χωρεῖ. 

B 10. ἄλλα xoplec τὸ χρήσιμον αὐτῆς ἐχλεξάμε- 
vot, τὸ ὄσον ἄχρηστον καὶ ἀσυντελὲς εἰς δίαιταν ἀπο- 
πειψώμεθα. 

6. τὸν aitov ὠνησάμενος. 

C 8. ἀποῤῥίπτεις ἀναλεγόμενος ἐκεῖθεν καὶ εἴτι 

ἄλλο ἐπιμέμιχται τῷ σίτῳ ἀνεπιτήδειον πρὸς τροφήν. 


VARL/E LECTIONES 


D που προσηγορίᾳ τὸν ἄνδρα μύνον ὗπο 


4188 


D 2. καὶ τετραπόδων ἄνει νομήν. 
Col. 20 A 7. μὴ ἄλλως ἡ βουλὴ καὶ ἄλλως τὸ ποίη- 
μὴ μεταμέλεια. 

B 5. ἰδιοσήμαντα. 

B 9. ἠτόνησς τυχὸν ὁ ποιῶν’ 

Col. 32 A 4. nf προλαθδών. 

Α 14. εὐθὺς εἴχομεν. 

Β 10. καὶ μηδὲν οἴκοθεν πρὸς τὸ κάλλος. 

B 14. αὐτὰ δὲ δι’ ἑαυτὰ τὰ χρώματα. 

C 13. παρ᾽ ὅλην ζωήν. 

Col. 33 A 5. τοιοῦτος καὶ σὺ γένῃ. 

Β 1. ἐχέτω μὲν, φησὶν, ἐν αὐτῇ. 

Β 4. εἴ ἐποίησε χαὶ xal ὁμοίωσιν. 

Β 8. ἵνα σὺ σεαυτόν. 

B 10. γειώμεθα. 

C 2. οἰκειώσεως. In margine, 4p. ὁμοιώσεως. 

C 4. ἐπὶ τὸ χχλούμενον. 

D 5. ἐνέφηνεν. ἵνα οὖν μὴ ἀμαθῶς. ἀνθρώ 

D 6. ἀμαθῶς τις fj καὶ χαχούργως τῇ τοῦ . 
Y : ἐ πολάδῃ δηλοῦσθαι, 

προσέθηχε παρευθὺς, ἄρσεν xal θῆλυ. 

Ὁ 9. τότε κατ᾽ εἰχόνα θεοῦ γεγενῆσθαι καὶ τὸ καθ᾽ 
μοίωσιν θεοῦ γενήσεσθαι, ὥσπερ xai ὁ ἀνήρ. 

D 10. ἐπλάσθησαν, xat ὁμότιμοι καὶ ἴσαι. 

Col. 36 A 4. εὔτονον ἐν καρτερίαις. 

A 12. xal σωτήριον. 

B 8. ὡς πρὸς ἕνα, τοὺς ἀμφοτέρους ποιούμεθα τὴν 
διάλεξιν, καὶ εἰς τὸ καθ᾽ ὁμοίωσιν, ὅλῃ σπουδῇ προ- 
τρεπόμεθα, τοῦτο δὲ περιέσται σοι. 

B 43. ἐπακολουθεῖ. 

C 11. δυτημερώτερον. 

C 42. χαλεκώτερος ; ὁ δὲ πλεονέχτης καὶ ἅρπαξ, οὐ 
λύχος αὐτόχρημα ; ποῖον θηρῶν οὐχ ἔνδον. 

Ὦ 5. διὰ τοῦ πάθους. 

Col. 37 A 8. ἀλλὰ σύ μοι φύλαττε. 

9. ἄρχε παθῶν. 

B 7. οὕτως $j διὰ τῶν ζώων. 

Β 10. εἴσω τῆς οἰκείας, δημοσίᾳ. 

C 12. διανοίας, ἱκανοὺς ὑμῖδ θησαυρούς. 

D 5. ᾿Αμήν. Καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς ὃ θεὸς xai 
εἶπεν, Αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε, xal πληρώσατε τὴν 
γῆν. Ὁ μὲν σοφὸς Σολομών. 

D8 l πειθοῖ. , 

D 9. ἀνθρωπίνοις λόγοις. 

D 12. ἐγὼ δὲ ματαίως ἄρα κατ᾽ ἐμαυτὸν ἐσχό- 
πουν, ἅ τε εἶχον ἐν τῇ ἐμαυτοῦ διανοίᾳ, καὶ ἃ παρὰ 
τῆς Γραφῆς δεδιδαγμένος ἥμην περὶ τοῦ ἀνθρώπου. 
ἐλογιζόμην γὰρ ὅτι πῶς μέγας ὃ ἄνθρωπος, τὸ ἐπί- 
χηρον ζῶον. . 

01.39 A 6. περὶ ob xal τῇ Γραφῇ λέλεκται, Κύ- 
pu, τί ἐστιν ; ᾿ , 

À 8. χαταφρονει τούτου ὡς ἐντελοῦς ζώου, ἡ δὲ 
παροιμία. 

Α 12. ὅτι ὁ θεόε. 

Α 15. εἰ μὲν γὰρ πρὸς τὴν φύσιν μόνον ἀποδλέψεις, 

ἧς ὑεγένεται τὸ ηδὲν cot φανεῖται καὶ τοῦ μηδενὸς 

toc. el δὲ πρὸς τὴν τιμήν, 

7 ὑπερτέταται λόγῳ μόνῳ παραχθείς, ἀστέρες 
καὶ ἥλιος. 

B 8. xal πάντα ὅσα ὀφθαλμῷ τε θεωροῦμεν, xai 
νῷ χκαταλαμθάνομεν. 

C 4. ὡς γενηθήτω στερέωμα deest. 

C 2. ἀλλὰ πλεῖόν τι ἐν τούτῳ xafopácat ὑπὲρ φῶς. 

C 6. ἰδίᾳ χειρὶ χαταξιοῖ διαπλάσαι. 

C7. οὐχ ἡ γῆ ἡμᾶς αὐτομάτως ὥσπερ τοὺς τέτ- 
τιγας, οὐ εἰτουργοῖς τισι xal διαχονηταῖς ἐχρήσατο 
πρὸς τὸ ποίημα, ἀλλ᾽ ἰδίᾳ χειρί. 

C 14. ὅταν μὲν οὖν πρὸς τὸ ληφθέν. ] 

D 5. xat ἔλαδεν ὁ θεός. ἀλλὰ πῶς ; ἐκεῖ μὲν ἐν 
τοῖς χατόπιν. 

D 8. ὡς μήπω μηδὲν περὶ ἀνθρώπου τάχα δεδι- 
δαγμένων ἡμῶν, λέγει γάρ. 

5 11. τὸν ἄνθρωπον, ἥδη τινὲς ἔφασαν. 

Col. 44 A 8. ὅπου μὲν γὰρ ἡ τοῦ τελείου ἀνφρώπου 
ποίησις εἴρηται, καὶ ὅτι κατ᾽ εἰκόνα θεοῦ ἐποίησε; 
αὐτὸν, τὸ ἐποίησε γέγραπται, ὅπου δὲ λοιπὸν περὶ τῆς 
σωματικῆς. 


1153 


AD IIOMILIAS DE TIOMINIS STRUCTURA. 


1154 


Col. 41 A 4. ἔπλασεν. In margine ; διαφορὰ ποιήσεως α C 2. ὅτι xal παρ᾽ ἡμῖν ὁ τούτων θησαυρὸς ἐναπό- 


πλάσεως, καὶ 7) χρῆσις ἀπὸ τοῦ ψαλμοῦ. 
Α 13. πρῶτον τοίνυν εἰπὼν περὶ ψυχῆς ὑποστά- 


σξως. 

Β 2. παραδίδοται. 

B 3. (καί deest) ἐποίησεν. 

B 4. τῆς ποιήσεως. 'EAoyitevo ἂν ὡς τὰ χτήνη ὡς 
τὰ θηρία. 

J 7. ὡς χόρτος. xd 

B 7. ἵνα οὖν φύγῃς τὴν πρὸς τὰ ἀλογώτερα. 

Β 10. ἔλαδεν οὖν ὁ Gic. TUR 

B 14. ?, κατασχευᾶστσά σε. 

B 15. τὸ οὖν παρὰ θεοῦ πλασθὲν μὴ μιανθήτω ὑπὸ 
πονηρίας μὴ ἀλλοιωθήτω διὰ xaxlac* μὴ ἐχπέσῃς 


D 7. τελείωσιν καὶ τὸν ἀπαρτισμόν. 


D 8. ἡμῖν δὲ τοῖς λογικοῖς. 


Col. 44 A 2. καὶ τὰ προγενόμενα μὲν χατόπιν᾽ 


ἀφιέναι, τὰ λείποντα δὲ τῆς εὐσεθείας ταῦτα ὅση δύ- 
νᾶμις ἐπιχητεῖν, 

A 4. ὁ Ἰσαᾶκχ. 

B 4. ἡμῖν εἰς ὑπηρεσίαν. 

B 5. χεὶρ... ἔργων deest. 

B 7. ἐφ᾽ ἃ προσήχει, πάλιν ἡ τῶν μελῶν ἡμῶν. 

D 10. πληρώσατε τὴν γῆν. ἰη margine: θαυμά- 
σιον εἰς τὸ πληρώσατε τὴν γῆν᾽ γῆν γὰρ τὴν σάρκα 
φησὶν, ἐπεὶ καὶ ἀπὸ τῆς γῆς ᾿ ἤχουσε γὰρ ὅτι γῆ εἴ 
χαὶ εἰς γῆν πορεύσῃ. 

B 10. κοιναὶ μὲν γὰρ τυχὸν xai τοῖς ἀλόγοις ζώοις 
al τοιαῦται φωναὶ, ἰδ'άζουσαι. 

D 13. ἐκεῖνα μὲν γὰρ σωματικῶς αὔξει. 

C 7. τὰ ἑρπετὰ deest. 

C 8. τούτου ἕνεχεν. 

C 9. φησὶν deest. 

D 8. Καὶ μὴν εἴποι τις" ὁρῶμεν ἀρτίως xà πλείονα. 

D 9. τρέφεσθαι. 

Col. 45 À 4. τοὺς δεδομένους αὐτῷ. 

A 10. αἱμοδόρος ὁ λέων. 

Α 13. παρὰ θεοῦ. 

A 15. διεχείριζεν᾽ ἀχμαία γάρ. 

B1. οὔπω γὰρ ἐπιτήδευσις ἀνθρώπων, οὔτε θηρία 
διέσπα. 

B 2. οὔπω γὰρ ἦν αἱμοδόρα. 

B 4. ἀλλὰ πάντες τὰ χύκλῳ διῃτῶντο. 

Β 7. ἄγρωστιν ἐσθίοντας, 

B 11. (xà! deest) χόρτον. 

B 12. ἐπιδουλεύοντα. Ὁποῖα vào μέλλει, Εἶναι ἀπο- 
χατάπτασις, τοιαύτη πάντως ἦν χαὶ ἡ πρώτη. 

B 14. ἐπὶ τὴν παλαιὰν αὐτοῦ xal πρώτην χατά- 
στασιν. 

C 4. ἐπιστρέφει. 

C 5. τὸν ἐλεύθερον. τὸν ἀγγέλοις σύντροφον, τὸν 
ο᾽χεῖον θεῷ. ταῦτα δὲ εἴρηται ἡμῖν οὐχ ἐπειδὴ τὸν 
ἄνθρωπον ἀποκλείειν θέλομεν τῆς συγκεχωρημένης 
παρὰ θεοῦ χρήσεως τῶν βρωμάτων. 

C 13. ἡμῖν ὕστερον ἢ τῆς ἁμαρτίας. 

Ὁ 2. τροφᾶς. 

D 4. τῷ κάλλει ἐχείνου. 

D 9. ὑπὸ χαλεπῆς ἀῤῥωστίας μὴ δυνάμενοι, 

Ὦ 9. τῆς συνήθους τῶν βρωμάτων ἀπολαύσεως. 

Col. 48 A 1. ὀσφραντοῖς xai τοιούτοις τισὶ παρὰ 
τῶν ἴατρῶν δεξιώμασι τὰς παρηγορίας λαμδάνουσιν. 
ἐπειδὴ γάρ. 

3. (εἰς ἀπόλαυσιν deest) ἐκπεπτώχασι, 

Α 5. τὴν θεραπείαν. 

Α 6. ἀλλὰ καὶ νῦν οἱ βουλόμενοι χατὰ μίμησιν τῆς 
ἐν τῷ παραδείσῳ ζωῆς ἄγειν ἑχυτοὺς, φεύγωμεν 
ὀλοσχερῶς ταύτην. 

A ὅ. ἐπ᾽ ἐχεῖνον δὲ τὸν πρότερον βίον, καθόσον ἐστὶ 
δυνατὸν ἀναγώμεθα. 

À 11. χρώμενοι πρὸς ἀρκοῦσαν διατροφήν. 

B 3. καὶ τὴν τοιαύτην. 

B 4. ἀντὶ μεγάλου τινὸς κατορθώματος. 

B 6. xai πολλά. 

Β 7. καὶ ὅτι τέλειος. 

Β 8. καὶ ὅσα ἄλλα περί. 

B 12. γεννᾷ ἄλλον ἀφ᾽ ἑαυτοῦ. 


c 


κειται. 

Ο 5. ἐκ τῆς τοῦ χόσμου ταῦτα εἶναι. 

C 13. εὐχαταφρόνητα, τοὺς μὲν τοιούτους λόγους 
σιωπῇ παραδραμωμεν᾽ τοῖς δὲ μετὰ χεῖρα καὶ ὧφε- 
λιμωτέροις ἐμφιλοχωρήσωμεν, ἅμα δὲ, καὶ οὐδὲ τῷ 
χοινῷ xai ἰδίῳ λαῷ εὔληπτος ἣ τῶν τεχνιχῶν, 

Ὁ 2. ἐκδεχομένη. 

D 8. xai o ἐνιαυτὸς δὲ ὁ ξύδομος παρ’ ἐχείνοις, 

Col. 49 A 1. ἐργᾶσθαι. 

A 5. αἰχμαλωσία, ὡσαύτως ἔστιν ἰδεῖν xal τὰ ἡμέ- 
τερὰ ἑπτάχις. 

A ὃ. xai ἡμεῖς. 

A 8. ἕύδομος ἀπὸ γενέσεως, οὐχ εἶδε θάνατον μυσ- 
τήριον τοῦτο, 

A 9. ᾿Αδὰμ, ᾿Ενώχ deest. 

Β 5. ἀλλ᾽ εἶπε μὲν ὡς ἤδει ὁ μαθητὴς, ὑπερέδαλε 
δὲ τῷ πλούτῳ ὁ δεσπότης. 

B 8. ὀχτάχις. Εἶτα ἱπήγαγεν ἕως ἑδδομηχοντάχις 
ἑπτὰ, οὐχ εἰς ἄλλον μετέπεσε τῇ αὐξήσει ἀριθμὸν, οὐχ 
εἶπεν ἑκατοντάχις ἑχατὸν, 

D 12. ἀρχαϊός ἐστι τὴν ἐδδομάδα. 

C 5. παρκλύσει. 

C 6. ἑπτά. Ὁμοίως οὖν κἀνταῦθα, ἄφεσις παρὰ Πέ- 
τρῳ ἑδδόμη, ἀναλογοῦσα τῇ ἐχδιχήσει τοῦ Κάϊν, καὶ 
συγχώρησις παρὰ Κυρίου ἐδδομηχοντάχις ἑπτὰ, ὡς ἡ 
χατάχρισις τοῦ Λάμεχ ὅσον τὸ παράπτωμα. 

Col. 52 A 2. ἑπτάχις τιμηθήσεται. 

A 4. παραφαίεει τὰ μέλλοντα, τότε δέ. 

B 3. τῆς ὀγδόης, τῆς συντελείας. 

B 11. πάντες ὁμοίως ἐναγώνιοι. 

Ο 8. τοῦ Κυρίου ἐπιφάνεια. 

C 15. οἱ δίκαιοι, ἐπὶ τὰ ἄνω πρὸς οὐρανὸν, ὀχήματα 
139 αὐτοῖς. 

Ὁ 1. καὶ προπομπὴ αὐτῶν τὰ νοερὰ πνεύματα. ; 

D 4. πεπεδημένοι xai αὐτοχατάχριτοι ὑπὸ τῆς πονη 7 
ρᾶς συνειδήσεως. . 

υ 7. διασχηματίζει. 


ἫΝ D 9. τούτου ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, οὐδὰ τὰ παραχο- 
|o 


υθοῦντα. 
D 11. νεωτεριχαί. Γάμων μεχέται, παιδοποιίας ἐλ- 
πίδες, πραγμάτων ἢ χρημάτων φροντὶς οὐδεμία. 
Col. 53 A 4. τοῖς ἐπηρμένοις. 
B 2. τὴν συμπλήρωσιν. 
B 4, πε i τούτου αὐτοῦ. 
C 44. UG ool σε τῷ λόγῳ. 
C 15. καὶ ἐτίμησεν, ἐπι τὸ εὐφη μότερον καὶ ἐντιμό- 
&:pot, μεταγαγών σου τὴν γένεσιν, ἄνθρωποι γάρ. 
Col. 56 A 3. διηνεκὴς σύνεσις καὶ ἐπίγνῶσις, 
Α 15. καὶ τοῦ μηδενὸς ἀξίους. 
B 12. τῶν οἰκετῶν deest. 
C 4. ἐπιδειχνύμενοι. 
C 1. xai τοῖς ἀἁσπασμοῖς. 
C 6. ὑψηλῇ τῇ φωνῇ. 
D 12. HAURUNI " 
Col. 57 A 6: κχαταλεπτόν, 
A 6. ἡχριδωμένως. 
9. τωόντι. 
11. ἀποσεμνύνοντες. 
14. αἱ τεχνολογίαι τῶν ἰατρῶν deest, 
15. 4, περὶ τῆς τῶν μελῶν. 
2. à περὶ πλήοους πολυσαρχίας. 
3. συνεισέρχονται. 
9, περιέρχονται. 
7. ἔπλασς γάρ σε ὁ θεὸς. 
11. εἰς τὸ παρὰ φύσιν. 
12. ἀλλὰ τὰ οὐράνια. 
14. οὕτω σοι καὶ τὸ σῶμα. 
3. βλέπεις. 
3. καὶ τὸν Ev τούτῳ θεόν. 
À* τὴν χτηνώδη καὶ γηΐνην μεταδιώκῃς. 
. ἐν τῇ χαρδίᾳ αὐτοῦ. 
. κατήγαγεν. 
. συρομένους. 
. 60 Α 9. ἀπὸ ἑνὸς τούτου προεχόμενον, 
. μεταοραχύ. 
. ἐξχργῆς. 


ὉΠ ΟΌθΘΟΌΟ  ΞΩΩ πα ὥ»»»» 
e 


S nc 
Q2 t9 


ou 
. ) 


4Ἀ18 


184. Mala ac curiosa de Deo questio morbus est animse 
et maxime, si id flat animo incredulo, 313. Ex quibus uti- 
litatem capiunt qui fide sani sunt, ea iis nocent qui circa 
quastiones inutilesque disputationum pugnas infirman- 
tur, 313. Dum Scripturas que variis modis exponuntur, 
unico sensu accipiunt heretici, labuntur quod duci se 
recte non sinant, 313. 

Halcyon avis marina est. H ec depositis in ipsa arena 
ovis, secundum ipsa littora fetificare solet, 75. Qui dies, 
balcyonei ἃ nautis vocantur, 76. 

Helleborns coturnicum alimentum, inveteratas egritu- 
dines exstirpat, 43. 

Herinaceus spiramina gemina lustro suo struit, quibus 
80 ἃ ventis tueatur, 82. 

Herodes, 159. 

Hirundinibus que nec ambulare, nec venari possunt, 
volatus terre vicinus, pedum explet officium, 72. Earum 
industria in construendo nido, pullorumque oculos ex- 
punctos sanando, 75. 

Hominum animas ubique vitibus comparat Dominus, 
45. In quo sita sit ista similitudo, 45. Quo plantis acci- 
dunt, ea comperias modo haud dispari juventuti homi- 
num, ac senectuti accidere, 46. Hominis ambiguos mores 
myrice comparat Jeremias, 49. Pecorum caput in terram 
pronum est ac respicit ad ventrem:;ad celum erectum 
eat tuum ; oculi tui superna intuentur, 81. Si ventri et 
iis que sub ventre servieris, comparatus es jumentis in- 
sipientibus, 81. Ut conformatus es, ita dispone vitam 
tuam ; conversatio tua sit in colis, 81. 

Hominum vita in virtutem,et in vitium divisa est, 95. 
Infirmitae sunt omniasimul mundana, si cum vera poten- 
tia comparentur,140. Auxilio multo opus est hominiomni, 
ob insitam ei natura infirmitatem, 110. Verba hac Job, 
xxti[1j/, 6, e luto formatus es, etc.,eamdem 6886 omnium 
essentiamsignificant, 241. Homo pauloinferiorangelis di- 
gnitate est, obsuam cumterrestricorpori conjunctionem, 

8i.Magnareshomo;solusad imaginem conditoris factus, 
cui principatus et potestas in omnia animalia concessa 
est, 184. Magis callo, magis sole, magis stellis honora- 
fus, ex eo quod ad Conditoris imaginem conditussit, 185. 
Quod Conditori similis fieri neglexit, cupiditatem carnis 
servus effectus, jumentis similis factus eat, 185. Demen- 
tie plape belluine cumulusest, hominem necdignitatem 
suam, nec dispensata pro se mysteria intelligere, 185. 
Comparatur homo equo, lupo, vulpi, 185. Prime tue ori- 

inis si memor nen es, ex persoluto pro te pretio digni- 
&tem tuam agnosce, 486. Homo eo quod propriam non 
percepit dignitatem, carnie cupiditatibus succubuit, 188. 
ide Caro, Cupiditas. 

Hospites duros cornicum in ciconiasofficium redarguit, 
T5. Ossifragam aiunt, pullum equile enido expulsum su. 
&cipere, unaque cum suis educere, 76. 

Humlilitatis utilitas. 193. Sincere humilitatis proprii 
characteres, 193. Qui secundum apiritum humiles eunt, 
sese omnium faciunt postremas, ut primi in regno cclo- 
rum fiant, 155. Est quidem humilis is qui in peccato am- 
bulat, at laudabilia non est illius humilitas, 155. Peccatum 
omnium maxime humilem reddit. Sic Amnon vim Tha- 
mar inferene, dicitur humiliasse illam, 155. Vide Su- 
perbia. 

Hyrcanum mare, 36. 


I 


Idithum erat sacrorum psalmorum cantor, 193. 

Ignis qui omnis consumit, in lapidibus unde exailit, et 
in ferro citra detrimentum delitescit, 8. Omnium oppor- 
tunissimum elementum est, 27. Ejusdem utilitas, 27. In 
judicio ignis natura dividetur; οἱ justis quidem in frui- 
tionem ; adustionis vero acerbitas puniendis destinabitur, 
52 et 121. Intercisa est ignis flamma Babylone voce Do- 
mini, quando in seipsa auram recepit, refrigerationem 
pueris euppeditans exhibensque, 120.Multo admirabilius 
est ignis naturam intercidi, quam mare Rubrum in par- 
tes dividi, 120. 

Ignorantiam nemo prtetexat ; insita est nobis naturalis 
ratio que bona nobis vindicanda esse, noxia vero fugienda 
submonet, 67. Ibnumera, non solumexiisquze nobisin fu- 
turo seculo recondentur latent nos; sed neque ea quae 
in nostro corpore insubt, clare ac evidenter comprehen- 
dimus, 277. Ipsos mentis motus creare an generare soleat 
anima, quis certo dicat? 277. In nocte sumus nos per hoc 
ignorantiae tempus, 174. 

Imago Dei invisibilis quid, 251. Per imaginem exem- 
plar cognoscitur, 229. Filius imago est Dei iavisibilis : 
imago non inanimala, neque manu elaborata ; sed imago 
viva, imo ipsa per se vita, 230. Qua ratione sit imago, 
splendor, &upientia, potentia ei justitia Dei, 252. Imago 
Dei est Christus, dl vero Filii, Spiritus; et qui hujus 

Hunt participes, Filii conformes effüciuntur, 302. Vide 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


1t'16 


Christus, Eunomius et non Filius. 

Impietas proprie dicitur admissum in Deum peccatum, 
94.Impii nomen non scribitur in libro viventium, sed in 
terra permanet, 184. 

Impudevs cani comparatur, 159. 

Incantationibus lunam propria sede emoveri, et ad ter- 
ram accedere quidam fabulantur, 61. 

Incarnationis Domini gratiam preevidens Propheta di- 
cit, psal. Lxr. A ipso salutare meum, 194. Verba Amos iv, 
13, Qui format tonitruum, et creat spiritum, fortasse sunt 
prophetia qui ad Domini incarnationem spectat, 278 ; 
peal. xxxii 19, Prope est Dominus, ete. Domini in car- 
ne adventum pronuntiat, appropinquantem jam,et non 
procul distantem, 153. Celi ac terre conformatio, et ai 
quid supra mundum,non tam Dei Verbi commendat po- 
tentiam, quam incarnationis dispensatio, 163. Matutinam 
jucem inducit Deus per proprium exortum et adventum, 
114. Non sine Verbo Spiritum ad formandum infantem 
Jesum accessisse suspicamur, 311. 

Indignatio et ira in quo differant, 127. 

Indivisibile et simplex que eadem sunt inter se signi- 
Dicatione, quasi diversa sint subjecto, separat Eunomiue, 
2233. 


Indus fluvius omnium mazimus, 27. 

Infantes prorsus et parvuli a Domino custodiuntur, 202. 

Infectorum nullus hactenus est imitatus auream lanam 
quam pinne nutriunt, 68. 

Inferni descriptio, 151. Supplicium omninm gravissi- 
mum, probrum et dedecus sempiternum, 151. Timeamus 
ne gloriam et exsultationem diabolo per peccatum affe- 
rentes, una cum ipao ignominie eterni abdicamur, 116. 

Ingeneratio si substantia esset, Christus non dixisset 
Palter,sed ingenilus mojor me est, 235. Dicitur Deus lu- 
cem habilare, ac lucem indui * verum nusquam dicit 
Scripture ipsum in sua ingeneratione inhabitare, 265. 
Vide Éunomius. 

Ingeniti vox, primum impietatis hereticorum elemen- 
tum, non invenitar in Scriptura, 215. Vox Patris, et no- 
tionem Filii preefert, et idem valet quod vox /ngeniti , 
215.Non magis Ingenitas, quam Pater appellandus: cum 
Salvator non dixerit : Baptizate in nomtne Ingeniti,sed, 
in nomine Patris, 215. Ingeniti nobis notio accedit non 
in ecrutatione quid eit Deus, sed quomodo sit, 227, 228. 
In iis que de Deo habentur sermonibus vox tngenilus 
nou quid sit, sed eum ab alio non esse significat, 227, 
298. Sicut in hominibus origo ex aliquo, non est eorum 
essentia : ita nec in Deo ingenitum, quod idem est atque 
ex nullo esse, ejus essentiam dicere possumus, 327, 228. 
Vocis ingeniti notio est, non habere aliunde exsistendi 
principium, 227, 228. Ingenitus neque definitio, neque 
proprium Dei est. Ingenitum si quis concederet dici de 
8010 Deo, non continuo, si quid etiam Deus eat, hoc ipsum 
est ingenitum, 286. Deus nusquam in Scripturis ingenitus 
appellatur, 281. Vox ingenilus ersistendi est modus, 
non substantie nomen, 283. Nomen ingepiti nec Deus 
sibi ascripsit, nec ullus sanctorum dixit, 284. Ingenitam 
si dicunt Deum, eoquod genitus non est, non quid sitsub- 
stantia ejus dicunt, sed quid non sit, 284. Ingenitum 
et genitum substantia divisa non sunt : sed totum geni- 
tum ex toto ingenito perfecte duo, non due partes ex ad- 
quo uno, 285. Ingenitus et genitus non sunt substantie, 
sed nomina, 285. Substantia et ingenitus idem non sunt, 
285. Deus non qnod ingenitus sit, sed quod causa sit 
omnium, omnibus major est, 285. Qui dicit ingenitum 
Deum, non protinus quid Dei substantia sit ostendit, 312. 
Varie vocis ingeniti acceptiones, 312, Vide Eunomius, 
Filius, et Pater. 

Injuriarum memores, similes camelo percusso, qui ira 
recondita, occasionem nactus, malum reddit, 71. 

Insecta, ut apes et vespe, pulmone carent, sed tota 
omnino aere nutriuntnr, 78. Oleo madefacta pereunt : 
aceto perfusa reviviscunt, 78. Insecta sic appellarunt, 
quod quasdam undique incisuras we se ferapt, 78. 

Insipientem ἃ stulto cogitatione licet distinguere, 182. 
Insipiens dici potest is qui more vivit geutium : etultus 
vero is qui more Judaico vitam degit, 183. Quosnam insi- 
pientes vocet consuetudo, 182. Horum domus sepulcra 
sunt in :&eternum, 183. Stultus dum loquitur, non os ape- 
rit verbo Dei, sed sepulcrum habet apertum, suum scili- 
cet guttur, 184. - 

Invisibiles res ante visibiles exsistere cceperunt, 9. 
Invisibile dicitur vel quod oculis carnis conspici nequit, 
vel quod corporis interjectu occultatur, 13. . 

Ira et indignatio in quo differat. Hec judicio medici 
comparator, qui incisionem necessariam judicat : illa, 

ipsemet incisioni, 127. uU 

Israeli maledicens Moyses. ait : Erit tib$ colum 
eneum, 30. : 

Ister per Europam fluens, in Pontum effunditur, 28. 


ATI 


Jacob, 191. Scale quam vidit comparari potest pieta- 
Lie exercitatio, 93. Fraterna ejus charitas exaininata 
est, cum fratris insidiis peteretur, 104. Qui visus eet ei 
idem angelus, et Deus nominatur, 254. 

Jacobus apostolus, 164. 

Jejunio corporali ad exhilarandas animas utendum 
est, 79. Quid prodest corpore jejunare, animam vero 
malis refertam esse, 79. 

Jemeni, si interpreteris, filium dexterz significat, 98. 

Jerusalem ccelestis spolium non est pugnantium : sed 
meansuetorum hereditas proponitur, 145. 

Job c. xxxiu, 6, E luto formatus es, etc. eamdem esse 
omnium essentiam eignificant, 241. Ista v 4. Spiritus 
Domini qui fecit me, nou de creatione, sed de huma- 
nu virtutis perfectione dicta, 215. /Erumne Job letitia 
non affecerunt adversarium, 126. Ipsum omnibus pri- 
vavit Deus,ut in omnibus gratus ejus in Deum animus 
innotesceret, 187. 

. Josephi renes expensi fuerunt, cum voluptati turpis- 
sima honestatem pudicitise pretulit,104. Cur Moyses be- 
nedicens tribui Joseph ait : 4 fructióus celi, etc.,30,191. 

Judei qui repellunt nos velut a scriptis alienos, per 
eadem scripta pudore afficiuntur, 191. Cum dixit Deus: 
Faciamus hominem, angelis loqui Deum commenti sunt 
81.Ne unum euscipiant, innumeros inducunt ; et Filium 
reprobantes famulis attribuunt dignitatem consilii, et 
conDservos nostros elficiunt creationis nostre dominos, 
88.Cum dixit Deus: Faciamus hominem,erudit Jud:eum. 
Cum subdit, ei fecit, errorem gentilium excludit, 88. Ju- 
dei Deum ad seipsum loqui inepte affirmant,cum dicit: 
Fiat lux, 87.Judei eo quod Christus se Deum habere Pa- 
trem diceret, eum Deo «qualem esse colligebant, 235. 
À Judaeis et gentilibus absque fidein Christum,per quem 
& cognitionem accessus flat, Deuin magnificari dixerit 
nemo, 231. Aliter Judeum,aliter Scytham judicabit Do- 
minus, 102. Vide Fides et Gentiles. 

Judas qua de re filius perditionis appellatus, 98. 

Judicare aliquando pro probare a Scriptura accipi- 
tur, aliquando vero pro condemnare, 101. 

Judicia Dei abyssi sunt,137.Apud justum judicem vel 
ob id solum quod quis officium suum sibi faciendum pro- 
posuerit, constituta merces est, 13. Satis fuerit homini 
si audeat dicere, venit princeps mundi hujus, et in me 
habebit pauca, et parva, 99. Multis Scripture locis, de 
judicio impersus est sermo, utpote necessarius iis qui 
per Christum in Deum credunt. 101. Quo sensu intelli- 

endasintilla: Dominum cum omni carne judicium sub- 
Itarum, 101. Exponitur locus Matth. xit, 42, Regina austri 
surget in judicio, 101. Quotquot terrestre hoc corpus re- 
cepcre,pari modo a justo judice judicandi non sunt,quod 
que forinsecus upicuique nostrum azcidunt,utpote longe 

iversa, uniuscujusque judicium varium efficiunt, 102. 
Subjiciuntur varia ad rem illustrandam exempla, 102. 
Aliter Judeum, aliter Scytham judicabit Dominus, 102. 
In judicis examine omnis erroris experti, tam actiones 
quam cogitationes nostre expenduntur, 104. Qui hic 
gloriam et bonorem Domino per bona opera affert, is 
sibi gloriam et honorem ex justa judicis remuneratione 
congerit, 114. Beatis qui in die justi judicii Dei ausus 
fuerit illam examinis lucem subire, ac reversus fuerit 
non pudibundus, 147.Paucorum est accedere ad veram 
lucem, et post occulterum revelationem, facie non con- 
fusa abire, 141. Ad peccatum impelli te cum videris, 
Christi tribunal cogita,151. Ejusdem et inferni descriptio 
191. Apertus Domipi ad judicium adventus, vultus ejus 
dicitur, 154. Dei strenui athlete prope finem vitie coa- 
stituti ἃ seculi principe examinantur, ut si reperiantur 
ant vulnera ex certaminibus, aut aliquas maculas, aut 
peccali vestigia retinuisse, detineantur ; sin autem in- 
vepiantur invulnerati,a Chrieto in requiem transferan- 
tur, 99. Diem judicii diem malam vocat Propheta psal. 
xuvit, 6, 179.. Nullus tunc alius accusator tui sistetur, 
quam ipsa facta cum sua quieque forma adstantia, 179. 
Quo sensu dicatur Matth. xxiv, 36 : Diem illam nemono- 
vit, 289. Tempus obticuit judicii Christus, propterea 
quod non expediret hominibus audire, 290. 

Justi anima ab affectibus corporis secreta, vitam habet 
cum Christo absconditam in Deo, 100. Sanctorum gloria 
in ccelo est, terrenorum vero et secundum carnem vi- 
ventium gloria, in pulvere demorari dicitur, 100. Justus 
assimilatur cervo, ad cujus vel cornuum suffitum,viru- 
lenta animelia secedunt,122. Gloria justi, spiritus qui in 
ipso est,131. Si quando tuo cordi lux qutedam quasi il- 
' lepsa, repentinam Dei cognitionem indiderit, atque ani- 
mam tuam illustraverit, adeo ut Deum diligas, mundum 

vero contemnas, ex obscura illa et brevi similitudine 
omnem justorum statum intellige, 131. Velut locus ju- 


QUAE ANTE APPENDICEM INVENIUNTUR. 


11'18 


etorum est Dominus eapax,in quo qui est,eum exsultare 
necesse est. Fit etiam Justus locus Domino, cum illum 
in se recipit, 132. Tota justi vita in afflictionibus posita 
est, 146. Justorum clamor est spiritalis, 154. Si videris 
justos in morbis, plagie,inopia, memor fueris quod mul- 
tee sint tribulationes justorum, 156.Qui dicit justo non 
convenire tribulationes, nihil aliud dicit niei athlete non 
congruere adversarium, 156. Qui in delictis vivunt,odio 
habent justum. 157. Justi linguacalaino comparatur, 161. 
Scriba eatSpiritus sanctus qui tabulis cordis cogitationes 
inscribit, 161. Est justo verum auxilium Deus, 171. Glo- 
riandi occasionem ex tribulationibus desumit, 172. 

Justitie perfeci fines captu difticiles Justitia angelo- 
rum humanam longe superat, et si qua est virtus angelis 
euperior, est et justilia, 102. Justitia Dei incomprehensi- 
bilis, 103. Justitiam facienti robur confert Deus, corro- 
borato pacem tribuit, quie est mentis firmitas, et bene- 
dictionum perfectissima, 123. Nobis, si volumus, diffi- 
cile non est amorem justitie, et iniquitatis odium 888- 
cipere, 166. 

L 


Labor. Quod labore partum est,cum gaudio suscipitur 
ad conservatur : contra, qua facie comparantur, ea cum 
contemptu possidentur, 23. Apis cui nec est ars, nec ma- 
nus, regibus largitur alimenti sui reliquias, 111. Qui in 
hoc si:eculo laboravit, vivet in finem ; qui non laboravit 
nec vivet in futuro, 181. Eos qui laborant Dominus one- 
ratos dicit,quia portant manipulos fructibus plenos, 182. 

Lacus in malam partem,putens in bonam solet accipi 
in Scriptura, 106. Sepe lacus in Scriptura dicuntur 
subterranesg fosse, ad vinctorum custodiam 126. 

Letitia qua in Deo est, nobis sufficere debet, 131. 

Laudatio Dei distortis cordibus non convenit; nec 
sermo qui de Servatore habetur, diemonum os decet, 
132. Pythonem increpat Paulus, ut ne ab impuro sanctus 
commendetur, 132. Regula dietorto ligno non convenit 
neque recta Dei laudatio, cordi non recto, 132. Quomodo 
semper laus Dei (ut ait Propheta) in ore hominum esse 
possit ? 144. Dei cogitatio semel impressa, laua Dei &p» 
pellari potest, 444. Potest vir probus omnia agere ad Del 
gloriam, ita ut omnis actio vim laudis obtineat, 164. Si 
nemo dicere valet Dominum Jesum nisi in Spiritu sancto 
quis proferet laudem absque spiritu recto ? 132. . 

Laudem vere non merentur medic arlee, 144. Si quis 
ob corporis elegautiam,aut parentum claritudinem lau- 
datur non in Domino laudatur anima ipsius, 144 et 145. 

Legna vix unius leonià mater efficitur, qui lacerato 
unguium acie utero prodit, 85. 

Lebes spei Moab, hoc est, lavacri, vel securitatis, 192. 

Lepus marinus celerem interitum offert, 69. Leporibus 
quoe aiunt simul et parere, et nutrire, et. superfetare, 
feneratorum pecunise comparantur, 110. 

Lex nature docet quid faciendum,aut oon faciendum 
proximo : quippe nosti quod tibi vis, aut non vis fleri, 
83. Sicut natura novimus morbum odisse : ila et anima 
ἃ alo declinat non edocta, 83. Naturaliter unumquod- 

ue animal salutis comparande rationem cognovit, 83. 
ihil novi monet Paulus : sed nature vincula constrin- 
it 84. Despectio legum contumelia est legislatori, 116. 
epascebat mors ab Adam ad Moysen donec venit verus 
astor, 186. Israel ut servus praeceptis spiritus dicitur: 
Ehristianorum Ecclesia per charitatem sanctificata ad- 
optatur, 309. . 

Libanus idololatrie locus , ideo qui se contra Dei co- 
gnitionem efferunt, cedri Libani dicuntur, 119. — 

Liber. In libro viventium impii nomen non scribitur 
sed in terra permanet, 184. . 

Libertate captivi indigent: debiles salute : hac re dif- 
ferunt qui liberantur ab iis qui salvantur, 99. Qui libe- 
randus est, pretium redemptionis aliud exspectat, 99. 

Liberum arbitrium quo que in vita seligenda scerni- 
mus, stateram nominavit Pealmista, 197. Ipso ceu cha- 
ractere insignitur virtus omnis, paupertas maxime,147. 
Nihil coactum laudabile, 201. Nobissi volumus, difficile 
non est amorem justitie et iniquitatis odium suscipere 
166. Anima per peccatum ea quam ἃ Creatore accepe- 
rat libertate est privata, 180 

Lingua armorum loco inservit iniquitati,153. Vita no- 
stra referta est lingue delictis,153.Primum preceptum, 
prehibere linguam a malo, 152.Peccatum quod per lin- 
guam admittitur,ompium familiarissimum, multiplicem- 
que formam habet, 152. Ut os loquatur sapientiam,cor 
prius prudentiam meditetur necesse est, 178. 

Locusts castrametanti, terramque depascenti reme- 
dium est, avis insaturabilis Seleucis, 78. 

Lolium et qu& zizania vocat Scripturas, non ex fru- 
menti commutatione proveniunt, 44. 


4119 


Lucas genealogiam Christi ordine inverso ἃ Joseph 
ad Adam perduxit, 227. 

Luna restagpans quid ind:cet, 53. Lune crescentis et 
decrescentis quie sint indicia, 53. Sicut in luna, ita et in 
8016 aliud est corpus ejus, aliud vis illuminans,52.Luna 
plena noctis est moderatrix, quia tunc sole occidente 
emergit, el temporis spatia ex &quo cum sole partitur 
52.Non ideo 80] et luna magna eunt quia majora sunt mi- 
noribus ete.lis : sed quia aeri illustrando su/ficiunt, 58. 
Luna crescens altera parte obunibratur : decrescens, al- 
tera, 60. In hac vicissitudine sapientia Opificis relucet, 

ute nos rerum humanarum mutationem edocet,60.Luna 
'lesinente raraet vacua tiunt corpora: augescente replen- 
tur: quod probatur exemplie, 60. Ratio ejus rei redditur. 
60. Aeris affectiones. Euriporum refluxus, maris estueg 
reciproci cum lune mutationibus consentiunt, 61. 
Occiduum mare rune revertitur, nunc resetagnnt, 
quasi hoc a lune respirationibus et exspirationibus 
penderet, 61. Incantationibus lunam propria eede emo- 
veri et ad terram accedere, quidam fabulaotur,61. Ejus 
magnitudo ex ipsius umbris parallelis demonstratur,61. 
Lunam et solem geminis oculis comparat Daeilius, 61. 

Luscinia cum ovis incubat, tota nocte decantat, 77. 

Lux comparatur auro et hesperostellarum pu cherrimo 
quse ex sola coloris bonitate oculos delectant,19. Unde 
pulchritudo,etan possit competere luci, que natura eim- 
plex est? 419. An tenebre luce sint antiquiores, 17. Si 
quidante erat quum hic mundus sensibilisconstitueretur 
id fuit in luce. 17. Si damnati inittuntur iu tenebras exte- 
riores, sancti in coelesti lumine requiem possideut, 17. 
Prima Dei vox lucis naturam creavit,18.Lucis ipsius ef- 
fectus, 18-Lux comparatur oleo in aque fundum immis- 
80, 19. Aute lucis generationem non erat nox, sed tene- 
brse, 20. Si lucis yeneratio precessit,quomodo eol dicitur 
adilluminationem editus 754. llluminatio pro splendore 
dicta est, 31. Que cogitatione dividi possunt,ea Conditor 
reipsa sejungere potest, ut lucem 8 solari corpore, 51. 
Luce vera carere, quale est peccatori dispendium,si so- 
lem non conspicere c&co delrimentum est ? 50. Ut lux 
sensibilis non omnibus exoritur : ila nec 80] juetitige 
omnibus splendorem euum largitur, 146. Lux, ait Pro- 

heta, orta eet justo, non peccatori : sicut nec vesporti- 
onibus ortus est 80], 147. Vide Ingenilum, et Sol. 


M 


Meotides. In paludem M&otidem Tanais dilabitur, 


Magnificat Dominum qui et tentationes eustinet,et ex 

magnitudine creaturarum auctorem contemplatur, 145. 
agnifici quinam vere dici possint, 119. 

Magnum modo absolutam habet intelligentiam, modo 
relativam, $8. Quo sensu dicitur Pater unajor Filio, 235 
et seq. 

Magus. Si eegrotat filius, requiris magnum, qui chara- 
cteres collo ejus circeumponat, 171. Ineomnium te sol- 
licitat ? curris ad conjectorem, 171. 

Majus dicitur aut ratione cause,aut potentis, aut di- 

nitatis, aut temporis, aut molis, 235, 289. Quo sensu 

ristua dicat: Peter mojor me est, 235, 289. 

Mali Punice acide, et amygdale amariores quomodo 
cureutur, 46.. 

Malos aliter, aliter bonos aspicit Deus, 139. Mali re- 
surgent in confusionem, qus& fortassis horrenda est 
magis quam tenebre. et ignis evernus, 147 

Malum ἃ Deo geueratum non est,propterea quod nul- 
lum contrarium a contrario gignatur,16. Substantia non 
est, sed anime affectio virtuti contraria,16. Malum pro- 
prie dictum, a voluntariis lapsibus incepit, 16. Si non ea- 
get voluntarium, uon impenderet reis tantus timor a le- 

ibus, 17. Morbum, paupertatem, ignominiam,mortem, 

n malorum numero par non est recense, 17. Aliqua &u- 
pradictorum utiliter multis accidunt, 17. Verba hzc Pea- 
miete, Deciina a malo,etc.,elementarite sunt admonitio- 
nes, 153. Profecto non convenit abstinentia mali : sed ei 
qui recens elementis instituitur, 153. Malum non bono 
solum, sed ipsum etiam sibi ipsi contrarium est, 160. 

Manasses soboles Galaad, 1923. 

Mandregora. Per Maudragoram somnium inducunt 
medici. 43. 

Mane est noctis cum die vicinitae. Vespera est diei 
ac noctis communis terminus, 20. 

Manicheorum bteresis putredo Ecclesiarum, 15. Unde 
initium sumpsit, 15. Manichaei terre indunt animam, 
eo quod dixerit Deus: Producat terra animam, 10. Ma- 
nichzus, 271. 

Mansuetudo virtutum mazime : quapropter inter bea- 
titudines adnumeratur 115. Mapsueti qui ἢ 145. Coblestis 


INDEX RERUM ET YERBORUM 


1180 


Jerusalem spolium non est repugnantium sed heredi- 
tas mansuetorum, 145. Moyses supra omnee homines 
mansuetus, 145. 

ManusDei incorporei quenam sint,Propheta interpre- 
tur, cum dicit Psal. xxxii, 6, Verbo Domini, etc., 391. 
Christus Dei potentia manus est creatrix :Spiritus reno- 
vator opiflcii ad incorruptionem, 297. 

Marcio sacrarum Scripturarum corruptor, 244. Vide 
45, 184, 271. 

Marguritam in vilissima bestia ostrea inclusit natura,68. 

Maris gestus. Vide Luna. 

Maris violentiareomnium invalidiesima arena refrena- 
tur, 35. A voce illa, congregentu" oque, maris intra suos 
terminos circumecriptio dependet, 35. Hac voce mare 
Rubrum Ag yptum seipso demissiorem non invadit,nec 
pelago quod ipsi adjacet conjungitur, 35. Sesostris - 
ptiue, deinde Darius Medus mare /Egyptiacum, et Indi- 
cum in quo est mare Rubrum, copjuugere voluerunt,35. 
Mare Rubrum cum eo quod ultra Gades connecti ferunt, 
36. Hyrcapnum et Caspium inseipsis circumecribi quidam 
putaut ; quidam cum mari maximo perangustaostia con- 
necti, ^6. Hoc Dei mandato, congregentur aque, in mare 
extra Gades, et in illud quod Britanniceam insulam et Oc- 
cidentales Hispanos ambit, receperunt se aque.36. Quo- 
modo juss:z sint aquse in unam concurrere collectionem 
cum multa conapiciantur maria, 34. Mare unum est, ea 
nimirum congregatioaquarum maxima,quatelluri &qua- 
lis est, 34. Aquarum coacervationes, id est sinus qui& 
terra circumjaceute comprehensi sunt, maria Dcminus 
appellavit, 3. Varia marium istorum nomina,37. Uude 
amaritudo, et salsugo,et siccandi facultas mari insit,30. 
Maris uqua totius terreni hurnoris fons, et origo est, 38. 
Percolatione,potui apta evadit, 39. Calidiora qualitate ex 
metallis in traueitu accepta, empe fit fervida, 39. Vapores 
ejus quidam spongiis excipientes,in necessitatibus penu- 
riam elevant, 39. Quo sensu pulchrum fuit mare apud 
Deum. 39. Cur aqua maris aquilonaris est Ponti sit dul- 
cior 67. Mare Atlanticum cete inhabitant, 68. Multo mi- 
rabilius fuit ignis naturam intercidi,quam mare Rubrum 
dividi, 120. Quod invenitur quibusdam exemplaribus, 
congrega aquas maris sicut in utre, id referendum est 
δὰ contractionem maris Rubri, 136. Vide Aqua. 

Maritum durum, tumulentum et percussorem uxor 
perferre debet, 68. Vipera sibilo mureuam marinam ad 
puptias ubi invitavit, virus evomit, 68. 

Materia si esset. ingenita, par ei honor ac Deo esset 
tribuendus: quod impium, 13. Verba heec. Invisibilis et 
tncomposita, non sunt intelligenda de materia omni for- 
ma separata,et ingenita,13. Apud nos materia forinsecus 
assumitur, postea ab arte aptatur forma: apud Deum si- 
mul materia et forma producitur, 13. Deum constitutioni 
rerum preesse negant, qui mundi materiam creatori ex- 
irinsecus advectam asserunt, 13. Simul atque cogita- 
vit Deus qualemnam mundum esse oporteret, materiam 
forme ipsius convenientem produxit, 14. 

Matutinum diciturseculum futurum. Vespera presens 
138. Matutinum in anima pertleit sol justitize, sicut matu- 
tinum efficit sol sensibilis, 173. In nocte eumus per hoc 
ignorantie tempus: matutinam lucem inducit Deus 
per proprium adventum, 174. 

Medicos nosse se testatur Basilius, qui non prius me- 
dicamenta tradebant, quam per vomitum materiam 
morbidam evacuassent, 196. 

Mense intercalari opus est ad accuratum tempesta- 
tum concursum, 58. 

Mentis motus creare, an generare soleat anima, quis 
certo dicat ? 277. Mens omnia per verbum considerat, 


Merces apud justum judicem constituta, vel ob id 
solum, quo quis officium suum sibi faciendum propo- 
suit, 12. 

Moab spei lebes, hoc est lavacri, vel securitatis, 192. 

Montanus. Vide Eunomius Spiritus sanctus. 

Montes quinam appelleptur, cum ait Propheta psal. 
XLv, Turbati sunt montes, 173. 

Morbus utilis eum peccatum refrenat. Nocua sanitas, 
cum fit peccati occasio, 171. Hodie qui floret corpore,etc. 
hic idem cras mirabilis est, aut morbo dissolutus, 41. 

Mors peccatorum mala, quia excipit illos supplicium, 
157. Quedam mors justorum bona, eorum nempe dui 
Chrieto commoriuptur, et peecatis mortui sunt,157. Qui 
hoc corpore male utuntur,malam sibi mortem preparant 
158. Cum visibilium substantia, utpote composita,disaol- 
vatur, nos ceu mundi partes dissolvemur, 203. Moritur 
seepe hemo, quod in tribua annorum hebdomadibus,tres 
etatis vicissitudines sustineat, 203. Vita hominum per 
multas mortes expletur, et cum etas mutatur, et cum 
&nims in peccatum labitur,203.Corpus nostrum taberna- 


1181 


culum nobis est : exitus ἃ tabernaculo, mors est, 114. 

Motus corporum simplicium rectus est : vel enreum, 
vel deorsum, 11. Corporum quorum motiones secundum 
naturam diverae sunt, eeseptia diversa, 14. 

Moyses l'bri Geneseos auctor, 2. Ejus vita et laus, 2. 
Multa de mundi structura silentio pretermisit, tanquam 
nobis inutilia, 80. Id non intellexere, qui tropologiis et 
commentis suis aliquid Scripturis asciscere auctoritatis, 
seque Spiritus sancti oraculis sapientiores constituere co- 
nati sunt, 81. Ad vitulum quem comminutum dedit popu- 
lo potandum referri possunt verba heec Psal.xxvri. Com- 
minuet eas tanquam vitulum. 120. Mogaes supra omnes 
homines mansuetus, 145. Pauci amici Dei appellati aunt, 
ut ipse, et Joannes, 160. Nihil loquens a Domino audie- 
batur dicente: Quid clamas ad me? 200. Angelus qui ipsi 
visus est, idem qui et Deus, 253, 254. Moysen miraculo 
stupendo attrahens Deus, ignem iu rubo imposuit, qui 
vim urendi habebat otiosam, 52. Loci illius Exod. xiv, 39, 
Credidit popuius Domino et Mosi, quis sensus, 309. 

Mulieres ἃ beatitudine non exclusit Psalmista cum di- 
xit : Beatus vir qui non abiit, etc., 92. 

Mundus non casu, ut quidam opinati sunt, productus 
est, sed a Deo originem traxit, 1. Hujus artifex figulo 
comparatur,3. Principio ac fiue destitui non ideo putan- 
dum, quod ea que in eo eunt circulariter moveantur, 4. 
Mundus cujus partes corruptioni subjacent, iisdem affe- 
ctighibus est obnoxius, 4. Ipso prius quiddam fuisse crea- 
tui] verisimile est, 5. Eret mundo antiquior status qui- 
dam, celestibus potestatibua conveniens, transcendens 
tempus omne, i&ternus, 5 Mundus iste invisibilis spirita- 
lem lucem, et intelligibiles creaturas complectitur, 5. 
Mundo visibili affinis facta est temporis successio, cujus 
para preterita evanuit, futura nondum adest, presens fu- 
git, 5. Principii varie notiores, mundi creationi conve- 
niunt, 6. Mundus fortasse in momento factus, 6. In prin- 
cipio factus, quo sensu, 7. Deum mundi causam fuiese 
. non voluntariam,utcorpuscausa eet umbree non volunta- 
ria, idcircoque eternum fuisae, plures opinati sunt, 7. 
Cur dictum de eo, /n principio fecit, non autem, operatus 
est, 7. Acutissima mensimpar est, quae vel minimum quid 
eorum qua in mundo sunt, pro rei dignitate explicet, 11. 
Si quidjante eratquam hic mundussensibilis constituere- 
tur, ut angeli,etc. in lumine erat 17. Greecorumsapientes 
quidam ccelos et mundos aiunt esse inflnitos. 24. Ε hiloso- 
phi quidam infinitas mundi'corruptiones et regeneratio- 
nes falso introducunt, 31. Vide Materia. 

Munitionis civitas fortasse Eccleeia est,ob fidei muni- 
mentum, 192. 

Murenula. Vide Vipera. 

Muse Elephanti terrorem incutit, 86. Mures ex seipsa 

rofert terra, 85. Circa Thebas /Egyptias, ubi in estibus 
arge pluit, campestribus muribus regio repletur, 86. 

Mutationi maxime omnium obnozxii sumus, el corpore, 
et mente, 158 et seq. Per hec verba tituli psal. x&v, 
Pro iis qui iímmutabuntur,nos homines Psalmista signifl- 
cavit, 158. Mutationem non admittunt angeli : puer 
nullus, nullus senex, substantia eorum simjlex, 158. 

M yrica est veluti anceps, et inter eequatica numeratur, 
19. uic Jeremias pejores et ambiguos mores comparat. 

9 


Myrrha symbolum sepulture, 166. Contuso hocaroma- 
te, quidquid in eo est liquidi, io guttam separatur: quod 
crassius superest, myrrha dicitur, *66. Tria hec, Myrrha, 
| er casia, quid significent, 166. Verba hiec psal. xLiv, 

ha et gutta, ad passionem referri possunt; 166. 
ysteria divina contemplari cujus eit, 170. 


N 


Nabal Carmelius memoratur in malam partem, 159. 

Natatile ad reptilium attinet naturam, quippequod per 

uie corpus sese trahat, 63. Natatilium natura imperfec- 
tior, auditus gravis, hebes visus, memoria et imaginatio 
nulla, 70 

Nati appellationem erga Filium Dei, ceu multum hu- 
mani moris habenterm, non admisit Scriptura, 244. Filius 
δὲ natus animatorum eunt nomina : genitura non item, 
244. 
Nature est effectrix vox Dei, 34. Lex quedam Daturde 
evasit vox Dei in creatione emissa, 40. Grecorum varite 
de natura sententie ad mutuam suam eversionem suffe- 
cerunt, 3. 

Naturam divinam qui intente conspexerit, ab ea velut 
& tinctura nonnihil mutuatur, 129. Pulchritudo vera, 
quam ià solus qui puram mentem habet, contemplari po- 
test. circa divinam naturam consistit, 139. 

Nilus instar maris ZEgyptum inundat, 38. 

Nix unde, 30. 

Noctue oculis similes sunt qui vane sepientie siu- 


QU/& ANTE APPENDICEM INVENIUNTUR. 


1182 


dent,perspicaces ad vanitatem,hebetesad veram lucem,77 

Nomba civitas sacerdotum, 142. 

Noinira in terris vocant qui ab hsvresiarchasibi nomen 
asciscunt, 184. Qui terrena sapiunt, ediflei:s, imo et mo- 
numentis nomen suum inscribupt, 184. 

Nou ina diversa imposuitsibi Christus pro operationum 
diversitate, quas explicat Basilius, 218. Seipsum dixit 
portam, viam, panem, vitam, pastorem, etc., 218. Deum 
itidem pro diversa notione, ingenitum, incorruptibilem, 
etc., appellamus, el id quod reveru Deo inest confitemur, 
218. Dei appellatione diznati sunt, qui in virtute suot 
perfecti, 241. Posterius rebus nomina inventa, 241. Men- 
dax est qui ex nominum diversitate, diversitatem essen- 
tie sequi flngit, 241. Nomina Patris et Filii non essen- 
tiam, eed proprietates designant, 241. Nomina absoluta, 
eliamsisubjectumquiddam aignificare videantur, propri- 
etates, non substautiani ipaam desigouant, 215. Nominaub- 
&oluta, ut homo, sut.jectas sibi res exhibent : relativa 
vero, ut Filius, habitum solum indicaut, 244. Nominum 
communitate communem fieri eubstantiam negat Euno- 
mius, qui prius dixit ex substantie diversitate, diversita- 
tem nominum sequi, 261. Nomina substantias signiflcapt, 
9283. Diversorum nominum una potest ease substantia, 
sicut in creaturia diversarum substantiaruto idem nomen, 
285. ' 

Nox non erat apte lucis qenerationem, sed tenebre, 
20. Oppositum diei nox appellatum est, 20. Noctis et diei 
definitio post solia generationem. Eorumdem deecriptio 
ante solis geaerationem., 20. Solet Scriptura in metiendo 
tempore non noctes, sed dies numerare, utpote prtestan- 
tiores, 20. Sicut umbra in partem luci adversam vergit, 
ita nox qui est umbra terre,in partes radiis oppositas 
secedit. 52. Nox nascitur eum aer terre eircumfueus 
obumbratur,52.1n nocte sumus per boc ignorantis tem- 
pus : sed matutinam lucem inducit Deus, per proprium 
adventum, 174. 

Nuptiis secundis pater priorum filiorum obliviscens, 
ipeam adulterat naturam, 84. 

Nux. Vide Arbores. 

0 


Obelus signum est repudiationis, 37. Verba nonuul- 
la notata obelo in quibusdam exemplaribus, quc erant 
post illud, Factum est ita 3T. . 

Oblatio. Vult Psalunista nos prius filios Dei 6890 quam 
&d afferenda Deo dona que ipse prescripserit, acceda- 
mus,114. Quaesiturus magna dona, magnos viros et egre- 
gios eligit qui offerant, 114. 

Octava quid asigpificet apud Psalmistam, 21. 

Uculorum contitui natura aeris comparatur, 19. Ut ocu- 
lus extrinseca prospiciens, se non intuetur : ita mens 

eccata aliena intuens, propria vix cognoscit, 87. Ocull 

ominl virtutes sunt spirituales, que nos inspiciunt, 


154. 

Odio licet aliquando laudabiliter uti, 166. 

Odollam spelunca, 143 

Olea sensim frondes alternat, 49. 

Oleo in aque fundum immisso lux comparatur, 19. 
Oleum letitie Spiritus sanctus nonuiinatur,quia unus ex 
fructibus ejus gaudium est, 165. . 

Olive virtutem ac fecunditatem emulabimur, ei uber- 
rinam largiamur eleemosynam, 46. 

Oneratos vocat Dominus eos qui laborant, quia portant 
manipulos fructibus plenos, 182. 

Operum bonorum copia anime est abundantia, sicut 
vevalium copia civitatis est abundantia, 128. Per opera 
bona qui hic gloriam Domino affert, is sibi in judicio glo- 
riam congerit, 144. Per bona opera gloriam Domino affe- 
rimus, 115.Sicut per bona opera Domino afferimus glo- 
riam : ita per mala contrarium accidit. Sicut ex bonis 
operibus honoratur Deus : ita ex malis inimicus, 116. 

ultum discriminis in peccatis ac recte factis, 131. Redi 
ad beatitudines,et invenies Christum operibus doctrinam 
preevertisse, 147. Sermo subtegmini vestis comparatur 
opus stamini: ideo spiritalis preetexitur vestis, cum actio 
doctriutee verbo comes adjungitur, 168. Qui induit viscera 
misericordite, benignitatem, humilitatem, patientiam, is 
intriosecugamictus est, 168. Una queque actio ad proprium 
sibi finem nos deducit; boua ad beatitudinem, mala ad 
damnationem, 170. Sicut intervalla magna obscuram 
reddunt visionem :ita qui se per opera Deo non con- 
jugit. opera ejus videre nequit, 175. Qui omnia peragit, 
ut soli Deo innotescat, is perinde ac filia regis, glorium 
omnem intrinsecus habet, 169. 

Opio corporis dolores consopiunt medici, 43. 

Oratio. Vide Preces. ] 

Ordo alius naturalis, sicque cogitatione causam ante 
effectum intelligimus : alius artificialis, de quo solo men- 


1188 


tionem facit Eunomius, 331. Respectu ordinis naturalis 
Pater Filio preponitur, non secundum nature diversita- 
tem, aut temporis excessum, 232. 

Origanum. Vide Vipera. 

Origenes, 31. . 

Ossifragam aiunt pullum aqvile e nido expulsum susci- 
pere, atque cum suis educere, 

Ostrea. In ostrea, vilissima bestia, margaritam natura 
inclusit, 68. 

Otium magister pravitatis, T9. In otio quod est mali 
origo, vitam degimus spe futuri abjecta, 67. Otium bo- 
num (quale Pharao exprobrat Israeli), otium malum (qua- 
io Atheniensium Act. xvi1), 175. A quibus vacandum, 

Ovifera animalia. Vide Písces. 

Ovis dimidia parte instructa dentibus, sicut et bos, 65. 
Accedente hyeme pastum avide vorat, 82. Inter inpume- 
ras oves ut agnus matrem : ita inter innumeros agnos 
mater proprium fetum agnoscit, 84. Cum ait Dominus, 
Alías oves habeo, etc., de 118 loguitar qui ex gentibus ad 
salutem preordinati eunt, 116. 


P 


Palmam iu marem ac feminam dividunt stirpium culto? 
res, 47. Frondes semper retinet palme, 49. 

Palmes. Vide Vitis. 

Paphlagones, 210. 

Paradisus. Virgines non omnes, sed qu& non coacte, 
&ut ex tristitia, aut necessitale virginitatem coluerunt, 
adducentur in templum regis, 169. Vasa sacra qure non 
inquinavit hoimanus usus, in sancta sanctorum introdu- 
centur, 189. Quanta res sit in templum regis adduci, 169. 
Qualie labor presentis seculi esse possit pro futuroeecu- 
lo viaticum eufficiens, 180. 

Parentum erudelitatem redarguit ossifraga, dum, ut 
aiunt, pullum aquile e nido expulsum suscipit, 76. 

Partus dolores. Vide Dolores mortis. 

Passio. De passione sua palam dicit Dominus, Psal. x1v, 
Ezaltabor in gentibus, etc., 116. Prime tus originis si 
memor non est ex persoluto pro te pretio dignitatem 
tuam agnosce, 185 . 

Pastinaec marine,ejusque mortue, aculeum celerem 
interitum affert, 69. 

Patientia. Vide Probatio. 

Patris vox et notionem Filii profert, οἱ idem va et 

uod vox ingenili, 215. Non magis Ingenitus, quam 

ater appellanduse, cum Salvator non dixerit : Bap- 
tizate in nomine Ingeniti, sed in nomine Patrie, 402. 
Pater Filio preponitur respectu ordinis naturalie, non 
quoad nature diversitatem, aut temporis excessum, 
232. Patria appellatione non substantiam asfgniflcari, 
sed operationem dicebant Eunomiani, 235. Si igitur 
Pater Filio major est, operatio opere major erit, quod 
absurdum, 235. Dicant proinde aut Patrem non esae ma- 
jorem Filio, aut Patrem non significare operationem, sed 
substantiam, in qua Filius similis est Patri, 235. Majus 
dicitur aut ratione cauem, aut potentii. aut dignitatis, 
&ut molis, 235. Statuit Eunomius in Deo quantitatem non 
esse, ob idque dicere non potest Patrem majorem esse 
ratione molis, 236. Non ratione dignitatis, cum a dextris 
ejus habeat sedem, qua dignitatis equalitus significatur, 
236. Non ratione potentie, cum dixerit : Ego et Pater 
unum sumus,et unum pro equalitate potentige acceperit, 
256. Restat ut vox, majus,ratione cause geu principii di- 
catur, 256. Ergo Pater mejor est prout Pater : cum fatea- 
tur Eunomius substantiam substantia ipsa non dici mae 
jorem, 236. Patrem incomparabilem sancit Eunomius, ut 
ad creature equalitatem Unigenitum detrudat, 237. Ex- 
tollere Patrem simulat, ut Filii majestatem imminuat, 
231. Patris nomen non essenliam, sed proprietatem desi- 
znat, 241. Deus nunquam Pater esse ccepit, cum decorum 
sit Dei beatitudini Patrem esse, 247. Patriset Filii nomina 
corporalium affectionum cogitationem proprie non pa- 
riunt, utfingit Eunomius, sod mutuum habitum indicant, 
258. Patris et Filii voce quid intelligatur, 258. Voces Patris 
et Filii velut Dei apathiam decentes, ab homipibus ad 
Deum transfert Christus, 259. Quod si nostrum vere pater 
dicitur Deus, quanto magis ejus qui natura Filius est, 259. 
Non eodem tamen modo et noster, et Unigeniti Pater 
est, 259. Pater non affectus nomen, sed conjunctionis : 
aut ejus que fit per gratiam, aut ejus que& per naturam, 
ut in Unigenito, 260. Vox Pater, licet. essel tropica, non 
magis deleri deberet ex Scriptura, quam voz, irasci, qud 
tamen de Deo dicitur, 260. Dicit Eunomius Patrem lege 
nature habere alienam a Filio substantiam, 267. Patris 
liberam, Filii servilem substantiam dicit, 267 et 268. Pa- 
ternitas proprietas est, 265. Dicitur Pater, Joan. xvit, 3; 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


4184 


solus verus Deus, ut ab iisqui falso dicuntur distinguatur, 
294. Patrem quod incorporeussitJoannesSpiritusnomine 
significavit, 310. Filius si Deus est, lax, sanctus, etc., hiec 
et Pater est amplius, non substantie exeuperantia, sed 
qualitatis prestantia, 282. Deus ab eterno est Pater, 283. 
um Filius genitura eit natura, necesrze est et genitorem 
esse, 28k. Deus non per ea qua non est, sed per ea que 
est excedit : major est non quod ingenitus eit, sed quod 
omnium causa sit, 285. Quo sensu Christus dicat, Pater 
major me est, 289. Pater etsi major dicitur, tamen Filio 
est consubstantialis, 289. Quicunque Pater loquitur, per 
Filium in Spiritu sancto loquitur, 219. Vide Titius: 

Patrum fides, 212. 

, Paulus nihil novi monet sed nature vincula constrin- 
git, 84. Ipsius &erumnis non delectabatur inimicus : imo 
conterebatur, 126. Nihil ipsi defuit bonorum, licet in cor- 
poris molestiis semper vixerit, 150. Ut vidit speciosum 
lum forma, omnia duxit pro stercoribus, 162. Vide 185; 
240 et 243. 

, Pauperes multi, facultates si spectes : at proposito ava- 
rissim!, 147. Fidejussionem divilis accipit, qui tamen 
Deum $ponsorem pro pauperibus non admittit, 113. Per- 
solvit Dominus pro pauperibus usuras, 113. Hoc uno di- 
vitibus pauperes nos prestamus, curarum scilicet vacui- 
tate, 110. Nec dives pauperem despiciat ; nec pauper 
formidet locupletis potentiam, 178. 

, Paupertas,cum rerum necessariarum copia vere gippe- 
lit, voluptati ompi auteponenda, 65. Paupertas patris ne- 
mini data est crimiui; cave ingenuitatem filiis fenore au- 
feras, 112. Laudabilis pau pertas quanam, 147. Virtus om- 
nis, paupertas maxime, libero arbitrio,ceu charactere in- 
81gD1lur, 147. Pauperias plurimos ad vitia propendentes 
repressit: pecunie quibusdam ad libidinem inservierunt, 
171. Paupertas, et ignominia, «t privatio deliciarum justo 
bene cedit, 187. Vide Fenus. 

Pavo. Vide Volatile. 

Pax. Si pax Dei cuatodierit corda nostra,cupiditatum 
tumultum vitare possumus, 129. Pacifici viri character, 
compositi ac sedati mores, 124. Justitiam facienti robur 
confert Deus, corroborato pacem tribsit, que est inentis 
firmitas, et benedictionum perfectissima,123. Pacem quo- 
modo inquirimus et peraequimur juxta Prophetam, 153. 
Qui quaerit pacem, Christum inquirit, quia ipse est pax 
nostra, 153. 

Peccatori quale dispendium luce vera carere, sic solem 
non coneapicere, ct&eco detrimentum est. 50. Qui ventrem, 
gloriam, argentum Deo prwfert, is neque adorat. Deum, 
neque est in aula sancta ejua, 117. Qui peccat, locum dat 
diabolo,132.Distortis cordibus laudatio Dei non convenit, 
et sermo de Servatore habitus demonum os non decet, 
132. Pythonem increpat Paulus, ul ne ab impuro sanctus 
commendetur, 132, tegula dietorto ligno non convenit ; 
neque recta Dei laudatio cordi non recto, 132. Qui in de- 
lictie vivunt, odio habent justum, 157. Terrenorum glo- 
ría in pulvere demorari dicitur, 100. Peccatoris anima iu 
carniscupiditatibus volutatur,quam conculcatam obruere 
conatur inimicus, 100. Christi verba, Pater si fieri po- 
test, etc., de iis qui in ipeum eccaturi erant, ut non 
peccarept, accipienda, 290. Malitie viam incedentibus 
offendicula objicit Deus, ut in Paulo factum est, 185. Ho- 
minem per peccatum brutum effectum, velut ovem, ini- 
micus rapit, in inferno ponit,mortique depascendum tra- 
dit, 186. Vide Sepulcrum. 

Peccatum primogenitus demonis partus, 50. Quid sibi 
velit illud Rom. vu,9 : At cum venisset mandalum, pecca- 
tum revixit, 95. Per cathedram pestilentie, mora in pec- 
catis intelligenda, que habitum ingepnerat insanabilem, 
95. Mali consuetudo, si in naturam transeat, insapabilis 
omnino, 96. Si dolo immici concilia impietatis receperis 
in anima, ne stes in peccato : si eteterise, saltem ne per- 
maneas, 96. Concureus rerum que nos circumdant, aut 
&aggravat peccata, aut leviora efficit : hinc judicium est 
varium, 102. Hoc exemplis comprobatur, 102. Qua ra- 
tione in perpetratione mali puerperii dolores precedant, 
deinde conceptio, postremum partus : juxta illud 
Psal. vu, Ecce parturiit, elc., 105. Coptra, cur pre- 
gnantes primum concipiunt, deinde parturiunt, postre- 
mo pariunt, 105. Modus medendi peccatis quie, 133. 
Multum discriminis in peccatis ac recte factis, 137. Ut 
fumus apes fugat, et fetor columbas : sic angelum vite 
nostre custodem, graveolena peccatum abigit, 148. Assi- 
det angelus cuilibet in Dominum credenti, niei nos illum 
operibus pravis abigamus, 148. Bonitate su& omnibus 
&ppropinquat Dominus : nosmetipsos per peccatum re- 
movemuas, 155. Peccatum omnium maxime humilem red- 
dit. Hinc Ampon vim Thamar inferens, dicitur humi- 
liasse illam, 155. Est quidem humilis is qui in peccato 
ambulat: ast laudabilis non estillius humilitas, 155. Unum 


1185 


vitandum peccatum. BRefugium unicum Deus. 171. Na- 
turam hominis peccato inclinatam, penitus solvi oportet 
ut ἃ Deo artifice reparetur, 171. Casus necessarius est ob 
peccatum sed magua est resurrectio ob immortalitatem, 
471. Qui letale peccatum ad miserit,dicat, Circumdederunt 
me dolores mor:is 201. Si quis multum peccatum planxe- 
rit, huic planctusiu gaudium vertitur, 130. Nullam pec- 
entis occasionem nullum locum in corde inimico dat, qui 
&saiduain Dei niemoriam habet, 32. Ad peccandum im- 
pelli te cum videris, Christi tribunal cogita, 151. 

Pecorum caput pronum in terram, respicit ad ventrem 
81.Si ventri et iià que sub ventre servieris, comparatus 
ea jumentis insipientibus, 81. Providentia futuri sensum 
pecoribus concessit,edocens nos,ut ad futurum seculum 
studium conferamus, 83. Rationis defectum in brutis cam 
majori sentiendi facultate Deus compensavit, 84. Hinc 
summus in brutis sobolis ac parentum inter se amor,8t. 
Hinc inter innumeras oves aguus matrem, mater inter 
innumeros agnos proprium fetum agnoscit, 84. 

Pedibus volatile nullum caret, quod victum omnibus 
suppeditat terra, 72. Hirundinibus qua nec ambulare, 
nec venari possunt, volatus terre vicinus peduin explet 
offüccium, 72. Pedibus membranaceis instruxit Deus ani- 
malia aquam amantia, ut eis quasi remis uteruntur, 78. 
Collum pedibus longius cyeno tribuit Deus, ut escam 
in imo delitescentem trahat, 78. 

Perceptio quid, etin quibus consuetudo dictione hac 
utatur, etiam in divinis eloquiis, 217.Prima apprehensio 
corpus simplex esse dicit ; sed ratio ipsum in colorem, 
figuram, duritiem, etc., dissolvil, 217. 

Perdix. Vide Volatile, 

Perscrutatio plus dicit quam scrutatio ; sicut exqui- 
rere amplius signiflcat quam querere, 146. 

Petrus et fiii tonitrui gloriosi Christi udventus exor- 
dia in monte viderunt, 164.Pelrus Ecclesie edificationem 
in se recepit, quoniam fide prestabat, 240. Qui per B. 
Petrum intelligamus, 240. 

Pharaonis equum projecit Deus ín mare, 141. Vide 


Egypti. 
Phariamus. Ab illius precatione et supercilio procul 
&bsunt verba hec psal. vit, 9, Judica me,ete 102. 

Philosophorum de ccelo sermones, euosque comparat 
Basilius cum pulchritudine castarum et meretricum, 30. 
Sapientiee vaue qui student, noctu oculis sunt eimiles: 

respicaces ad vanitatem, hebetes ad veram lacem,T1. 
Phocm et delphines catulos suos perterritos in ventrem 
denuo admittere narrantur, 64.Vide dquatilia et Pisces. 

Photinus nudum hominem Christum dicebat, “92. 

Pinuc auream Janam nutriunt quam infectorum nul- 
lus baetenus est imitatus, 68. 

Pinus succissas aut combustas quidam observarunt 
in querceta verti, 46. Pinus sensim frondes alternat,49. 
Pini lacrymis vulpes sibi ipse medetur, 82. 

Piscium differentiam recensere perinde est ac fluctus 
pelagi numerare, 63. Omnes fere ova edunt: sed aunt 

ui animalia pariunt, ut phoce,delphines torpedines,63. 
Pisces circurari npequeunt,nec humane manus contactum 
patiuntur, 63. Alii testis operti, alii crustacei, alii qui 
molies vocantur, alii cartilaginosi, qui animal gignunt 
64.Alía piscium genera norunt qui in Indico mari piscan- 
tur, alio qui in /Egyptio sinu, alia insulares, alia Mauri- 
sii, 64. Non ovis iucubant piscium plurimi: sed aqua 
elapsum ovum euscipiena,animal efficit, 64.Nullus piscis 
dimidia ex parte instructus est dentibus, ut bos et ovis, 
64. Nul.us ruminare dicitur, nisi scarue solus 64. Pisces 
acutissima condensatorem dentium acie communiuntur, 
ne esca per aquam extenuata dissipetur, 63. Alii limo, 
alii alga,alii herba vescuntur,65. Piscem piecis vorat,et 
hic fit praeda alterius, qui ipse tandem hamo capitur. His 
comparantur avari et tyrauni,65.Singula piscium genera 
regionem aibi ipsis idoneampartita,in aliorum sedesnon 
transeunt, 66. Hos imitari debemus: nec domum dumui, 
agrum agro adjungere, 66. Pisces quidam cum fetandi 
tempus institerit, ad mare aquilonare simul proficiscun- 
tur, 66. Ascenaus tempore, per Propontidem in Euxinum 
pontum simul influunt, divine legi obsequentes, 66. Da- 
tio profectionis hujus eimul et redditur. Hsc vidisse se 
testatur Basilius, 67.Marini pisces aquis dulcibus delec- 
tantur, unde etad flumina sepe enatant,67. Pisces qui- 
dam ad terrorem incutiendum creati, quales sunt gladii, 
sorre; caues, balene,et zygene,69. Aquatica inuta sunt 
et indocilia, piscis enim nec altorem suum agnovit,71. 
Ut pisces pennis et cauda aquam secant, ita volatilia ac- 
rem : et ob hanc affinitatem, bxc ex aquis sunt orta,79. 

Planctus in gaudium vertitur ei qui aaultum peccatum 
planxerit, 150. 

Plantas edidit conditoris providentia, 48. Que plantis, 
ea juventuti hominum ac senectuti accidunt, 46.Ut plan- 


QU/E ANTE APPENDICEM INVENIUNTUR. 


1180 


tarum qualitates agriculture, ita infirmitates animi dili- 
gentia curantur, 47.Plante et arbores etiamsi vivere di- 
cantur, res tamen animale non sunt, 63. Cuicunque oc- 
curreris plantarum generi,planeCreatoris memineris,41. 
Pluvia unde, et quomodo gignantur gutte, 130. 


Ponitentia. Ad illam saccus adjumento est.cum sit si- 
gnum humilitatis,131. Diligit Deus misericordiam in pee- 
nitentibus, et in iis qui ea quee clam facta sunt evulgant 
citra pudorem ; diligit judicium in obstinatis, 143. Vincit, 
qui &b his qua accidunt non frangitur : plusquam victor 
eat,qui sponte dolores]sibi accerait, 201. Sanavit seipsum 
Propheta, cum talem cruciatum qui peccato conveniret 
sibi excogitavit, 201. 

Polypus saxi qui adheeserit colorem induit, ut pisces 
improvide natantes devoret, 65. 

Pontus, 28. 

Populi albse et nigre, ulmi et alie arbores, que se- 
mine privari dicuntur, semen tamen ferunt, vel vim se- 
minalem habent, 45. 

Posteri Adam. Vide Adam. 

Potestates bonas et malas per aquas siguificari,quidam 
male asserunt, 31.0rigenes hic tacite impetitur. Eas que 
supra celos, bonas vocant ; 4 infra, malae : has ipsas 
maris nomine insigniri volunt, 31. Potestates ex partici- 
patione, sancte sunt, 274. Comparantur ferro quod ighi- 
tum factum tamen ferrum esse non desinit, 274. 

Preceptum vel unum qui aspernatur imperfectus est 
sicut is cui aliqua pars corporis deest, 119. 

Preecone]Evangelii labia Christi Scriptura nominavit, 
162,163. AcuLee potentis sagitlie, sermones sunt appositi, 
qu auditorum pertingunt corda, 164. Sagille acute 

ici possunt, qui ad disseminandum Evangelium misei 
eunt, 165. Vide Laudatio Dei. 

Presentia Dei. Vide Dei oculum. 

Preces uniuscujusque manifeste sunt Deo, si quis ex 
affectu, aut perfunctorie verba pronuntiet, aut ejus cor 
procul sit a Deo, 122. Multi in babitu precationie, non 
sunt in aula Dei, ob mentis evagationem, 116. Qui ven- 
trem, gloriam, argentum Deo preefert, is neque adorat 
Deum, neque est in aula sancta ejus, 117. Peallas spi- 
ritu, psallas et mente, 123. Semina glorificationem, ut 
laudes in regno celorum metas, 123.Hoc unum angelo- 
rum, totiusque ccelestis exercitus officium, referre Grea- 
tori gloriam, 122. Quis hominum adversus diabolum bel- 
lum gerere possit, nisi ad presidium Dei confugiat,133 Ma- 
gna voce loqui oportet eum qui Deum precatur,ut cita 
sit sanatio.1deo ait Paalniista, Clamavi, 126. Sicut qui 
celestia cupit, clamat: ita qui terrena petit, demissa 
voce utitur, que ad aures Domini non pervenit, 130. 
lnscite utilia postulantur, 170. Carnis sanitas,opes, hu- 
mana gloria: horum nihil & Deo petendum, 122.8i quis 
ἃ spiritu duetus,sese humilians clamet, magna,nop ter- 
rena rogans, ἃ Domino exaudietur, 148.}ὴ afflictionihus 
ad quelibet potius quam ad Deum recurrimus,171.Cum 
una die oravimus,securi sumus.Non ita David,cum ait: 
Omnibus diebus invocabo, 200. 

Prima apprehensio. Vide Perceptio. 

Primogenitus. Vide Christus. 

Princeps seculi et mundi, 99. Vide Diabolus. 

Principibus datur in exemplum rex apum, qui natura 
obtinet principatum, nec aculeo utitur, 74. 


Principii varie notiones, 6. Mundum in principio fac- 
tum quo sensu intelligendum, 7.lllud, [n príncipto fecit, 
ita interpretantur quidam : /n capitulo,hoc est,subito, 1. 
Fieri potest ut quod desinit, principium non habuerit, 
ut precientia Dei, 282. 

Probatione seipse privat, qui tribulationem detrectat, 
146. Nemo coronatur sine adversario, nec probatur niai 

er tribulationes, 146. JErumne probationis causa sanctis 
inflictee,invisibilibus inimicis tunc tentum gaudium affe- 
runt, cum afflicti franguntur, 125. Liberat sanctos Deus, 
non citra probationeta relinquens, sed patientiam tri- 
buens, 146. 

Progressus qui in veritate facit, nunquam non immu- 
tatur, 159. Vox hec tituli psal.xLiv, Immutaóbuntur, sumi 
potest pro iis qui magis ac magis proficiunt, 159. 

Propontis. Per Propontidem in Euxinum pontum ai- 
mul ínfluunt pisces ascensus tempore, 66. 


Proprietatum natura est, ut in substantite identitate, 
aliud quiddam ostendant, 265. Si modi quibus proprie- 
tates Dei indicantur,simplicitatis ederent ralionem,ui- 
hil de Deo dici posset, 266. . 

Proverbia imagines sunt aliorum,non ea ipsa quee di- 
cuntur,293. Verba ista Prov.viit, 22, Domínus creavit me 
a Basilio explicantur, 356. Hic ipsa de humanitate Christi 
intelligenda,293. Poteat quis discere ea de sapientia Sa- 
lomonem dixisse, 2303.Non propheta est qui ea dixit,sed 


1187 


proverbiorum scriptor, 2903. Si Filius ea dixisset, non 
ixissel Dominus, sed Pater, 293. 

Providentise non difidendum,licet videamus nequitiam 
advereariorum feliciter procedere, 105.Cauaa provida or- 
tui universorum preest, 3. Qui pecoribus pastum pree- 
buit Deus,noetrum non neglexit 40. Nihil sine causa, 
nihil temere factum : omnia ab ineffabili sapientia, 41. 
Conditoris providentia plantas edidit, 48. Sj e:hinum a 
sua providentia non excludit Deus, rebus tuis non pro- 
spicit? 68. Cur carnivoris animalibus acutos aptavit den- 
tes Providentia ; que autem una tantum ex parte dentes 
habent,iis vim ruminandi concessit, 85.Abirein consilio 
impiorum, est de Deo et ejus providentia dubitare, 94. 
Nihil frustra aut fortuito factum.Mulus casus,aut prava 
hora voces eupt ineruditorum,134.Agricola ne per agri- 
colatioois quidem diligentiam tantum fructum acquirit, 
quaudum per Deum segetes augentem,140.Quoinodo in 
utero instar pisciu:n fluidis inna'antes,et post uteri ca- 
lorem aere refrigerati,vivere possemus, niai ἃ Deo con- 
servareinur? 202. Multi ex gentibus videntes injustum 
ditescentem, justum egentem, mundum citra providen- 
tiam regi falso suspicantur, 186. 

Prudentes quosnam vocet consuetudo, 182. 

Psalmi. Pealmorum liber comypleclitur quidquid in 
eeteris Scripture libris utile est, 90. Quod «grum est 
fovet,quod integrum conservat, 98. Cum coneinna sua- 
vitate per harmonie dulcedinem pravoscoercet affectua, 
90.Medicos &mulatur, qui potionem daturi, calicem melle 
cireumliniunt,90. Psalmorum utilitas quenam, 90. Pree- 
cepta apostolica,et prophetica emetnoria decidunt:psal- 
mos domiet foris modulantur juvenes,90. Psalmus inci- 

ientibus initium est incrementum proficientibus, per- 
ectis firmamentum,91. Psalmus anz elorum opus,e corde 
lapideo ciet lactymaa,91. Sapientia Dei artem simul ca«- 
nendi et utilia diacendi excogitavit, 91. Cur ad psalte- 
rium psalinorum librum Propheta aptavit, 91. Psalmus 
sermo est musicus,conciune ad orgauum pulsatus, 124. 
Struetura corporis per metaphoram psalterium est,cor- 
poris vero actiones psalmus sunt, 124. Qui erga Deum 
servant justitiam,ii suut qui Domino psallunt, 127.For- 
nicatores,fures,elc., psallere putanturn,revera non paal- 
lunt, quia sanctum ad psallendum Propheta invitat,127. 
Arbor mala bonos fructus facere non potest, neque cor 
malum verba viti profere,127. Psalmi inscripti,it finem, 
δαί victori, ab beatum future vite statum referuntur,177, 

Psalmi primi, Beatus vir, procemium ita se habet ad 
totam psalmorum seriem : aicut fundamentum ad  do- 
muti, carina ad navim,cor animalis ad corpus, 91.Ratio 
redditur,quippe quod «pe bonorum molestias vite equo 
animo toleramus. 91. 

Cum et Propheta psalmo vii, 7, Exsurge, Domine, in 
ira (ua, mysterium resurrectionis,aut in cruce exaltatio- 
nem jam compleri exoptat, 100.Qus eit notio verborum 
istorum, Kzaltare i» finibus inimicorum.100. Verba iata y 
8, Ersurge, Domine Deus, etc., vel mysterium resurrec- 
tionis indicant,vel per ea hortatur Deum Propheta, ut 
fllium suum corripiat,100. Absalonis rmalitiam puniri po- 
βίαι David, ut multi caetigato uno convertantur, cum 
addit :Et synagoga populorum, etc., 101. Verba hec j 9, 
Judica me, Domine,secundum justitiam meum,etc., procul 
absunt a supercilio et precatione Pharisii, 102.Postulat 
se Propheta judicari 8 Deo secundum justitiaun euam,hoc 
eat, ut eam admetiatur fragilitati humane, 103. Dum 
postulat judicari se secundum iunocentiam suam,inno- 
centia accipienda pro simplicitate, et inscitia, 103. Lo- 
quentie humilitas hinc magis indicatur, quam superbia. 
103 Quoniam in multis incaute ex imperitia offeadimus: 
ideo rogat ut veniam propter innoccentiam assequatur, 
103. Cum ait Υ 10, Consumetur nequitia peccatorum, orat 
pro perrequentibus ipsum,103.Cum addit, Dirige justum, 
orat ut a veritatis canone non delflectat, 103. 

Psalmi xxvn inscriptionis, In exitu a tobernaculo, quis 
gensus historicus,quis allegoricus, 113. ΤῺ multis exem- 
plaribus additur illud, Afferte Domino filii Dei, 114. 

Psalmi xxix inscriptionis, Psaénus cantici, etc., quis 
senaus corporalis,quis spiritualis, 124. In. hoc psaluio 
multa inveniuntur ex persona Domini pronuntiata, 124. 

Psalmi xxxi, 10, illud, Dissipat consi/ta gentium etc., 
ad passionis tempus et resurrectionem Christi potest re- 
ferri, 138 Potest referri et ad regem Syrie, filium Ader, 
cum obsedit Samariam. Potest et δὰ Achitophelem,138. 
Potest et ad vanum gentium philosophiam, que nunc 
Evangelii virtute dissipata est, 138. Verba heec v. 11, /n 
generationem et generalionem,populos duos electos, duo- 
que eis tradita testamenta indicant, 139. NM 

salmi xxxut inscriptio nominat Abimelech, .bhistoria 
autem Anchum Gethiorum regem, 142. In Odollam spe- 
Juncamsalvum se recipiens David,psalmum istum in gra- 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


1188 


tiarum actionem rependit Deo, 143, v. Hic pauper cla- 
mavit, etc., potesl ad Christum referri, 147. v. 11, Divites 
eguerunt, etc., de populo IsraelVico et gentibus potest 
intelligi, 149. v. 19, Prope est Domíinus,etc., Domini in 
carne adventum prenuntiat,155, Quater in ho: psalmo 
dieitur, qua ratione liberet Dominus quos vnlt liberare, 


Psalmi xxtzviir et txi inscriptionem habent, Pro /di- 
thum, 193. Hi duo psalmi de patientia tractant,193. 


Pealmi xuv titulum,Pro qui iis Ámmutabuntur,apposaite 
juidam luterpres aic expressit, Pro liliis,159. Vox bsec, 
mmutabuntur,cum ait in futuro, resurrectionie doctri- 
nam iudicaL,159. Eadem vox sumi potest pro iis qui ma- 
gis ac magis proflciunt,159. Qui in virtute progressus fa- 
ci,nunquam non immutatur, 159. Inscriptio hac,Pro tis 
ja immutabuntur, nos hom:nes siguificat, 158. Psalmns 
ic cur canticum dicatur, 169. Verba hec, Eructavit cor 
meum, elc., ud PropheLle personam referenca sunt, 160. 
Quidam existimavere ex persona Patria de Verbo dici, 
168. Verbum boc ejusdem v. 2, IJico ego opera mea regi, 
adducit nosut Propheue personam iutelligamue,161.v. 3, 
Speciosus forma, ud Dominum referri creditur persona 
cominutata, 162. Cum hec dicit Propheta, intendit ani- 
mum iu diviniLitem, non in carnis pulchritudinem, 162. 
Aquila dicit, pu/chritudine exornatus es, Symmachus, 
pulchritudine puicher es, 162. Sequentia, Benediri te 
Deus, εἰς., liquet de Salvatore ut bomine dici, 162.v.4, 
Accingere glauio, elc., tropice refertur ud vivum sermo- 
nei Dei, 163. Sensus v. 5, /ntende prospere, etc., aptiua 
per hyperbutou restituitur, 165. v. 7, Sedes. tua, Dcus 
Digenito proprium reddit appellationem, ipsum clare 
appellaus Deum, 165. v. 8, Dilexisti justitiam, etc,, ad 
Dei humanitatem respiscit,166. v. 9, Myrra et. gulta et 
casia, ad passiouem Christi spectat, 166. v. 10, Astitit 
Regina, eic., de Ecclesia dicitur, que seipsum spiritua- 
libus, variisque dogmatibus exornat, 167. v. 11, Aui, 
filia, elc., hortatur lesiam ad audieuda.servandaque 
precepta, 161. Per v. 17,Pro pa*ribus, etc., quosnam pa- 
tres, filios et principes Propheta intelligat, 169. 


Psalmus xtv inscriptus est, /n finem,quod ejus docu- 
menta ad beatum finem referantur, 120 Cur uictus sit 
pro filiis Core, οἱ pro arcanis, 170. Verba hec v. 6, Ad- 
uvnbit eam, etc , de Christi resurrectioue possunt intel- 
igi, 174. v. 7, Conturbate sunt genles,ostendit talem op m 
civitati Dei a Salvatore dandam,qualem pre&beret dux ci- 
vitati obsesse, 174. Verba heec v. 11, Exaltabor in gen- 
tíóu:, etc., palam de s8ua passione dicit Dominus. 176. 


Pealmi nix titulus cum sit, lis Qui immulabuntur, non 
illius retatis Judeis scriptus est, sed nobie, 190.Historiae 
bujus psalmi simile quiddam 1I Reg. virt et x cap.repe- 
ritur, 189. Cur David a lamentis ordiatur,cum ipsumhi- 
larem esse oporteret, 189. Cur ait, Deus repulisti nos et 
destruzisti nos, qui reges Saba et Syris, et tertia victo- 
ria filios Ammon devicit, 1&9. 

Psalmi txt. v. 12, verba heec, Semel focutus est. Deus, 
duo hacaurivi, non sunt paradoxum, 198. 

Psalmi CIx, v. 3, verba hec, Genut fe,quid significent, 


Psalterium solum ex musicis instrumentis editi soni 
causam ab altiore loco habet, 91.Quid hoc significat, et 
cur ad pealterium psalmorum librum Propheta aptavit, 
91. Structura corporie per metaphoram psalterium est, 
corporis vero actiones psalmus eunt, 124. Qui decem le- 

is Praecepta implet, is in decachordo psalterio psallit, 
29. Psalterii structura a superiori parte vim resonantem 
accipit, 133. Ob id forsan mens que superna queerit, 
psalterium dicta, 133. Psalterium instrumentum eet mu- 
δ᾽ συ) sonos concinne reddens ad vocis modulationem, 
119. Psalterium ratione eat, cum actiones aermonibus 
sunt concordes, 179. Psalterium spirituale ille est, qui 
fecit et docuit, 179. 

Pueri dum sumus,presentes persequimur voluptates. 
nulla futuri temporis habita cura, 95. Dum in prima 
consistimus slate, nec improbi, nec virtute prediti su- 
mus, utpote habitus utriusque incapaces, 95. 

Pulchritudo unde, et an possit competere luci quae 
natura siniplex est, 19. Quid sit pulchrum apud Deum, 
33 Membrum separatim jacens, non est pulchrum :sed 
ubi in locum proprium restituitur, pu!chritudo tunc ex 
proportione emergit,32. Pulchritudo vera quam is solus 
qui puram mentem habet contemplari potest,circa divi- 
nam naturam consistit, 129. Vestigia pulchritudinis ani- 
ne, in viri sancti habitu resplendent, 129. Speciosum 
forma Dominum appellans Prophota intendit animum in 
divinitatem, non in carnis pulchritudinem, 162. Paulus 
ut vidit speciosum illum forma,omnia duxit pro stercori- 
bue, 162. Species ἃ pulchritudine differt,163.Pulchritudo 


4189 


Verbi ineffabilis : huic alligati per dilectionem, omnium 
obliviscuntur, 164. 

Purpura cochlearum,pratorum floribus prestantior,68. 

Putei uude, 27. Putei collectiones aquarum sunt ma- 
nufacte, 36. Puteus in bonam partem, lacue in malam 
solet sccipi in Scriptura, 106. 

Pyrenei montes, 28. 


. Q 


Quadrupeda pleraque sensibus perspicacioribus utun- 
tur, preeteritorumque remiuiscuntur, 70. 

Quatuor anni tempestates, hiemem, ver, ceastatem, an- 
tumpum, hac Scripture verba, /n tempora, designant, 
57. Harum descriptio, οἱ proprietates, 97. Mense 1nter- 
calari opnaest,ad accuratumtempestatum concureum,53. 

Querceta. In querceta verti succisas aut combustas pi- 
nus, quidam observaruut, 46. 

Quintam quamdam corporis naturam temere quidam 
introducunt, negantes ccelum ex quatuor elementis con- 
flatum, 10. Volunt eam esse &thereum corpus, quod ne- 
que eit ignis, neque aer, neque terra, neque aqua, nec 
quidquam ex simplicibus, 10. 


R 


Ranas ex seipsa profert terra, 81. 

Ratio naturalis iusita nobia est: ignorantiam nemo 
pretextat, 67. Ratio et cupiditas duobus ducibus com. 
parantur : si ratio vicerit, Deus iu ratione honoratur: 
si cupiditas, adversariua, 116. 

Rectores gregis Christi, arietibus comparantur, 115. 
Horuimn filios a filiis Deiad Dominum adduci vult Psal- 
mista, 115. Qui siut hi filii, 113. Qui se cecis doctoribus 
ducendos committunt, eemetipsos lucis usu privant, 188. 

Rectum. Qui ἃ medio aberrapt exceasu vel defectu, 
hos Scriptura obtortos nominat, 103. Qui a fortitudine 
ad niánora deflexit, timidus dicitur, qui ad majora, au- 
dsx, 104. 

Redemptor redemptis debet esse preestantior, 180. 
Non potest homo, cuai sic peccati reus, pro peccatore 
Deum placare, sed solus homo Deus, 180. Quid potest 
homo invenire pro redemptione anime su: ἢ Unum pro 
omnibus sufficientissimum est, sanguis Christi, 181. 

Reges constituit, ac destituit. Dominus, 140. Hex ex 
armis sufficiens ad salutem auxilium nou habet, 140. 

Regina. lllud, Regina austri surget in judicio, quid si- 
gnifleet, 101. ΝΣ 

Regnum quidam definiunt legitimum principatum, 
sic ut peccato obnoxius non sit, 140. 

? Regula accessionem nullam ad integritatem aduuiittit, 
13. 

Remora pisciculus minimus naves maximas sistere 
dieitur, 69. m 

Renes pro concupiscenti parte anime multis in locis 
Seriptura accipit, 103. Renes Josephi expensi fuerunt, 
cum Toluptati turpissim:ee honestatem pudicitie& pretu- 
lit, 104. 

heptilia. Ad illorum naturam attinet natatile, quippe 
quod per aqua corpus sese trahat, 63. 

Resurrectionis mysterium jam compleri exoptat David 
cum ait, Exsurge, Domine, in ira tua,100. Resurrectio- 
nis mysterium indicare videtur cum ait psal. vii, 8 : 
Exsurge, Domine Deus, 100. Basilius redarguens eos, qui 
fidem denegaut Paulo circa resurrectionem, pro exemplo 
dat vermeim Indicum, qui tot formas iuduit, 78. Vox heec 
tituli psal. xuiv, /emmutabuntur, cum sit in futuro, resur- 
rectionis doctrinam indicat, 150. Corporea omnis crea- 
tur& nobiscum immutabitur, 159. Sadducimus inepte re- 
surrectionem reprobat, 305. 

Retributionistiomen usurpatScriptura,non solum cum 
bonum, aut malum praecessit, sed in initio etiam actio- 
mum, 99. Cur dicitur psal. cxviu, 17, Retribuere servo 
(uo, etc., non autem fribue, 99. Eodem sensu eepe in 
Scriptura ueurpator hoc verbum, redditio, seu retributio, 


Rhodauus fluvius, 28. 

Romanam arcem hostes mox occupaluros olim prodi- 
dere anseres, 77. In imper;o Romano iuperatores Ceesa- 
res et Augusti dicebantur, 143. 

Roris et venti matutini quomodo 80] sit causa, 60. 

Rose que in creatione erat eine spina, postea adjuncta 
est spina, 45. 

Rubrum mare, 36. 

Rubus Moysis. Vide Moyses. 

Ructus quid, 161. Anima sacris enutrita disciplinis 
convenientem eduliis ructum emittit, 161. Malus homo 
domagtis pravis enutritus pravum verbum eructat, talia 
sunt ora hereticorum, 161. 


QUAE ANTE APPENDICEM INYENIUNTUR. 


1190 
S 


Saccus adjumento est ad poenitentiam, cum signum 
8jt humilitatis, 131 

Sadducmus resurrectionem inepte reprobat, 305. 

Seculaseeulorum quid significent apud Scripturam,21. 
Seculum in rebus mundo superioribus, hoc est quod in 
sensibilibus tempus, 243. Secula wterni appellatione 
quidam dignantur, quam eorum creatori denegaot, 253. 

.Sagitte potentis acute,sermones eunt appositi, qui au- 
ditorum pertingunt corda, 164. His sauciantur qui fidem 
amplexati, in Deum charitate exarserint, 164. Carbones 
desolatorii, supplicium sunt φατγβίαπι iis quos non tan- 
gunt spiritalea eagilte, 164. SagiLtee acutae dici possunt, 
qui ad disseminandum Evangelium missi sunt, 465.Sicut 
iynis ob materiam ustioni idoneam creatus est : ita sagit- 
te Dei effect:& sunt ob animas, que igni a diaboli tela 
receperunt, 105. 

Saltatio dicitur concinna actio prophetie sancte, 130. 

Salus non in potentia hominis, sed in Dei gratia, 144. 
Salutia unicam spem in Dei misericordia quis reponit, 
141. Debiles salute indigent, captivi libertate. Et hec 
est differentia inter servari et liberari, 99. Qui per se 
debilia est, et tamen in se retinet fidem, per propriam 
fidem ad salutem preparetur,99. Refugium ad Deum pa- 
tere, in confesso est apud omne:, sed error eat circa sal- 
vantis electionem, 170. 

Salutare quid sit, 194. Scripture mos est, ut Christum 
Dei salutare appellet, 194. 

Sancli. De sanctis accipi possunt verba heec peal.xxvin, 
3, Dominus super aquas ; quia aque sunt ipsi sancti,118. 
Sancti comparantur cervo, ob eam quam habet adversus 
prava repugnantiam, 121. Sancli In celesti lumine re- 
quiern possident, 17.Quse 8 eauctis conferuntur benetieia, 
Dei sunt operantis in illis, 304. Propterea neque eos una 
cum Deo glorificamus, 304. Templa Dei et Filii et sancti 
Spiritus eunt sancli,in quibus inhabitat una deitas per 
unam baptismatis eanctificationem, 317. 

Sanitateni corporis quidam definiunt,actionum natura- 
lium bonam habitudinem. Idem die de anime sanitate, 
83. Sanitas sua ipsius natura non est bonum, 93. Sanitas 
nocua, cum sit peccati occasio: morbus utilise, cum pec- 
catum refrenat, 171. 

Sapientes. Quinam sapientes de quibue psal. xLvin, 

dicitur, cum viderit sapienles morieníes, 189. 
Sapientim libri sensus non parum reconditur, 256. 
Quod in eo ex persona sapientia dictum est, Dominus 
creavit me, Dominum creaturam dixerunt Eunomiani, 
256. Hec vox creavit, hoc modo semel in tota Scriptura 
usurpata est, 255. Hunc Seripture locum examipnaturum 
se aljas pollicetur Basilius, 256. Interpretes pro creavit, 
Sonvenientius edidisse, possedit, testatur idem Basilius, 


14 


Sardiensis Ecclesia propinata Theosebio est post maxi- 
marum blasphemiorum redargulionem, 210. 

Scarabei. Vide Volatile. 

Scarus aolua ex Biscibus ruminare dicitur, 64. 

Scorpii aculeum Creator velut tibiam cavavit, ut per il- 
lus immittatur, hominisque peccatum puniatur, 86. 

Scriptura sacra ideo a Spiritu sancto conacripta, ut sit 
velut animarum curandarum officina, 90. In verbis divi- 
nitus inspiratis, ne ulla quidem syllaba otiosa, 6]. Ubi- 
que historic sacre inspereum est mystico modo theologie 

ogma, 51. Scriptura nos edocet, ut mens nostra nihil 
preter concessa comminiscatur, 26. Libri Geneseos le- 
ctoretn a carnis affectionibus purum esse convenit, 2. In 
eo Scriptura silet de creatione aque, aeris, et ignis, quia 
tria hec elementa in terra reperiuntur, 8. Que silentio 
sunt preeterita per ea quee indicata aunt, intellige, 8. Id 
non intellexere, qui tropologiis et commentis euis, Seri- 
pturis aliquid aeciscere auctoritatis. seque Spiritus sancti 
oraculis sapientiores constituere conati sunt, 81. Scriptu- 
ree notiones communes nou ad allegorias detorquet Ba- 
silius, 80. Primi Hebraice lingues interpretes plura no- 
mina interpretari ansi non sunt, nedum pnomíina aliqua 
confingere, 243. Periculosum est subtrahere, aut addere 
lis que a Spiritu tradita sunt, 243. Id audere quod nec 
communis consuetudo. nec Scripturarum usus admisit, 
summe dementis est, 242. Pie mentis est que a S.ri- 
ptura reticentur, ea vereri dicere, 287. Scripture mos 
est pejores filios potius a peccato, quam a patribus no- 
minare ; meliores, ab aliqua virtute, 98. Cor divina ora- 
cula suscepturum,purum a&contrariie sagitationibus reddi 
oportet, 139. Non omnibus eloquia Dei scripta sunt, sed 
habentibus aures secundum interiorem hominem, 159. 
Sicut sape in Scriptura oculi, aures, os, dentes, venter, 
pes, de interiori homine dieta sunt :ita ossa eodem modo 
accipiuntur, 156. Alieni ἃ verbo veritatis qui sunt, sim- 


1191 


plicitate dictionis Scripturarum contempta, Evangelii 
re&dicationem stultitiam nominant, 162. Evangelii pre- 
dicatio in contemptibilibus dictiuneulis vim multam ha- 
bet persuadendi, 162. Scriptura solet ea quc optantur, 
imperativo modo figurare; ut Fiat voluntas tua, etc., 164. 
Oracula divina in singulis conventibus leguntur velut 
alimentum animar 1m, 190.0 8 dicta sunt secundum dia- 
ensationeim, quasi eimpliciter dicta non sunt accipienda, 
boo. Divina verba cum timore audienda, et cum pietate 
recipienda, 306. Dum Scripturas que variis modis expo- 
nuntur, unico senau accipiunt heretici, labuntur, 313. Ex 
quibus utilitatem capiunt qoi fide sani sunt, ea aliis no- 
cent, 313. Refelluntur qui dicunt Scripturam de Filio et 
Patre sepe, de Spiritu vero in baptismate duntaxat lo- 
ui, 317. 
1 Scrutatio est inquisitio tormentis omnibus adjuncta, 
ut verum detegatur, 103. u 

Seleuciepsis. [n Seleuciensi concilio damnau ob silen- 
tium ii qui ad objecta crimina repellenda invitati, non 
occurrerunt, 209. u 

Seleucis avis ineaturabilie, remedium est locustee ca- 
eirametanti, terramque depascenti, 8. — 

Semen in terram incidens tot culmos emittit, quot ra- 
dices agit, 42.Licet plura plantarum genera semen pro- 
ducere non videantur : 1 singulis tamen stirpibus, aut 
semen est,aut virtus seminalis, 4 et 45. Quo pactoquod- 
libet fruticis genus nascens ad propriam perveniat men- 
suram, 42.Grapnum folio subjectam quod Méschon vocant, 
vim seminis obtinet, 42. Surculi ex radicibus pullulantes 
forsan et seminis rationem habent, 42. 

Sennacherib equites omnes dormitaverunt, 141. 

Sensus. Per sensus introducende nou 8unt 1n animum 
aliene cogitationes, 146. u 

Sepulerum non domum habitat peccator, 183. Qui in 
Christum credens, actiones edit fldei non consentaueas, 
in petra sibi ipse sepulcrum incidit, 18&. V. Peccator. 

-Serbonitis lacus ia Arabia, stagnum est salsum. 36. 

Sermo. Ad sermonem Dei vivum tropice referuntur 
verba hmc psal. xuiv, Y 4, Accingere gladio, etc. 163. 
Ut medici ciborum appetenliam excilant per appara- 
tum, ita in verbo veritatis experientia appetitum pro- 
vocat, 149. 

Serpens feniculo paetus, oculos sanat, 82. Serpentes 

uod sibi parent latibula, plagasque capitis evitent, pru- 

entes der 185. 35 

Sesostris /ptiua, 35. 

Sicima peculiare predium Josepho et Jacobo datum, 
figura eet testamenti, 191. 

Silentium. Vide Veritatis contemplatio. 

Simplex et indivisibile que eadem sunt inter se,quasi 
diversa separat Eunomius,323. Nihil quod subjaceat sen- 
sibus, simplex est, 38. — ΝΕ ᾿ 

Solem suapte natura calidum et ignitum esse quidam 
negant : cujus rei hanc esse causam dicunt, quod colore 
albue est, non autem subruber, 29. Ejus calorem ex ve- 
loci circumactu oriri volunt, 29. Calor ejus aquas 1n va- 
pores solvit, hinc necessaria aquarum copia, 29. Illum 
Deus aliunde alio transmigrare jussit, ne in iisdem locis 
commorans, calor ejus cuncta devastet, 29. Vocavit Deus 
terram aridam, εἰ utejue proprietatem designaret, et ut 
ejue causam calori solis non tribueremus 37. Cum tellu- 
ris ornatus sole sit antiquior, &ol velut ejus causa non 
debet adorari, 40. Sol quarto tantum die conditus est, 
ne lucis auctor et rerum e terra nascentium opifex pu- 
taretur, 51 Si lucis generatio precessit, quomodo sol di- 
citur ad illuminationem editus? 51.1lluminatio pro splen- 
dore dicta est, 51. Solare corpus vehiculum primogenita 
luci. 51. Comparatur lucernee qui lumen defert, 51.Sicut 
in luna, ita et in sole, alius est corpus ejus, alius via illu- 
minans, 51. Circuli circa solem soli, adversi, quid indi- 
cent, 53. Signa in sole, etc., dissolutionem universi in- 
dicant, 54. Sol diei potestatem obtinet, quia lucem cir- 
cumferens diem affert, 58. Psalmista dicens psal. cxxxv : 
Posuit solem in potestatem diei : lunam, etc., declarat 
diem et noctem luminarium ortum antecessisse, 58. Dies 
defluiri potest aer a sole illuminatus, vel temporis men- 
sura quo sol est in nostro hemispherío, 98. Non 1Jeo sol et 
juna magna sunt, quia majora supt minoribus stellie,sed 
quia aeri illustrando sufficiunt, 58. Sol et eriens et oc- 
cidene, et in meridie constitutus,equalie videtur. Indi et 
Britanni ipsum equalem contuentur : hinc magnitudo 
ejus immensa esse colligitur, 59. Innumera stellarum 
multitudo nocti illuminande non sufficit, cum eolus suf- 
ficiat &0l, 60. Quomodo 80] venti. matulini et rorig eit 
causa, 60. Solis calor neque excedens, neque deflciens, 
Opificis sapientiam commendat, 60. Solem et lunam ge- 
minis oculis comparat Basilius, 62. Vide Luz. 

Somnum inducunt medici per mandregoram, 43. Vise 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


1102 


in somnis species sunt non raro diurnarum cogitatio- 
num imagines, 144. 

Species a pulchritudine differt, 163. 

Spectaculis impuris abundans orchestra, publica est 
lasciva officina, 33.Multi falso beatas preedicant civita- 
tes quaedam, que presstigiatorum epectaculis a mane 
ad vesperam pascunt oculos, et in otio vivunt, 33. 

Specularis lapidis descriptio, 26. 

Spes ideo bona est, ut ne desperemus in peccatum 
lapsi : timor bonus,ut ne quid admittamus iniqui, 189. 
Ut non oportet quidquam preter Deum colere,ita nec 
1n ullo alio spes reponi debet, 98. Qui in homine sperat, 
vel ob divitias etalia id genus effertur,uon potest dicere: 
Deus meus, in te speravi, 98. Ex tribulatione presidium 
&ccepit,qui opem humanam ut vanam aspernatur,ac spe, 
qu& in Deum est, nititur, 193. Pauci supt qui humana 
non mirentur ac in Deo spem habeant, 171. Proprium 
cujusque affectum mensuram fecit Propheta largitionis 


miserationum JJei, cum ait psal. xxxi : Fíat Domine, 
misericordia, etc., 142. Ob hec verba Moysis : Numquid 
ex petra, etc., quim dubitationem pre se ferunt, dixit 


Deus Num xx,12: Quia non cre'idistis, etc., 180. 

Spiritum eanctum ἃ potentia creatrice, Patrisque ac 
Filii conjunctione qui dirimunt,audiant Psalmistam di- 
ceutem : Verbo Domini, etc., 135. Quid per Verbum Do- 
mini el Spiritum oris ejus intelligendum, 135. Inveni- 
mus scriptum : Spiritus orís ejus, et verbum oris ejus, 
αἱ 1utelligatur Salvator ipse, et sanctus ejus Spiritus ex 
Patre,136. Ne Spiritum externam rem, aut creaturam ju- 
dices,sed velut hypostasim ex Deo habentem glorifices, 
135. Nihil sanctitatem adipiseitur,niesi per Spiritus sancti 
presentiam, 136. Servator et Spiritus sanctus uterque in 
coelis, et eorum virtutibus creandis pariter operam im- 
pendit.135.Quod angeli sunt,ab opiflce Verbo universo- 
rum couditore habent:eis vero sanctitatem Spiritus 
sanctus imperlivit, 136. Spiritus sanctus scriba est qui 
tabulis cordis cogitationes inscribit, 161. Oleum lstitice 
nomiuantur, quia unus ex fructibus ejus gaudium est, 
165.Fluvius est qui Dei civitatem l!etificat, 173. Spiritum 
ἃ Deo dirimere aperte periculosum, cum Paulus modo 
Christi, modo Dei, modo veritatis Spiritum dicat, 971, 
272. Ut Filius ordine ac dignitate ἃ Patre secundus, ita 
forsan secundus a Filio Spiritus, 171,172.SicuL in angelis 
gloriflcatis et stellis diversitas est, licet natura una, ita 
in Spiritu sanclo qui terlius numeratur, 273. Duc res 
Deitas,et creatura, potentia sanctificans, et que sancti- 
ficatur : at Spiritus sanctus ipaa est sanctificatio, 213. 
Alii eunt spiritus ministratorii, 273. 

Spiritum sanctum fas non est conservum, aut creatu- 
ram dicere,273.Sancte suntpotestates ex participatione, 
Spiritus ex natura,et ideo sanctus dicitur, 274.Creatura 
pro mercede sanctificationem accipit : Spiritus sanctus 
est fons sanctificationis, 274. Ut sanctitatem, ita bonita- 
tem et alia qux majestatem indicant,natura 8101] innata 
habet Spiritus sanctus, 274. Conjupctio ejus cum Patre 
et Filio per nominum communicationem commonstratur, 
274. Cum Christus ait. 4/ium Paracle(um, etc., ipse Pa- 
racletus esse ostenditur, 275. Et per hoe Spiritus quo- 
que majestas demonstratur, 275. Ut Verbum creator est 
ceelorum, ita Spiritus sanctus virtutem potestatibus ec- 
lorum impertit, 215. Sicut Christus magister dicitur, ita 
de Spiritu sancto dictum est, quod docebit omnia. 915. 
Sicut Pater operationes, et Filius administrationes, ita 
Spiritus sanctus dona dividit,sicut vult,279. Unde scru- 
tatio profunditatum Dei adest Spiritui,276. Vivificat Deus, 
vitam etiam largitur Christus, vivificamur item per Spiri- 
tum,276.Impietas est dicere deitatis exsortem Spiritum 
per quem Deus in nobis habitat, 276. Si virtute perfecti 
dii nominantur,is qui eus perficit,num destitutus deitate 
erit? 216. De Spiritu sancto ignoraoltiam confiteri opor- 
tet,et tamen ei glorificationem persolvere debemus,276. 
Spiritum sanctum creatum non ostendunt verba Joan.t1. 
3:0mnia per ipsum facta sunt,cum sit singularis nature, 
218. Pie mentis est qui a Scriptura reticentur, ea veren 
de Spiritu sancto dicere.278. Án per Spiritum Dei, Gen. 
1,2, diffusio aeris intelligatur, an Spiritus sanctus qui 
divinam Trinitatem complet, 18. Posterior sententia ve- 
rior, utilior,majoribusque nostris comprobata, 18. Illud, 
ferebatur super aquas, Syrua quidam aiebat ab interpre- 
tibus sumi pro verbo confovebat,18. Syrorum lingua si- 
gnificantior ob suam cum Hebraica lingua cognationem, 
18. Liquet ab actu creandi Spiritum sanctum non abfuiese, 
18.Spiritus sanctus concionstor,et qui omnes cogit Pa- 
racletus est,ille Spiritus veritatis, per prophetas et apo- 
stolos eos congregans qui salutem consecuturi erant,177. 
Que propria sunt sancti Spiritus,nihil commune habent 
cum creaturis : et que communia creaturis, nihil com- 
mune habent cum Spiritu, 296.Christus Dei potentia et 


1193 


sapientie, manu est crealrix : Spiritus renovator opitcii 
ad iucorruptionem,297. Spiritus a Filio non emittitur nec 
spiritus humanus, aut spiritus venti, 302. 

Spiritus inhabitatio Christi est inhabitatio, 302. Spiri- 
tus Domini Dominus est, non poesesaio aut creatura Do- 
mini, sed imago, 302. Imago est vera, non ex ima- 
gine sicut nos, 302. Imaginem exprimit, eed ab imagine 
non exprimitur, 302. Quoniam unguentum est, idcirco 
non ungitur, 302.Sanctitatis Dei est character et fons san- 
etificationis, 302. Nos renovat per lavacrum regeneratio- 
nis, ac rursus imagines Dei efficit, 303. Que a Deo facta 
suut perficit, el in nova et in veteri creatura, 303. Dei 
verbum Filius, Filii verbum Spiritus, ac proinde verbum 
est Dei, vivens et operaue, 304. Spiritus sanctus Filii 
Filius uon dicitur, ne ''riuitas deitatis in multitudinis 
suspicionem adducatur,305. Apostolus Spiritum sanctum 
ut Filii, ita Dei Spiritum nominavit, 305. Cur hunc Filium 
Filii appellare cavit, 306. Spiritus appellatione usa est 
Scriptura, ut Spiritum aliter ex Deo esse ostenderet, 
quam Filius, 306. Edit Deus Verbum vere ex seipso, et 

piritum per os emittit,non humano modo, 306. Nec de 
Filio quaeras cur vocatus non sit Spiritus; nec de Spiritu, 
cur non Filius, 307. Quod ex Deo procedit, non iu tem- 
pore procedit, licet in tempore creaturas producat, 307. 
Qui Filtum tollit, principium creationis tollit ; qui Spiri- 
tum aufert, eorum que fiunt resecuit perfectionem, 307. 
8i Spiritum non credis ex Dei ore processisse, neque 
Verbum ceredes, 307. S1 non credis in Spiritum, ne- 
que in Filium credis, 307. Loci illiua Act. xv. 28 : Visum 
est Spiritui sancto et nobis, quis sensus, 308. Verba Je- 
rem. xxir, 24 : Colum et terram. adimpleo, de Spiritu 
sancto dicta, 309.Zacharias Domini Spiritum septem ocu- 
los dixit: sicut Isaias septem operationes, 309. Deum pro 
Dei Spiritu non posse accipi, patet ex verbis Apostoli 
I Cor. u, 10 : Nobis enim revelavit. etc., 310. Spiritum 
unctionis Spiritum Domini vocat 1saias, x11, 1, cum ait: 
Unzit me, 310. Verba quoque Isaie εἰσ, 24 : Spiritus 
meus Qui est super te,non Deum,sed Spiritum qui est a 
Deo, significant, 310. Joannes iv, 24. Patrem, quod incor- 
poreus ait nomine spiritus significavit, 310. Qui ez :&equi- 
voco spiritus nomine identitatem induci putat,quid faciet 
cum multa dicantur entia, solus tamen Deus sit qui vere 
sit? 312. Dei Spiritum Dominum vocare nolunt heretici. 
Spiritus sancti nomina, operationes et virtutesquanam, 
314. Refelluntur qui dicunt Scripturam de Filio et Patre 
siepe, de Spiritu vero in baptismate duntaxat loqui, 317. 
Varia Scripture loca de Spiritu sancto, 317. Omnia Filii 
et Spiritus verba Dei sunt oracula, 319. 

Spiritus sancti divinitas. Qus Patri et Filio adsunt ut 
Deo, ea Spiritui soli adsunt. Trinitas proinde consub- 
stantialis est, 296. Quee communia sunt Patri et Filio, 
sunt et Spiritui sancto : ejusdem igitur est Deitatis, 296. 
Quidquid factum est mutari potest. Spiritus non potest. 
mutari : non ergo creatura est, 996. Ex iis quee faeta sunt, 
alia quidem in subetantia, alia vero in mente suscipiunt 
mutationem ; Spiritus sanctusnullam mutationem admit- 
tit: non igitur oreatura est Spiritus, 296. Spirituss san- 
ctus non sanctificatur, sed sanctificat, 296. Nihil creatum 
secundum essentiam sanctum: Spiritus essentia sanctus 
est, 296. 

Spiritus Dei habitat in nobis, 297. Spiritus libertatem 
impertit et adoptionem, 297. Virtus ac vitium in creatu- 
ram rationalem possunt eadere, nihil autem horum 
potest in Spiritum cadere, 297. Diverse substantie di- 
versas habent operationes, juxta Eunomium. Si ergo 
juxta Apostolum I Cor. xii 14, omnia efficit Deus sicut 
vult,hecautem omnia efficit unus ille Spiritus; quomodo 
diverse essent substantioc ? 299. Cum Dei solius sit re- 
mittere peccata, remittit autem Spiritus sanctus per apo- 
stolos : Deus ergo est, 299. Si Spiritus sanctus in apo- 
stolis eadem operatne est, qui Patris ac Filii nomen in 
iis qui ex gentibus crediderant, quomodo diverse esset 
substantie ? 299. Spiritus sanctus in apostolis et prophe- 
tis loquitur. Spiritus reddit testimonium quod fllii Dei 
sumus, 302 Ab uno sancto qui dicit: Sanctifico me ipsum, 
sanctificantur omnia,302.Spiritue viventi Verbo ad crean- 
dum conjunctus est, viva potentia et divina natura, 303. 
Bi in Spiritu facta sunt omnia,etrurausrenovantur in Spi- 
ritu ; una operatio Dei per Filium in Spiritu apparet, 304. 

Spiritus sanctus cum Deo et Filio afficitur gloria, 
qnippe quia et divina operatio per ipsum completur, 304. 

1 per Spiritum Dei et fllii Dei efficimur, quomodo Spi- 
ritus a Deitate et filiatioue alienus? 305. Sufficit ad Spiri- 
tus exsistentiam que ex Deo est declara ndam, quod Spi- 
ritus oris illius dicatur, 306. Apostoli dicunt : Hzc dicit 
Spiritus, sicut aiebant prophete : Herc dicit Dominus, 
808. Spiritus Deus est juxta illud I Cor. in, 16 : Templum 
Dei estis, etc.. 810. Verba haec Joan. xvu, 3: Hac est vita 


PaThO0L. Ga. XXX. 


QU/& ANTE APPENDICEM INVENIUNTUR. 


$194 


seterna, eic., Spiritum sanetum non excludunt, 310. Ba 
ptisma vile eine Spiritu conferri non potest, 319. His 
verbis Act. xvii, 28 : In Deo viviwus, etc., Spiritus pro- 
prietas io Deo indicatur, 311. In Spiritum impietas reci- 
dit in Deum, cum Spiritus gloria gloria sit Dei, 349. Cum 
audis Marc. 1, 10 : Spiritum super Jesum mansisse, na- 
ture ejus libertatem intelligas, 513. Spiritus sanctus ipse 
est qui sui ipsius impertit cognitionem, 320. Ipse est, 
testante Scriptura, qui sanctos effecit, 320. Vite eterna 
fone est, 320. ln cor hominis adveniens comparatur ra- 
diis solis quibus nubes illustratur, 321. Per Spiritum san- 
clum quilibet sanctorum Deus est, 321. Spiritumsanctum 
Deus copiose per Jesum Christum in nos effudit, 399. 
Vide Eunomius, [ngenitum et Pater. 

. Bladium — In stadio qui sunt, nudo capite sedere 
jubentur, ceu contentionis participes, 49. 

Stateram nominavit Psalmista liberum arbitrium, quo 
gum in vita seligenda sunt secernimus. 197. Mendaces 
ilii hominum in stateris, quie sibi male consulunt et 
aliia sunt exemplo malo, 197. Vani filii hominum, quia 
mendaces in stateris, quas in unoquoque conditor noster 
construxit, 196. Hec statera ponderatur an mala bonis, 
vana veris, temporalia &ternis anteponenda, 197. 

Stelle sunt alie septentrionales, nobis semper affol- 
gentes ; alie meridionales, nobis semper ignota, 4. Qni 
siderum errantium cursum cognovere, Deum universi 
opificem non agnoverunt, 5. Stellas septem, septem cir- 
culis ferri omnes uno fere consensu confitentur, 94. 
Hosce circulos contrario suo motu, concinnum sonum 
reddere quidam opinantur, 24. Stelle qnid, 185. Tempus 
motum esse soliseLatellarum asserit Eunomius, 232. Idem 
ille docet diem ac noctem fleri stellarum motione, 933. 
Vult stellas temporis esse opifices, 233. Vide GenetÁliaci. 

Stultus quid, 183. Vide Inzsipiens. 

Sturni cicuta vescuntur, nec eis nocet, 43. Vide Vo- 

Substantia magis quam substantia non dicitur, sed de 
qualitate dicitur plus et minus, 282. Patres filiis nec ma- 
jores, nec ab eis differunt substantia, 282. Si diversum 
exsistendi ordinem habentium diversa esset substantia. 
Adam, Eva, Abel, etc., consubstantiales non assent, 283, 
, Succum esse electrum probant festuca, ac bestiole in 
ipso inclust, 48. Una aquaper radicem attracta,radicem, 
corticem, lignum, medullam, folium, fructus nutrit, 47. 
Eadem varios succos in variis plantis producit, 48. 

Superbia omnium humanorum vitiorum gravissimum, 
diaboli crimen, 225. Cedri Libani vocantur, qui e rebus 
terrestribus ad fastum et superbiam extolluntur, 119. 

Synagoga Judeorum prius aula erat; post peccatum 
facta est habitatio deserta, 116. 
, Syrorum lingua significantior, ob suam cum Hebraica 
lingua cognationem, 18. Verba heec psal. xxxi, 10 : Dis- 
εἰραί consilia gentium, referri possunt ad regem Syrie 

ium Ader, cnm obsedit Samariam, 138. 


T 


Tabernaculum nobis est corpus nostrum, 114. Quid 
per tabernaculum intelligat Propheta, cum ait psal. 
xLv, 5: Sanclificavit tabernaculum suum, 113. Per taber- 
naculum suum Deus in medio fuit civitatis, sive ejus 
qu& sursum est, sive ejus que infra, 173. Per convallem 
tabernaculorum psal. tix, 8, intelligit Propheta totum 
orbem, quod habitaculis dividitur, 191. Ex consuetudine 
humana corpora tabernacula appellantur, 184. Vide Cor- 


us. 
P Tanais diffissus in Meeotidem paludem dilabitur, 91. 

Tartessus ἃ Pyreneo monte, in mare extra Columnas 
exoneratur, 28. 

Templum.—In templo Dei astant angeli, qui verba no- 
stra describant ; adeet Dominus qui animum ingredien- 
tium intuetur, 122. Qui in templo Dei est, non convicia, 
non res vanas, sed ejus dicit gloriam, 199. Miserabiles 
homines precationis domum inlocum immodice loquaci- 
tatie vertunt, aliisque sunt. impedimento, 123. Cave ne 
abeas condemnatus, cum debuisses mercedem pro rerum 
divinarum celebratione recipere, 123. Qui loquendi finem 
iu Dei templo non faciunt, uon inutiliter solum, sed cum 
detrimento ingrediuntur 123. 

Temporalia omnia, omnia fallacia, 171. Pauci sunt qui 
humana non mirentur, ac in Deo spem habeant, 171. 

Temporis principium non est tempus, nec pars ipsius 
minima,7.Mundo visibiliafünia facta est temporis succes- 
sio, cujus pars preterita evanuil, futura nondum adest, 
prrzesens fugit, 5. In tempore metiendo solet Scriptura 
non noctes, sed dies, numerare, utpote prestantiores, 90. 
Temporis definitio juxta Eunomium. 233. Hanc suggillat 
Basilius, 232, 233. Hore, dies, menses, anni, non partea 
sunt temporis. sed meusuree, 232, 2333. Temporis deflpitio 
juxta Basilium, 232, 233. Quod iu sensibilibus est tempus, 


98 


1195 


n rebus mundo superioribus est seculum, 248. 
he enebro quid, 17. Per lenebras vulgo intelligitur aer 
]ucis expers, autlocus obumbratus, ve lumine privatus, 
15. Nugatores quidam, eo quod Deus dicatur luz, tene- 
bras dicunt ipsum esse malum, quod a 8e1pso originem 
trahit, 15. Ex hie verbia : Teneóre super abyssum, tene- 
bras subsietere, nec tamen a Deo prodiisse volunt, 15. 
Ex hoc principio initium sumpsitheresis Marcionis, Va- 
lentini et Manicheorum, 15. Quid sint abyssus et tenebre 
apud quosdam male sentientes, 16. Tenebrarum notio 
juxta sensum Scripture simpliciter, non tropice, neque 
allegorice accipienda, 17. An tenebre antiquiores sint 
luce, 17. Tria ad umbram concurrunt lux, corpus, obscu- 
rus locus, 17. Colum Dei jussu factum, terram obnubi- 
lavit, interciso externo splendore, 17. Àvote lucis gene- 
rationem non erat nox, sed tenebre, 20. Quod in die 
umbra, id noctu tenebre, 52. 

Tentationes. Vide Peccatum. 

Terram immobilem quidam dixerunt, eo quod mediam 
orbis regionem seu infimam ex natura sua occupet, 10. 
Elementa tria, aqua, aer et ignis in terra reperiuntur, 8. 
Aquis naturam terre insitam esse probant puteorum fos- 
eores, 8. Aeris naturam terre inesse probant exhalatio- 
nes,8. Ignis qui omnia consumit, in lapidibus unde exsi- 
lit, et ἴῃ ferro citra detrimentum delileacit, 8. Terre 
densitas et qualitates 1psius complent essentiam : quibus 
gublatis, nullum supererit eubjectum, 9. Ejus fulcimen- 
tum an aer ait, an aqua frustra inquiritur, 9. Rationes 
dubitandi, 9. Terres fulcimentum si aqua statuatur : haec 
quonam fulero-incumbit? 9. Si corpus terra solidins sta- 
tuatur, istius erit fülerum inquirendum, et erit processus 
in infinitum, 9. Terre columne pro vi confirmante dictae 
sunt, 9. Terram super maria fundatam dictum est, quod 
aque naturaipsi sit circumfusa,9. Aquam fluidam manere 
suspensam nihil miri, cum terra per se suspensa, et ta- 
men aqua gravior, eumdem aut etiam adhuc majorem 
pariat esitandilocum, 9. Terram et aquas suspensas 
continet Conditoris potentia, 10. Terre fines in manu 
Dei esse, quo sensu dictum, 10. Cum celestia corpora 
regionem extremam sursum versum obtineant, terrestria 
ad mediam ceu infimam detruduntur, 10. Terrain crea- 
tione invisibilis, quia necdum creatus homo, nec lux, et 
ipsa erat aquis submersa, 12. Terra in creatione imper- 
fectà et incomposita, quia nondum fertilis, 12. Eo quod 
dicatur invisibilis, tecum reputa eam fuiese opertam,noun 
igne, qui effert lucem, non aere, qui est pel ucidus, sed 
aqua, 15. Terra, quie magnitudine et gravitate infiniia 
est, seipsa innititur, 93. Terram non respectu nature, 
sed respectu nostri, invisibilem fuisse declarat Scriptura, 
cum ait: Congregentur aquése,etc., 134. Vocavit Deusterram 
aridam, et ut ejus proprietatem designaret, et ut ejus 
causam calori solis non tribueremus, 37. Vocavit Deus 


aridam terram, non autem terram vocavit aridam, quia ᾿ 


ariditas est de ejus essentia, 38. Cum telluris ornatus sole 
eit antiquior, sol velut ejus causa non debet adorari, 40, 
44. Hoc preceptum, Germinet lerra, etiam nunc quotan- 
nis urget terram, ut facultatem suam exerat, 49. Qui 
ultra terram odoriferam habitant, ii soli in utramque 
artem allernant umbras, 58. Manichei pessime terre 
indunt animam,eo quod Deus dixerit: Producat terraani- 
mam, 10. Si terra animam produxit, se ipeam anima de- 
stitutam dereliquit, 70. Cum dixit D3us : Germinet terra, 
ca non quod babuit edidit, sed quod non habebat acqui- 
sivit, 70. Cur terra jnssa sit animam viventem producere, 
aque vero jusse sint reptilia auimarum viventium, 70. 
Multa de terra diaseruerupt philosophi, an spheera sit, 
an cylindrus, an disco similis, au vanno,an in medio con- 
cava: item disputaverunt de circuitu et umbra ejus, 80. 
Mures el ranas ex seipsa profert, ct pluvio tempore edit 
cicadas et volatilia, 81. Qui se jaclant substantiam Dei 
cognoscere, nec substantiam terre quam habitant com- 
prehendunt, 224. Hanc nullo ex sensibus assequuntur, 
995. Neque sermone substantiam terre norunt, cum de 
ea neque Scriptura, neque sanctus quispiam disseruerit, 
925. Moysi satis fuit eam invieibilem et. inornatam di- 
cere, 225. Quod in ea sensibile est, non eest cjus substan- 
terrestria licet rationis experlia sint, unumquodque 
tamen, per naturie vocem anime affectiones indicat, 70. 
Terrigen:e juxta Psalmiatam sunt qui confidunt in vir- 
8, 179. 
Mf Αραδ qui non ludit, alias vana loquitur, absurda 
auecultat, otinm agit, quod est magister pravitatis, 79. 
Auditores detinet Baeilius, ne ad tesseras currant, ubi 
juramenta, eontentiones el avarilia stimuli, 79. Ibi astat 
daymon per oss8 compuncta furorem accandens, pecu- 
niasque ad utramque parlem traneferens, 79. 
Tostamenta duo duobus populis electis tradita fuisse 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


1190 


indicant hec verba psal. xxxu, 11 ; /n generationem et 
enerationem, 439. Stcíma peculiare prtedium Josepho a 
acobo datum, figura est Testamenti, 191. 

Testudo viper& carnibus exsatiata,veneni noxam ori- 
gano evitat, 82. 

Thamar. Vido Amnon. 

Thebe. Circa Thebas JEgyptias, ubi in testibus large 
pluit, campestribus muribus regio repletur, 81. 

Theosebio post blasphemiarum redargutionem, Sardi- 
censis Ecclesia propinata est, 210. 

Tibiainstrumentum est, quod flatus ope melodie inser- 
vit, 130. Sanctus quilibet propheta, tibia per translatio- 
nem nominatur, 130. Tibiarum modulationes et meretri- 
cie cantationes obscenitatem suadent, 33. 

Timore divino correpti, iis qui clavis afüxi sunt come 
parantur, 149. Charitas eos quos timor ad pietatem intro- 
duxit, perficit, 137. Neque oculus, neque manus neque 
cor ab alio moveantur, nisi a timore Dei, 137. Qui timet, 
adhuc in eervi ordine est; qui vero charitate perfectus 
est, jam ad filii dignitatem ascendit, 148. Non quivis ti- 
mor bonus est et aalutaris, 151. Inimicus timor est qui 
nobis parit morlis metum, suadetque ut personarum di- 
gnitates formidemus, 151. Qui ἃ diemonibus perterretur, 
timorem habet ex incredulitate Drognatum, 151. Timor» 
salutaris quis,151. Non omnes indiscriminatim docturum 
se promisit Deus timorem Domini, 151. Bonus est timor, 
ut ne quid admittamus iniqui, 198. 

Tonitru quomodo flat, 118. Unde fulgur, 118. Spiritus 
innubium esipijbus inclusus ob violentam eruptionem, fra- 
gorem tonitruum edit. 25. Traditio que per Evangelii 
vocem fit, vox tonitrui potest appellari : hinc discipuli 
filii tonitrui dicti sunt, 118. Hec verba psal. Lxxvi, 19: 
Voz fonitrui tui ín rota, quid mystice significent, 118. 

Traditio que per Evangelii vocem fit, vox tonitrui po- 
te appellari : inde discipuli filii tonitrui dicti sunt, 


Transfiguratio. Petrus et filii tonitrui gloriosi Christi 
adventus exordia in monte viderunt, 164 

Tribulationem qui detrectat, probatione seipse privat, 
146. Nemo coronatur eine adversario: nec probatur, niei 

er tribulatienes, 146. Quo sensu ait Propheta : Ez tri- 
Pulationibus eripuit me, 146. Qui dicitjusto non convenire 
iribulationem, dicit athlele& non congruere adversarium. 
156. Quater in psal. xxxi dicitur, qua ratione liberet 
Dominus quoa vult liberare, 156. Si víderisjustos in mor- 
bis, plagis, inopia. memor fueris quod multe sunt tribu- 
lationes justorum, 136. Qui ambulat rectam viam, a tri- 
bulationibus invenitur, 171. Gloriandi occasionem ex 
tribulationibus desumit justus, 172. Auxilium a Deo solo 
querendu:n, quid illud in summatribulatione largiturin- 
quirentibue, 192. Cum audieris quempiam magna mipi- 
tantem, respice ad Dominum gentium consilia dissipan- 
tem, 138. E tribulatione presidium accipit, qui opem hu- 
Inanam ut vanam aspernatur, ac spe in Deum nititur, 
199. 8i ab aliquo divexantium nos opprimamur, a chari- 
tate Dei non eecedamus, 141. /Egrotas? gaude. Pauper 
es ? ]etare. Ignominie affleeris propter Christum ? Bea- 
tus es, 192. Vide A/flictio. 

Trinitas. In Trinitate conservabitur unitatie ratio ; ei 
unum Patrem, unum Filium, unum Spiritum eanetum 
conflleamur. 277. Com dicit Scriptura : Dixit Deus, 
et : Fecit Deus, nonne in his duplicem personam per- 
cipis? 51. Rectus Pater, rectus Filius, rectus Spiritus 
sanctus, 134. Qui Spiritum a potentia creatrice, Patris- 

ue ac Filii conjunctione dirimunt, audiant Psalmietam 
dicentem : Verbo Domini, ete., 135. Deitas communis est, 
paternitas οἱ filiatio proprietates sunt: ex communis et 

roprii complexu fit comprehensio veritatis, 365. Apud 

saiam Seraphim ter sancíus. exclamant. ob tres hypo- 
8&tases, 274. Baptismus ex Domini traditione fit ipn nomen 
Patris et Filii et Spiritus sancti, omni creatura exclusa, 
216, 304. Qua Patri et Filio adeunt ut Deo, ea Spiritui 
soli adsunt. Trinitas proinde consubetantialis est, 2996. Si 
Pater preparavit Saulum, Filius vocavit, Spiritus segre- 
gavit, quomodo diversitas est substan;is in Trinitate, ubi 
operationis identitas? 300. Quem Isaías inducit tanquam 
ei esset Pater qni loqueretur, eum Joannes vocat Filium, 
Paulus veroSpiritum, ettamen unum Dominum Sabaoth 
nominant, 300. Creat Deus vivi Verbi operatione, ac vi- 
viflci Spiritus communicatione 304.Quod in divinis ope- 
ribus "I rinitas glorificatur, Deitatis unius testimonium 
est.Nam neque sine Filio Pater agit,nequo Filiussine Spi- 
ritu, 301. Non Deos tres, aut Dominos tres, aut Spiritus 
tres oportet facere : eed Trinitatis conjunctionem in no- 
minum eommunicatione agnoscere, 310. Verba liec Act. 
xxi, 141 : Hec dicit. Spiritus, Patrem οἱ Filium non ex- 
cludunt, 311. lllud Rom. 1, 36 : Ex ipso et per. ipsum, 
elc.,ia unum nomen, et Patris et l'ilii et Spiritus sancti 


1191 


proprietatem colligit,814. Spiritus in Verbo est, et Ver- 
um in Spiritu ; cum unio secundum Divinitatem non 
dividutur, 31. Bona fides sanansque confessio hmc est . 
Deus, Verbum, Spiritua : Pater, Filius et Spiritus, 314. 
Non defuil unquam Filius Patri, nec Filio Spiritus,314. 
Aliquando Pater Filium, aliquando Filius Patrem, ali- 
quando Spiritus Patrem et Filium revelat, 314. Paulus et 
prophete non dualitatem, aut Trinitatem tollunt, cum 
unitatem predicant,315.In mundi creatione Deum ad Fi- 
lium et Spiritum locutum fuisse constat, 315. Fieri non 
petest ut in. Deo una persona intelligatur ubi dicitur, 
Gen. xi, 7: Descendenles confundamus 315. Item Gen. 
xix, 13: Píuit Dominus sulphur et ignem a Domino.ltem 
Amos iv, 11: Everti eos sicut Deus evertit Sodomam.ltem 
Osee 1, 1 : Salvabu eos in Domino Deo suo, 345. Dei Ver- 
bum adorabsut Patres, et cum Vecbo Spirituimn,317.Spira 
est sancta Trinitas, et nexus qui non rumpitur, 317. Cum 
fiant omnia ἃ Deo per Jesum Christum in Spiritu,iusepa- 
rabilis est eorum operatio, 317. Templa Dei et sancti 
Spiritus sunt sancti, in quibus inhabitat una Deitaa per 
unam baptismatis sanctificationem, 317.Quccunque Pa- 
ter loquitur, per Filium in Spiritu loquitur, 319. Vide 
Eunomius, Filius Dei, Pater et Verbum. 

Turlurem aiunt a conjuge separatam viduam perma- 
nere, 76. 

Tyrannus comparatur pisci, qui piscem vorat : et hic 
fit preda alterius, qui ipse tandem hamo capitur, 65. 

Tyrus metropolis regionis Chananes, 168. 


U 


Ulmi semen ferunt, vel vim seminalem habent, 45. 

Umbra. Ad umbram tria concurrunt: lux, corpus,ob- 
scurus locus,17. Quod in die umbra, id noctu tenebre, 
52. Sicut umbra in partem luci adversam vergit : ita nox 
quoque, cum sit umbra terre, 17. Marzimi dies eunt ii,in 
quibus umbre& brevissima. et contra, 57. Qui sint hete- 
roscii, ascii, amphiscii, 57.Qui ultra terram odoriferam 
habitant, ii soli in utramque partein alternant umbras, 


Unicornie Juxta Scripturam libertatis amaus,insupera- 
bili virtute praeditus, hominibus haud subjectus, 120.Modo 
vituperatur ob ulciscendi studiupv: modo laudatur ob 
cornu altitudinem et libertatem, 120. Unicornium Filius 
Christus appellatur, 120. Unicornis appellatur Christus 
Dei virtus, tanquam unam cum Patre communem ha- 
bens potentiam, 120. 

Unigenitus appellatur non qui ἃ solo feclus, sed qui 
solus genitus, 256. Scriptura per hee verba, Fiat luz, 
Deuun colloquentem inducit, ut nos ad Unigeniti.et per- 
ΒΟΏΦΘ δὰ quam sermo dirigitur, notitiam perducat, 23. 
Illud, Fiet firmamentum,est primarie cause, illud vero 
fecit Deus firmamentum, testimonium ast effectricis po- 
lenti atque creatrieis, simulque his Scripture verbis 
manifestatur Unigenilus,26.Cum ait Psalinista psal.xuv, 
Sedes (ua Deus, eic. Unigenito propriam reddit appella- 
tionem, ipsum clare appellans Deum, 165. Si unigenitus, 
quod e solo genitus est, juxta Eunomium, nemo homo 
unigenitus, 256. Si Filius solum minister est et instru- 
mentum, juxta Eunomium, culex,etc.,quod a solo creata 
sint,unigenita dicentur, 257. Si sit minister, qua in rea 
ministratoriis spiritibus differet ? 257. Unigenitus secun- 
dum Eunomium, nec vita ost, nec potentia,contra ipsius 
Christi, Paulique testimonia, 264. Demones non evan- 
gelistarum faciebant opus : clamabant tamen Novimus te 

uis sis, etc.,269.Sl unigenitum esl quod ineomparabile, 

nigenitus est Pater, 279. Creatura alteri haud similis, 
erit unigenita, 279, Si Filiue Unigenitus est quod solus 
& solo : unicreatus proprie dicetur, 287. Vide Eunomius 
Filius et 1mago. 

Unum in incorporeis dicitur vel operatione, vel vo- 
luntate, vel substantia, 282. Secundum  Eunomianos 
Christus et Pater unum sunt non operatione aut volun- 
tate : igitur substantia, 282. 

Ursa herbasco naturam siccam habente, sua ipsius 
vulnera sanat, 82. 

Utres novi in Evangelio dicuntur quid de die in diem 
renovantur, veteres, qui veterem hominem nonduum 
exuerunt, 137. 

V 


Valentinus, 15, 184. . 

Vapores emittuutur e fluviia, etc., ne iether concre- 
met universa, 28. In vapores aquas solvit solis calor, 
hinc aquarum copia necessaria, 29. 

Vasa. Per vasa mortis eas virtutes Propheta desiguat 
quie inimicos Dei exterminant, 105. 

Vectigalia.Centesimatorum et decimatorum nomina vel 
auditu horrenda, 113, Menstrui repelitores dai monibus 


QUJE ANTE APPENDICEM INVENIUNTUR. 


1198 


qui comitialis morbi auctores sunt comparantur, 113. 
Venena ipsa aut alicui brutorum subministrant alimen- 
tum, aut arti medici inserviunt, 43. Non ideo quia tau- 
rinua sanguis Loxicum est,animal illud producinon opor- 
tuit, 43. Cur cum edulibus prolata sunt nociva, 43.Cicuta 
vescuntur sturni, nec eis nocet. 43. Helleborus coturni- 
cum alimentum inveteralas wgriludines exstirpat, 43. 
Per mandragorai somnum inducunt medici: opio 
corporia dolores censopiunt, 43. 

entus matutini rorisque, quomodo sol sit causa, 6. 

Verborum usus ibi non esi, ubi non est aer, nec lin- 
gua nec auris, nec meatus intortus, 23. Sermo subteg- 
mini vestis comparatur, opus stamini, 168. 

Verbum Dominirectum eat,quod in principio eratapud 
Deum, 134. Rectus itaque Pater, rectus Filius, rectus 
Spiritus sanctus, 134. Quid per Verbum Domini et Spi- 
ritum oris ejus intelligendum, 135. lllud, Verbum oris 
ipsiuf, ideo dicitur, ut intellizatur Salvator ipse,et san- 
ctus ejua Spiritus ex Patre, 136. Quod angeli sunt, &b 
opifice Verbo universorum conditore habent, 136. Ber- 
vator, et Spiritus sanclus uterque in celis, eorumque 
virtutibus creandis pariter operam contulit, 4136. Quidam 
existimnavere verba hec paal. xLiv,2, Eructavit cor meum 
elc., ex persona Patris de Verbo dici, 160. Verbi pul- 
chritudo ineffabilis:huic alligati per dilectionem,omnium 
obliviscuntur,164.Cogitare quod non erat Verbum quod 
juxta Joannem erat iu principio, east dictionem erat de- 
struere, 249. Licet omnia per Verbum facta sint,univer- 
sorum Deum, omnium cauaam esse non negamus, 271. 
Verbum prolatitium in Deo non est, sed vivens et sub- 
sistens, 297. Verba multa dicuntur: at unum est Dei 
Verbum seternum, 313. 

Veritas quam omnis terra invocat, est Dei verbum, 316. 
Vide Eunomius, Filius Dei, Ingenitum, Ut Veritatis con- 
temnplationi animum adjiciamus,ab externis tumultibus 
omnino vacandum,146.Non ira solum, sed concupiscen- 
tia,timiditas,invidia,et commotioneà omnes,aciem animi 
perturbant, 146. Ut accurate oculo turbato visibilia de- 
prehendi nequeunt : sic nec veritas turbato corde, 146. 
Aliens cogitationes per sensusintroducenda& non suntin 
animum, 146.Mittuutur in tenebras exteriores juste,qui 
in hac vita inter: mala patranda oderunt lumen, 188. - 

Vermis Indicus. Vide Resurrectio, 

Veapie. Vide Volatüe. 

Vespera est diei ac noclis communis terminus. Mane 
est noctis cum die vicinitaa, 20. Verborum istorum 
psal. xxix, 6, 4d vesperam ς, emorabitar fletus, etc.,quis 
sensus, 128. Vespera steulum hoc dicitur ; matutinum, 
futurum, 128. 

Vespertilio quadrupes est et volatile, parit catulos ut 
quadrupedia. 5ola ex volucribus dentibus utitur,77.Ve- 
sperlilionesmutuum amorem natura insitun) habent,adeo 
ut sibl invicem in modum catene adherescant, 77. 

Vie duc sunt, una lata, cujus dux deeimnon : altera 
angusta, eujus dux bonus angelus, 95. 

Vinum novum Matth: ix, 19, quid signiflcet, 137. Vi- 
num compunctionis psal. Lix, 5, appellat Psalmista ser- 
monem quo obduratum cor ad sensum reducitur, 191. 

Viperamurenam marinam ad nuptias ubi sibilo invita- 
vit, virus evomit, 68. Vipert carnibus exsatiata testudo, 
veneni noxam origano evitat, 82. Vipera eroso utero 
paodit, 85. Huic fenus comparatus, 111. Vipere esus 
dicitur vim habere cervi purgandi, 121. Fidei argumen- 
tum sunt bestie, ut vipera respectu Pauli que ei non 
nocuit, 86. . 

Virga alia consolationis, alia contritionis, 165. 

Virgines non omnes, sed qua non coacte,auL ex tri- 
stitia,aut necessitate virginitatem coluerunt,adducentur 
in templum regie, 119. Vasa sacra que non inquinavit 
humanum usus,in sancta sanctorum introducentur,469. 
Si natura vulturi concessit ut sine coitu pareret: a ἢ8- 
tura alienum non est, ut B. Virgo virginitate illibata 
permanente pepererit, 16. . ΝΕ 

Virginitae precipue in anima posita est, 618. Virgini- 
tas corporis ancilla virginitatis anime, 168.Virpini pro- 
positutn est animam a corporis affectionibus abducere, 
620. Voluptati cuilibet debet resistere,621.0mnibus sen- 
sibus debet invigilare, tactui οἱ gustui presertim, 622, 
623. Alii etiam sensus custodiendi, 629. Corpus nimis de- 
bilitare nou debet, 624, 626. Ciborum qualitates debet 
considerare, 625. Sales vitaudi, 625. Virgo etiam cum 
ulerinis fratribus caste se gerere debet, 657. Cautionie 
necessitatem exempla dermonstrant, 658. Virgini ornatus 
fugiendus, 633.Pulcbritudinem naturalem data opera de- 
bet obumbrure, 634. Quomodo et quando in publicum 
prodire conveniat, 635. Pudica et virgo esse debet virgi- 
nis lingua, 636. Nuptiarum pronuba ese non debet, 637. 
Verecundiam iis qui eam vident inspirare debet, 688. 


1199 


Virginitatis commoda pre nuptiarum iacommodis,639, 
6$0. Superflua ἃ Sponso poscere non debet, sed Potius 
pro eo omnia perferre, 642. Omnia contemnere debere 
ut Sponso perfruatur, 613. Virgo vitaperanda que ho- 
minum magis quam Sponsi oculos reveretur,615.Etiam- 
si sola ait, debet revereri et eemetipsam et angelum,et 
maxime Sponsum, 615. Judicii indesinenter meminisse 
debet, 646. 
Virtutes cardinales temperantiam, justitiam,fortitudi- 
nem, prudentiam,anims appetit, tanquam que sint sibi 
magis proprie, quam sanitas corpori, 83. Pietatis exerci- 
tatio scala quam vidit Jacob potest comparari,93.Sicut 
in scala primus gradus recessus ab humo est : ila profec- 
tus spiritualis initium,discessus ἃ malo,93.Sapienter Pro- 
heta vitiorum fugam, bonorum initium fecit cum dixit, 
eclina a malo et fac bonum, 93. Vir perfecttce statis, vi- 
dere sibi videtur vitam in virtutem et vitium divisam. 
Unum vitee genus cruciatuset labores,alterum voluptates 
et delioias proponit. Si quis eterna secum revolvit, vir- 
tutem et laboriosa eligit: si presentia,voluptatem prtee- 
fert, 95. Cum otiari facilius sit quam operari, illius mi- 
rare sapientiam, qui per otium ad perfectionem nos 
deducit, 95. Virtutes alie, v. g. cardinales ex contempla- 
tionibus constant, alie non constant v.g. pulchritudo,et 
robur, 138. Virtus omnis, paupertas maxime libero arbi- 
trio, ceu charactere insignitur, 147. Qui vitium virtutis 
adjacentis specioso nomine appellant, ore benedicunt, 
corde maledicunt, 195. . . 
- Visio quomodo flat ignoramus : an imagines suscipia- 
mus, an ἃ nobis quidpiam emittamus, nobis prorsus 
ignotum est, 277.Montes abrupti, rotundi : turres qua- 
rate, teretes : magna denique parva apparent, ob vi- 
sus imbecillitatem, 59 
Visionis gloriose aspectum cur non apprehendamus, 
aogeli vero jugiter contemplentur, 154. — 
ita dicitur via, quod quilibet in vitam ingressus, ad 
finem properat,ad instar eorum qui in navigiis dormiunt 
94. Vita viatoribus comparari potest,qui post tergum om- 
nia relinquunt 94. Ut primus viator pedem movit, huic 
roximus infert gradum, post hunc alter sequitur, 94. 
Vita nostra via est,in qua sibiinvicem succedunt omnes. 
Qus nunc aguntur, viaticum ad futuram vitam sunt,114. 
Qui bonam vitam agere cupit, comparantur ei qui sanita- 
tem recuperare cupit, aut el qui vull calefleri, 153. Vere 
vita Christus est ; οἱ nostra in ipso conversalio,vita vera 
est, 152. Rerum presentium comparatione futuram de- 
scribit requiem David, cum ait psal. cxiv, Circumdederunt 
me, etc., 202, Differentia vite hujus et future, 202. Vita 
futura regio vivorum,mundus hic locus morientium,203. 
Ubi non est commutatio neque corporie, neque anime 
jbi est vere viventium regio, 203. Regionis hujus de- 
scriptio, 204..Vitum cuique Deus propria voluntate tri- 
buit : iram sibi quisque congerit 1n die ire, 127. 
Vita arborum, Vide Arbores. ᾿ 
Vitiorum fugam sapienter Propheta bonorum initium 
fecit, cum dixit: Declina a malo,etc., 93. Profectus spi- 
ritualis initium, discessus ἃ malo,93.Ut plantarum qua- 
litates agricnltura, ita infirmitates animi curantur dili- 
entia, 46. Nihil deformius dedita affectibus anima . vide 
iratum, tristem, libidini aut σὰ] inservientem, 129.Qui 
vitium specioso nomine virtutis adjacentis appellant, 
ore benedicunt, corde maledicunt, 195. 
Vitis folium diffissum, ut uva aeris injuriis resistaL,et 
radium solis ubertim suscipiat, 47. Vitibus ubique com- 
arat Dominus animae hominum, 45.In quo sita sit ista 
sinilitudo, 45. Cum se vitem, nos palmites vocat Chri- 
&tus, non Deitatis, sed carnis palmites vocat, 291. 
Vivipara animalia. Vide Písces. —— 
Vocatio mixta est que per fidem in Christum efficit 


INDEX RERUM ET YERBORUM 


1200 


multos unum, 171. Cum ail Psalmista, Beafa gens, etc., 
non vocatum,sed electum populum dicit : quia multi vo- 
cati, pauci electi, 139. Maximum adjutorium ejus qui 
gentes omnes convocat, dum ait per Psalmistas: A4u- 

ite hzc, omnes gentes, ATI. Vocatorum genera tria,177. 
Ratio vocandi, 178. 

Vociferatio vox quedam est confusa et consona pre- 
liantium, 133. 

Volatile nullum pedibus caret, quod victum omnibus . 
suppeditat terra, 72. Ut pisces pinnis et cauda aquam se- 
cant, ita volatilia aerem ; et ob hanc affinitatem,hs»c ex 
aquis eunt orta, 72. Unum volucrum nomen,at in his in- 
finita varietas quoad figuram, vitam actiones, morea, 72. 
Aves alie,sed paucee,malos habent pedes,ut hirundines, 
et drepanes, quibus alimonia ex iis quc; feruntur in aere 
proviea est, 72. Avos alie echizoptere sunt ut Δαυΐδ, 

ermoptere ut vespertiliones, ptilote ut vespe, coleo- 
ptere ut scarabei, 72. Aves carnivore ungulum aciem, 
rostrum incurvum, et pennam velocem habent, 73.A ves 
alie collectivam amplectuntur vitam, ut columbe, grues 
aturni, graculi : alie duci subduntur, ut grues,78. Aves 
alie hieme appropinquante recedunt,alie humana con- 
suetudine gaudent, alie garruise, alie canors, 73. Su- 
perbus gallus,ornatus amator pavo,libidinose columba 
ac gallina, dolosa et zelotypa perdix, 73.Volatilia innu- 
mera in aere vagantia, ex se Ipsa profert terra, 81. 

Voluptates corporee plus molestie, quam jucunditatis 
habent, 150. Cum eterna socum quis revolvit, virtutem 
et laboriosa eligit: cum presentia, voluptatem preefert 
95. Beatus qui voluptati quae per omnes sensus fluit, 
non servit: sectatur autem verum bonum, quod sola 
ratione comprehenditur, 95. 

Vox vel est ser percussus, vel species in aere im- 
pressa, quam qui pronuntiat, exprimere vult 117: Ubi 
non cst aer, nec iingua, nec auris, nec meatus intortus, 
ibi nec verborum 808,38. Deus non per rerum species 
impressas, nec vocalium organorum ministerio loqui- 
tur: sed voluntas divina, verbum est Dei, 93. 

Vox Dei, nature est effectrix, 34. Hex vox, Fat luz, 
opus ipsum erat, cum in Deo vox, non sonus sit, sed vo- 
lustatis nutus, 19. Vox Dei in creatione emissa, lex que- 
dam nature evasit, 40. Vox Domini quid sit, 117. Hec 
cum phantasia quie in somnis fit cognationem habet,117. 
Ejusmodi vocem in prophetis ἃ Deo productam credere 
par est, 117. Verba hzc psal. xxvii, 3, Voz Domini super 
aquas, in seneu mystico ad baptisma Christi, et ad insti- 
tutum ab eo baptisma referuntur, 117.Vox Domini ft in 
anima quae viriliter bonum perficit, 148. Vox Domini fit 
quoque in anima ἃ carnis affectibus libera,118. Vox Do- 
mini concutit desertum, cum id quod desertum erat, 
aquis Spiritus confertum, fit in stagna aquarum, 121. 
Vide Aqua, Mare et Terra. 

Vulpes sibi ipsi pini lacrymis medetur, 82. Vulpi 
comparatur dolosus, ut Herodes, 159. 

ülturum greges qui exercitus sequuntur, hominum 
mortem conjectanj, 78. Aiunt sine coitu ut plurimum 
parere vultures, quibus vita ad centum. annos protendi- 
tur, 76. 

Vultus Domini dicitur ejus ad judicium adventus 
apertus, 154. Cave cogites Dei vultum corporali facie 
conformatum, 154. 

Z 


Zizaniis heretici comparantur, 44. Qua zizania vocat 
Scriptura, non ex frumenti commutatione proveniunt, 


Zodiaco in x1 partes diviso, singulas hes partes in 
Lx, sexagesimasque in Lx dividunt Genethliaci, 54. Vide 
Genethliaci. 








INDEX RERUM ET VERBORUM 


QUAE IN APPENDICE INVENIUNTUR. 


Abimelech recepit futurorum predictionem, 528. 
Abraham incola fuit ; sepulcrum argento mercatus est 


352. Dedit decimam Melchisedech, 428. Cum Deum vidit 
ge profitebatur terram esse, 439. Senior fuit, quod virtus 


1201 


animum pc" ornaverat, 451. 

Absalom. le David. 

We Pieter earnis petulantiam servituti addi - 
cendatm adhibetur, hane diligit Deus, $04. Eam quae fit a.1 
ostentalionem, Domini anima odio prosequitur, Mod .Ven- 
u rerum venerearum appetentiam refrenal ciborum. 
abstinentia, 405. rerum abstinentia hand satis est. 
E perlectioni ; nisi anima ab his que 

iunt abstineat, 405. Non per se aatis esL ad commen- 
nda reliqua vila ratio, 404. 


RUE TT perdite deEm- 


Achaz n &c relentio, 
manuelis adventa regi Achaz faci 


predictionem no: sen 

ioa Aigoitaa eum fide 
sat quusen, NikoneS νι 
lone ie δύσει ENT Detend, 

ne ulla inductus a lo δὶ 
rum et ntum e thesauris domus Domini 
Minds regem, 597. Verba hic Isaiz xiv, 

apineserpentem, ele, Achazi posteritatem ΤΥ ΠΝ 

Achaz D rectum esset in oculis Domini, id nequaquam 


τ hel militare consilium dissi; ΡΝ Chusi 
— [rim 423. Achitophel et. Judas sibi mortem 
non conscivisseol,si supplicia futura prze- 
is formidabiliora j 502. 
Vide Opus. 

Adam primus, ex terra. Vp rt * secundus forma- 
tum in utero virginali corpus assumpsit,529. Vide 4 dama. 
ve in vende p d ace ΠῚ Adams sn Jor 

im, sem χι, 8, utraque lomiticam- 
reram rlinet, 396. Adama de quo Isaie xv, 9, si- 
at virgam lerram ex qua formatum Adami eor- 


B tam vitia, 453. Pcena gravissima est eum ab 
adolescentibus ee &dministraturque civitas, 453.In- 
numerabilium malorum turma juventutem comitatur, 
484. Cum ait [saias ru, 4, Ado/escenfes principet,non ju- 
venis moribus insimulatur, 454. 

em goi vocatur sai xiv, 1, forsan est gentilis 

lus, 5: 
piii veneficia, et incantamenta sibi peculiariter 
adrupedia, bellue, rep- 
sila. tl Mo Fayptil populum 


0,528. Au- 
d - 


vini rant, 43i. In. Πα τς 
lilia, et volatilia pro diis 
Wee umbo ΤΕΣ; 2 raid, p Di ἐν 'nignitas 
iata in ra ad qi . Dei be 
per euigmala, que sunt futura obscure significat, 349. 
JErmon mons, 316. 
Afflictatio Tera omnia vita hujus, eterna bona con- 
αἰαῖ. 859. Quidquid vite hujus delectabilium est, tris- 


tibus coi istum est, 343. Siculi letitiie dolor coheret. 
Animaafflictionibus quasi contrabitur, 482. Moles 
Len ob Ds legeui accidunt,semen suat faturorui 
aslitas que po st ba prava fa 


ἰδυῖα » beneficii l Sn. 
sep μὰ Terum similitudp pef d ded re expri- 


wer Arie mtr πὶ Plilistei, quos Greci 
re 
Palestinos. 597, Vids Philistzi. 
wbi infirma sunt, ibi eos qui his enutriuntar 
les efüci necesse est, 418. Olera infirmorum ci- 
bus, esca solida perfectis convenit, 449. Alimentum. 
quoddam est. duode gesquan robur non prestat, tamen 
emori non sinit, 4 
Amalec quid figoilcet A08. 
Amarum est id quod gustum exasperat, 505. 


Amasias, 385. 
OR idem valet ae populus nobiscum, 510. Vide 


c Dei ceu iguis. n: alterius τε fit ὀχρι 
Hio, qui os αὐ aeurdas cupiditates fncendebat Ἔν 
Load de sacrificiis et holocaustis doctrina, in ΠΗ ver- 
|ui dilectionem attinent contineri videtur, 401. 

ΓΗ ripture loca quz ad dies festos spectant, ien 
exposilionis generi Vabjiclepiar, 401. Quantum dilectio- 
nis erga ea que amata non oportuit exbaustum fuerit, 
taotum anime ad diligendum Denm deest, 418. 

Amos unus ex duodecim prophetis non est Ieaiee pater, 
385. Nomen patris Isai firmamentum indicat, nomen 
LX sermonem durum sonat, 385. Prophetavit sub 

Cur Amos Isai: pater nominetur, 574. 

'Aüphiarats, dub. 

Amphilochus, A46. 

Ananias, 


eli i Bor Bae verba patlxervi, 13, 4mietat 
wii eite teat fpiritus 
gaudere solen! Angelis concredita est prefeetui 
E ,446.Homo secundumangelosin relionalibus 


QUJE IN APPENDICE INVENIUNTUR. 


binae dece muro sunt. 
inesp nat, Sono lites 
lorum Commonlti ua non sunt, 
tionibus exponuntur, 481.Suum 
481. p ee 
SiS a A mole quien d 
ingeli mi idem di 
BONAM ac δὴ formo 8 
rovidi Talores, δ δι. Τρεῖς 
E idit Deus, 9i, Qui. pere 
or puce vicini cà 511. 
non eet formidini, 
Anime. Be corpus 
AES Quee foris sunt, ut. non 
eunt.Ego autem anima compos nis, 327, Si 
3-0 Dp ems mon ii 


iOscimus, 

Pip, 319. Anima ex consequenti velut. 

mes loco conelnditur, 349. Quae ex. SDNMEE 

riunt anime sanitatem, insi! 

806. Scriptura. sm locis pz ex animam se- 

mina verbi suscipientem, 391. Deserta ea est que vitam 
dom -Anima vinea est vera ad. 

ita, 393. Quemadmodum 


imnibus manifestum 
de quibos [αὶ 1, 30. Apostoli 


subrufa, δὲ 
Ariel nomine Leonis Wanret interpretantur, 606. 
Arithmetica. Vide Numerus. 
Armille in manuum extremitate aptabantur, 467, In 
bonam partem aliquando accepti, 461; 
Arnon 0j fair a Moabitieum. Hoc uno oppido tota. 
Arabia in: 608. Quis sensus verborum 


Arnon plura deliber: Ὁ ws. Arnon si interpreteris, sonal 
dllustrationem eorum, 


ur In artibus. e desinente actione, opus perit, 
Asi; t animal idis oneribus natum, 388. Α sui. 
E Icpu as 
Tiauit intelligentiam pra asino, 387. In anü bas ineat. 
js MM E τρϑβο: corporum proprietali- 
'ceasi! 
Asumptio i in jrophetiis Nahum, Abacum, et Malachia, 
idem est ac donum a Deo acceptum, 38h, 385. 
Aseyriorum regem avocavil Ephraim a Juda adversum 
se, 530. DEN spe Us ib 8 erus 
in το Assyi ium Juduicum i 
[7 Sti? Qul tenens illorum Isai. τ 35 


roc niet et 
auribus percipere quid inter se differant, 397. 
bs est sermonem inler et aen. im diiarenus, tanta. 


inter audire et auribus pervipere, 


rui Bogurtinf tures aeeoiodant, ἐδ reit gr 





4903 


gaica auguria, omina, ete;, tanquam demonum inventa 
vitio vertebantur, 433. Absurdum est inanefth avis motum 


* loco vaticinii habere, 433. Corvi crocitaptes, et aquile lu- 


gentes ob prede inopiam, cor superstitiosum perterre- 
faciant, 434. Miserandum vivendi genus, quo nihil non 
suspectum habetur, 434. Ne curiosius varios avium vola- 
tus explores, 434. 

Aula sancta Dei quim, 358. Quis Deum non adorat in 
aula sancta ejus, 458. Allera aula a Domino designatur 
Joan. x, 16. Ecclesia scilicet, 16. 

Aurum non coctum illud est quod nihil in se materie 
aliene centinet, 584. 

Avaritia fit idololatria cum dilectionis mensurà Deo de- 
bita in argentum transfertur, 418. Grave peccatum est, 
435. Cor avarum igni consimile est alia quidem depa- 
scenti,in alia vero involanti, 445. Oculus inexplebilis eo 
solum coercetur, quod neminem habeat confinem, 485. 


Ratio pecuniarum desiderio preoccupata trutina est, . 


40 euo pondere momentum libri deprimit, 509. 
Aves volatum cauda quasi gubernaculo dirigunt, 434. 
Bortitee eunt corporisconstitutionem vile sue convenien- 
tem, 434. Cum inaere dominentur demones, volueribus 
ut hue et illuc se eireumagapt auctores eunt, 4384. 
Azarias IV Reg; xiv, 21, dicitur idem qui II Paralip. 
X1v1, 1. Ozias voeatur, 385. 


B 


Rabel idem ac confusio, 558, 514. 

Babylon, 391. Nomen suum trahit a linguarum confu- 
sione, 558. Babylon locus est in quo Deus descendens 
confudit linguas, 574. Babylon vocabatur inclyta, 587. 
Hane effecerat celeberrimam rex Chaldzorum, 587. Ver- 
ba hec Isaie xir, 20, Neque transibunt, etc., maximam 
fore Babylonis solitudinem indicant,587. Animalia omnia 
que referuntur habitatura Babylonem, solitudinem 
amaut, 588. Mundi hujus confusionem potest quis apte 
Babylonem appellare 592. Babylonis eversio, 594. 

Balaam, 380, 381. ΝΞ Ξ 

Baptismum qui non suseepit, procul est a Dei simili- 
tudine, 334. Per baptismum in animabus sanctificatorum 
habitatio fit Domini, 361.In ea redemptione qua per ba- 
ptiemi diluvium fit, peccatornm peccata appropinquare 
non amplius poterunt, 362. Una aspersio lavacrum rege- 
nerationis,400. Israelitici populi vestes non detrilze figura 
erant indumenti quod induunt qui in Christo baptizati 
eunt, 466. Án tres sint baptismatis acceptiones, expurga- 
tio sordium, regenera!io per Spiritutr, et ea que in igne 
judicii lt probatio, 475. 

Barachias, id est benedic(io Dei. 534. 

Basan ad ignominiam denotandam usurpant, 143. 

Basilisco comparatur mulier stuprum anhelans. lunc 
ferunt 9010 intuitu interficere, 464. 

Bellator quid in sensu morali, 449. . 

Bellue astwpori subjacent : eed non eas attingit for- 
Inido, 518. 

Bestie in nobis multe, vitia scilicet, 336. 

Bonum est quod omnia appetunt. Deus vere bonus 
est, 399. Maximum malitize argementum est 8 bono de- 
ficere, 389. Illud Ieaie 1, 19, Bona terr comeditis, carneo 
animo intelligenda non sunt, 415. Quanam sint ieta 
bona, 415. Perfecti est viri naturam boni ἃ malo dietin- 
guere, 503. Bonum definitur, quod commendandum est, 
et laudabile, 504. 

Bootes. Vide Orion. 

Bos majorem obtinet intelligentiam pre asino, 387. Cur 
vetitum Deut. xrir, 10, arare in bove et asino, 387. Bobus 
inter se gregatim viventibus, tauri ud iracundiam proni, 
ἃ se invicem aeparati pascuntur, 500. Bovium nomine 
Isai. vn, 25, strenui et alacres designantur, 533. 

Byssus, 469 

C 


Cades, 8i interpreteris, sanctum dicitur, 361: Commovit 
Dominus desertum Cades, cum Joannes baptizavit in de- 
serto sancto, 361. 

Caini peccatum vindicatur septies, 341. Petrus septies 
dimitti petens, Caini condonationem inducit : Dominus, 
per septuagies septies, Lameci, 312. 

Caiphas, 380, 381, 528. 

Calamitates alie ad punienda peccata, alie ad mores 
emendandos, alie ad eos qui desperantur atterendos, 
389. Calamitates provocant ad humilitatem, 460. Alie 
alio modo, et sue quemque calamitates divexant, 461. 

Calamus. Calami definitio et descriptio,509. Huic com- 
parantur iiquiex hujus mundi rebus conspicui evadunt, 


Calvarie mons et nomen, 478. . 
Cantica omnia letiorem rerum statum videntur eom- 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


1904 


plecti, 476. Canticum canticorum nuptiale est. carmen 
dramatico opere pertextum, 476. 

Capillorum nativus ornatus mulieribus pro velamine 
datus, 470. 

Caput. Per illum, omne caput, homo quilibet significa- 
tur, 390. 

Carbo ignis est spissior, qui post materirm transitum in 
crassiore materia remanet, 510. Carbo, de quo Ie&. vi, 6. 
forte futurum Domini in carne adventum eigniflcat, 513. 
Cur seraphim manu susceptum carbonem lablis prophete 
adimnovet, 514. Ignis ille, similis ei qui in rubo apparuit 
Moysi, 514. Per carbonem ]ea. v1, 6, intelligendus sermo 
verus objurgatoris modo mendacium expurganps, 516. 

Carmina lugubria δὰ mulierculas decipiendas quidam 
componuut, 357. 

Caro tabernaculum Dei dicitur, 352. Si Deo digna est, 
Dei taberpaculum efficitur δὰ eum modum quo habitat in 
sanctie, 952. In hieme sumus, cum carnis cupiditates im- 
perium obtinent, 378. Viri probi est raro ad carnis curam 
descendere, 404.Cum pinguoscit caro, mens fit infirmior, 
406. Lanci comparatur, 406. 

Castalius fons, 446. 

, Castitas. Purus est qui carnis petulantiam subjecit epi- 
ritui, 379 

Cataclita de quo Isa. iri, 11, ne reddidere quidem inter- 
pretes alii : ideo dictio illa notata obelo est, 469. 

Cedri Libani potestates advergz vocantur, 360. Vox Do- 
mini confringentis cedros dici potest Joannes, 360. Cur 
Isaías cedros Libani dicat, 442.Cedri fructus usibus baud 
idoneos ferunt : eemper augontur, vix senescunt, vix pu- 
treecunt, 442. Aliquando accipiuntur δὰ exprimendam 
imaginem animarum magnarum,552. Aliquando qui sunt 
moribus asperis, vel qui efferuntur ob falsam scientiam, 
cedri vocantur, 552. Superbict ii qui adversus veritatem 
efferupntar, cedri Libani appellantur, 578. 

Cervi. Per cervos quos vox Domini preparavit, anime 
sanete in montibus commorantes intelligi possunt, 361. 
His an:mis cum adversariis potestatibus, quemadmodom 
cervis cum serpentibus, bellum est, 361. 

Ceti quomodo hamis capiuntur, 329. 

Chalane creditur sita prope Babylonem, 558. 

ΟΠ δ᾽ ἀεὶ predictionem et notationem cujusquo vite 
ex natali die eibi vindicant, 434. 

Chalia mater Oziw, 385. 

Cham non maledicit Noe, sed ejus gormini, 582. 

Chanaan idem valet ac gnasi commotio, 585. 

Charitas. Per charitatem perfectam, nequitiam auferi- 
mus a cogilstionibus, 411. In quos potissimum charitas 
exercenda, 412. Nefas in alia quam in Deum et proximum 
perperam consumere vim diligendi, 418. Charitae perfecta 
qua, 419. 

Childones forsan brachiis cireumponebantur, 467. 

Chrisma pontificium unguentum erat oblectans. Fra- 
truin concordie comparatur, 469. 

Christiana professio est inita cumDeo similitudo, 334. 
Dignitas Christiani et nomen a gehenna non liberat, 425. 
Plerique Christianorum augurationi aures accommodant, 
433. Nonnulli credere 868 confitentur in Christum, qui 
maxime inter se dividuntur, 504. 

Christus septuagesima ac septima post Adamurn state 
apparuit, 841. Significat mortem quam passus est, 374. 
Christus semen est dequo Isa. 1, 9, dictam, Nisi Dominus. 
etc.. 395. Sanguis Christi melius loquitur quam sapguis 
Abelis, 399. Christus sacerdos secundum ordinem Melcbi- 
sedech, 400. Una hostia, 400. Una peccati expiatio san- 
guis pro mundi salute effusus, 400. Ad vesperum Pascha 

hristus immolatur, cujus caro vere est cibus, 401. Dici- 
tur mons Domini elevandus super colles, 428. Scriptura 
nonnunquam de utroque Christi adventu conjunctim lo- 
quitur, 445. Christi adventus universo orbi salutaris, de- 
monibus fuit terrori, 446. Petrarum sciseure passionem 
corporis Christi denotant, 447. Caro et. sanguis Christi 
alimentum est quod qscit animam, 448. Cujusmodi erat 
nubes lucida que in ransfiguratione discipulosobvolvitt 
416. Delicta condonare eolius est Servatoris, 517. Ea 
quam cum bono habuit Christus necessitudo, & primo 
ortu apparuit 530. 

Civitas hominum coetus est ex diversis moribus et 
institutis ad communem vite societatem conflatus, 391. 
Civitas, exercitus, chorus, etc., esdem dicuntur non 
quod ainguli permaneant: sed quod cetus nomen idem 
servet, 519. Hanc loquendi rationem nonnulli solent va- 
riantem appellare, 519. 

Clamor sonus est cum contentione magna editus, ad 
eos qui procul ubsunt pertingens, 572. 

Cleophas, 516. 

Coccinum, 469. Vide Purpura. 

Ceelum et terra Isa. 1, 2, metonymice dicuntur pro he- 


1208 


bitatoribus,386.Eodem modo ccelum dicitur thronus Dei 
el terra acabellum, 386. Sic vir astutus Prov. χιι, 93, di- 
citur thronus sensue, et mulier odio habens justitiam, 
thronus iznominis, 23. Quo sensu coli enarraüt gloriam 

Dei, 494. Duo coeli hemispheria alterpis vicibus ee super 
lerram conspicienda prebere quidam dixerunt, 513. 
Utrumque sex partibus tanquam alis ad velocem motum 
uti asserunt, $13. Per coli indignationem, indicantur 
mala qua abeo puniendisinfligentur,584,Quidam coelum 
ratione usum esse comienti sunt, 581. criptura geape 
coelestes virtutes ccelum vocat,585.Sicut gaudium in cce- 
lis est super peccatore penitenüam agente, ita indi- 
gnuatio super peccatoribus, 585. 

Cogitatio qua a Domino suggeriLur, et ea qua ad pec- 
catum invitat, Sibi invicen adversantur, 462. Cogitatio- 
nuin duplex classis, 615. Imaginationes vitiose abomi- 
nationes sunt, 230. 

Collis tumulus est quidam in aliquantam altitudinem 
parvam tamen, assurgene, 427. 

Colores ἃ mulieribus ad decorandam faciem exqui- 
siti, 467. Eorum usus, 467. 

. Confessio, 342. 8i peccatum detexerimus per confes- 
sionem, effecimus ipsum dignum quod ab igne pur- 
gante devoretur,554. eccata occulta Ecclesie profectis 
a Beceatoribue concreduntur, 565. 

nfundi quempiam ob rem de qua gloriabatur antea 
beneflcium ingens, 444. 

Considerare. Vide Respicere. 

Consiliarii apostoli sunt et evangeliste, 422. Prophele 
omnes couducibilia suadentes fuere consiliarii,el aute eos 
Moyse», 422. Preesseutia prudentis coneiliarii benetlcium 
ingens, 422. Consilii utililas 422. David Chusi usus con- 
siliario dissipavit consilium Achilophel,422. Sacra que- 
dam res consilium,voluntatum est conseneio,fructus di- 
lectionis, humilitatis argumentum, 422. Iutoleranda arro- 

anlia, existimare se nullius egere, 422. Pudet nos con- 

teri alios nobis esse prudentiores, 422. Christi Ecclesia 
consiliariis et judicibus adornata, 422.Cum de anima agi- 
lur, inquirendi sunt consiliarii,452. Admirabilis consilia. 
rius fuit, qui id dedit consilii, ut percutienti maxillam, 
obvertas illi alteram, elc., 452. Consiliarium hunc a Ju- 
deis Dominus abstulit, ex quo consilium ioierunt ut eum 
traderent, 452. Consilia adversus justos inita, in consul- 
tantium capita retorquentur, 453. Comparantur telie, 
que a solidis corporibus resiliunt in jaculatores, 458. 

Consolari manu, est oppressis per bona opera conso- 
lationem afferre, 575. 

Contemplatio dicta est spiritualis ccelestium compre- 
hensio, 473. 

Continentem non eum dicimus in quo pre senio, 
morbo, etc., exslincli sint libidinis appetitus, 407. Quia 
vere continens, 407. 

Contumelia ac superbia fortassisprimum peccatum est 
440. Videtur contumelia erigo esse superbix, 440. Con- 
nili ul aliis plurimis videaris prestantior, superbia eat, 
440. Contuuelia est quid majus quam maledicentia, 440. 
Qui homini facit contumeliam, obnoxius est peccato,583. 
Peccatum omne contumelia est contumelieque germen 
584. Viri eat provecta virtute prediti, nec dejici convi- 
elis, nec pre laudibus intumescere, 461. 

Conviviorum elegans descriptio, 448, 490. 

Cornuum proprietates, 477. Quid per cornu Isaias v, 
1, intelligat. 

Corpus forsan tabernaculum eet in quo inhabilal Spiri- 
tus sanctus, 393. Ex parva,sed mirabili corporis fabrica 
in magai sensum opificis venimus,324.Pritmaria ratione 
locus corporis est,349.Corporisabundesaginare viaticum 
est ad lasciviam, 350. Fuliginose exhalationes ex pingui 
alimento emisse, infusam aSpiritu sanctoillustrationem 
intercipiunt, 406. Maris naves appellantur corpora que 
uberibus deliciis ad corpulentiam vergunt,444. Ad vic- 
Loriam nos veluti erudit corporis afflictatio, 406. Durum 
vivendi genus suavem Abrahse sinum pro requie nobis 
apparat, 539. 

orreptionem seu objurgotionem permittit Paulus: op- 
probrium nusquam,355. Non novimus unquam ad delin- 
quentium utilitatem opprobrium,adhibitum,355. Oppro- 
brium peccatoris confusionem, objurgatio correctionem 
videlur finem habere, 355. Vitia que citra animi sen- 
tentiam accidunt probro verlere, ἃ viri probi inoribue 
alienum, 355. - 

Cosymbi vox non valde admodum Greco usu recepta 
quid significet, 466. Vestes pontificie cosymbis erant 
ornale, 466. 

Creationi mundi senarius numerus est affinis, 341. Se- 
ptimus creationis dies septimo consummationis δέου]! 
respondet, 342. Creationis septimo octavus judicii dies 
figuratur, 343. Cur absoluta creatione Deus creavit homi- 


QUAE IN APPENDICE INVENIUNTUR. 


1906 
nem, formato autem homine, plantavit paradisum, 350. 

Cretes auspicandi artem sibt vindicant, 434. 

Crucis quadrifaria divisio quid denotet, 569. Ex quo 
crux nominatur, fogata idole, 446.Signum de quo lsaias 
ΧΙ, 12, crux est Christi per quam cecononia Incarnationis 
est absoluta,569. Hoc ipsum est de quo dictum est : Vi- 
debunt signum Filii hominis, 569. Paulus accurrit ud si- 
gnum abs Jesu erectum, crucem videlicet, 569. Qui 
magna vocis contentione predicat crucem, ille est qui 
in monte campestri erigit signum, 574. 

Cucumerarium locus est cootinens fructus fugaces qui 
delectationem potiua prebeant, quam utilitatem, 893. 
Talis erat lex que parum diu floruit, etatumque suum 
cum Evangelii doctrinaet veritate commutavit, 393. Qui- 
nam ad cucumerarium similitudine accedant. 394. In 
auinmno exstruuntur munimenta ad asservandos cu- 
cumeres, 393. Ν . 

Cupiditates ex peccato orti, seditionem implacabilem 
solent animabus parere, 396. Affectionum cupiditates 
eas qui ipsis sunt obnoxii efficiant amentes, 492. Mi- 
seri qui post acceptam Dei doctrinam esse cupiditatibus 
tradunt, 492. . 

Cura animarum, 382. 

Currus, 435. . 

Cythara et psalterium inventa sunt Jubalie, 493. Ci- 
thare ac musices fuit amantior Laban, 493. 


D 


Daemones maligni, ira et furor Domini vocantur,368. 
Improba potestate confundi hominis mentem, verisimile 
est, 381. Duos justitie fructibus vacuoa reddiderint, eos 
erroribus circa cognitionem imbuunt,392.Demones va- 
poribus victimarum incensarum,fuaoque ex thure pro- 
deunte aluntur, 393, 558. [In animalibus iuest fogsan ali- 
quacum demonicorum ot porum proprietatibus necessi- 
Ludo, 399. In aere dominantur demones, 434. Veasperti- 
lioni comparantur, 447. Neque angeli neque hominea 
sunt, $47.Qui eos adorani,per metaphoram dieti vesper- 
tiliones adorare, 447. Deemonuimn ope ventriloqua nuntia» 
vit Sauli futuram stragem, 543. Morbos preevident, 543. 
fepe quae jam contigere predicuut,et quasi futura an- 
nuutiant, 543. [Imminet mortalium vite exactor gravis, 
de mon,exigens ut suam ipsius voluntalem exsequemur 
548. 


Daemones circa aras ex sanguine et nidore voluptatem 
captant, 553. lidem et gigantes,et angeli inall vocantur, 
576. Quod jussum fuit, id diemon exsequitur, 517. De- 
monis arma quee, 577.Deue crudelitate demonum ad no- 
siram medelam utitur, 577. Traditur demonibus caro in 
interitum, 517.Demones ad ponas affligendas assumpti, 
511. Yaria in nobis producunt peccata, 589. Forte prius- 
quam crearetur homo supererat diabolo poenitentise lo- 
eus, 591, 502. Ast post diaboli invidiam, post illius qui 
honorabatar cedem,obstrucius est ei poenitentite locus 
592. Protoplastum hominem peremit, et per eum mor- 
tem invexit, 592. Mundi hujus princeps mystice vox 
Babylonis nominatur, 592. 

Dagon, $58. . . . 

Damascus, si interpreteris, sona sanguinem sacci,326. 
Syrie metropolis Damascus, leraelitarum Samaria, 535. 
Per virtutem Damasci ii qui ex gentibus credunt, per 
spolia Samarie, ii qui ex circumcisione, designautur, 
535. 

Damula pavidum animal ob pedum velocitatem pro- 
cul fugit, 585. 

Daniel, 588. . ᾿ 

Dapes laute ac copiose reepunde, 340. Variis dapibus 
differtaa mensas una nobis invexit peccati causa, 340. 

David, 381, 422. Ante morlem peccata eluit, 363. Sa- 
gittis Domini percuasus, 364, 365. Tentatori traditus, 354. 
Ad flagella paratus, 310. Non suis solum recte factis gau- 
debat,sed et aliorum equitate, 316.1pso regnante divisus 
est populus in fllium Saulis, et ipsum David, 485. 

Deebon idem sonat quod /lurio eorum, 602. Deebon 
nomen accommodari potest omnibus qui in errorem in- 
cidunt, 602. Qui in Deebon aram habere dicunt. r, 602. 

Deflentium locus, 302. 

Deformitatis et puchritudinis propria, 505. Cum des 
flectitur & virtute, oritur deformitas, 505. 

Dei bonitas, 421. Deus vere bonus est, 890. Proprium 
bonitatis Dei nequaquam silentio pcenas irrogare,sed eas 
preenuntiare, 480. Deus vult peccatoris peenitentiam,57T. 
Et minitatur formidanda, et mala intentata non irrogat 
poebitentibus, 577. . uu . 

Dei immutabilitatis. In creatione primi hominis con- 
silium suum Deus non emendavit, 333: 

Dei justitia contemplatione attingi non potest, neque 
judicia ejus comprehendi, 550. 


1901 DEX RERUM 


Dei magnitude, 372, 439, 440. Cum is qui vere excelsus 
est inbotuerit, qua prius exeelaa cenaebantur, contem- 
nentur, 445. 

Dei presentia, 416, Nihil eorum quee infra geruntur la- 
tet eum qui e sublimi despectat, 438. Deus unicuique no- 
strum bona agenti prope adest, longe abest male agenti, 
579. A Deo abalienar), idem ac eum derelinquere, 589. 

Dei sapientia nihil non est plenum, 434. 

Dei scientia.Nihil eorum que infru geruntur latet eum 
qui e sublimi despectat,438.Nihil apud Deum preteritum 
nihil futurum, cuncta praesentia,462.1lla temporis pars, 
nuuc, in Deo e&vum etiam futurum complectitur, 463. 

Delphica oracula, 446. 

Delphinus ubi hominem conspexerit, non ultra salit, 
sed timet, 319. 

Deo affectionem non tribuit Isaias cum dicit vr, 13, 
ipsum molestia affici, 528. Furor et ira neutrum pro- 
prie dicitur de Deo, 511. 

Desiderium creat letitiam iis qui desiderata conse- 
quuntur, 572. 

Deuteronomii canticum, Attende celum, quomodo 
contrarium sit sermoni Isai. 1, 1, Audi, colum, 386. 

Dialectioa pugnis et rixis gaudet, 442. Vis dialectices 
dogmatum est murus, 4444,601.Murum excelsum tropice 
nuncupat [saias 11, 16, vim persuadendi in argumentis si- 
tom 16. Dialectices vis ac facultas, 504. Abusus, 611, 
613. 

Dies magna proprieilla est, quam exoriens justitie sol 
illostrabit, 404. Quid per magnam diem quam reprobat 
Deus, intelligendum, 404.Judsus carnalis magnam diem 
querit in his quas Jacob parvas esse et malas affirmavit, 
&04.Novissimi dies dicunturii qui hujus seculi propinqui 
sunt consummationi, 427. Varie diei noctisque notiones, 
473. Quisnam versatur in die, 581. 

Dies Domini. Vide Mors. 

Dignitas virtutis est premium : honor diguitatis est 
remuneratio, 498 

Diluvium. Post diluvium vescendi omnibus facultatem 
Deus homini dedit, 339. 

Ὀἰβοίρυ Domini, judices sunt de quibus Isaias 1, 26, 
loquitur, 421. | 

iscretio spirituum inter maxima Dei dona recensetur 

Dives in flamma arefactus, a propriis voluptatibus tor- 
rebatur, 425. 

Divinatio Philistseis peculiare exercitium fuit, 434. Va- 
tem de tua:.sanitate ne perconterise, 544. Pecunia pro 
mendacil mercede fatidicis solvitur, 544. 

Divitie sunt occasio procacitatis. 435. Pre animes divi- 
tite sunt occasio benefaciendi,430. Dives similis est vines 

use non foditur, 482. Opes divitum terre comparantur, 

3. Quiuam sint conjungentes domum cum domo,487. 
Quisnam sitadmovensagrum ad agrum,488.Calamo com- 
parentur ii qui ex hujus mundi rebus conspicui eva- 

unt, 510. Hericio divites comparantur, 594. 

Doctrina s$pe via vocatur, 358. Ex pravis documentis 
nascitur ruina eorum qui erroreseducuntur,391.Quenam 
sint anime prava doctrina imbute, 615. 

Dogmatum murus vis dialectices, 444. [n dogmatibus 
bases ac principia prima supponuntur, 488. 

Doloris immodici effectus, 608. 

Dolus inimicus Dei, 354. Vinum et aurum dolo affici- 
tur, cum ei quid pejus admiscetur, 354. Purpura figura 
est doli, 468, 

Domus Dei Ecclesia est, 427. 

Dulce, levitas est humoris, qu& exhilarat gustus 
sensum, 505. 


E 


Ebrietas impietetis origo, 490. Temulenti per tropolo- 
giam dici possunt cadentes potu, 599. Gravis temulentia 
est invidia, hypocrisis, obtrectatio, 509. Glorite vans cu- 
pido, et principatus studium, gravis ebrietasest, 509. Vi- 
de Potores. 

Ecclesia domus Dei est, 427. Qui vere Deum colere de- 
bet, eum non oportet e ccetn Ecclesi egredi, 358. Ara 
unica designata est, 376 Preces et vota persolvi oportet 
in medio Ecclesie Dei, 376. Nisi in fundamento apostolo- 
rum perseveremus,ruimus,391. Excludi ab Ecclesia Dei 

cena gravissima, 401. Varii in Ecclesia gradus, 401. 
leri non potest ut quis fructus afferre incipiat,nisi ver- 
setur in atriis Domini, 404. Explicantur illa Isa. 1, 12, 
Calcare atrium meum non adjícietis, 401. Israelis secun- 
dum carnem Ecclesia vidua esi, 443.In Ecclesia donum 
prophetie reperitur, 450. Ecclesia per persecutiones,ad 

majorem gloriam provehitur, 538. 
o vox est a duris corporibus repercussa, 587. Si- 


ET VERBORUM 


1208 


gnum est solitudinis, 588. Cur in urbibus habitatie non 


' sinatur reddi, 588. 


Edem nominis etymo volupías exponitur, 350: 

Elamit:e genus Parthicum, 569. 

Elatio peccatum est, 411. Potest tamen quis laudabi- 
liter exaltari, 441. Elationts utriusque eiscrimen, 441. 
Elationis causa, 442. 

Eleale idem quod Dei ascensus, 603, 614. 

Electi, 542. Ε multis pauci Deum adorant, 425, 520, 
548.Pauci sunt salvandi, 429, 520. 548. Reliquias Israelis 
secundum electionem gratie, provebet Deus ad coele- 
stium contemplationem, 473. Sancti vocabuntur hi, quos 
sibi ipsi reliquit Deus, 474. Pauci sunt qui salutem con- 
sequuntur, 474, 538, 566, 567. Ingens pereuntium multi- 
tudo est, 497. Christi nomine insigniuntur muiti,sed in 
pancis id cognominis constabilitur operum testimonio, 


Eleetnosynam qui facit ut laudetur ab hominibus,non 
est misericors, 617. In simplicitate prebeas te erga pe- 
tentes facilem, 357. Non cujusvis est ea dispensare, quee 
δὰ egenorum pertinent curam,357. Coelorum regnum pi- 
gnus est mortui et cautio, 357. Manus apertio usurpari 
$0let ἃ Scriptura pro liberali actione,575.Consolari manu 
est oppressis per bona opera consolationem afferre, 515. 
Animum pusillum erogatio qus& reipea fit consolatur ma- 
gis, quam adhortatio ad patientiam, 575, Pie in pauperes 
mulieris exemplum, 335. 

Elementorum eymbola, 469. 

Elias, 464. Quando promeruit videre Deum, 383. 

Emmanuel,537. Cur sermones de Emmanuelis adventu 
regi Achaz facti sint, 527. Christus appellatur Emmanuel, 
529. Varii ortus Emmanuelis fructus prenuntiati, 530. 

Enoch septimus ab Adamo mortem non vidit, 341. 

Ephraim, 350. Ephraim et Juda ad extremam delapsi 
sunt prevaricationem, 396. Regnum Epbreim ditio est 
heterodoxorum, 526.Defecit Ephraim ἃ Juda diebus Je- 
roboam, 530. 

Equorum usus Iss. t11,8,una cum erteriscriminationi- 
bus reeensitue est, 435.Cur sibi equum multiplicare ve- 
titum eit, 435. Sancli usum equorum aversati eunt, 435. 

Equi feminis inhiantes, voluptarios denotant, 574. 

Esau, 591. 

Esca animabus convenieos accipienda est, 496. 

Esebon civitas Moabitica, 611. Esebon idem "valet 
quod cogitatio 612, 614. 

Euphrates mediam Babyloniam interseeat, 594. 

Evangelium presentem eum annuntiat qui pridem e 
ccelo exspectabatur,534.Legis et prophetarum testimonio 
confirmatum est, 534. Fulgure ocior Evangelii doctrina, 
534. Per Evangelium ad similitudinem Dei efficimnr, 334 . 
Adveniente predicationis etultitia, gentes mutuis beilia 
sedatis otium agunt, 432. Ridiculus est is qui predicato 
Evangelio, ipn legali umbra commoratur, 433.Nulla iis qui 
ex praescriptio Evangelii non vivunt exeusatio superest, 

δ 


Exaltatio Del alia percognitionem,aliadumenarrantur 
opera ejus, et judieia contemplamur, 499. Deum quoque 
singulis rebua bene gestis exaitamus, 499 

Excommunicatio flgura^est eorum que in Dei judicio 
eventura sunt, 421. Qui ab Ecclesia segregantur, 421. 

Exempla mala quantum obsint, 592. Qui aliis exemplo 
malo aunt, ii In judicii die gravius puniendi, 555. 

Exodi xv, odeCantemus Domino,canticum est ob par- 
tam vietoriam, 476. Cur populus Exod, xxiv, 3, ait Fa- 
ciemus et audiemus: tametsi consentaneum magis fuerat 
ut diceret: Audiamus et faciamus, 391. 

Ezechiel, 534. Refelluntur ii qui dicunt Ezechielem fu- 
rore correptum prophetasse, 381. Varia in eodem libro 
scripsit Ezechiel, 477. 

F 


Fama laus est que ἃ bonis impertitur, 563. 

Famem nonnunquam inducit Dominus ad utilitatem 
eorum qui castigantur, 545. Diverse famis species, 515, 
Est quoque fames animarum, 405. 

Fatidica mulier, 446 

Fatum. Inter quosdam non convenit,utrum Dei provi- 
dentia gubernentnr omnia, an temere ferantur, 503. 

Feming fortes, 448. 

Festi dies quomodo Christianis celebrandi, 406. 

Fides Spiritus sancti opera gignitur, 371. Animum ad 
assensionem magis trahit, quam methodi ratione innixe 
314. Fides sermonibus qui de Deo fiunt preeat : fides, 
non demonstratio, 371.8icut in quavis disciplina princi- 

ia citra ullam probationem tradi necesse est: ita et in 
heologie mysterio, 371. Fides rerum que non videntur 
argumentum est, 372. Initium sermonis prudentis, est 
fides, 372. Qua ratione perfectionem fidei assequi possu- 





1211 


Hine qui homini facit contumeliam, obnoxius est peccato, 

Inaurium usus in Rebecce sponsalibus laudatur, 463. 
Sm pe tamen condemnatur, 468. Cur inaures delegit Anron 
ad conflandum vitulum aureum, 468. Qua ratione inaures 
deponimua, 424. 

Ancarnationi divine fldesnon neganda, 592. Caro Domi- 
ni conjunctione cum Deo evecta, fit mons, 427. Cum caro 
Dor suam cum Deo conjunctionem ad celum est evecta, 

ivinitas ad nostra descendit, 429. Futurus Domini in 
carne adventus significatur, 513. Modus quogencratus est 
Christus cominunis non fuit, 529. Dicitur virga oritura, 
οἱ flos ascensurus, 567. Christus annuntiatur ex Davide 
secundum carnem oriundus,567.Non secuuduim speciem, 
sed re ipsa carnem assumpsit, 567. 

Inertia interinissio,quzeedam esL eorum qure ad officium 
nostrum pertinent, 406. Studium proprie homini conve- 
Dit, inertia veluti natura ipsius contraria, 407. 

Infernus os suum dilatare dicitur propter ingentem 
pereuntium multitudinem, 497. Comparatur animalibus 
que pre ingenti fame esce inhiantia os dilatant, 497. 

on est potestas mortuis prefecto, 497. Locus est obscu- 
rus in intimis terrre visceribus, 497. Injustus jam in in- 
fernum descendisse dicitur, 497. Quinam in infernum 
descendunt, 498. 

Infidelitas stupri mater, 416. 
pito irmorum cibus olera : esca solida perfectis conve- 

Ingrati auimi vitium, 337. Pcena, 614. 

Iniquos inter et peccatores queenam sit differentia, 
423. Iniquitatis soror est superbia. Iniquus justitiam su- 
perbe despicit, 583. Justitia iniquis molesta, 458. 

luquieitores, 392, 


Insomniorum euigmata affinitatem habentcum iis que 


in Scriptura arcano sensu significantur, 382. 

Intel Jgentia quid, 507. Quis intelligens, 507. 

Ira vindicte est appetitus, 511. Ira ürmiorem tristitie 
expletionemn indicat, 511. Noutrum proprie dicitur de 
Deo, 511. Severa castigatio ira dicitur, 511. Furori pre- 
stat, 511. Obturbat contemplationem sapientie, 509. Ira- 
cundus sapientia destituitur, 509. Ira moderute proferri 
debet. Vitium illud penitus abscindendui, 509, Quovis 
subdito miserabilior is quem ira quasi vinctum trahit, 
336* Irte compos qui non fuerit, ludibrio habetur, 326. 
Natura iis maxime succensemus qui nobiscum necessi- 
tudine sunt conjuncti, cum in nos peccaverint, 343. 

Isaac, 339, 381. 

Isaias eo tempore vivebat quo exsuperabant vitia, 383. 
Cur exordiatur asermonibus quiad Judam pertinebant, 
et &b ea civitate, in qua sanctuarium erat. 383. Ordo to- 
tius operis, 383. Refellurtur ii qui dicunt [saiam et Eze- 
chielem furore ac insania correptos prophetaaese, 351. 
Propheta Osee [saia videtur antiquior, 385. Cur deIsai& 
ait Apostolus Rom. I, 20, Audet et dicit, 398. Prophetia 
Isaite apertissima est, 457. Isaias primum accipil apoatola- 
tus munus, 515. Isai: prophetia wtatibus multis Israelis 
captivitatem precessit, 585. 

srael idem ac Deum videns, 388. Scriptura plerumque 
Israelem vineam nuncupat, 392. Ex omni Israel pars quae 
in Christum credidit, salva facta est, 300. lerael quid si- 
gnificet, 408. Israel folia habet, legis umbram, quam ἃ se 
excussit ip plenitudine temporum, 425. Hortus est a Do- 
mino consitus, sed arefactus, 425. Jacob obtenta victoria 
nomen Israel accepit, 430. Israelitici populi vestes non 
detrite, quid significent, 466. Vinea dicitur opulus 
leraeliticus, 477. Plus peccavit Israel quam Juda, 484. 
Plures quoque dies pro peccatis Israel numerantur, 484. 
Sub Roboam divisus est populus, cum Jeroboam tribua 
decem ad defectionem impulit, 484. Duplicem sortitus est 
appellationem, 484. Quare Israel vocatur Ephraim 521. 
aris Israelis captivitates, 569. Visio adversus Babylo- 
nem Israeli a Babyloniis divexato sonsolationem  af- 
feri 914. Israel pro spirituali et preestantiori accipitur, 


Jj 


Jacob, 493. Jacob qui ob luctam supplantator et athle- 
ta vocalur, obtenta victoria nomen lerael accepit, 430. 
Appellatio Jacob dispertita est in Iaraelem εἰ Judam, 484. 
Nomine Jacob et Israel duarum rerum intelligentiam 
suggerere videtur Scriptura, 551. 

888, Isa. xv, 4, idem quod factum praeceptum, 603. 

Jasub idem est ac convertens, 524. 

Jazer, si interpreterie, dicitur forfítudo, 613. 

Jejunium. Ad jejunium commeudandum quid requiri- 
tur, 404. Quee jejunia odisse se Dominus dicit, 405. Je- 
junii commendatio, 406. Moyses et Elias Deum quesi- 
turi, quadraginta dies a cibopotuque abstinuerunt, 406. 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


1913 


Tenendus modus in jejunio est, 406. Ejusdem utilitas 
declaratur, 405. 

Jeroboam quis, cui nupserit, quid egerit, 521. Defecit 
Ephraim 8 Juda diebus Jeroboam, 530. Jeroboam tri- 
bus decem ad defectionem impulit, 484. 

Jerusalem, 474, 512. Quaudo igui tradita ; templum 
igni conflagravit. Propter peccata populi deleta, 396. A 

omanis obsessa est, 530. Deus conditor est superne ci- 
vitatis Jerusalem, 599. Qui in ea salvandi sint, 599. 

Joannes, vox est Domini intercidentis flammam ignis, 
361. Prieparavit cervos, hoc est animas sanctas in monti- 
bus commorantes, 361. Joannes baptizavit in deserto, 
361. Revelavitcondensadum vitia abscondita arguit, 361. 

Joatham idem ac Jao consummatio, 5 

Jon: signum descensum ad inferos resurrectionemque 
indicat, 527. 

Joseph, 380. 

Jothor, 422. 

Jubal, 493. 

Juda. Vide Israe/. 

Judsea transnominatur Dei confessio, 535. Judcam pri- 
mum habitatorem habuit Adamuni, 478.Excepit et prima 
mortuum hominem, 478. 10] os capitis Adam nudatum 
carne depositum, Calvarie nomen loco dedit, 478. Verisi- 
mile est. Noe sepulcrum Adam non ignorasse, rumorem- 
que istum post dilnvium divulgasse, 178. Ibi Christus ne- 
cem pertulit,ut ubi mors invaluerat in Adam,ibi in Chri- 
sti morte infirmaretur, 473. Locus iste piaguis dicitur, 
veluti primas post paradisum obtinens, 478 

Judeus terrestris cum montem sanctum audit, ad Sion 
recurrit, 352. Judei principes Sodomorum appellati,396. 
Et merito, 397. Populus Judaicus Gomorrhe populus ap- 
pellatur, 397. Sacrificia Judaica rejiciuntur, 395. Jejupia 
odisse se dicit Dominus, qualia jejunabant Judei, 405. 
Manus eorum sanguine Christi plene: sunt,409.Ccedis pa- 
terni sunt heredes, 409. Generatio adultera qua Chri- 
stum interemit, £15. Nulli jam apud Judweos bellatores, 
neque judex ullus, 449. Ad Joannem usque prophetia 
omnis penes Judzos stetit, dein eis defecit, 450. Non est 
Jedeus qui legis sensum modo spiritali interpreletur, 
490. Judaici excidii tempus, 455. Extremum populi Ju- 
daici excidium prenuntiatur, 456, 457. Operum Judimo- 
rum fetus quales sint, 458. Judeei neque verbis beni- 
gnioribus ad vitam, neque austerioribus ad poniten- 
tiam provocari poterant, 477. Qua ratione pro uvis spi- 
nas protulerant, 479. Tempus extreme Judeorum obzsi- 
dionis desigaatur, 496. Judzus secundum carnem, ad 
beatitudinem sanctis preeparatam non respicit, 498.Judsi 
abalienati ἃ Deo, 520. Obsignant legem et non introeunt, 
intrantesque prohibent, 541. Grammatice observationis 
simulatione mysteria recondila non detegunt, 541. 

Judaici ritus ia evangelicum institutum immutandi 
erant, 484. 

Judae, 502.Judassiinterpreteris,sonat confessionem,994. 

Judicii die justi rapientur, ac deducentur ab angelis, 
343. Premium vel na pro meritis rependetur, 342. 
Octavus erit judicii dies, 342. Septimo creationis die figu- 
ratur : in eo quidquid rerum sseculi eet, animo excidef, 
343. Quilibet die hoc anxius erit, 342. Verba Scripture 
divinitus inspirate pro tribunali Christi sistentur, 362. 
Sermonesquibus ad memoriam revocatur justum Doi ju- 
dicium, sagittis sunt acutiores, 364. Judicium Dei jugiter 
ob oculos h&bendum, 310,411. Divinum judicium, purga- 
tionis prebet locum judicandis, 413. Cur Scriptura re- 
presentat judicium per prosopopeeiam, 413. Verisimile 
est in temporis momento quanilibet vitee nostre actio- 
nem veluti iu tabula esse imprimendam, 413. In me- 
moria hominum, species factorum excitabuntur. 413. 1a 
judicio Dei res ipse nobis coram sistentur, 431. Judicii in 
extrema hora futuri descriptio, 460. Princeps mun- 
di hujus tradet nos Judici, 460. Qui condeimnnabun- 
tur,pronuntiato adversum se judicio tanquam justissimo 
assentientur, 462, Animus viinexplicabili momento tem- 
poris tum judicem, tum que divino judicio conjuncta 
sunt, sibi ipse fipget, 462. Actiones nos eircumsistent suis 
notis insignite, 465.Quisquis Christi reformidat tribunal, 
ac juventutis peccata revocat in memoriam, fastidiose ju- 
dicium urgere non audet, 502. Tremendus ille, cujus ju- 
dicium, supplicium eternum est, 540. Securum te judici 
nemo sistit, nisi lex, et accurata ejus observatio, 544. 
Adventus Christi in die judicii, dies visitationis eat, 955. 
Cur dies judicii peculiariter dicatur dies, 581. Cur dicatur 
immedicabilis,581. Quod in die judicii eventurum sit, 581. 

Junior dicitur, non etatejuvenis,sed cupiditatibus ad- 
dictus, 454. Juventus studioso virtutis impedimento non 
est, 454, Qui adolescentibus subjiciuntur miseri, 460. 

Juramentum prohibitum in Evangelio, 355. Qui non 
jurat perjurii vitavit periculum, 356. Sepe firmum propo- 


1213 


situm juramentum vocatur, 356. Turpe et staltum est, ae 

ipsum ut fide indignum accusare, ac juramentorum secu- 

ritatem in medium proferre, 356. Sermones quidam spe- 

eem juramenti pri se ferunt: nec tamen juramenta sunt, 
99. 

Justi rapientur judicii die, ac deducentur ab angelis, 
949. Quasi stelle in celum recipientur, 343. In iis spiri- 
tus promptus est, caro infirma, 368. Potest quis quidpiam 
justum efficere, licet non juste, 411. Justus veluti lignum 
secus decursus agnarum, continuo irrigatur, 510. Árma 
Justi qua sint, 577. 

Justitia iniquis molesta, $458. Contemplatu difficilis, 


L 

Laban, 493, 528. 

Labore parta magis amantur, 383. 

Lac non recipit imagines, 379. 

Lacenarum indumenta qualia, 469. 

Lameci cedes vindicatur septuagiea seplies, 342. Pe- 
trus septies dimitti petens, Calni condonationem inducit: 
Dominus vero, septuagies septies, Lameci. 342. 

Lana et nix cur assumpto sint ad exprimendam rerum 

albarum similitudinem, 414. 
Agr ancea instrumentum est ad eminus pugnandum, 
Laudes suas acceptas esse non existimet qui falaas de 
Deo opiniones concipit, 572. Ejusdem cordis est et gloria 
apposite afficere, el laudibus recte ornare, 572. 

Laudibus non intumescere viri est provecta virtute 
prediti, 461. 

Leo, 336. Vide Animalia. 

Lex nova perfectiora prescribit quam antiqua, 356. 
Quibusdam jugum legis ducum videtur, 535. Data est lex 
coram testibus coelo et terra, 386. Lex parum diu floruit, 
statumque suum cum Evangelii docirina et veritate com- 
mutavit, 293. Quenam differentia sermonem inter et le- 
gem, 397. Rejicitur et legalis pontifex, 400. Mentem le 
gis spiritali quodam seneu interpretari convenit, 400. Le- 
galibus rejectis, Evangelii aditur eusceptio, 410. Ex Sion 
egressa est lex, 430. Christi lex ac sermo, pacis causa est 
et origo, 431. Legis sensum modo spiritali interpretari 
eujus sit, 450. Evangelii preparatio preefigurata,466. Que 
in lege memorantur, ceelestium umbram esse credimus, 
513. Tradita ad animas perficiendas precepta, vias duras 
appellat Psalmista, 539. Deus concessit legis adminicu- 
lum, 544. Lex et accurata ejus observatio seeurum te ju- 
dici sistet, 544. Quidquid in lege observatu difficile, id in 
unam summam brevem et observatu facilem contrahitur, 


Libanus olim mons erat idololatrie, 449. Totum Liba- 
num comminuet Dominus, 360. 

Liber vite& Scribuntur aliqui ad perditionem, 474. Quis 
deletur de libro viventium, 474. 

Liberum humane nature arbitrium, 415. Oportetprius 
velle, et tum exaudire, ut quod in nostra est potestate, 
pulli eit obnoxium necessitati, 415. Beatitudo omnis, et 
qut in molestiis traducitur vita,o nostra pendet volunta- 
te, 415. Cum nequitia deponitur, id cure nostra effectus, 
διὸ. Singula ex se in eausa sunt curaut a Deo abscedant, 
aut cum eo conjungantur, 442. Quid libere voluntatis, 
quid gratie proprium, 514. Natura nostra equalem habet 
ad bonum et malum propensionem. Statere comparatur. 

Livor qui, 390. 

Loco non est cireumcriptam quod vacat corpore, 346. 
Primaria ratione locus corporis est : anima velut corpo- 
o comes loco concluditur, 349. Locus pinguis quid, 


Lune circuitus triginta diebus peragitur, 103. 
Lunula quid, 467. Quidem interpretantur torquem, 


Lux substantia est qui dissolvit tenebras, 504. Quando 
clarior, 609. 

Luxuriam refrepat ciborum abstinentia, 405. 

Lyra quo in loco olim reponebatur, 490. Mulierum in 
conviviis lyram pulsantium pulchra descriptio, 490. 


M 


Madai Medis conditor est, 586. Madai si interpreteris 
sonat dimensionem, 586. 

Magistratus procedentis in publicum descriptio, 344. 

Maledicentia est quid minus quam contumelia, 440, 

Malitia. Vide Vitia. 

Mane. Varie vocis hujus acceptiones, 493, 493. 

Manna fuisse dicitur voluti terre glacies, 002. 


QUJE IN APPENBICE INYENIUNTUR. 


1214 


Manus quid significet, 385. Orandi modus expansis ma- 
nibus, sanctis familiaris, 408. Qui ceelestia operatur, is 
manus attollere dicitur, 408. Mannum levatio vel de- 
pressio conditionis humani symbola, 408. Manus sangni- 
ne Christi plenas ostendunt Judei, 400. Manus organa 
sunt cogitationis, 459. 

Manus Domini vocatur Job, 1, 5, et 19 ; xix, 21, virtus 
vindex. Manus fortis virtus est. quarumcunque rerum 
creatrix, 538. Manus Domini se singulis etatibus osten- 
dit, 568. Manifestata est in adventu Servatoris, 563. 

Maria Virgo legi purificationis non fuit obnoxia, 529. 
Post partum virgo permansit, 529. Ipsam prophetissam 
fuisse, ad quam accessiL Isaias, percognitionis acceesum, 
pie creditur, 535. 

Maris nomine par est intelligi locum miseriarum, qui 
et lacrymarum vallis vocatur, 570. 

Masculus eur Dei conspectui ter sistitur, 400. 

Medi, 391. Medorum nomen transumptum signiflcat 
a sufficienli, 586. 

Medicus ab cegrotis consulendus, 541. 

Melchisedech typus erat Domini. Is aecepit ab Abra- 
hamo decimam, 428 

Mendicilas multis negotiationis est aecasio, et obscence 
voluptatis materia, 357. 

Mentis curam habere muneris nostri est, 383. Maligna 
potestates, erroribus circa cogpitionem nos imbuere co- 
nantur, 392. Quandonam mens fit infirmior, et contra, 
406. Variis rebus coroparatur, 442 et seq. Terrenis cupi- 
ditatibus oppresse deflenda conditio est, 553. Mens ma- 
gna quanam, 559. Mens magna et prudens pro versipelli 
ingenio potest accipi, 560. Qui apud Grecos vim verbo- 
rum perquirunt, dicunt mentem esse prudentiam contor- 
lam, 560. 

Mercenario infamia inuritur, 616. Mercenariua sacer- 
dolis non comedet sancta, 616. 

Miraculum de quo Act. i, 6, magis coegit ad assen- 
tendum Unigeniti Divinitati,quam propositionum nexue, 

l. 

,Mitem ac bonum exasperareo, magDa sane pravitas, 
9 


Moab si interpreteris sonat, de patre, 570. Varia quae 
de eo referuntur in Scriptura, 600. Quas Moabitidis noii- 
ne, figurate in Scriptura exprimuntur, 601. Vetus comsi- 
lium Moab, nihil potuit detrimenti afferre Israeli, 611. 
Deus raro Moabitas fuit allocutus, 616. 

Monite demissum quid,467. Loco monilis demiesi alius 
clarius dixit catenulas, 466 

Mons terra est in altum edita, 427. Quibus solet Scri- 
ptura montium et collium nomen tribuere, 564. 

Mors comparatur nativitati, 375. Non formidanda, que 
vice occasio est, 314, Sanctorum virorum nativitas potius 
quam mors lugenda, 874. Morientium pro Christo, reli- 

uice pretiosa, 375. Multi mortem temere invocant, 578. 

uinam poesunt desiderare diem Domini, 579. Quinam 
sint legati qui turbabuntur tum, cum dies Domini ins 
titerit, 579. . 

Mortiflcatio. Vide Corpus. 

Moyses,382. Septimus ab Abrahamo legem accepit, 341. 
Quadraginta annie Egyptiie disciplinis iustitutus ; alteris 
quadraginta contemplationi operam dedit: post quos Dei 
visione dignus habitus, hominum curam suscepit, 382. 
Mosaica manuum levatio vel depressio,conditionishuma- 
ne erant symbola, 408. Moyses a socero suo Jothor acce- 
pit consilium, 422. Deum adse loquentem audivit.Loquen- 
di tarditatem confitebatur,439. Dei conspectione donatus, 
474. Principatum non ambivit : ipsa sua recusalione, in- 
firmitatisque confessione promeruit, 457. Missus ut bo- 
num beneficium in populum conferret, 514. Recensetur 
inter apostolos, 515. Cur missus deprecatur, 517. Cum se 
abadministratione humanarum rerum sübmoviesset,longe 
ἃ castris tabernaculum suum fixit, 524. Moysis facies 
aspersa est gloria, 572. — . 

vlier in quibus imbecillior est viro, 335. In qno fe- 
mineus sexus virilem excedit, 335. In quibus femine et 
viri equa conditio, 335. Mulieris cujusdam pium furtum, 
335. Nativus capillorum ornatus,mulieribus pro velamine 
datus, 470. Feedum mulieri tonderi,foedius eturpari cal- 
vitio, 470. Mulier qu& ideo se exornat, ut incontinentium 
deaideria ad se alliciat, jam in corde adulterium commíi- 
sit, i4. Mulier stuprum anhelans, obtutibus suis impuri- 
tatem anime declarat, ac exitiosum quoddam virus Jaeu- 
latur, 464. Comparatur basilisco, 464. Que» venari multos 
in animum induxit, incedit surrecto collo, 464. Efferentis 
se, et in deliciis viventis indicium, 464. Que in obliquum 
detorqnent oculos, pravee voluntatis specimen praebent, 


Mundi corde. AJest Spiritus sanctus iis qui puri aunt 


affectibus, 479. 


1215 


Mundus universus velut liber scriptus, qui Dei laudem 
in memoriam revocet,338.Mundi hujus sapientia,dogma- 
tum ad salutem necessariorum ignorantiam gignit, 582. 
Mundi hujus confusio potest appellari Babylon, 592. 

Munera. Ad munera 8i porrigat manum Ecclesi: pr&- 
ses, socius furum nominatur, 417. Inter precepta iliud 
erat ut principes manus suas excuterent a muneribus, 

7 


Musca, a stercore sumit orIginem, 591. 

Musices ac cithare fuit amantior Laban, 493. . 

Mystica non omnibus dicere convenit, sed proximo, id 
est mysteriorum participibus, 354. Dei donum est cum 
Spiritus sanctus luceminfundit ad intelligenda mysteria, 


N 


Nabay nomine sessionis interpretatur, 603. 

Nabuchodonosor, 380, 528. Populum in captivitatem 
abduazit, 569. 

Nathan, 479. 

Natura. À natura nobis ineat magna opportunitas ad 
bonum, 544. 

Naves maris quinam appellantur, 444. 

Nazar:wi, 508. 

Nebrim aqua, 605. Aliena est ab illa aqua quam iis qui 
in se credunt impertit Deus, 605. Vis hujus nominis, Ne- 
brim, ignota, 605. 

Nemora appellatScriptura eos quj fortuito inter se per- 
misti, nullos fructus edunt, 561. 

Neomenie, 403. Quid per eas Isaias 1, 15, intelligat, 403. 

Nigrum argentum quidam dicunt ob rubiginem qua 
perfunditur, 503. 

Nilus ab Ethiopia ducitoriginem:qua parte se in mare 
exonerat, ptum habet adjacentem, 351. 

Ninive. In Ninive nuntiabatur futurum exitium, quia 
Deus vult peccatoris poenitentiam, 571 

Nix imagines iuluentium non representat, 379. Quo- 
modo inalbescat, 414. Cur ad exprimendam rerum alba- 
rum similitudinem, nix et lana assumpte sunt, 414. 

Noe non maledicit Cham, sed ejus germini, 582. 

Notitia Dei.In mundum quasi in communem scholam 
introducti, Deum cognoscere jussi sumus, 445. Duobus 
modis coguoscitur Deus, aut per visibilia, aut per legis 
tradite doctrinam, 538. 

Nox ex seipsa est quiddam triste, 601. Quod noctu 
irrogatur supplicium, solet esse acerbius, 601. 

Nubes et piuvia quid, 483. Nubibus prophete compa- 
rantur, 483 

Numeri. In Numerorum libro quinam numerentur, 
quinam non numerentur, 565. 

Numerus senarius mundi creationi est affinis, 341. Nec 
alium ex se gignit, nec ab alio gignitur, 341. Apud Ho- 
bre&os venerabilis est ob sabbatum, 341. In eo Tabernacu- 
iorum festum, Tube, ac dies Propitiationis, 841. 


O 


Objurgationum finis perotilie, 431. Quamobrem repre- 
flenelone utendum est,431.In objurgatione modus tenen- 
u8, 441. 

Octava dicta est in Scriptura, eternitas statom hunc 
secutura. Hinc psalmi pro octava inscribuntur, 492. 

Oculi cur in capite positi, 345. Non unus satis erat, 
846. Cur senes qua sunt valde prope non cernant: quee 
remotiora clarius contueantur, 346. Tunice oculi quales, 
346. Palpebrarum descripiio et usus, 346. Pupula oculi 
contactum omnem respuit,346.Cur promineant palpebris 
piloram cuspides, 346. Cur rem longe distantem specu- 

ntes, curvatam manum superciliis obtendamus,347.Su- 
perciliorum usus, 347. Ex exiguo uno membro, oculo 
nempe, divina pensanda erga homines providentia, 347. 
Noxia est corporis quod concupiscitur contemplatio, 444. 
Multis Scripture locis, malam in partem accepti sunt 
oculorum nutus, 465. . 

Odorum suavitates egrotis subministrantur, 340. Pars 
voluptatis suavitas est odorum, 469. Suavitas odoris insti- 
gat ad libidinem, 470. 

Og appellatus Rex Basan, quod interpretantur oóstru- 

Olera infirmorum cibus, 449. 

Onocentauri. Quos onocentauros Septuáginta dixere, 
pilosos nominavit Aquilas, 588. Sordidum quoddam de- 
monum genus indicat, 588. . 

Opera. Non solum bonum opus faciendum, sed recto 
animo, 353. Qui operatur justitiam, inconfusibilis est Do- 
mini operarius, 353. Per opera bona penitentiam agere 
convenit,398. Nisi pre oculis judicium Christi habeamus, 
in bonis operibus perseverare non possumus, 411. Ad 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


1916 


justitiam que in baptismo infunditur conservandam re- 
quiruntur opera bona, 414. Omnis aclio preeter rectam 
rationem patrata, Deo est abominatio, 436. Óbscens actio- 
nes sancto sunt,abominationes, 436. Perfecta malitia est 
cum quis et voluntate peccat, et factis, 459. Delicta qua 
ad opus perveniunt,peccata propria esee credendum est, 
564. 

Opprobrium. Vide Correptio. 

Orion stellarum splendidissimus, in die judicii lucem 
non dabit, 581. Stellarum viginti duarum collectio dicitur 
ἃ Scriptura Orion, quem nonnulli Booten appellant, 581. 
Stellarum istarum magnitudo, 581. In boreali parte 1o- 
cantur, 58 

Ornatus corporis sicut est vanus : ita et gloria ex eo 
emergens, 467. 

Orphani qui vere sint, 412. 

Os dicitur vis sermonis captiosa, 552. 

id prophetia videtur Isaite prophetiam preecessisse, 


Otium omnem diem festum sequi videtur, 406.0diosum 
otium qui agere dicuntur, 406. Fugiendum, 406. Quo- 
modo nos vult otiari Dominus, 407. 

Ovium nomine quinam designantur, 533, 594. Ovis im- 
becillitas, 585. 

Ozias rex Juda idem ac fortitudo Jao, 532. Idem qi 
II Paralip. xxvt, 1. Ozias dicitur, Azarias IV, Reg. xiv, 21, 
vocatur, 385. Prophetarunt sub Ozia, lsaias. Osee et 
Amos, 385. Regem Oziam fuisse improbum historia pro- 
didit, 596. 

P 


Palmites. Vide Vitis. 

Palpebre. Vide Oculus. 

Panthere qua ratione deluduntur,329. Vide Animalia. 

Paradisi terrestris descriptio, 348. Quamobrem condi- 
tus, 348.Quomodo ad vitam in paradiso olim constitutam 
postliminio quis redeat,340. In paradiso primo communi- 

us lignis ac stirpibus confertó, postmodum longe pre- 
stantiores enals sunt arbores,$47. Paradisi terrestris de- 
liciee, 349. lis quee sunt vitee hujus longe superiores, 349. 
Delicias eas fuisse quibus libido procreatur, ne diclu 
quidem pium est, 350. Plantarum ejus nomina pressa s1- 
lentio sunt. Locus Eden, nominis etyme voluptas expo- 
nitur, 350. Cur mundo jam constituto Deus plantavit pa- 
radisum, 350. Qui sanctorum sedem locum corporeum 
dixerit, nihil ab ea que» deceat de paradiso conjectura 
forsitan erraverit, 851. . 

Parentum flagitium tanquam lex ad posteros transit, 


Parius dolor qualis, 580. Quid significet, 580. 

Parvulos appellat Christus eos qui revelatione myste- 
riorum fuerant dignati, 54 

Pascha non in fermento malilie, sed in azymis sinceri- 


' tatis celebramus, 401. Ad vesperum Pascha Christus im- 


molatur, cujue caro vere est cibus, 401. 

Pastores: Robur panis aufertur &b Ecclesia, cum labo- 
rat penuria eorum qui dogmata solida tradant, 449. Pa- 
storum penuria desertionis esteignum,450. Cum deanima 
agitur, pastores inquirendi, 452. Cum Ecclesia Δ adulte- 
rantibus verbum gübernatur, ipei dominantur derisores, 
455. [In tribuendis Ecclesiarum preefecturis, nulla persona- 
rum ratio habenda, 456. Quinam indigni pastores, 456. In 
Judaica seditione plurimiseipsos judicabantindiguos qui 
cubteris preficerentur, 456. Hoc tempore plurimi indigni 
non contradicunt, plurimi ge intrudunt, 456. Principatum 
ambiunt non pauci, 457. Qui corpori Ecclesiarum prefi- 
ciuntur, iidem loco capitis sunt, 604. 

Patientia. Que libenter gerenda suscipimus, tametsi 
ardua, sustinere solemus, 514. 

Paulus. S. Paulus simul ut bibit fidem, sine mora ad 

re dicationem accessit, 547. Quasi cursor, festinavit ad 
nem, 548, Inter dispersos Israel et Juda numeratus, 
569. 8e sapientem architectum vocat, 453. 

Paupertas dux est ad pietatem, 435. Nonnulli pauperes 
beati, qui pietatis causa, aspernati eunt omnia, 464. 

Pax que a Deo datur, terminum non admittit, 550. 

Peccatores judicii die, peccatorum pondere ad inferna 
cadentes jacebunt, 343. Qui in peccatis perseverat, gau- 
det in ipsis : qui ad se revertitur. ut fetida abominatur, 
306. In 118 qui vincuntur, effertur caro, anima languet, 
368.Voluptariorum anima veluti redigitur in servitutem, . 
dum ad carnis famulatum detrahitur, 375. Bovi et asino 
confertur Dei contemptor, 387. Qnando deflcimus a Deo, 
alienis qui nos devastant tiadimur, 391. Descriptio juve- 
nis in stuprum prolapsi, quomodo omnimoda illum dein- 
ceps ruina maneat,392.In deflentium loco stare non vult. 
siquidem erubescit, 393. Fictas excusationes ad inquisi- 
tores fallendos comminiscitur, 392. Qui diclt, peccavi, et 


1241 


postes in peccato perseverat,hio nequaquam confitetur 
07.Qui ubi peccatum suum deprehendit, illud odit,is con- 
fitetur,407.Nihil utilitatis accedit ex peccatis condonatis ei 
qui adhuc peccat, 407. Qui impurus est,nihil percipitlucri 
ex remissis impudicitie vitiis, 407, Tunc anime peccata 
remittuntur,cum virlus anime dominata, ei iu habitum 
codtrarium odium concitat,407. Qui sic in se alfectus est 
ἃ prioribus delictis potest absolvi. 407. Ei qui habitum 
affec:ui ad peccandu:n propendenti contrarium recuperat 
utile est venie donum, 407. Interminatur Deus fore, ut 
repudiet eos qui postquam a multis casibus sese erexe- 
runt, tunc demum succumbunt, 407. Vox uitra indicat 
saepenumero similia flagitia condonata, 407. Fieri nequit 
ut quis eine venia que ἃ Deo concedatur,vitee secundum 
virtutem instituenda sese dedat, 407. Dei voluntas est, 
ut is qui in peccatis versatus est, inem imponat preter- 
itis, et per poenitentiam reviviacat,408. Anima in peccato 
mali habitudinecoustlituta,comparatur iis quee multoties, 
et cum multo labore tincta sunt. 414. Brachium peccatoe 
ris est peccati vix effectrix, 423. Quenam inter iniquos et 
peccatores eit differentia, 423. Qui priusquam verbum 
discerent peccavere, indigent ut per aquam purgentur, 
415. Qui post acceptam vitam, reddunt se sanguini ob- 
noxios,per ignem purgandi, 475.Qui opera patrat corru- 
püoni obnoxia, vinee similis est, 482. Miserrimi qui 
ineunte et desinenre vita, non supersedent a vitiis, 493. 
Injustus jam in infernum descendisse dicitur, 497.Unus- 
quisquestringitur peccatorumsuorum vinculis,501.Com- 
buretur peccatoris radix, 510. Quisquis deprehensus in 
peccatis, conscius est dignum se esse qui per verbera 
convertatur, jam peccatum declinans, fugit quasi & 
flamma 565. Cum peccamus,adjungimus nos demonum 
exercitui, 566. Qui mancipantur impuritati, et ab ira 
vincuntur, et serviunt avaritie, hi super se Dominum 
regnare nolunt, 580. 

eccatum solus Dominus non fecit, 428. Omne pecca- 
tum per insipientiam admittitur, 366. Si in apertum pro- 
dit, spem emendationis ostendit, 366. Cum rubro colore 
comparatur, quod animas perimat, 414. Hominem a pri- 
stina sua celsitudine dejicit,438.Peccata que quamdam 
inter se cognationem habent, pariratione puniantur,440. 
Quemcunque excecaverit peccatum,is veluti Samson,ab 
alienigenis illuditur, 455. Admissa per ignorantiam ablu- 
tione indigent. 475. Qus vero ad mortem ducunt,sanguis 
vocantur Isai. 1v,4,ac ustionis judicio egent,415.Qui de- 
licto priori secundum et tertium nectunt,trahunt peccata 
quasi funiculo, 501.Comparantur iis qui funes nectunt, 
501.Malitia per longas molitionea consummata funiculus 
longus est, 502. Ejus descriptio in incontinente, 501. Ta- 
lesfunieuli solutu difficillumi, 501. Cur comparentur 
ug corrigie vitule, 501. 

ihil sic obturbat contemplationem sapientiee,ut pec- 
catum, 509. Uva acerba dicitur, 525. Gramini compara- 
tur. Preecedens peccatum,fit peccandi occasio, 553. Pec- 
catum insitum non est nostre nature, sed poatea inter- 
venit, 556. Qui inquinatur peccato presentem amittit 
munditiam. Per penitentiam expiatur, 591. Peccatorum 
recordatio quare fugienda, 594. Varii eífectus, 340. 

Pentapolis, 396, 397. 

. Peregrinatio est commoratio teinporaria vitam tran- 
sitoriam indicans, 352. 

Perfectioni acquirendee alimentorum abstinentia haud 
salis e nisi anima ab his que malitiam nutriunt abati- 
neat, 405. 

Personarum acceptio. Vide Justitia. 

Petra. De petra varia in Scriptura occurrunt dieta, 438. 

Petrus. B. Petri visio Act. x, 11, quid indicabat, 594. 

Phacee, Isa. vri, 1, idem ac adapertio, 522. 

Phantasmata eorum qui mendaciis idem adhibent, 
idola sunt, 446. 

Pharao, 380, 528. 

Pharisei oratio, 408. 

Philistheis, seu Palestinis divinatio peculiare exerci- 
tium fuit, 434. Alienigene proprie dicuntur, 597. Phi- 
listheum nomen in linguam Grecam conversum sonat 
cadentes potu, 599. 

Phlegmone quid, 390. 

Phenices consueverant cum bobus arare vineam, 488. 

Phygellus et Hermogenes traditi BSatane non in per- 
ditionem, sed ut discerent non blasphemare, 517. 

Physicus dicitur qui pulchritudinem visibilium con- 
templatur, 494. 

Pleiadis mentio flt in Scriptura, 582. In Pleiade se- 
pim stellte apparent. Collocantur in triangulari forma, 

2 


Pluvia quid, 483. 
Pone genus duplex, 453. Peena gravissima ab adole« 
sceutibus regi civitatem, 453. 


QU/£ IN APPENDICE INVENIUNTUR. 


1218 


Poenitentie signum saccus, 326. Per poenitentiam ac 
confessionem placatur Deus, 342. Stulti ad lucem per 
penitentiam reditus, fratrum amatori festus dies esse d»- 

et, 403. Dei voluntas est ut is qui in peccatis versatus 
est, finem imponat preteritis, et paenitentiam revi- 
viscat, 408. Qui per preclaram penitentiam abundanter 
seminat, manipulos penitentie auferet, 459. Per poni- 
tentiam expianlur peccata,591.Invitat poenitentia ut quis 
prius cor suum conterat,deinde ut poenitentie suse mo- 
dum notum efficiat,60&. Ab imperfecto ob minorem eeta- 
tem non exiguntur penitentie opera, 605. 

Poma non solidus cibus, 393. 

Populus et gens plerumque conjunctim dicuntur in 
Scriptura, 388. 

Potentes qui intelligendi, 429. 

Potoribus cur insit inexplebilis bibendi libido, 489. 
Supplicium seternum sibi accersunt potores, 489. Plura 
pro ebrietatis apparatu fingunt atque comminiscuntur, 
448. Potus certamen instituunt, 448. Vini perniciosi effe- 
ctus, 489. Temulentorum corpora torrentium alveis com- 
parantur, 489. Ebriosis qui pcena infligenda, 490. 

Puecepta lux sunt, que ignorantie tenebras ercu- 
tiunt, 495. 

Preceptores mali rei sunt mortis discipulorum, 608. 

Preda spoliorum est distributio, 557, 571. 

Predicatio. Verbum Evangelii,dum illud proximo pre- 
dicamus,uullo dolo aspergendum, 354. Initium sermonis 

rndentis, est fides in corde loquentis, 372.1s cujus sana 

octrina, et vita inculpata est,is coarguendi licentia uti 

oterit,398.Sermo Domini ad vitam invitans carmen erat; 

oannis pradicatio erat lamentatio, 477.Quisquis non fa- 
cit, etianisi doceat, omnem sibi adimit fidem,qua utilis 
esse possit, 343. 

Preses Ecclesie, δὶ manum porrigit ad munera, so- 
cius furum nominatur, 417. 

Princeps ἃ vindicta sumenda debet abstinere. 419. 
Principum vindicta 419. Calamitates subditorum sunt, 
454. Princeps quis vere, 456. 

ae rincipia prima ac bases in dogmatibus supponuntur 

6 


Probi viri est veritati indagande operam dare,et raro 
ad carnis curam descendere, 404. Pauci probi trapezite, 
pauci cui cuncta explorare, retinere bona, et ab omni 
specie mala sibi temperare possint, 417. Actio una virum 
probum non perficit, 354. 

Prophetiee donumquodnam,378.Quomodo animadigna 

rophetise dono evadat,380. Propheticus afflatus visis quee 
in somnis accidunt comparatur, 380. Prophetee olim vi- 
dentes vocabantur, 380, 573. Divinorum virorum mens 
aliquando per visionem, aliquando per somnium videt, 
que nec per oculos nec per aures accepit, 380, Vident 
prophete non futur: solum,sed quein presentibus eunt 
abdita, 389. Est et prophetia cum aliquid per somnium 
prescitur,480, Quomodo Pharao et Nabuchodonosor fu- 
ture prescierunt, 380.0uomodo Balaam propheta et Cai- 
phas, 380.Non pro merito Balaam et Caiphe contigit ser- 
mo, sed pro temporis opportunitate, 381. Cur propheta 
vocatur videns aut ante videns, et prophetia visio, 388. 
Nonnulli prophetiarum suarum tempora non assignarunt, 
385. Plures ne patrum quidem meminere, 385. Ex obs- 
curis parentibus nati pretermissi sunt, 385.Cur alii Bar- 
barorum adnotarunt regna,385. Prophete omnes condu- 
cibilia suadentes fuere consiliarii, et ante eos Moyses, 
432. Gentes qua Deo cure non esse arbitrabantur res 
humanas irridebant Prophetas, qui uti ex persona Dei 
coDcionabantur,426. Ad Joannem usque prophetia omnis 
penes Judios stetit, dein eis defuit, 450. lesia donum 
prophetise reperitur, AS Prophet nubibus comparan- 
tur, 483. Quomodo Verbum Dei percipiebant, 35$: Non 
tanquam a mente alieni loquebantur, 573. 

Prospera. Vide Calamítates. 

Protorcular est Jude&orum synagoga, 479. 

Providentia divina erga homines, 347. Inter quosdam 
non convenit,utrum Dei providentia gubernentur omnia, 
an temere ferantur,503.Sicut Deus ad hominum euram o 
ccelo respicere non fastidit: ita nec celestes virtutes 
hominibus ministerium suum denegapt, 513. 

Proximo non nocendi |yeceptuin, multam requirit dili- 
gentiam, 355. Homo quilibet proximus noster est, 354. 

Psalterium, Vide Cithara. 

Pseudo apostoli nonnulli, operarii dolosi in apostolos 
Christi transfigurati, derelicti sunt a Deo, 613. 

Pseudoprophetis (16) tempore Miches, sicut in Ána- 
nia ἰδία Jeremis fuit spiritus mendar, 553. 

Pudore (Qui) suffunduntur, vultus colorem immutant, 
580. Quee pudica est mulier, defixis pre pudore in terram 
oculis, faciem habet deorsum demissam, 464. 

Puellam dici posse mulierem xtate florentem ; virgi- 


1319 


nem vero pueliam non posse contendunt Judei, 538. 
Contendunt iidem Hebreum nomen puellam,non virgi- 
nem ut volunt Septuaginta, significare, 528. Aet patet ex 
Deuter. xxu, 25, III Reg. 1, 3, puella nomen de virgini- 
bus dici, 529. 2L 

Pulchritudinese et deformitatis propria, 505. 

Pulveri qui comparantur, 510. 

Purpura, 469. Diluto rubore imbuta est, 414. Figura 
est doli, 468. Purpure usus, 468.Veslis purpurea molli- 
tiei et jactantie occasio, 470, Qui purpura indutus est, 
abjicere se in terram Deumque adorare fastidit, 471. 


Quercus. Vile Terebinthus. 


R 


Rasin et Aram idem ac sublimis, 596. uU 

Ratiosingulatum dicendu,tum agenda debet dijudicare 
411. Qui rationis custodiam rejiciunt,ii patent belluinis 
cogitalionibus,el deemonibus improbis, 481. Cum judicio 
omnia facienda sunt, δέ. Quiea eorum qui judicantur ju- 
dicia justa sequitur ; tumultus judicia 1njusta comitatur 
484. Qui non judicat quid agendum,aut non agendum, 
is patrat iniquitatem, 481. 

ebecca, 469. . u . 

Reges instituti ex propria populi Judaici temeritate 
et amentia, 421. 

Regnum Dei quid, 1. 

Reliquis pretioee,ubi contigit mors pro Christo,315. 
Qui martyris ossa tetigerit, sanctitatis participationem 
accipit, 815. — uu 

Requies duplici sensu potest accipi, 568. 

Respicere el considerare in eo differunt, quod respi- 
cere de perceptione qure fit per oculos; considerare, 
de mentis contemplatione sit dictum, 490. 

Resurrectionis niysterium presignatum, 550. 

Reticulum videtur fuisse ornatus capillis intertextue, 
ut ipsia colore suo colorem excitaret, 468. Relticulum 
sponse Cant. vu, 5, comiendatur, 468. 

Roboam assimilis est is, qui vani sui cordis volunta- 
tem saniori consilio prefert, 452. Roboam dicitur Ju- 
nior, 454. 

Romani imperii tempora predicta, 520.Quc de Assy- 
riis prenuntiantur [sa. vu,20,forsan ab exercitu Romano 
in ortu Emmanuelis adimpleta, 531. 

Romelias idem ac elatus circumcisionis, 522. Romelire 
filius tropice sermonem falsam doctrinam continentem 
significat, 536. 

. 


Sabaoth, hoc est exzercituwn, 542. 

Sabbata quaenam falsa, quenam vera, 403.Qui de sab- 
batis dicuntur,maledictioni reddunt obnoxium eum qui 
ea corporali sensu intelligit, 403, Quisnam sensus spi- 
ritalis, 403. ΝΕ u 

Saccus poenitentis& signum, 326. Contritioni et hu- 
militati occasio, &70, 471. 

Sacerdotibus sancta ingressuris, et Nazareis usu vini 
et sicere lex interdicit, 508. Deflendus is cui commissa 
est mysteriorum dispensatio,si animum vino immersum 
circumferat, 508. Vestes quibus induti sacerdotes in- 
troibant in sancta, symbola erant, 469. 

Sacriflcia non omnino rejicit Scriptura,sed tantum Ju- 
daica,398. Reprobatar multitudo,unam requirit hostiam. 
Unusquisque Deo offerat seipsa, 898. Approbata est ad 
delendum peccatum hostia una,398. Victimarum incen- 
sarum vaporibus, fumoqce ex thure prodeunte aluntur 

demones, 398. Varii sacrificiorum ritus, 40 u 
. Bagitiee infixee David, quee, 364, 305. Sermones sagittis 
acutiores, 361, 365. " 

Salvator dici potest homo ille nobilis de quo Luc.xix, 
12, 319. Mundum peccati imperio subjectum videns, Tex 
eorum fleri non recusavit, 579.Àst qui hujus &xeculi prin- 
cipi subjiciebantur, miserunt legatos qui ejus imperium 
delrectarent, 580. Legati hi sunt qui mortis Servatoris 
fuere auctores, 580. . 

Samaria, inimicorum regio est, qui sanam doctrinam 
depravarunt, 526. Metropolia Israelitarum, Samaria, 
535. 

Sanctis quinam voluptas congruat, 350. Saucti quasi 
lumen sunt lucernarum, quod solis luce obtunditur, 
440, s . e. 

Sapientia quid, 507. Sapiens quis, 507. 

Saulus filiue, 484. Ventriloqua ope demonum nuntia- 
vit Saüli futuram stragem. Quomodo id factum sit,543. 

Scientia quid, 507. Quis sciens, 507. Scientia omnis 
ex Bpiritu sunclo est, 508. Nemo novit quot et quanta 
ignorot, nisi scientie hujus habuerit gustum, 546. 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


1320 


Seintillis ignis, opera pecealorum comparantur, 425. 

Scripture divinitus inspirate verba tribunali Chri- 
sli sistentur, 362.Dum lumen quod in divinis est Scriptu- 
rie, quasi in speculo refrangilur, nos ipsoa intelligimus, 
324. OLiosum verbum arguere, gravis hec in Scripturam 
blasphemia,332.Citra offensam in Scripturis versabimur, 
si ex iis quie facio percipi possunt adjuvemur, et ab iis 
quae sunt iutellectu difficiliora non offendamur,381. Cur 
in Seripturis dala opera voluit Deus esse obscuritatem, 
382. Vitie puritas requiritur, ut id quod in eis obvolutum 
est dignoscamus, 382. Futura quasi jam facta enarrare 
solet Scriptura, 390. Diversa merces diverse audientibus 
Seripturié sensum, 415. Qui Scripturis abutuntur, 417. 
Scripture proprietates, 4260. Nihil otiosum in Spiritus 
sancli verbis, 429. Vilia presertim et ingloria nullo nu- 
mero habentur in Scriptura, 435, 596. Prius fides simplex 
Scripturis adhibenda, tum sensus delitescens pervesti- 
gaudus, 526.Scripture mos est ut vulgi existimationem 
1n rerum nominibus sequatur, 560. 

Sebama idem sonat quod conversio, 613. Quid per vi- 
neam Sebamv intelligendum, 613. 

Seboim, 396. 

Sedec vox obscura, 611. 

Sedilionis proprium est, nihil ut discernatur, 455. 

Segor est locus ad quem Lot e Sodomis egressus per- 
venire potuit, 604. Segor urbs est in Palestine finibus 
jacens, 604. 

Semen dicitur vel quod provenit ex alio,vel quod alte- 
rius ortui dat initium, 592. Semen pravum dicitur, qui 
nequitie exemplum primus dedit ceeteris, 593, 593. ἔνα 
men de quo Isaias, 1, 9, Chrietus est, 393. 

Senarius numerus, 341 

Senior et presbyter quisnam, 450. Hunc aufert Domi- 
nns cum indigni offeruntur, et digni negliguntur, 450. 
Plus confert ad presbyteri commendationem senectus 
IDentis quam crinium albor, 451. Seniores ac principes 
per sanam doctrinam,ac per bona vita» privatae exempla 
vineam Domini excolere debent, 463. 

Sennaar, 558. 

Septenarius numerus, 341. Varie septenarii numeri 
significationes, 342. 

Seraphim puid, 515. Precipua eordm vita est pulehri- 
tudinem Dei contemplari, eique jugiter gloriam dare, 
515. Cura erga homines functio est adventitia, 515. 

Sermonem inter et legem gnenam differentia, 397. Fi- 
dei dogmata sermonesque ad mores emendandos idonei 
robustiorem animam reddunt,405.Sermones quidam sunt 
quibus ab ipsa veritate quasi muro manimur, alii ad cor- 
roborandum mendacium excogitati, 443. Sermo intelli- 
gentiee quasi vehiculum, 449. Sunt qui sermone doctrins 

isseminalo, amplectuntur sermonem, et fructum ferunt 
540. Sunt qui animum occludunt, ne veritatis sermo 
ingrediatur, 540. . 

erpenlis dicuntur vitia ob voluptatis varietatem, 361. 
In paradiso serpens mitis erat,erecius in pedes incedens, 
349. In locum angustum immittit se serpens, ut pellem 
ac senectam exuat, 378. Serpentis prudentia. qu&nam, 
900. Laudatur, 878. Quinam per serpentes designantur, 
594. 

Siceram vocant Hebret potionem quamlibet quze temu- 
lentiam facere potest, 488. Siceram si interpretemur, 
ebrietatem significat, 508. 

Signum res est conspicua, aliquid in se obscuri indl- 
cans, 527. Signum semper presens est, sed vel preeter- 
ita, vel presentia, vel futura indicat,527. Signa vocantur 
a Scriptura,ea qui suntadmirabilia ac mysticum sermo- 
nem exprimunt, 527. Signum ipse per se dedit Deus do- 
mui David, 328.Signum rei cujusdam stupenda demon- 
etratio est, 528. Signum de quo Isaias, xi, 19, crux est 
Christi, 569. 

Sin demonum species, 588. 

Siloa aqua, 535. Per aquam Siloam tropice missum e 
eclis Verbum divinum intelligendum, 539. 

Similago eepenumero in sacrificiis &dhibetur,402.Ejus 
usus abrogatus. 402. Similia spiritalis est is qui de Deo 
habetur sermo, a corporali intelligentia discretus, 403. 

Simon, 516. 

Sion, 474. Mens interdum appellatur Sion, 600. 

Sirenes.Per sirenes, demones designari videntur, 588, 
Animal illud solitudinis amansin arenissterilissimis sepe 
latitat, 588. Exteruus sermo tradit sirenes mulieres fuis- 
se scavissime cantantes, 588. Qui aures avertit a verita- 
te ut ad fabulas convertatur, is ἃ sirenibus Jetinetur, 
589: 


Sodoma, 387. Idem ac. declinatio, 396. Qui sint princi- 
pes Sodomorum, 396, 397, Historia de principibus Sodo- 
morum silet; regum tamen devictorum commeminit, 


δ06, 897. Sodoma quid eigniBicet, 583.Pentapoli preefutt, 
Solitudo hominem juvat ad animum colligendum,524. 
Multi solitudinus amantes fuerunt, 524. 
Somno qui potiti sunt, cur subpallescant, 326. 
Somoron, id est, Samaria, 526. 
Sophismatibus dolosis et pravis colloquis nonnulli cor- 
rumpunt bonos mores, 603. 
Sorech Symmachus interpretatur electam, 418. 
Speculator is dici potest, qui a visibilibus ad meta- 
physica progrediens, Deo ipsi adstiterit, 491. 
pes in Deo posita alternas vices non admittit, 566. 
Beatus qui omni spe rerum mundanarum a 8e 8ub- 
mota, uuicam spem suam in Deum eonfert, 560. 
Spinas rose qui conspicit,is in peccati memoriam re- 
deat, 348. 
Spiritus sanctus omnibus adest: sed iis solum qui puri 
sunt affectibus peculiarem exhibet virtutem,379.Quid re- 
uiratur,ut quis ad suscipiendum Spiritum sit aptus,370. 
umane nature vires superantoperationes Spiritus,379. 
Cujusqne anime meritumintuetur.et 'uxta meritum dis- 
tribuit, 379. Non in quibuslibet mentibus operatur Spi- 
ritus 379. Per solam Spiritus divini presentiam confun- 
ditur improba potestas, 331.Spiritus sanctus os dictus, 
uod ex Dei ore processisse dicatur,415.Scientio omnis 
ons et origo, 9508. 
Spiritus septem apud Isaiam, xr, 2, 472. 
Spolia sunt quiecunque prostratis cadaveribus circeum- 
ponuntur, 557. 
Stella privatim dicitur stella : stellarum congeries 
astrum dicitur, 582. 
Sterilitas aut infecunditas,utrumque apud veteres ma- 
ledicto obnoxium, 472. 
Stupor pro admiratione dictus, 381. 
Subditi ad moros eorum qui rerum potiuntur ut pluri- 
mum sese conformare solent, 417. 
Subdolum animum et tectum designat Isa. ΙΧ, 18, 
i 


954. 

Superbia soror est iniquitatis, 58i. Omnino fugienda, 
336. De 886 altum sapientis ac superbi descriptio, 344. 
Phariseus in superbie peccato versabatur, 408.Fortas- 
sis primum peccatum contumelia ac euperbia, 440. Vide- 
tur contumelia origo esse superbie, 410. Varia ejusdem 
genera, 440, 4il, 465. Excelsus aec sublimls atfectu tan- 
tummodo a contumelioso et superbo differt, 441.Ejusdem 
elegans descriptio, 441. 

Supercilia. Vide Oculus 

Suphir regio in. Indorum gente sita, in qua lapides 
pretiosissimi gigni solent, 584. 

Sycaminus qualis arbor, 551. Symbolum est synago- 
ge gentilium, 552. 

Synagog:e gentilium symbolum sycaminus, 552. 

Syrus juxta Hebreos vocatur Aram, lerael vero 
Ephraim, quod ex illa tribu prodierit Jeroboam, 521. 


T 


Tabeel idem ac bonus Deus, 523, 525. 

Tabernaculum Dei,caro dicitur, 352. Si Deo digna est, 
Dei tabernaculum efticitur, ad eum modum quo habitat 
in sanctis, 352. Forsan corpus tabernaculum est in quo 
inhabitat Spiritus sanctus, 393 

Temperans quis vere est, 613. 

Temporis natura eque durat ac iste mundus, 427.Tem- 

oraria spatia a sole, luna, et firmamonti motu ortum 
babent : his curruptis, tempus desinit, 427.1n trea par- 
tes tota temporis natura dividitur, 616. 

Tenebre aer est luce privatus, 504.Qui Dei ignorantia 

Jaborant, hi versantur in meridianis tenebris,609. Tene- 
bras meridianas interpretari licet,alienationem mentis, 
609. 
Terebinthum et quercum eamdem esse arborem ex 
Genesi xxrv, 4, 9. didicimus, 425. Interpretes quidam 
terebinthum, quercum reddiderunt, 425.]dolorum culto- 
res comparantur terebintho quip abjecit folia, 425. 

Terre magna pars non habitatur, ea nempe quee solis 
ardoribus exusta est, et borealia quie gelu rigida. 331. 
Terree fundamenta, humane nature ignota, 581. Juxta 

entilium opinionem, locata eunt in centro globi mun- 
dum circumcingentis, 584. 

Theristrum videtur esae indumentum iativum, quod 
tegebat quidem.sed in reetu non gravabat,167.Therisira 
quie. Seriptura vituperat, ad discumbendum prm volup- 
tatis studio leetia insternebantur, 462. 

Thoris fumo, victimarumque incensurum vaporibus 
aluntur demones, 393.1doloruim cultorea simulacra vitu- 
lorum ex thure cflingebant, eaque igni admovebant, 
360. 

Thymiama quid siguiticet,402. Cum quatuor elementis 


QUJE IN APPENDICE INYENIUNTUR. 


ex quibus corpore constant, cognationem ha 
Thymiama corporale habetur Dno abominatiane "03 

imor divinus inter ea qu& disci possunt collocatur 
M1.Hoc maxime ad perfectionem facit scite ac perite 
formidare, nou omnia metuere, 539. Timiditatis affec- 
tus unde, 578. 

Torcular proprie est Ecclesia Dei, 479.Torcularia for- 
san sunt animo prava doctrina imbuta, 615. 

Trinitas. (S.). Cur non dixit Deus : Facite : ged 
Faciamus hominem, 325.0rlue nostri exordium vOrà tri- 
nao Deitatis professio intelligitur, 335. Cur dicto, facia- 
mus, addilum, ef fecit : non autem, fecerunt, 325. Cum 
Dei conspectui masculus ter sistitur,aguitionem divine 
doctrine ad Trinitatem pertinentis demonstrat, 400. 

Tristitia quz? secundum Deum eet, initium est ejus 
qui ad superna fit progressus, 605. 

Turris quatuor muris constat, 481. 


U 


Ulcisci interfectos, in malis solatium est, 471. 
Ululatus vox est lugubris, sono haud articulate edito 
dolorem cordis indicans, 558. Vox est dolore plena, a 
mulieribus ut plurimum emissa, 611. , 
. Unicornis animal imperiosum, homini non subditum 
in eolitudinibus cominorane, 360, 361. ' 
Urias, id est Dei illustratio, 531. 
Uva acerba peccatum dicitur, 525. 


V 


Venia petulantie& occasio ac libidinis, 437. 

Verbum divinum missum e celis per aquam Siloam 
tropice intelligendum, 536. Humanum consilium magni 
consilii Angelus irritum facit: ac hominum sermonem 
Deus Verbum diesipat, 531. Nihil prius eo qui erat in 
principio, 947. Cur apud prophetas modo dicatur, Ver- 

um Domini, modo additamentum illud,Domini aut Dei 
desit, 426. ' 

Veritatem nullo negotio velle acquirere absurdum est, 
382.Viri probi est veritati indaganda» operam dare, 404. 
Qui aures avertit ἃ veritate ut ad fabulas convertatur 
ἃ eirenibus detinetur, 589. , 

Veapertilio, noctis amans, in desertis locia inhabitat 
447. Pennis non est instructa, sed meuibrana carnea per 
aerem volat, &47.Quadrupes. est, nec tamen pedibustuto 
fulcitur, nec validi est volatus, 447. Dentes habet, ova 
non edit, sed parit animalia, 447. Huie diemones com- 
parantur, 441.Qui adorant diemones, ii dicli sunt ves- 
pertiliones adorare, 447. 

Viduitati subveniendum : exposita quippe est cuivis 
ipsam volenti incessere injuriis, 412. 

Vilia nullo numero in Seriptura habentur, 435. 

Vineam cum bobus arant Phosnices,488.Ad vinearum 
custodiam liguntur tentoria,qui negliguntur si vinea in- 
Íruciuosa sit, 3:2 Israel plerumque vinea nuncupatur, 
quam siSpiritus sanctusqui eam custodit ut infructuosam 

eserat,tum aquavisinsulsa cupiditate proteritur anima, 
899. Quinam incendant vineam Domini, 463. Qui vitem 
patanthi virtutem ipsius aetringunt,482. Vinea neglecta 
uxuriat, 482. Qui opera patrat corruptioni obnoxia, vi- 
nem aimils est, ligna, folia. et capreolog, non vero vinum 

roducenti, 432. Vinea derclict& neque putatur, neque 
oditur, 482.Divea cujus anima rerum terrenarum pon- 
dere premitur, similis est vinee quie non foditur, 483. 
Quisnam vere loagus dici possit, 482.Quandiu sumus pal- 
mites, Deum habemus agricolam. 391. 

Vini meri mali effectus, 508.Lex οἱ sacerdotibus san- 
cta ingressuris,et Nozareis usu vini et sicere iuterdicit, 
508.Qui a vino debeant abstinere, 508. Quis bibere vi- 
nuin dicitur, 508. Vide Potores. 

Virlus est medium quiddam ac mediocre.505.Sicut io 
virtute,ita et in malitia progressus a minoribus ad majo- 
ra capit incrementum, 388.Malilia ineacat voluptatis le- 
nitate : virtus aueteritale discipline exasporat,539.Tra- 
dita ad animas perficiendas precepta, vias duras ap- 
pellat propheta, 539. 

Viaio. Vide Oculus.Nou est alia facultas quee pereque 
ut visua cupienda a»prehendat, 383. Quo formidabilia 
sunt, nequaquam potest quis auditu internosse perinde 
nc visu, 383. Sensibilis creaturaruin perceptio, dicta est 
visio : spiritalis coelestium comprelhensio,dicta contetn- 
vlatio, 493. Visio contra Bahylonem de qua Isa. xii, 1, 
non fuit conspecta corporeis oeiilia, sed mente intel- 
lecta,515. Qui corripiuntur diemone, res absentes quasi 
przesentes conspiciunt, 573. Prophet videntca vocaban- 
tur,quod obtutus mentis in illis Spiritus sancli adventu 
augeretur, 518. 

Visio Dei, 932, 383. 


1233 


Vita hec per septenarium numerum plerumque desi- 
gnatur, 472. Viri sancti est hanc vitam transire, ad alte- 
ram festinare, 352.In carne vivens, incola esse debet : 
migrans ex vita, in locis debet propriis requiescere,352. 
In hac vita perinde peregrinamur, ac illi qui ἃ judici- 
bus ex patria pulsi suot, 352. 

Vitia ob voluptatià varietatem serpentes dicuntur,361. 
Muite in nobis bestie, vitia scilicet, quibus enitere ut 
imperio preasis, 356. Sicut in virtule, 1ta et in malitia 

rogressus a minoribus ad majora capit incrementum. 

88.Anime vitia tanquam ignia ecintillas ad accenden«- 
dam gehenne flammam exeuscitamus, 425. Vitia pul- 
veri comparantur respirationem impedienti, 510. 

Vitula trima, 605. 

Volucres calamis et visco devincit homo, retia eis 
tendit, et sagittis volantea assequitur, 330. 

Voiuntatem vani sui cordis qui saniori consilio pre- 
fert, is assimilis est Roboam, 452. 

Voluptas quaenam sanctis congruat, 350. Voluptates 
corporem cepis aesimiies sunt,et alliis,594.Qui ex virtu- 
tia prescripto non vivens corporeis volutatur affecti- 
bus, ponit lucem tenebras,505.Qui inescantur voluptate, 
sui ad veram patriam reditus obliviscuntur, 589. 

Vox, aeris est percussio,aulL species in aere impressa, 
δὰ quam formandam, aerem percutere vult qui loqui- 
tur, 358. 


ORDO RERUM. 


1234 


Vox Domini quid, 359.Quid vox Domini super aqu 
559.Ia virtute, 359. In magaiflcentia, 359. Cobfringentis 
cedros, 360.Intercidentis flammam ignis, 361. Quomodo 
audiat quispiam vocem Domini, 518. Vox que fiebat ad 
Isaiam quid,359.Vox que ad populum flebat erat visibi- 
lis, hoc est. cognitu facilis, 359. Vox regum et gentium 
quid indicet, 816.Qui in annuntiando Verbo a carnis cu- 
piditatibus vincitur, habet submissam vocem, 575. Qui 
adversus turbulentas animi affectiones insurgit, is exal- 
tat vocem, 515. 

Vulnus quid, 390. 

Vulpes, 594. 

Vultures in prima procreatione, in pratis pasceban- . 
tur, 340. Vultures citra marium copulam parere dicun- 
tur, 529. 

X 


Xiphie seu gladii, 329. 
Z 


Zacharias, id est memoria Dei, 534. 
. Zelus videtur maxime occasionem multis preebere 
inimicitias inter se. gerendi, 570. Quandoque pro invi- 
dia sumitur, 570 

Zygene, 329. 








ORDO RERUM 
QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 





S. BASILIUS MAGNUS C/ESARIENSIS ARCHI- 


EPISCOPUS. 

APPENDIX TOMI I OPERUM 8. BASILII. 
Monitum. 9 
Oratio I. — De hominis estructura. 10 
Oratio II. — — 38 
Oratio III. — De paradiso. 62 
Homilia in partem 1 psalmi xiv (memoratur tantum 
utpote inter genuina tomo 1 repoaita). 14 
omilia in paalmum xxvui. 12 

8 


— In psalmum ΣΣΧΥ͂ΙΙ. 


— In psalmum cxv. 103 
— In psalinum cxxxii. 115 
COMMENTARIUS IN 18AIAM PROPHETAM. 118 
Monitum. 118 


Procemium. 418 
Ineipit enarratio in Isaiam. 131 
Monitum in líbrum sequentem. 667 
LIBER DE VIRGINITATE. 610 
Monitum in sermonem sequentem. 810 
Sermo de contubernalibus. 812 
Argumenta contra Arianos. 841 
Expositio de sancta et orthodoxa fide. 831 


Fragmentum homiliae commemorationis B. Marie 
Virginis. 

Liber Eunomii apologeticus. 838 

Eustathii Metaphrasis in Hexaemeron Basilii. 810 

Note Frontonis Ducei. 910 


Note et animadversiones Federici Morelli. 1115 
Varie lectiones. 1134 
Index analatycus. 1155 


FJNIS TOMI THRICESIMI. 


— — MÓM Á— —— ——X 0 À—— —— — ————— V — "P — — € 


Sancti Amandi (Cher). — Ex typis DESTENAY. 


—— ——— M —